Lêi nãi ®Çu

Sau khi ®îc ®Þa ph¬ng cö ®i häc líp Trung cÊp v¨n ho¸
c¬ së - H¬ng S¬n do trêng Cao ®¼ng v¨n ho¸ nghÖ thuËt
NghÖ An gi¶ng d¹y, ®îc sù d×u d¾t nhiÖt t×nh cña c¸c thÇy c«
gi¸o, em ®· nhËn thøc ®îc tÇm quan träng cña ngµnh v¨n ho¸
th«ng tin ®Æc biÖt lµ b¶n s¾c phong tôc tËp qu¸n ë ®Þa ph-
¬ng. Qua sù híng dÉn nhiÖt t×nh cña thÇy Lª Tµi HoÌ -ThS
gi¶ng viªn trêng Cao ®¼ng v¨n ho¸ nghÖ thuËt NghÖ An. Em
®· su t©m vÒ ®Ò tµi bíc ®Çu t×m hiÓu vÒ "Phong tôc ®©m
ma" lµm bµi tiÓu luËn b¸o c¸o kÕt qu¶ häc tËp cña m×nh vµ kú
väng ®Ò tµi nµy gióp em hiÓu s©u h¬n vÒ phong tôc tËp qu¸n
ë ®Þa ph¬ng m×nh.
Sau khi ®· ®îc gi¶ng d¹y vÒ mÆt lý thuyÕt vµ ®· ®îc
nhµ trêng giíi thiÖu vÒ t¹i UBND x· S¬n T©y ®Þa ph¬ng cña
em ®Ó thùc tËp, g¾n liÒn víi phÇn lý thuyÕt tiÕp thu ë nhµ
trêng, b¶n th©n em ®· nhËn thÊy mét c¸ch s©u s¾c vÒ tÇm
quan träng cña ngµnh v¨n ho¸ th«ng tin lµ mét kho d÷ liÖu
rÊt quan träng, ®Ó cho b¶n th©n em t×m hiÓu vµ ®i s©u
vÒ nh÷ng gi¸ trÞ v¨n ho¸ xa mµ ®Õn nay nã vÉn cßn tån t¹i
vµ ¨n s©u vµo t©m trÝ cña ngêi d©n ®Þa ph¬ng.
Trong thêi gian thùc tËp t¹i UBND x· S¬n T©y em ®·
®em hÕt nh÷ng kiÕn thøc mµ m×nh ®a häc t¹i trêng vµo
thùc tiÔn, c¶m thÊy trong ho¹t ®éng vµ c«ng t¸c b¶o tån c¸c
gi¸ trÞ v¨n ho¸ vÒ nh÷ng phong tôc tËp qu¸n, lµm cho m×nh
ngµy cµng lín m¹nh h¬n nhiÒu. §©y còng lµ mét hµnh trang
gióp cho em v÷ng vµng trong suèt cuéc ®êi víi ngµnh v¨n
ho¸. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n c¸c cÊp uû §¶ng, chÝnh
quyÒn ®Þa ph¬ng vµ c¸c cô cña Héi ngêi cao tuæi ®· t¹o mäi
®iÒu kiÖn gióp ®ì cho em hoµn thµnh b¸o c¸o nµy.
Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n c¸c thÇy gi¸o, c« gi¸o ®ang
c«ng t¸c t¹i Trêng Cao ®¼ng v¨n ho¸ nghÖ thuËt NghÖ ®·
gióp ®ì em trong häc tËp vµ thùc tËp. Do thêi gian thùc tËp
qu¸n ng¾n, kinh nghiÖm cña b¶n th©n cßn non nít, sù hiÓu
1
Ph¹m Hång S¸ng Líp
Trung cÊp VHCS - H¬ng S¬n
biÕt cßn h¹n chÕ nªn em kh«ng thª tr¸nh khái nh÷ng sai s¸t
trong b¸o c¸o nµy. Em kÝnh mong quý th©y, quý c« xem xÐt
gióp ®ì em ®Ó b¸o c¸o nµy ®îc hoµn thiÖn h¬n.
Em xin tr©n träng c¶m ¬n !
Häc viªn thùc tËp

Ph¹m Hång S¸ng

Ch¬ng I
§Æc ®iÓm vÒ h×nh h×nh chung cña x· S¬n T©y

I- §Æc ®iÓm chung:

X· S¬n T©y ®îc h×nh thµnh díi chÕ ®é níc Céng hoµ x·
chñ nghÜa ViÖt Nam. Tríc c¸ch m¹ng th¸ng 8 n¨m 1945 lµ mét
vïng ®Êt dån ®iÒn díi ¸ch thèng trÞ cña thùc d©n Ph¸p vµ ®·
h×nh thµnh nªn c¸c côm d©n c cã tªn gäi nh: Sa Hoµng; Voi
Bæ; Hµ Chua, vïng Tr¹i Lu hîp l¹i.
Sau c¸ch m¹ng th¸ng 8 n¨m 1945 x· S¬n T©y ®îc ra ®êi
gåm c¶ mét vïng ®Êt s«ng lín xa gäi lµ phñ thuéc 4 x· hîp l¹i
®ã lµ: S¬n T©y, S¬n LÜnh, S¬n Hång, S¬n Kim.
Ngµy 17/02/1954 x· S¬n T©y ®· ®îc chÝnh thøc thµnh
lËp vµ ®· ®îc t¸ch ra tõ x· S¬n T©y, t¸ch ra tõ x· T©y S¬n, tõ
®©y x· S¬n T©y cã ®Þa giíi hµnh chÝnh tõ cÇu C©y T¾t
®Õn cÇu Rµo qua.
N¨m 1999 thùc hiÖn NghÞ quyÕt sè 302/Q§-UB cña
UBND tØnh Hµ TÜnh, thµnh lËp ThÞ trÊn T©y S¬n, x· S¬n
T©y ®îc x¸c ®Þnh ranh giíi tõ cÇu C©y T¾t ®Õn ®êng Hå
VËy, gi¸p víi ThÞ trÊn T©y S¬n.
Lµ mét x· miÒn nói n»m ë phÝa T©y cña huyÖn H¬ng
S¬n - tØnh Hµ TÜnh cã ®Þa h×nh kÐo dµi theo Quèc lé 8A
tr¶i dµi theo híng B¾c Nam, n»m trong giíi h¹n vÜ tuyÕn
2
Ph¹m Hång S¸ng Líp
Trung cÊp VHCS - H¬ng S¬n
18034 vÜ ®é B¾c ®Õn 18032, vÜ ®é B¾c tõ 105015 ®é
®«ng, x· gi¸p víi c¸c x· miÒn nói kh¸c.
- PhÝa B¾c gi¸p víi x· S¬n LÜnh cña huyÖn H¬ng S¬n.

- PhÝa §«ng gi¸p víi x· S¬n Quang cña huyÖn H¬ng S¬n.

- PhÝa §«ng Nam gi¸p víi x· S¬n DiÖm cña huyÖn H¬ng
S¬n.

- PhÝa Nam gi¸p víi huyÖn Vò Quang vµ H¬ng Khª cña

tØnh Hµ TÜnh.

