You are on page 1of 8

NH!

NG PH"M CH#T VÀ N$NG L C C A M%T H C SINH GI I HÓA H C

Hi n nay ch a có tài li u c th !nh ngh a nh th nào là m t h c sinh gi i hóa


h c. Chúng tôi xin a ra m t s ý ki n c a các th y giáo ã có kinh nghi m lâu n m
trong vi c gi ng d y, b i d ng h c sinh gi i. T nh ng ý ki n ó, hy v ng s$ góp
ph n làm sáng t quan i m v nh ng n ng l c và ph m ch t c a m t h c sinh gi i
hóa h c. r it ó có h ng i úng n trong vi c phát hi n và b i d ng nh ng
ngôi sao t a sáng trên b u tr i hóa h c c a n c nhà.
• Theo GS.TS nhà giáo nhân dân Nguy%n C nh Toàn : ”H c gi i là ham h c,
ch ng tìm h c, t h c m t cách thông minh sáng t o, bi t g n h c v i hành”.
• Th y Lê V n D)ng ( i h c S Ph m Hu ) cho r*ng : ”M t h c sinh có t
duy hóa h c phát tri n là có n ng l c quan sát t t, có trí nh logic nh y bén, có óc
t #ng t ng linh ho t phong phú, ng i s c s o v i các v n hóa h c và làm vi c
có ph "ng pháp.”
• Phó giáo s Bùi Long Biên ( i h c Bách Khoa Hà N i) cho r*ng : “H c
sinh gi i hóa h c ph i là ng i n m v ng b n ch t hi n t ng hóa h c, n m v ng các
ki n th c c" b n ã c h c, v n d ng t i u các ki n th c ó gi i quy t m t hay
nhi u v n m i (do ch a c h c ho'c ch a th y bao gi ) trong các kì thi a ra”
• PGS.PTS Tr n Thành Hu ( i h c S Ph m Hà N i) thì có ý ki n nh sau :
” N u d a vào k t qu bài thi ánh giá thì bài thi ó ph i h i t các yêu c u sau ây:
Có ki n th c c" b n t t: th hi n n m v ng các khái ni m, các !nh ngh a, các
!nh lu t hay quy lu t ã c quy !nh trong ch "ng trình; không th hi n thi u sót
v công th c, ph "ng trình hóa h c. S i m ph n này chi m 50% toàn bài.
V n d ng s c bén có sáng t o các ki n th c c" b n trên. Ph n này chi m kho ng
40% s i m toàn bài.
Ti p thu ho'c dùng c ngay m t s v n m i n y sinh do thi a ra. S
i m ph n này chi m 6% toàn bài.
Bài làm trình bày s ch +p, rõ ràng. Ph n này chi m 4% toàn bài.
Ngoài nh ng bài thi lí thuy t, h c sinh còn b t g'p các bài thi th c hành. i v i các
bài thi lo i này, yêu c u ng i h c sinh ph i có k n ng th c hành t t, khuy n khích
các tài n ng th c hành nh s khéo léo, có s quan sát hi n t ng t t và gi i thích
c b n ch t các hi n t ng ó”.
• Theo th y V) Anh Tu n (THPT n ng khi u Tr n Phú, H i Phòng) thì n ng khi u
hóa h c bao g m hai m't tích c c ch y u là :
Kh n ng t duy toán h c
Kh n ng quan sát, nh n th c và nh n xét các hi n t ng t nhiên, l nh h i và v n
d ng t t các các khái ni m, các !nh lu t hóa h c.
• Theo các tài li u v tâm lí h c và ph "ng pháp d y h c hóa h c thì n ng
khi u hóa h c c th hi n qua nh ng n ng l c và ph m ch t sau:
1. N ng l c ti p thu ki n th c
H c sinh luôn hào h ng trong các ti t h c, nh t là bài m i
