SKTMT 08

Khoång Töû Theá Gia
1. Khoång Töû sinh ôû aáp Traâu, thuoäc laøng Xöông Bình nöôùc Loã. Toå tieân tröôùc
kia laø ngöôøi nöôùc Toáng, teân laø Khoång Phoøng Thuùc. Phoøng Thuùc sinh Baù Haï, Baù
Haï sinh Thuùc Löông Ngoät. Löông Ngoät khi ñaõ quaù tuoåi (1), laáy Nhan Thò, hai
ngöôøi caàu töï ôû nuùi Ni Khaâu sinh Khoång Töû. Khoång Töû sinh ôû nöôùc Loã naêm thöù
22 ñôøi Loã Töông Coâng (55 tröôùc coâng nguyeân). Khi sinh ra, treân ñaàu goà giöõa
loõm cho neân ñaët teân laø Khaâu (töùc laø caùi goø), teân töï laø Troïng Ni, hoï Khoång.
Khoång Khaâu sinh thì Thuùc Löông Ngoät cheát, choân ôû nuùi Phoøng Sôn. Nuùi Phoøng
Sôn ôû phía ñoâng nöôùc Loã. Khoång Töû, do ñoù, khoâng bieát moä cha ôû ñaâu, vì meï
cuûa oâng kieâng khoâng noùi ñieàu ñoù. Khi coøn nhoû, Khoång Töû thích chôi troø baøy caùc
khay ñeå cuùng vaø chôi troø teá leã. Ñeán khi meï cheát, Khoång Töû choân taïm meï ôû con
ñöôøng Nguõ Phuï vì oâng caån thaän (2). Meï cuûa Vaên Phuï, ngöôøi ñaát Traâu, noùi cho
Khoång Töû bieát nôi moä cuûa cha, cho neân veà sau Khoång Töû hôïp taùng caû cha vaø
meï ôû nuùi Phoøng Sôn.
Trong khi Khoång Töû coøn ñeå tang thì hoï Quyù theát ñaõi nhöõng keû só, Khoång
Töû cuõng ñeán ñaáy. Döông Hoå maéng Khoång Töû:
- Hoï Quyù theát keû só chöù khoâng phaûi theát nhaø ngöôi ñaâu.
Khoång Töû beøn ruùt lui.
Khi Khoång Töû möôøi baûy tuoåi coù quan ñaïi phu laø Maïnh Ly Töû oám saép cheát,
daën ngöôøi con caû seõ thay mình laø YÙ Töû: “Khoång Khaâu laø con chaùu cuûa baäc
thaùnh nhaân (3), toå tieân bò gieát ôû Toáng, ngöôøi oâng saùu ñôøi laø Phaát Phuï Haø laïi
ñöôïc noái ngoâi laøm vua, nhöng nhöôøng ngoâi cho Leä Coâng. Ñeán ñôøi Chính Khaûo
Phu giuùp Ñaùi Coâng, Vuõ Coâng vaø Tuyeân Coâng, ba laàn ñöôïc laøm thöôïng khanh,
nhöng laïi caøng cung kính. Cho neân treân caùi vaïc cuûa oâng ta coù khaéc maáy chöõ
“Ñöôïc boå laàn thöù nhaát thì ta cuùi xuoáng, ñöôïc boå laàn thöù hai thì ta khom löng,
ñöôïc boå laàn thöù ba thì ta cuoái thaáp xuoáng men theo töôøng maø chaïy. Nhöng cuõng
khoâng ai daùm khinh ta. Ta aên côm ôû vaïc naøy, naáu chaùo ôû vaïc naøy ñeå nuoâi
mieäng ta!” OÂng ta laø ngöôøi cung kính nhö theá ñaáy. Ta nghe noùi con chaùu baäc
thaùnh nhaân tuy khoâng laøm vua, nhöng veà sau, theá naøo cuõng coù ngöôøi saùng suoát.
Nay Khoång Khaâu ít tuoåi, thích leã, coù leõ laø con ngöôøi saùng suoát nhö ngöôøi xöa
noùi. Khi ta cheát roài theá naøo cuõng phaûi thôø oâng ta laøm thaày”.
Ñeán khi Ly Töû cheát, YÙ Töû vaø ngöôøi nöôùc Loã laø Nam Cung Kính Thuùc ñeán
hoïc leã vôùi Khoång Töû. Naêm aáy Quyù Vuõ Töû cheát, Bình Töû leân thay (4).
2. Khoång Töû ngheøo heøn, ñeán khi lôùn leân laøm laïi cho hoï Quyù. Vieäc tính toaùn
ño löôøng ñöùng ñaén cho neân ñöôïc laøm chöùc coi suùc vaät. Suùc vaät ñoâng ñuùc sinh ñeû
nhieàu, neân ñöôïc laøm tö khoâng. Ñöôïc ít laâu, Khoång Töû rôøi khoûi nöôùc Loã, bò
Type by Chieuphu - 137 - http://www.vietkiem.com

Convert to pdf by Mickey
ruoàng boû ôû nöôùc Teà, bò ñuoåi ôû nöôùc Toáng vaø nöôùc Veä, bò nguy khoán ôû giöõa mieàn
nöôùc Traàn vaø nöôùc Thaùi, cuoái cuøng laïi trôû veà nöôùc Loã.
Khoång Töû ngöôøi cao chính thöôùc saùu taác, ai cuõng cho laø con ngöôøi cao lôùn
vaø laáy laøm laï. Vì nöôùc Loã laïi ñoái ñaõi vôùi oâng töû teá neân oâng boû veà Loã. Nam
Cung Kính Thuùc ôû nöôùc Loã noùi vôùi vua Loã:
- Xin nhaø vua cho toâi cuøng Khoång Töû ñeán ñaát Chu.
Vua nöôùc Loã cho oâng ta moät coã xe, hai con ngöïa, moät ngöôøi ñaày tôù, cuøng
Khoång Töû ñeán ñaát Chu hoûi veà leã. Khoång Töû yeát kieán Laõo Töû ôû ñaáy. Khi Khoång
Töû caùo töø ra veà, Laõo Töû tieãn Khoång Töû vaø noùi:
- Toâi nghe noùi “ngöôøi giaøu sang laáy tieàn baïc ñeå tieãn nhau, ngöôøi nhaân ñöùc
duøng lôøi noùi ñeå tieãn nhau”. Toâi khoâng theå laøm ngöôøi giaøu sang nhöng troäm laáy
tieáng laø ngöôøi nhaân ñöùc, xin coù lôøi naøy tieãn oâng: “Keû thoâng minh vaø saâu saéc laø
gaàn caùi cheát vì hoï khen cheâ ngöôøi ta moät caùch ñuùng ñaén. Keû gioûi bieän luaän, ñaàu
oùc saâu roäng laøm nguy ñeán thaân mình vì hoï neâu leân caùi xaáu cuûa ngöôøi khaùc. Keû
laøm con khoâng coù caùch gì ñeå giöõ mình. Keû laøm toâi khoâng coù caùch gì ñeå giöõ
mình” (5).
Khi Khoång Töû ôû Chu veà nöôùc Loã, hoïc troø caøng nhieàu. Luùc baáy giôø Taán
Bình Coâng hoang daâm, saùu khanh chuyeân quyeàn, phía ñoâng ñaùnh caùc nöôùc chö
haàu. Quaân cuûa Sôû Linh Vöông maïnh laán aùt Trung Quoác. Nöôùc Teà lôùn, laïi ôû gaàn
nöôùc Loã. Loã thì nhoû vaø yeáu. Neáu theo Sôû thì nöôùc Taán noåi giaän; theo nöôùc Taán
thì nöôùc Sôû ñeán ñaùnh. Neáu khoâng phoøng bò nöôùc Teà thì quaân Teà xaâm chieám.
Naêm thöù hai möôi ñôøi Loã Chieâu Coâng, Khoång Töû ñaõ ba möôi tuoåi. Vua Teà
Caûnh Coâng cuøng AÙn AÙnh ñeán nöôùc Loã. Teà Caûnh Coâng hoûi Khoång Töû:
- Ngaøy xöa Taàn Muïc Coâng nöôùc nhoû, ôû nôi heûo laùnh, nhöng taïi sao laïi laøm
ñöôïc nghieäp baù?
Khoång Töû ñaùp:
- Nöôùc Taàn tuy nhoû, nhöng chí cuûa noù lôùn. Tuy noù ôû nôi heûo laùnh nhöng
chính trò cuûa noù ñuùng ñaén. Nhaø vua thaân haønh cöû Baùch Lyù Heà cho laøm ñaïi phu
duøng oâng ta töø choã bò troùi, noùi chuyeän vôùi oâng ta ba ngaøy roài trao chính söï cho
oâng ta. Neáu laøm nhö theá thì nghieäp vöông cuõng coù theå laøm ñöôïc, chöù nghieäp baù
vaãn coøn nhoû ñaáy.
Caûnh Coâng baèng loøng.
Khi Khoång Töû ba möôi laêm tuoåi, thì Quyù Binh Töû vaø Haäu Chieâu Baù vì vieäc
choïi gaø maø coù toäi vôùi Loã Chieâu Coâng. Loã Chieâu Coâng ñem binh ñaùnh Quyù Bình
Töû. Quyù Bình Töû cuøng hoï Maïnh vaø hoï Thuùc Toân, ca ba nhaø hôïp löïc ñaùnh Loã
Chieâu Coâng (6). Loã Chieâu Coâng thua chaïy sang nöôùc Teà. Vua Teà cho Loã Chieâu
Coâng ôû aáp Can Haàu. Sau ñoù ít laâu, nöôùc Loã coù loaïn. Khoång Töû ñeán nöôùc Teà
laøm toâi ôû nhaø hoï Cao Chieâu Töû ñeå ñöôïc yeát kieán Teà Caûnh Coâng. Khoång Töû noùi
chuyeän aâm nhaïc vôùi quan thaùi sö (chöùc quan lo veà nhaïc – N.D) nöôùc Teà, nghe

nhaïc “thieàu” vaø hoïc nhaïc aáy, say meâ ba thaùng khoâng bieát ñeán muøi thòt. Ngöôøi
Teà khen ngôïi.
Caûnh Coâng hoûi Khoång Töû laøm chính trò phaûi nhö theá naøo. Khoång Töû ñaùp:
- Vua phaûi theo ñuùng ñaïo laøm vua, toâi phaûi theo ñuùng ñaïo laøm toâi, cha phaûi
theo ñuùng ñaïo laøm cha, con phaûi theo ñuùng ñaïo laøm con.
Teà Caûnh Coâng noùi:
- Thaät ñuùng laém! Neáu nhö vua khoâng theo ñuùng ñaïo laøm vua, cha khoâng
theo ñuùng ñaïo laøm cha, toâi khoâng theo ñuùng ñaïo laøm toâi, con khoâng theo ñuùng
ñaïo laøm con thì tuy coù thoùc ñaáy, ta coù theå aên ñöôïc khoâng?
Moät hoâm khaùc, Teà Caûnh Coâng laïi hoûi Khoång Töû laøm chính trò phaûi nhö theá
naøo. Khoång Töû ñaùp:
- Muoán laøm chính trò thì phaûi lo tieát kieäm trong vieäc tieâu duøng.
Teà Caûnh Coâng baèng loøng, laáy ruoäng Ni Kheâ phong cho Khoång Töû. AÙn AÙnh
tieán leân noùi:
- Boïn nhaø nho chæ laø keû ba hoa maø khoâng theå noi göông theo hoï ñöôïc. Hoï
kieâu ngaïo, töï cho mình laø phaûi neân khoâng theå ñeå cho hoï laøm toâi. Hoï chuù troïng
vieäc choân caát, thöông xoùt, laøm maát gia saûn ñeå choân caát cho ñöôïc ñaày ñuû, khoâng
theå cho ñieàu ñoù thaønh phong tuïc. Hoï ñi du thuyeát heát nôi naøy ñeán nôi khaùc ñeå
kieám aên, khoâng theå cho hoï trò nöôùc ñöôïc. Sau khi caùc baäc ñaïi hieàn ra ñôøi, nhaø
chu ñaõ suy, leã nhaïc thieáu soùt. Nay Khoång Töû baøy ra nhieàu ñieàu hình thöùc beân
ngoaøi, oâng ta laøm cho caùi leã ñi leân ñi xuoáng, thaønh phieàn phöùc, baøy chuyeän ñi
raûo böôùc vaø ñi giô tay, cöù nhö theá thì hoïc maáy cuõng khoâng bieát ñöôïc leã. Neáu
nhaø vua duøng oâng ta ñeå thay ñoåi phong tuïc nöôùc Teà thì ñoù khoâng phaûi laø ñieàu lo
laéng tröôùc tieân ñeán daân vaäy.
Sau ñoù, Teà Caûnh Coâng tieáp Khoång Töû moät caùch kính caån, nhöng khoâng hoûi
yù kieán cuûa Khoång Töû veà leã. Moät hoâm khaùc, Caûnh Coâng giöõ Khoång Töû laïi noùi:
- Toâi khoâng theå toân quyù oâng nhö vua Loã toân quyù hoï Quyù maø chæ ñöôïc nhö
giöõa hoï Quyù vaø hoï Manh maø thoâi (7).
Caùc quan ñaïi phu nöôùc Teà muoán gieát Khoång Töû. Khoång Töû nghe tin aáy. Teà
Caûnh Coâng noùi:
- Ta ñaõ giaø roài khoâng theå duøng nhaø ngöôi ñöôïc.
Khoång Töû beøn ra ñi, trôû veà nöôùc Loã. Baáy giôø Khoång Töû boán möôi hai tuoåi.
Vua Loã Chieâu Coâng cheát ôû aáp Can Haàu. Loã Ñònh Coâng leân ngoâi. Naêm thöù naêm
ñôøi Loã Ñònh Coâng (506), muøa haï, Quyù Bình Töû cheát, Hoaøn Töû noái nghieäp. Quyù
Hoaøn Töû ñaøo gieáng ñöôïc moät caùi vaïi baèng ñaát, trong ñoù coù moät con vaät gioáng
nhö con cöøu. Quyù Hoaøn Töû noùi vôùi Troïng Ni:
- Toâi baét ñöôïc con choù.
Troïng Ni noùi:

- Theo nhö Khaâu naøy bieát thì ñoù laø con cöøu. Khaâu naøy nghe noùi: quaùi vaät
do goã vaø ñaù sinh ra laø con “quyû” vaø con “voõng löôõng”, quaùi vaät do nöôùc sinh ra
laø con “roàng” vaø con “voïng töôïng”, quaùi vaät do ñaát sinh ra laø con “phaàn döông”
(8).
Khi nöôùc Ngoâ ñaùnh nöôùc Vieät, phaù huûy Coái Keâ, coù ngöôøi laáy ñöôïc moät caùi
xöông, chôû ñaày moät xe. Vua Ngoâ sai söù giaû hoûi Troïng Ni:
- Taïi sao xöông laïi lôùn nhö vaäy?
Troïng Ni noùi:
- Vua Haï Vuõ trieäu taäp nhöõng ngöôøi laøm chuû nuùi soâng ôû nuùi Coái Keâ. Phoøng
Phong ñeán sau bò vua Vuõ gieát phôi thaây, moãi caùi xöông cuûa oâng ta chôû ñaày moät
xe. Xöông naøy laø cuûa Phoøng Phong cho neân lôùn nhö vaäy.
Ngöôøi khaùch nöôùc Ngoâ noùi:
- Ai laøm thaàn?
Troïng Ni noùi:
- Thaàn cuûa nuùi oâng coù theå laøm giöôøng moái cho thieân haï (9), lo vieäc thôø
cuùng thaàn nuùi thaàn soâng laø nhöõng ngöôøi thaày cuùng, nhöõng ngöôøi teá thaàn ñaát vaø
thaàn muøa maøng laø caùc coâng haàu. Hoï ñeàu leä thuoäc vaøo nhaø vua.
Ngöôøi khaùch noùi:
- Phoøng Phong cai quaûn vieäc gì?
Troïng Ni ñaùp:
- OÂng ta laø vua Uoâng Voïng giöõ nöôùc Phong Ngu, hoï Ly; trong ñôøi Ngu, ñôøi
Haï ñôøi Thöông goïi laø Uoâng Voïng; trong thôøi Chu goïi laø Tröôûng Dòch, ngaøy nay
goïi laø Ñaïi Nhaân.
Ngöôøi khaùch noùi:
- Con ngöôøi ta daøi hay cao bao nhieâu?
Troïng Ni ñaùp:
- Hoï Tieâu Nghieâu cao ba thöôùc ñoù laø haïng ngöôøi thaáp nhaát, ngöôøi lôùn nhaát
cuõng khoâng gaáp möôøi laàn ba thöôùc.
Ngöôøi khaùch beøn noùi:
- Ñuùng laém! Ñaây laø moät thaùnh nhaân!
Ngöôøi toâi yeâu cuûa Quyù Hoaøn Töû laø Troïng Löông Hoaøi coù hieàm khích vôùi
Döông Hoå. Döông Hoå muoán ñuoåi Troïng Löông Hoaøi, nhöng Coâng Sôn Phaát Nöõu
ngaên laïi. Muøa thu naêm aáy, Troïng Löông Hoaøi laïi caøng kieâu ngaïo. Döông Hoå baét
Hoaøi. Quyù Hoaøi Töû noåi giaän, Döông Hoå lieàn boû tuø Hoaøi Töû, aên theà vôùi oâng ta,
roài tha oâng ta ra. Döông Hoå do ñoù caøng khinh hoï Quyù. Hoï Quyù cuõng laán aùt nhaø
vua, caùc boài thaàn (10) caàm quyeàn chính trò trong nöôùc. Do ñoù, nöôùc Loã töø ñaïi
phu trôû xuoáng ñeàu vöôït quyeàn vaø rôøi khoûi con ñöôøng chính ñaïo. Cho neân Khoång
Töû khoâng laøm quan maø ruùt veà nhaø söûa laïi thi, thö, leã, nhaïc. Hoïc troø caøng nhieàu,
coù caû nhöõng ngöôøi töø phöông xa ñeán. Naêm thöù taùm ñôøi Loã Ñònh Coâng (502)

Coâng Sôn Phaát Nöõu giaän hoï Quyù, beøn theo Döông Hoå laøm loaïn. Hai ngöôøi
muoán boû con tröôûng cuûa ba gia ñình Hoaøn Coâng ñeå laäp nhöõng ngöôøi con thöù töø
laâu quen thaân vôùi Döông Hoå. Coâng Sôn Phaát Nöõu beøn baét Quyù Hoaøn Töû. Quyù
Hoaøn Töû löøa troán ñöôïc. Naêm thöù chín ñôøi Ñònh Coâng, Döông Hoå thua boû chaïy
sang Teà. Luùc baáy giôø Khoång Töû ñaõ naêm möôi tuoåi.
Coâng Sôn Phaát Nöõu sau khi laøm chuû thaønh Phi thì noåi leân choáng laïi hoï Quyù.
Y sai ngöôøi môøi Khoång Töû. Khoång Töû tuy töø laâu vaãn noi theo ñaïo, raát am hieåu
vieäc chính trò nhöng vaãn khoâng coù dòp thöïc haønh caùi hoïc cuûa mình vì khoâng ai
bieát duøng mình. Khoång Töû noùi:
- Vaên Vöông, Vuõ Vöông nhaø Chu ñeàu noåi leân töø ñaát Phong, ñaåt Caûo maø
laøm vua thieân haï. Nay ñaát Phi tuy nhoû, bieát ñaâu cuõng seõ nhö vaäy?
Khoång Töû muoán ñi. Töû Loä khoâng baèng loøng, giöõ laïi. Khoång Töû noùi:
- Ngöôøi ta môøi ta ñeán coù phaûi laø voâ côù ñaâu? Neáu hoï duøng ta, ta seõ laøm cho
ñaát hoï thaønh nhaø Ñoâng Chu chaêng?
Nhöng roát cuoäc, Khoång Töû cuõng khoâng ñi (11).
3. Sau ñoù, Loã Ñònh Coâng cho Khoång Töû laøm quan cai trò thaønh Trung Ñoâ.
Ñöôïc moät naêm, caû boán phöông ñeàu noi theo xem laø maãu möïc. Töø chöùc quan cai
trò thaønh Trung Ñoâ, Khoång Töû ñöôïc thaêng laøm tö khoâng, roài ñöôïc laøm ñaïi tö
khaáu (12).
Muøa xuaân naêm thöù möôøi ñôøi Loã Ñònh Coâng (500), Loã giaûng hoøa vôùi Teà.
Muøa haï, quan ñaïi phu nöôùc Teà laø Leâ Söû noùi vôùi Teà Caûnh Coâng:
- Nöôùc Loã duøng Khoång Khaâu theá naøo cuõng nguy haïi cho nöôùc Teà.
Teà Caûnh Coâng beøn sai söù giaû môøi vua Loã laïi hoïp ôû Giaùp Coác. Loã Ñònh
Coâng saép söûa leân xe ñeán hoïp thaân maät, Khoång Töû baây giôø giöõ chöùc töôùng quoác
noùi:
- Toâi nghe noùi trong nöôùc coù laøm vieäc vaên thì theá naøo cuõng phaûi lo vieäc vuõ,
coù vieäc vuõ thì theá naøo cuõng phaûi lo chuaån bò vieäc vaên (13). Ngaøy xöa caùc chö
haàu ra khoûi bieân giôùi theá naøo cuõng coù caùc quan voõ ñi theo. Xin nhaø vua mang
theo caùc quan taû tö maõ vaø höõu tö maõ.
Ñònh Coâng noùi:
- Phaûi.
Beøn mang theo taû tö maõ vaø höõu tö maõ, hoïp maët vôùi Teà Hoaøn Coâng ôû Giaùp
Coác. ÔÛ ñaáy döïng leân moät caùi ñaøn coù ba baäc tam caáp baèng ñaát vaø hai ngöôøi gaëp
nhau theo nghi leã. Sau khi chaøo vaø nhöôøng böôùc cho nhau, hai ngöôøi leân ñaøi roùt
röôïu môøi nhau theo ñuùng leã gaëp gôõ, moät vieân quan nöôùc Teà raûo böôùc tieán leân
noùi:
- Xin taáu nhaïc boán phöông.
- Ñöôïc.

Vaø ngay ñoù, nhöõng ngöôøi caàm côø loâng thuù vaø loâng chim mang loâng chim,
saùo, daùo, kích, kieám vaø khieân böôùc ra trong tieáng troáng vaø tieáng hoø heùt vaø böôùc
leân ñaøi (14). Khoång Töû raûo böôùc tieán ra, böôùc leân caùc baäc tam caáp, nhöng
khoâng qua baäc treân cuøng, giô oáng tay aùo leân noùi:
- Vua hai nöôùc chuùng toâi hoäi hoïp nhau thaân maät, chôi thöù nhaïc Di, Ñòch
laøm gì? Xin ra leänh cho quan ñöông söï ñeå hoï ñuoåi nhöõng ngöôøi kia ñi.
Vì nhöõng ngöôøi muùa khoâng chòu ñi, caùc quan haàu nhìn AÙn AÙnh vaø Caûnh
Coâng. Caûnh Coâng laáy laøm xaáu hoå, giô tay ñuoåi hoï ra.
Moät laùt sau, coù moät vò quan nöôùc Teà raûo böôùc tieán ra noùi:
- Xin taáu nhaïc trong cung!
- Ñöôïc.
Boïn con haùt vaø boïn luøn nhuùn nhaûy böôùc ra. Khoång Töû raûo böôùc tieán ra
tröôùc caùi baäc tam caáp, nhöng khoâng quaù böïc treân cuøng, noùi:
- Boïn thaát phu cheá nhaïo chö haàu, toäi ñaùng gieát! Xin ra leänh cho caùc quan
ñöông söï trò toäi.
Hoï beøn bò chaët chaân tay. Caûnh Coâng run sôï, bieát mình khoâng laøm theo
nghóa. Trôû veà, Caûnh Coâng lo sôï noùi vôùi caùc quan:
- Ngöôøi Loã duøng ñaïo cuûa ngöôøi quaân töû ñeå beânh vöïc cho nhaø vua cuûa hoï;
traùi laïi, caùc ngöôøi chæ laáy caùi ñaïo cuûa boïn Di, Ñòch ñeå daïy quaû nhaân, laøm cho
quaû nhaân coù loãi vôùi vua Loã. Baây giôø laøm theá naøo?
Moät vieân quan tieán ra noùi:
- Ngöôøi quaân töû coù loãi thì duøng vieäc laøm ñeå xin loãi, keû tieåu nhaân coù loãi thì
duøng lôøi noùi suoâng ñeå xin loãi. Neáu beä haï buoàn veà vieäc ñoù thì neân duøng vieäc laøm
ñeå xin loãi.
Teà Caûnh Coâng beøn traû cho nöôùc Loã caùc thöûa ruoäng Vaän, Vaán Döông, Quyø
AÂm tröôùc kia ñaõ laáy cuûa Loã ñeå xin loãi.
Muøa haï naêm thöù ba möôi ñôøi Loã Ñònh Coâng, Khoång Töû noùi vôùi Ñònh Coâng:
- Baày toâi thì khoâng ñöôïc taøng tröõ binh khí, quan ñaïi phu thì khoâng ñöôïc coù
caùi thaønh moät traêm tró (15).
Khoång Töû sai bon Troïng Do (töùc Töû Loä, hoïc troø Khoång Töû N.D) laøm quan
teå cuûa hoï Quyù, toan phaù huûy ba thaønh luõy cuûa ba hoï. Vì vaäy Thuùc Toân tröôùc
tieân phaù thaønh Haäu. Hoï Quyù saép söûa phaù thaønh Quyù. Nhöng Coâng Sôn Phaát
Nöõu vaø Thuùc Toân caàm ñaàu nhöõng ngöôøi thaønh Phí ñaùnh uùp nöôùc Loã. Ñònh Coâng
cuøng ba ngöôøi caàm ñaàu ba hoï vaøo cong Quyù Thò, leân ñaøi cuûa Vuõ Töû. Ngöôøi
thaønh Phí ñaùnh hoï nhöng khoâng ñöôïc, tuy coù ngöôøi ñaõ tieán ñeán gaàn ñaøi. Khoång
Töû sai Thaân Caâu tu vaø Nhaïc Kyø xoâng xuoáng ñaøi ñaùnh, ngöôøi ñaát Phí thua.
Ngöôøi nöôùc Loã ñuoåi ñaùnh hoï thua to ôû Coâ Mieät. Coâng Sôn Phaát Nöõu vaø hoï Thuùc