- PhÝa T©y gi¸p víi ThÞ trÊn T©y S¬n cña huyÖn H¬ng
S¬n.
Lµ x· n»m phÝa T©y cña huyÖn H¬ng S¬n cã diÖn tÝch
tù nhiªn lµ 12986,95 ha, x· S¬n T©y lµ mét x· cã ®Þa h×nh
rÊt phøc t¹p, ®îc bao bäc bëi ®åi nói, diÖn tÝch ®Êt canh t¸c
nhá hÑp chñ yÕu lµ ®åi nói, n¬i ®©y cã khÝ hËu rÊt kh¾c
nghiÖt n»m trong vïng B¾c Trung Bé nªn chÞu ¶nh hëng cña
vïng nhiÖt ®íi giã mïa, nªn thêi tiÕt trong n¨m ®îc ph©n ra
hai mïa râ rÖt, mïa kh« tõ th¸ng 4 ®Õn th¸ng 9, mïa ma tõ
th¸ng 10 ®Õn th¸ng 3, nhiÖt ®é hµng n¨m, nhiÖt ®é b×nh
qu©n hµng n¨m tõ 230 do vÞ trÝ ®Þa lý n»m s©u trong vïng
lôc ®Þa nªn kh«ng chÞu ¶nh hëng nhiÒu cña c¸c c¬n b·o. Tuy
nhiªn lµ mét x· n»m ë lu vùc s«ng Ngµn Phè, nªn hµng n¨m
ph¶i chÞu ¶nh hëng trùc tiÕp cña 2 - 3 c¬n b·o vµ nhiÒu trËn
lò quÐt vµo ®Çu th¸ng 8 ®Õn th¸ng 11 lµm h h¹i vµ g©y xãi
lë c¸c khu vùc ven s«ng vµ thiÖt h¹i vÒ nÒn kinh tÕ lµ kh«ng
nhá.

II- §iÒu kiÖn kinh tÕ - chÝnh trÞ - x· héi.

1. VÒ ®iÒu kiÖn kinh tÕ:

3
Ph¹m Hång S¸ng Líp
Trung cÊp VHCS - H¬ng S¬n
 Víi diÖn tÝch 12.986,95 ha trong ®ã ®Êt n«ng nghiÖp
470 ha, lËp nghiÖp 11.200ha. Cã thÓ nãi S¬n T©y lµ mét x·
chñ yÕu dùa vµo nÒn kinh tÕ n«ng l©m, ®Æc biÖt S¬n T©y
rÊt thuËn lîi n»m ë trôc ®êng 8A ch¹y däc theo tuyÕn x· lªn
tËn cöa khÈu lµ vïng ®ªm cña cöa khÈu rÊt thuËn lîi cho viÖc
th«ng th¬ng giao lu hµng ho¸ víi nÒn kinh tÕ ®a thµnh phÇn.
Theo b¸o c¸o tæng kÕt cña BCH §¶ng uû ThÞ x· S¬n T©y
trong nhiÖm kú 2000 - 2005 thÞ tæng thu nhËp b×nh qu©n
®Çu ngêi kho¶ng 4,5 ®Õn 5 triÖu ®ång. Trong NghÞ quyÕt
nhiÖm kú 2005 - 2010 ®Æt ra phÊn ®Êu thu nhËp b×nh
qu©n ®Çu ngêi tõ 8 - 10 triÖu ®ång vµ trong thùc tÕ trong
n¨m 2006 díi sù chØ ®¹o cña cÊp uû §¶ng, chÝnh quyÒn.
Víi chÝnh s¸ch giao ®Êt, giao rõng cho tõng ngêi d©n,
chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång, vËt nu«i bªn c¹nh khuyÕn
khÝch ngêi d©n v¬n lªn xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, lµm giµu chÝnh,
ph¸t triÓn kinh tÕ ®a thµnh phÇn, nhiÒu m« h×nh lµm vên,
trang tr¹i ph¸t huy vèn cã s½n cña rõng, ®Æc biÖt lµ ch¨n
nu«i trong ®ã chñ yÕu tËp trung vµo ch¨n nu«i h¬u. TÝnh
®Õn n¨m 2007 lªn ®Õn 1000 con, b×nh qu©n ®¹t tíi 6,5
triÖu. Bªn c¹nh ®ã tËp trung chñ yÕu vµo chuyÓn ®æi c¬
cÊu c©y trång, quyÕt t©m ®¶m b¶o chØ tiªu diÖn tÝch n¨ng
suÊt b×nh qu©n lóa ®¹t 4,5 tÊn/ha vµ tõ ®ã khuyÕn khÝch
ngêi d©n ph¸t huy c¸c ngµnh nghÒ phô nh ®· lËp ra nhiÒu
tæ hîp vµ nghÒ méc, tæ hîp c¸c hé kinh doanh bu«n b¸n vµ
nhiÒu chÝnh s¸ch u ®·i, phï hîp víi t×nh h×nh ®Þa ph¬ng,
nh vËy qua ®©y cã thÓ thÊy ®îc x· S¬n T©y lµ mét x· cã
tiÒm n¨ng vÒ mäi mÆt cña huyÖn H¬ng S¬n.
2. §iÒu kiÖn chÝnh trÞ - x· héi.
Lµ mét x· cã chiÒu dµi 11km ch¹y däc theo Quèc lé 8A
rÊt thuËn lîi cho viÖc giao lu, bu«n b¸n. Toµn x· cã 14 xãm
n»m ë c¸ch xa nhau. HiÖn nay cã 2.012 hé, 8.970 khÈu, trong
4
Ph¹m Hång S¸ng Líp
Trung cÊp VHCS - H¬ng S¬n
®ã cã 54 hé vµ 256 khÈu lµ ®ång bµo theo ®¹o thiªn chóa
gi¸o; 54 hé ViÖt KiÒu håi h¬ng, lµ vïng ®Öm cña cöa khÈu
cÇu treo, kh¸ch nhiÒu miÒn quª vÒ ®©y sinh sèng lµm ¨n,
bu«n b¸n tõ ®ã c¸c xãm n»m ë c¸ch xa nhau, phong tôc tËp
qu¸n kh«ng thèng nhÊt giao th«ng ®êng x¸ ®i l¹i gÆp nhiÒu
khã kh¨n, cã nh÷ng xãm c¸ch Trung t©m hµng chôc km,
tr×nh ®é d©n trÝ kh«ng ®ång ®Òu, h¬n n÷a ®o diÒu kiÖn
kinh tÕ thÞ trêng nh©n d©n ®· tËp trung vµo lµm ¨n x©y
dùng kinh tÕ do ®ã mµ c«ng t¸c an ninh trËt tù ®Þa bµn gÆp
kh«ng Ýt khã kh¨n, nhng nhê ®îc sù quan t©m cña cÊp uû
§¶ng, chÝnh quyÒn vµ c¸c ban ngµnh, ®oµn thÓ tõ x· ®Õn
c¸c xãm nªn c«ng t¸c an ninh ®· ®¹t ®îc nhiÒu kÕt qu¶.
HiÖn §¶ng bé cã 271 §¶ng viªn, víi 17 Chi bé cã 16/17
Chi bé ®¹t trong s¹ch v÷ng m¹nh.
C«ng t¸c chÝnh quyÒn gi÷ mèi vai trß hÕt søc quan
träng trong bé m¸y chÝnh quyÒn tõ th«n ®Õn x·, toµn bé lùc
lîng ®Òu cã n¨ng lùc ®iÒu hµnh qu¶n lý Nhµ níc tèt ë ®Þa
ph¬ng, ®éi ngò c¸n bé ngµy cµng ®îc trÎ ho¸, thÓ hiÖn tèt
tÝnh ®oµn kÕt néi bé, thi ®ua hoµn thµnh tèt mäi nhiÖm vô
ë ®Þa ph¬ng, c¸n bé cã tr×nh ®é §¹i häc, trung cÊp hµng
n¨m ®îc t¨ng lªn râ rÖt, c¸n bé xãm, BÝ th, xãm trëng hµng
n¨m ®îc tËp huÊn n©ng cao tr×nh ®é nghiÖp vô, nªn viÖc
l·nh ®¹o, chØ ®¹o ë c¸c xãm ®¹t hiÖu qu¶ tèt, nhËn thøc ®îc
vai trß vµ tÇm quan träng cña c¸c ®oµn thÓ v÷ng m¹nh, thÓ
hiÖn trªn c¸c mÆt c«ng t¸c lu«n ®oµn kÕt gióp ®ì nhau ph¸t
triÓn kinh tÕ, xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, mÆt trËn Tæ quèc lµ c¬ së
Trung t©m vËn ®éng tËp hîp gi¸o dôc quÇn chóng nh©n
d©n, ë 14 xãm Ban mÆt trËn do ®ång chÝ BÝ th Chi bé lµm
trëng ban, ®· thÓ hiÖn trong c¸c Chi héi nh: Phô n÷, §oµn
Thanh niªn, Cùu chiÕn binh ®· to¹ ®îc niÒm tin còng nh ®·
®em l¹i cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· nhµ.
5
Ph¹m Hång S¸ng Líp
Trung cÊp VHCS - H¬ng S¬n
 C¬ së vËt chÊt phôc vô cho v¨n ho¸ x· héi ®îc quan t©m
®óng møc, hiÖn nay 14/14 xãm cã héi qu¸n ®ñ diÖn tÝch vµ
®¹t chuÈn vÒ thiÕt chÕ, c¬ së h¹ tÇng phôc vô cho nhu cÇu
vui ch¬i gi¶i trÝ cho ngêi d©n ®· ®îc ®Çu t n©ng cÊp ®·
®¸p øng cho nhu cÇu hiÖn nay. Trªn ®Þa bµn x· ®· cã 2 s©n
bãng ®a,s 4 s©n bãng chuyÒn vµ 1 s©n cÇu l«ng ®¹t tiªu
chuÈn thi ®Êu c¸c gi¶i cÊp huyÖn, tõ ®ã nhu cÇu ngêi d©n
ngµy cµng vµ ®îc n©ng lªn vµ ®· h×nh thµnh nªn nhiÒu c©u
l¹c bé nh: C©u l¹c bé th¬ dµnh cho héi ngêi cao tuæi, ho¹t
®éng cña C©u l¹c bé 1 th¸ng 1 lÇn, néi dung chñ yÕu lµ
b×nh th¬ vµ lªn b¸o têng thêi gian cao ®iÓm cña C©u l¹c bé
lªn ®Õn 20 ®«i; c©u l¹c bé cê tíng, thu hót nhiÒu lùc lîng
tham gia lóc cao ®iÓm lªn ®Õn 10 - 15 ®«i thi ®Êu.