Có ý th c t b sung, hoàn thi n nh ng tri th c ã thu c ngay t d ng s" kh#i.
2. N ng l c suy lu n logic
Bi t phân tích s v t và hi n t ng qua các d u hi u 'c tr ng c a chúng.
Bi t thay i góc nhìn khi xem xét m t s v t, hi n t ng.
Bi t cách tìm con ng ng n i n k t lu n c n thi t.
Bi t xét các i u ki n c n thi t t c k t lu n mong mu n.
Bi t xây d ng ph n ví d lo i b m t s mi n tìm ki m vô ích.
Bi t quay l i i m v a xu t phát tìm ng i m i.
3. N ng l c 'c t
Bi t di%n t chính xác i u mình mong mu n
Bi t s, d ng thành th o h th ng kí hi u, các qui c di%n t v n .
Bi t phân bi t thành th o các k n ng c, vi t và nói.
Bi t thu g n các 'c t và tr t t hóa các 'c t dùng khái ni m tr c mô t
cho khái ni m sau.
4. N ng l c lao ng sáng t o
Bi t t h p các y u t , các thao tác thi t k m t dãy ho t ng, nh*m t n
k t qu mong mu n.
5. N ng l c ki m ch ng
Bi t suy xét s úng sai t m t lo t s ki n
Bi t t o ra các t "ng t hay các t "ng ph n kh&ng !nh ho'c bác b m t 'c
tr ng nào ó trong s n ph m mình làm ra.
Bi t ch( ra m t cách ch c ch n các d li u c n ph i ki m nghi m sau khi th c
hi n m t s l n ki m nghi m.
6. N ng l c th c hành
Bi t th c hi n d t khoát m t s ng tác trong khi làm thí nghi m.
Bi t kiên nh-n và kiên trì trong quá trình làm sáng t m t s v n lí thuy t qua
th c nghi m ho'c i nm ts v n lí thuy t m i d a vào th c nghi m.
• Theo tài li u c a H i hóa h c Vi t Nam , nh ng ph m ch t và n ng l c quan
tr ng nh t c a m t h c sinh gi i hóa h c ó là:
Có n ng l c t duy t t và sáng t o (bi t phân tích, t ng h p, so sánh, khái quát
cao, có kh n ng s, d ng ph "ng pháp m i: quy n p, di%n d!ch, lo i suy…)
Có ki n th c hóa h c sâu s c, v ng vàng, h th ng (chính là n m v ng b n ch t
hóa h c c a các hi n t ng hóa h c). Bi t v n d ng linh ho t, sáng t o nh ng ki n
th c c" b n ó vào tình hu ng m i.
Có k n ng th c nghi m t t, có n ng l c v ph "ng pháp nghiên c u khoa h c
hóa h c (bi t nêu ra nh ng lí lu n cho nh ng hi n t ng x y ra trong th c t , bi t cách
dùng th c nghi m ki m ch ng l i nh ng lí lu n trên và bi t cách dùng lí thuy t
gi i thích nh ng hi n t ng ã c ki m ch ng).
• Các ý ki n trên ã cho ta cái nhìn t "ng i y v m t h c sinh gi i hóa h c.
Chúng tôi xin úc k t v n này l i nh sau:
N&ng l'c và ph(m ch)t c a m*t h c sinh gi+i hóa h c:
Có lòng say mê h c t p hóa h c cao ; có s nh y c m hóa h c và có kh n ng
t h c, t nghiên c u.
Có n ng l c t duy t t và sáng t o.
N m v ng b n ch t hi n t ng hóa h c, ki n th c c" b n, k n ng th c hành thí
nghi m ng th i v n d ng thông minh sáng t o nh ng ki n th c, k n ng y vào i u
ki n c th .
HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRI,N TRI TH-C HÓA H C CHO H C SINH

