Passiefhuis & Lage Energiewoning in Houtskelet

XIOS HOGESCHOOL LIMBURG
DEPARTEMENT N-TECHNOLOGIE
PASSIEFHUIS &
LAGE ENERGIEWONING
IN HOUTSKELET
Mattheus HERMANS
Afstudeerwerk ingediend tot het behalen van het diploma van

bachelor in de bouw
Promotoren: dhr. D. Bokken (HSBB)
mevr. M. Hendrix (XIOS Hogeschool Limburg)
ACADEMIEJAAR 2009 - 2010

XIOS hogeschool Limburg Hermans Mattheus
INHOUDSOPGAVE
Abstract ...............................................................................................................................................4
Lijst met afkortingen en symbolen .....................................................................................................5
1 Voorwoord ..................................................................................................................................6
2 Algemene bepalingen .................................................................................................................7
2.1 Passiefhuis...........................................................................................................................8
Isolatie .........................................................................................................................................8
Luchtdichting...............................................................................................................................9
Hoogrendementsglas ..................................................................................................................9
Ventilatiesysteem .....................................................................................................................10
Passiefhuis certificaat ...............................................................................................................10
2.2 Lage energiewoning ..........................................................................................................11
2.3 E-peil .................................................................................................................................12
3 Opbouw houtskelet ..................................................................................................................13
3.1 Vloer op volle grond..........................................................................................................14
Fundering ..................................................................................................................................14
Dekvloer ....................................................................................................................................14
Ankers, Ytong ............................................................................................................................15
Roofing ......................................................................................................................................15
Muurplaat, Diba ........................................................................................................................15
Drukvaste isolatie......................................................................................................................15
Praktisch ....................................................................................................................................16
Verschil met lage energie..........................................................................................................17
3.2 Wandstructuur ..................................................................................................................18
FJI, Kerto, vezelplaat, multiplex raamkader, waterdichting .....................................................18
Celit ...........................................................................................................................................19
Isofloc ........................................................................................................................................19
Spouwisolatie ............................................................................................................................19
Gevelafwerking .........................................................................................................................19
Praktisch ....................................................................................................................................20
3.3 Raam .................................................................................................................................21
Driedubbel glas, thermisch onderbroken profiel......................................................................21
Multiplex raamkader, PUR, luchtdichting .................................................................................21
Praktisch ....................................................................................................................................22
1
Passiefhuis & lage energiewoning in houtskelet

3.4 Verdiepingsvloer ...............................................................................................................24
Dampscherm, koppelregel ........................................................................................................24
Kerto, bevestigingsbeugels .......................................................................................................25
Randbalk, regel .........................................................................................................................25
Finnjoist .....................................................................................................................................25
OSB, stelregel ............................................................................................................................25
Akoestische isolatie...................................................................................................................26
Praktisch ....................................................................................................................................26
3.5 Dakstructuur .....................................................................................................................27
Stelregel, Diba ...........................................................................................................................27
Nokbalk, bandstaal....................................................................................................................27
Finnjoist, zielversterking ...........................................................................................................28
Celit ...........................................................................................................................................28
Dampscherm .............................................................................................................................28
Praktisch ....................................................................................................................................28
4 Kostenplaatje ............................................................................................................................30
4.1 Passiefhuis.........................................................................................................................31
4.3 Resultaat ...........................................................................................................................34
5 Verbruik.....................................................................................................................................37
5.1 PHPP ..................................................................................................................................38
5.2 U-waarde...........................................................................................................................38
5.3 Passiefhuis.........................................................................................................................39
U-waardes constructieonderdelen ...........................................................................................39
U-waardes beglazing .................................................................................................................41
Ventilatie ...................................................................................................................................42
Transmissieverliezen .................................................................................................................43
Energiekengetal ........................................................................................................................44
U-waardes constructieonderdelen ...........................................................................................45
U-waardes beglazing .................................................................................................................46
Ventilatie ...................................................................................................................................47
Transmissieverliezen .................................................................................................................48
2
Energiekengetal ........................................................................................................................48
5.5 Resultaat ...........................................................................................................................50
6 Terugverdientermijn .................................................................................................................51
6.1 Overzicht gegevens ...........................................................................................................52
6.2 Berekening terugverdientermijn.......................................................................................52
6.3 Interpretatie resultaten ....................................................................................................54
7 Subsidies ...................................................................................................................................55
7.1 Premies en subsidies door de gemeente ..........................................................................56
7.2 Premies en subsidies door Eandis .....................................................................................56
7.3 Premies en subsidies door de provincie ...........................................................................56
7.4 Premies en subsidies door Vlaanderen.............................................................................56
Federale belastingvermindering voor de bouw van of het verbouwen tot een lage
energiewoning ..........................................................................................................................57
Federale belastingvermindering voor de bouw van of het verbouwen tot een passiefwoning
..................................................................................................................................................57
7.5 Groene lening....................................................................................................................58
7.6 Invloed op terugverdientermijn ........................................................................................59
8 Conclusie ...................................................................................................................................63
9 Referenties ................................................................................................................................64
10 Bijlages ..................................................................................................................................65
10.1 Doorsnede skelet ..............................................................................................................66
10.2 Grondplannen voorbeeldwoning ......................................................................................67
10.3 PHPP-berekening ..............................................................................................................72
10.4 Vergelijk gasprijzen ...........................................................................................................84
11 Technische fiches ..................................................................................................................85
11.1 Celit 4D ..............................................................................................................................86
11.2 Ewitherm, driedubbel glas ................................................................................................87
11.3 Finnforest, finnjoist ...........................................................................................................88
11.4 Finnforest, Kerto ...............................................................................................................89
11.5 Isofloc, isolatiemateriaal ...................................................................................................90
11.6 Siga, Majpell 5 ...................................................................................................................91
11.7 Pavatex, pavapor...............................................................................................................92
11.8 Proclima, Solitex UD ..........................................................................................................94
11.9 Ytong, cellenbeton ............................................................................................................95
3
ABSTRACT
Titel: Passiefhuis & lage energiewoning in houtskelet
Auteur: Mattheus Hermans
Interne begeleider: Mevr. Martine Hendrix
Externe begeleider: Dhr. Dirk Bokken (HSBB)
Sinds 1 januari 2010 is de energieprestatie-eis voor woningen verlaagd van E100 naar E80. Het is
een feit dat woningen steeds energiezuiniger (moeten) worden en deze trend zal in de toekomst
beslist worden doorgetrokken. Bijgevolg heb ik als stageplaats gekozen voor het bouwbedrijf
HSBB. Dit bedrijf is gespecialiseerd in het bouwen van lage energiewoningen en passiefhuizen in
houtskelet.
Bouwen in hout brengt veel voordelen met zich mee. Houtskeletbouw is een manier van bouwen
waarbij prefabricage ver wordt doorgedreven. Hierdoor is bouwen in hout snel en worden fouten
tot een minimum herleid. Ook schikt bouwen in hout zich goed voor het construeren van laag
energetische woningen. Hierdoor heeft houtskeletbouw een stapje voor in de almaar strenger
wordende energiestandaard.
Bij het bouwproces van een woning in hout komen veel belangrijke aspecten aan bod die afwijken
van de traditionele woningbouw. Bijgevolg geef ik een overzicht van alle noodzakelijke elementen
van dergelijk type woning.
Tegenwoordig overwegen steeds meer mensen om een lage energiewoning of een passiefhuis te
bouwen. Maar wat de meest rendabele oplossing is, blijft voor de meesten een raadsel. Een
uitgebreide kostenanalyse brengt duidelijkheid.
Hiernaast wordt er ook onderzoek gedaan naar het verbruik van beide woningtypes. Via een
PHPP- berekening wordt het verbruik van deze huizen berekend en vervolgens gekoppeld aan de
actuele brandstofprijzen. Op deze manier wordt het duidelijk op welke termijn een lage
energiewoning in houtskelet rendabel wordt. Zo kan ieder voor zich de voor -en nadelen afwegen.
4
LIJST MET AFKORTINGEN EN SYMBOLEN
E-peil Energieprestatie-eis
G-waarde Zontoetredingsfactor
LE Lage energiewoning
n50 Referentiewaarde luchtdichtheid
PHPP PassiefHuisProjecteringsPakket
PUR Polyurethaan
SLS Scandivian Lumber Standard
U-waarde Warmtedoorgangscoëfficiënt
R Thermische weerstand
λ Thermische geleidbaarheid
Ψ Waardes voor koudebruggen
η Rendement
5
1 VOORWOORD
Sinds 1 januari 2010 is de energieprestatie-eis voor woningen verlaagd van E100 naar E80. Het is
een feit dat woningen steeds energiezuiniger (moeten) worden en deze trend zal in de toekomst
beslist worden doorgetrokken. Deze trendverschuiving is op verschillende gebieden waar te
nemen:
Wettelijke bepalingen waaraan woningen die tegenwoordig gebouwd worden moeten

voldoen, worden aangepast. Aandacht voor energie- en waterverbruik vormen hierin de
rode draad.
Subsidies die door verschillende instanties uitgereikt worden hebben steeds meer
betrekking op de energie-efficiënte van woningen. Met deze subsidies wordt het
energiezuinig bouwen vanuit verschillende fronten aangemoedigd.
Aannemers en producenten van bouwmaterialen spelen op deze evolutie in door
diensten en producten aan te bieden die het mogelijk maken om laag energetische
woningen te bouwen.
Houtskeletbouw is een manier van bouwen die al vele jaren bestaat. Toch wordt deze techniek in
België nog niet veel toegepast. Nochtans brengt bouwen met een houten skeletstructuur vele
voordelen met zich mee op gebied van energie-efficiëntie.
Omwille van bovenstaande redenen zal ik in dit proefstuk informatie geven over passiefhuizen en
lage energiewoningen in houtskelet. Hierbij heb ik zowel aandacht voor het technische als voor
het financiële aspect. In dit proefstuk zal ik volgende vragen beantwoorden:
Waaraan moet een passiefhuis en lage energiewoning tegenwoordig voldoen?

Hoe zit de opbouw van een houtskeletstructuur in mekaar?
Is het rendabel om te kiezen voor een passiefhuis i.p.v. een lage energiewoning?
Welke subsidies bestaan er voor dergelijke woningen?
Het is de bedoeling van deze bachelorproef om de lezer een beeld te geven over energiezuinige
woningen in houtskelet. Om dit zo duidelijk mogelijk aan te tonen zal ik een bestaande passieve
woning omvormen tot een lage energiewoning en zo de verschillen duidelijk maken.
Dit document zou niet tot stand zijn gekomen zonder de gewaardeerde medewerking van mijn
promotoren Dhr. D. Bokken en Mevr. M. Hendrix, alsook de werknemers van HSBB die altijd
klaarstonden met antwoorden op mijn vragen. Waarvoor dank!
6
2 ALGEMENE BEPALINGEN
U heeft ongetwijfeld al van de termen passiefhuis, lage energiewoning en E-peil gehoord. De
laatste jaren heeft het energiezuinig bouwen een ongekende opmars gekend. Dit energiezuinig
bouwen wordt in de praktijk vertaald naar verschillende normen en bepalingen waaraan huizen
moeten voldoen. Maar wat houden de termen passiefhuis, lage energiewoning en E-peil nu
precies in?
7
2.1 PASSIEFHUIS
Een passiefhuis wordt gekenmerkt door een uitstekend winter-en zomercomfort en is hiernaast
erg energiezuinig. In theorie veronderstelt men dat een passiefhuis enkel kan opgewarmd worden
door passieve energiebronnen. Hiermee bedoelen we dat er geen klassiek verwarmingssysteem
nodig is om het huis op te warmen. Hiervoor wordt in de eerste plaats beroep gedaan op de zon.
Naast de zon wordt er ook warmte gewonnen uit de afgifte van lichaamswarmte van de bewoners
alsook uit stralingswarmte van elektrische apparaten. Dit maakt een passiefhuis 75% zuiniger dan
een traditionele nieuwbouwwoning en zelfs 85% zuiniger t.o.v. het huidige Vlaamse
woningbestand.
Afbeelding: vergelijking energieverbruik

