Luan Van BT Giai Nhanh

LÔØI CAÙM ÔN
Ñeà taøi hoaøn thaønh nhôø söï giuùp ñôõ snhieät tình cuûa caùc
thaày coâ khoa hoùa tröôøng Ñaïi Hoïc Sö Phaïm Haø Noäi , ñaëc bieät laø
nhôø söï giuùp ñôõ nhieät tình cuûa PGS.TS Nguyeãn Xuaân Tröôøng .
Vôùi loøng bieát ôn saâu saéc toâi xin chaân thaønh caùm ôn PGS.TS
Nguyeãn Xuaân Tröôøng ñaõ daønh nhieàu thôøi gian höôùng daãn , ñoïc
baûn thaûo , boå sung vaø giuùp ñôõ toâi trong thôøi gian nghieân cöùu vaø
hoaøn thaønh luaän vaên .
Toâi xin chaân thaønh caùm ôn ban giaùm hieäu , ban chuû nhieäm
khoa hoùa , phoøng quaûn lyù khoa hoïc vaø caùc thaày coâ giaùo cuûa
tröôøng Ñaïi hoïc sö phaïm Haø Noäi ñaõ giuùp ñôõ vaø taïo ñieàu kieän
thuaän lôïi cho toâi trong quaù trình hoïc taäp vaø hoaøn thaønh luaän vaên .
Toâi xin chaân thaønh caùm ôn Ban giaùm hieäu , taäp theå giaùo
vieân vaø hoïc sinh caùc tröôøng THPT Hoaøng Hoa Thaùm , tröôøng
THPT Long Thôùi , THPT Bình Phuù , THPT An Ñoâng ñaõ giuùp ñôõ toâi
trong quaù trình thöïc nghieäm sö phaïm ñeå hoaøn thaønh luaän vaên .
Sau cuøng toâi xin gôûi lôøi caùm ôn chaân thaønh nhaát ñeán gia
ñình , baïn beø vaø nhöõng ngöôøi thaân ñaõ luoân luoân quan taâm , ñoäng
vieân giuùp ñôõ toâi trong suoát thôøi gian hoïc taäp vaø hoaøn thaønh
luaän vaên .
TP.Hoà Chí Minh , ngaøy thaùng 11 naêm 2006
Taùc giaû
Nguyeãn Ñöùc Chính .
1
DANH MUÏC CAÙC KYÙ HIEÄU , CAÙC CHÖÕ CAÙI VIEÁT TAÉT .
% : Phaàn traêm
BTKL : Baûo toaøn khoái löôïng .
CNXH : Chuû nghóa xaõ hoäi
CTTQ : Coâng thöùc toång quaùt
CTPT : Coâng thöùc phaân töû
ÑC : Ñoái chöùng
Ñktc : Ñieàu kieän tieâu chuaån .
GS : Giaùo sö
GV : Giaùo vieân
H.C : Hiñro cacbon
HS : Hoïc sinh
HTTH : Heä thoáng tuaàn hoaøn
KLPT : Khoái löôïng phaân töû
KT-ÑG : Kieåm tra ñaùnh giaù
m : Khoái löôïng chaát
M : Khoái löôïng phaân töû
p : AÙp suaát
PTHH : Phöông trình hoùa hoïc
to : Nhieät ñoä
TB : Trung bình
THPT : Trung hoïc phoå thoâng
TN : Thöïc nghieäm
TNKQ : Traéc nghieäm khaùch quan
TNSP : Thöïc nghieäm sö phaïm .
TNTL : Traéc nghieäm töï luaän
V : Theå tích
2
PHAÀN I. MÔÛ ÑAÀU
LYÙ DO CHOÏN ÑEÀ TAØI
Treân theá giôùi ngaøy nay vôùi söï phaùt trieån cuûa khoa hoïc kó
thuaät , ñaëc bieät laø coâng ngheä thoâng tin neân Ñaûng ta ñaõ thaáy
raèng caàn phaûi ñoåi môùi giaùo duïc , coi giaùo duïc laø quoác saùch
haøng ñaàu , giaùo duïc ñoùng vai troø then choát trong toaøn boä söï
nghieäp xaây döïng CNXH vaø baûo veä toå quoác , laø ñoäng löïc ñeå ñöa
ñaát nöôùc thoaùt khoûi ngheøo naøn laïc haäu , vöôn leân cuøng vôùi trình
ñoä tieân tieán cuûa theá giôùi .
Ñeå thöïc hieän nghò quyeát soá : 40/2000/QH10 cuûa quoác hoäi vaø chæ thò
soá 14/2001/CT-TTG cuûa thuû töôùng chính phuû veà vieäc ñoåi môùi noäi dung
chöông trình , saùch giaùo khoa phoå thoâng , ñoåi môùi phöông phaùp daïy hoïc , ñònh
höôùng ñoåi môùi caùch ñaùnh giaù kieåm tra moân hoïc (coù söû duïng 30 40 %
traéc nghieäm khaùch quan ) thì ngaønh giaùo duïc ñaõ khoâng ngöøng phaùt trieån veà
moïi maët vôùi muïc tieâu vaø phöông chaâm naâng cao hôn nöõa chaát löôïng daïy vaø
hoïc .Vì vaäy ngaønh giaùo duïc ñaõ luoân coù söï ñoåi môùi , tích luõy , caûi tieán
phöông phaùp daïy hoïc cho phuø hôïp vôùi yeâu caàu phaùt trieån cuûa ñaát nöôùc .
Nhöng vieäc naâng cao chaát löôïng daïy vaø hoïc ñoøi hoûi ngöôøi
giaùo vieân phaûi luoân töï trao doài kieán thöùc ,nghieân cöùu caùc phöông
phaùp toái öu nhaát ñeå truyeàn ñaït cho HS khoái löôïng kieán thöùc cô
baûn moät caùch chính xaùc , khoa hoïc vaø saâu saéc , beân caïnh ñoù
phaûi ñaøo taïo hoïc sinh trôû thaønh nhöõng con ngöôøi coù khaû naêng
ñaùp öùng ñöôïc nhöõng yeâu caàu phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi , bieát
vaän duïng saùng taïo , giaûi quyeát ñöïôc caùc vaán ñeà hoïc taäp maø thöïc
tieãn ñaët ra vaø nhaát laø deã hoøa nhaäp vôùi coäng ñoàng.
Nhaèm ñaùp öùng ñöôïc nhöõng yeâu caàu treân trong nhöõng naêm
gaàn ñaây ,vieäc ñaùnh giaù keát quaû hoïc taäp , thi cöû cuûa hoïc sinh ñaõ
ñöôïc ngaønh giaùo duïc thöïc hieän baèng phöông phaùp traéc nghieäm
3
khaùch quan ôû moät soá boä moân khoa hoïc.Vieäc söû duïng TNKQ trong
KT-ÑG vaø thi cöû coù raát nhieàu öu ñieåm : kieåm tra ñöïôc nhieàu noäi
dung kieán thöùc , kó naêng cuûa hoïc sinh , ñaùnh giaù keát quaû hoïc taäp
cuûa hoïc sinh moät caùch khaùch quan .Ñaëc bieät phöông phaùp naøy
coøn boài döôõngcho hoïc sinh naêng löïc töï ñaùnh giaù keát quaû hoïc
taäp cuûa baûn thaân , töï giaùc chuû ñoäng tích cöïc hoïc taäp , töï tìm laáy
kieán thöùc cho baûn thaân , bieát vaän duïng saùng taïo linh hoïat vaø
nhanh nhaïytrong moïi tình huoáng .
Vieäc söû duïng caâu hoûi vaø baøi taäp TNKQ trong kieåm tra ñaùnh
giaù laø moät trong nhöõng bieän phaùp thieát thöïc naâng cao chaát löôïng
giaûng daïy neân ñaõ coù nhieàu taùc giaû quan taâm nghieân cöùu nhö
Nguyeãn Xuaân Tröôøng , Traàn Trung Ninh , Ngoâ Ngoïc An ... Tuy
nhieân vieäc xaây döïng heä thoáng caùc baøi toaùn hoùa hoïc höõu cô coù
theå giaûi nhanh ñeå laøm caâu TNKQ nhieàu löïa choïn thì töông ñoái môùi
neân ñaõ taïo söï höùng thuù trong baûn thaân toâi .
Do ñoù chuùng toâi thaáy raèng vieäc trieån khai nghieân cöùu ñeà
taøi:“Bieân soaïn caùc baøi toaùn hoùa hoïc höõu cô coù phöông phaùp
giaûi nhanh ñeå laøm caâu hoûi khaùch quan nhieàu löïa choïn“ khoâng
nhöõng goùp phaàn vaøo vieäc kieåm tra ñaùnh giaù keát quaû hoïc taäp
cuûa hoïc sinh maø coøn giuùp HS phaùt trieån naêng löïc tö duy , khaû
naêng suy luaän nhanh vôùi caùc baøi toùan hoùa hoïc höõu cô trong heä
thoáng caùc ñeà thi goàm caùc caâu hoûi TNKQ nhieàu löïa choïn .
II . KHAÙCH THEÅ NGHIEÂN CÖÙU VAØ ÑOÁI TÖÔÏNG NGHIEÂN
CÖÙU
II.1. Khaùch theå nghieân cöùu .
Kieåm tra ñaùnh giaù keát quaû hoïc taäp cuûa hoïc sinh trong quaù
trình daïy hoïc moân hoùa hoïc ôû tröôøng phoå thoâng .
4
II.2. Ñoái töôïng nghieân cöùu .
Bieân soaïn caùc baøi toaùn hoùa hoïc höõu cô coù phöông phaùp
giaûi nhanh ñeå laøm caâu hoûi traéc nghieäm khaùch quan nhieàu löïa
choïn .
III. MUÏC ÑÍCH CUÛA ÑEÀ TAØI
+ Nghieân cöùu phöông phaùp traéc nghieäm khaùch quan , nhöõng
ñaëc ñieåm cô baûn , öu vaø nhöôïc ñieåm cuûa phöông phaùp TNKQ .
+ Bieân soaïn caùc baøi toaùn hoùa hoïc höõu cô coù phöông phaùp
choïn nhaèm ñeå goùp phaàn ñoåi môùi phöông phaùp kieåm tra ñaùnh giaù
keát quaû hoïc taäp cuûa hoïc sinh vaø naâng cao chaát löôïng hoïc taäp
cuûa hoïc sinh .
IV.NHIEÄM VUÏ CUÛA ÑEÀ TAØI
+ Taäp hoïp cô sôû caùc taøi lieäu giaùo trình coù lieân quan ñeán
kieåm tra ñaùnh giaù vaø vaán ñeà xaây döïng traéc nghieäm khaùch quan .
+ Nghieân cöùu cô sôû lyù luaän veà vieäc xaây döïng caâu hoûi traéc
nghieäm khaùch quan .
+ Löïa choïn , xaây döïng , saép xeáp heä thoáng caùc baøi toaùn hoùa
hoïc höõu cô coù theå giaûi nhanh ôû chöông trình THPT .
+ Böôùc ñaàu nghieân cöùu vieäc söû duïng heä thoáng baøi taäp traéc
nghieäm khaùch quan .
+ Tieán haønh thöïc nghieäm sö phaïm nhaèm kieåm tra , ñaùnh giaù
chaát löôïng vaø khaû naêng söû duïng caùc baøi toùan hoùa höõu cô treân
ñeå duøng laøm caâu TNKQ nhieàu löïa choïn .
V. GIAÛ THIEÁT KHOA HOÏC
+ Neáu nhö xaây döïng ñöôïc heä thoáng baøi taäp hoùa hoïc höõu cô
ña daïng phong phuù vaø söû duïng hieäu quaû heä thoáng baøi taäp traéc
5
nghieäm khaùch naøy trong vieäc phoái hôïp chaët cheõ vôùi caùc hình
thöùc toå chöùc trong quaù trình trong quaù trình daïy hoïc moät caùch hôïp
lí , thöôøng xuyeân thì ñaùp öùng ñöôïc ñònh höôùng ñoåi môùi chuû ñoäng
tích cöïc cuûa hoïc sinh nhaèm goùp phaàn naâng cao chaát löôïng daïy vaø
hoïc .
+ Söû duïng baøi toùan coù caùch giaûi nhanh laøm caâu TNKQ seõ
phaùt huy naêng löïc tö duy saùng taïo , vaän duïng linh hoaït cuûa hoïc sinh
trong quaù trình giaûi baøi toùan hoùa hoïc höõu cô.
VI. PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU KHOA HOÏC
VI.1. Nghieân cöùu lí luaän
+ Nghieân cöùu caùc vaên baûn vaø chæ thò cuûa Ñaûng , nhaø
nöôùc vaø Boä giaùo duïc – Ñaøo taïo coù lieân quan ñeán ñeà taøi .
+ Nghieân cöùu caùc taøi lieäu lieân quan veà lí luaän daïy hoïc ,
taâm lí hoïc , giaùo duïc hoïc vaø caùc taøi lieäu khoa hoïc cô baûn lieân
quan ñeán ñeà taøi .Ñaëc bieät nghieân cöùu kó veà nhöõng cô sô lí luaän
cuûa TNKQ vaø caùc phöông phaùp giaûi nhanh moät soá baøi toaùn hoùa
hoïc höõu cô trong chöông trình THPT .
VI.2 . Ñieàu tra cô baûn vaø trao ñoåi kinh nghieäm
+ Ñieàu tra toång hôïp yù kieán caùc nhaø nghieân cöùu giaùo
duïc , caùc giaùo vieân daïy hoùa ôû tröôøng THPT veà noäi dung , kieán
thöùc vaø kó naêng söû duïng caùc baøi toùan hoùa hoïc höùu cô ñeå laøm
caâu TNKQ nhieàu löïa choïn .
+ Thaêm doø yù kieán cuûa hoïc sinh sau khi ñöôïc kieåm tra
baèng caùc baøi toaùn ñoù theo phöông phaùp TNKQ .
VI.3 . Thöïc nghieäm sö phaïm vaø xöû lí keát quaû
+ Ñaùnh giaù chaát löôïng vaø hieäu quaû cuûa caùc baøi toaùn
hoùa hoïc höõu cô coù theå giaûi nhanh ñaõ xaây döïng .
6
+ Xöû lí soá lieäu baèng phöông phaùp thoáng keâ toaùn hoïc .
VII. ÑIEÅM MÔÙI CUÛA LUAÄN VAÊN