Toân chaïy troán sang Teà. Cuoái cuøng, thaønh Phí bò phaù. Khi saép phaù thaønh luõy ñaát
Thaønh, Coâng Lieãm Xöû Phuï noùi vôùi Maïnh Toân:
- Neáu thaønh bò phaù thì quaân Teà theá naøo cuõng ñeán cöûa phía baéc. Vaû laïi
thaønh naøy che chôû cho hoï Maïnh, neáu khoâng coù noù töùc laø hoï Maïnh khoâng coøn.
Toâi seõ khoâng phaù.
Thaùng 12, Loã Ñònh Coâng vaây thaønh nhöng khoâng laáy ñöôïc. Naêm thöù 14 ñôøi
Ñònh Coâng, Khoång Töû 56 tuoåi, rôøi chöùc tö khaáu, quyeàn giöõ chöùc töôùng quoác.
Thaáy Khoång Töû coù veû möøng rôõ, moät ngöôøi hoïc troø noùi:
- Toâi nghe thaày noùi “ngöôøi quaân töû khi tai hoïa ñeán thì khoâng sôï, khi phuùc
ñeán thì khoâng möøng”.
Khoång Töû noùi:
- Caâu noùi aáy cuõng coù ñaáy. Nhöng chaúng coù caâu: “vui vì ôû ñòa cò cao quyù maø
khieâm toán ñoái vôùi moïi ngöôøi” hay sao?
Khoång Töû gieát quan ñaïi phu nöôùc Loã laøm roái loaïn chính söï laø Thieáu Chính
Maõo. Sau khi tham döï chính quyeàn trong nöôùc ba thaùng, nhöõng ngöôøi baùn cöøu
baùn lôïn khoâng daùm baùn thaùch, con trai con gaùi ôû treân ñöôøng ñi theo hai phía
khaùc nhau, treân ñöôøng khoâng nhaët cuûa rôi. Nhöõng ngöôøi khaùch ôû boán phöông
ñeán thaønh aáp khoâng caàn phaûi nhôø ñeán caùc quan bôûi vì ngöôøi ta ñeàu xem hoï nhö
ngöôøi trong nhaø.
Ngöôøi Teà nghe vaäy sôï haõi noùi:
- Khoång Töû caàm ñaàu chính söï thì theá naøo cuõng laøm baù chuû chö haàu. Neáu Loã
laøm baù thì ñaát nöôùc ta ôû gaàn, seõ ñaàu tieân bò thoân tính. Taïi sao ta khoâng ñem ñaát
noäp cho Loã?
Leâ Söû noùi:
- Tröôùc tieân xin haõy tìm caùch caûn trôû, neáu khoâng ñöôïc thì noäp ñaát cuõng
chöa muoän.
Vua Teà beøn choïn taùm möôi ngöôøi con gaùi ñeïp ôû trong nöôùc Teà, ñeàu cho
maëc quaàn aùo ñeïp, taäp muùa ñieäu “khang nhaïc” vaø ba möôi coå ngöïa, moãi coå boán
con raát ñeïp ñeå ñöa cho vua nöôùc Sôû. Vua Teà sai baøy boïn con gaùi vaø nhöõng con
ngöïa ñeïp ôû ngoaøi cöûa cao phía nam kinh ñoâ nöôùc Loã. Quyù Hoaøn Töû aên maëc
thöôøng daân ñeán xem hai ba laàn, toaøn thu nhaän vaø noùi vôùi vua Loã ñi moät voøng ñeå
ñeán xem. Vua Loã ñeán chôi xem ñeán troïn ngaøy. Vua Loã boû vieäc chính söï. Töû Loä
noùi:
- Thaày neân ñi thoâi.
- Vua Loã saép laøm leã teá giao, neáu nhaø vua ñem thòt teá ñeán cho caùc quan ñaïi
phu thì ta coøn coù theå ôû laïi.

Cuoái cuøng, Quyù Hoaøn Töû nhaän nöõ nhaïc cuûa Teà, ba ngaøy khoâng nghe vieäc
chính söï. Khi laøm leã teá giao cuõng khoâng ñöa thòt teá ñeán cho caùc quan ñaïi phu.
Khoång Töû beøn ra ñi.
Khoång Töû ôû ñeâm taïi ñaát Ñoàn. Sö Dó tieãn Khoång Töû noùi:
- Thaày khoâng coù toäi gì.
- Toâi haùt coù ñöôïc khoâng?
Beøn haùt:
“Mieäng cuûa boïn ñaøn baø kia coù theå laøm cho ta phaûi boû chaïy.
Nhöõng ngöôøi ñaøn baø kia ñeán thaêm, coù theå laøm cho nöôùc maát, nhaø tan!
Ta ñi lang thang phieâu baït cho ñeán heát ñôøi.”
Khi Sö Dó trôû veà, Quyù Hoaøn Töû hoûi:
- Khoång Töû coù noùi gì vôùi oâng khoâng?
Dó keå laïi taát caû. Hoaøn Töû thôû daøi than:
- Phu töû baét toäi ta vì boïn ñaøn baø heøn haï kia (16).
4. Khoång Töû beøn ñeán nöôùc Veä ôû troï taïi nhaø Nhan Troïc Traâu, anh vôï cuûa
Töû Loä. Veä Linh Coâng hoûi Khoång Töû:
- Khi oâng ôû nöôùc Loã, oâng ñöôïc höôûng Loäc bao nhieâu?
- Toâi ñöôïc saùu vaïn ñaáu luùa.
Ngöôøi Veä cuõng cung caáp cho Khoång Töû saùu vaïn ñaáu.
Khoång Töû ôû ñaáy ñöôïc ít laâu, coù ngöôøi deøm Khoång Töû vôùi Veä Linh Coâng.
Veä Linh Coâng sai Coâng Toân Dö Giaû luoân luoân ñi theo Khoång Töû. Khoång Töû sôï
maéc toäi. Khoång Töû ôû ñaáy möôøi thaùng, ñoaïn rôøi khoûi ñaát Veä, ñònh ñi qua ñaát
Khuoâng, ñeå ñeán nöôùc Traàn. Nhan Khaéc laøm ngöôøi ñaùnh xe cho Khoång Töû, oâng
ta caàm roi chæ thaønh phoá naøy vaø noùi:
- Ngaøy xöa con ñaõ vaøo thaønh naøy ôû choã thaønh bò phaù ñaèng kia!
Ngöôøi nöôùc Khuoâng nghe vaäy, töôûng Khoång Töû laø Döông Hoå, ngöôøi nöôùc
Loã, vì Döông Hoå ñaõ coù laàn xaâm phaïm ñeán hoï. Ngöôøi ñaát Khuoâng beøn giöõ
Khoång Töû laïi vì Khoång Töû maët maøy gioáng Döông Hoå. Naêm ngaøy sau, Nhan
Uyeân môùi ñeán. Khoång Töû noùi:
- Ta töôûng laø anh cheát roài!
Nhan Uyeân noùi:
- Thaày coøn soáng, con ñaâu daùm cheát!
Ngöôøi ñaát Khuoâng caøng giöõ Khoång Töû caån maät hôn tröôùc. Caùc ñeä töû ñeàu sôï.
- Sau khi Vaên Vöông cheát ñi, caùi “vaên” khoâng phaûi ôû ta hay sao? Neáu trôøi
muoán laøm maát caùi “vaên” aáy ñi thì ta laø ngöôøi sinh sau ñaõ khoâng ñöôïc bieát ñeán
noù. Vì trôøi chöa muoán laøm maát caùi “vaên” aáy thì ngöôøi ñaát Khuoâng laøm gì ñöôïc
ta? (17)

Khoång Töû sai moät ngöôøi ñi theo laø toâi cuûa Ninh Vuõ Töû ôû nöôùc Veä, sau ñoù
Khoång Töû môùi ñi loït. Khoång Töû ñi qua ñaát Boà, sau hôn moät thaùng laïi trôû veà
nöôùc Veä, ôû troï taïi nhaø Cöø Baù Ngoïc. Trong soá nhöõng ngöôøi vôï cuûa Veä Linh
Coâng coù Nam Töû. Nam Töû sai ngöôøi noùi vôùi Khoång Töû:
- Nhöõng ngöôøi quaân töû boán phöông neáu khoâng xaáu hoå veà vieäc laøm anh em
vôùi nhaø vua thì theá naøo cuõng ñeán yeát kieán toâi. Toâi muoán gaëp maët Khoång Töû.
Khoång Töû töø choái khoâng ñöôïc, ñaønh phaûi yeát kieán Phu nhaân ôû trong caùi
maøn laø. Khoång Töû böôùc vaøo cöûa ngoaûnh maët veà phía baéc cuùi laïy. Phu nhaân ôû
trong maøn laïy hai laïy. Caùc voøng ngoïc vaø nhöõng vieân ngoïc mang treân ngöôøi keâu
lanh tanh. Khoång Töû noùi:
- Tröôùc kia ta ñònh khoâng ñeán thaêm. Nhöng khi ñeán thaêm thaáy tieáp ñaõi theo
ñuùng leã.
Töû Loä khoâng baèng loøng (18). Khoång Töû theà noùi:
- Neáu ta laøm sai thì trôøi boû ta! Trôøi boû ta!
Khoång Töû ôû Veä hôn moät thaùng. Veä Linh Coâng cuøng phu nhaân ngoài treân xe,
vieân hoaïn quan laø Ung Cöù cuøng ngoài ñi ra, sai Khoång Töû ngoài treân caùi xe ñaèng
sau. Maáy ngöôøi löôïn qua chôï tröôùc maët ñoâng ngöôøi. Khoång Töû noùi:
- Ta chöa heà thaáy coù ngöôøi naøo yeâu ñöùc nhö yeâu saéc ñeïp.
Khoång Töû caûm thaáy xaáu hoå veà vieäc ñoù vaø rôøi khoûi nöôùc Veä, ñi qua nöôùc
Taøo. Naêm aáy Loã Ñònh Coâng cheát. Khoång Töû rôøi khoûi nöôùc Taøo ñeán nöôùc Toáng,
cuøng ñeä töû taäp leã ôû döôùi moät goác caây lôùn. Quan tö maõ cuûa nöôùc Toáng teân laø
Hoaøn Khoâi muoán gieát Khoång Töû, chaët caây aáy ñi. Khoång Töû ra ñi, caùc ñeä töû noùi:
- Phaûi ñi nhanh ñi!
Khoång Tử nói:
- Trời sinh ñức ở ta. Hoàn Khoâi làm gì ñöợc ta?
Khoång Töû ñeán nöôùc Trònh, thaày troø laïc nhau. Khoång Töû ñöùng moät mình ôû
phía ñoâng cöûa thaønh. Coù moät ngöôøi nöôùc Trònh baûo Töû Coáng:
- ÔÛ cöûa phía ñoâng coù moät ngöôøi traùn gioáng Nghieâu, coå coù veû Cao Dao, vai
oâng ta gioáng Töû Saûn (19), nhöng töø löng trôû xuoáng thì keùm vua Vuõ ba taác, coù veû
baên khoaên lo laéng nhö con choù ôû nhaø coù tang.
Töû Coáng noùi thöïc vôùi Khoång Töû. Khoång Töû möøng rôõ cöôøi maø raèng:
- Hình daùng beân ngoaøi laø chuyeän vuïn vaët, nhöng noùi “gioáng nhö con choù
cuûa nhaø coù tang” thì ñuùng laøm sao! Ñuùng laøm sao!
Khoång Töû beøn ñeán nöôùc Traàn, ôû troï taïi nhaø vieân quan giöõ thaønh laø Trònh
Töû ñöôïc hôn moät naêm. Vua Ngoâ laø Phuø Sai ñaùnh nöôùc Traàn laáy ba aáp, roài ruùt lui.
Trieäu Öôûng ñaùnh Trieàu Ca, quaân Sôû vaây ñaát Thaùi. Vua Thaùi sang Ngoâ. Nöôùc
Ngoâ ñaùnh baïi vua Vieät laø Caâu Tieãn ôû Coái Keâ.