Bron: PassiefhuisPlatform
Door het gebrek aan een verwarmingssysteem zal een passiefhuis op een andere manier moeten
omgaan met aanwezige warmte dan bij een traditionele woning. Dit wordt bereikt door het in
acht nemen van een aantal principes.
ISOLATIE
Een eerste basisvereiste is het aanbrengen van een doorgedreven isolatie. Bij traditionele
woningen in België wordt er slechts zoveel isolatie gebruikt als bij woningen in Spanje en Italië.
Woningen in België hebben dus logischerwijs een groot warmteverlies met als gevolg dat een vrij
krachtige verwarmingsinstallatie noodzakelijk is. Een passiefhuis daarentegen is zo goed
8
geïsoleerd dat er maar een laag vermogen nodig is om het huis te verwarmen. Dit vermogen kan
vergeleken worden met dat van een strijkijzer.
Om dit te bereiken plaatst men zo’n 20cm isolatie in de vloer, 25 tot 35cm isolatie in de wanden
en 40 tot 45cm isolatie in het dak. De ramen worden gekenmerkt door een driedubbele beglazing
waarbij de profielen thermisch onderbroken zijn.
De verschillende constructieonderdelen moeten aan volgende waardes voldoen:
- U-waarde van vloeren, muren, daken < 0,15 W/m²K

- U-waarde van buitenschrijnwerk < 0,8 W/m²K
- U-waarde van beglazing < 0,8 W/m²K
LUCHTDICHTING
Naast het aanbrengen van een warme jas rond het gebouw zal men ook trachten de
warmteverliezen doorheen kieren en spleten tot een minimum te beperken. Ongecontroleerde
luchtlekken kunnen aanleiding geven tot vochtige lucht binnen in de woning waardoor schimmels
ontstaan. Een onaangenaam binnenklimaat is het resultaat. Daarom zal er bij een passiefhuis
voldoende aandacht besteed worden aan het luchtdicht afwerken van het gebouw. Hierbij moet
men voornamelijk aandacht hebben voor aansluitingen met buitenschrijnwerk, wanden en dak.
De luchtdichtheid van het gebouw wordt bewezen met een pressurisatieproef. Hierbij wordt de
woning in over-of onderdruk gezet met een drukverschil van 50Pa (de n50-waarde), waarna men
gaat kijken welke de drukverliezen zijn binnen het beschermd volume.
HOOGRENDEMENTSGLAS
Aangezien de warmte in een passiefhuis voor een groot deel afkomstig is van de zon, is het erg
belangrijk dat de zon ook de kans krijgt om het huis op te warmen. Daarom wordt er in een
passiefhuis glas aangewend dat, door een hoge G-waarde, een grote zontoetreding toelaat.
Hiernaast is het belangrijk dat glasvlakken zo zuidelijk mogelijk gericht zijn. Dit heeft het voordeel
dat in de winter het huis zoveel mogelijk wordt opgewarmd door de gratis energie die de zon
uitstraalt. In de zomer wordt oververhitting voorkomen door een doelbewust geplaatste
zonnewering.
Om deze zonnetoetreding in zo groot mogelijke mate toe te laten wordt er glas gebruikt met een
G-waarde groter dan 50%.
9
VENTILATIESYSTEEM
Zoals eerder vermeld, wordt van een passiefhuis verwacht dat het luchtdicht is. Dit heeft als
nadeel dat het volume lucht binnen het gebouw niet ververst wordt zonder toevoeging van een
extern hulpmiddel. Een woning waarvan de lucht niet ververst wordt, is ongezond en bijgevolg
onleefbaar. Daarom zal men in een passiefhuis een balansventilatiesysteem plaatsen om verse
lucht in te blazen en ongezonde lucht af te voeren. Aangezien de afgevoerde lucht nog veel
warmte bezit, wordt er gekozen voor een ventilatiesysteem met een bypass waardoor de warmte
van deze afgevoerde lucht kan worden overgedragen op de ingeblazen lucht. Zo herbruikt men op
een optimale manier de aanwezige warmte in de woning.
Het ventilatiesysteem wordt verondersteld aan volgende eigenschappen te voldoen:
- Efficiënte gelijkstroomventilator η < 0,45 W/(m³h)

- Rendement warmterecuperatie > 75%
PASSIEFHUIS CERTIFICAAT
Wanneer men het certificaat van passiefhuis wil behalen, moet men voldoen aan volgende 3
verplichtingen:
- Netto energiebehoefte voor verwarming ≤ 15 kWh/m2/jaar

- Luchtdichtheid n50: ≤ 0,6/h
- Temperatuuroverschrijdingsfrequentie boven 25°C ≤ 5%
In België moet een passiefhuis beschikken over een isolatiewaarde van maximaal K15. De
energieprestatiewaarde (E-peil) is niet gedefinieerd omdat deze grote schommelingen vertoont
die veroorzaakt worden door installaties die zich in het huis bevinden.
10
2.2 LAGE ENERGIEWONING
Het binnenklimaat in een lage energiewoning is in tegenstelling tot een passiefhuis niet
onafhankelijk. Het energieverbruik oftewel de behoefte aan externe energiebronnen is bij een
lage energiewoning echter wel een stuk lager in vergelijking met een traditionele woning.
Het principe van een lage energiewoning loopt zowat parallel met dat van een passiefhuis. De
meeste elementen die bij het passiefhuis aan bod zijn gekomen gelden hier ook, maar worden
niet zo ver doorgedreven.
De geografische ligging van de woning t.o.v. de zon is nog steeds belangrijk maar men is er niet
meer zo aan gebonden dan bij een passiefhuis.
De isolatie van de schil is in de meeste gevallen niet zo ver doorgedreven dan bij een passiefhuis.
Dit heeft als gevolg dat een lage energiewoning wel nog behoefte heeft aan een
verwarmingssysteem. Het vermogen van dergelijk verwarmingssysteem schommelt gewoonlijk
tussen de 4 à 9 kW.
Bij de meeste lage energiewoningen wordt er aan de luchtdichtheid van een lage energiewoning
minder aandacht geschonken. Kritieke punten zoals aansluitingen van ramen, deuren,… worden
steeds afgekit, maar aan de binnenzijde wordt er geen luchtdichte folie geplaatst.
Ook een lage energiewoning wordt uitgerust met een ventilatiesysteem. Bij de keuze van het
systeem heeft men nu echter meer vrijheid. Er kan worden geopteerd om de verse lucht via
verluchtingsgaten in de ramen binnen te halen en via het dak de vervuilde lucht uit te stoten.
Het voordeel van deze grotere vrijheid bij de keuze van deze verschillende elementen is dat een
lage energiewoning gecreëerd kan worden uit een bestaand huis. Bij de verbouwing van een
bestaande woning kan men aan de oriëntatie van de woning, de opbouw van gemeenschappelijke
muren en in veel gevallen de funderingsopbouw niet meer veel veranderen. Maar het is wel
mogelijk de rest van het gebouw zo aan te passen dat het deze nadelen zoveel mogelijk
neutraliseert.
Energieprestatie waarde: Max. E60

Isolatiewaarde: Max. K33
Energievraag voor ruimteverwarming: 50 kWh/m²
Luchtdichtheid n50: ≤ 3,0/h
11
2.3 E-PEIL
Een term waar de laatste jaren veel mensen mee vertrouwd zijn geraakt, is het zogenaamde E-
peil. Wanneer men tegenwoordig te maken krijgt met bouwen, verbouwen of het kopen van een
huis zal men zonder uitzondering met de term E-peil in aanraking komen.
Het E-peil is een maat voor de energieprestatie van een woning en de vaste installaties ervan in
standaardomstandigheden. Het E-peil van een huis is afhankelijk van volgende elementen:
de compactheid
de thermische isolatie
de luchtdichtheid
de ventilatie
de verwarmingsinstallatie en het systeem voor warmwatervoorziening
de oriëntatie en bezonning
de koelinstallatie
Zoals gezegd is het E-peil van een huis ook afhankelijk van de vaste installaties die erbij horen. Dit
houdt in dat een huis met zonnepanelen een lager E-peil heeft dan hetzelfde huis zonder
zonnepanelen. Het plaatsen van een warmtepomp kan leiden tot een daling van 35 punten.
Voor de bereiding van warm tapwater en voor het verwarmen van een huis zijn er verschillende
combinaties van vaste toestellen mogelijk: een zonnecollector voor de bereiding van warm water
via zonnewarmte, een warmtepomp die warmte uit de omgevingslucht haalt en dit afscheidt aan
lucht of water, een condenserende gasketel die via fossiele brandstoffen water verwarmt,
luchtverwarming via een elektrische weerstand in het ventilatiesysteem zijn enkele van de vele
soorten installaties die op de markt zijn. De keuze van het type installatie of combinaties ervan is
een keuze die individueel gemaakt moet worden. Sommige toestellen zullen bij bepaalde huizen
meer voordelen hebben dan bij andere. Daarom zullen we in onze berekeningen de
huishoudelijke installaties buiten beschouwing laten.
U ziet dus dat uit de waarde van het E-peil niet kan afgeleid worden of een huis al dan niet goed
geïsoleerd is. Evenmin zegt de waarde van het E-peil iets over het verbruik van een huis. Dit
maakt dat u verderop ook weinig van deze norm zal tegenkomen. Bijgevolg zullen we ons
beroepen op andere normen en berekeningen die wel zullen bewijzen wat we hier nodig hebben.
12
3 OPBOUW HOUTSKELET
Om een beter inzicht te krijgen in de materie van de houtskeletbouw zal in dit hoofdstuk de
opbouw van een houten huis besproken worden. Ook de materialen die worden gebruikt in deze
woningen verschillen dermate van de traditionele woningbouw dat ik het noodzakelijk achtte hier
over uit te wijden. Aan de hand van enkele details worden hier de verschillen tussen een passieve
en een laag energetische structuur duidelijk gemaakt. Deze details zijn gebaseerd op een
bestaande passieve woning en maken bijgevolg duidelijk hoe een passieve structuur er uit ziet.
Elke paragraaf wordt aangevuld met enkele foto’s die weergeven hoe dit er in de praktijk aan toe
gaat. Ook wordt telkens het verschil met een lage energiewoning beschreven.
13
3.1 VLOER OP VOLLE GROND
Afbeelding: opbouw vloer volle grond
FUNDERING
Zowel bij het bouwen

uwen van een huis in houtskelet als bij een traditioneel huis,
huis is de fundering het
eerste belangrijke constructieonderdeel dat uitgevoerd wordt. De bovenkant
ovenkant van de fundering
moet op voldoende diepte onder de grond zitten om beschermd te zijn tegen vorst. Voordat men
de fundering uitvoert, wordt er in de sleuf eerst een aardingslus gelegd om lekstromen af te
leiden naar de grond.
DEKVLOER
Op de fundering rust de dekvloer die bestaat uit gewapend beton. De

De hoeveelheid wapening
wordt bepaald door de architect of het studiebureau. Op plaatsen waar nadien veel druk zal
worden uitgeoefend,, ook wel drukpunten genoemd, zal meestal extra wapening worden voorzien.
Deze drukpunten doen zich voor bij bijvoorbeeld het steunpunt van een balk, onder een kolom,…
Voordat men begint met het storten van de dekvloer moet men zich ervan vergewissen dat alle
noodzakelijke leidingen en wachtbuizen geplaatst zijn.
14
ANKERS, YTONG
Nadat de dekvloer is uitgehard, worden er op de plaats waar de muren komen staan op

regelmatige afstand van elkaar gaten geboord. Hierin worden ankerstaven geplaatst die met
behulp van chemisch anker op hun plaats worden gehouden. Vervolgens wordt op de dekvloer
een isolerende steen gemetst. Meestal wordt hiervoor Ytong gebruikt omdat deze goede
isolerende eigenschappen heeft en ook drukvast is. In deze steen worden gaten geboord op de
plaats waar de ankerstaven komen. Bij elk drukpunt wordt er in plaats van Ytong voor beton
gekozen omdat deze een hogere druksterkte heeft. Dergelijk drukpunt wordt bekist en het beton
wordt ter plaatste verwerkt.
ROOFING
Fundering, dekvloer en isolerende steen worden beschermd tegen water door middel van een
roofing. De roofing wordt hierop gebrand zodat het bitumen zich goed kan hechten aan de
ondergrond. Uiteindelijk zal deze roofing tot op dezelfde hoogte als de muurplaat worden
afgesneden zodat de roofing niet stoort bij het plaatsen van de wand. Dit afsnijden gebeurt
uiteraard na het plaatsen van de muurplaat.
MUURPLAAT, DIBA
De laatste stap voordat men met het plaatsen van de wanden kan beginnen, is het aanbrengen
van de muurplaat. Deze wordt aan de onderzijde voorzien van Diba om het hout te beschermen
tegen eventueel opstijgend vocht. De muurplaat wordt ook voorzien van gaten waardoor de
ankerstaven worden geleid. Nadien wordt de muurplaat vastgezet door middel van de ankers.
Deze muurplaat dient in de eerste plaats om er de wandstructuur aan te bevestigen. Een
bijkomend voordeel is dat deze balk de erop uitgeoefende krachten verdeelt en gelijkmatig
afvoert naar de aanzet.
DRUKVASTE ISOLATIE
In de afwerkingsfase zal er op de dekvloer een drukvaste isolatie worden voorzien. Meestal