Hình thành và phát tri n tri th c


S hình thành tri th c, k c các tri th c v các ph "ng th c hành ng làm
c" s# cho các k n ng h c t p, là m t quá trình lâu dài.Nó cb t u t vi c thông
báo s" b cho h c sinh nh ng thông tin h c t p hay gi i thi u v i h c sinh nh ng bi n
pháp công tác h c t p, nh ng bi n pháp hoàn thành công tác h c t p và c ti p t c
sau này khi h c sinh áp d ng các tri th c ó vào các gi h c sau.
Trình phát tri n c a tri th c c xác !nh b#i các ch "ng trình h c và c
th c hi n trong các sách giáo khoa và các tài li u tham kh o v ph "ng pháp gi ng d y
b môn. Ch&ng h n, # giai o n u d y môn hóa h c, h c sinh h c t p môn này #
trình các quan ni m v phân t,, nguyên t,. V sau, n l p 10, các em nghiên c u
thành ph n, tính ch t c a các ch t và các hi n t ng hóa h c trên c" s# !nh lu t tu n
hoàn c a D.I.Mendeleev, trên c" s# c u t o nguyên t,, c u trúc tinh th c a các ch t và
các d ng liên k t hóa h c khác nhau. Lên l p 11, các em nghiên c u hóa h c # trình
thuy t i n t, – ion. Và lên l p 12 là thuy t c u t o hóa h c các h p ch t h u c" c a
A.M.Butlerov.
Tri th c c phát tri n nhi u nh t trong tr ng h p xác l p nh ng liên h qua l i
gi a chúng theo nhi u h ng khác nhau:
1. Gi a các tri th c khác nhau thu c cùng m t trình lí thuy t (gi a các khái ni m,
gi a các tài li u h c c) và m i).
2. Gi a các tri th c thu c các trình khác nhau (k c gi a hóa vô c" và hóa h u
c").
3. Gi a các l nh v c tri th c khác nhau (liên h liên b môn gi a hóa h c, toán h c,
v t lí h c, , sinh h c, !a lí, l!ch s,…).Trong th c ti%n gi ng d y, c n tính toán n tính
ch t c a các liên h qua l i ó và ý ngh a c a chúng. Ch&ng h n, h c sinh thu c tri
th c v nh ng tính ch t riêng bi t c a m t s axit nh axit clohi ric và axit sunfuric #
l p 9. Các em c)ng h c cách t l c áp d ng các tri th c này: các em hoàn thành các
ph "ng trình ph n ng trung hòa và ph "ng trình ph n ng gi a các oxit kim lo i v i
các axit nitric và axit photphoric theo cách t "ng t v i các tính ch t ã c phân tích
c a axit clohi ric và axit sunfuric. . các l p trên, các tri th c này c m# r ng và ào
sâu thêm, t c là c phát tri n ti p. H c sinh l p 10 không ch( nghiên c u các tính
ch t chung, mà còn nghiên c u c các tính ch t 'c bi t, các tính ch t oxi hóa c a axit
sunfuric, và h c sinh l p 11 nghiên c u tính ch t c a axit nitric. Nh v y, các em ã
nghiên c u tính ch t các axit # trình m i , c th là trên quan i m c a thuy t i n
li, c a các quan i m i n t,, c a ng hóa h c. . l p 12, c n lôi cu n h c sinh v n
d ng nh ng tri th c v các tính ch t chung c a các axit ã ch c#l pd i
oán tr c tính ch t c a các axit cacboxylic. Khi nghiên c u tính ch t c a axit
cacboxylic # trình lí thuy t cao h"n (trên quan i m thuy t c u t o hóa h c c a h p
ch t h u c", c a nh h #ng qua l i gi a các nguyên t, trong phân t,, trên c" s# các
quan i m i n t, và n ng l ng) có th d-n d t h c sinh n ch/ gi i thích nh ng
khác bi t trong các tính ch t c a các axit axetic và cloaxetic, tiên oán các tính ch t
c a axit acrilic, c a phenol (axit phenic) và c các aminoaxit. C n t o i u ki n h c
sinh v n d ng trong các gi hóa h c nh ng tri th c l nh h i c trong các bu i h c
c a các b môn khác ( ý ngh a c a axit clohi ric trong quá trình tiêu hóa, nh h #ng
tính axit c a t ns nl ng mùa màng c a m t s cây tr ng, s, d ng axit t y g(,
làm m m n c, tích i n acquy, trong quá trình hàn, trong sinh ho t…).
Nh v y, tri th c h c sinh thu l m s" b s$ c phát tri n lên nhi u h"n, và do
ó gây tác d ng phát tri n n t duy h c sinh nhi u h"n n u nh trong quá trình d y
h c, các tri th c ó và c các k n ng h c t p c v n d ng trong nh ng liên h khác
nhau và # trình khác ch không ch( trong nh ng i u ki n gi ng nh lúc hình thành
s" b các tri th c ó. i u này r t quan tr ng trong công tác b i d ng h c sinh gi i
hóa h c. Vì gi i quy t yêu c u thi h c sinh gi i òi h i h c sinh không ch( n m
v ng tri th c mà còn ph i v n d ng thông minh, sáng t o các tri th c y vào các nhi m
v và tình hu ng khác nhau.
Khi hình thành và phát tri n tri th c cho h c sinh c n áp ng các yêu c u sau