Coù con caét cheát ôû cung ñình vua Traàn, bò moät muõi teân baèng goã hoã ñaâm qua
mình. Ñaàu muõi teân baèng ñaù, daøi moät thöôùc taùm taác. Traàn Maãn Coâng sai söù giaû
hoûi Troïng Ni. Troïng Ni ñaùp:
- Con caét töø nôi xa ñeán. Ñoù laø muõi teân cuûa ngöôøi Tuùc Thaän. Ngaøy xöa vua
Vuõ Vöông ñaùnh nhaø Thöông, tieáng vang ñeán caû Cöûu Di vaø Baùch Man, hoï ñeàu
ñem saûn vaät ñòa phöông ñeán coáng ñeå khoâng queân nhieäm vuï cuûa mình. Ngöôøi
Tuùc Thaän beøn coáng teân hoã coù muõi teân baèng ñaù, daøi moãi caùi moät thöôùc taùm taác.
Tieân Vöông muoán neâu toû caùi ñöùc saùng cuûa mình cho neân chia nhöõng muõi teân
naøy cho Ñaïi Cô (20). Ñaïi Cô laáy Hoà Coâng, Hoà Coâng ñöôïc phong ôû ñaát Traàn.
Ngaøy xöa, ngöôøi ta ñöa ngoïc quyù cho nhöõng ngöôøi cuøng hoï cuûa mình ñeå toû loøng
troïng ngöôøi thaân. Ngöôøi ta chia cho nhöõng ngöôøi khaùc hoï nhöõng ñoà coáng töø caùc
nôi xa laï ñeå cho hoï ñöøng queân phuïc tuøng. Vì vaäy cho neân nöôùc Traàn nhaän ñöôïc
teân cuûa ngöôøi Tuùc Thaän.
Nhaø vua sai thöû tìm xem ôû trong kho cuõ, quaû nhieân tìm thaáy coù caùi teân aáy …
Khoång Töû ôû Traàn ba naêm. Luùc baáy giôø, caùc nöôùc Taàn, vaø Sôû tranh cöôøng
vôùi nhau vaø laàn löôït ñaùnh baïi Traàn; nöôùc Ngoâ cuõng ñaùnh Traàn. Traàn luoân luoân
bò ñaùnh phaù. Khoång Töû noùi:
- Ta veà thoâi! Ta veà thoâi! Boïn hoïc troø cuûa ta haêng haùi nhöng noâng noåi, lo
tieán thuû nhöng khoâng queân baûn tính cuûa mình.
Khoång Töû beøn rôøi khoûi ñaát Traàn, ñi qua ñaát Boà. Vöøa luùc aáy hoï Coâng Thuùc
caàm ñaàu ngöôøi ñaát Boà noåi loaïn. Ngöôøi ñaát Boà giöõ Khoång Töû laïi. Trong soá hoïc
troø cuûa Khoång töû coù Coâng Löông Nhu ñem naêm coã xe cuûa mình ñi theo Khoång
Töû. OÂng laø ngöôøi ñöùng tuoåi, taøi gioûi, coù söùc maïnh. OÂng ta noùi:
- Xöa kia con theo thaày gaëp naïn ôû ñaát Khuoâng, nay laïi gaëp naïn ôû ñaây, ñoù laø
meänh! Con laïi cuøng thaày gaëp naïn, con quyeát chieán ñaáu maø cheát.
OÂng ta chieán ñaáu raát haêng. Ngöôøi ñaát Boà sôï haõi, baûo Khoång Töû:
- Neáu oâng khoâng ñeán nöôùc Veä thì chuùng toâi seõ cho oâng ñi.
Khoång Töû cuøng hoï aên theà. Hoï cho Khoång Töû ñi ra phía cöûa ñoâng. Khoång
Töû lieàn ñeán ñaát Veä. Töû Coáng hoûi:
- Coù theå phuï lôøi theà ñöôïc sao?
- Ñoù laø vì ta baét buoäc phaûi theà cho neân quyû thaàn khoâng nghe.
Veä Linh Coâng nghe Khoång Töû ñeán, möøng rôõ ra ngoaïi oâ ñoùn hoûi:
- Coù theå ñaùnh ñaát Boà ñöôïc khoâng?
- Ñöôïc.
Veä Linh Coâng noùi:

- Caùc quan ñaïi phu cuûa ta cho laø khoâng ñöôïc. Nay ñaát Boà laø nôi nöôùc Veä
duøng ñeå choáng laïi caùc nöôùc Taàn vaø Sôû. Ñem nöôùc Veä maø ñaùnh Boà coù leõ laø
khoâng neân chaêng?
- Ñaøn oâng trong thaønh coù chí quyeát cheát vì nhaø vua. Ñaøn baø coù chí baûo veä
Taây Haø (21). Nhöõng ngöôøi chuùng ta phaûi ñaùnh chaúng qua chæ boán naêm ngöôøi.
Veä Linh Coâng noùi:
- Phaûi ñaáy.
Tuy vaäy vaãn khoâng ñaùnh Boà. Veä Linh Coâng giaø, löôøi bieáng vieäc chính söï,
khoâng duøng Khoång Töû. Khoång Töû thôû daøi than:
- Neáu coù ngöôøi duøng ta thì sau moät thaùng ñaõ kha khaù, sau ba naêm thì toát.
Khoång Töû ra ñi. Phaät Baät laø quan cai trò ñaát Trung Maâu, Trieäu Giaûn Töû
ñaùnh hoï Phaïm, hoï Trung Haøng, vaø ñaùnh Trung Maâu. Phaät Baät laøm phaûn sai
ngöôøi môøi Khoång Töû, Khoång Töû muoán ñeán. Töû Loä noùi:
- Do naøy nghe thaày noùi: “ngöôøi laøm vieäc khoâng phaûi thì ngöôøi quaân töû
khoâng vaøo nöôùc cuûa hoï”. Nay chính Phaät Baät laøm quan cai trò ñaát Trung Maâu
laøm phaûn, taïi sao thaày laïi muoán ñeán?
- Ta coù noùi nhö vaäy thaät ñaáy. Nhöng chaúng phaûi ta coù noùi raèng “caùi maø thaät
cöùng thì maøi cuõng khoâng moøn; caùi maø thaät traéng thì boû vaøo thuoác nhuoäm cuõng
khoâng ñen. Ta khoâng phaûi voû quaû baàu, sao chæ coù theå treo leân maø khoâng theå
aên?”
Khoång Töû goõ khaùnh. Coù ngöôøi mang soït ñi qua cöûa noùi:
- Con ngöôøi goõ khaùnh kia thaät laø coù loøng suy nghó. Ngöôøi sao maø öông
ngaïnh! Khoâng ai bieát mình caû thì neân boû maø ñi thoâi!
Khoång Töû hoïc ñaùnh ñaøn caàm vôùi thaày daïy nhaïc laø Töông Töû. Hoïc möôøi
ngaøy khoâng tieán. Töông Töû noùi:
- OÂng coù theå tieán nöõa.
Khổng Tử ñáp:
- Khaâu ñã quen khúc nhạc này rồi, nhöng chöa nắm ñöợc cái quan hệ về số.
Ñöợc ít laâu, Töông Tử nói:
- OÂng ñã nắm ñöợc quan hệ về số rồi ñấy! Có thể tiến hôn nữa.
Khổng Tử ñáp:
- Khaâu chöa hiểu ñöợc ý nghĩa saâu sắc của nó.
- OÂng ñã nắm ñöợc ý nghĩa saâu sắc của nó rồi ñấy! Có thể tiến nữa.
Khổng Tử ñáp:
- Khaâu chöa biết ngöời làm bản nhạc này là ai?

- OÂng có vẻ oai nghieâm, suy nghĩ saâu, có hoài bão lớn và cao xa.
Khổng Tử nói:
- Khaâu này ñã biết ngöời ấy là ai rồi. OÂng ta lặng lẽ mặt ñen, ngöời cao. Mắt
nhö con cừu nhìn xa, nhö con ngöời làm vua bốn phöông, nếu khoâng phải là Vaên
Vöông thì ai có thể nhö vậy ñöợc.
Töông Tử rời khỏi chiếu, lạy hai lạy nói:
- Các vị thầy dạy nhạc vẫn nói ñiệu nhạc này là do Vaên Vöông làm ra.
Vì khoâng ñöợc dùng ở nöớc Vệ, Khổng Tử ñịnh ñi về phía taây yết kiến Triệu
Giản Tử, nhöng khi ñến soâng Hoàng Hà thì nghe tin Ñậu Minh Ñộc và Thuấn Hoa ñã
chết. Khổng Tử ñến bờ Hoàng Hà than:
- Nöớc soâng meânh moâng ñẹp thay! Khaâu khoâng qua ñöợc con soâng này là do
mệnh vậy.
Tử Cống rảo böớc tiến ñến nói:
- Xin hỏi tại sao lại nói nhö vậy?
Khổng Tử nói:
- Ñậu Minh Ñộc và Thuấn Hoa là những quan ñại phu tài giỏi ở nöớc Tấn. Khi
Triệu Giản Tử chöa thỏa mãn ñöợc ý chí của mình thì cần hai ngöời này ñể nắm
ñöợc quyền chính. Nhöng khi ñã ñạt ñöợc ý nguyện của mình thì giết ñi và leân cầm
quyền chính. Khaâu nghe nói khi ngöời ta mổ thai giết ñứa trẻ trong bụng thì kỳ
laân khoâng ñến bờ cõi; khi ngöời ta làm cho nöớc ao khoâ ñể bắt cá thì con giao long
khoâng ñiều hòa aâm döông (22); khi ngöôøi ta laät ñoå toå chim thì phöôïng hoaøng
khoâng bay löôïn. Taïi sao laïi theá? Ñoù laø vì ngöôøi quaân töû traùnh nhöõng ngöôøi laøm
haïi ñeán nhöõng keû gioáng mình. Chim choù thuù vaät kia coøn bieát traùnh nhöõng keû baát
nghóa huoáng gì Khaâu?
Khoång Töû beøn quay laïi, nghó ôû laøng Traâu, laøm baøi ca “Laøng Traâu” ñeå toû
noãi buoàn cuûa mình. Sau ñoù trôû veà ñaát Veä, ôû taïi nhaø Cöø Baù Ngoïc.
Moät hoâm Veä Linh Coâng hoûi Khoång Töû veà caùch baøi binh boá traän. Khoång Töû
noùi:
- Vieäc teá leã thì toâi thöôøng nghe, coøn vieäc quaân thì toâi chöa hoïc.
Hoâm sau Veä Linh Coâng ñang noùi chuyeän vôùi Khoång Töû, thaáy con ngoãng
trôøi beøn ngaång ñaàu leân nhìn, saéc maët coù veû khoâng ñeå yù gì ñeán Khoång Töû,
Khoång Töû laïi ñi ñeán ñaát Traàn.
Muøa haï naêm aáy, Veä Linh Coâng maát, laäp ngöôøi chaùu töùc laø Xuaát Coâng cuûa
nöôùc Veä. Thaùng saùu, Trieäu Öôûng ñöa thaùi töû vaøo thaønh Thích (23). Döông Hoå
sai thaùi töû mang muõ truï vaø taùm ngöôøi maëc ñoà tang giaû vôø ñi töø nöôùc Veä ñeán ñoùn
thaùi töû, khoùc vaø vaøo thaønh Thích, roài ôû ñaáy. Muøa ñoâng vua ñaát Thaùi dôøi ñoâ ñeán
Chaâu Lai. Naêm aáy laø naêm thöù ba ñôøi Loã Ai Coâng, Khoång Töû 60 tuoåi. Nöôùc Teà
giuùp nöôùc Veä vaây ñaát Thích vaø thaùi töû nöôùc Veä laø Khoaùi Ngoaïi ôû ñaáy. Muøa haï,

