Obciążenie Śniegiem W Polskich Normach (Lewicki, Żurański) - Art

Warsztat projektanta
Bohdan Lewicki*)
Jerzy Antoni Żurański**)
Obciążenie śniegiem
w nowych normach polskich
Pierwsze przepisy i normy Czech i Słowacji, Rumunii, a także mienione wyżej wartości dotyczyły bez−
w Danii i w południowych rejonach pośrednio obciążenia śniegiem dachu,
Pierwszym, znanym nam określe−
Szwecji. w cytowanych dokumentach nie było
niem obciążenia dachów śniegiem
W Polsce, do 1938 r., w wojewódz− terminu „obciążenie śniegiem gruntu”
w Polsce, jest stwierdzenie Maksymilia−
twach północno−wschodnich, wschod− jako podstawowej wielkości odniesie−
na Thullie, późniejszego profesora Poli−
nich i południowo−wschodnich należało nia.
techniki Lwowskiej, który w napisał
przyjmować 0,8 kN/m2, w pozostałych Rozwój obserwacji i pomiarów me−
1886 r. [1]: „Warstwa śniegu, która się
0,6 kN/m2. W pierwszej polskiej nor− teorologicznych spowodował, że obcią−
osadza na dachach w naszych stronach
mie obciążeń PN/B−189 z roku 1938 żenie śniegiem dachu zaczęto trakto−
nie jest zwykle grubsza niż 0,60 m.
wprowadzono jedną wartość obciążenia wać jako funkcję obciążenia śniegiem
Wysoko w górach warstwa ta jednak
śniegiem dachów dla całej Polski, rów− gruntu, które mogło być ustalane na
jest znacznie większa, dosięga na−
ną 0,8 kN/m2. W górach obowiązywała podstawie wyników wieloletnich pomia−
wet 2 m wysokości. Przyjąwszy wy−
zależność obciążenia śniegiem od wy− rów, prowadzonych według jednako−
sokość warstwy 0,6 m i zważywszy,
sokości nad poziomem morza. wych metod i technik pomiarowych. Ob−
że śnieg jest około 8 razy lżejszy od
Po II wojnie światowej, w 1946 r. ciążenie śniegiem gruntu stało się pod−
wody, otrzymamy ciężar śniegu na m2
rzutu zmniejszono obciążenie śniegiem do stawową wielkością odniesienia, stoso−
1000 0,7 kN/m2 na terenie całego kraju
s = 0,6 , waną do wyznaczania obciążenia śnie−
8 w nowych granicach. Pierwszą odrębną giem dachów.
okrągło: s = 80 kg/m2.” normę obciążenia śniegiem wprowadzo−
no w 1952 r. Po raz pierwszy znalazły
W przywołanym tekście jest oczywis− się w niej strefy obciążenia. W strefie Polska Norma z 1980 roku
ty błąd rachunkowy, zamiast 77,8 po− pierwszej, obejmującej większość tery− Obecna polska norma obciążenia
winno być 75 kg/m2. Pomijając tę po− torium kraju, z wyjątkiem terenów pod− śniegiem [2] obowiązuje od
myłkę, można sądzić, że taki był tok ro− górskich i górskich oraz obszaru pół− 1.01.1981 r. W stosunku do normy
zumowania w drugiej połowie XIX wie− nocno−wschodniego, zmniejszono war− poprzedniej wprowadzono kilka istot−
ku, gdy ustalano wartości obciążenia tość obciążenia do 0,6 kN/m2. W nor− nych zmian [3]:
śniegiem dachów w środkowej Europie. mie PN−64/B−02010, obowiązującej od q Wprowadzono obciążenie śnie−
Do niedawna obowiązywała w Niem− 1.01.1966 r., wprowadzono dalsze giem gruntu, jako podstawową wiel−
czech wartość 0,75 kN/m2, od pewne− zmiany. Podano 5 stref obciążenia śnie− kość odniesienia, traktowaną jako
go czasu zdefiniowana statystycznie. giem o wartościach takich jak w zalece− zmienna losowa, której wartość charak−
Przez wiele lat ta wartość obowiązywa− niach RWPG, identycznych z normą ra− terystyczną wyznacza się w kategoriach
ła także w innych krajach środkowej Eu− dziecką. W strefie I, obejmującej rachunku prawdopodobieństwa.
ropy: na nizinnych terenach Austrii, w przybliżeniu terytorium położone na 1. Zgodnie z projektem później
zachód od Wisły i wzdłuż Sanu, w jego przyjętej normy ISO [4] wprowadzono
środkowym i dolnym biegu, obciążenie pojęcie współczynnika kształtu dachu,
*) Autor – prof. zw. dr inż., Przewodniczący Ko− zmniejszono do 0,5 kN/m2, w pozosta− jako współczynnika przejścia od obcią−
mitetu Technicznego KT102 PKN ds. Pod− łych strefach nieco zwiększono. W ten żenia gruntu do obciążenia dachu
staw projektowania konstrukcji budowla− sposób, w ciągu 20 lat, zmniejszono i przyjęto jego wartość podstawową dla
nych dachu poziomego równą 0,8.
**)Autor – dr hab. inż., członek KT102 PKN,
obciążenie śniegiem dachów z 0,8
kN/m2 do 0,5 kN/m2. q Przygotowując w roku 1979 nor−
autor projektu załącznika krajowego do PN−
EN 1991−1−3:2005 i Zmiany do PN−80/B− Ten podział na strefy, z przypisany− mę [2] przyjęto, że po wprowadzeniu
02010; obaj autorzy artykułu pracują w In− mi im wartościami obciążenia, pozostał obciążenia śniegiem gruntu jako wiel−
stytucie Techniki Budowlanej w Warszawie bez zmian do roku 1980. Wszystkie wy− kości odniesienia, wartość charakte−
18
1 (192) 2007
Kaszubskim. Na Suwalszczyźnie nato−
miast zmniejszono obciążenie.
Układy obciążenia i wartości współ−
czynnika kształtu dachu przyjęto w nor−
mie z 1980 roku zgodnie z ówczesnym
projektem normy ISO [4], w którym wy−
korzystano ustalenia normy kanadyjs−
kiej i radzieckiej.