3. VÒ ho¹t ®éng trªn lÜnh vùc v¨n ho¸ - v¨n nghÖ:

X¸c ®Þnh nhiÖm vô hµng ®Çu lµ ho¹t ®éng v¨n ho¸ bÒ
næi, v¨n ho¸ tinh thÇn, th«ng qua c¸c ho¹t ®éng, c¸c phong
trµo v¨n ho¸, v¨n nghÖ quÇn chóng ë ®Þa ph¬ng, ®· ®îc næi
lªn cã thÓ nãi x· S¬n T©y lµ mét x· cã bÒ dµy vÒ c¸c phong
trµo v¨n ho¸ v¨n nghÖ cña huyÖn H¬ng S¬n. HiÖn nay x· ®·
cã mét ®éi v¨n nghÖ mang tÝnh chuyªn nghiÖp, tõ nh÷ng h¹t
nh©n tiªu biÓu cña c¸c phong trµo quÇn chóng tËp hîp l¹i ®Ó
trë thµnh mét ®éi v¨n nghÖ ®Ó giao lu, biÓu diÔn c¸c ngµy
lÔ lín träng ®¹i, c¸c kú §¹i héi, tham gia c¸c gi¶i, c¸c héi thi héi
diÔn, mçi khi x· nhµ ®îc tæ chøc mét vµi sù kiÖn nµo ®ã vµ
®· g©y ®îc sù mÕn mé cña quÇn chóng nh©n d©n.

III- V¨n ho¸ vËt thÓ, phi vËt thÓ vµ phong tôc tËp qu¸n cña
®Þa ph¬ng.

1. Gi¸ trÞ v¨n ho¸ vËt thÓ:

6
Ph¹m Hång S¸ng Líp
Trung cÊp VHCS - H¬ng S¬n
 LÞch sö vµ h×nh thµnh cña x· S¬n T©y lµ mét ®Þa ph-
¬ng lu«n lu«n cã nhiÒu biÕn ®æi th¨ng tr©m xa xa n¬i ®©y
lµ vïng ®Êt ©m u tØnh mÞch Ýt ngêi qua l¹i trong thêi kú
Ph¸p thuéc däc theo nh÷ng thung lòng réng lín, ®Êt ®ai ph×
nhiªu lµ nh÷ng ®ån ®iÒn cao su ch¹y suèt theo híng T©y
B¾c §«ng Nam vµ tõ khi ®Êt níc ®îc gi¶i phãng khái ¸ch ®«
hé cña thùc d©n Ph¸p vµ ®Õ quèc Mü. Tõ ®©y lµn sãng khai
hoang, ph¸ rõng lµm n¬ng rÉy ®îc ®Þnh h×nh, sù du nhËp
cña nh÷ng dßng ngêi ë kh¾p mäi miÒn c¸c nÎo quª, lªn ®©y
lµm ¨n kiÕm sèng vµ lËp nghiÖp. Tõ ®ã mµ nh÷ng phong tôc
tËp qu¸n kh¸c nhau t¹o nªn mét vïng v¨n ho¸ rÊt giµu b¶n s¾c
n¬i ®©y vèn lµ ngêi d©n cÇn cï, chÊt ph¸t t¹o nªn cho vïng
®Êt nµy vµ ®Ó l¹i ®×nh, ®Òn, miÕu m¹o vµ ngêi d©n S¬n
T©y lu«n b¶o vÖ vµ gãp tiÒn cña, c«ng søc ®Ó t«n t¹o vµ
xem n¬i ®©y lµ n¬i hÕt søc linh thiªng ®Ó gióp c d©n tõng
vïng lµm ¨n ph¸t ®¹t, søc khoÎ dåi dµo nªn ®· t¸c ®éng vµo t
tëng cña ngêi d©n n¬i ®©y trong cuéc sèng thêng ngµy vµ
®· ¨n s©u vµo lßng ngêi tõ thÕ hÖ nµy ®Õn thÕ hÖ kh¸c.
- §Òn ®iÖn lµ mét ng«i ®Òn ®îc x©y dùng c¸ch ®©y
trªn 100 n¨m vÒ tríc; ®Òn ®îc x©y dùng b»ng g¹ch ®Êt,
diÖn tÝch 8m2 n»m ë gi÷a xãm Kim Thµnh hiÖn nay ®Òn
®iÖn gäi lµ vùc (HÇm HÇm) giê chØ cßn c¸i hÇm vùc T¬ng
TruyÒn. §Òn ®îc x©y dùng ®Ó thê mét vÞ thÇn s«ng, nay c¸c
di vËt vµ c¸c s¾c phong trong ®iªn kh«ng cßn do tr¶i qua
nhiÒu thêi ®¹i ®· bÞ h háng hay mÊt m¸t nªn ngêi d©n n¬i
®©y chØ biÕt ®Òn ®iÖn nay rÊt linh thiªng, c¸c cô ë vïng
nµy kÓ l¹i ®Òn thê thÇn s«ng, gióp ngêi d©n n¬i ®©y lµm
nghÒ n«ng lµm ¨n thuËn lîi, hoa mµu t¬i ®Êt tèt ë ®©y vµo
nh÷ng ngµy r»m, ngµy mång mét tÕt, d©n vÉn cóng tÕ cóng
thÇn, nhng còng kh«ng cã ai ®øng ra tæ chøc tÕ lÔ vµo c¸c
ngµy quy ®Þnh.