ngoâi mieáu cuûa Hoaøn Coâng vaø Ly Coâng ôû nöôùc Loã bò ñoát chaùy. Nam Cung Kinh
Thuùc cöùu hoûa. Khoång Töû luùc aáy ñang ôû ñaát Traàn, noùi:
- Hoûa hoaïn theá naøo cuõng ñang xaûy ra ôû mieáu cuûa Hoaøn Coâng vaø Ly Coâng.
Sau ñoù quaû nhieân ñuùng.
Muøa thu, Quyù Hoaøn Töû oám, ngöôøi ta chôû oâng ta treân moät caùi xe ñi thaêm
thaønh nöôùc Loã. Quyù Hoaøn Töû thôû daøi than:
- Xöa kia nöôùc naøy ñaùng leõ höng thònh! Vì ta coù toäi vôùi Khoång Töû cho neân
nöôùc môùi suy ñoài.
Quyù Hoaøn Töû quay laïi baûo ngöôøi con noái nghieäp mình laø Khang Töû:
- Khi ta cheát, theá naøo con cuõng laøm teå töôùng nöôùc Loã; neáu laøm teå töôùng
nöôùc Loã theá naøo con cuõng phaûi môøi Troïng Ni.
Sau ñoù maáy ngaøy, Quyù Hoaøn Töû cheát, Khang Töû leân thay. Sau khi choân caát
xong, Khang Töû muoán môøi Troïng Ni nhöng Coâng Chi Ngö noùi:
- Ngaøy xöa tieân quaân cuûa ta duøng oâng ta khoâng troùt cho neân bò chö haàu cheâ
cöôøi. Ngaøy nay, neáu ngaøi laïi duøng oâng ta khoâng troùt thì seõ bò chö haàu cöôøi laàn
nöõa.
Khang Töû noùi:
- Nhö theá thì neân môøi ai?
- Theá naøo cuõng phaûi môøi Nhieãm Caàu.
Khang Töû beøn sai söù môøi Nhieãm Caàu. Nhieãm Caàu saép ra ñi, Khoång Töû noùi:
- Ngöôøi Loã môøi anh Caàu khoâng phaûi ñeå duøng vaøo vieäc nhoû maø seõ duøng vaøo
vieäc lôùn.
Ngaøy hoâm aáy, Khoång Töû noùi:
- Veà thoâi! Veà thoâi! Boïn hoïc troø cuûa ta haêng haùi nhöng noâng noåi, hoï ñaõ khaù
veà maët ñaïo ñöùc, nhöng chöa bieát giöõ mình theo ñuùng ñaïo.
Töû Coáng bieát Khoång Töû nghó ñeán vieäc trôû veà nöôùc Loã, neân khi tieãn Nhieãm
Caàu, nhaân daën oâng ta:
- Khi anh ñöôïc duøng thì phaûi laøm theá naøo cho nhaø vua môøi thaày.
Nhieãm Caàu ra ñi. Naêm sau, Khoång Töû töø ñaát Traàn ñeán ñaát Thaùi. Thaùi
Chieâu Coâng ñang ñònh ñeán ñaát Ngoâ vì vua Ngoâ môøi. Tröôùc ñaáy, Thaùi Chieâu
Coâng löøa doái baày toâi dôøi ñoâ ñeán Chaâu Lai. Sau ñoù, oâng ta laïi ñònh ñi. Caùc quan
ñaïi phu sôï oâng ta dôøi ñoâ laàn thöù hai. Vì vaäy Coâng Toân Phieân baén Chieâu Coâng
cheát. Quaân Sôû xaâm chieám nöôùc Thaùi.
Muøa thu, vua Teà Caûnh Coâng cheåt. Naêm sau, Khoång Töû töø ñaát Thaùi ñi ñeán
ñaát Dieäp. Dieäp Coâng hoûi Khoång Töû veà chính söï. Khoång Töû noùi:
- Laøm chính söï coát ôû choã laøm cho ngöôøi ôû xa ñeán vaø ngöôøi ôû gaàn theo mình.
Moät hoâm, Dieäp Coâng hoûi Töû Loä:
- Khoång Töû laø ngöôøi nhö theá naøo?
Töû Loä khoâng bieát traû lôøi ra sao. Khoång Töû nghe vaäy noùi:

- Naøy anh Do, taïi sao anh khoâng traû lôøi nhö theá naøy: con ngöôøi aáy hoïc ñaïo
khoâng bieát moûi, daïy ngöôøi khoâng bieát chaùn. Khi chöa bieát ñaïo thì phaùt phaãn ñeán
noãi queân aên. Khi bieát ñaïo thì vui ñeán noãi queân lo, khoâng bieát tuoåi giaø saép ñeán.
Khoång Töû rôøi boû ñaát Dieäp trôû veà ñaát Thaùi. Tröôøng Thö vaø Kieät Nòch ñaùnh
ñoâi cuøng caøy. Khoång Töû cho hoï laø nhöõng ngöôøi ôû aån, beøn sai Töû Loä ñeán hoûi hoï
xem beán ñoø ôû ñaâu. Tröôøng Thö noùi:
- Con ngöôøi caàm daây cöông aáy laø ai theá?
Töû Loä ñaùp:
- Khoång Khaâu ñaáy.
Tröôøng Thö noùi:
- Khoång Khaâu nöôùc Loã ñaáy aø?
Töû Loä ñaùp:
- Phaûi.
Tröôøng Thö noùi:
- Theá thì oâng ta bieát beán ñoø roài!
Kieät Nòch baûo Töû Loä:
- Anh laø ai?
Töû Loä ñaùp:
- Toâi laø Troïng Do.
Kieät Nòch hoûi:
- Anh laø hoïc troø Khoång Khaâu phaûi khoâng?
- Vaâng aï.
Kieät Nòch noùi:
- Thieân haï nhö nöôùc chaûy cuoàn cuoän ñeàu nhö theá caû, ai maø thay ñoåi ñöôïc?
Vaû laïi oâng theo moät keû só lo traùnh ngöôøi chi baèng theo moät keû só lo traùnh ñôøi
(24).
Roài hai ngöôøi cöù caøy mieát maø khoâng noùi. Töû Loä noùi laïi vôùi Khoång Töû.
Khoång Töû buøi nguøi noùi:
- Ta khoâng theå cuøng soáng vôùi chim muoâng. Neáu thieân haï coù ñaïo thì ta caàn
söûa noù laøm gì?
Moät hoâm, Töû Loä ñi ñöôøng gaëp moät oâng giaø ñang mang treân löng moät caùi
soït. Töû Loä hoûi:
- Cuï thaáy thaày cuûa toâi khoâng?
OÂng giaø noùi:
- Chaân tay anh khoâng lo laøm luïng, nguõ coác anh khoâng phaân bieät ñöôïc, Ta
bieát thaày cuûa anh laø ai?
Cuï giaø caém gaäy xuoáng ñaát roài caét coû. Töû Loä noùi vôùi Khoång Töû. Khoång Töû
noùi:
- Ñoù laø moät ngöôøi ôû aån.

Töû Loä quay laïi thì cò giaø ñaõ ñi maát.
Khoång Töû dôøi ñeán ôû ñaát Thaùi ñöôïc ba naêm. Nöôùc Ngoâ ñaùnh nöôùc Traàn,
nöôùc Sôû cöùu ngöôøi Traàn, ñoùng quaân ôû Thaønh Phuï. Nghe tin Khoång Töû ôû mieàn
ñaát Traàn, ñaát Thaùi, vua Sôû sai ngöôøi ñem leã môøi Khoång Töû ñeán nöôùc Sôû. Khoång
Töû saép ñeán chaøo söù giaû theo ñuùng leã. Caùc quan ñaïi phu ñaát Traàn vaø ñaát Thaùi
baøn nhau:
- Khoång Töû laø ngöôøi hieàn. Nhöõng ñieàu oâng ta cheâ bai ñeàu nhaèm ñuùng vaøo
nhöõng choã xaáu cuûa chö haàu. Nay oâng ta ôû laâu mieàn Traàn, Thaùi maø nhöõng ñieàu
caùc quan ñaïi phu laøm ñeàu sai traùi khoâng ñuùng yù cuûa oâng ta. Nöôùc Sôû laø moät
nöôùc lôùn ñem leã ñeán môøi. Neáu oâng ta ñöôïc duøng ôû nöôùc Sôû thì caùc quan ñaïi phu
ñang ñöôïc duøng ôû ñaát Traàn, ñaát Thaùi seõ nguy maát.
Hoï beøn baøn nhau cho boïn ñaày tôù vaây Khoång Töû ôû ngoaøi ñoàng, khoâng cho ñi.
Khoång Töû heát löông aên, nhöõng ngöôøi ñi theo ñeàu oám khoâng ai daäy ñöôïc, nhöng
Khoång Töû vaãn giaûng giaûi, vaãn ngaâm thô, ñaùnh ñaøn vaø ca haùt khoâng toû ra suy
yeáu. Töû Loä coù veû giaän, ñeán hoûi:
- Ngöôøi quaân töû cuõng coù luùc cuøng khoán ö?
- Ngöôøi quaân töû trong luùc cuøng khoán thì giöõ vöõng, coøn keû tieåu nhaân trong
luùc cuøng khoán thì laøm baäy.
Töû Coáng maët noåi noùng. Khoång Töû noùi:
- Naøy anh Töù! Anh cho ta hoïc nhieàu maø bieát phaûi khoâng?
Töû Coáng noùi:
- Daï, ñuùng theá. Khoâng phaûi theá hay sao?
- Khoâng phaûi ñaâu! Ta laáy moät ñieàu ñeå quaùn trieät taát caû (25).
Khoång Töû bieát hoïc troø coù veû töùc toái, beøn goïi Töû Loä ñeán hoûi:
- Kinh Thi noùi: “Chaúng phaûi con truûy (26) chaúng phaûi con hoå ôû ngoaøi ñoàng
vaéng”. Ñaïo cuûa ta phaûi chaêng laø sai? Taïi sao ta laïi gaëp phaûi caûnh naøy?
Töû Loä noùi:
- Theo yù cuûa con, coù leõ vì chuùng ta chöa “nhaân” chaêng neân ngöôøi ta chöa
tin chuùng ta. Coù leõ chuùng ta chöa “trí” chaêng neân ngöôøi ta khoâng cho chuùng ta
ñi? (27)
- Naøo phaûi theá ñaâu! Naøy anh Do, neáu nhö ngöôøi nhaân theá naøo cuõng ñöôïc
ngöôøi ta tin thì laøm gì coù chuyeän Baù Di, Thuùc Teà nöõa, neáu nhö ngöôøi trí gaëp
vieäc gì cuõng thoâng suoát thì laøm gì coù Vöông Töû, Tæ Can nöõa (28).
Töû Loä ñi ra, Töû Coáng vaøo yeát kieán. Khoång Töû noùi:
- Naøy anh Töù, Kinh Thi noùi: “Chaúng phaûi con truûy chaúng phaûi con hoå ôû
ngoaøi ñoàng vaéng”. Ñaïo cuûa ta phaûi chaêng laø sai? Taïi sao ta laïi gaëp phaûi caûnh
naøy?

Töû Coáng noùi:
- Ñaïo cuûa thaày heát söùc lôùn cho neân thieân haï khoâng ai dung naïp ñöôïc. Thaày
phaûi haï thaáp moät chuùt.
- Naøy anh Töù! Ngöôøi gioûi ngheà noâng coù theå bieát vaõi gioáng nhöng khoâng
chaéc laø gaët ñöôïc. Ngöôøi thôï gioûi coù theå laøm kheùo nhöng khoâng theå laøm cho
ngöôøi ta vöøa loøng. Ngöôøi quaân töû trau doài ñaïo ñöùc cuûa mình theo nhöõng ñöôøng
loái chính vaø giöõ noù, ñieàu chænh noù maø khoâng theå laøm cho noù ñöôïc ngöôøi ta theo.
Anh khoâng lo trau doài ñaïo cuûa mình maø chæ lo ngöôøi ta dung naïp mình. Caùi chí
cuûa anh Töù khoâng phaûi laø xa.
Töû Coáng ñi ra. Nhan Hoài vaøo yeát kieán. Khoång Töû noùi:
- Naøy anh Hoài, Kinh Thi noùi: “Chaúng phaûi con truûy chaúng phaûi con hoå ôû
ngoaøi ñoàng vaéng”. Ñaïo cuûa ta phaûi chaêng laø sai? Taïi sao ta laïi gaëp phaûi caûnh
naøy?
Nhan Hoài noùi:
- Ñaïo cuûa phu töû heát söùc lôùn lao neân caû thieân haï khoâng ai dung naïp ñöôïc.
Nhöng phu töû cöù theo ñoù maø laøm, ngöôøi ta khoâng dung naïp thì coù haïi gì? Ngöôøi
ta khoâng dung naïp nhöng sau naøy ngöôøi ta seõ thaáy phu töû laø ngöôøi quaân töû. Ñaïo
khoâng ñöôïc trau doài, ñoù laø caùi ñieàu ta laáy laøm xaáu hoå. Ñaïo ñaõ trau doài maø vaãn
khoâng ñöôïc dung naïp thì ñoù laø ñieàu xaáu hoå cuûa keû laøm vua moät nöôùc. Ngöôøi ta
khoâng dung naïp phu töû thì coù haïi gì? Veà sau ngöôøi ta seõ thaáy phu töû laø ngöôøi
quaân töû?
Khoång Töû hôùn hôû cöôøi:
- Ñuùng laém! Hôõi ngöôøi con hoï Nhan, neáu nhaø ngöôi laém cuûa caûi thì ta seõ
laøm ngöôøi quaûn lyù cuûa caûi cho nhaø ngöôi.
Sau ñoù, Khoång Töû sai Töû Coáng sang Sôû. Sôû Chieâu Vöông ñem binh ñoùn
Khoång Töû, keát quaû Khoång Töû môùi ñöôïc thoaùt. Chieâu Vöông ñònh phong cho
Khoång Töû mieáng ñaát trong soå saùch coù 700 lyù (29). Quan leänh doaõn nöôùc Sôû laø
Töû Taây noùi:
- Trong soá caùc söù giaû nhaø vua phaùi ñeán caùc nöôùc chö haàu coù ai baèng Töû
Coáng khoâng?
- Khoâng.
- Trong soá nhöõng ngöôøi giuùp ñôõ nhaø vua coù ai baèng Nhan Hoài khoâng?
- Khoâng.
- Trong soá caùc töôùng cuûa nhaø vua, coù ai baèng Töû Loä khoâng?
- Khoâng.
- Trong soá caùc quan cuûa nhaø vua coù ai baèng Teà Dö khoâng?
- Khoâng.
- Khoâng nhöõng theá, toå tieân nöôùc Sôû cuõng chæ ñöôïc nhaø Chu phong vôùi caùi
töôùc hieäu laø “töû” vaø naêm möôi daëm ñaát (30). Nay Khoång Khaâu theo pheùp taéc