opteert men voor het gespoten PUR omdat het vrij gemakkelijk en snel aan te brengen is. De dikte
van de isolatie speelt een belangrijke rol in het uiteindelijke verbruik van de woning. Daarom
wordt een dikte van 20cm als standaard genomen.
15
PRAKTISCH
Op de linkse foto kan u zien hoe de funderingsopbouw van een passiefhuis eruit ziet. We zien de
dekvloer
oer met daarop een Ytong cellenbeton van 30cm breed voor de buitenwanden. Doorheen
deze Ytong zijn de ankers geboord om de muurplaat aan te bevestigen. Aan de
d buitenzijde wordt
het geheel afgedekt met een roofing.
De rechtse foto laat zien hoe de wand op de cellenbeton bevestigd wordt. De muurplaat wordt
door de ankers op zijn plaats gehouden. Hierop komen de wandpanelen die door middel van
voldoende schroeven
n in de muurplaat bevestigd worden. Het
et betonnen drukpunt en meerdere
mee
SLS-balken dienen om de belasting van het profiel te kunnen dragen. Dit profiel,
profiel waar de
vloerroostering op steunt, wordt door de wand gedragen.
16
VERSCHIL MET LAGE ENERGIE
Aangezien de wandstructuur van een lage energiestructuur minder dik is (zie verder), heeft de
isolerende steen hier ook een kleinere breedte. Bij een passieve structuur wordt er een breedte
van 30cm gehanteerd terwijl dit bij een laag energetische structuur slechts 14cm is. Bijgevolg zal
ook de breedte van de muurplaat minder zijn.
De isolatie wordt bij een lage energiewoning niet zo ver doorgedreven als bij een passiefhuis.
Bijgevolg zal men bij een lage energiewoning meestal voor 10cm PUR opteren. Dit komt overeen
met een U-waarde die ongeveer 0,128 W/m²K hoger ligt dan bij een passief huis.
17
3.2 WANDSTRUCTUUR
ANDSTRUCTUUR
Afbeelding: opbouw wand
FJI, KERTO, VEZELPLAAT,

VEZELPLA MULTIPLEX RAAMKADER,
DER, WATERDICHTING
De wandopbouw bij een passiefhuis bestaat hoofdzakelijk uit Finnjoists, afgekort FJI. Deze I-
I
liggers hebben een breedte van 30cm en zijn opgebouwd uit
uit flenzen van Kerto en een OSB-lijf.
OSB
Kerto wordt geproduceerd door fabrikant Finnforest en bestaat uit laagjes hout die op elkaar
worden gelijmd en geperst. De I-liggers
I worden aan de bovenkant en beneden met elkaar
verbonden via een Kerto-plaat.
Kerto Aan de binnenkant wordt er tegen de I--liggers een vezelplaat
bevestigd. In het verleden werd hiervoor OSB gebruikt,
gebruikt maar deze bleek uit testen niet volledig
luchtdicht te zijn. Daarom wordt er tegenwoordig, zeker bij passiefhuizen, geopteerd voor een
speciaal behandelde vezelplaat. Naden tussen de vezelplaten worden ter plekke afgewerkt met
luchtdichte tape. Indien een raam voorzien is in de wand, wordt er tussen de Finnjoists een kader
in multiplex gemonteerd. Boven en naast dit kader wordt een vochtwerende folie voorzien. Deze
wordt na de plaatsing van het raam op het profiel gelijmd om waterinfiltratie te voorkomen.
18
CELIT
Wanneer de wanden van een verdieping geplaatst zijn, kan men tegen de structuur Celit-platen
bevestigen. Celit is gemaakt uit houtvezels die door toevoeging van additieven tot een geheel
worden geperst. Celit heeft de eigenschap vochtafstotend en waterdampdoorlatend te zijn. Deze
diffuse capaciteit zorgt voor de ontwatering van vocht in bouwmaterialen. Naast dit beschikt Celit
ook over isolerende eigenschappen. Er zijn verschillende types van Celit op de markt, maar voor
deze toepassing wordt Celit 4D gebruikt. Deze platen zijn voorzien van een
zwaluwstaartverbinding die verhindert dat er water via naden naar binnen stroomt. Het is erg
belangrijk is dat deze platen geschrankt worden geplaatst zodat de naden bij elke plaat
verspringen.
ISOFLOC
Wanneer de structuur geplaatst is, wordt de holle wand opgevuld met Isofloc. Dit
isolatiemateriaal bestaat uit versnipperd krantenpapier waaraan additieven tegen schimmels en
brand worden toegevoegd. Het opvullen van de holle ruimte gebeurt door in de OSB aan de
binnenkant een rond gat te maken waarna de Isofloc door middel van een slang in de wand wordt
geblazen. De holte in de OSB wordt nadien terug afgewerkt met luchtdichte folie.
SPOUWISOLATIE
De spouwisolatie bestaat uit minerale wol van 6cm die gelijktijdig met de gevelafwerking wordt
geplaatst. Naast spouwisolatie kan het ook gebeuren dat de architect kiest voor isolatie aan de
binnenzijde van het skelet. Deze extra isolatie wordt gekozen i.p.v. van extra dikke wanden met
meer Isofloc omdat dit in de meeste gevallen niet meer rendabel is. Niet alleen stijgt in dit geval
de kost van de wandstructuur, maar is men ook meer beperkt in de ruimte die men heeft om te
bouwen.
GEVELAFWERKING
De keuze van het type gevelafwerking hangt af van de bouwheer. Grofweg zijn er 3 grote
varianten te onderscheiden. Deze afwerking kan bestaan uit metselwerk, een buitenpleister of
houten latten. Varianten of combinaties zijn natuurlijk mogelijk. Het is erg belangrijk dat er bij een
gevelafwerking in poreuze materialen (zoals gevelsteen) een luchtspouw wordt gehanteerd.
Vocht dat wordt opgenomen door deze steen krijgt dan niet de mogelijkheid om via de isolatie
doorheen naden binnen te dringen.
19
PRAKTISCH
De linkse foto toont de opbouw van de buitenwand bij een passiefhuis.

siefhuis. We zien hier de Kerto-balk
Kerto
waar de FjI’s op bevestigd zijn. Aan de buitenzijde
buitenzijde wordt nadien Celit tegen de I-liggers
I geniet. De
verschillende wandpanelen worden eerst gekoppeld aan mekaar, nadien gaat men na met een
metskoord of de volledige wand een rechte lijn vertoont.
De rechtse foto toont de waterdichting bij een raam.

raam. Deze wordt op de I-liggers
I rondom het raam
geniet. Dit gebeurt voordat de Celit wordt geplaatst, zodat men de Celit gedeeltelijk over de
waterdichting kan aanbrengen.
Zoals u kan zien is de dikte van de wandstructuur bepalend voor de hoeveelheid isolatie die in de
holle ruimtes van de wand kan worden voorzien. Bij
Bij een lage energiewoning wordt het isolatiepeil
niet zo ver doorgedreven dan bij een passiefhuis. Het is omwille van die reden dat de wanddikte
bij een lage energiewoning
energiewoning kleiner is. Waar men bij een passiefhuis spreekt van 30cm wanddikte
is dit bij een LE woning slechts 14cm.
cm. Dit heeft als gevolg dat de wand uit andere (minder dure)
materialen wordt opgebouwd. De Finnjoists en Kerto’s die bij een passieve wand instaan voor de
structuur, worden vervangen door SLS-hout (Scandinavian Lumber Standard).
Standard Dit is massief
naaldhout waarin de soorten vuren, grenen en dennen gemengd kunnen voorkomen. De
luchtdichtheid van de woning is bij LE van minder belang dan bij passief. Daarom
Daar wordt er aan de
binnenzijde van de wand gekozen voor OSB in plaats van een vezelplaat.
De extra spouwisolatie of isolatie aan de binnenzijde wordt bij een lage energiewoning meestal
achterwege gelaten.
20
3.3 RAAM
Afbeelding: inbouw raam
In een passiefhuis zijn de ramen een erg belangrijke factor. Niet alleen moeten ze de koude buiten
houden, ze moeten ook de opwarming van het huis toelaten. Hiernaast zijn ramen kritieke punten
in een gevel omdat het risico bestaat dat er langs kieren lucht
lucht gaat stromen.
DRIEDUBBEL GLAS, THERMISCH

THERMISCH ONDERBROKEN PROFIEL
P
De goede isolerende eigenschappen worden mogelijk gemaakt door het plaatsen van driedubbel
glas in een thermisch onderbroken profiel. Dit geheel heeft een U-waarde
waarde lager dan 0,8 W/m²K,
wat onder
er de passiefhuisnorm
passiefhuis ligt. Hiernaast heeft het glas een G-waarde
waarde van 52% met als gevolg
dat straling van de zon voor een groot deel wordt opgenomen door het glas dan dat het
gereflecteerd wordt.
MULTIPLEX RAAMKADER, PUR, LUCHTDICHTING
Rond het profiel van het raam wordt een multiplex

iplex kader gemonteerd. Dit geheel wordt vastgezet
in het multiplex kader van de wand. De naden worden met PUR opgevuld. Nadien wordt het raam
luchtdicht afgewerkt door middel van een luchtdichte folie die deels op het profiel en deels
de op de
multiplex wordt bevestigd. Ook het kader waarin het raam is bevestigd wordt luchtdicht gemaakt
door middel van een folie die de naad tussen multiplex en vezelplaat afdicht.
21
PRAKTISCH
Aan de binnenzijde wordt een raam met verschillende soorten luchtdichte tape afgewerkt. Eerst
en vooral wordt het multiplex kader rond het raam luchtdicht afgewerkt tot op het multiplex
kader van de wand. Verder zorgt een ander soort tape ervoor dat er geen
gee lucht tussen het profiel
en het kader kan dringen.
Aan de buitenzijde wordt de waterdichting op het raamprofiel gekleefd. Aan de onderzijde wordt
er geen waterdichting voorzien omdat hier nadien nog een dorpel wordt geplaatst. Toch wordt
deze ruimte ookk waterdicht afgewerkt met speciale tape om zodoende een ondoordringbaar
geheel te creëren.
22
In een lage energiewoning wordt meestal gekozen voor ramen met een lagere U-waarde. Een
lagere U-waarde betekent in dit geval ook een lagere kostprijs. Omdat ramen een belangrijke hap
uit het budget nemen, wordt de keuze van de ramen meestal goed afgewogen. Bij een lage
energiewoning heeft men de keuze tussen dubbel en driedubbel glas. De U-waardes van deze
ramen schommelen tussen de 1,3 en 1,0.
Hoewel de luchtdichting bij een lage energiewoning niet zo belangrijk is als bij een passiefhuis,
wordt hier meestal niet op bespaard. Het luchtdicht afwerken van een woning is een relatief lage
kost vergeleken met het financieel voordeel dat een luchtdichte woning met zich meebrengt.
23
3.4 VERDIEPINGSVLOER
Afbeelding: opbouw verdiepingsvloer
In de wereld van de houtskeletbouw kunnen we 2 types van vloeropbouw onderscheiden. In de

eerste plaats bestaat er het “balloon-systeem”.
“balloon systeem”. Eigen aan deze techniek is dat hier de
vloerroostering tussen
ussen de wanden wordt bevestigd. Het gevolg hiervan is dat de wanden van 2
verdiepingen op elkaar worden geplaatst waardoor de isolatie van de wand niet onderbroken
wordt.
Een andere, veel gebruikte, methode is het “platformsysteem”.