+ Nghieân cöùu vaø ñeà xuaát caùc phöông phaùp ñeå giaûi nhanh
caùc baøi toaùn hoùa hoïc höõu cô .
+ Bieân soaïn caùc baøi toaùn hoùa hoïc höõu cô coù phöông phaùp
giaûi nhanh ñeå laøm caâu TNKQ nhieàu löïa choïn nhaèm goùp phaàn xaây
döïng heä thoáng caâu hoûi vaø baøi taäp hoùa hoïc höõu cô duøng ñeå
kieåm tra ñaùnh giaù thi cöû cuûa hoïc sinh baèng phöông phaùp TNKQ .
VIII. TEÂN ÑEÀ TAØI
Bieân soaïn caùc baøi toaùn hoùa hoïc höõu cô coù phöông phaùp
choïn .
7
PHAÀN II.NOÄI DUNG
CHÖÔNG 1 : CÔ SÔÛ LYÙ LUAÄN VAØ THÖÏC TIEÃN CUÛA ÑEÀ
TAØI.
1.1.Cô sôû lyù luaän veà traéc nghieäm
1.1.1.Sô löôïc veà lòch söû nghieân cöùu .
1.1.1.1. Treân theá giôùi
Theo Nguyeãn Phuïng Hoaøng , Voõ Ngoïc Lan < 7 > caùc phöông phaùp
ño löôøng vaø traéc nghieäm ñaàu tieân ñöôïc tieán haønh vaøo theá kyû
XVII- XVIII ôû khoa taâm lyù .Naêm 1879 ôû chaâu aâu :phoøng thí
nghieäm taâm lyù ñaàu tieân ñöôïc Wichlm Weent thaønh laäp taïi Leipzig.
Ñeán naêm 1904 Alfred Binet, nhaø taâm lyù hoïc ngöôøi phaùp trong quaù
trình nghieân cöùu treû em maéc beänh taâm thaàn ñaõ xaây döïng moät soá
baøi traéc nghieäm veà trí thoâng minh .Naêm 1916 Lewis Terman ñaõ dòch
vaø soaïn caùc baøi traéc nghieäm naøy ra tieáng anh töø ñoù traéc nghieäm
trí thoâng minh ñöôïc goïi laø traéc nghieäm Stanford-Binet.
Theo Giaùo sö Traàn Baù Hoaønh < 6 > vaøo ñaàu theá kyû XX ,
E.Thorm Dike laø ngöôøi ñaàu tieân ñaõ duøng TNKQ nhö laø phöông
phaùp “khaùch quan vaø nhanh choùng “ñeå ño trình ñoä hoïc sinh ,baét
ñaàu duøng vôùi moân soá hoïc vaø sau ñoù laø moät soá moân khaùc .
Trongnhöõng naêm gaàn ñaây traéc nghieäm laø moät phöông tieän coù
giaù trò trong giaùo duïc.Hieän nay treân theá giôùi trong caùc kyø kieåm
tra , thi tuyeån moät soá moân ñaõ söû duïng traéc nghieäm khaù phoå bieán
.
ÔÛ Myõ , vaøo ñaàu theá kyû XX ñaõ baét ñaàu aùp duïng phöông
phaùp traéc nghieäm vaøo quaù trình daïy hoïc .Naêm 1940 ñaõ xuaát baûn
8
nhieàu heä thoáng traéc nghieäm ñaùnh giaù keát quaû hoïc taäp cuûa hoïc
sinh .Naêm 1961 coù 2126 maãu traéc nghieäm tieâu chuaån .Ñeán naêm
1963 ñaõ söû duïng maùy tính ñieän töû thaêm doø baèng traéc nghieäm
treân dieän roäng .
ÔÛ Anh thaønh laäp hoäi ñoàng toaøn quoác haøng naêm quyeát ñònh
caùc maãu traéc nghieäm tieâu chuaån cho caùc tröôøng trung hoïc .
ÔÛ Nga , trong nhöõng naêm ñaàu cuûa theá kyû XX nhieàu nhaø sö
phaïm ñaõ söû duïng kinh nghieäm cuûa nöôùc ngoaøi nhöng thieáu choïn
loïc neân bò pheâ phaùn .Ñeán naêm 1962 ñaõ phuïc hoài khaû naêng söû
duïng traéc nghieäm trong daïy hoïc .
ÔÛ Trung Quoác ñaõ aùp duïng traéc nghieäm trong kyø thi ñaïi hoïc töø
naêm 1985 .
ÔÛ Nhaät Baûn cuõng ñaõ söû duïng phöông phaùp traéc nghieäm vaø
coù moät trung taâm quoác gia tuyeån sinh ñaïi hoïc phuï traùch vaán ñeà
naøy .
ÔÛ Haøn Quoác töø nhöõng naêm 1980 ñaõ thay caùc kyø tuyeån sinh
rieâng reõ ôû töøng tröôøng baèng kyø thi traéc nghieäm thaønh quaû hoïc
taäp trung hoïc baäc cao toaøn quoác .
1.1.1.2 . ÔÛ Vieät Nam .
Coù theå noùi ôû Mieàn Nam tröôùc nhöõng naêm 1975 , TNKQ phaùt
trieån khaù maïnh .Töø naêm 1956 ñeán nhöõng naêm 1960trong caùc
tröôøng hoïc ñaõ söû duïng roäng raõi hình thöùc thi TNKQ ôû baäc trung
hoïc .Naêm 1969 traéc nghieäm ño löôøng thaønh quaû hoïc taäp cuûa
Giaùo Sö Döông Thieäu Toáng ñöôïc xuaát baûn < 19 > .Nhö vaäy ñaõ coù
taøi lieäu tham khaûo veà TNKQ cho giaùo vieân , hoïc sinh vaø caùc
nghieân cöùu veà TNKQ cuõng khaù phaùt trieån luùc baáy giôø .
9
Naêm 1974 , kyø thi tuù taøi toaøn phaàn ñaõ ñöôïc thi baèng TNKQ <
19 > .Sau naêm 1975 moät soá tröôøng vaãn aùp duïng TNKQ song coù
nhieàu tranh luaän neân khoâng aùp duïng TNKQ trong thi cöû .
Nhöõng nghieân cöùu ñaàu tieân cuûa TNKQ ôû Mieàn Baéc laø cuûa
GS.Traàn Baù Hoaønh .Naêm 1971 , oâng ñaõ coâng boá : “ Duøng phöông
phaùp test ñeå kieàm tra nhaän thöùc cuûa hoïc sinh veà moät soá khaùi
nieäm trong chöông trình sinh hoïc ñaïi cöông lôùp IX “ < 5 > .Moät soá
taùc giaû khaùc cuõng ñaõ söû duïng traéc nghieäm vaøo moät soá lónh vöïc
khoa hoïc chuû yeáu laø trong taâm lyù hoïc vaø soá ngaønh khoa hoïc
khaùc chaúng haïn nhö taùc giaû Nguyeãn Nhö AÂn
( 1970 ) duøng phöông phaùp traéc nghieäm trong vieäc thöïc hieän ñeà taøi
“Böôùc ñaàu nghieân cöùu nhaän thöùc taâm lyù cuûa sinh vieân ñaïi hoïc
sö phaïm “...
Naêm 1993 tröôøng ñaïi hoïc Baùch Khoa Haø Noäi coù cuoäc hoäi
thaûo khoa hoïc “ kó naêng test vaø öùng duïng ôû baäc ñaïi hoïc “
( 4/12/1993 ) cuûa caùc taùc giaû Laâm Quang Hieäp , Phan Höõu Tieát ,
Nghieâm Xuaân Nuøng .Naêm 1994 vuï Ñaïi Hoïc cho in aán “ Nhöõng cô
sôû cuûa kyõ thuaät traéc nghieäm “ ( taøi lieäu löu haønh noäi boä ) cuûa
taùc giaû Laâm Quang Hieäp .
Treân thöïc teá traéc nghieäm chöa ñöôïc söû duïng roäng raõi ôû baäc
trung hoïc phoå thoâng . Vôùi boä moân hoùa hoïc ñaõ coù nhieàu luaän aùn
, luaän vaên nghieân cöùu veà ñeà taøi traéc nghieäm . ÔÛ caùc tröôøng
phoå thoâng , vieäc söû duïng caùc caâu hoûi , baøi taäp traéc nghieäm môùi
chæ döøng laïi ôû möùc cho giaùo vieân tham khaûo trong daïy hoïc vaø
hoïc sinh laøm quen vôùi moät daïng baøi taäp maø ñöôïc coi laø môùi chöù
chöa quy ñònh baét buoäc söû duïng trong kieåm tra ñaùnh giaù cuûa caùc
quaûn lyù giaùo duïc .
10
1.1.2. Khaùi nieäm veà traéc nghieäm .
Theo GS Döông Thieäu Toáng : “ Moät duïng cuï hay phöông thöùc heä
thoáng nhaèm ño löôøng moät maãu caùc ñoäng thaùi ñeå traû lôøi caâu
hoûi : thaønh tích cuûa caùc caù nhaân nhö theá naøo khi so saùnh vôùi
nhöõng ngöôøi khaùc hay so saùnh vôùi moät lónh vöïc caùc nhieäm vuï döï
kieán “ <19 > .Theo GS .Traàn Baù Hoaønh : “ Test coù theå taïm dòch laø
phöông phaùp traéc nghieäm , laø hình thöùc ñaëc bieät ñeå thaêm doø moät
soá ñaëc ñieåm veà naêng löïc , trí tueä cuûa hoïc sinh ( thoâng minh , trí
nhôù , töôûng töôûng , chuù yù ) hoaëc ñeå kieåm tra moät soá kieán thöùc ,
kó naêng , kó xaûo cuûa hoïc sinh thuoäc moät chöông trình nhaát ñònh < 6
>.
Tôùi nay ,ngöôøi ta hieåu traéc nghieäm laø moät baøi taäp nhoû hoaëc
caâu hoûi coù keøm theo caâu traû lôøi saün yeâu caàu hoïc sinh suy nghó
roài duøng moät kí hieäu ñôn giaûn ñaõ quy öôùc ñeå traû lôøi .
1.1.3.Chöùc naêng cuûa traéc nghieäm .
Nhieàu taùc giaû ñeà caëp tôùi chöùc naêng cuûa traéc nghieäm ,
chuùng toâi chæ taäp trung tôùi chöùc naêng cuûa traéc nghieäm ñoái vôùi
daïy hoïc .
Vôùi ngöôøi daïy , söû duïng traéc nghieäm nhaèm cung caáp thoâng tin
ngöôïc chieàu ñeå ñieàu chænh phöông phaùp noäi dung cho phuø hôïp ,
naém baét ñöôïc trình ñoä ngöôøi hoïc vaø quyeát ñònh neân baét ñaàu töø
ñaâu , tìm ra khoù khaên ñeå giuùp ñôõ ngöôøi hoïc , toång keát ñeå thaáy
ñaït muïc tieäu hay chöa , coù neân caûi tieán phöông phaùp hay khoâng vaø
caûi tieán theo höôùng naøo , traéc nghieäm naâng cao ñöôïc hieäu quaû
giaûng daïy .
Vôùi ngöôøi hoïc , söû duïng traéc nghieäm coù theå taêng cöôøng tinh
thaàn traùch nhieäm trong hoïc taäp , hoïc taäp trôû neân nghieâm tuùc . Söû
11
duïng traéc nghieäm giuùp ngöôøi hoïc töï kieåm tra ñaùnh giaù kieán thöùc
kó naêng , phaùt hieän naêng löïc tìm aån cuûa mình ( baèng heä thoáng
traéc nghieäm treân maùy tính , nhieàu chöông trình töï kieåm tra vaø ñoäng
vieân khuyeán khích ngöôøi söû duïng töï phaùt hieän khaû naêng cuûa hoï
veà moät lónh vöïc naøo ñoù ) .Söû duïng traéc nghieäm giuùp cho quaù
trình töï hoïc coù hieäu quaû hôn .Maët khaùc , söû duïng traéc nghieäm
giuùp ngöôøi hoïc phaùt hieän naêng löïc tö duy saùng taïo , linh hoaït vaän
duïng kieán thöùc ñaõ hoïc ñeå giaûi quyeát caùc tình huoáng naûy sinh
trong thöïc teá .
1.1.4 Phaân loaïi caâu hoûi traéc nghieäm .
Traéc nghieäm ñöôïc phaân loaïi theo sô ñoà sau :
CAÙC KIEÅU TRAÉC