cuûa Tam Vöông, laøm saùng caû cô nghieäp cuûa Chu Coâng, Thieäu Coâng. Neáu duøng
oâng ta thì nöôùc Sôû laøm theá naøo maø ñöôïc ñôøi ñôøi ñöôøng hoaøng coù ñaát vuoâng
ngaøn daëm? Vaên Vöông ôû ñaát Phong, Vuõ Vöông ôû ñaát Caûo ñeàu chæ laø nhöõng oâng
vua coù traêm daëm ñaát, theá maø roát cuïc laïi laøm vöông thieân haï. Nay Khoång Khaâu
coù ñöôïc mieáng ñaát laøm cô sôû, laïi coù boïn hoïc troø gioûi giuùp ñôõ thì ñoù khoâng phaûi
laø caùi phuùc cuûa nöôùc Sôû.
Chieâu Vöông beøn thoâi. Muøa thu naêm aáy, Sôû Chieâu Coâng cheát ôû Thaønh Phu.
Moät ngöôøi cuoàng nöôùc Sôû teân laø Tieáp Dö ñi qua tröôùc maët Khoång Töû haùt:
Phöôïng ôi, chim phöôïng kia ôi
Ñaïo ñöùc suy ñoài coøn bieát tính sao?
Vieäc qua can chaúng ñöôïc naøo
Vieäc sau hoïa bieát caùch naøo laàn xoay
Thoâi, thoâi chim haõy veà ngay
Con ñöôøng chính trò raéc ñaày choâng gai!
Khoång Töû böôùc xuoáng xe muoán noùi chuyeän, nhöng Tieáp Dö ñaõ raûo böôùc ñi
maát, khoâng sao noùi chuyeän ñöôïc. Khoång Töû beøn rôøi nöôùc Sôû trôû veà nöôùc Veä.
Naêm aáy, Khoång Töû saùu möôi ba tuoåi vaø laø naêm thöù saùu ñôøi Loã Ai Coâng. Naêm
sau, vua Ngoâ vaø vua Loã gaëp nhau ôû huyeän Taêng. Vua Ngoâ ñoøi moät traêm con boø
ñeå teá. Quan thaùi teå laø Phæ môøi Quyù Khang Töû , Quyù Khang Töû sai Töû Coáng ñeán,
vieäc môùi thu xeáp xong. Khoång Töû noùi chính trò hai nöôùc Loã vaø Veä gioáng nhau
nhö anh vôùi em. Luùc baáy giôø ngöôøi cha cuûa Thuû, vua nöôùc Veä vaãn chöa ñöôïc
laøm vua, vaãn phaûi ôû nöôùc ngoaøi (31). Vua caùc nöôùc chö haàu maáy laàn traùch vua
Veä. Hoïc troø Khoång Töû laïi coù nhieàu ngöôøi laøm quan ôû Veä, neân vua Veä muoán
trao chính trò cho Khoång Töû. Töû Loä noùi:
- Neáu vua Veä giao chính trò cho thaày thì thaày seõ laøm caùi gì tröôùc?
- Chaéc chaén phaûi chính danh tröôùc.
Töû Loä noùi:
- Sao thaày vieån voâng theá, chính danh ñeå laøm gì?
- Anh roõ thöïc laø queâ muøa quaù! Caùi danh maø khoâng chính thì lôøi noùi khoâng
ñuùng vôùi söï thöïc, lôøi noùi khoâng ñuùng vôùi söï thöïc thì vieäc khoâng thaønh, vieäc
khoâng thaønh thì khoâng laøm cho leã, nhaïc phoàn thònh, leã nhaïc khoâng phoàn thònh
thì hình phaït khoâng ñuùng, hình phaït khoâng ñuùng thì daân khoâng bieát ñaët tay chaân
vaøo ñaâu. Phaøm ngöôøi quaân töû ñaõ laøm ñieàu gì coù theå noùi teân caùi vieäc ñoù, vaø nhaát
ñònh laøm ñöôïc vieäc ñoù. Ngöôøi quaân töû chôù caåu thaû trong lôøi noùi cuûa mình.
Naêm sau Nhieãm Höõu (töùc Nhieãm Caàu) laøm töôùng quaân cuûa hoï Quyù mang
quaân ñaùnh nhau vôùi quaân Teà ôû ñaát Lang vaø ñaùnh baïi quaân Teà. Quyù Khang Töû
hoûi:

- Caùi taøi caàm quaân cuûa oâng do oâng hoïc gay do baûn tính maø coù?
Nhieãm Caàu noùi:
- Toâi hoïc ôû Khoång Töû.
Quyù Khang Töû hoûi:
- Khoång Töû laø ngöôøi nhö theá naøo?
Nhieãm Caàu noùi:
- Neáu duøng oâng ta thì coù danh, neáu oâng ta baùo vôùi traêm hoï vaø hoûi quyû thaàn
veà vieäc oâng ta ñaõ laøm thì khoâng ai khoâng baèng loøng. Ñieàu oâng ta mong muoán laø
ñaït ñeán caùi ñaïo cuûa ngöôøi quaân töû. Duø nhaø vua coù cho oâng ta moät nghìn xaõ (32),
oâng ta cuõng khoâng möu lôïi cho mình (33).
Quyù Khang Töû hoûi:
- Ta muoán môøi oâng ta coù ñöôïc khoâng?
- Muoán môøi oâng ta thì chôù ñaõi oâng ta chaät heïp nhö ñaõi ngöôøi heøn keùm môùi
ñöôïc.
Khoång Vaên Töû laøm quan nöôùc Veä, saép ñaùnh Thaùi Thuùc hoûi Troïng Ni veà
caùch ñaùnh. Troïng Ni töø choái khoâng bieát. Khi ruùt lui, Khoång Töû cho ñaùnh xe ra ñi,
noùi:
- Con chim coù theå choïn caây, chöù caây kia laøm sao maø choïn chim ñöôïc?
Khoång Vaên Töû naøi ôû laïi. Gaëp luùc Quyù Khang Töû sai Coâng Hoa, Coâng Taân,
Coâng Laâm mang leã vaät ñeán ñoùn Khoång Töû. Khoång Töû trôû veà nöôùc Loã. Khoång
Töû ñi ñaõ 14 naêm, baây giôø môùi trôû veà nöôùc Loã.
Loã Ai Coâng hoûi Khoång Töû veà chính söï. Khoång Töû ñaùp:
- Laøm chính coát ôû choã choïn baày toâi.
Quyù Khang Töû hoûi veà chính söï. Khoång Töû ñaùp:
- Chính söï coát ôû choã cöû nhöõng ngöôøi thaúng vaø gaït boû nhöõng keû gian xaûo.
Laøm nhö theá thì nhöõng keû gian xaûo cuõng seõ thaúng.
Quyù Khang Töû lo laéng veà boïn troäm caép, Khoång Töû noùi:
- Neáu ngaøi khoâng ham muoán thì duø ngaøi thöôûng cho hoï, hoï cuõng khoâng laáy
troäm (34).
Tuy vaäy, nöôùc Loã chung quy vaãn khoâng duøng Khoång Töû. Khoång Töû cuõng
khoâng xin laøm quan (35).
5. Trong thôøi Khoång Töû, nhaø Chu ñaõ suy, leã nhaïc bò boû. Kinh Thi, Kinh Thö
cuõng thieáu soùt. Khoång Töû theo daáu veát cuûa leã thôøi Tam Ñaïi, ñeà töïa Kinh Thö,
kinh naøy cheùp söï vieäc töø thôøi Ñöôøng, Ngu cho ñeán thôøi Taàn Muïc Coâng. Khoång
Töû saép ñaët laïi caùc söï vieäc vaø noùi:
- Ta coù theå noùi veà leã nhaø Haï, nhöng nöôùc Kyû (con chaùu nhaø Haï – N.D)
khoâng ñuû chöùng minh nhöõng ñieàu ta noùi. Ta coù theå noùi veà Leã cuûa nhaø AÂn,
nhöng nöôùc Toáng (con chaùu cuûa nhaø AÂn - N.D) khoâng ñuû ñeå chöùng minh nhöõng
ñieàu ta noùi; neáu hoï coù ñuû thì ta ñaõ coù theå laáy ra laøm daãn chöùng.

Khi xem nhöõng ñieàu nhaø AÂn theâm hay bôùt veà leã cuûa nhaø Haï, Khoång Töû noùi:
- Tuy moät traêm ñôøi sau cuõng coù theå bieát ñöôïc : cöù thôøi tröôùc chuoäng vaên
hoa thì thôøi sau chuoäng thöïc chaát. Nhaø Chu noi göông hai trieàu ñaïi tröôùc, leã nghi
nhaø Chu röïc rôõ laøm sao! Ta theo nhaø Chu.
Vì theá, phaàn truyeän trong Kinh Thö vaø Leã Kyù laø do Khoång Töû laøm.
Khoång Töû noùi chuyeän vôùi quan thaùi sö nöôùc Loã:
- Coù theå bieát phaûi chôi nhaïc nhö theá naøo. Thoaït tieân thì doàn daäp; khi ñaõ baét
nhòp thì hoøa hôïp, roõ raøng, tieáp tuïc maø ñi ñeán keát thuùc.
- Ta sau khi rôøi nöôùc Veä veà nöôùc Loã thì môùi chænh ñoán ñöôïc nhaïc, Nhaõ vaø
Tuïng môùi ñöôïc xeáp ñaët ñaâu vaøo ñaáy.
Ngaøy xöa Kinh Thi coù taát caû hôn ba ngaøn thieân. Ñeán thôøi Khoång Töû,
Khoång Töû bôùt nhöõng thieân truøng ñieäp, laáy nhöõng thieân coù theå coù ích cho leã
nghóa. Nhöõng baøi naøy baét ñaàu töø Tieát, Haäu Taéc (36), giöõa thuaät laïi thôøi thònh trò
nhaø AÂn, Chu, cho ñeán thôøi U, Leä keùm coûi. Kinh Thi baét ñaàu töø nôi giöôøng chieáu
cho neân ngöôøi ta noùi “Quan thö” nghieâm chænh môû ñaàu “Phong”, baøi “Loäc
minh” môû ñaàu “Tieåu nhaõ”, baøi “Vaên vöông” môû ñaàu “Ñaïi nhaõ”, baøi “Thanh
mieáu” môû ñaàu “Tuïng” (37). Taát caû ba traêm linh naêm thieân naøy ñeàu ñöôïc Khoång
Töû ñaùnh ñaøn vaø haùt ñeå laøm cho noù phuø hôïp vôùi ñieäu nhaïc Thieàu, Vuõ, Nhaõ, Tuïng.
Töø ñoù ngöôøi ta môùi coù theå thuaät laïi leã nhaïc ñôøi tröôùc ñeå laøm cho vöông ñaïo ñaày
ñuû vaø luïc ngheä troïn veïn. Veà sau Khoång Töû thích Kinh Dòch, thích caùc phaàn töï,
thoan, heä, töôïng, thuyeát quaùi, vaên ngoân (38). Khoång Töû ñoïc Kinh Dòch laøm cho
caùi daây da ñeå buoäc caùc theû tre ñöùt ba laàn. Khoång Töû noùi:
- Neáu cho ta theâm vaøi naêm nöõa thì ta seõ hieåu Kinh Dòch moät caùch toaøn veïn.
Khoång Töû laáy thi, thö, leã, nhaïc daïy hoïc troø. Soá hoïc troø ñeán ba ngaøn ngöôøi.
Coù 72 ngöôøi thoâng thaïo caû luïc ngheä (39). Coøn nhöõng ngöôøi chæ hoïc moät phaàn
nhö Nhan Troïc Traâu thì raát nhieàu. Khoång Töû daïy boán ñieàu: vaên hoïc, ñöùc haïnh,
trung thaønh, tín nghóa; boû boán ñieàu: khoâng coù ñònh kieán tröôùc, khoâng nhaát thieát
phaûi theo moät maët, khoâng coá chaáp, khoâng chæ thieân veà mình. Khoång Töû caån thaän
trong vieäc trai giôùi, chieán traän, oám ñau; ít noùi veà lôïi, meänh vaø nhaân. Khi ngöôøi
ta chöa caûm thaáy töùc toái muoán bieát, thì Khoång Töû chöa giaûng, khi neâu moät goùc
maø ngöôøi ta chöa thaáy caû ba goùc kia thì Khoång Töû chöa daïy. Luùc ôû trong laøng
xoùm thì coù veû thaän troïng nhö khoâng noùi ñöôïc. Luùc ôû toân mieáu, trieàu ñình noùi vôùi
caùc quan thöôïng ñaïi phu thì nghieâm trang, noùi vôùi caùc quan döôùi thì hoøa nhaõ. Ñi
vaøo cöûa coâng thì lom khom raûo böôùc, hai tay dang ra nhö hai caùnh. Khi nhaø vua
goïi ñeán ñeå tieáp khaùch thì saéc maët thay ñoåi, khi nhaø vua môøi thì ñi khoâng ñôïi
thaéng xe. Caù öôn, thòt hoâi, hay khoâng caét ngay ngaén thì khoâng aên, chieáu traûi
khoâng ngay ngaén thì khoâng ngoài. Khi beân caïnh coù ngöôøi coù tang thì khoâng bao