“ ”. Zoals hierboven getoond
getoon draagt
de vloerroostering op de onderstaande wanden. Aangezien de wanden van 2 verdiepingen niet
rechtstreeks op elkaar worden geplaatst, wordt een kamer gecreëerd waar nadien isolatie in zal
worden aangebracht. Deze kamer wordt rondom rond gemaakt, dus niet alleen waar de
roostering ophangt.
DAMPSCHERM, KOPPELREGEL
Wanneer de wanden van de onderliggende verdieping geplaatst zijn, zal men hierop het
dampscherm bevestigen. Bij het plaatsen laat men deze folie aan de binnenzijde
binnenzijde een aantal
centimeter oversteken, dit geeft nadien de kans om de folie tegen de vezelplaat te bevestigen. Bij
het plaatsen van het dampscherm moet men oppassen dat de folie niet beschadigd wordt, dit kan
de luchtdichtheid van het gebouw in gevaar brengen. Nadat het dampscherm bevestigd is, wordt
hierop een koppelregel
regel geplaatst.
geplaatst. Zoals het woord zelf zegt, zorgt de koppelregel ervoor dat de
24
afzonderlijke wandpanelen met elkaar verbonden worden en zich zo als een geheel gaan
gedragen. De koppelregel biedt ook extra bescherming aan het dampscherm tijdens de plaatsing
van de vloer.
KERTO, BEVESTIGINGSBEUGELS
Op deze koppelregel wordt aan de binnenzijde een Kerto-balk geplaatst. Hierop worden
bevestigingsbeugels gemonteerd om de vloerroostering in op te hangen. Het handigste is dat de
Kerto op de grond wordt voorzien van deze beugels en vervolgens wordt geplaatst. Op deze
manier vermijdt men meetfouten en verloopt het werk snel. De dikte van de Kerto is afhankelijk
van de plaats. Boven een raam zal bijvoorbeeld voor een dikkere Kerto gekozen worden om de
stabiliteit van het onderliggende vlak te garanderen.
RANDBALK, REGEL
De andere zijde van de doos wordt gevormd door de randbalk. Ook dit is een Kerto-balk die wordt
vastgehouden door een regel die op zijn beurt in de stelregel is vastgenageld.
FINNJOIST
De structuur van de vloer wordt gevormd met Finnjoists die zijn opgehangen in de
bevestigingsbeugels. Het type I-ligger en de hoeveelheid ervan die nodig is om de vloer te kunnen
dragen, wordt door de architect of de ingenieur bepaald. Om het plaatsen mogelijk te maken,
worden de twee ophangpunten iets verder uit elkaar gelegd dan nodig. Eenmaal de Finnjoist in de
beugel hangt, worden de ophangpunten naar elkaar toe getrokken en zal men de I-ligger
vastnagelen in de beugel.
OSB, STELREGEL
Wanneer de I-liggers vernageld zijn, wordt hierop OSB bevestigd. Deze platen zorgen enerzijds
voor een stabiele onderlaag om er de vloerafwerking op aan te brengen. Anderzijds zorgen ze
voor stabiliteit in het horizontale vlak. Daarom is het ook belangrijk om de OSB-platen te leggen
met een geschrankte voeg. Naden die niet onderbroken worden, kunnen bewegen t.o.v. elkaar.
Nadien wordt het dampscherm over de OSB geplooid en daarop wordt een stelregel
vastgenageld. Dit is de basis voor een nieuwe verdieping. Het dampscherm zal nadien bevestigd
worden aan de binnenzijde van de bovenstaande wand.
25
AKOESTISCHE ISOLATIE
Bij gebrek aan massieve materialen in de verdiepingsvloer is het gebruik van een akoestische
isolatie een noodzaak. Het is namelijk
jk zo dat trillingen in de holle ruimtes van het skelet versterkt
worden wat tot overlast kan leiden. Over deze isolatieplaten wordt een waterwerende folie
geplaatst die de platen beschermen tegen water, eventueel afkomstig van de chape.
PRAKTISCH
Links zien we de vloerroostering voor de verdiepingsvloer. De I-liggers

I liggers waaruit de roostering is
opgebouwd, worden met de hand geplaatst. Het is belangrijk dat bij de plaatsing van de
roostering ook direct de ventilatiekanalen worden geplaatst
plaatst omdat men deze
de er anders niet meer
in krijgt.
De rechtse foto toont de randbalk van de verdiepingsvloer. We zien dat de binnenste zijde van de
randbalk wordt gevormd door de eerste I-ligger.
I ligger. Ook is het dampscherm te zien dat onder de
koppelregel aan de binnenzijde uitsteekt.
uit
Bij de vloeropbouw van een lage energiewoning worden de FJI’s niet gedragen door
bevestigingsbeugels die gemonteerd zijn aan een balk, maar lopen de I-
I-liggers door tot tegen de
randbalk. Bijgevolg worden de binnenste Kerto
Kerto en de bevestigingsbeugels overbodig. Tussen de I-
I
liggers wordt er tegen de binnenzijde van de randbalk een isolatie aangebracht. In de
langsrichting
richting van de FJI’s wordt er meestal voor gekozen om de eerste I-ligger
I juist op de
onderliggende muur te plaatsen
plaa om zodoende een kamer te creëren waar nadien Isofloc kan
worden ingeblazen.
26
3.5 DAKSTRUCTUUR
Afbeelding: opbouw dakstructuur
STELREGEL, DIBA
Op de verdiepingsvloer
ingsvloer van de zolder wordt, zoals hierboven beschreven, een stelregel
gemonteerd. De breedte van de stelregel is hier afhankelijk van de hoogte van het dakspoor. Het
is de bedoeling dat de stelregel het hele spoor ondersteunt. De buitenzijde van de stelregel wordt
schuin afgezaagd zodat nadien de Celit hier vlak op gemonteerd kan worden. Voordat men de
Celit plaatst, wordt onder de eerste rij een strook Diba genageld. Deze Diba
D wordt nadien achter
de regengoot vastgemaakt om zo vochtinfiltratie te vermijden.
NOKBALK, BANDSTAAL
Aan de bovenzijde worden de sporen ondersteund door de nokbalk. Om het geheel extra
stevigheid te geven worden de daksporen op de nokbalk bevestigd door middel van bandstaal.
Deze nokbalk wordt door de buitenwanden gedragen. Waar de nokbalk op deze wand ligt, wordt
27
een extra versteviging in de wand voorzien om de krachten die door het dak worden uitgeoefend,
op te vangen.
FINNJOIST, ZIELVERSTERKING
De structuur van het dak wordt gevormd door daksporen. Dit zijn Finnjoists die, volgens de helling
van het dak, schuin worden gezaagd. Het type I-ligger en de hoeveelheid ervan wordt door de
architect of de ingenieur berekend. Om het dak stabiel te maken worden er aan de zijkant
horizontale I-liggers tussen de sporen gemonteerd. Dit kan men vergelijken met een
windverband. De daksporen zijn aan de onderzijde voorzien van een zielversterking. Dit dient om
te beletten dat de I-ligger zou gaan vervormen onder de hoge druk. Deze zielversterking wordt op
maat gezaagd en op de werf aan de Finnjoist bevestigd. Het dakspoor wordt via een hoekijzer, dat
aan de zielversterking is bevestigd, vastgezet in de stelregel.
CELIT
Nadat de daksporen geplaatst zijn, bevestigt men hierop Celit-platen. Deze Celit-platen vervangen
het traditionele onderdak en zorgen voor een stabiele ondergrond om nadien een traditionele
dakafwerking met tengellatten, panlatten en dakpannen op aan te brengen. Ook hier is het weer
van groot belang dat de voegen geschrankt worden om waterinfiltratie doorheen de naden te
vermijden.
DAMPSCHERM
Het dampscherm wordt bevestigd tegen de sporen door middel van nagels of nieten. Naden in de
folie moeten overlappen en deze naden worden nadien afgewerkt met luchtdichte tape. Door het
gewicht van de Isofloc die nadien in de holle ruimte wordt geblazen, kan het dampscherm gaan
scheuren. Daarom wordt het dampscherm verstevigd door latten die aan de sporen worden
bevestigd.
PRAKTISCH
Links is te zien hoe de draagstructuur van het dak eruit ziet. Eerst wordt de nokbalk geplaatst.
Deze is op voorhand voorzien van bandstaal waar een dakspoor zal komen. Nadien plaatst men de
sporen en worden ze bevestigd aan de nokbalk en muurplaat. Nadien wordt er nog bandstaal
kruiselings over de sporen bevestigd, zodanig dat deze niet kunnen knikken.
28
De andere foto toont hoe zo’n dakspoor aan de muurplaat bevestigd wordt. Dit gebeurt
gebeur door
middel van badhaken die aan de zielversterking van het dakspoor bevestigd wordt. Aan de
buitenzijde wordt Celit op de daksporen geniet. Verder zien we ook het dampscherm dat onder
de stelregel naar binnen wordt geplooid.
Het grootste verschil met een passieve woning is de hoogte van de daksporen. Deze zijn 40cm
hoog bij passief en 30cm bij een lage energiewoning. Bijgevolg wordt ook de nokbolk minder
hoog, alsook de stelregels die minder breed moeten zijn. De kleinere hoogte
hoo van de daksporen
betekent ook dat er een kleinere hoeveelheid Isofloc in het dak wordt geblazen.
29
4 KOSTENPLAATJE
Nu dat we meer inzicht hebben in de opbouw van een houtskeletstructuur, zijn we klaar om het
financiële plaatje nader te bekijken. In dit hoofdstuk wordt onderzocht wat het verschil is in prijs
voor het bouwen van een passiefhuis of een lage energiewoning. Laat het duidelijk zijn dat hier
geen totale prijs wordt berekend maar enkel het verschil tussen de twee types.
Om tot een juist resultaat te komen worden de berekeningen gebaseerd op een bestaande
passieve woning. Voor dezelfde woning zijn de hoeveelheden berekend indien dit een lage
energiewoning zou zijn. Het is een bewuste keuze geweest om te vertrekken van een passieve
woning. Het is namelijk niet mogelijk om van een lage energiewoning zomaar een passiefhuis te
maken. Een passiefhuis is afhankelijk van enkele externe factoren zoals oriëntatie en geografische
ligging. Deze zijn zo gekozen zodat ze optimaal worden benut door het passiefhuis.
De grondplannen en doorsneden van de woning waarop deze berekeningen gebaseerd zijn, kan u
terugvinden in bijlage.
30
4.1 PASSIEFHUIS
Onderstaand is de kostenberekening terug te vinden voor de passieve structuur. Hierin zijn enkel
de elementen opgenomen die verschillen met die van een laag energetische structuur. Zo is
bijvoorbeeld de kost voor Celit-platen hier niet in opgenomen omdat deze bij beide types
hetzelfde is. In de prijzen die gegeven zijn, is de plaatsing inbegrepen.
A Houtskelet ruwbouw
1 Houtskelet wanden Maat Eenheid Aantal EH prijs Totaal (€)
Buitenwanden gelijkvloers FJI 45/300 alle 60cm m² 111,74 62,71 7007,22
Buitenwanden verdiep FJI 45/300 alle 60cm m² 109,39 62,71 6859,85
Buitenwanden kopgevels FJI 45/300 alle 60cm m² 79,4 62,71 4979,17
Muurplaat Kerto Q 36/300 lm 36 22,48 809,28
Koppelregel en stelregel Kerto Q 36/300 lm 210 18,48 3880,80
23536,32
2 Tussenvloer Maat Eenheid Aantal EH prijs Totaal (€)

Gelijk
Randbalk roostering in Kerto S 36/300 lm 53,26 24,47 1303,27
Balkhangers FJI 58/300 st 8 6,52 52,16
Verdiep
10107,74
3 Dak Maat Eenheid Aantal EH prijs Totaal (€)

Muurplaat Kerto S 45/300 lm 19,01 28,1 534,18
Nokbalk Kerto S 75/700 lm 25,76 80,36 2070,07
Daksporen FJI 89/400 lm 229,65 24,56 5640,20
Daksporen FJI 45/400 lm 22,11 19,82 438,22
Daksporen in Kerto 45/400 lm 36,94 32,12 1186,51
10479,79
Totaal deel A: € 44.123,85
31
B Isolatie + Luchtdichting
1 Buitenmuren Maat Eenheid Aantal EH prijs Totaal (€)
Isofloc inblazen tussen FJI 30cm m³ 80 78 6240,00
Luchtdichting van wand op beton gelijmd lm 55 12 660,00
Rockwool 6cm m² 377,4 9,8 3698,52
Afplakken OSB naden lm 350 3,56 1246,00
11844,52
2 Balken laag Maat Eenheid Aantal EH prijs Totaal (€)

Luchtdichting ter hoogte van verdiepingsvloeren lm 120 8,8 1056,00
Isoleren randbalk met Isofloc m³ 5 84 420,00
1476,00
3 Ramen en deuren Maat Eenheid Aantal EH prijs Totaal (€)

Luchtdicht maken en inbouwen volgens norm lm 110 18 1980,00

Luchtdichting tegen daksporen m² 180 13,34 2401,20
Isofloc tussen daksporen 40cm m³ 70 84 5880,00
8281,20
5 Isolatie op dekvloer Maat Eenheid Aantal EH prijs Totaal (€)

PUR gespoten op beton 20cm m² 120 34,82 4178,40
Totaal deel B: € 27.760,12
C Ramen en deuren
Leveren en plaatsen Ewitherm Energyplus
1 raam Maat Eenheid Aantal EH prijs Totaal (€)
Ramen worden ingebouwd en voorzien van
multiplex omkasting die luchtdicht aansluit op
het raam en waar nadien de luchtdichting van
binnen op verlijmd kan worden st 1 28737,27 28737,27
Totaal: € 100.621,24
32
A Houtskelet ruwbouw
1 Houtskelet wanden Maat Eenheid Aantal EH prijs Totaal (€)
Buitenwanden gelijkvloers sls 38/140 alle 60cm m² 111,74 41,16 4599,22
Buitenwanden verdiep sls 38/140 alle 60cm m² 109,39 41,16 4502,49
Buitenwanden kopgevels sls 38/140 alle 60cm m² 79,4 41,16 3268,10
Muurplaat vuren geïmpregneerd 63/140 lm 36 12,34 444,24
Koppelregels en stelregels 38/140 lm 210 8,16 1713,60
14527,65
2 Tussenvloer Maat Eenheid Aantal EH prijs Totaal (€)