Polska wersja
normy europejskiej
W październiku 2005 r. została zat−
wierdzona i opublikowana polska wer−
sja normy europejskiej [6]. W załączni−
ku krajowym do tej normy podano nowe
wartości charakterystyczne obciążenia
śniegiem gruntu, wyznaczone w wyniku
analizy danych pomiarowych ciężaru
pokrywy śnieżnej, wartości maksymal−
nych rocznych (zimowych) ze 115 stacji
i posterunków meteorologicznych w Pol−
sce z lat 1950/51 – 1999/2000 [7].
Rys. 1. Nowy podział Polski na strefy obciążenia śniegiem gruntu wg [6] i [10] Do obliczania wartości charakterystycz−
nych zastosowano rozkład prawdopodo−
rystyczna obciążenia dachu w drugiej fach wartości charakterystyczne winny bieństwa wartości ekstremalnych Gum−
strefie powinna pozostać taka sama mieć ten sam okres powrotu 5 lat. Jed− bela.
jak uprzednio, pozytywnie zweryfikowa− nakże ocena ta nie była dokładna. Przyjęto następujące zasady postę−
na i przez kilkanaście lat stosowana W niektórych regionach Polski, zwłasz− powania:
w obliczeniach projektów typowych, tzn. cza południowo−zachodnich, rzeczywis− q Wartości charakterystyczne ob−
0,7 kN/m2. Przyjęto zatem, że obciąże− te okresy powrotu wartości charakte− ciążenia wyznacza się dla okresu pow−
nie śniegiem gruntu w strefie II powin− rystycznych podanych w normie [2] są rotu 50 lat, zgodnie z wymaganiami nor−
no wynosić 0,9 kN/m2, bowiem pomno− dłuższe niż 5 lat i wynoszą nawet 50 lat my europejskiej.
żone przez współczynnik kształtu dachu na Dolnym Śląsku oraz około 12−16 lat q Jeżeli będzie to możliwe, to przy−
0,8, jak dla dachów o spadku poniżej w środkowej i zachodniej Polsce [5]. najmniej na pewnych obszarach Polski
30°, daje wartość 0,72 kN/m2 (w zaok− q Wytyczono nowe strefy obciąże− należy pozostawić dotychczasowe war−
rągleniu 0,7 kN/m2). Zwiększenie ob− nia śniegiem. W strefie 1 obciążenie tości charakter ystyczne obciążenia
ciążenia śniegiem w strefie II spowodo− wzrosło o 12%, w strefie 2 o niecałe śniegiem gruntu.
wałoby konieczność anulowania wszys− 3%, zwiększono także obciążenie śnie− q W granicach poszczególnych
tkich projektów typowych, rozpowszech− giem w Małopolsce i na Pojezierzu stref nizinnych wartości obciążenia
nionych wówczas w Polsce i przelicza−
nia ich na nowe obciążenie śniegiem.
W ówczesnych warunkach politycznych
i gospodarczych było to niemożliwe.
W związku z tym nie wydłużono okresu
powrotu wartości charakter ystycznej
obciążenia śniegiem do powszechnie
przyjmowanych 50 lat.
q Analizie probabilistycznej podda−
no grubość pokrywy śnieżnej na grun−
cie, a obciążenie śniegiem gruntu wyz−
naczano mnożąc wartość charakterys−
tyczną grubości pokrywy śnieżnej przez
średnią wartość ciężaru objętościowe−
go śniegu równą 2,45 kN/m2, otrzyma−
ną z pomiarów na stacjach mierzących
równoważnik wodny śniegu [2].
q Na podstawie tak wykonanych
obliczeń dokonano identyfikacji proba−
bilistycznej przyjętej wartości obciąże−
nia śniegiem gruntu w drugiej strefie
równej 0,9 kN/m2. Okazało się, że war− Rys. 2. Porównanie nowych i dotychczasowych stref obciążenia śniegiem w Polsce [11]. Duże
tość ta ma okres powrotu 5 lat. Wobec cyfry oznaczają numery nowych stref, małe stosunek nowej wartości charakterystycznej na zaz−
tego przyjęto, że we wszystkich stre− naczonym obszarze do dotychczasowej
19
1 (192) 2007
Tabela 1. Wartości charakterystyczne konstrukcji i wprowadzić odpowiednie W głosowaniu korespondencyjnym
obciążenia śniegiem gruntu w Polsce zmiany do PN−80/B−02010, tak aby sta− nad skierowaniem projektu Zmiany do
wg [6] i [10] ła się „normą pomostową”, zgodną ankiety (na zebraniu w dniu
z PN−EN, i aby można było ją zamieścić 28.04.2006 r. nie było kworum) na 16
Strefa sk, kN/m2
w wykazie Polskich Norm, stanowiącym głosujących członków KT, przeciw skie−
1 0,007A – 1,4; sk≥0,70 załącznik do Rozporządzenia Ministra rowaniu wypowiedziało się tylko 3,
2 0,9 [9]. W dniu 19 stycznia 2006 roku pod− w tym prof. J. Murzewski. W myśl „Orga−
3 0,006A – 0,6; sk≥1,2 pisany został wniosek do PKN o wpro− nizacji pracy KT PKN” [12] konsensus
wadzenie zmian do PN−80/B−02010. uważa się za osiągnięty w głosowaniu,
4 1,6
Nowe ustalenia wprowadzane przez jeżeli liczba głosów przeciwnych jest nie
5 0,93exp(0,00134A); sk≥2,0 Zmianę do PN−80/B−02010 [10] doty− większa niż 1/4 liczby głosujących. Pro−
UWAGA: A = Wysokość nad poziomem morza (m) czą przede wszystkim nowego podzia− jekt Zmiany skierowany więc został do
łu kraju na strefy obciążenia śniegiem ankiety powszechnej, zakończonej 15
i przyjęcia wartości charakterystycz− sierpnia br. Wypowiedzi w ankiecie nie
śniegiem nie powinny różnić się między nych tego obciążenia, takich samych było żadnych, w konsekwencji czego 2
sobą więcej niż w granicach ±15 %. jak w Załączniku Krajowym [6], wartoś− października br. Prezes PKN zatwierdził
Dla terenów nizinnych, poniżej 300 m ci częściowego współczynnika bezpie− Zmianę [10] i skierował do publikacji.