giôø aên no. Ngaøy naøo khoùc thì khoâng ca haùt, thaáy ngöôøi ñeå tang hay ngöôøi muø thì
tuy ñoù laø treû em cuõng toû ra kính troïng.
- Trong ba ngöôøi cuøng ñi theá naøo cuõng coù ngöôøi thaày cuûa ta. Nhöõng ngöôøi
khoâng lo trau doài ñaïo ñöùc, luùc hoïc khoâng baøn baïc, nghe ñieàu nghóa khoâng
höôùng veà ñieàu nghóa, nghe ñieàu khoâng hay khoâng bieát söûa ñoåi thì ñoù laø ñieàu ta
lo.
Khoång Töû sai ngöôøi ta haùt, neáu haùt hay thì baûo haùt laïi vaø sau ñoù hoïa theo.
Khoång Töû khoâng noùi nhöõng ñieàu quaùi ñaûn, vieäc duøng söùc maïnh, nhöõng ngöôøi
laøm loaïn vaø chuyeän quyû thaàn. Töû Coáng noùi:
- Vaên Chöông cuûa thaày toâi ñaõ ñöôïc nghe, nhöng toâi chöa heà nghe thaày noùi
veà ñaïo trôøi, baûn tính cuûa con ngöôøi vaø soá maïng.
Nhan Uyeân thôû daøi than:
- Ñaïo cuûa Phu Töû ngaång leân nhìn thì noù caøng cao; ñaøo saâu thì noù caøng chaéc.
Ñang nhìn noù ôû ñaèng tröôùc, chôït thaáy noù ôû ñaèng sau. Phu Töû kheùo daïy ngöôøi ta
moät caùch tuaàn töï; laáy vaên chöông ñeå laøm cho ñaàu oùc ta môû roäng; laáy leã ñeå öôùc
thuùc. Ta muoán boû khoâng ñöôïc; nhöng ñem heát taøi söùc cuûa mình ra hoïc cuõng vaãn
coøn caùi gì voøi voïi, ñöùng söøng söõng tröôùc maët, duø coù muoán vöôn tôùi cuõng khoâng
sao ñaït ñeán ñöôïc.
Moät ñöùa treû trong laøng Ñaït Haït noùi:
- Khoång Töû thöïc laø to lôùn! Khoång Töû hoïc roäng, nhöng khoâng noåi tieáng
chuyeân veà moät maët naøo.
Khoång Töû nghe vaäy noùi:
- Ta bieát chuyeân veà ngheà gì? Vaøo ngheà ñaùnh xe chaêng? Vaøo ngheà baén teân
chaêng? Ta chuyeân veà ngheà ñaùnh xe vaäy.
Töû Lao noùi:
- Khoång Töû noùi: Ta khoâng ñöôïc duøng cho neân lo veà luïc ngheä.
Naêm thöù 14 ñôøi Loã Ai Coâng, muøa xuaân saên ôû ngoaøi ñoàng hoang, ngöôøi
ñaùnh xe cuûa Thuùc Toân Thò laø Söû Thöông baét ñöôïc moät con thuù, anh ta cho ñoù laø
ñieàm khoâng laønh, Troïng Ni thaáy theá noùi:
- Ñaây laø con laân.
Ngöôøi ta ñem noù ñi. Khoång Töû noùi:
- Soâng Haø khoâng thaáy xuaát hieän Haø Ñoà (40), soâng Laïc khoâng thaáy xuaát
hieän Laïc Thö, ta theá laø heát.
Nhan Uyeân cheát. Khoång Töû noùi:
- Trôøi gieát ta!
Ñeán khi ñi saên ôû phía taây baét ñöôïc con laân, Khoång Töû noùi:
- Ñaïo ta heát roài!
Thôû daøi vaø than:

- Khoâng ai bieát ta.
Töû Coáng noùi:
- Taïi sao khoâng ai bieát thaày?
- Khoâng oaùn trôøi, khoâng traùch ngöôøi, hoïc ñieàu thaáp maø bieát ñöôïc ñieàu cao,
bieát ta chæ coù trôøi chaêng? Nhöõng keû khoâng haï thaáp caùi chí cuûa mình, khoâng laøm
nhuïc caùi thaân cuûa mình ñoù laø Baù Di, Thuùc Teà. Lieãu Haï Hueä vaø Thieáu Lieân, thì
haï thaáp caùi chí cuûa mình, laøm nhuïc caùi thaân cuûa mình. Ngu Troïng, Di Daät ôû aån,
khoâng noùi gì veà vieäc ñôøi, khi laøm quan thì giöõ ñöôïc söï thuaàn khieát, khi bò boû thì
theo ñuùng hoaøn caûnh. Ta thì khoâng phaûi nhö hoï, ta khoâng chuû tröông cöùng nhaéc
phaûi theá naøy, hay khoâng theå nhö theá naøy.
- Khoâng, khoâng! Ngöôøi quaân töû lo raèng mình cheát roài maø caùi teân cuûa mình
khoâng ñöôïc nhaéc ñeán, neáu ñaïo cuûa ta khoâng ñöôïc duøng thì ta bieát laáy gì ñeå laøm
ñôøi sau thaáy ta.
Beøn döïa vaøo Söû Kyù laøm ra Kinh Xuaân Thu, cheùp töø thôøi Loã AÂn Coâng (722-
712) ñeán naêm thöù 14 ñôøi Loã Ai Coâng (481) bao goàm 12 ñôøi vua. Caên cöù vaøo choã
vua Loã laø hoï vôùi nhaø Chu cho neân Khoång Töû ñöa vaøo ñaáy nhöõng vieäc cuûa thôøi
Tam Ñaïi. Lôøi noù tuy ngaén, nhöng yù roäng: Caùc vua Sôû vaø Ngoâ töï xöng laø
“vöông”, nhöng Xuaân Thu haï thaáp goïi laø “töû”, thöïc ra laø thieân töû nhaø Chaâu bò
goïi ñeán döï hoäi nghò ôû Tieãn Thoå, nhöng Xuaân Thu che giaáu laïi noùi laø “thieân
vöông ñi tuaàn ôû Haø Döông”. Caên cöù vaøo nhöõng thí duï nhö vaäy ta thaáy moät pheùp
taéc ñeå raøng buoäc nhöõng ngöôøi laøm vua ngaøy nay. Caùi nghóa cuûa nhöõng lôøi khen
cheâ ôû ñaáy (41) seõ roõ khi coù baäc vöông giaû xuaát hieän. Caùi nghóa cuûa Kinh Xuaân
Thu ñöôïc thi haønh thì boïn baày toâi laøm loaïn vaø boïn laøm giaëc trong thieân haï sôï.
Khi Khoång Töû laøm quan, nhöõng ñieàu ngöôøi noùi hay xeùt caùc vuï kieän cuõng gaàn
nhö lôøi noùi chung cuûa moïi ngöôøi chöù khoâng coù gì chæ rieâng moät mình ngöôøi môùi
coù. Traùi laïi, khi laøm Xuaân Thu thì vieát caùi gì phaûi vieát, boû caùi gì phaûi boû, nhöõng
ngöôøi nhö Töû Haï (42) khoâng theå coù moät lôøi baøn goùp. Hoïc troø hoïc Xuaân Thu,
- Ñôøi sau bieát Khaâu laø caên cöù vaøo Xuaân Thu, baét toäi Khaâu cuõng caên cöù vaøo
Xuaân Thu (43).
6. Naêm sau, Töû Loä cheát ôû Veä. Khoång Töû oám, Töû Coáng ñeán thaêm, thaáy
Khoång Töû choáng gaäy ñi daïo ôû tröôùc cöûa noùi:
- Anh Töù, sao anh laïi ñeán muoän theá?
Nhaân ñaáy haùt:
- Nuùi Thaùi Sôn saép ñoå, coät truï nhaø saép gaõy, keû trieát nhaân saép taøn.
Trong khi haùt, nöôùc maét chaûy roøng roøng. Khoång Töû baûo Töû Coáng:

- Thieân haï khoâng coù ñaïo ñaõ laâu roài; khoâng ai bieát theo ta. Ngöôøi ñôøi Haï ñaët
caùi hoøm ôû phía taây, ngöôøi ñôøi AÂn ñaët noù ôû giöõa hai caùi coät. Ñeâm qua ta naèm mô
thaáy ngoài giöõa hai caùi coät. Chaéc vì ta laø con chaùu nhaø AÂn.
Baûy ngaøy sau Khoång Töû maát. Khoång Töû maát naêm 73 tuoåi ngaøy kyû söûu, naêm
thöù 16 ñôøi Loã Ai Coâng (479). Ai Coâng thöông vieáng noùi:
- Trôøi xanh khoâng thöông ta, khoâng ñeå laïi cho ta cuï giaø duy nhaát coù theå che
chôû cho con ngöôøi duy nhaát nhö ta. Ta ôû ngoâi vua bô vô, ñau buoàn. OÂ hoâ!
Thöông thay! Maát oâng Ni, ta khoâng coù ai ñeå noi theo.
Töû Coáng noùi:
- Nhaø vua coù leõ khoâng cheát ôû nöôùc Loã chaêng? Phu Töû noùi: “Sai veà Leã thì toû
ra môø toái, duøng chöõ sai töùc laø laïm duïng. Sai veà chí laø môø toái, sai veà vieäc laøm laø
laïm duïng”. Luùc Phu Töû soáng thì nhaø vua khoâng bieát duøng, ñeán khi cheát laïi
thöông vieáng. Theá laø traùi leã, thöông vieáng laïi noùi “ta con ngöôøi duy nhaát” theá laø
duøng chöõ sai (44).
Khoång Töû choân ôû phía baéc kinh thaønh nöôùc Loã, treân bôø soâng Töø. Hoïc troø
ñeàu ñeå tang ba naêm. Sau khi ñeå tang ba naêm, hoï khoùc vaø töø giaõ nhau, ai cuõng
khoùc heát söùc ñau xoùt. Coù ngöôøi ôû laïi. Rieâng Töû Coáng laøm nhaø ôû beân moä saùu
naêm môùi ñi. Hoïc troø vaø nhöõng ngöôøi nöôùc Loã ñeán laøm nhaø beân moä hôn moät
traêm nhaø neân ngöôøi ta goïi laø “laøng Khoång”.
Caùc vua Loã ñôøi ñôøi noái tieáp nhau teá Khoång Töû theo nhöõng thôøi nhaát ñònh.
Caùc nhaø nho cuõng giaûng leã veà leã höông aåm vaø leã baén teân ôû beân moä Khoång Töû.
Moä Khoång Töû roäng khoaûng moät khoaûnh, caùi nhaø trong ñoù ngaøy xöa hoïc troø ôû,
ñôøi sau duøng laøm mieáu giöõ aùo muõ, ñaøn caàm, xe, saùch cuûa Khoång Töû. Vieäc teá töï
keùo daøi hôn hai traêm naêm ñeán ñôøi Haùn khoâng heà döùt. Cao Toå ñi qua ñaát Loã
duøng coã thaùi lao ñeå teá Khoång Töû. Chö haàu, khanh töôùng ñeán nöôùc Loã thöôøng
tröôùc tieân ñeán thaêm moä roài sau môùi laøm vieäc chính söï.
Khoång Töû sinh Lyù teân töï laø Baù Ngö. Baù Ngö thoï naêm möôi tuoåi cheát tröôùc
Khoång Töû. Baù Ngö sinh Caáp, teân töï laø Töû Tö, thoï 62 tuoåi, coù laàn bò khoán ôû ñaát
Toáng, laøm saùch Trung Dung. Töû Tö sinh Baïch, teân töï laø Töû Thöôïng thoï 47 tuoåi.
Töû Thöôïng sinh Caàu, teân töï laø Töû Gia, thoï 45 tuoåi. Töû Gia teân Cô, töï laø töû Kinh,
thoï 46 tuoåi. Töû Kinh sinh Xuyeân, töï laø Töû Cao, thoï 51 tuoåi. Töû Cao sinh Töû
Thaän, thoï 57 tuoåi coù laàn laøm töôùng quoác nöôùc Nguïy. Töû Thaän sinh Phuï, thoï 57
tuoåi, laøm baùc só cuûa Traàn Vöông laø Thieäp, cheát gaàn thaùnh Traàn. Con trai cuûa em
trai Phuï laø Töông Thoï, 57 tuoåi, laø baùc só thôøi Hieáu Hueä Ñeá, ñoåi ñi laøm thaùi thuù
Tröôøng Sa, ngöôøi cao chín thöôùc saùu taác. Töû Töông sinh Trung, thoï 51 tuoåi.
Trung sinh Vuõ, Vuõ sinh Dieân Nieân vaø An Quoác. An Quoác laøm baùc só cuûa ñöùc
kim thöôïng laøm ñeán thaùi thuù Laâm Hoaøi cheát sôùm. An Quoác sinh Ngang, Ngang
sinh Hoan (45).
7. Thaùi Söû Coâng noùi:

- Kinh Thi noùi:
Nuùi cao ta troâng, ñöôøng roäng ta ñi
Tuy ñích chöa ñeán, nhöng loøng höôùng veà
Toâi ñoïc saùch cuûa hoï Khoång, töôûng töôïng nhö thaáy ngöôøi. Ñeán khi ñeán Loã
xem nhaø thôø Troïng Ni, naøo xe coä, naøo aùo, naøo ñoà teá leã, hoïc troø taäp veà nghi leã ôû
nhaø Khoång Töû theo ñuùng töøng muøa, toâi boài hoài naùn laïi boû ñi khoâng döùt. Trong
thieân haï caùc vua chuùa vaø ngöôøi taøi gioûi raát nhieàu, khi soáng thì vinh hieån, nhöng
luùc cheát laø heát. Khoång Töû laø moät ngöôøi aùo vaûi theá maø truyeàn hôn möôøi ñôøi, caùc
hoïc giaû ñeàu toân laøm thaày, töø thieân töû tôùi vöông haàu ôû Trung Quoác heã noùi ñeán
luïc ngheä ñeàu laáy Khoång Töû laøm tieâu chuaån. Coù theå goïi laø baäc chí Thaùnh vaäy
(46).
1. Thuùc Löông Ngoät ñaõ quaù saùu möôi tö tuoåi môùi laáy Nhan Thò. Ñaøn
oâng quaù 64 tuoåi laáy vôï, ñaøn baø quaù 48 tuoåi laáy choàng laø quaù tuoåi.
2. Phaûi choân taïm ñeå sau naøy bieát moä cha seõ hôïp taùng, choân taïm thì deã
dôøi.
3. Chæ Thaønh Thang, vua ñaàu tieân nhaø AÂn.
4. Thôøi nieân thieáu cuûa Khoång Töû.
5. Laõo Töû choáng laïi söï thoâng minh, trung vaø hieáu laø nhöõng nguyeân lyù
cuûa Khoång Töû. Coù trí khoân thì deã nguy, neáu cöù theo trung vaø hieáu thì cöù hoaøn
toaøn bò leä thuoäc vaøo cha vaøo vua, khoù loøng soáng.
6. Luùc baáy giôø nöôùc Loã coù ba gia ñình lôùn, uy quyeàn laán aùt nhaø vua laø
hoï Maïnh, hoï Thuùc Toân, hoï Quyù. Caû ba gia ñình naøy laø con chaùu Hoaøn Coâng. ÔÛ
ñaây noùi gia ñình hoï Maïnh töùc laø noùi ngöôøi caàm ñaàu gia ñình hoï Maïnh.
7. YÙ noùi vua Teà haäu ñaõi Khoång Töû, nhöng khoâng theå trao chính quyeàn
cho oâng nhö vua Loã ñaõ laøm ñoái vôùi Quyù Thò.
8. Quyû trong Quoác Ngöõ chæ con vaät chæ coù moät chaân soáng treân nuùi, con
voõng löôõng thích baét chöôùc tieáng ngöôøi. Voïng töôïng laø thöù thuù vaät aên thòt ngöôøi.
Phaàn döông hình con cöûu do ñaát töï sinh ra.
9. Vì coù theå laøm maây vaø laøm möa.
10. Ngöôøi baày toâi hai laàn.
11. Ñoaïn 2 – Nhöõng ñieàu Khoång Töû traûi qua tröôùc khi laøm quan ôû nöôùc
Loã.
12. Tö khoâng coi vieäc xaây döïng, tö khaáu coi veà phaùp luaät.
13. Khoång Töû noùi trong khi lo vieäc giao hieáu khoâng theå xao nhaõng vieäc
chieán söï. Khoång Töû nghó nöôùc Teà khoâng thaønh thöïc. Quaû nhieân Teà Caûnh Coâng
nhaân dòp hoäi hoïp ñeå ñaâm cheát Loã Ñònh Coâng.
14. Caûnh Coâng ñònh nhaân dòp oàn aøo, huyeân naùo, gieát Loã Ñònh Coâng.

15. Beà cao moät tröôïng daøi moät tröôïng laø moät ñoå, ba ñoå laø moät tró. Ñaây
noùi chu vi thaønh khoâng ñöôïc quaù 3000 thöôùc, neáu thaønh roäng quaù thì seõ thaønh cô
sôû ñeå laøm loaïn.
16. Ñoaïn 3 – Nhöõng vieäc Khoång Töû laøm khi laøm quan ôû Loã.
17. Khoång Töû tin raèng mình coù nhieäm vuï thöïc hieän moät söù meänh thieâng
lieâng neân khoâng theå bò nguy khoán.
18. Vì Nam Töû coù tieáng daâm loaïn.
19. Cao Dao laø vieân quan gioûi cuûa Thuaùn, Töû Saûn laøm töôùng quoác ôû
Trònh raát coù ñaïo ñöùc.
20. Ñaïi Cô laø con gaùi ñaàu cuûa Vuõ Vöông.
21. YÙ noùi nhaân daân ñeàu theo nhaø vua. Taây Haø laø mieáng ñaát trong aáy coù
thaønh Boà.
22. Giao Long coù theå laøm maây laøm möa cho neân ñieàu hoøa ñöôïc aâm
döông.
23. Ngoaïi laø con Veä Linh Coâng, vì gieát Nam Töû neân boû troán ôû nöôùc
Taán, ñöôïc Trieäu Öôûng che chôû. Döông Hoå cuõng ôû ñaáy sau khi bò ñuoåi khoûi nöôùc
Loã (xem ñoaïn 3). Thaáy con cuûa Ngoaïi laø Xuaát Coâng ñöôïc laøm vua, Trieäu Öôûng
tìm caùch ñöa Khoaùi Ngoaïi vaøo thaønh Tích, ñeå sau ñoù laøm vua nöôùc Veä. Döông
Hoå baøy möu nhö vaäy ñeå toû ra thaùi töû ñöôïc nhaân daân môøi veà. Thaùi töû cuõng toû ra
khoùc loùc ñeå noùi raèng mình laø ngöôøi thöøa keá chaân chính.
24. YÙ noùi Khoång Töû muoán tìm vò vua hieàn, traùnh vò vua dôû khoâng baèng
nhöõng ngöôøi ôû aån troán ñôøi.
25. Nhaø trieát hoïc khaùc ngöôøi thöôøng chính laø ôû ñaáy.
26. Töùc con Teâ Ngöu.
27. YÙ traùch Khoång Töû coøn coù khuyeát ñieåm. ÔÛ treân thaáy Töû Loä nhieàu
luùc khoâng phuïc Khoång Töû.
28. Baù Di, Thuùc Teà can Vuõ Vöông ñöøng ñaùnh Truï. Vuõ Vöông khoâng
nghe. Sau ñoù hai ngöôøi nhòn ñoùi cheát. Tyû Can can Truï bò Truï gieát.
29. Lyù ôû ñaây laø moät nhoùm gia ñình goàm 25 nhaø.
30. YÙ noùi Sôû tröôùc kia chæ coù 50 daëm vaø chæ coù töôùc “töû” theá maø sau
thaønh lôùn maïnh.
31. Töùc laø Khoaùi Ngoaïi vaãn ôû thaønh Thích.
32. Moãi xaõ goàm 25 gia ñình.
33. Nhieãm Caàu baùc laïi yù kieán cuûa Töû Taây noùi vôùi vua Sôû, sôï Khoång Töû
seõ ñöôïc loøng daân chuùng roài laøm vöông.
34. YÙ noùi neáu ngöôøi cai trò ngay thaúng thì nhaân daân noi theo vaø ñeàu
ngay thaúng.
35. Ñoaïn 4 – Cuoäc ñôøi boân ba cuûa Khoång Töû.
36. Tieát laø toå cuûa nhaø AÂn. Haäu Taéc laø toå cuûa nhaø Chu.

37. Phong, Tieåu nhaõ, Ñaïi nhaõ, Tuïng laø nhöõng boä phaän trong Kinh Thi.
38. Kinh Dòch coù phaàn boå sung goïi laø thaäp döïc töông truyeàn laø do
Khoång Töû laøm goàm coù nhöõng muïc: thoan, töôïng, heä töø, vaên ngoân, thuyeát quaùi,
töï quaùi, taäp quaùi. Chuù yù: ôû ñaây khoâng noùi Khoång Töû laøm Kinh Dòch vaø coù leõ
ñuùng söï thöïc.
39. Luïc ngheä: Thi, Thö, Leã, Nhaïc, Xuaân Thu, Dòch. YÙ noùi saùu moân hoïc.
40. Theo truyeàn thuyeát, Haø Ñoà laø hình veõ ngöôøi ta thaáy treân thaân con
long maõ xuaát hieän treân soâng Hoaøng Haø, coøn Laïc Thö laø do moät con ruøa mang ôû
döôùi soâng Laïc leân. Haø Ñoà vaø Laïc Thö cuõng nhö baùt quaùi laø nhöõng hình aûnh
töôïng tröng ñöôïc duøng trong boùi toaùn.
41. Phaûi chaêng ñaây laø aùm chæ thôøi Haùn Vuõ Ñeá vì luùc aáy vieäc nghieân
cöùu yù nghóa cuûa Xuaân Thu phaùt trieån raát maïnh?
42. Hoïc troø cuûa Khoång Töû, noåi tieáng hoïc roäng.
43. Ñoaïn 5 – Caùch giaùo huaán cuûa Khoång Töû veà maët vaên hoùa.
44. YÙ Töû Coáng noùi nhaø vua aên noùi hoà ñoà neân vieäc laøm cuõng seõ hoà ñoà.
Naêm 468, Ai Coâng bò truïc xuaát, troán sang Vieät.
45. Ñoaïn 6 – Khoång Töû cheát vaø doøng doõi Khoång Töû.
46. Nhaän xeùt cuûa taùc giaû. Trong soá caùc söû gia thôøi coå ñaïi cuûa taát caû caùc
nöôùc, Tö Maõ Thieân gaàn nhö laø ngöôøi duy nhaát thaáy taàm quan troïng cuûa nhöõng
söï kieän vaên hoùa tö töôûng. OÂng xeáp Khoång Töû vaøo theá gia xem ngang moät vò vua
cuûa chö haàu vaø daønh cho Khoång Töû moät tieåu söû raát kyõ, raát coâng phu. Döôùi con
maét oâng, Khoång Töû khoâng phaûi laø moät ngöôøi thaàn kyø, laøm nhöõng vieäc hoang
ñöôøng, maø laø moät con ngöôøi oâm moät lyù töôûng lôùn, boân ba suoát ñôøi ñeå thöïc haønh
caùi ñaïo cuûa mình, bò cheâ bai, bò nhuïc, coù nhöõng tình caûm, nhöõng khuyeát ñieåm
cuûa con ngöôøi. OÂng xaây döïng ñöôïc ñöùng ñaén hình töôïng Khoång Töû vaø thaáy roõ
taùc duïng cuûa Khoång Töû ñoái vôùi caùc daân toäc. Caùc söû gia ñôøi sau coù ngöôøi nhö
Ban Coá traùch oâng xem nheï Nho giaùo nhöng khoâng ñuùng. Khoång Töû laø ngöôøi
duy nhaát ñöôïc xeáp vaøo theá gia vì hoïc thuaät vaø ñöôïc xeáp thaønh moät thieân rieâng,
coøn taát caû nhöõng ngöôøi khaùc ñeàu ôû vaøo lieät truyeän vaø ba boán ngöôøi goäp vaøo moät
truyeän. Theo taùc giaû, Khoång Töû laø moät thöù vua, moät thöù vua veà tinh thaàn. YÙ
kieán aáy raát taùo baïo vaø ñuùng khi noùi ñeán Trung Quoác coå. Trong baøi naøy coù nhieàu
caâu trong Luaän ngöõ, nhöng coù moät soá chöõ khaùc, coù moät vaøi caâu nghóa khoù hieåu.
o0o


SKTMT 08

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

SKTMT 08

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Khoång Töû Theá Gia

Type by Chieuphu - 137 - http://www.vietkiem.com

Type by Chieuphu - 138 - http://www.vietkiem.com

Type by Chieuphu - 139 - http://www.vietkiem.com

Type by Chieuphu - 140 - http://www.vietkiem.com

Type by Chieuphu - 141 - http://www.vietkiem.com

Type by Chieuphu - 142 - http://www.vietkiem.com

Type by Chieuphu - 143 - http://www.vietkiem.com

Type by Chieuphu - 144 - http://www.vietkiem.com

Type by Chieuphu - 145 - http://www.vietkiem.com

Type by Chieuphu - 146 - http://www.vietkiem.com

Type by Chieuphu - 147 - http://www.vietkiem.com

Type by Chieuphu - 148 - http://www.vietkiem.com

Type by Chieuphu - 149 - http://www.vietkiem.com

Type by Chieuphu - 150 - http://www.vietkiem.com

Type by Chieuphu - 151 - http://www.vietkiem.com

Type by Chieuphu - 152 - http://www.vietkiem.com

Type by Chieuphu - 153 - http://www.vietkiem.com

Type by Chieuphu - 154 - http://www.vietkiem.com

Type by Chieuphu - 155 - http://www.vietkiem.com

Type by Chieuphu - 156 - http://www.vietkiem.com

Type by Chieuphu - 157 - http://www.vietkiem.com

Type by Chieuphu - 158 - http://www.vietkiem.com

Type by Chieuphu - 159 - http://www.vietkiem.com

Type by Chieuphu - 160 - http://www.vietkiem.com

Type by Chieuphu - 161 - http://www.vietkiem.com

You might also like