Gelijk
Verdiep
8593,08

Nokbalk Kerto S 75/600 lm 25,76 72,4 1865,02
Daksporen FJI 89/300 lm 229,65 22,08 5070,67
Daksporen FJI 45/300 lm 22,11 16,58 366,58
Daksporen in Kerto 45/300 lm 36,94 28,1 1038,01
9021,23
Totaal deel A: € 32.141,96
B Isolatie + Luchtdichting
1 Buitenmuren Maat Eenheid Aantal EH prijs Totaal (€)
Isofloc inblazen tussen sls 14cm m³ 37,33 78 2911,74
2 Balken laag Maat Eenheid Aantal EH prijs Totaal (€)

Isoleren randbalk met Isofloc m³ 3 84 252,00
33

Luchtdichting tegen daksporen m² 180 13,34 2401,20
Isofloc tussen daksporen 30cm m³ 52,5 84 4410,00
6811,20
4 Isolatie op dekvloer Maat Eenheid Aantal EH prijs Totaal (€)

PUR gespoten op beton 10 cm m² 120 21,05 2526,00
Totaal deel B: € 12.500,94
C Ramen en deuren
1 Leveren en plaatsen Maat Eenheid Aantal EH prijs Totaal (€)
Ramen worden ingebouwd en voorzien van
multiplex omkasting die luchtdicht aansluit op
het raam en waar nadien de luchtdichting van
binnen op verlijmd kan worden st 1 20005,93 20005,93
Totaal: € 64.648,83
4.3 RESULTAAT
We zien dat de kosten voor een huis in houtskelet terug te brengen zijn in 3 grote onderdelen.
Namelijk de kosten voor het skelet zelf (de ruwbouw), kosten voor de isolatie en de luchtdichting
en ten slotte de kosten voor het buitenschrijnwerk. In onderstaande tabel worden alle prijzen
overzichtelijk weergegeven.
34
Passief Lage energie Verschil

Houtskelet ruwbouw € 44.123,85 € 32.141,96 € 11.981,88 27,16 %
wanden € 23.536,32 € 14.527,65 € 9.008,66 38,28 %
tussenvloer € 10.107,74 € 8.593,08 € 1.514,66 14,99 %
dak € 10.479,79 € 9.021,23 € 1.458,56 13,92 %
Isolatie + luchtdichting € 27.760,12 € 12.500,94 € 15.259,18 54,97 %

buitenmuren € 11.844,52 € 2.911,74 € 8.932,78 75,42 %
balken laag € 1.476,00 € 252,00 € 1.224,00 82,93 %
ramen en deuren € 1.980,00 € 0,00 € 1.980,00 100,00 %
dak € 8.281,20 € 6.811,20 € 1.470,00 17,75 %
dekvloer € 4.178,40 € 2.526,00 € 1.652,40 39,55 %
Ramen en deuren € 28.737,27 € 20.005,93 € 8.731,34 30,38 %
Totaal € 100.621,24 € 64.648,83 € 35.972,40 35,75 %
Zoals gezien in hoofdstuk 3 bestaan er, vergeleken met een passiefhuis, structurele verschillen in
de opbouw van een lage energiewoning. Deze verschillen in opbouw zullen zich ook vertalen naar
een verschil in kostprijs.
Voor het skelet van de woning zien we dat het grootste verschil zich voordoet bij de wanden. De
reden hiervoor is dat de wanden van een passieve structuur worden opgebouwd met Finnjoists,
terwijl dit bij een laag energetische structuur gebeurd met balken uit SLS. De productieprijs van
deze Finnjoists ligt een stuk hoger dan die van SLS. Ook bij de tussenvloer en het dak zijn
verschillen in prijs op te merken, deze zijn echter een stuk kleiner in vergelijking met de wanden.
Dit verschil is het gevolg van het materiaalgebruik met andere afmetingen alsook het verschil in
de hoeveelheid ervan.
Op gebied van isolatie en luchtdichting zien we dat er zich grote prijsverschillen voordoen. In
totaal kost de isolatie en luchtdichting bij een passief huis meer dan het dubbele dan bij een lage
energiewoning. Met een prijsverschil van zo’n 75% zijn vooral de buitenwanden oorzaak van deze
hoge meerkost. Omwille van de kleinere hoeveelheid aan isolatie bij een lage energiewoning zal
de prijs zakken. Minder Isofloc in de wanden en het wegvallen van de spouwisolatie zorgen voor
een duidelijk verschil in prijs. In het algemeen zien we dat het verschil in luchtdichting de prijs van
een lage energiewoning verder drukt.
35
Een laatste, maar niet te onderschatten, onderdeel is het buitenschrijnwerk. Hier zien we dat de
prijs van ramen en deuren bij een lage energiewoning zo’n 30% lager ligt. Concreet spreken we
hier van 8.731€ prijsverschil. Het is duidelijk dat minder goed geïsoleerde beglazing en profielen
met een hogere U-waarde, een lagere kostprijs tot gevolg hebben.
In totaal kunnen we stellen dat de constructieonderdelen die invloed hebben op het verbruik van
een woning bij een laag energetische structuur ongeveer 36% goedkoper zijn dan bij een passieve
structuur.
36
5 VERBRUIK
Wanneer het huis eenmaal gebouwd is, zijn nog niet alle kosten geschiedt. Voor het verwarmen
van een huis is externe energie nodig dat op zijn beurt ook kosten met zich meebrengt. Het is nu
net de hoeveelheid aan energie die nodig is om het huis te verwarmen die we willen
onderzoeken.
37
5.1 PHPP
Waar het E-peil enkel iets zegt over de energie-efficiënte van het gebouw en het K-peil het enkel
heeft over de isolatiewaarde, brengt de PHPP berekening alles samen. Het
PassiefHuisProjecteringsPakket is oorspronkelijk ontwikkeld in Duitsland waar het reeds vele jaren
fungeert als “het ontwerpinstrument” van de Duitse passiefhuisprojecten. De PHPP-berekening is
gebaseerd op Europese normen en legt een karakteristiek energiekengetal vast voor elk uniek
gebouw.
Om een zo juist mogelijk resultaat te bekomen wordt er in de PHPP-berekening met verschillende

factoren rekening gehouden. Zo kunnen er parameters worden ingegeven voor de U-waardes van
de gebouwschil, oriëntatie, schaduw, ventilatie, koeling, zonthermische warmwaterbereiding,...
Om de hoeveelheid energie te berekenen dat nodig is om het gebouw binnen tot 20°C te
verwarmen, hebben we enkele gegevens nodig. In de eerste plaats moeten de
warmtedoorgangscoëfficiënten van bodem, buitenwand, dak en buitenschrijnwerk berekend
worden. Vervolgens worden deze gelinkt aan de oriëntatie van elk desbetreffend bouwonderdeel
om zo het warmteverlies te kunnen berekenen.
De volledige PHPP-berekening van het passiefhuis is terug te vinden in de bijlage.
5.2 U-WAARDE
Om de berekeningen verder in dit hoofdstuk beter te kunnen begrijpen, is het noodzakelijk dat er
even wordt stilgestaan bij de term lineaire warmtedoorgangscoëfficiënt. De U-waarde (vroeger de
K-waarde) drukt de hoeveelheid warmte uit die per seconde, per 1 m² en per graad
temperatuurverschil tussen de ene en de andere zijde van een constructie, doorgelaten wordt. De
waarde geeft de mate van isolatie van de constructie aan: een hoge U-waarde betekent een
slecht geïsoleerd gebouw. De eenheid voor de U waarde is W/(m²K).
Hieronder geven we aan hoe we de U-waarde in het lineaire geval kunnen berekenen. Een lineair
detail betekent hier dat het warmtetransport door het detail voornamelijk lineair verloopt, zoals
muren, daken, glasoppervlak.
38
De U-waarde is het omgekeerde van de warmteweerstand R, die als volgt berekend wordt:

=

1
=

Met L de dikte van de laag in meter, λ de thermische geleidbaarheid in W/mK.
5.3 PASSIEFHUIS
U-WAARDES CONSTRUCTIEONDERDELEN
De opbouw van de buitenschil samen met de overeenstemmende λ-waardes en diktes worden

hieronder gegeven.
In onderstaande tabel worden de verschillende constructieonderdelen opgesomd waaruit de

buitenwand is opgebouwd. Er is ook te zien dat de Isofloc-isolatie in verschillende delen wordt
geteld. Dit is omdat er tussen de isolatie om de 60cm een FJI is geplaatst om de wandstructuur te
dragen. Deze FJI wordt in 3 delen opgesplitst (2 flensen, OSB-lijf) en als deelvlak ingevoerd.
Buitengevel (zowel boven- als benedenverdieping)

λ deelvlak 2 λ deelvlak 3 λ br/dikte
deelvlak 1 [W/(mK)] (optioneel) [W/(mK)] (optioneel) [W/(mK)] [mm]
1 Gipsplaat 0,52 12
2 Spouw 45mm 0,244 45
3 OSB 0,13 18
4 Isolatie 0,039 flens 0,13 lijf 0,13 40
5 Isolatie 0,039 lijf 0,13 220
7 Celit 0,055 22
8 Isolatie 0,034 60
Totaal: 45,7cm
U-waarde: 0,101
39
Dak
1 Celit 0,055 22
5 luchtdichting 0
6 Spouw 0,136 25
7 Gipsplaat 0,350 12
Totaal: 45,9cm
U-waarde: 0,099
Vloer
1 Chape 1,500 70
2 PUR isolatie 0,028 200
Totaal: 27cm
U-waarde: 0,136
Vloer boven inkom

1 Chape 1,500 70
Akoestische
2 isolatie 0,040 20
6 OSB 0,130 18
7 Spouw 0,270 44
Totaal: 45,2cm
U-waarde: 0,127
40
Dak uitbouw
1 Celit 0,055 22
5 Luchtdichting 0
6 Spouw 0,136 25
Totaal: 45,9cm
U-waarde: 0,096
Leidingenspouw
1 isolatie 0,039 balken 0,13 40
Totaal: 4cm
U-waarde: 1,127
U-WAARDES BEGLAZING
Ook het type van beglazing en thermisch onderbroken profielen komen hier aan bod. Bij de
beglazing is de G-waarde van het glas van belang omdat deze bepaalt hoeveel warmte wordt
weerkaatst door het glas. Bij de ramen wordt de U-waarde van het profiel gegeven, alsook de
breedte ervan. Dit is nodig om de juiste afmetingen van het effectieve glasoppervlak te weten.
Hiernaast zijn ook waardes voor koudebruggen opgenomen in de tabel. Ψspacer geeft de waarde
aan van de afstandshouder tussen de glaspanelen, Ψinstallatie geeft een waarde voor mogelijke
onregelmatigheden bij de plaatsing van het raam.
Type beglazing
Ug-waarde
Beglazing G-waarde W/m²K
1 Unitop 0.60 - 52 - UNIGLAS 0,520 0,6
41
Raamtype
Uf Links Rechts Onder Boven Ψspacer Ψinstallatie
Ramen W/m²K m m m m W/mK W/mK
1 Ewitherm vast 0,82 0,09 0,09 0,1 0,1 0,04 0,04
2 Ewitherm DK 0,82 0,11 0,11 0,13 0,11 0,04 0,04
3 Ewitherm deur 0,82 0,15 0,15 0,2 0,15 0,04 0,04
VENTILATIE
Naast de U-waardes van de constructieonderdelen, is de luchtdichtheid een belangrijke factor in

het verbruik van een gebouw. Onderstaand is een klein onderdeel van de ventilatieberekening te
zien. In deze berekening wordt bij het ontwerp van een huis de maximale toegelaten waarde voor
de luchtdichtheid van een passiefhuis ingevuld, namelijk 0,6.
Aan de hand van deze luchtdichtheid wordt berekend hoe groot het infiltratieventilatievoud is. Dit
is de vrije stroom van lucht tussen binnen en buiten die ontstaat onder invloed van wind en
drukverschil.
Aan de hand van deze gegevens worden nadien de ventilatieverliezen berekend. Deze verliezen
zullen hoger liggen wanneer de woning minder goed luchtdicht wordt afgewerkt. Ook het
rendement van de warmteterugwinning speelt hier een belangrijke rol. Bij een ventilatiesysteem
zonder warmteterugwinning zullen de verliezen beduidend hoger liggen.
Windbeschuttingscoëfficiënten
Meerdere Eén
coëfficiënt e voor
beschuttingsklasse blootgestelde zijde
zijden blootgesteld
geen beschutting 0,1 0,03
matige
beschutting 0,07 0,02
Hoge beschutting 0,04 0,01
coëfficiënt f 15 20
voor het voor het

jaarlijkse verwarmings
verbruik: vermogen:
Windbeschuttingscoëfficiënt, e 0,1 0,25