7
Ph¹m Hång S¸ng Líp
Trung cÊp VHCS - H¬ng S¬n
 §©y lµ ng«i ®Òn g¾n chÆt víi t tëng ngêi d©n n¬i ®©y
trong viÖc phï hé ®å tr× cho m×nh, nhÊt lµ nh÷ng ngêi lµm
nghÒ n«ng mçi khi ®îc mïa th× ®Òu ®a lÔ ra ®©y th¾p h-
¬ng cÇu nguyÖn.
§Òn thê xãm Sa Hoµng lµ mét ng«i ®Òn ®îc x©y dùng
b»ng gç kÕt cÊu lµm rÊt tinh x¶o, nhµ ®îc lµm víi diÖn tÝch
kho¶ng 40m2 víi chÊt liÖu gç lim, bèn bøc ®îc x©y b»ng têng
®Êt vµ ®îc lîp 1 lo¹i ngãi vÈy c¸ rÊt nhá nªn ®îc x¸c ®Þnh ®ã
c¸ch ®©y trªn 100 n¨m. Theo lêi c¸c cô ®Òu kh«ng râ v× c¸c
di vËt trong ®Òn kh«ng cã c¸i g× ®Ó minh chøng c¸c thêi ®¹i
mµ ngêi d©n ë n¬i ®©y chØ biÕt truyÒn cho nhau tõ ®êi nµy
qua ®êi kh¸c vµ ng«i ®Òn thê mét vÞ vua ®· ®i qua vïng ®Êt
nµy vµ dõng ch©n t¹i ®©y, tõ ®©y ngêi d©n ®· truyÒn cho
nhau vµ cø ®Õn nh÷ng ngµy mång 5 th¸ng 5 ¢m lÞch vµ c¸c
ngµy r»m th¸ng 7 - 8 ngêi d©n ®· ®a lÔ vËt nh hoa qu¶ mµ
m×nh tù lµm ra lóa míi vµ ®Õn ®©y th¾p h¬ng cÇu nguyÖn
cho mïa mang ®îc t¬i tèt khÝ hËu «n hoµ. Qua thêi gian cña
lÞch sö mµ ng«i ®Òn nµy kh«ng cßn n÷a, dï cho ®Òn kh«ng
cßn n÷a nhng t tëng cña ngêi d©n n¬i ®©y lu«n coi lµ ng«i
®Òn linh thiªng.
- Nhµ thê thiªn chóa gi¸o xãm C©y T¾t, nhµ thê cã tõ
h¬n 100 n¨m, nhµ thê cã 3 gian b»ng gç lim víi diÖn tÝch
100m2. Trong ®ã cã 600m2 lµ khu vùc nhµ thê, cßn l¹i lµ ®Êt
tù do xung quanh nhµ thê víi tin ®å theo ®¹o thiªn chóa lµ
256 ngêi chiÕm 0,28% d©n sè toµn x·.
- Ho¹t ®éng cña nhµ thêi mçi n¨m cã 6 ngµy lÔ träng: LÔ
phôc sinh lµ lÔ tëng niÖm ngµy chóa mÊt ®îc tæ chøc vµo
trung tuÇn th¸ng 8. LÔ lªn trêi lµ ngµy lÔ cã ý nghÜa khi chóa
lªn trêi, khi chóa lªn trêi 10 ngµy ®Ó l¹i phÇn x¸c trÇn gian, lÔ
®îc tæ chøc vµo th¸ng 5 hµng n¨m nh÷ng quy ®Þnh vµo thø,
vµo n¨m chø kh«ng tæ chøc thø kh¸c trong tuÇn th¸ng 5 hµng
8
Ph¹m Hång S¸ng Líp
Trung cÊp VHCS - H¬ng S¬n
n¨m, ý nghÜa cña ngµy lÔ sau khi chua mÊt linh hån lªn trêi
10 ngµy sau, 10 ngµy linh hån chóa xuèng trÇn gian ®Ó nhµ
hé con chiªn. LÔ §øc bµ linh hån vµ x¸c lªn trêi, ®· ®îc tæ
chøc vµo th¸ng 7 hµng n¨m lµ lÔ cã ý nghÜa bëi lóc nay c¶
phÇn hån vµ phÇn x¸c chóa xuèng trÇn gian ®Ó phï hé chóng
sinh, lÔ c¸c th¸nh tù ®¹o, ®îc tæ chøc vµo th¸ng 11 hµng
n¨m ®Ó cÇu nguyÖn cho c¸c th¸nh ®· chÕt ®îc linh thiªng
lªn ríc trêi. LÔ sinh nhËt (cßn gäi lµ lÔ n« en) ®îc tæ chøc vµo
vµo ngµy 24/12 hµng n¨m, lµ lÔ mõng ngµy chóa gi¸ng sinh
ra ®êi trong hang ®¸. TÊt c¶ c¸c ngµy lÔ träng trªn ®Òu ®îc
tæ chøc t¹i nhµ thê vµo tèi quy ®Þnh tõ 7h tèi. Nghe tiÕng
chu«ng nhµ thê ®¸nh, tÊt c¶ c¸c con chiªn tËp trung lªn nhµ
thê nghe cha gi¶ng vÒ ngµy lÔ vµ con chiªn ®äc kinh tõ 1 - 2
tiÕng ®ång hå. Ngoµi 6 ngµy lÔ trong ®ã cã c¸c ngµy lÔ
kh¸ch quanh n¨m nh lÔ chÇu lît, lÔ quan thÇy.v.v..
§Ó ho¹t ®éng cña nhµ thê phËt gi¸o ngoµi sù gi¸o dôc
cña cha ®¹o. Tõ ®©y sù ®iÒu hµnh cña cha ®¹o mäi ho¹t
®éng mµ cha ®Ò ra cho con chiªn thùc hiÖn nªn tÊt c¶ c¸c
thêi con chiªn cña nhµ thê ®Òu v©ng lêi cha kÝnh chóa yªu
níc lµm tèt viÖc ®êi, viÖc ®¹o cña b¶n th©n vµ gia ®×nh
m×nh ®oµn kÕt vµ mét lßng x©y dùng nhµ thê ngµy cµng
giµu m¹nh theo lêi d¹y cña cha mµ chñ tr¬ng chÝnh s¸ch cña
§¶ng, ph¸p luËt Nhµ níc quy ®Þnh.