npm, przyjęto następujące wartości czeństwa γf = 1,5 oraz zapisu nawiązu− Sprawa jest więc – formalnie rzecz
strefowe: 0,7; 0,9; 1,2 i 1,6 kN/m2. jącego do wartości współczynnika eks− biorąc – zamknięta. Z uwagi na osobę
Dwie pierwsze są takie jak w obecnie pozycji Ce = 1,2 do stosowania przy Oponenta, Jego wybitny dorobek nauko−
obowiązującej normie. Zasięg terytorial− wyznaczaniu obciążenia śniegiem da− wy i dydaktyczny w zakresie probabilis−
ny nowej strefy 1 (Dolny Śląsk, Ziemia chu, otoczonym budynkami lub drzewa− tycznych metod oceny bezpieczeństwa
Lubuska) obejmuje część dotychczaso− mi wyższymi od budynku rozpatrywane− konstrukcji i powszechne poważanie
wej strefy 1. Ta sama wartość charak− go. Wprowadzono też kilka zmian, wy− środowiskowe – a także wobec skiero−
terystyczna – to skutek niedokładnej nikających z odstąpienia od traktowa− wanego do Prezesa PKN protestu Profe−
oceny obciążenia śniegiem – dokonanej nia jako zmiennej losowej grubości sora J. Murzewskiego – nie można jed−
poprzednio z użyciem wysokości pokry− pokrywy śnieżnej na rzecz jej ciężaru. nak postawić sprawy bez komentarza.
wy śnieżnej, na co zwrócono uwagę wy− Nie zmieniono układów obciążenia Prezes PKN podtrzymał swoją decy−
żej. Zasięg terytorialny obecnej strefy 2 i wartości współczynnika kształtu da− zję i Zmiana do PN−80 została opubliko−
jest inny niż dotychczasowej. Nową ma− chu, ponieważ są bardzo bliskie po− wana. Nie mniej trzeba przedstawić ca−
pę stref przedstawiono na rys. 1, w po− danym w normie europejskiej. Porów− łość sprawy także do wiadomości sze−
równaniu z dotychczasową [2], a war− nanie nowych i dotychczasowych stref rokiemu gronu kolegów praktyków.
tości charakterystyczne w tabeli 1. obciążenia śniegiem przedstawia rys.
Z wyjątkiem strefy 1 i niewielkiego ob− 2 [11]. Uwagi końcowe
szaru strefy 2 nowe wartości charakte− Na posiedzeniu KT 102 w dniu 2 Pogląd swój na ustalenia PN−EN
rystyczne są większe od poprzednich marca 2006 r., na którym rozpatrywa− 1991−1−3:2005, które wprowadza do
o ok. 30 do ok. 70%. no propozycje Zmiany do PN−80/B− praktyki Zmiana, a także własną kon−
Ustalenia zawarte w Załączniku Kra− 02010 kilku członków zakwestionowa− cepcję postępowania w celu zapewnie−
jowym rozpatrywane były na posiedze− ło podane tam wartości. Wątpliwości nia bezpieczeństwa budynków przy du−
niach Komitetu Technicznego KT102 wzbudzały przede wszystkim takie sa− żym obciążeniu śniegiem, przedstawił
PKN w latach 2003 i 2004, a w dniu 4 me jak poprzednio wartości obciążenia prof. J. Murzewski w [13].
listopada 2004 r. podjęta została uch− śniegiem w strefach 1 i 2 (w nowych W CEN (Comité Européen de Nor−
wała o skierowaniu projektu Załącznika granicach) oraz metoda szacowania pa− malisation) planuje się wznowienie prac
wraz z tekstem polskim normy europej− rametrów rozkładu prawdopodobieńst− grupy roboczej, która opracowała nor−
skiej do ankietyzacji. Podane w Załącz− wa i podziału kraju na strefy obciążenia mę europejską, m.in. w celu przeanali−
niku wartości obciążenia nie były kwes− śniegiem. Nie ulega wątpliwości, że zowania wniosków z katastrof dachów
tionowane ani przez członków KT102 miała na to wpływ katastrofa hali MTK pod ciężarem śniegu, które zdarzyły się
ani w ankiecie powszechnej. Prezes w Chorzowie w dniu 28 stycznia 2006 r. w Europie w czasie zimy 2005/2006,
PKN zatwierdził normę i skierował do Załącznik Krajowy do normy europejs− a także w celu rozszerzenia wspólnej
publikacji. kiej, o tych samych wartościach obcią− mapy stref obciążenia śniegiem na te−
żenia śniegiem gruntu i tych samych rytoria nowych członków CEN, w tym
Zmiana do Polskiej Normy strefach, został wcześniej przyjęty bez Polski. Przedstawione zostaną również
żadnych zastrzeżeń. propozycje prof. J. Murzewskiego. W dy−
z 1980 roku W okresie rozpatrywania Zmian, na skusji nad przyszłymi ustaleniami euro−
Podanie w Załączniku Krajowym do zebraniach KT 102 jak również drogą pejskimi nie zabraknie polskiego głosu.
PN−EN 1991−1−3 [6] większych wartoś− korespondencyjną, zastrzeżenia wnosił Nasi koledzy – praktycy zaintereso−
ci obciążenia śniegiem niż aktualnie prof. Janusz Murzewski, członek KT wani są natomiast przede wszystkim
przyjmowane do obliczeń, dało asumpt 102. Dotyczyły one przede wszystkim polskimi ustaleniami normowymi i tych
do rewizji ustaleń PN−B/02010 [3]. metody szacowania parametrów rozkła− ustaleń dotyczą podane niżej uwagi.