Windbeschuttingscoëfficiënt, f 15 15
Ventilatievoud
luchtdichtheidstest n50 1/h 0,6 0,6
42
TRANSMISSIEVERLIEZEN
Vervolgens wordt voor elk onderdeel de bijhorende oppervlakte berekend.

bereken Voor elke oppervlakte
wordt er, aan de hand van de U-waarde
U waarde van dit constructieonderdeel, berekend
bereken hoeveel warmte
er hierlangs zal wegvloeien. Deze hoeveelheid warmte wordt gedeeld door
doo het totale
warmteverlies van alle oppervlaktes. Het resultaat van deze berekening wordt samengevat in
onderstaande grafiek.
Afbeelding: Aandeel transmissieverliezen passiefhuis
43
ENERGIEKENGETAL
Nu zijn alle gegevens aanwezig om te bepalen hoeveel warmte er nodig is om het gebouw op te
warmen.
Eerst zal men alle transmissieverliezen (zie hierboven) alsook de ventilatieverliezen optellen. Dit
geeft een som van alle warmteverliezen. Vervolgens berekent men de warmtewinsten,
veroorzaakt door zoninstraling. Ook de interne warmtewinsten worden berekend. Dit zijn
warmtewinsten te wijten aan activiteit in het huis (lichaamswarmte, warmteafgifte elektrische
toestellen,…). De som van de warmtewinsten noemt men de vrije warmte.
Aan de hand van deze gegevens wordt het energiekengetal berekend.
Resultaat
15 kWh/m²
44
We voeren nu dezelfde berekening uit maar dan met de opbouw van een lage energiewoning.
Oppervlaktes, oriëntatie,... zijn niet gewijzigd. Enkel de opbouw van de wanden, U-waardes van
de ramen en de mate van luchtdichtheid zijn veranderd.
Omdat de basis van de berekening hetzelfde blijft, worden hier enkel de belangrijkste waardes
weergegeven.
U-WAARDES CONSTRUCTIEONDERDELEN
Buitengevel (zowel boven- als benedenverdieping)

deelvlak 2 deelvlak 3
λ λ λ br/dikte
2 Spouw 45mm 0,244 45
3 OSB 0,130 18
4 Isolatie 0,039 sls 0,13 140
5 Celit 0,055 22
6 Isolatie 0,034 0
Totaal: 23,7cm
U-waarde: 0,240
In vergelijking met de opbouw van een passieve wand zien we dat hier de isolatie in de wand
slechts 14cm dik is i.p.v. 30cm. Ook wordt er hier gebruik gemaakt van SLS-balken als structuur
van de wand i.p.v. FJI’s. Verder is ook de spouwisolatie weggelaten.
Dit maakt dat de totale wanddikte ongeveer de helft bedraagt dan die van een passiefhuis. De U-
waarde van de buitengevel bedraagt meer dan het dubbele.
45
Dak
deelvlak 2 deelvlak 3
λ λ λ br/dikte
1 Celit 0,055 22
5 luchtdichting 0
6 Spouw 0,136 25
Totaal: 35,9cm
U-waarde: 0,130
In het dak van een lage energiewoning wordt er zo’n 10cm minder isolatie voorzien. Dit zorgt
ervoor dat de U-waarde van het dak stijgt met ongeveer 30% t.o.v. een passief dak.
Vloer
1 Chape 1,500 70
2 PUR isolatie 0,028 100
Totaal: 17cm
U-waarde: 0,264
Ook de vloer van een lage energiewoning wordt minder goed geïsoleerd. Met name 10cm
gespoten PUR in plaats van 20cm. Hierdoor bedraagt de U-waarde van de vloer bijna het dubbele
dan die van de vloer van een passiefhuis.
U-WAARDES BEGLAZING
Type beglazing
Ug-waarde
Beglazing G-waarde W/m²K
1 Unitop1,00 - 63 - UNIGLAS 0,630 1,1
46
Raamtype
Uf Links Rechts Onder Boven Ψspacer ψ installatie
Ramen W/m²K m m m m W/mK W/mK
1 Ewitherm vast 1,3 0,068 0,068 0,078 0,078 0,04 0,04
2 Ewitherm DK 1,3 0,088 0,088 0,108 0,088 0,04 0,04
3 Ewitherm deur 1,3 0,128 0,128 0,178 0,128 0,04 0,04
Bij de ramen zien we dat U-waardes van de beglazing en het profiel gestegen zijn in vergelijking
met de ramen, gebruikt in een passiefhuis. Ook de G-waarde van het glas ligt hoger. Hiernaast zijn
de profielen van deze ramen niet zo dik als die van een passiefhuis.
Dit maakt dat de gemiddelde U-waarde van deze ramen ongeveer 30% hoger ligt dan de U-
waarde van de passiefhuis ramen.
VENTILATIE
In een lage energiewoning is de luchtdichtheid meestal minder ver doorgedreven dan bij een
passiefhuis. Een lage energiewoning mag op wettelijke basis ook een groter drukverlies hebben.
Daarom wordt er bij het ontwerp de maximale waarde van 3,0/h voor de luchtdichtheid
gehanteerd.
Een groter drukverlies betekent een minder goede luchtdichting van de woning. Hierdoor kan
meer luchtuitwisseling tussen binnen en buiten gebeuren waardoor het binnenklimaat verstoord
wordt.
Bij de berekening van de ventilatieverliezen bij een lage energiewoning heeft men de keuze
tussen een ventilatiesysteem met warmteterugwinning of een systeem met enkel mechanische
extractie. Ik heb ervoor gekozen deze berekening te maken met een systeem met
warmteterugwinning, dit om de vergelijking zo correct mogelijk te houden.
47
TRANSMISSIEVERLIEZEN
Uit onderstaande verdeling van de transmissieverliezen blijkt dat de buitenwanden in verhouding

minder geïsoleerd zijn dan de andere constructiedelen. In vergelijking met een passieve structuur
zullen andere constructiedelen daarom procentueel minder warmte doorlaten.
Aandeel transmissieverliezen
Vensters noord
3%
Dak/Plafond Bodemplaat Vensters

contact 11% oost
buitenlucht 9%
13%
Vensters zuid
Buitenwand
14%
contact bodem
0%
Vensters west
10%
Buitenwand
contact
buitenlucht
40%
Afbeelding: aandeel transmissieverliezen bij lage energiewoning
ENERGIEKENGETAL
Met de gegevens die we hierboven besproken hebben, kunnen we nu het energiekengetal van de
lage energiewoning berekenen.
Resultaat
46 kWh/m²
48
De minder goed geïsoleerde buitenschil heeft een groot aandeel in deze stijging. Dit komt omdat
deze oppervlakte het grootste deel van de woning beschrijft. Uit bovenstaande grafiek is ook af te
leiden dat de buitenwanden in verhouding minder goed geïsoleerd zijn, wat deze stijging verder
aanmoedigt.
Ook de minder goede luchtdichtheid speelt een belangrijke rol in de stijging van het
energiekengetal. Door een grotere uitwisseling van lucht mogelijk te maken, zien we dat het
verbruik van de woning de hoogte in gaat.
De minder goed isolerende vensters hebben een beperkte invloed op deze stijging. Dit komt
omdat deze vensters een vrij klein oppervlak innemen ten opzichte van de buitenschil. Een
bijkomende reden is dat de ramen die bij een lage energiewoning gebruikt worden, uit zichzelf al
vrij goed isolerend zijn.
49
5.5 RESULTAAT
In onderstaande tabel zijn de resultaten van beide berekeningen opgenomen. De PHPP-

berekening geeft een energiekengetal weer. Dit staat voor de hoeveelheid energie (kWh) die
nodig is per jaar en per m² vloeroppervlakte om het gebouw op te warmen tot 20°C.
Om aan deze hoeveelheid energie een kost te verbinden, is er een vergelijking gemaakt van de
prijzen van de grootste leveranciers. In woningen waar vrij weinig energie nodig is wordt er
meestal gebruikt gemaakt van een gascondensatieketel. Daarom is geopteerd om de gasprijzen
van de leveranciers te vergelijken. U zal zien dat er een eenheidsprijs is berekend voor het
passiefhuis alsook voor de lage energiewoning. Gasprijzen zijn namelijk afhankelijk van de
hoeveelheid waarin ze worden afgenomen. Bij een passiefhuis is er beduidend minder energie
nodig waardoor deze eenheidsprijs ook hoger zal liggen dan die van een lage energiewoning.
Andere vormen van verwarming zoals pelletkachel, warmtepomp, verwarmen via ventilatie,… zijn
ook mogelijk maar hiervoor moet men een andere eenheidsprijs berekenen.
Tegenwoordig hebben gascondensatieketels een rendement dat schommelt tussen 90% en 110%.
Wij gaan er hier daarom vanuit dat per kWh gas, één kWh warmte wordt geproduceerd.
geconditioneerde vloeroppervlakte 274,4 m²

eenheidsprijs gas passief 0,0782 €/kWh
eenheidsprijs gas lage energie 0,06 €/kWh
Passief Lage energie

Resultaat PHPP berekening 15 kWh/m² 46 kWh/m²
Totaal verbruik per jaar 4116 kWh 12622,4 kWh
Kosten per jaar 321,87 € 757,34 €
€ 435,47 57,50%
We kunnen vaststellen dat het verbruik van de lage energiewoning het driedubbele bedraagt van
dat van het passiefhuis. Onder invloed van de groter afname van gas bij een lage energiewoning
wordt het verschil in prijs gereduceerd naar 57,50%. Deze lage energiewoning verbruikt bijgevolg
435,47€ meer dan het passiefhuis.
50
6 TERUGVERDIENTERMIJN
Met de resultaten die we in de vorige hoofdstukken berekend hebben, gaan we in dit hoofdstuk
na of het rendabel is te kiezen voor een passiefhuis in plaats van een lage energiewoning.
51
6.1 OVERZICHT GEGEVENS
In onderstaande tabel zijn de gegevens terug te vinden waarop de berekening van de

terugverdientermijn gebaseerd is.
Prijsverschil passief - LE € 35.972,4
Passief Lage energie

Verbruik per jaar in € 321,87 757,34
Kosten na X jaar in € 35972,4 +(X * 321,871) X * 757,34
We zien dat X (het aantal jaar) in grote mate afhankelijk is van het prijsverschil tussen een
passiefhuis en een lage energiewoning. Anderzijds is X ook afhankelijk van het verbruik van beide
woningen.
6.2 BEREKENING TERUGVERDIENTERMIJN
Het passiefhuis is rendabel vanaf het moment dat bovenstaande vergelijkingen aan mekaar gelijk
zijn.
35972,4 + ∗ 321,871 = ∗ 757,34
Nu rest ons enkel nog de waarde van X te achterhalen:
35972,4 = 757,34 − 321,871
35972,4
=
435,469
= 82,6 = 83
Onderstaande grafiek verduidelijkt deze berekening
52
€ 80.000
XIOS hogeschool Limburg
€ 70.000
€ 62.556
€ 60.000

€ 50.000
kosten passief (€)

€ 40.000
kosten LE (€)
€ 30.000
€ 20.000
€ 10.000
€0
0 10 20 30 40 50 60 70 80 83 90
Jaar
Hermans Mattheus
53
6.3 INTERPRETATIE RESULTATEN
U ziet dat na 83 jaar de uitgaven voor beide woningen in balans is. Of anders gezegd, u moet met
dit passiefhuis 62.556€ (incl. meerkost) uitgeven voordat het voordeliger is dan deze lage
energiewoning.
Deze termijn van 83 jaar zal voor de meeste mensen als vrij lang in de oren klinken. Dit is ook niet
verwonderlijk aangezien de meesten onder ons geen 83 jaar in hetzelfde huis zullen wonen. Toch
moeten deze gegevens op de juiste manier geïnterpreteerd worden.
Deze terugverdientermijn is het resultaat van een vergelijking van een passiefhuis en een lage
energiewoning. In bovenstaande berekening is te zien dat de meerkost van een passiefhuis op
termijn wordt ingehaald door het verschil in verbruik van beide woningen. We hebben ook gezien
dat het verschil in verbruik tussen beide woningen zo’n 419€ bedraagt, we vergelijken hier
immers een huis met een erg laag verbruik en een huis met laag verbruik. Dit verschil in verbruik
staat dan ook in schril contrast met de meerprijs van 36.450€.
Een andere factor die van belang is in deze berekening, is de prijs voor energie. De kost die nodig
is om het huis te verwarmen, is in vergelijking met de meerprijs, erg laag. Het is dus effectief zo
dat het een tijdje zal duren voordat het passiefhuis rendabel wordt.
Echter, de prijzen voor brandstof zoals we ze nu kennen, zullen in de toekomst niet onveranderd
blijven. De uitputting van fossiele brandstoffen is een feit, en vanaf het moment dat tekorten zich
aanbieden, zal de prijs voor brandstof onherroepelijk de hoogte in gaan. Deze stijging van de
prijzen zal ook de terugverdientermijn van onze woningen beïnvloeden. Het verbruik blijft
logischerwijs hetzelfde, maar het prijsverschil tussen beide woningen zal stijgen waardoor men
een kortere terugverdientermijn zal bekomen.
Wanneer we nu beslissen om te bouwen of verbouwen, moet we er rekening mee houden dat

deze woning in de toekomst nog betaalbaar moet blijven. Het is immers onbekend wanneer en
met hoeveel de brandstofprijzen zullen stijgen. We weten wel dat zon en wind altijd gratis zullen
blijven. We moeten er dus oog voor hebben dat deze woning (in de mate van het mogelijke) zo
weinig mogelijk afhankelijk is externe energiebronnen.
54
7 SUBSIDIES
In dit hoofdstuk zal meer uitleg gegeven worden over de verschillende subsidies die kunnen
aangevraagd worden door de bouwheer. Deze subsidies kunnen een impact hebben op de
terugverdientermijn van een huis. Dat maakt het interessant om hier iets meer over te zeggen.
De voorbeeldwoningen die in dit document worden besproken, zijn nieuwbouwwoningen.