Truy n th y , chính xác theo tiêu chu n ki n th c, k n ng c a ch "ng trình


và sách giáo khoa.
Khai thác nh*m kh c sâu ki n th c tr ng tâm, làm cho h c sinh hi u sâu, nh lâu,
v n d ng t t.
Hình thành v ng ch c các khái ni m, các !nh lu t c" b n c a hóa h c theo hai con
ng: qui n p- suy di%n và hai ho t ng logic: !nh ngh a và phân chia khái ni m.
T p cho h c sinh v n d ng, xem xét v n d i nhi u khía c nh khác nhau, tìm
m i quan h logic gi a các khái ni m.
Khi h c qui lu t, c n l y ví d c th minh h a, c)ng nh v n d ng qui lu t
gi i thích các hi n t ng.
Khái quát hóa, quy lu t hóa các v n ãh c có th v n d ng cho nhi u tr ng
h p.
V n d ng các ki n th c v lí thuy t chung (c u t o ch t, liên k t hóa h c, lí thuy t
v các ph n ng hóa h c) gi i thích tính ch t và ph n ng c a ch t. M't khác, tr c
khi h c các ch t c th ph i n m v ng tính ch t chung c a lo i ho'c nhóm ch t.
V n d ng các tính ch t v ph n ng c a các ch t x, lí tình hu ng c th c
't ra trong các bài t p.
Hình thành và phát tri n k. n&ng h c t/p
1. K n ng gi i các bài t p hóa h c
Gi i bài t p là m t mô hình c a t p h p nh ng hành ng trí tu c v n d ng
trong quá trình gi i. Nh ng quan sát qua trình gi i và vi c phân tích các hành ng c a
h c sinh là m t ngu n thông tin v tính ch t c a ho t ng trí tu c a h c sinh, v c"
ch t duy c a h c sinh. M't khác gi i bài t p là m t ph "ng pháp h c t p tích c c, có
các tác d ng l n sau ây:
Làm cho h c sinh hi u sâu h"n các khái ni m ã h c.
M# r ng s hi u bi t m t cách sinh ng, phong phú và không làm n'ng n kh i
l ng ki n th c c a h c sinh.
C ng c ki n th c c) m t cách th ng xuyên, và h th ng hóa các ki n th c ã
h c.
Bài t p hóa h c thúc y th ng xuyên s rèn luy n, các k n ng k x o c n thi t
v hóa h c
T o i u ki n t duy phát tri n. Khi gi i bài t p, h c sinh b t bu c ph i suy lí
ho'c quy n p, ho'c di%n d!ch, ho'c lo i suy.
Chính vì nh ng tác d ng to l n nh v y nên bài t p hóa h c là ph "ng ti n h u
hi u ánh giá, tuy n ch n các h c sinh có n ng l c h c hóa t t trong các kì thi h c
sinh gi i.
2. K n ng ti n hành th c nghi m hóa h c
T m quan tr ng c a thí nghi m th c hành trong gi ng d y hóa h c:
C th hóa ki n th c và c ng c ki n th c.
Rèn luy n k n ng, k x o th c hành.
Giúp h c sinh cách v n d ng ki n th c m t cách cl p gi i thích các hi n
t ng quan sát c.
D y cho h c sinh cách gi i các bài t p th c nghi m.
Góp ph n vào vi c phát tri n t duy c a h c sinh.
T ng c ng h ng thú h c t p c a các em i v i b môn hóa h c.
Trong các kì thi h c sinh gi i hóa h c # n c ta thi u ph n th c hành thí nghi m là
ch a ki m tra toàn di n c kh n ng h c t p hóa h c c a h c sinh. Tuy nhiên, mu n
hình thành và phát tri n k n ng th c hành c n ph i có th i gian. i u ó c n s quan
tâm c a nhà tr ng và tâm huy t c a giáo viên trong quá trình gi ng d y nói chung và
b id ng h c sinh gi i nói riêng.

You might also like