NGHIEÄM
KHAÙCH QUAN TÖÏ LUAÄN
Caâu Caâu Caâu Caâu Tra Töï Baøi

ñieàn ñuùng gheùp nhieà û traû toaùn
khuyeát sai ñoâi u löïa lôøi lôøi
choïn moä
t
caâ
1.1.4.1. Traéc nghieäm töï luaän
u
* Khaùi nieäm
TNTL laø phöông phaùp ñaùnh giaù keát quaû hoïc taäp baèng vieäc söû
duïng coâng cuï ño löôøng laø caâu hoûi , hoïc sinh traû lôøi döôùi daïng
12
baøi vieát baèng ngoân ngöõ chuyeân moân cuûa chính mình trong moät
khoaûng thôøi gian ñaõ ñònh tröôùc .
TNTL cho pheùp hoïc sinh söï töï do töông ñoái naøo ñoù ñeå vieát ra
caâu traû lôøi töông öùng vôùi moãi caâu hoûi hay moät phaàn cuûa caâu
hoûi trong baøi kieåm tra nhöng ñoàng thôøi ñoøi hoûi hoïc sinh phaûi nhôù
laïi kieán thöùc , phaûi bieát saép xeáp vaø dieãn ñaït yù kieán cuûa mình
moät caùch chính xaùc vaø roõ raøng .
Baøi TNTL trong moät chöøng möïc naøo ñoù ñöôïc chaám ñieåm moät
caùch chuû quan vaø ñieåm cho bôûi nhöõng ngöôøi chaám khaùc nhau coù
theå khoâng thoáng nhaát .Moät baøi töï luaän thöôøng ít caâu hoûi vì phaûi
maát nhieàu thôøi gian ñeå vieát caâu traû lôøi < 11 > , < 16 > .
* Öu nhöôïc ñieåm cuûa traéc nghieäm töï luaän .

- Öu ñieåm :
+Caâu hoûi TNTL ñoøi hoûi hoïc sinh phaûi töï traû lôøi vaø dieãn
ñaït baèng ngoân ngöõ cuûa chính mình , neân noù coù theå ño ñöôïc nhieàu
möùc ñoä tö duy , ñaëc bieät laø coù khaû naêng phaân tích , toång hôïp ,so
saùnh .Noù khoâng nhöõng kieåm tra ñöôïc ñoä chính xaùc cuûa kieán thöùc
maø hoïc sinh naém ñöôïc , maø coøn kieåm tra ñöôïc kó naêng , kó xaûo
giaûi baøi taäp ñònh tính cuõng nhö ñònh löôïng cuûa hoïc sinh .
+Coù theå kieåm tra ñaùnh giaù caùc muïc tieâu lieân quan ñeán
thaùi ñoä , söï hieåu bieát nhöõng yù nieäm, sôû thích vaø taøi dieãn ñaït
caùc tö töôûng .Hình thaønh cho hoïc sinh thoùi quen saép ñaët yù töôûng
,suy dieãn , khaùi quaùt hoùa , phaân tích , toång hôïp .... phaùt huy tính
ñoäc laäp tö duy saùng taïo .
13
+ vieäc chuaån bò caâu hoûi deã ít toán thôøi gian so vôùi caâu hoûi
TNKQ .
- Nhöôïc ñieåm :
+ TNTL soá löôïng caâu hoûi ít töø 1 ñeán 10 caâu tuøy thuoäc vaøo
thôøi gian .Daïng caâu hoûi thieáu tính chaát tieâu bieåu , giaù trò noäi dung
khoâng cao , vieäc chaám ñieåm gaëp khoù khaên , tính khaùch quan khoâng
cao neân ñoä tin caäy thaáp .
+ Cuõng do phuï thuoäc vaøo tính chuû quan cuûa ngöôøi chaám
neân nhieàu khi cuøng moät baøi kieåm tra , cuõng moät ngöôøi chaám
nhöng ôû hai thôøi ñieåm khaùc nhau hoaëc cuøng moät baøi kieåm tra
nhöng do hai ngöôøi khaùc nhau chaám thì keát quaû chaám cuõng coù söï
khaùc nhau do ñoù phöông phaùp naøy coù ñoä giaù trò thaáp .
+ Vì soá löôïng caâu hoûi ít neân khoâng theå kieåm tra heát noäi
dung trong chöông trình hoïc , caùc muïc tieâu laøm cho hoïc sinh coù
chieàu höôùng hoïc leäch , hoïc tuû vaø coù tö töôûng quay coùp trong luùc
kieåm tra < 7 > , < 10 > , < 13 > .
1.1.4.2. Traéc nghieäm khaùch quan .