2. V¨n ho¸ phi vËt thÓ:

Tr¶i qua qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña lÞch sö cho ®Õn nay,
c¸c gi¸ trÞ v¨n ho¸ phi vËt thÓ vÉn cßn tån t¹i Ýt nhiÒu ®ã lµ:
Tôc x«ng ®Êt vµo dÞp n¨m míi, tôc cóng g¹o mçi khi vµo mïa,
cø vµo mïa lóa míi 5/5 th× mäi ngêi ®Òu tæ chøc d· g¹o ®Ó
tù tay m×nh lµm ra mét s¶m phÈm mµ ®îc xem lµ míi nhÊt
cña mïa vÒ vµ d©ng lªn ®Ó mong sao c¸c thÇn linh gióp ®ì
cho mïa mang ngµy cµng t¬i tèt, ®îc mïa.

9
Ph¹m Hång S¸ng Líp
Trung cÊp VHCS - H¬ng S¬n
 §©y lµ nh÷ng gi¸ trÞ hÕt søc quý b¸u,d dßi hái ph¶i sù
quan t©m ®Çu t cña c¸c giai cÊp, c¸c ngµnh vµ toµn x· héi
nh»m gi÷ g×n vµ ph¸t huy c¸c gi¸ trÞ s©u s¾c d©n téc.

Ch¬ng II
Bíc ®Çu t×m hiÓu vÒ phong tôc "®¸m ma"
t¹i x· S¬n T©y - huyÖn H¬ng S¬n - tØnh Hµ TÜnh.

I- Quan niÖm vÒ c¸i chÕt:

Theo quan niÖm cña ngêi d©n n¬i ®©y, chÕt lµ con ng-
êi trë vÒ thÕ giíi bªn kia cã nghÜa lµ phÇn x¸c trë vÒ thÕ giíi
ngêi ©m, cßn phÇn hån trë vÒ thÕ giíi ngêi d¬ng. Trêng hîp
"chÕt trÎ" th× ®ã lµ tai ho¹ gi¸ng xuèng gia ®×nh, dßng hä,
lµng xãm vµ coi ®©y cã lçi víi cha mÑ, «ng bµ, tæ tiªn, lµng
xãm, bëi khi con ngêi sinh ra tÊt c¶ ®Òu hi väng mäi ®iÒu
tèt ®Ñp nhng thËt tiÕc mäi hi väng l¹i míi kÕt thóc qu¸ sím
nªn xÐt thÊy ngêi ®ã cha hoµn thµnh nghÜa vô víi gia ®×nh,
«ng bµ, tæ tiªn, lµng xãm vµ x· héi.
Trêng hîp "chÕt giµ" th× mäi viÖc ®îc xem nh lµ ngîc l¹i
®ã lµ niÒm vui trong gia ®×nh, hä hµng, lµng xãm bëi trong
gia ®×nh, hä hµng, lµng xãm mµ cã ngêi tuæi thä ®ã lµ c¸i
phóc cña gia ®×nh mµ sù trÊn an cña lµng xãm, nÕu khi
tuæi giµ mµ qua ®êi th× ®îc coi ®ã lµ niÒm vui, vµ khi ®ã
hä xem c¸i chÕt cña ngêi giµ lµ niÒm vui bëi tre giµ th× m¨ng
mäc.
"ChÕt s¬ sinh" quan niÖm cæ xa do x¸c cña trÎ ®ã lµ
®Çu thai kh«ng ®óng thêi, l¹c kiÕp cho nªn sím ra ®i, chØ
lµm trßn bæn phËn cña riªng m×nh mµ th«i nªn kh«ng cã g×
lçi lÇm lín ®èi víi gia ®×nh, dßng hä.

II- C«ng t¸c chuÈn bÞ cho ngêi chÕt:

10
Ph¹m Hång S¸ng Líp
Trung cÊp VHCS - H¬ng S¬n
 Ngêi giµ ®· cã tuæi thä trªn 70 tríc khi chuÈn bÞ cho c¸i
chÕt, con ch¸u trong nhµ tËp trung l¹i vµ chän ngµy lµm (¸o
míi) hay gäi lµ hËu sù ®Ó lµm hËu sù thêng c¸c cô hay chän
vµo c¸c ngµy nh: ngµy mõng thä, ngµy kþ. HËu sù ®îc ®ãng
b»ng c¸c lo¹i gç nh de, dçi, vµng tim, bép, kÝch cì réng 40cm,
dµi 2m. Khi lµm xong ®îc quÐt mét líp s¬n ®á ®Ó chèng mèi
mät vµ cÊt ®i mét gãc, c¸c lo¹i ®å ®¹c nh: QuÇn ¸o, c¸c lo¹i
v¶i ®îc dïng cho khi chÕt còng ®îc chuÈn bÞ.
- C¸c bíc thñ tôc tríc khi chÕt: Tríc khi «ng bµ chÕt c«ng
viÖc ®Çu tiªn con c¸i trong nhµ ph¶i t¾m röa s¹ch sÏ cho «ng
bµ b»ng níc th¬m nh dïng b»ng níc l¸ quÕ ®un s«i, råi mÆc
quÇn ¸o míi vµo, dïng kÐo c¾t hÕt c¸c mãng tay, mãng
ch©n, c¾t ë phÝa bªn nµo th× bá vµo 4 miÕng giÊy bªn tay,
ch©n ®ã rèi gãi l¹i (cã nghÜa lµ khi d¬ng gian khæ, lµm ¨n
mßn hÕt mãng tay, mãng ch©n mµ vÉn khæ, nªn nãi vÒ ©m
phñ lµ síng).
¤ng bµ lóc nµy ®· t¾c thë th× ph¶i mêi thÇy hé ®Õn
lµm thñ tôc, khi t¾t thë h¼n råi th× con trai trëng trong gia
®×nh dïng tay vuèt mÆt vµ Ðm m¾t. (Môc ®Ých cña vuèt
m¾t vµ Ðm m¾t lµ khi ngêi chÕt thêng con m¾t lu«n më
hoÆc trîn ngîc, miÖng th× h¸ to, vuèt lµ ®Ó söa sang l¹i
khu«n mÆt vµ con m¾t trë vÒ tr¹ng th¸i nh khi ®ang ngñ).
Söa ngêi n»m ngay ng¾n ngêi ph¶i n»m ngöa ra. Lóc nµy
dïng tê giÊy máng ®Ó ®¾p lªn mÆt, (quan niÖm cña c¸c
thÇy th× ®¾p mÆt lµ ®Ò phßng håi d¬ng. NÕu khi mµ håi
d¬ng th× tê giÊy sÏ bay). Dïng d©y v¶i, hay d©y chuèi kh«
®Ó buéc ch©n, buéc tay l¹i, lóc nµy t thÕ cña ngêi chÕt b×nh
th¬ng nh ®ang ngñ, quy tr×nh buéc tay buéc ch©n, ®èi víi
tay th× buéc d©y ngang cæ tay ®Ó tay duçi th¼ng ra kh«ng
®Ó tay co cong l¹i, cßn ch©n buéc hai ngãn c¸i víi nhau (buéc
ch©n tay l¹i lµ ®Ò phßng bÞ co cong, c¸c g©n bÞ rót l¹i th×