Postanowiono nie czekać do marca du Gumbela i metody strefowania ob− Istota dyskutowanego problemu spro−
2010, kiedy – w myśl ustaleń Dyrekcji ciążenia śniegiem. Prof. J. Murzewski wadza się do poziomu bezpieczeństwa,
Generalnej ds. Przedsiębiorstw Komisji zaproponował także inne, znacznie z jakim projektować należy konstrukcje,
Europejskiej [8] – wycofane być mają większe wartości charakterystyczne ob− czyli – jak zwykło się mówić potocznie –
PN sprzeczne z PN−EN projektowania ciążenia śniegiem. do „zapasu bezpieczeństwa”.
20
1 (192) 2007
W obliczeniach konstrukcji operuje− szechnie stosowanych w praktyce. Daw− I jeszcze sprawa wykonawstwa: kon−
my wirtualnymi modelami rozpatrywa− niej, kiedy postęp techniczny nie był tak trola jakości wykonania konstrukcji da−
nych zjawisk. Jak długo chodzi o zacho− szybki, może nie trzeba było tego szcze− chowych dużych rozpiętości musi być
wanie się konstrukcji poddanej określo− gólnie podkreślać. Współcześnie jednak prowadzona na poziomie kontroli wyko−
nym oddziaływaniom, zasadność mode− jest to już niezbędne. EN 1990 Eurokod nania konstrukcji mostowych. Zbyt dro−
lu przyjętego do obliczeń i ocenę jego Podstawy projektowania konstrukcji go kosztowało nas złe wykonawstwo
niepewności można sprawdzić empi− [15] czyni to bardzo wyraźnie, stwierdza− w przypadku hali MTK.
rycznie, poddając badaniu fizyczny ele− jąc na wstępie, „że odmienne od zwyk− Te nowe problemy znajdą swój peł−
ment czy nawet całą konstrukcję. Nasza łych rodzaje konstrukcji lub zadane ny wyraz w normach projektowania do−
wiedza inżynierska jest bardzo szeroka w projekcie warunki nie zostały tu (to piero po zebraniu dostatecznej liczby
i pozwala na szczegółowe analizy zacho− jest w Eurokodach) uwzględnione. W ta− wyników badań i obserwacji z praktyki.
wania się konstrukcji. Natomiast w przy− kich przypadkach wymaga się dodatko−
padku ustalania racjonalnego zapasu wych opinii eksperta”. Stwierdzenie to Piśmiennictwo
bezpieczeństwa nie ma możliwości em− powtarza się we wszystkich częściach
1) Thullie M.: Podręcznik statyki budowli dla
pirycznej weryfikacji przyjętych założeń, 1−1 Eurokodów „materiałowych”.
inżynierów, architektów i słuchaczów
a uwzględnić trzeba i aspekty ekono− Jakie konstrukcje należy uważać za szkół politechnicznych. Lwów 1886 (bez
miczne, i społeczne, postęp techniczny, „zwykłe”, EN 1990 nie definiuje. Z dal− wydawcy)
umiejętność wykonawców i dyscyplinę szego kontekstu normy (2.1 (5)P) wyni− 2) PN−80/B−02010 Obciążenia w oblicze−
realizacji. Problem staje się ogromnie ka jednak, że są to przede wszystkim niach statycznych. Obciążenie śniegiem
złożony i nie sposób sobie z nim pora− konstrukcje, w przypadku których wys− 3) Kuś, S., Sobolewski, A., Żurański, J.A.:
dzić inaczej niż poprzez „zdroworozsąd− tępuje – czy występować może – zagro− Obciążenie śniegiem w Polsce wg daw−
kowy” konsensus inżynierski w stosun− żenie inne niż ma to miejsce powszech− nych przepisów i w ujęciu PN−80/B−
02010. Inżynieria i Budownictwo nr 7,
ku do poczynań naszych poprzedników nie i jako takie uwzględniane jest w ob− 1980
i podjętych przez nich ustaleń. liczeniach konstrukcji. 4) ISO 4355:1981 Basis for design of struc−
Aktualnie wprowadzana do naszej Konstrukcje „zwykłe” to ogromna tures – Determination of snow loads
praktyki EN 1991−1−3 jako [6] przyjmu− większość realizowanych obiektów bu− 5) Żurański, J.A.: O obciążeniu śniegiem
je dłuższe okresy powrotu niż PN−80 dowlanych i ich dotyczą podawane w nor− w aktualnych normach polskich. Inżynie−
[3], co prowadzi do odpowiednio więk− mach wartości liczbowe, związane z za− ria i Budownictwo nr 9, 2006
szych wartości charakterystycznych ob− pewnieniem bezpieczeństwa konstruk− 6) PN−EN 1991−1−3:2005 Eurokod 1 Oddzia−
ciążenia śniegiem. Zwiększone zostały cji, a także i wymagania konstrukcyjne. ływania na konstrukcje. Część 1−3 Oddzia−
ływania ogólne – Obciążenie śniegiem
też – jak już wspomniano wyżej – war− Wraz z postępem technicznym i roz− 7) Żurański, J.A., Sobolewski, A.: Nowa ma−
tości γf częściowych współczynników wojem cywilizacyjnym pojawiają się no− pa obciążenia śniegiem w Polsce. Inżynie−
bezpieczeństwa. we „nie zwykłe”, bo nie powszechnie ria i Budownictwo nr 11, 2002
W Załączniku Krajowym [6] i w Zmia− stosowane, koncepcje konstrukcyjne, 8) Stosowanie i sposób wykorzystania Euro−
nie [9] mamy dobrą zgodność wartości a wraz z nimi i nowe problemy, które kodów – Instytut Techniki budowlanej, Se−
obciążenia śniegiem w regionach przyg− uwzględniać trzeba przy zapewnieniu ria: Dokumenty Unii Europejskiej nr 17,
ranicznych z Niemcami [14]. Zapewne bezpieczeństwa konstrukcji. Warszawa 2004
9) Rozporządzenie Ministra Infrastruktury
trudniej będzie zharmonizować wartoś− W miarę przybywania doświadczeń,
z dnia 7 kwietnia 2004 r. zmieniające roz−
ci obciążenia śniegiem na terenach przy konstrukcje „nie zwykłe” stają się porządzenie w sprawie warunków tech−
granicy wschodniej, tam bowiem pozos− „zwykłymi”. Przykład – konstrukcje nicznych, jakim powinny odpowiadać bu−
tają mniejsze wartości jako konsekwen− z prefabrykatów wielkowymiarowych. dynki i ich usytuowanie. Dz. U. Nr 109
cje niższego poziomu bezpieczeństwa Lekkie płaskie dachy nad ogrzewa− z dnia 12 maja 2004 r., poz. 1156
przyjętego w normach radzieckich. nymi pomieszczeniami to niewątpliwie 10) Zmiana do Polskiej Normy PN−80/B−
Dalsze zwiększenie zapasu bezpie− nowy rodzaj konstrukcji. 02010/Az1 Obciążenia w obliczeniach
statycznych. Obciążenie śniegiem
czeństwa, postulowane przez prof. J. Mu− W latach 70., kiedy opracowywano
11) Żurański, J.A.: Obciążenie śniegiem w uję−
rzewskiego, uznano za niecelowe. Nie PN−80 [2], takich dachów o znacznej ciu nowej normy PN−EN 1991−1−3:2003.