* Khaùi nieäm :
TNKQ laø phöông phaùp KT-ÑG keát quaû hoïc taäp cuûa hoïc sinh
baèng heä thoáng caâu hoûi traéc nghieäm khaùch quan .Traéc nghieäm
ñöôïc goïi laø khaùch quan vì caùch cho ñieåm laø khaùch quan chöù
khoâng chuû quan nhö TNTL .Coù theå coi keát quaû chaám ñieåm laø nhö
nhau khoâng phuï thuoäc vaøo ngöôøi chaám baøi traéc nghieäm ñoù < 19 >
* Öu , nhöôïc ñieåm cuûa TNKQ .
- Öu ñieåm :
14
+ Trong moät thôøi gian ngaén kieåm tra ñöôïc nhieàu kieán thöùc cuï
theå , ñi vaøo nhöõng khía caïnh khaùc nhau cuûa kieán thöùc .
+ Noäi dung kieán thöùc kieåm tra roäng coù taùc duïng choáng laïi
khuynh höôùng hoïc tuû , hoïc leäch .
+ Soá löôïng caâu hoûi nhieàu , ñuû cô sôû tin caäy , ñuû cô sôû ñaùnh
giaù chính xaùc trình ñoä hoïc cuûa hoïc sinh thoâng qua kieåm tra .
+ Tuy vieäc bieân soaïn caâu hoûi toán thôøi gian , song vieäc chaám baøi
nhanh choùng, chính xaùc .Ngoaøi ra coù theå söû duïng caùc phöông tieän
kó thuaät ñeå chaám baøi moät caùch raát nhanh choùng vaø chính xaùc .
+ Gaây höùng thuù vaø tích cöïc hoïc taäp cho hoïc sinh .
+ Giuùp hoïc sinh phaùt trieån kó naêng nhaän bieät , hieåu , öùng duïng
vaø phaân tích .
+ Vôùi phaïm vi bao quaùt roäng cuûa baøi kieåm tra , hoïc sinh khoâng
theå chuaån bò taøi lieäu ñeå quay coùp .Vieäc aùp duïng coâng ngheä môùi
vaøo vieäc ssoaïn thaûo caùc ñeà thi cuõng haïn cheá ñeán möùc thaáp nhaát
hieän töôïng nhìn baøi hay trao ñoåi baøi .
-Nhöôïc ñieåm :
+ Phöông phaùp TNKQ haïn cheá vieäc ñaùnh giaù naêng löïc dieãn ñaït
vieát hoaëc noùi , naêng löïc saùng taïo , khaû naêng laäp luaän , khoâng
luyeän taäp cho hoïc sinh caùch haønh vaên , caùch trình baøy , khoâng
ñaùnh giaù ñöôïc tö töôûng , nhieät tình thaùi ñoä cuûa hoïc sinh .
+Coù yeáu toá ngaãu nhieân , may ruûi .
+ Vieäc soaïn caâu hoûi ñoøi hoûi nhieàu thôøi gian vaø coâng söùc
+ Toán keùm trong vieäc soaïn thaûo , in aán ñeà kieåm tra vaø hoïc sinh
cuõng maát nhieàu thôøi gian ñeå ñoïc caâu hoûi .
15
- Caùc loïai caâu hoûi TNKQ vaø öu nhöôïc ñieåm cuûa chuùng .
* Loaïi ñuùng - sai hoaëc co ù - khoâng .
Loïai naøy ñöôïc trình baøy döôùi daïng moät caâu phaùt bieåu vaø thí
sinh phaûi traû lôøi baèng caùch löïa choïn ñuùng ( Ñ ) hoaëc sai ( S )
.Hoaëc chuùng coù theå laø nhöõng caâu hoûi tröïc tieáp ñeå ñöôïc traû lôøi
laø coù hay khoâng .Loaïi caâu naøy raát thoâng duïng vì loaïi caâu naøy
thích hôïp vôùi caùc kieán thöùc söï kieän , coù theå kieåm tra kieán thöùc
trong moät thôøi gian ngaén .Giaùo vieân coù theå soaïn ñeà thi trong moät
thôøi gian ngaén .Khuyeát ñieåm cuûa loaïi naøy laø khoù coù theå xaùc
ñònh ñieåm yeáu cuûa hoïc sinh do yeáu toá ñoaùn moø xaùc suaát 50% ,
coù ñoä tin caäy thaáp , ñeà ra thöôøng coù khuynh höôùng trích nguyeân
vaên giaùo khoa neân khuyeán khích thoùi quen hoïc thuoäc loøng hôn laø
tìm toøi suy nghó .
*Loaïi traéc nghieäm gheùp ñoâi :
Laø nhöõng caâu hoûi coù hai daõy thoâng tin , moät beân laø caùc caâu
hoûi vaø beân kia laø caâu traû lôøi .
Soá caâu gheùp ñoâi caøng nhieàu thì xaùc suaát may ruûi caøng thaáp ,
do ñoù caøng taêng phaàn gheùp so vôùi phaàn ñöôïc gheùp thì chaát löôïng
traéc nghieäm caøng ñöôïc naâng cao .Loaïi naøy thích hôïp vôùi caâu hoûi
söï kieän khaû naêng nhaän bieát kieán thöùc hay nhöõng moái töông quan
khoâng thích hôïp cho vieäc aùp duïng caùc kieán thöùc mang tính nguyeân
lyù , quy luaät vaø möùc ño caùc khaû naêng trí thöùc naâng cao .
*Loaïi traéc nghieäm ñieàn khuyeát :
Coù hai daïng .Chuùng coù theå laø nhöõng caâu hoûi vôùi giaûi ñaùp
ngaén hay laø nhöõng caâu phaùt bieåu vôùi moät hay nhieàu choã ñeå
troáng thí sinh phaûi ñieàn vaøo moät töø hay moät nhoùm töø caàn thieát
.Lôïi theá cuûa noù laø laøm maát khaû naêng ñoaùn moø cuûa hoïc sinh
16
.Hoï coù cô hoäi trình bình nhöõng caâu traû lôøi khaùc thöôøng phaùt huy
oùc saùng taïo , giaùo vieân deã soaïn caâu hoûi thích hôïp vôùi caùc moân
töï nhieân , coù theå ñaùnh giaù möùc hieåu bieát veà nguyeân lyù , giaûi
thích caùc söï kieän , dieãn ñaït yù kieán vaø thaùi ñoä cuûa mình ñoái vôùi
vaán ñeà ñaët ra . Tuy nhieân khuyeát ñieåm chính cuûa loaïi traéc nghieäm
naøy laø vieäc chaám baøi maát nhieàu thôøi gian vaø giaùo vieân thöôønfg
khoâng ñaùnh giaù cao caùc caâu traû lôøi saùng taïo tuy khaùc ñaùp aùn
maø vaãn coù lyù .
*Loïai traéc nghieäm nhieàu löïa choïn :
Ñaây laø loaïi caâu traéc nghieäm coù öu ñieåm hôn caû vaø ñöôïc duøng
thoâng duïng nhaát .
Traéc nghieäm nhieàu löïa choïn laø daïng caâu hoûi coù nhieàu phöông
aùn thí sinh chæ vieäc choïn moät trong caùc phöông aùn ñoù .Soá phöông
aùn caøng nhieàu thì khaû naêng may ruûi caøng ít .Hieän nay thöôøng
duøng 4 ñeán 5 phöông aùn .Caâu hoûi daïng naøy thöôøng coù hai phaàn :
Phaàn goác coøn goïi laø phaàn daãn vaø phaàn löïa choïn .Phaàn goác laø
caâu hoûi hay caâu boû löûng ( chöa hoaøn taát ) phaûi ñaët ra moät vaán
ñeà hay ñöa ra moät yù töôûng roõ raøng giuùp cho thí sinh hieåu roû caâu
hoûi traéc nghieäm ñeå choïn caâu traû lôøi thích hôïp .Phaàn löïa choïn
goàm nhieàu caùch giaûi ñaùp trong ñoù coù moät phöông aùn coøn laïi laø
“ moài nhöõ “ hay caâu nhieãu .
Öu ñieåm cuûa loaïi caâu hoûi nhieàu löïa choïn :

- Giaùo vieân coù theå duøng loaïi caâu hoûi naøy ñeå kieåm tra ñaùnh giaù
nhöõng muïc tieâu giaûng daïy ,hoïc taäp khaùc nhau chaúng haïn nhö :
+ Xaùc ñònh moái töông quan nhaân quaû .
+ Nhaän bieát caùc ñieàu sai laàm .
17
+ Gheùp caùc keát quaû hay caùc ñieàu quan saùt ñöôïc vôùi nhau .
+ Ñònh nghóa caùc thaønh ngöõ .
+ Tìm nguyeân nhaân cuûa moät soá söï kieän .
+ Nhaän bieát ñieåm töông ñoàng hay khaùc bieät giöõa hai hay nhieàu
vaät .
+ Xaùc ñònh nguyeân lyù hay yù nieäm toång quaùt töø caùc söï kieän .
+ Xaùc ñònh thöù töï hay caùch saép ñaët giöõa nhieàu vaät .
+ Xeùt ñoaùn vaán ñeà ñang ñöôïc tranh luaän döôùi nhieàu quan ñieåm .
Ñoä tin caäy cao hôn , yeáu toá ñoaùn moø hay may ruûi giaûm ñi nhieàu so
vôùi caùc loaïi TNKQ khaùc khi soá phöông aùn choïn löïa taêng leân.
HS buoäc phaûi xeùt ñoaùn ,phaân bieät kó caøng tröôùc khi traû lôøi caâu
hoûi .
Tính giaù trò toát hôn , vôùi baøi traéc nghieäm coù nhieàu caâu traû lôøi
ñeå löïa choïn ngöôøi ta coù theå ño ñöôïc caùc khaû naêng nhôù , aùp duïng
caùc nguyeân lyù ,ñònh luaät ,toång quaùt hoùa raát höõu hieäu .
Coù theå phaân tích tính chaát moãi caâu hoûi .Duøng phöông phaùp phaân
tích tính chaát caâu hoûi , chuùng ta coù theå xaùc ñònh caâu naøo quaù
deã , caâu naøo quaù khoù ,caâu naøo khoâng coù giaù trò ñoái vôùi muïc
tieâu caàn traéc nghieäm , coù theå xem xeùt caâu naøo khoâng coù lôïi
hoaëc laøm giaûmgiaù trò caâu hoûi .
Thaät söï khaùch quan khi chaám baøi , ñieåm soá cuûa baøi traéc nghieäm
khaùch quan khoâng phuï thuoäc vaøo chöõ vieát , khaû naêng dieãn ñaït
hoaëc trình ñoä ngöôøi chaám baøi ..
Nhöôïc ñieåm :
Loïai caâu naøy khoù soaïn vì phaûi tìm caâu traû lôøi ñuùng nhaát , coøn
nhöõng caâu coøn laïi goïi laø caâu nhieãu thì cuõng coù veû hôïp lyù
18
.Ngoaøi ra phaûi soaïn caâu hoûi nhö theá naøo ñeå ño ñöôïc caùc möùc trí
naêng cao hôn möùc bieát , nhôù , hieåu.
Coù theå hoïc sinh coù oùc saùng taïo ,tö duy toát coù theå tìm ra caâu traû
lôøi hay hôn ñaùp aùn thì seõ laøm cho hoïc sinh ñoù caûm thaáy khoâng
thoaû maõn , khoâng phuïc .
Caùc caâu hoûi nhieàu löïa choïn coù theå khoâng ño ñöôïc khaû naêng
phaùn ñoaùn tinh vi vaø khaû naêng giaûi quyeát vaán ñeà kheùo leùo ,
saùng taïo moät caùch hieäu nghieäm baèng loaïi caâu traû lôøi TNTL soaïn
kyõ .
Ngoaøi ra toám keùm giaáy möïc ñeå in ñeà loaïi caâu hoûi naøy so vôùi
loaïi caâu hoûi khaùc laø cuõng caàn nhieàu thôøi gian ñeå hoïc sinh ñoïc
noäi dung caâu hoûi < 7 > , < 19 > .
*Caâu hoûi traéc nghieäm nhieàu löïa choïn coù theå duøng thaåm ñònh trí
naêng möùc bieát , hieåu , khaû naêng vaän duïng , phaân tích , toång hôïp
hay caû khaû naêng phaùn ñoaùn cao hôn .Vì vaäy khi vieát caâu hoûi naøy
giaùo vieân caàn löu yù :
- Caâu daãn phaûi coù noäi dung ngaén goïn , roõ raøng , lôøi vaên saùng
suûa , phaûi dieãn ñaït roõ raøng moät vaán ñeà .Traùnh duøng caùc töø
phuû ñònh , neáu khoâng traùnh ñöôïc thì caàn phaûi nhaán maïnh ñeå hoïc
sinh khoâng phaûi nhaàm .Caâu daãn phaûi laø caâu coù ñaày ñuû yù ñeå
hoïc sinh hieåu ñöôc mình ñang ñöôïc hoûi vaán ñeà gì .
- Caâu choïn cuõng phaûi roõ raøng deã hieåu , phaûi coù cuøng loaïi quan
heä vôùi caâu daãn vaø chuùng phaûi phuø hôïp veà maët ngöõ phaùp vôùi
caâu daãn .
- Neân coù 4 ñeán 5 phöông aùn ñeå choïn cho moãi caâu hoûi . Neáu soá
phöông aùn traû lôøi ít hôn thì yeáu toá ñoaùn moø may ruûi seõ taêng
leân .Nhöng neáu coù quaù nhieàu phöông aùn ñeå choïn thì khoù khi soaïn
19
vaø hoïc sinh thì maát nhieàu thôøi gian ñeå ñoïc caâu hoûi , caùc caâu
nhieãu phaûi coù veû hôïp lyù vaø coù söùc haáp daãn nhö nhau ñeå hoïc
sinh keùm choïn .Trong moät baøi TNKQ caàn löu yù saép xeáp moãi
phöông aùn ñuùng trong caùc caâu nhieàu löïa choïn 5 phöông aùn cuûa
baøi traéc nghieäm neân xaáp xæ baèng 20% , tröôøng hôïp thí sinh chæ
choïn moät phöông aùn coá ñònh thì khi tính ñieåm hieäu chænh thì seõ coù
ñieåm theo coâng thöùc :
Soá caâu traû lôøi