11
Ph¹m Hång S¸ng Líp
Trung cÊp VHCS - H¬ng S¬n
khi nhËp lîm rÊt khã kh¨n vµ ®Ò phßng chã, mÌo ch¹y qua
nÕu ®Ó chã mÌo ch¹y qua th× hung thÇn cña x¸c nµy sÏ vËt
lén, ®ång thêi lËp bµn thê ë phÝa ®Çu cña ngêi chÕt. Trªn
bµn thê chØ thê h¬ng ®Ìn, b¸t c¬m óp, mét ®«i ®ua, mét
qu¶ trøng luéc, 1 ®Üa muèi tr¾ng, ®«i ®òa ®îc c¾m trªn
b¸t c¬m cã nghÜa lµ lóc nµy dïng cho mét linh hån ngêi chÕt
®ã.
LÔ nhËp quan, tríc khi nhËp quan ph¶i lau s¹ch hßm vá,
khi ®· lau s¹ch th× dïng trÊu hoÆc bét ca, ®Ó bá vµo ®Ò
phßng tiÕt xuÊt cña ngêi chÕt tiÕt ra ngoµi. Dïng miÕng v¶i
dµi 4m, réng 2m, xÐ däc miÕng v¶i lÊy 3 sîi d©y ®Æt vµo 3
kho¶ng díi ®Êt, tr¶i miÕng v¶i lªn, mét kho¶ng ®Æt ngang
vai, kho¶ng 2 ®Æt ngang th¾t lng, kho¶ng 3 ®Æt ngang
m¾t c¸. Khi ®Æt x¸c vµo miÕng v¶i th× phÝa trªn ®Çu lµ
mét c¸i gèi nhá, hai bªn phÝa th¸i d¬ng ®Æt hai c¸i b¸t. Môc
®Ých lµ ®Ó gi÷ cho ®Çu th¼ng vµ lóc nµy cÇn mét n¾m
g¹o, n¾m muèi vµ mét ch÷ tiÒn ®ång ®Ó cho vµo hµm ph¹m
hay gäi lµ miÖng, dïng th×a hay ®Üa ®Ó ®a vµo. G¹o muèi ë
®©y lµ phÇn "ngäc thùc", (®ång tiÒn bá vµo miÖng ë ®©y
lµ tÊt c¶ mäi ®iÒu viÖc tèt ®Ò phßng nh÷ng viÖc xÊu).
C¸c d©y buéc ch©n, buéc tay ®îc th¸o ra c¾t hÕt c¸c
cóc ¸o råi 2 th©n ¸o Ëp vµo nhau (c¾t cóc ¸o nghÜa lµ mÆc
hay cëi lµ mÆc hä, ngêi d¬ng gian kh«ng cµi). Sau ®ã hai
miÕng v¶i cña ¸o quan ®¾p hai bªn ®¾p l¹i. Díi ®¾p lªn,
trªn ®¾p xuèng, khi ®¾p trªn ®¾p xuèng th× tõ tõ dïng tay
rót giÊy ®¾p mÆt ra råi buéc tÊt c¶ c¸c kho¶ng d©y l¹i víi
nhau. Lóc nµy 2 ngêi khiªng x¸c lªn, võa ®a lªn võa h¹ xuèng
®Êt 3 lÇn ®éng t¸c nµy lµ h¹ thæ, cã nghÜa lµ phÇn ©m,
phÇn d¬ng c¸ch biÖt råi ®a x¸c vµo quan tµi. ThÇy sÏ gäi ngêi
hó hån vµo, ngêi hó hån chØ dïng mét c¸i kh¨n hay ¸o cña ng-
êi chÕt n¾m phÝa ®Çu mói kh¨n hay ¸o ra phÝa sau nhµ gäi

Ph¹m Hång S¸ng 12

Líp
Trung cÊp VHCS - H¬ng S¬n
hån. §èi víi nam chÕt th× hó 3 hån, 7 vÝa, víi n÷ th× hó 3
hån, 9 vÝa. Hó 1 lÇn lµ hó hån vÒ nhËp x¸c, lÇn 2 hó hån vÒ
nhËp lîm (råi næi 3 tiÕng trèng chiªng) lóc nµy 2 ngêi cÇm hai
®Çu tiÕng thiªng còng liÖng 3 lÇn. (Môc ®Ých cña 3 lÇn
liÖng nµy lµ ®Ó tr¸nh bãng cña ngêi sèng trén vµo trong
phÇn x¸c th× rÊt kiªng) råi ®Ëy n¾p thiªn l¹i. (Khi ngêi chÕt
bá vµo quan tµi kh«ng ®îc con lµm v× sî r¬i níc m¾t mµ r¬i
nh»m ngêi chÕt sÏ g©y bÖnh ®iªn mµ chØ ®øng hai bªn
quan tµi quan s¸t vµ kh«ng cho ai bá c¸c lo¹i ®å s¾n vµo
yÓm trong quan tµi mµ th«i.). Thêi gian nhËp quan cho ®Õn
khi ch«n lµ ph¶i ®Ó qua 1 ®ªm. Cßn ®èi víi gia ®×nh kh¸ gi¸
th× sÏ ®Ó 3 ngµy, 3 ®ªm.

- LÔ thiÕt linh: Lµ ®Ó lËp bµn thê tang, chØ thÇy vµ con

trai trëng thê h¬ng ®Ìn, bµi vÞ, hoa qu¶. NÕu kh«ng cã bµi
vÞ th× th¾t c¸i "Hån b¹ch" (cã nghÜa hån b¹ch dïng gi¶i v¶i
tr¾ng th¾t tríc khi ngêi chÕt ®ang hÊp hèi ®a ®i ®a l¹i trªn
ngùc cña ngêi chÕt ®ã 3 lÇn cã nghÜa hån sÏ dÝnh vµo
miÕng v¶i råi ®Æt lªn bµn thê.

- LÔ thµnh phôc: ThÇy lµm lÔ còng ph¸t kh¨n, mò, gËy

cho con ch¸u néi ngo¹i. Khi «ng chÕt th× con trai, con g¸i, con
d©u, mÑ lµ qu¶ng kh¨n v¶i tha dµi 2,5m, c¸c con rÓ, ch¸u
quµng kh¨n trßn.