ma żadnego argumentu „z praktyki” rozpiętości jeszcze nie budowano. PN− Inżynieria i Budownictwo nr 2, 2006
w tym względzie, jako że awarie konst− EN 1991−1−3 [6] wspomina „dachy 12) Procedura PKN 2−2−P−1. Organizacja i tryb
rukcji z zimy 1979/80 dotyczyły konst− o wysokim współczynniku przewodnoś− pracy Komitetów Technicznych – strona
rukcji nie w pełni prawidłowo wykona− ci ciepła”, w przypadku których reduko− internetowa PKN
nych. Tolerancja usterek musi mieć swo− wać można obciążenie śniegiem. 13. Murzewski J.: O zapewnieniu bezpieczeń−
je granice. I taki też był przedmiot kon− W przypadku lekkich dachów nad ogrze− stwa budynków przy dużych obciążeniach
śniegiem. Inżynieria i Budownictwo, nr 9,
sensusu inżynierskiego KT102 PKN wanymi pomieszczeniami, dobrze izolo− 2006
w sprawie obliczeniowych wartości ob− wanych cieplnie, mamy sytuację odw− 14) DIN 1055−5 Einwirkungen auf Tragwerke
ciążenia konstrukcji budynków śniegiem. rotną: większe obciążenie dachu niż re− – Teil 5: Schnee− und Eislasten. DIN Juli
W przypadku lekkich dachów (o cię− ferencyjne obciążenie gruntu. Wynika to 2005
żarze własnym małym w stosunku do stąd, że śnieg świeżo spadły na nie za− 15) PN−EN 1990:2004 Eurokod – Podstawy
wartości obciążenia śniegiem) jest jed− marznięty grunt może się topić i nie projektowania konstrukcji
nak jeszcze i drugi aspekt sprawy. jest mierzony jego ciężar, umyka statys− 16) Żurański J.A.: Wpływ niektórych czynni−
Podawane w normach projektowania tyce. Ani autorzy norm ani projektanci ków klimatycznych i technicznych na ob−
ciążenie dachów śniegiem. 52 Konferen−
konstrukcji wartości liczbowe, związane dotychczas nie zwracali uwagi na to zja− cja Naukowa KILiW PAN i KN PZITB, Kry−
z zapewnieniem wymaganego poziomu wisko. Ujawniło się ono dopiero w wyni− nica 2006. Zeszyty Naukowe Politechniki
bezpieczeństwa konstrukcji, dotyczą ku pomiarów po tragicznej katastrofie Gdańskiej nr 602, Budownictwo Lądowe
konstrukcji „zwykłych”, to jest pow− hali MTK w Chorzowie [16]. LIX, 2006
21
1 (192) 2007
Refleksje konstruktora
Stanisław Kuś* )
Przyszło nam pracować w interesu− – Wszystkie konstrukcje istniejące niższych kosztów w przetargach z tytu−
jącym okresie, kiedy zmieniają się pog− niezależnie od funkcji i materiału jeżeli łu zapotrzebowania materiałów, to ab−
lądy na odpowiednie bezpieczeństwo były „oszczędnie” zaprojektowane nie surd, wymagający refleksji i krytyki.
konstrukcji różnego zastosowania. spełniają obecnych, a tym bardziej Wszak kryteriami racjonalnymi konst−
Zmieniają się materiały, które przez la− przyszłych – od 2010 r. wymagań. rukcji jest jej efektywność intelektualna
ta były podstawą budownictwa, a różnią Wprowadzone do standardowego obli− (zgodność i racjonalność teorii użytej ja−
się istotnie właściwościami, w tym i cię− czeniowego programu dane, wykażą ko podstawa), ekonomia (koszty)
żarem własnym, zmieniły się również braki. Rozebrać, wzmacniać czy ryzyko− i efekt estetyczny społecznie akcepto−
narzędzia pracy konstruktora, przez co− wać użytkowanie – to decyzja, której nie wany.
raz bardziej uniwersalne i automatyzu− obejmuje żadna norma a musi podjąć Kolejną cezurą jest problematyka
jące decyzje projektowe – programy ją inżynier – rzeczoznawca, na swoją obciążeń meteorologicznych, lub nazy−
komputerowe. osobistą odpowiedzialność, czy to pot− wanych czasem klimatycznymi, a głów−
Ogólnie za miarę bezpieczeństwa rafi? Czy będzie miał tyle odwagi cywil− nie śniegu i wiatru. Śniegu – dlatego że
konstrukcji uważa się zgodność z nor− nej? dla ogromnej większości budowli jest
mami, gdyż one zawierają kryteria pra− Dyspensę w stosunku do istnieją− jedynym zmiennym obciążeniem grawi−
widłowości. Więcej – są one obiektyw− cych konstrukcji daje norma PN−ISO tacyjnym dla dachów (budownictwo
nie niezbędne w sytuacjach konfliktów 2394 „Ogólne Zasady niezawodności mieszkaniowe, sportowe, przemysłowe
prawnych, w których sędzia musi mieć konstrukcji budowlanych” z kwietnia itp.). Wiatru – dlatego że jest najczęś−
jednoznaczne uzasadnienie „za lub 2000 r. stwierdzając w rozdziale W.3. ciej jedynym obciążeniem poziomym.