sai
Soá caâu traû lôøi
Ñieåm soá = -
ñuùng
Soá phöông aùn -1
-Phaûi chaéc chaén chæ coù moät phöông aùn traû lôøi ñuùng , coøn caùc
phöông aùn coøn laïi thaät söï nhieãu .Khoâng ñöôïc ñöa vaøo hai caâu
choïn cuøng moät yù nghóa , moãi caâu kieåm tra chæ neân vieát veà moät
noäi dung kieán thöùc naøo ñoù .
Thôøi gian ñeå traû lôøi moät caâu hoûi ít töø 1  3 phuùt , do ñoù caùc
moân khoa hoïc töï nhieân , ñaëc bieät laø hoùa hoïc khi xaây döïng caùc
baøi toaùn TNKQ nhieàu löïa choïn neân xaây döïng vaø bieân soaïn caùc
baøi toaùn coù theå giaûi nhanh giuùp hoïc sinh phaùt trieån tö duy , oùc
saùng taïo , khaû naêng phaùn ñoùan moät caùch logic vaø khoa hoïc .
1.1.5.Ñaùnh giaù chaát löôïng caâu hoûi TNKQ .
Ñeå ñaùnh giaù chaát löôïng cuûa caâu TNKQ hoaëc cuûa ñeà thi TNKQ
,ngöôøi ta thöôøng duøng moät soá ñaïi löôïng ñaëc tröng .
Sau ñaây chuùng toâi chæ giôùi thieäu moät soá ñaïi löôïng quan troïng
nhaát , baèng caùch giaûi thích ñònh tính ñôn giaûn < 12 > .
1.1.5.1 .Ñoä khoù hoaëc ñoä deã cuûa caâu hoûi .
20
Khi noùi ñeán ñoä khoù , ta phaûi xem xeùt caâu TNKQ laø khoù ñoái vôùi
ñoái töôïng naøo .Nhôø vieäc thöû nghieäm treân caùc ñoái töôïng hoïc sinh
phuø hôïp , ngöôøi ta coù theå xaùc ñònh ñoä khoù nhö sau : Chia loaïi hoïc
sinh laøm 3 nhoùm
Nhoùm gioûi : goàm 27% soá löôïng hoïc sinh coù ñieåm soá cao nhaát cuûa
kyø kieåm tra .
Nhoùm keùm : goàm 27% soá löôïng hoïc sinh coù ñieåm thaáp cuûa kyø
kieåm tra .
Nhoùm trung bình : goàm 46% soá löôïng hoïc sinh coøn laïi , khoâng phuï
thuoäc hai nhoùm treân .
Khi ñoù heä soá veà ñoä khoù cuûa caâu hoûi ( DV ) ñöôïc tính nhö sau :
NG + NK
DV = .100% .
2n
NG : Soá hoïc sinh thuoäc nhoùm gioûi traû lôøi ñuùng caâu hoûi .
NK : Soá hoïc sinh thuoäc nhoùm keùm traû lôøi ñuùng caâu hoûi .
n : Toång soá hoïc sinh nhoùm gioûi ( hoaëc nhoùm keùm ) .
Thang phaân loaïi ñoä khoù ñöôïc quy öôùc nhö sau :
-Caâu deã : 70%  100% hoïc sinh traû lôøi ñuùng .
- Caâu töông ñoái khoù : 30 60% hoïc sinh traû lôøi ñuùng .
- Caâu khoù : 0 29% hoïc sinh traû lôøi ñuùng .
Theo chuùng toâi caàn phaân bieät ñoä khoù chi tieát hôn vaø neân theo
thang phaân loaïi keát quaû hoïc taäp hieän haønh :
Caâu deã : 80 100% hoïc sinh traû lôøi ñuùng .
Caâu trung bình : 60 79% hoïc sinh traû lôøi ñuùng .
Caâu töông ñoái khoù : 40 59% hoïc sinh traû lôøi ñuùng .
Caâu khoù : 20 39% hoïc sinh traû lôøi ñuùng .
21
Trong kieåm tra ñaùnh giaù neáu caâu traéc nghieäm coù ñoä khoù ( DV ) :
Neáu DV töø 25%  75% : duøng bình thöôøng .
Neáu DV töø 10%  25% vaø 75%  90% : caån troïng khi duøng .
Neáu DV < 10% vaø DV > 90% khoâng duøng .
1.1.5.2. Ñoä phaân bieät :
Khi ra moät caâu hoûi hay moät baøi traéc nghieäm cho moät
nhoùm hoïc sinh naøo ñoù , ngöôøi ta muoán phaân bieät trong nhoùm aáy
nhöõng ngöôøi coù naêng löïc khaùc nhau nhö : gioûi , khaù , trung bình,
keùm … Caâu TNKQ thöïc hieän khaû naêng ñoù goïi laø coù ñoä phaân
bieät .Muoán cho caâu hoûi coù ñoä phaân bieät thì phaûn öùng cuûa nhoùm
hoïc sinh gioûi vaø nhoùm hoïc sinh keùm ñoái vôùi caâu hoûi ñoù hieån
nhieân phaûi khaùc nhau . Thöïc hieän pheùp tính thoáng keâ , ngöôøi ta
tính ñöôïc ñoä phaân bieät DI theo coâng thöùc :
NG - NK
DI =
n
Thang phaân loaïi ñoä phaân bieät ñöôïc quy öôùc nhö sau :
Tæ leä hoïc sinh nhoùm gioûi vaø nhoùm keùm laø ñuùng nhö nhau thì ñoä
phaân bieät baèng 0
Tæ leä hoïc sinh nhoùm gioûi laøm ñuùng nhieàu hôn nhoùm keùm thì ñoä
phaân bieät laø döông ( ñoä phaân bieät döông naèm trong khoaûng töø 0
-1)
Tæ leä thí sinh nhoùm gioûi laøm ñuùng ít hôn nhoùm keùm thì ñoä phaân
bieät laø aâm .
Cuï theå nhö sau :
< DI < 0,2 : Ñoä phaân bieät raát thaáp giöõa HS gioûi vaø HS keùm .
0,2 < DI < 0,4 : Ñoä phaân bieät thaáp giöõa HS gioûi vaø HS keùm .
22
0,4 < DI < 0,6 : Ñoä phaân bieät trung bình giöõa HS gioûi vaø HS keùm .
0,6< DI < 0,8 : Ñoä phaân bieät cao giöõa HS gioûi vaø HS keùm .
0,8 < DI < 1 : Ñoä phaân bieät raát cao giöõa HS gioûi vaø HS keùm .
Nhöõng caâu coù DI> 0,32 : Duøng ñöôïc .
DI töø
0,22  0,31 : neân thaän troïng khi duøng .
DI< 0,22 khoâng duøng ñöôïc .
1.1.5.3 . Ñoä tin caäy :
Traéc nghieäm laø moät pheùp ño löôøng ñeå bieát ñöôïc naêng
löïc cuûa ñoái töôïng ñöôïc ño .Tính chính xaùc cuûa pheùp ño löôøng naøy
raát quan troïng .Ñoä tin caäy cuûa baøi traéc nghieäm chính laø ñaïi löôïng
bieåu thò möùc ñoä chính xaùc cuûa pheùp ño nhôø baøi traéc
nghieäm.Toaùn hoïc thoáng keâ cho nhieàu phöông phaùp ñeå tính ñoä tin
caäy cuûa moät baøi traéc nghieäm : hoaëc döïa vaøo söï oån ñònh cuûa keát
quaû traéc nghieäm giöõa hai laàn ño cuøng moät nhoùm ñoái töôïng hoaëc
döïa vaøo söï töông quan giöõa keát quaû cuûa caùc boä phaän töông ñöông
nhau trong moät baøi traéc nghieäm ( hoaëc aùp duïng caùc phöông phaùp
theo taøi lieäu < 1. 1> )
1.1.5.4. Ñoä giaù trò .
Yeâu caàu quan troïng nhaát cuûa baøi traéc nghieäm vôùi tö caùch
laø moät pheùp ño löôøng trong giaùo duïc laø noù ño ñöôïc caùi caàn ño
.Pheùp ño bôûi baøi traéc nghieäm ñaït ñöôïc muïc
tieâu ñoù laø pheùp ño coù giaù trò .
Ñoä giaù trò cuûa baøi traéc nghieäm laø ñaïi löôïng bieåu thò möùc
ñoä ñaït ñöôïc muïc tieâu ñeà ra cho pheùp ño nhôø baøi traéc nghieäm .
Ñeå baøi traéc nghieäm coù ñoä giaù trò cao , caàn xaùc ñònh tæ mæ
muïc tieâu caàn ñöa ra trong baøi traéc nghieäm vaø phaûi baùm saùt muïc
23
tieâu ñoù trong quaù trình xaây döïng baøi toaùn traéc nghieäm , ngaân
haøng caâu hoûi traéc nghieäm .Neáu thöïc hieän khoâng ñuùng quy trình
treân thì coù khaû naêng keát quaû cuûa pheùp ño seõ phaûn aùnh moät caùi
gì khaùc chöù khoâng phaûi laø caùi maø chuùng ta muoán ño nhôø baøi
traéc nghieäm .Moät trong nhöõng phöông phaùp xaùc ñònh ñoä giaù trò
cuûa kyø thi laø tính xem keát quaû cuûa kyø thi ñoù treân moät nhoùm hoïc
sinh coù töông quan chaët cheõ tôùi keát quaû hoïc taäp ôû baäc cao hôn
cuûa nhoùm hoïc sinh ñoù hay khoâng .
1.2. Xaây döïng caâu hoûi vaø baøi toaùn traéc nghieäm khaùch quan
nhieàu löïa choïn .
1.2.1. Tieâu chuaån .
Khi xaây döïng caâu hoûi , baøi toaùn traéc nghieäm khaùch quan
nhieàu löïa choïn phaûi ñaûm baûo caùc tieâu chuaån cuûa noù thì môùi
ñaûm baûo ñoä giaù trò vaø ñoä tin caäy khi söû duïng .Caâu hoûi TNKQ
nhieàu löïa choïn coù caùc tieâu chuaån ñònh tính vaø ñònh löôïng .