Daarom zullen hier ook enkel de subsidies voor nieuwbouw aan bod komen.
Subsidies die verband houden met het E-peil van de woning worden hier niet opgenomen, omdat
de vaste installaties van een woning hier niet worden besproken (zie 2.3).
55
7.1 PREMIES EN SUBSIDIES DOOR DE GEMEENTE
Elke gemeente beslist voor zichzelf welke subsidies het voorziet voor de inwoners van haar
grondgebied. Zo is het goed mogelijk dat het plaatsen van isolatie in de ene gemeente goedkoper
uitvalt dan in een andere gemeente. Onze voorbeeldwoning is gebouwd in Zichem,
Scherpenheuvel waar men geen subsidies voorziet die in ons voordeel spelen.
7.2 PREMIES EN SUBSIDIES DOOR EANDIS
Eandis (netbeheerder van gas en elektriciteit) keert ook subsidies uit voor degene die
energiezuinig wil bouwen. Deze subsidies zijn afhankelijk van de streek waar gebouwd wordt.
Eandis keert vooral subsidies uit voor bestaande woningen (woningen vanaf 5 jaar). Zo worden er
bijvoorbeeld subsidies uitgekeerd voor het plaatsen van extra isolatie, vervangen van enkel glas
door dubbel glas,… In de streek van onze voorbeeldwoning worden echter geen subsidies
uitgekeerd voor nieuwbouw.
7.3 PREMIES EN SUBSIDIES DOOR DE PROVINCIE
Ook elke provincie voorziet een aantal subsidies die te maken hebben met energiezuinig wonen.
Deze subsidies zijn verschillend van provincie tot provincie. Men doet er dus goed aan zich te
informeren welke subsidies er van toepassing zijn. Voor de provincie Vlaams-Brabant, waar onze
voorbeeldwoning gelegen is, worden er echter geen subsidies uitgekeerd die dit project ten
gunste komen.
7.4 PREMIES EN SUBSIDIES DOOR VLAANDEREN
Ook op federaal vlak worden er subsidies uitgekeerd aan degene die energiezuinig willen bouwen.
Hieronder wordt er een overzicht gegeven van de verschillende subsidies die voor ons project in
aanmerking komen op federaal gebied.
56
FEDERALE BELASTINGVERMINDERING VOOR DE BOUW VAN OF HET VERBOUWEN TOT

EEN LAGE ENERGIEWONING
Wanneer u een lage energiewoning bouwt of uw woning verbouwt tot een lage energiewoning,
kan u van een fiscaal voordeel genieten
Aanvraagvoorwaarden
Voor een lage energiewoning, een passiefwoning of een nul energiewoning moet een certificaat
worden voorgelegd waaruit blijkt dat het over een lage energiewoning, een passiefwoning of een
nul energiewoning gaat.
Het volstaat dat de belastingplichtige het desbetreffende vakje invult in de belastingaangifte dat
voorzien is op de belastingbrief. U voegt tevens het origineel of een eensluidend verklaarde
fotokopie van de facturen (of ereloonnota's) van de werkzaamheden bij de aangifte en de
betalingsbewijzen ervan.
Het werk moet door een geregistreerde aannemer uitgevoerd worden.
Premiebedrag
300 euro (420 euro geïndexeerd) per jaar gedurende 10 jaar.
Wie kan de premie aanvragen
Particulieren
FEDERALE BELASTINGVERMINDERING VOOR DE BOUW VAN OF HET VERBOUWEN TOT

EEN PASSIEFWONING
Wanneer u een passiefwoning bouwt of uw woning verbouwt tot een passiefwoning, kan u van
een fiscaal voordeel genieten.
Aanvraagvoorwaarden
Voor een lage energiewoning, een passiefwoning of een nul energiewoning moet een certificaat
worden voorgelegd waaruit blijkt dat het over een lage energiewoning, een passiefwoning of een
nul energiewoning gaat.
Het volstaat dat de belastingplichtige het desbetreffende vakje invult in de belastingaangifte dat
voorzien is op de belastingbrief. U voegt tevens het origineel of een eensluidend verklaarde
57
fotokopie van de facturen (of ereloonnota's) van de werkzaamheden bij de aangifte en de

betalingsbewijzen ervan.
Het werk moet door een geregistreerde aannemer uitgevoerd worden.
Premiebedrag
600 euro (830 euro geïndexeerd) per jaar gedurende 10 jaar.
Wie kan de premie aanvragen
Particulieren
7.5 GROENE LENING
Een vrij nieuw type van subsidie is de zogenaamde groene lening. Bij een groene lening helpt de
federale overheid u een handje met een rentekorting van 1,5%.
Bij het afsluiten van zo'n groene lening, of lening met “interestbonificatie”, loopt alles via de bank.
De bank stuurt de aanvraag, met een fotokopie van de factuur van de werkzaamheden, naar de
overheid en ontvangt zelf de rentekorting. Als kredietnemer hoeft u alleen de rest van de rente
aan de bank te betalen. De groene investeringen waarvoor een lening met rentekorting kan
worden afgesloten, zijn dezelfde als waarvoor een belastingvermindering kan worden
aangevraagd:
Vervanging van een oude stookketel

Onderhoud van stookketels.
Installatie van een waterverwarmingssysteem op zonne-energie
Plaatsing van zonnepanelen
Plaatsing van uitrustingen voor geothermische energieopwekking
Plaatsing van dubbele beglazing
Aanbrengen van dak-, muur- en vloerisolatie (nieuw sinds 2009)
Plaatsing van een warmteregeling op een centrale verwarmingsinstallatie door middel van
thermostatische kranen of door een kamerthermostaat met tijdschakeling
Uitvoeren van een energie-audit in de woning
Het grote verschil met de directe subsidies is dat deze lening ook kan worden aangevraagd voor
energiebesparende maatregelen bij een nieuwbouw woning en dus niet alleen voor bestaande
woningen.
58
U moet wel minstens € 1.250 lenen en maximaal € 15.000 en dat per woning, per persoon en per
kalenderjaar. De regeling loopt tot eind 2011. Als u meer wilt lenen dan moet er voor het extra
bedrag een aparte lening afgesloten worden. Bij de meeste banken bestaat daarvoor een
zogenaamd eco-energiekrediet aan een voordelig tarief, maar zonder de interestbonificatie van
de overheid.
Deze maatregel heeft terugwerkende kracht tot begin 2009. Wie tussen 1 januari en 31 juli een
lening heeft afgesloten voor één van bovenvermelde energiebesparende investeringen heeft tot
30 oktober de tijd om de rentekorting aan te vragen.
Belastingvermindering voor groene leningen en investeringen
Wie een groene lening afsluit, heeft niet alleen recht op een rentekorting van 1,5%, maar ook op
een bijkomende fiscale renteaftrek. Die belastingvermindering bedraagt 40% van de betaalde
interesten op de lening, na aftrek van de rentetussenkomst door de staat. Dus als u tijdens een
jaar € 400 betaalt aan interest, dan geeft dit recht op een belastingvermindering van € 160 (40%
van € 400).
Wie groen investeert, heeft vaak ook recht op een groene belastingvermindering. Dit geldt zowel
voor nieuwbouw als voor verbouwingen, en zowel eigenaars, vruchtgebruikers, als huurders
hebben er recht op. Algemeen is de fiscale besparing gelijk aan 40% van het geïnvesteerde bedrag
en per woning is de maximale besparing € 2.770 (voor investeringen gedaan in 2009). Voor de
installatie van een systeem van waterverwarming op zonne-energie en voor de plaatsing van
zonnecelpanelen, ligt het plafond iets hoger, namelijk € 3.600. Deze maxima gelden per woning
en niet per belastingplichtige, dus als eigenaar of huurder van verschillende woningen kan men
per woning van deze belastingvermindering genieten
Van deze belastingvermindering kunt u alleen genieten als u ook belasting betaalt. Wie dat niet
doet en toch energiebesparende investeringen laat uitvoeren, kan een aanvraag indienen voor de
“Vlaamse premie voor energiebesparende investeringen door niet-belastingbetalers”.
7.6 INVLOED OP TERUGVERDIENTERMIJN
Zoals hierboven te zien is, zijn er een aantal subsidies en premies van toepassing op onze
voorbeeldwoning. Deze subsidies zullen een invloed hebben op de terugverdientermijn, vandaar
dat we hier deze termijn opnieuw berekenen inclusief subsidies en premies.
De subsidies die van toepassing zijn, worden hieronder weergegeven.
59
Belastingsvermindering voor een passief huis: €830 gedurende 10jaar

Belastingsvermindering voor een lage energiewoning: €420 gedurende 10 jaar
Groene lening voor een bedrag van 15.000€ aan een rentevoet van 4% gespreid over 60
maanden (= 5jaar): 15.000€ ∗ 1,5% = €
Bijkomende renteaftrek van 40% op betaalde interesten voor groene leningen (zelfde
periode als lening): 15.000€ ∗ 4% − 1,5% = €375
375€ ∗ 40% = €
Deze subsidies hebben een impact op de terugverdientermijn alsook op de kosten die gemaakt
moeten worden voordat het passiefhuis rendabel wordt. We zien ook dat tijdens de eerste tien
jaar na het oprichten van de woning, de waardes een heel ander verloop vertonen dan wanneer
de subsidies niet in rekening worden gebracht.
Aantal jaar Kosten passief Kosten LE