przeciw”. „W niektórych przypadków oceny nieza− Oba te obciążenia są detektorami
W zakresie norm konstrukcyjnych wodności, mogą być wymagane przez wszelkich niedoróbek, błędów lub nie−
obiektów, nastąpiły w ciągu ostatnich władze, towarzystwa ubezpieczeniowe, poradności konstrukcji, ale absolutnie
kilkunastu lat dwie bardzo istotne zmia− lub przez właścicieli, albo wynikać w niejednakowym stopniu. Śnieg jest
ny. z programu prac związanych z utrzyma− pewnym umownym obciążeniem –
Pierwsza, to podział problematyki niem konstrukcji. umownym w tym sensie, że umowa
bezpieczeństwa w różnych normach Nie ma potrzeby przeprowadzania społeczna leży albo w arbitralnym przy−
w Eurokodach, od EN 1990 do EN oceny tych części istniejących konstruk− jęciu okresu powrotu wartości oczeki−
1999, w których podstawowe zmiany cji, które nie będą podlegały zmianom wanej 5−10−50 lat i probabilistycznej
„Oddziaływanie na konstrukcje” zawie− konstrukcji, które nie są w oczywisty metodzie jego przewidywania, co za
rają główne współczynniki częściowe sposób uszkodzone, ani co do których każdym razem daje różne, rosnące war−
γG = 1,36 i γQ = 1,5 odnoszące się do nie zachodzi podejrzenie, że mogą mieć tości, albo w samym wyniku, zależnym
stałych i zmiennych obciążeń konstruk− niewystarczającą niezawodność. od przyjętego matematycznego kryte−
cji wszelkich zastosowań. Oczywiście nie zmienia to problema− rium. Ono właśnie jest przedmiotem
Uzupełniające współczynniki częś− tyki odpowiedzialności za decyzję, choć sporu specjalistów od rachunku sto−
ciowe są umieszczone we wszystkich argumentacji nie musi przeprowadzić chastycznego.
pozostałych normach konstrukcji, z róż− rzeczoznawca. Jest on dla konstruktora absolutnie
nych materiałów jak γM i zmieniają się Jeśli chodzi o wyższe w przyszłości nieistotny, drugorzędny i z tak małym
od γM = 2,23 w betonie żelbetu (w sto− europejskie częściowe, współczynniki prawdopodobieństwem oceniany, jak
sunku wartości charakterystycznych do obciążenia i współczynniki materiałowe, pogoda w meteorologii. Zwłaszcza, gdy
obliczeniowych) i stali gdzie γS = 1,15 to uważam, że okres pośredni pomos− klimat podlega zmianom, a występują−
aż do różnych konstrukcji metalowych, towy nie ma sensu. Wyższe bezpieczeń− ce co około 10 letnie extrema związa−
gdzie γM = 1,0÷1,2. Ogólnie są one stwo to kwestia bogatszego społeczeń− ne z emisją promieniowania słoneczne−
znacznie wyższe niż dawniej stosowano stwa i trwałości zbudowanych obiek− go wyskakują ponad średnią.
gdyż γG = 1,1, a γA = 1,2÷1,4. tów, decyzja o honorowaniu tradycyjnej Normy meteorologiczne są norma−
Drugą zmianą zwaną w okresie tzw. biedy jest niefortunna, a odpowiedzial− mi informacyjnymi o zupełnie innym
„norm pomostowych” wprowadzono ni konstruktorzy zwłaszcza wtedy, gdy charakterze niż normy konstrukcyjne,
w Polsce do 2010 r. zalecaną jako war− normy nie są obligatoryjne, powinni tak które pokazują określone powtarzalne
tości pośrednie. Konsekwencje tych projektować aby bezpieczeństwem nie przebiegi sił wewnętrznych w konstruk−
przemian są dwojakiego rodzaju: różnić się od reszty Europy. cjach, jako stałe zjawiska fizyczne.
Wyższość konstrukcji leży w lepszej, Tym niemniej, choć dla śniegu jest
*) Autor – prof. dr hab. inż., Politechnika Rze− ciekawszej koncepcji, a nie w oszczęd− nieistotne czy spadnie on na konstruk−
szowska nościach materiałowych. Kryterium naj− cję żelbetową, stalową, czy z drewna,
22
1 (192) 2007
jego wartość jest od tego niezależna, to ∆q = 9,92 – 5,00 = 4,92 kN/m2 ny ale bezspornym jest fakt, że o ile dla
jego wpływ na bezpieczeństwo tych kon− Jeżeli natomiast mamy do czynienia powszechnego budownictwa miejskie−
strukcji jest dramatycznie różny. z konstrukcją metalową w budownict− go, a i dla dawnego przemysłowego war−
Różnice te są też inne dla budownic− wie przemysłowym lub sportowym, albo tość obciążenie śniegiem była nieistot−
twa mieszkaniowego, przemysłowego użyteczności publicznej to średni ciężar na, to dla budownictwa stalowego jest
i użyteczności publicznej, dlatego że ich własny, wraz ze śniegiem to: ono podstawowe – gdyż jest ono około
konstrukcje na ogół opierają się na róż− 4 razy bardziej wrażliwe na przyrost ob−
nych materiałach. (0,5 + 1,20)·1,6 = 2,72 kN/m2
ciążenia ponad ciężar własny.