1.2.1.1. Tieâu chuaån ñònh löôïng .
Theo nhieàu taùc giaû caùc caâu hoûi TNKQ nhieàu löïa choïn
duøng ñeå ñaùnh giaù thaønh quaû hoïc taäp thöôøng coù ñoä khoù trong
khoaûng 20 80% , toát nhaát naèm trong khoaûng 4060% , ñoä phaân
bieät töø 0,2 trôû leân < 6> , < 7 > …..
1.2.1.2. Tieâu chuaån ñònh tính .
* Caâu daãn : Phaûi bao haøm taát caû nhöõng thoâng tin caàn thieát
veà vaán ñeà ñöôïc trình baøy moät caùch roõ raøng , ngaén goïn , suùc tích
vaø hoaøn chænh .
* Caùc phöông aùn choïn : Phöông aùn choïn phaûi baûo ñaûm laø
chính xaùc hoaëc chính xaùc nhaát .caâu nhieãu phaûi coù tính haáp daãn
24
vaø coù veû hôïp lí ñoái vôùi ngöôøi chöa naém vöõng vaán ñeà .caùc
phöông aùn choïn phaûi töông töï hoaëc ñoàng nhaát veà maët ngöõ phaùp .
1.2.2. Quy trình xaây döïng caâu hoûi TNKQ nhieàu löïa choïn .
1.2.2.1 . Nguyeân taéc chung khi xaây döïng caâu hoûi TNKQ nhieàu löïa
choïn .
a) Xaây döïng theo muïc tieâu noäi dung khaûo saùt : Theo GS
.Döông Thieäu Toáng
< 7 > vaø moät soá taùc giaû khaùc ñeàu khaúng ñònh khi xaây döïng caâu
hoûi TNKQ nhieàu löïa choïn phaûi baùm theo muïc tieâu noäi dung cuûa
chöông trình , cuûa troïng taâm kieán thöùc , phaûi hoûi nhöõng gì caàn hoûi
.Khi soaïn cuõng traùnh khuynh höôùng quaù chi tieát chaët cheõ ,hoaëc
quaù toång quaùt muïc tieâu noäi dung , caàn phaûi xem xeùt toaøn boä
chöông trình .Nhö vaäy ñieàu quan troïng nhaát laø xaùc ñònh muïc tieâu
noäi dung .Noäi dung mang tính toång theå ñoái vôùi hoùa hoïc laø caùc
kieán thöùc veà khaùi nieäm , söï kieän , quaù trình , cô cheá , quy luaät ,
phaûn öùng hoùa hoïc ….
b) Caùc quy taéc xaây döïng moät caâu hoûi TNKQ nhieàu löïa
choïn :
Ñeå ñaït ñöôïc tieâu chuaån ñònh tính vaø ñònh löôïng ,theo nhieàu
taùc giaû vieäc xaây döïng caùc caâu hoûi TNKQ nhieàu löïa choïn phaûi
tuaân thuû caùc quy taéc sau :
-Quy taéc laäp caâu daãn :
+ Caâu daãn laø phaàn chính cuûa caâu hoûi , ñoù laø troïng taâm vaán ñeà
caàn giaûi quyeát .Bôûi vaäy phaûi dieãn ñaït roõ raøng nhieäm vuï maø
caùc thí sinh phaûi hoaøn thaønh , phaûi ñöa ra ñaày ñuû nhöõng thoâng tin
caàn thieát cho hoïc sinh ñeå hoï hieåu ñöôïc yeâu caàu cuûa caâu hoûi .
25
+ Thöôøng duøng moät caâu hoûi hay moät caâu löûng ( moät nhaän ñònh
khoâng ñaày ñuû , chöa hoaøn chænh ) ñeå laäp caâu daãn .Coù theå duøng
nguyeân taéc phaân tích yeáu toá ñeå vieát caâu daãn döôùi daïng ñöa ra
nhieàu yeáu toá sau ñoù toå hôïp laïi thaønh caùc phöông aùn choïn
+ Khi laäp caâu daãn caàn phaûi traùnh nhöõng töø coù tính chaát gôïi yù
hoaëc taïo ñaàu moái daãn tôùi caâu traû lôøi nhö : “ Caâu naøo sau ñaây “
trong khi moät trong caùc phöông aùn choïn laø toå hôïp cuûa moät soá
caâu .
- Quy taéc laäp caùc phöông aùn choïn :
Ñoù laø nhöõng phöông aùn ñöa ra ñeå giaûi quyeát nhieäm vuï ñaët ra ôû
caâu daãn .Thoâng thöôøng coù 4-5 phöông aùn choïn , trong ñoù chæ coù
moät phöông aùn laø ñuùng hoaëc ñuùng nhaát , nhöõng caâu coøn laïi laø
nhöõng caâu gaây nhieãu hay coøn goïi laø moài nhöû .Khi soaïn caùc
phöông aùn choïn caàn löu yù caùc quy taéc sau :
+ Ñaûm baûo cho caâu daãn vaø caâu traû lôøi khi gaén vaøo nhau phaûi
phuø hôïp veà maët caáu truùc ngöõ phaùp vaø thaønh moät noäi dung
hoaøn chænh .
+ Traùnh xu höôùng caâu ñuùng luoân daøi hôn caùc caâu nhieãu khaùc taïo
cô sôû cho vieäc ñoaùn moø cuûa hoïc sinh . Do ñoù caùc phöông aùn choïn
caàn coù caáu truùc töông töï nhau ñeå laøm taêng ñoä phaân bieät cuûa
caâu hoûi .
+Caàn laøm cho caùc caâu nhieãu coù veû hôïp lyù nhö nhau vaø coù söùc
haáp daãn ñoái vôùi caùc thí sinh naém vaán ñeà chöa vöõng , caùc caâu
nhieãu ít nhaát coù töø 3 5% hoïc sinh choïn cho moät phöông aùn thì seõ
laøm taêng ñoä giaù trò vaø ñoä phaân bieät cuûa caâu hoûi .
+ Phaûi ñaûm baûo chæ coù moät caâu duy nhaát ñuùng, ñuùng nhaát hay
hôïp lí nhaát , caâu ñuùng neân ñaët ôû nhöõng vò trí khaùc nhau ñeå traùnh
26
söï ñoaùn moø cuûa thí sinh .Ñoái vôùi caâu hoûi 5 phöông aùn neân saép
xeáp phöông aùn ñuùng baèng 20% toång soá caâu cuûa baøi traéc
nghieäm .
+ Caàn traùnh nhöõng caâu raäp khuoân saùch giaùo khoa taïo ñieàu kieän
cho hoïc sinh hoïc veït tìm caâu traû lôøi ñuùng .
1.2.2.2. Quy trình xaây döïng caâu hoûi TNKQ nhieàu löïa choïn .
Qui trình xaây döïng caâu hoûi TNKQ nhieàu löïa choïn goàm 3 giai ñoaïn :
Giai ñoaïn 1: Xaây döïng caâu hoûi : Nghieân cöùu chöông trình , xaùc ñònh
muïc tieâu noäi dung vaø caùc giaùo trình , saùch giaùo khoa söû duïng ñeå
xaùc ñònh ñoä noâng saâu cuûa kieán thöùc , xaây döïng vaø trao ñoåi vôùi
ñoàng nghieäp , chuyeân gia ….ñeå söûa chöõa chænh lyù .Coù theå goïi
giai ñoaïn naøy laø giai ñoaïn ñònh tính , phaûi thoaû maõn tieâu chuaån
ñònh tính cuûa caâu hoûi TNKQ nhieàu löïa choïn .
Giai ñoaïn 2: Kieåm ñònh chæ soá cuûa caùc caâu hoûi : Traéc nghieäm
thöû , kieåm ñònh ñoä khoù , ñoä phaân bieät , ñoä tin caäy cuûa caâu hoûi
TNKQ nhieàu löïa choïn .Coù theå goïi giai ñoaïn naøy laø giai ñoaïn ñònh
löôïng , giai ñoaïn naøy nhaèm ño caùc chæ tieâu neâu treân vaø khi caùc
caâu hoûi TNKQ nhieàu löïa choïn thoûa maõn caùc tieâu chuaån ñònh
löôïng môùi ñöa vaøo söû duïng .
Giai ñoaïn 3: Söû duïng vaøo caùc muïc tieâu daïy hoïc : coù theå goïi laø
giai ñoaïn choïn löïa , caùc caâu hoûi neáu ñaït yeâu caàu tieâu chuaån ñònh
tính , ñònh löôïng seõ ñöôïc ñöa vaøo traéc nghieäm chính thöùc .Nhöõng
caâu caàn phaûi boå sung , söûa chöõa thì sau khi hoaøn thieän seõ tieáp tuïc
ñöa vaøo heä thoáng caâu hoûi traéc nghieäm .Nhöõng caâu hoûi khoâng
theå söûa chöõa ñöôïc thì loaïi boû .Nhöõng caâu ñaït laø nhöõng caâu thoûa
maõn caùc tieâu chuaån ñònh tính vaø ñònh löôïng .Caùc tieâu chuaån ñònh
löôïng ñöôïc moät soá taùc giaû < 14>, < 6 > xaùc ñònh nhö sau :
27
+ Coù ñoä khoù töø 0,1 0,9 ( nghóa laø ít nhaát coù 10% thí sinh
traû lôøi ñuùng )
+ Ñoä phaân bieät döông vaø > 0,1 .
+ Moãi phöông aùn choïn coù ít nhaát 3 5% thí sinh choïn .
Khi coù heä thoáng caâu hoûi thì tuøy thuoäc vaøo noäi dung kieán thöùc
cuûa caâu hoûi möùc ñoä nhaän thöùc ño ñöôïc , ñoä khoù , ñoä phaân
bieät .maø söû duïng vôùi muïc ñích khaùc nhau trong quaù trình daïy
hoïc.Quy trình naøy ñöôïc bieåu dieãn baèng sô ñoà sau
Nghieân cöùu chöông trình moân hoïc vaø