0 € 35.972,40 € 0,00
1 € 35.089,28 -€ 37,66
2 € 34.206,15 -€ 75,31
3 € 33.323,02 -€ 112,97
4 € 32.439,89 -€ 150,62
5 € 31.556,76 -€ 188,28
6 € 31.048,63 € 149,06
7 € 30.540,50 € 486,41
8 € 30.032,37 € 823,75
9 € 29.524,24 € 1.161,10
10 € 29.016,12 € 1.498,44
11 € 29.337,99 € 2.255,78
73 € 49.294,00 € 49.211,11
74 € 49.615,87 € 49.968,46
75 € 49.937,74 € 50.725,80
Als gevolg van de fiscale voordelen zal men voor een passiefhuis gedurende tien jaar meer geld
ontvangen dan dat men moet uitgeven voor het verbruik. Tijdens de eerste vijf jaar is dit verschil
het grootst. Hierna, wanneer de premies voor de groene lening en bijgevolg dus ook de
renteaftrek ten einde zijn, komt er bij een passiefhuis nog steeds meer geld aan subsidies binnen
dan dat men moet uitgeven aan het verbruik. Na tien jaar, wanneer alle premies uitbetaald zijn,
stijgen de kosten elk jaar met het bedrag van het verbruik.
60
Bij een lage energiewoning zal men in de eerste vijf jaar meer geld ontvangen dan men moet
uitgeven voor het verbruik. We zien dat bij de lage energiewoning de kosten even onder het
nulpunt duiken. Na vijf jaar, wanneer de fiscale voordelen voor de groene lening en rentekorting
wegvallen, bedraagt het verbruik meer dan het bedrag van de subsidies. Na tien jaar zullen de
kosten elk jaar stijgen met het bedrag van het verbruik.
We zien dus dat onder invloed van de subsidies en premies de terugverdientermijn van het
passiefhuis verlaagd wordt. Deze wordt teruggedrongen van 83 naar 74 jaar. Dit verschil van 9
jaar wordt veroorzaakt door premies voor het bouwen van passiefhuis of een lage energiewoning.
De fiscale voordelen voor de groene lening hebben hier geen invloed op omdat deze zowel voor
passief als voor lage energie hetzelfde zijn.
Deze subsidies hebben wel een invloed op de kosten die gemaakt moeten worden voordat het
passiefhuis rendabel wordt. We zien dat deze kosten ongeveer €13.000 minder bedragen dan dat
men geen beroep doet op subsidies.
Onderstaande grafiek verduidelijkt de hierboven besproken verschuivingen.
61
62
8 CONCLUSIE
Na het doornemen van dit eindwerk, hoop ik dat u als lezer een duidelijk beeld heeft gekregen
over woningbouw in houtskelet.
Enerzijds hebben we gezien hoe de opbouw van zo’n skelet er uit ziet. Aan de hand van enkele
typevoorbeelden heb ik geprobeerd om duidelijk te maken welke constructie-elementen er van
belang zijn bij het bouwen van een passiefhuis in houtskelet. Daaruit kunnen we afleiden dat er
enkele fundamentele verschillen bestaan in vergelijking met de traditionele woningbouw. Dit is te
verklaren door het feit dat houtskeletbouw zoals het hier beschreven is, erop gericht is om huizen
te bouwen die zo energie-efficiënt mogelijk zijn. Bij houtskeletbouw wordt getracht om het
ontstaan van warmteverliezen te vermijden door het implementeren van andere technieken,
bijvoorbeeld op gebied van isolatie en luchtdichting.
Naast het technische aspect heb ik ook het financiële aspect onder het licht gehouden. Hierbij had
ik vooral oog voor de verschillen in kostprijs tussen een passiefhuis en een laag energetische
woning. Hieruit is af te leiden dat de grootste verschillen zich manifesteren op gebied van isolatie
en luchtdichtheid. Dit heeft logischerwijs ook effect op het verbruik van deze woningen. Na een
uitgebreide berekening is gebleken dat het verbruik van een passiefhuis een derde bedraagt dan
dat van een lage energiewoning. Hieruit kunnen we dus afleiden dat investeren in isolatie en
luchtdichting zeker en vast tot een positief rendement zal resulteren in de toekomst.
Ook op gebied van terugverdientermijn kunnen we wel spreken over enkele beduidende
resultaten. Na het in kaart brengen van alle kosten zien we dat het zo’n 83 jaar zal duren voordat
het passiefhuis rendabel wordt t.o.v. de lage energiewoning. Onder invloed van subsidies
bedraagt deze termijn nog 74 jaar. Wanneer de subsidies op basis van E-peil ook in rekening
worden gebracht, zal dit nog verder dalen. Naar aanleiding van dit resultaat vind ik niet dat we
het passiefhuis mogen afschrijven als het dure broertje van de lage energiewoning. Op dit
moment is het zo dat de meerkost dat een passiefhuis met zich meebrengt, enige tijd nodig heeft
om rendabel te worden. In de toekomst, wanneer de uitputting van fossiele brandstoffen een feit
zal zijn, zullen we ons echter moeten oriënteren op andere energiebronnen. Op dat moment zal
men zeker profijt halen uit een huis dat voor zijn energiebehoefte zo min mogelijk afhankelijk is
van externe energiebronnen.
63
9 REFERENTIES
Onderstaande links geven weer waar ik op zoek ben gegaan naar informatie omtrent deze
bachelorproef.
http://www.hetportaal.be/
Bij het bouwen of verbouwen van een huis komt veel kijken. Het Portaal informeert u up-to-date
over alles wat met bouwen, verbouwen, renoveren, wonen, huis, tuin en interieur te maken
heeft.
http://www.mijnenergie.be/
Alle elektriciteit- en gasleveranciers vergelijken via een gebruiksvriendelijke

prijsvergelijkingsmodule, volledige informatie over de elektriciteit- en gasmarkt in België.
http://www.energiesparen.be/
Het Vlaams Energieagentschap (VEA) geeft uitvoering aan een duurzaam energiebeleid. Haar
belangrijkste taken zijn het stimuleren van rationeel energiegebruik en milieuvriendelijke
energieproductie en het bijdragen tot beleidsuitvoering en -ondersteuning.
http://www.isoterra.be/
Isoterra is een unieke samenwerking tussen een aantal prominente bedrijven in de bouwsector
die binnen hun maatschappelijke verantwoordelijkheid de vermindering van CO2-uitstoot extra
willen ondersteunen.
http://www.passiefhuisplatform.be/
Het Passiefhuis-Platform, alias PHP, is een vzw samengesteld uit toonaangevende actoren en
instellingen uit de bouwwereld. Zij vertonen stuk voor stuk engagement met betrekking tot
energiebesparing en duurzame technologische ontwikkeling. PHP is een zelfstandige organisatie
die neutraal is en niet gebonden aan leveranciers of andere groeperingen.
http://www.habitos.be/
Habitos wil een breed informatiepakket over het (ver)bouwproces en wonen beschikbaar stellen
aan iedereen die op één of andere manier met wonen te maken heeft.
http://www.ode.be/
ODE Vlaanderen, de Organisatie voor Duurzame Energie Vlaanderen, is de sectororganisatie voor

duurzame energie in het Vlaams Gewest. ODE organiseert het overleg tussen hernieuwbare
energiebedrijven onderling en met de overheid, via overlegplatformen per hernieuwbare
energiebron.
http://www.finnforest.nl/
Finnforest is een gevestigde waarde in de fabricage van materialen voor houtskeletbouw.

Hiernaast bieden ze ook uitgebreide informatie aan omtrent plaatsing en verwerking van deze
materialen.
64
10 BIJLAGES
10.1 Doorsnede skelet ..............................................................................................................66

10.2 Grondplannen voorbeeldwoning ......................................................................................67
10.3 PHPP-berekening ..............................................................................................................72
10.4 Vergelijk gasprijzen ...........................................................................................................84
65
10.1 DOORSNEDE SKELET
66
10.2 GRONDPLANNEN VOORBEELDWONING

VOORBEE
67
68
69
70
71
10.3 PHPP-BEREKENING
BEREKENING
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
10.4 VERGELIJK GASPRIJZEN
Kost passief Kost lage energie

Leverancier 4116kWh/jaar 12622 kWh/jaar
Lampiris aardgas € 247,37 € 555,17
Luminus actief connect gas € 288,72 € 630,43
Ebem aardgas € 298,78 € 655,66
Nuon aardgas € 303,93 € 685,82
Electrabel energyplus € 305,26 € 688,35
Luminus actief gas € 306,42 € 682,46
Electrabel optibudget € 309,02 € 681,07
Electrabel (standaard) € 309,42 € 697,74
Essent aardgas € 317,24 € 708,99
Electrabel serviceplus € 341,26 € 724,35
Luminus click gas € 350,57 € 813,64
Nuon aardgas - fix 3 jaar € 352,89 € 819,64
Luminus gas vast - 2 jaar € 354,69 € 825,74
Electrabel fixplus € 368,87 € 858,28
Electrabel Groenplus € 371,19 € 865,39
Gemiddelde prijs per kWh € 0,078 € 0,060
84
11 TECHNISCHE FICHES
11.1 Celit 4D ..............................................................................................................................86

11.2 Ewitherm, driedubbel glas ................................................................................................87
11.3 Finnforest, finnjoist ...........................................................................................................88
11.4 Finnforest, Kerto ...............................................................................................................89
11.5 Isofloc, isolatiemateriaal ...................................................................................................90
11.6 Siga, Majpell 5 ...................................................................................................................91
11.7 Pavatex, pavapor...............................................................................................................92
11.8 Proclima, Solitex UD ..........................................................................................................94
11.9 Ytong, cellenbeton ............................................................................................................95
85
11.1 CELIT 4D
86
11.2 EWITHERM, DRIEDUBBEL GLAS
87
11.3 FINNFOREST, FINNJOIST

FINNJOIS
88
11.4 FINNFOREST, KERTO
89
11.5 ISOFLOC, ISOLATIEMATERIAAL

ISOLATIEMAT
90
11.6 SIGA, MAJPELL 5
91
11.7 PAVATEX, PAVAPOR
92
93
11.8 PROCLIMA, SOLITEX UD
94
11.9 YTONG, CELLENBETON
95
96

Passiefhuis & Lage Energiewoning in Houtskelet

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Passiefhuis & Lage Energiewoning in Houtskelet

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

XIOS HOGESCHOOL LIMBURG

Afstudeerwerk ingediend tot het behalen van het diploma van

Promotoren: dhr. D. Bokken (HSBB)

mevr. M. Hendrix (XIOS Hogeschool Limburg)

ACADEMIEJAAR 2009 - 2010

Verschil met lage energie..........................................................................................................23

Titel: Passiefhuis & lage energiewoning in houtskelet

Auteur: Mattheus Hermans

Interne begeleider: Mevr. Martine Hendrix

Externe begeleider: Dhr. Dirk Bokken (HSBB)

LIJST MET AFKORTINGEN EN SYMBOLEN

n50 Referentiewaarde luchtdichtheid

SLS Scandivian Lumber Standard

Ψ Waardes voor koudebruggen

Wettelijke bepalingen waaraan woningen die tegenwoordig gebouwd worden moeten

Waaraan moet een passiefhuis en lage energiewoning tegenwoordig voldoen?

Afbeelding: vergelijking energieverbruik

- U-waarde van vloeren, muren, daken < 0,15 W/m²K

- Efficiënte gelijkstroomventilator η < 0,45 W/(m³h)

- Netto energiebehoefte voor verwarming ≤ 15 kWh/m2/jaar

2.2 LAGE ENERGIEWONING

Energieprestatie waarde: Max. E60

3.1 VLOER OP VOLLE GROND

Afbeelding: opbouw vloer volle grond

Zowel bij het bouwen

Op de fundering rust de dekvloer die bestaat uit gewapend beton. De

Nadat de dekvloer is uitgehard, worden er op de plaats waar de muren komen staan op

In de afwerkingsfase zal er op de dekvloer een drukvaste isolatie worden voorzien. Meestal

VERSCHIL MET LAGE ENERGIE

Afbeelding: opbouw wand

FJI, KERTO, VEZELPLAAT,

De linkse foto toont de opbouw van de buitenwand bij een passiefhuis.

De rechtse foto toont de waterdichting bij een raam.

VERSCHIL MET LAGE ENERGIE

Afbeelding: inbouw raam

DRIEDUBBEL GLAS, THERMISCH

MULTIPLEX RAAMKADER, PUR, LUCHTDICHTING

Rond het profiel van het raam wordt een multiplex

VERSCHIL MET LAGE ENERGIE

Afbeelding: opbouw verdiepingsvloer

In de wereld van de houtskeletbouw kunnen we 2 types van vloeropbouw onderscheiden. In de

Een andere, veel gebruikte, methode is het “platformsysteem”.

Links zien we de vloerroostering voor de verdiepingsvloer. De I-liggers

VERSCHIL MET LAGE ENERGIE

Afbeelding: opbouw dakstructuur

VERSCHIL MET LAGE ENERGIE

2 Tussenvloer Maat Eenheid Aantal EH prijs Totaal (€)

3 Dak Maat Eenheid Aantal EH prijs Totaal (€)

Totaal deel A: € 44.123,85

2 Balken laag Maat Eenheid Aantal EH prijs Totaal (€)

3 Ramen en deuren Maat Eenheid Aantal EH prijs Totaal (€)

4 Dak Maat Eenheid Aantal EH prijs Totaal (€)

5 Isolatie op dekvloer Maat Eenheid Aantal EH prijs Totaal (€)

Totaal deel B: € 27.760,12

4.2 LAGE ENERGIEWONING

2 Tussenvloer Maat Eenheid Aantal EH prijs Totaal (€)

3 Dak Maat Eenheid Aantal EH prijs Totaal (€)

Totaal deel A: € 32.141,96

2 Balken laag Maat Eenheid Aantal EH prijs Totaal (€)

3 Dak Maat Eenheid Aantal EH prijs Totaal (€)

4 Isolatie op dekvloer Maat Eenheid Aantal EH prijs Totaal (€)

Totaal deel B: € 12.500,94

Passief Lage energie Verschil

35972,4 + ∗ 321,871 = ∗ 757,34

35972,4 = 757,34 − 321,871