Weźmy prosty przykład: stropy Dodatkowe obciążenie do powsta− Tak jak wyżej napisałem, różnice po−
(i stropodachy płaskie) w budynkach nia katastrofy, to: między wartościami charakterystyczny−
mieszkalnych są żelbetowe i ważą oko− ∆q = 2,72 – 0,50 = 1,26 kN/m2 mi śniegu są nieistotne dla konstrukcji,
ło 5,00 kN/m2 wraz ze śniegiem Tak więc w przypadku tego samego zwiększenie ogólne obciążeń śniegiem,
1,20 kN/m2 to 6,2 kN/m2. Średni glo− zastosowania użytkowego, ale konstruk− to nonsens, natomiast wprowadzenie
balny współczynnik bezpieczeństwa to cji żelbetowej i metalowej, ta pierwsza dodatkowego współczynnika obciążenia
s = 1,6. obciążenie niszczące pod któ− wymaga aż 3,9 – prawie czterokrotnie dla konstrukcji lżejszych niż obciążenie
rym strop „ma prawo” się zawalić – to: większego obciążenia do zniszczenia. śniegiem wydaje się uzasadnione. Na
(5,00 +1,20)·1,6 = 9,92 kN Można oczywiście podważać słuszność przykład rzędu γQ = 1,2. Ale wtedy nale−
Dodatkowe obciążenie ponad ciężar arbitralnego globalnego współczynnika ży oczekiwać protestu ze strony produ−
własny do powstania możliwości katas− bezpieczeństwa gdy wszystkie składowe centów konstrukcji metalowych, gdyż
trofy to: przykładu mają charakter probabilistycz− zaczną oni przegrywać w przetargach. n
Witold Pieśla*)
Praktyka projektowa
no być traktowane z największą powa−
Przez dziesiątki lat konstrukcje dachów budynków nie były gą, biorąc zwłaszcza pod uwagę jego ży−
zbyt wrażliwe na obciążenie śniegiem. Z dachów o dużym wiołowy charakter.
W rzeczywistości bywa ono w pro−
pochyleniu połaci śnieg się zsuwał, a dachy płaskie były jektowaniu traktowane nieraz bezdusz−
z reguły wykonywane z ciężkich materiałów konstrukcyjnych nie. Analizie obciążeń poświęca się
niestety stosunkowo mało uwagi, częs−
i izolacyjnych, przez co udział ciężaru śniegu w całkowitym to nie uwzględnia się ich możliwych
obciążeniu był mały. kombinacji. Zdarza się, że w ustrojach
wieloprzęsłowych nie analizuje się na
przykład takiego układu, który może po−
Dla powszechnie i przez wiele lat powszechne stosowanie bardzo lekkich wodować obciążenie śniegiem tylko
stosowanych żelbetowych dachów lub materiałów pokrywczych i izolacyjnych. niektórych przęseł i to w najbardziej
stropodachów udział ten wynosił ok. Dotyczy to zwłaszcza dużych powierzch− niekorzystny sposób dla poszczegól−
30−40% i to nawet w rejonach więk− niowo budynków, takich jak pawilony nych wielkości statycznych. W naturze
szych opadów śniegu. Nawet stosunko− handlowe, magazyny lub hale przemys− taka sytuacja występuje rzadko, ale
wo lekkie konstrukcje stalowe dachów łowe. Wzrost kosztów stali i ogrzewania przy przewidywanym wprowadzeniu us−
przekrywano wówczas żelbetowymi pły− spowodował, że inwestorzy wymagają tawowego obowiązku usuwania śniegu
tami panwiowymi i ciężką izolacją. Ten od projektantów jak najlżejszych konst− z dachów większych budynków i niepra−
stan uwzględniała norma [1], która rukcji i jak najmniejszych spadków po− widłowym jego wykonywaniu, może się
przewidywała, że dla typowych (choć łaci dachowych, utrudniających przy zdarzyć.
nie wiadomo, co to dziś znaczy) prze− okazji spływanie wody z topniejącego Stosowanie w projektowaniu nawet
kryć żelbetowych o ciężarze własnym śniegu. najbardziej wyrafinowanych i dokład−
powyżej 1,50 kN/m2, współczynnik „c” W tak zaprojektowanych dachach nych metod obliczeń statyczno−wytrzy−
kształtu dachu jest stały i nie zależy od udział obliczeniowego obciążenia śnie− małościowych traci sens przy braku
pochylenia połaci. giem dochodzi do 60 %, a w przypadku dogłębnej analizy obciążeń. Niestety,
Praktyka projektowania zmieniła się dachów nieocieplanych – do 70% obcią− wspomniana praktyka wynika między in−
w ostatnim czasie, zwłaszcza poprzez żenia całkowitego. W takich przypad− nymi z marginalnego traktowania tego
kach śnieg jest obciążeniem decydują− zagadnienia jeszcze w czasie studiów
*) Autor – dr inż., PPT „Promor” sp. z o.o. cym o wymiarowaniu konstrukcji oraz politechnicznych, na ogół nie jako od−
Gdańsk jej bezpieczeństwie i jako takie powin− rębnego, ważnego przedmiotu, a jedy−
23
1 (192) 2007
nie jako dodatku do innych, branżo− gdańskiego lotniska Rębiechowo obcią− tychczasowy poziom kontroli pewnie
wych. W dodatku – powszechnie dos− żenie śniegiem jest o 54% większe niż niewiele się zmieni. Między innymi z te−
tępna literatura techniczna, dotycząca na obszarze tak zwanego „dolnego tara− go powodu, jak również z powodu
zwłaszcza obciążeń konstrukcji wpływa− su” miasta [4]. Według dotychczasowej wspomnianych i niestety zdarzających
mi atmosfer ycznymi, jest nieliczna. normy rejon ten był zaliczany do I strefy się uproszczeń projektowych, (pomija−
Podręczniki tego rodzaju, jak na przyk− śniegowej, co powodowało przyjmowa− jąc nawet przekonujące, teoretyczne
ład [2], były wydane wiele lat temu, lub nie niższych, niż rzeczywiście występują− przesłanki), wydaje się uzasadniona
jako skrypty w małych nakładach. ce, obciążeń śniegiem i tym samym propozycja prof. J. Murzewskiego –
W dodatku do zagrożeń, wynikają− mogło powodować przeciążenie konst− przyjęcia jeszcze wyższych, niż to prze−
cych z opisanej sytuacji, dochodzą jesz− rukcji nośnej dachów [5]. widuje zmieniona norma, wielkości ob−
cze poważniejsze, a mianowicie wynika− Można mieć nadzieję, że autorzy os− ciążenia śniegiem [7].