caùc giaùo trình , SGK söû duïng
Xaây döïng
Laäp ma traän
caâu hoûi
Vieát caâu hoûi , laáy yù kieán cuûa ñoàng

nghieäp vaø chuyeân gia .
Kieåm ñònh Traéc nghieäm thöû.
Chæ soá ño .
Kieåm ñònh caùc chæ soá ño .
Söû duïng vaøi caùi

Choïn caâu ñaït , loaïi boû hoaëc söûa chöõa
Muïc tieâu caâu khoâng ñaït
daïy hoïc
Söû duïng vôùi muïc ñích khaùc nhau .
28
Moät caâu traéc nghieäm neáu khoâng coù thí sinh naøo traû lôøi ñöôïc ,
hoaëc taát caû thí sinh traû lôøi ñuùng ñeàu khoâng coù giaù trò trong kieåm
tra –ñaùnh giaù , doù ñoù ñoä khoù neân töø 0,10,9 .Nghóa laø caâu hoûi
laø quaù khoù neáu 90% khoâng traû lôøi ñöôïc , hoaëc caâu traû lôøi ñöôïc
coi laø quaù deã neáu treân 90% hoïc sinh traû lôøi ñöôïc .Ñoï phaân bieät
phaûi döông vaø > 0,1 .Vì neáu moät caâu hoûi maø nhoùm hoïc sinh yeáu
traû lôøi ñuùng baèng nhoùm gioûi thì caâu hoûi khoâng coù ñoä phaân
bieät cao vaø khoâng coù giaù trò phaân loaïi hoïc sinh .
Moät phöông aùn choïn coù ít nhaát 3-5% hoïc sinh choïn , bôûi vì
moät phöông aùn sai naøo ñoù maø khoâng coù thí sinh choïn thì phöông
aùn sai quaù loä , khoâng coøn laø phöôgn aùn gaøi baãy hay coøn goïi laø
moài nhöû nöõa .Ngöôøi xaây döïng phaûi thay ñoåi baèng moät phöông
aùn khaùc coù giaù trò hôn .
Tuøy vaøo keát quaû kieåm ñònh cuûa töøng caâu hoûi TNKQ nhieàu
löïa choïn maø coù theå loaïi boû hoaëc söûa chöõa nhöõng caâu hoûi chöa
ñaït .Vieäc ra caâu hoûi TNKQ nhieàu löïa choïn ñaït yeâu caàu veà kieåm
tra – ñaùnh giaù keát quaû khoâng phaûi laø vaán ñeà ñôn giaûn .Ngoaøi ra
döõ kieän ngoân ngöõ cuûa ñeà thi phaûi töôøng minh , trong saùng vaø
chính xaùc , caâu hoûi map môø ,sai ngöõ phaùp phaûi ñöôïc loaïi boû .
Nhöõng yeâu caàu khoù khaên ñoøi hoûi ngöôøi ra ñeà thi phaûi coù
kieán thöùc vöøa bao quaùt , vöøa saâu saéc vaø phaûi coù kinh nghieäm
cuûa thaày giaùo .
1.3.Söû duïng caâu hoûi traéc nghieäm khaùch quan nhieàu löïa choïn ñeå
kieåm tra , ñaùnh giaù trong moân hoïc hoùa hoïc ôû tröôøng THPT .
1.3.1 Thöïc tieãn kieåm tra ñaùnh giaù boä moân hoùa hoïc ôû tröôøng
THPT .
29
Do quen vôùi phöông phaùp kieåmtra ñaùnh giaù baèng phöông phaùp
töï luaän , raát ít giaùo vieân hieåu heát ñaày ñuû veà phöông phaùp TNKQ .
Do ñoù ban ñaàu coù nhieàu giaùo vieân coù ñònh kieán khoâng toát veà
phöông phaùp TNKQ cho raèng noù chæ ñaùnh giaù ñöôïc caùc möùc nhaän
thöùc thaáp ( khaû naêng nhôù maùy moùc ) , coù giaùo vieân coøn cho
raèng laøm traéc nghieäm chæ coù khaû naêng taäp cho hoïc sinh thoùi quen
chæ bieát ñaùnh daáu maø khoâng reøn luyeän cho hoï khaû naêng dieãn
ñaït ….
Hieäu quaû cuûa TNKQ chæ ñöïôc phaùt huy khi naém vöõng ñöôïc öu
khuyeát ñieåm cuûa noù vaø ñöôïc söû duïng ñuùng luùc , ñuùng choã ,
ñuùng ñoái töôïng ….vaø TNKQ phaûi ñöôïc xaây döïng moät caùch khoa
hoïc cho töøng caâu hoûi vaø toaøn baøi TNKQ .Nghóa laø töøng caâu hoûi
phaûi ñaûm baûo ño ñöôïc caùi caàn ño , ñaûm baûo caùc tieâu chuaån ñònh
tính , ñònh löôïng cuûa töøng caâu hoûi , baøi traéc nghieäm phaûi ñuû ñoä
tin caäy vaø bao quaùt ñöôïc noäi dung chöông trình maø coù caàn kieåm tra
ñaùnh giaù .Nghóa laø caâu hoûi traéc nghieäm phaûi maõ hoùa ñöôïc haàu
heát noäi dung kieán thöùc maø chöông trình yeâu caàu . Tuy nhieân ,trong
thöïc tieãn kieåm tra ñaùnh giaù keát quaû hoïc taäp moân hoùa hoïc ôû
tröôøng THPT raát ít giaùo vieân söû duïng TNKQ , moat soá giaùo vieân
coù tieán haønh KTÑG baèng TNKQ song chæ töøng phaàn cuûa chöông
trình , vôùi soá löôïng caâu hoûi ít , nhieàu caâu hoûi coù chung moät phaàn
daãn , hay söû duïng pheùp coäng phöông aùn neân deã loä ñaùp aùn , vi
phaïm tieâu chuaån ñònh tính vaø ñònh löôïng cuûa caâu hoûi .Moät lí do
nöõa laø quaù trình chuaån bò moät baøi KTÑG baèng TNKQ maát raát
nhieàu thôøi gian , coâng söùc ,maát nhieàu giaáy möïc , coâng in aán neân
gaây toán keùm vaát vaû cho giaùo vieân .Vì vaäy KT-ÑG baèng phöông
phaùp TNKQ vaãn chöa ñöôïc söû duïng nhieàu .
30
1.3.2. Taàm quan troïng cuûa vieäc xaây döïng caùc baøi toaùn coù phöông
phaùp giaûi nhanh ñeå KT-ÑG keát quaû hoïc taäp cuûa hoïc sinh baèng
phöông phaùp TNKQ .
Trong nhöõng naêm gaàn ñaây ñaõ coù nhieàu taùc giaû tieán haønh
bieân soaïn , xaây döïng heä thoáng caâu hoûi , baøi toaùn TNKQ duøng
KT-ÑG keát quaû hoïc taäp cuûa hoïc sinh .Heä thoáng caâu hoûi baøi taäp
ñöa ra nhìn chung ñaõ ñaùp öùng ñöïôc caùc yeâu caàu , caùc tieâu chuaån
trong vieäc xaây döïng caùc caâu hoûi TNKQ. Tuy nhieân vôùi ñaëc ñieåm
cuûa TNKQ soá löôïng caâu hoûi trong moät ñeà laø nhieàu , thôøi gian cho
moãi caâu ,moãi moät baøi taäp raát ít khoaûng 1 3 phuùt.Do ñoù vôùi
nhöõng baøi toaùn hoùa hoïc phöùc taïp thì vieäc giaûi maát nhieàu thôøi
gian taïo racho hoïc sinh taâm lyù hoang mang khi kieåm tra .Do ñoù veäc
xaây döïng caùc baøi toaùn hoùa hoïc maø ngoaøi caùch giaûi thoâng
thöôøng hoïc sinh coøn phaûi bieát suy luaän , nhaåm theo höôùng logic
hoùa hoïc , vôùi nhöõng con ñöôøng giaûi ngaén nhaát treân cô sô caùc
phöông phaùp giaûi toaùn , caùc quy luaät chung cuûa hoùa hoïc ñeå töø ñoù
hoïc sinh phaùt trieån tö duy vaø cuõng ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu cuûa
caâu hoûi TNKQ .
Ñeå giaûi nhanh nhöõng baøi toùan hoïc naøy sinh khoâng nhöõng naém
chaéc kieán thöùc cô baûn maø coøn phaûi töï reøn luyeän caùch vaän duïng
caùc kieán thöùc ñoù moät caùch thoâng minh , saùng taïo , phaûi coù kyõ
naêng toång hôïp,phaân tích caùc kieán thöùc ñaõ hoïc ,caàn phaûi phaùt
huy oùc saùng taïo trong vieäc vaän duïng linh hoaït caùc kieán thöùc cô
baûn vaøo vieäc giaûi baøi toaùn ñi cuøng laø moät trong nhöõng muïc tieâu
nhaèm naâng cao chaát löôïng giaùo duïc ôû tröôøng phoå thoâng .
31
Keát thuùc chöông 1.
Noäi dung chöông moät laø toång quan lyù luaän nghieân cöùu cuûa ñeà taøi
.Trong chöông naøy chuùng toâi tieán haønh nghieân cöùu moät soá vaán
ñeà sau :
Cô sôû lyù luaän veà traéc nghieäm .
Sô löôïc veà lòch söû nghieân cöùu treân theá giôùi vaø ôû Vieät Nam.
Khaùi nieäm traéc nghieäm , chöùc naêng cuûa traéc nghieäm , phaân loaïi
caâu hoûi traéc nghieäm .
Ñaùnh giaù chaát löôïng caâu hoûi traéc nghieäm khaùch quan .
Caùch thöùc xaây döïng caâu hoûi , baøi toaùn duøng laøm caâu TNKQ
nhieàu löïa choïn ñeå kieåm tra ñaùnh giaù moân hoùa hoïc ôû tröôøng
THPT .
Neâu leân ñöôïc thöïc tieãn KT-ÑG boä moân hoùa hoïc ôû tröôøng phoå
thoâng .
Taàm quan troïng cuûa vieäc xaây döïng caùc baøi toaùn coù theå giaûi
nhanh ñeå KT-ÑG keát quaû hoïc taäp cuûa hoïc sinh baèng phöông phaùp
TNKQ .
32
CHÖÔNG 2:
BIEÂN SOAÏN CAÙC BAØI TOAÙN HOÙA HOÏC HÖÕU CÔ COÙ
PHÖÔNG PHAÙP GIAÛI NHANH ÑEÅ LAØM CAÂU HOÛI TRAÉC
NGHIEÄM KHAÙCH QUAN NHIEÀU LÖÏA CHOÏN
2.1. Phaân tích caùc phöông phaùp coù theå giaûi nhanh 1 baøi toaùn hoùa
hoïc höõu cô :
Baøi taäp hoùa hoïc ñoùng vai troø quan troïng trong vieäc kieåm tra
ñaùnh giaù chaát löôïng hoïc taäp cuûa hoïc sinh .Ñeå xaây döïng moät baøi
toaùn hoùa hoïc chuùng ta phaûi coù kieán thöùc saâu roäng veà nghieân
cöùu , phaûi bao quaùt toaøn boä chöông trình hoùa hoïc phoå thoâng .Khi
xaây döïng phaûi ñaûm moät soá nguyeân taéc : ñuùng baûn chaát , khoa
hoïc , chính xaùc …..
Beân caïnh ñaùp öùng nhöõng yeâu caàu ñeå xaây döïng moät baøi
toaøn hoùa hoïc , xaây döïng baøi toaùn hoùa hoïc ñeå laøm caâu hoûi
TNKQ nhieàu löïa choïn coøn ñoøi hoûi caùc baøi toaùn ñoù ngoaøi caùch
giaûi thoâng thöôøng coøn coù caùch giaûi nhanh , caùch suy luaän thoâng
minh , caùc phöông aùn löïa choïn ngoaøi ñaùp aùn chính xaùc thì nhöõng
33
moài nhöû , caâu nhieãu cuõng phaûi coù veû hôïp lyù . Trong quaù trình
giaûi baøi taäp muoán giaûi nhanh ngoaøi vieäc naém chaéc kieán thöùc cô
baûn caùc böôùc giaûi , chuùng ta phaûi döïa vaøo nhöõng ñaëc ñieåm cuûa
baøi toaùn , bieát aùp duïng moät soá quy luaät , ñònh luaät , phöông phaùp
giaûi nhanh , giaûi nhaåm ñöôïc .
Döôùi ñaây laø moät soá phöông phaùp chuùng toâi ñöa ra ñeå vaän
duïng vaøo vieäc xaây döïng baøi toaùn hoùa hoïc coù theå giaûi nhanh
laøm caâu TNKQ nhieàu löïa choïn .
2.1.1. Döïa vaøo phöông phaùp taêng giaûm khoái löôïng
Nguyeân taéc : Döïa vaøo söï taêng giaûm khoái löôïng khi chuyeån töø
chaát naøy sang chaát khaùc ñeå xaùc ñònh khoái löôïng moät hoãn hôïp hay
moät chaát .
Cuï theå :
Döïa vaøo PTHH tìm söï thay ñoåi veà khoái löôïng cuûa 1 mol A  1 mol
B hoaëc chuyeån töø x mol A  x mol B ( vôùi x, y laø tæ leä caân baèng
phaûn öùng ) .
Tìm söï thay ñoåi khoái löôïng ( A B ) theo baøi ôû z mol caùc chaát tham
gia phaûn öùng chuyeån thaønh saûn phaåm .Töø ñoù tính ñöôïc soá mol
caùc chaát tham gia phaûn öùng vaø ngöôïc laïi . Phöông phaùp naøy
thöôøng aùp duïng giaûi trong baøi toaùn hoùa höõu cô seõ traùnh ñöôïc
vieäc laäp nhieàu phöông trình trong heä phöông trình töø ñoù seõ khoâng
phaûi giaûi nhöõng heä phöông trình phöùc taïp . Treân cô sôû öu ñieåm
cuûa phöông phaùp naøy chuùng toâi tieán haønh xaây döïng , phaân tích
vieäc giaûi theo phöông phaùp naøy cuøng vôùi phöông phaùp ñaïi soá
thoâng thöôøng( ñeå so saùnh ) . Döïa vaøo phöông phaùp taêng giaûm
khoái löôïng trong baøi toaùn cuûa röôïu , anñehit , axit ,este , axit amin ta
coù theå giaûi baøi toaùn moät caùch nhanh choùng chaúng haïn nhö :
34
Ñoái vôùi röôïu : Xeùt phaûn öùng cuûa röôïu vôùi K
R(OH)X + x K  R( OK )X + x/2 H2
Hoaëc ROH + K  ROK + 1/2 H2 .
Theo phöông trình ta thaáy : cöù 1 mol röôïu taùc duïng vôùi K  1 mol
muoái ancolat thì khoái löôïng taêng : 39 – 1 = 38 g.
 Vaäy neáu ñeà cho khoái löôïng cuûa röôïu vaø khoái löôïng cuûa muoái
ancolat thì ta coù theå tính soá mol cuûa röôïu , H2 vaø töø ñoù xaùc ñònh
coâng thöùc phaân töû cuûa röôïu .
* Ñoái vôùi anñehit : Xeùt phaûn öùng traùng göông cuûa anñehit.
R-CHO + Ag2O NH3 , to R-COOH + 2 Ag .
Theo phöông trình ta thaáy : cöù 1 mol anñehit ñem traùng göông  1 mol
axit thì khoái löôïng taêng : 45 – 29 = 16 g .
 Vaäy neáu ñeà cho khoái löôïng cuûa anñehit vaø khoái löôïng cuûa axit
thì ta coù theå tính ñöôïc soá mol cuûa anñehit , soá mol Ag vaø xaùc ñònh
coâng thöùc phaân töû cuûa anñehit .
Ñoái vôùi axit : Xeùt phaûn öùng cuûa axit vôùi kieàm
R(COOH )X + x NaOH  R(COONa)X + x H2O
Hoaëc RCOOH + NaOH  RCOONa + H2O
1 mol 1 mol  khoái löôïng taêng laø 22g
* Ñoái vôùi este : Xeùt phaûn öùng xaø phoøng hoùa
RCOOR’ + NaOH  RCOONa + R’OH
1 mol 1 mol  khoái löïông taêng laø 23 – MR’
* Ñoái vôùi aminoaxit : Xeùt phaûn öùng vôùi axit HCl
HOOC-R-NH2 + HCl  HOOC-R-NH3Cl
1mol 1 mol  khoái löôïng taêng laø
36,5g
Ví duï 1
35
Cho 20,15 gam hoãn hôïp 2 axit no ñôn chöùc taùc duïng vöøa ñuû vôùi dd
Na2CO3 thì thu ñöôïc V lít khí CO2 ( ño ÑKTC ) vaø dung dòch muoái .Coâ
caïn dung dòch thì thu 28,96 gam muoái .Gía trò cuûa V laø
A - 4,84 lít B- 4,48 lít C- 2,24 lít
D- 2,42 lít E- Keát quaû khaùc .
* Caùch giaûi thoâng thöôøng :
Goïi coâng thöùc toång quaùt cuûa Axit thöù nhaát laø RCOOH
coù a mol .
Goïi coâng thöùc toång quaùt cuûa Axit thöù hai laø R1COOH coù
b mol .
PTPÖ:
2 RCOOH + Na2CO3  2 RCOONa + CO2 + H2O .
a
a mol amol 2 mol
2 R1COOH + Na2CO3  2R1COONa + CO2 + H2O .
b
b mol b mol 2 mol
Theo ñaàu baøi ta coù heä phöông trình :