NÕu bµ chÕt th× con trai, con g¸i, con d©u quµng kh¨n
dµi 2,5m nhng b»ng v¶i dµy. Riªng kh¨n dµi ®Ó ph©n biÖt ®-
îc bµ chÕt tríc hay chÕt tríc. NÕu bµ chÕt tríc th× mói kh¨n
bªn ph¶i ng¾n, cßn «ng chÕt th× mói kh¨n bªn tr¸i ng¾n
h¬n.

13
Ph¹m Hång S¸ng Líp
Trung cÊp VHCS - H¬ng S¬n
 GËy th× ngêi con trai khi mÑ chÕt th× dïng gËy b»ng
c©y v«ng (v«ng lµ nãi ®Õn gièng vµ sù mÒm m¹i), khi cha
chÕt th× dïng gËy tre (gËy tre nãi lªn nßi, tre giµ m¨ng mäc.
- LÔ ®a tang: §Ó tá lßng th¬ng nhí cho ngêi ®îc vÒ câi
©m, con ch¸u néi ngo¹i, hä hµng, lµng xãm ®Õn viÕng vµ
tiÔn ®a. Tríc khi ®a quan tµi ®i thÇy ph¶i lµm lÔ ®æi chiÒu
cña quan tµi, lóc ban ®Çu th× ®Çu ngêi chÕt n¨m ë phÝa
trong. B©y giê khi ®a quan tµi ®i th× ®Çu ph¶i ®a ra phÝa
ngoµi. Lóc di quan tµi ph¶i cã 6 - 8 ngêi ë hai bªn, ph¶i cã ng-
êi ®Ó chØ huy tèc ®é cña ®¸m tang (chËp hiÖu). Khi quan
tµi ®· ®a ra ®Õn gÇn cöa nhµ con trai, con g¸i ph¶i quú tríc
hiªn nhµ ®Ó cho quan tµi khiªng qua (®Ó tá lßng th¬ng xãt,
tá lßng b¸o hiÕu). Khi ®a quan tµi ®i dï cha hay mÑ chÕt th×
con trai ®Òu ph¶i ®i thôt lïi cã nghÜa lµ kh«ng muèn cho cha
mÑ ®i, ®ång thêi h¹n chÕ sù nhanh chËm ®èi víi ngêi di
quan tµi) cßn con g¸i ®i phÝa díi, ch¸u ch¾t ®i "minh xa" tøc
lµ nhµ hån. Nhµ hån ®îc thê h¬ng ®Ìn, cau trÇu. NÕu cã ¶nh
ch©n dïng th× ®Æt lªn thê, ph¶i cã ngêi ®i r¶i tiÒn vµng m·
®i ®êng. Tríc khi quan tµi ra ngâ th× ph¶i më ngâ míi kh«ng
®îc ®i ngâ th«ng thêng (bëi v× ngêi ®îc ®i ph¶i ®i ngâ míi,
vÒ còng vÒ ngâ míi ©m d¬ng c¸ch biÖt) ra ®Õn ®êng c¸i
th× mäi thñ tôc nh ®ßn rång ®îc ®Æt s½n, nhµ giËn còng ®·
®îc bÎ vµ lµm s½n, nhµ ®îc lµm 8 m¸i phÇn ®a cha cã "long
®ao" nh b©y giê. Khi ®Æt quan tµi lªn gi¸ ®ån rång th×
kiªng nhµ dËn óp vµo b¾t ®Çu ®i thø tù ®Çu tiªn lµ: Cê (®èi
víi nam th× 7 c©y, n÷ th× 9 c©y), tiÕp ®Õn lµ trèng chiªng,
nhµ hån, c©y triÖu (cã ý nghÜa lµ linh hån ph¶i ®i theo c©y
triÖu), sau cïng lµ bµ con hµng xãm g¾n quan tµi ®i. Trªn ®-
êng ®i nghØ hay ®i lµ do ngêi chËp hiÖu cho nghØ th× ®îc
nghØ. Khi ®Õn ng· ba, ng· t ngêi chËp hiÖu cho nghØ. Lóc

14
Ph¹m Hång S¸ng Líp
Trung cÊp VHCS - H¬ng S¬n
nghØ con ch¸u ph¶i ®i quanh quan tµi 3 vßng khãc. (§i quanh
lµ ®Ó tiÕc nuèi, sù tiÕc nuèi gi÷a t×nh th¬ng cha mÑ vµ
xem l¹i tÊt c¶ c¸c lo¹i ®ßn g¸nh, d©y, c¸c ®å ë trªn quan tµi
cã bÞ h háng kh«ng. Khi gÇn ®Õn huyÖt thÇy ph¶i lµm lÔ h¹
huyÖt. Tríc lóc h¹ huyÖt th× con trai trëng trong gia ®×nh
ph¶i nh¶y xuèng huyÖt võa th¬ng tiÕt, võa ®Ó xem l¹i n¬i ¨n
ë cña cha mÑ s©u hay c¹n, ®· t¬m tÊt cha, còng lµ lÇn cuèi
b¸o hiÕu víi cha mÑ giê h¹ huyÖt ®· ®Õn. Tríc khi h¹ huyÖt
dïng hai sîi d©y tre lßng phÝa hai ®Çu quan tµi, khi thÇy h«
h¹ huyÖt th× 4 ngêi cÇm 4 ®Çu d©y h¹ xuèng tõ tõ kh«ng ®-
îc nhanh ®Ó cho ngêi chÕt ®îc yªn æn. Quan tµi ®· h¹ xuèng
®Õn ®Êt th× rót hai d©y tre lªn. C©y l«ng triÖu ®îc thÇy
®äc ba lÇn råi ®a cho anh em ®Æt däc theo quan tµi råi cho
®Êt xuèng "m¶". Lóc nµy m¶ chØ ®îc ®¾p theo h×nh ngêi
(tõ lµ m· dµi). Lóc nµy con ch¸u tËp trung rµo m· l¹i theo h×nh
ch÷ nhËt råi lµm cöa ®îc gµi b»ng h×nh ch÷ thËp, quan
niÖm cña ngêi xa sî ngêi míi chÕt cã cña c¶ nªn ph¶i ®Ò
phßng ®µo bíi m¶, khi ®· xong con ch¸u khi ®i vÒ ph¶i mói
kh¨n vµo miÖng, gÆp ai chØ cói ®Çu kh«ng ®îc nãi. §Õn c¸c
ng· ba ng· t võa ®i võa ngo¶nh l¹i vÒ ®Õn gÇn nhµ ph¶i ®i
vµo ®i vµo ngâ míi. §Õn nhµ cha vµo nhµ mµ ph¶i ®i quanh
khu vùc nhµ, vßng qua vßng l¹i 2 ®Õn 3 lÇn (quan niÖm vÒ x-
a lµ sî c¸c vong linh l¹ ma xã, ma ®êng vµo theo) th× con
ch¸u míi ®îc vµo nhµ ®Õn bµn thê th¾p h¬ng ®Ó chuÈn bÞ
lµm lÔ t¸i ngu.
LÔ t¸i ngu: Cóng chñ yÕu lµ cóng c¬m ý nghÜa lµ võa
håi linh (ríc linh hån vÒ t¹i nhµ ë) ®Ó cho yªn hån, kh«ng ®Ó
cho hån bay ph¸ch l·ng. Trong thêi gian nµy gia ®×nh ph¶i
th¨m "m·" mçi ngµy 2 buæi s¸ng chiÒu hÕt 3 ngµy míi th«i.