jące z różnic pomiędzy rzeczywistą, tatecznej wersji zmian normy śniegowej W każdym razie obecnie, po nada−
a normową wielkością obciążenia śnie− nie ulegali już takim naciskom ekono− niu zmianom normy ostatecznej posta−
giem. Mogą one mieć bardzo poważny micznym, a pewnie i politycznym, jakie ci, niezbędne jest szybkie informowanie
wpływ na projektowanie konstrukcji, ich miały miejsce na przykład w latach projektantów o tym fakcie. Jest to o ty−
bezpieczeństwo, a przede wszystkim sześćdziesiątych ubiegłego wieku, kie− le ważne, że funkcjonuje teraz wiele,
użytkowników. Wspomniane budynki dy to radykalnie zmniejszono normowe nieraz jednoosobowych pracowni pro−
o dużych powierzchniach są przezna− obciążenie śniegiem, uzyskując tylko jektowych, które rzadko korzystają z fa−
czone zazwyczaj do użytkowania przez pozorne i doraźne oszczędności. Wpro− chowej literatury technicznej i których
znaczną liczbę ludzi. Ewentualne awa− wadzenie w życie nowej normy z pew− często nie stać na zakup nowych norm,
rie, czy katastrofy mogą pociągać za so− nością poprawi bezpieczeństwo konst− odkąd ich wydawnictwo stało się ko−
bą wiele ofiar. Wieloletnie doświadcze− rukcji i ich użytkowników. Doceniają to mercyjne i nie służy szerzeniu najnow−
nia wykazały, że nawet prawidłowo zap− już rozsądni i odpowiedzialni inwesto− szej wiedzy technicznej wśród inżynie−
rojektowane i wykonane konstrukcje rzy. Na przykład w kierowanym przeze rów, zwłaszcza w czasach zmian ogrom−
ulegały katastrofom w wyniku większe− mnie biurze projektów już od ponad ro− nej liczby norm i pojawianiu się nowych.
go, niż określały to normy, obciążenia ku skutecznie przekonujemy inwesto− Zmiany wprowadzone w normie [1]
śniegiem. rów do wykonywania obliczeń statyczno− są uzasadnione i idą we właściwym kie−
Te kosztowne w skutkach katastro− wytrzymałościowych z uwzględnieniem runku. Z pewnością stanowią one kom−
fy były przyczynkiem do zmian normy postanowień zmienionej normy. Spoty− promis między wynikami obserwacji
„śniegowej”. Ostatnie zmiany, wprowa− kamy się z ich zrozumieniem i zgodą, i analiz zjawisk meteorologicznych,
dzone do normy [1] przez komitet Tech− na co z pewnością wpływ mają ostat− a racjami ekonomicznymi. Najbliższe la−
niczny 102 PKN idą z pewnością we nie, spektakularne katastrofy spowodo− ta praktyki pokażą, czy te zmiany są
właściwym kierunku, poprzez zwiększe− wane nadmierną ilością śniegu. wystarczające.
nie obciążeń śniegiem i zmianę stref Praktyka projektowa wymaga, żeby
śniegowych, co jest wynikiem dłuższych normy techniczne były proste, jednoz− Literatura
w czasie i dokładniejszych obserwacji naczne i nie powodowały ich dowolnej 1) PN−80/B−02010 „Obciążenia w oblicze−
meteorologicznych oraz ich analiz [3]. lub błędnej interpretacji, czego nie moż− niach statycznych. Obciążenie śnie−
Te zmiany mają istotne znaczenie na powiedzieć na przykład o normie [6]. giem”
dla wielu rejonów kraju, na przykład Na szczęście zarówno dotychczasowa, 2) Żurański J.: Obciążenia wiatrem budow−
Wybrzeża Gdańskiego. Zmieniona nor− jak i nowa norma śniegowa są pod tym li i konstrukcji. Arkady 1978.
ma [1] zwiększa tu obciążenie śniegiem względem zwarte i przejrzyste. Oczywiś− 3) Żurański J.: O obciążeniu śniegiem w ak−
o 71% [4], a zmieniając granicę stref cie trudno jest przyjąć założenie, że nor− tualnych normach polskich. Inżynieria
uwzględnia pewną, znaną mieszkań− my będą zwiększać wielkości obciążeń i Budownictwo, nr 9/2006.
com z codziennych obserwacji, szcze− po to, żeby stworzyć w ten sposób za− 4) Żurański J.: Obciążenie śniegiem w uję−
gólną cechę klimatu. Polega ona na pas nośności konstrukcji na pokrycie ciu nowej normy PN−EN 1991−1−3:2003.
tym, że obszar administracyjny Trójmias− skutków ewentualnych błędów projekto− Inżynieria i Budownictwo, nr 2/2006.
5) Pieśla W.: Konsekwencje obciążenia da−
ta obejmuje zarówno nisko położone te− wych i wykonawczych, które się nieste−
chu „workiem śnieżnym”. Wiadomości
reny blisko morza, gdzie śniegu jest ty zdarzają. Byłoby bardzo dobrze, gdy− Projektanta Budownictwa, nr 8/2006.
mniej, a temperatura o ok. 3−4 st. C wyż− by system kontroli skutecznie elimino− 6) PN−EN 1990: Eurokod. Podstawy projek−
sza, niż na nieodległych terenach poło− wał błędy, zwłaszcza wykonawstwa. Na towania konstrukcji.
żonych na skraju Wysoczyzny Kaszubs− to trzeba jednak wykwalifikowanej kad− 7) Murzewski J.: O zapewnieniu bezpie−
kiej, blisko 200 m ponad poziomem mo− ry, procedur i urządzeń kontrolnych oraz czeństwa budynków pod dużym obciąże−
rza. Potwierdzają to obserwacje meteo− pieniędzy, czego na ogół brak, a przede niem śniegiem. Inżynieria i Budownic−
rologiczne, wskazujące, że w rejonie wszystkim długiego czasu, w którym do− two, nr 9/2006
24
1 (192) 2007

Obciążenie Śniegiem W Polskich Normach (Lewicki, Żurański) - Art

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Obciążenie Śniegiem W Polskich Normach (Lewicki, Żurański) - Art

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Warsztat projektanta

You might also like