15
Ph¹m Hång S¸ng Líp
Trung cÊp VHCS - H¬ng S¬n
 LÔ tam ngu: TÝnh thêi gian khi ®a ra ®ång ®óng 3
ngµy con ch¸u tËp trung vµo m¶ söa sang l¹i, kh«ng ®îc thay
®æi h×nh thï, thÇy còng vµo lµm lÔ môc ®Ých ®Ó nhËp
vong linh ®ã. Cóng xong th× tang chñ míi ®îc cöa "m·" vµ
mêi cha mÑ vÒ lµm lÔ. Khi ®i vÒ con trai ph¶i ®i vÒ tríc, cßn
n÷a vÒ sau, ®i còng ph¶i ngËm mòi kh¨n vµo miÖng, ®Õn
ng· ba, ng· t võa ®i võa ngo¶nh l¹i. LÔ cóng c¬m lµ chÝnh,
xong lÔ ®em tÊt c¶ c¸c ®å vËt cña ngêi chÕt ®em ®èt s¹ch
vµ kh«ng ®i th¨m m· vµo s¸ng, chiÒu n÷a.
LÔ chung thÊt (49 ngµy) cóng cho hån siªu tho¸t. Néi
dung bµi còng th× kh¸c chñ yÕu còng c¬m lµ chÝnh.
LÔ 100 ngµy b¸o cho ngêi chÕt biÕt lóc nµy hÕt thêi
gian cóng c¬m kh«ng ph¶i còng c¬m hµng ngµy n÷a.
LÔ tiÓu têng (12 th¸ng) ®©y gäi lµ giç ®Çu lµ vui nhá
tuú thuéc gia ®×nh lµm giç to hay nhá vµ tÊt c¶ con trai, con
g¸i trong gia ®×nh kh¨n tang ®Òu ®îc thÇy dïng kÐo c¾t
mét kho¶ng 2 - 3 cm, riªng nh÷ng ngêi chÞu tang 1 n¨m nh
ch¸u, rÓ, anh em hä gÇn kh«ng ph¶i ®eo kh¨n n÷a.
LÔ ®¹i têng (vui lín).

LÔ nµy xem nh 95% hÕt khã, riªng vÒ kh¨n tang th×

kh«ng cét kh¨n dµi, mµ cét kh¨n trßn. (Riªng con trai trëng vµ
d©u trëng) vµ ®Ó 3 th¸ng d ai lµ ®Ó ®Òn ®¸p c«ng ¬n cha
mÑ ®· sinh thµnh. Lóc nµy bµn thê sÏ ®îc nhËp vµo bµn thê
gia tiªn, cßn 3 th¸ng d ai ®Õn th¸ng thø 3 chän 1 ngµy tèt
®¾p trßn "m¶" l¹i råi ®èt hÕt kh¨n tang.

Ch¬ng III
NhËn xÐt vµ kiÕn nghÞ

16
Ph¹m Hång S¸ng Líp
Trung cÊp VHCS - H¬ng S¬n
 Nh×n chung ®Þa ph¬ng x· S¬n T©y lµ mét ®¬n vÞ kh¸
æn ®Þnh trªn b×nh diÖn vÒ mäi mÆt cña ®êi sèng x· héi.
ViÖc tæ chøc vµ qu¶n lý c¸c ho¹t ®éng v¨n ho¸ lµ mét nhiÖm
vô thêng xuyªn cña c¸c cÊp, c¸c ngµnh vµ toµn thÓ x· héi.
§iÒu ®ã ®· ®îc cô thÓ ho¸ b»ng c¸c v¨n b¶n, b»ng c«ng t¸c
tæ chøc thùc hiÖn, cã tÝnh ®ång bé cña §¶ng bé vµ nh©n
d©n ®Þa ph¬ng n¬i ®©y ®· t¹o nªn sù thay ®æi cã tÝnh bíc
ngoÆt vÒ ®êi sèng v¨n ho¸, x· héi vµ tõng bíc gi÷ g×n vµ t«n
t¹o nh÷ng gi¸ trÞ v¨n ho¸ mµ cha «ng ®Ó l¹i, xo¸ bá nh÷ng
hñ tôc xÊu nhÊt vµ vÊn ®Ò v¨n ho¸ t©m linh xa xa ®Ó l¹i.

Tõng bíc lµm phong phó c¸c ho¹t ®éng n©ng cao sù h-
ëng thu vÒ v¨n ho¸, ®¸p øng nhu cÇu nguyÖn väng cña ngêi
d©n ®Þa ph¬ng hiÖn tr¹ng ®êi sèng sinh ho¹t hµng ngµy.

Bªn c¹nh nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®îc th× c«ng t¸c tæ chøc
thùc hiÖn qu¶n lý c¸c ho¹t ®éng vÒ v¨n ho¸ ë ®Þa ph¬ng
S¬n T©y vÉn cßn béc lét mét sè h¹n chÕ cô thÓ.

VÞ trÝ ®Þa lý kh«ng thuËn lîi cho viÖc b¶o tån tæ chøc
c¸c ho¹t ®éng, trªn ®Þa bµn cã Quèc lé 8A ch¹y däc, c¸c ho¹t
®éng giao lu, bu«n b¸n ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c ho¹t ®éng
v¨n ho¸ kh«ng lµnh m¹nh x©m nhËp vµo ®Þa bµn lµm cho c¸c
phong tôc xa vµ nay vÉn ®ang ®îc g×n gi÷ ph¸t huy sÏ bÞ x¸o
trén.

Bªn c¹nh nh÷ng h¹n chÕ viÖc coi nhÑ cña mét sè bé
phËn nh©n d©n ch¹y theo ®ång tiÒn, coi thêng bá qua nhiÒu
phong tôc mµ nay vÉn cßn g×n gi÷ ch¹y theo c¸c kiÓu míi, ph¸
®i nÐt ®Ñp cña thuÇn phong mü tôc ë ®Þa ph¬ng.

Tãm l¹i ®Ó c¸c ho¹t ®éng v¨n ho¸ th«ng tin ë ®Þa ph-
¬ng S¬n T©y nãi riªng vµ c¸c ®Þa ph¬ng kh¸c nãi chung
ph¸t triÓn mét c¸ch bÒn v÷ng, ®ång bé ®¸p øng yªu cÇu cña

Ph¹m Hång S¸ng 17

Líp
Trung cÊp VHCS - H¬ng S¬n
giai ®o¹n míi, kh«ng lµm mÊt ®i nh÷ng nÐt thuÇn phong mü
tôc, c¸c cÊp, c¸c ngµnh cña toµn x· héi, viÖc ®Çu t x©y dùng
phèi hîp tæ chøc thùc hiÖn theo ph¬ng ch©m x· héi ho¸ nhËn
thøc vÒ x· héi.

Xin ch©n thµnh c¶m ¬n !

18
Ph¹m Hång S¸ng Líp
Trung cÊp VHCS - H¬ng S¬n