a ( MR +45 ) + b ( MR1 + 45 ) =20,15
a ( MR + 67 ) + b( MR1 + 67 ) = 28,96
a MR + 45 a + b MR1 +45b =20,15

a MR + 67 a + b MR1 +67b = 28,96
45( a+ b ) + ( a MR + b MR1 ) = 20,15

67( a+ b ) + ( a MR + b MR1 ) = 28,96
a + b = 0,4
36
ab
 Soá mol CO2 = 2 = 0,2 mol
Theå tích CO2 : V = 0,2 .22,4 = 4,48 lít .
Caùch giaûi nhanh :
Vaän duïng phöông phaùp taêng giaûm khoái löôïng .
Goïi CTTQ trung bình cuûa 2 axit laø R -COOH
PTPÖ :
2 R- COOH + Na2CO3  2 R-COONa + CO2 + H2O .
Theo phöông trình ta coù :
2mol Axit  2 mol muoái thì coù 1 mol CO2 bay ra vaø khoái löôïng
taêng 2(23-1) =44 g
Vaäy theo ñeà baøi <-- khoái löôïng taêng
28,96-20,15=8,81g
8,81
 Soá mol CO2 = 44 = 0,2 mol
 Theå tích CO2 : V= 0,2 .22,4 = 4,48 lít
Vaäy choïn ñaùp aùn B.
Ví duï 2:
Cho 10 gam hoãn hôïp 2 röôïu no ñôn chöùc keá tieáp nhau trong daõy
ñoàng ñaúng taùc duïng vöøa ñuû vôùi Na kim loaïi taïo ra 14,4 gam chaát
raén vaø V lít khí H2 ( ÑKC ) .V coù giaù trò laø
A – 1,12 lít B - 2,24 lít C- 3,36 lít D- 4,48
lít .
*Caùch giaûi thoâng thöôøng :
Ñaët CTTQ trung bình cuûa 2 röôïu laø CnH2n+1OH
PTPÖ:
CnH 2n +1OH + Na  Cn H2n +1ONa + ½ H2
37
14n  18 14n  40
Theo phöông trình ta coù : 10
= 14,4
 14,4( 14n + 18) = 10 ( 14 n + 40)

 201,6 n + 259,2 = 140 n + 400
 61,6 n = 140,8
n = 2,28.
 Coâng thöùc laø C2H5OH ( a mol ) vaø C3H7OH ( b mol )
Theo phöông trình ta coù heä phöông trình :
46 a + 60 b = 10
68a + 82 b = 14,4
 a= 0,1428 vaø b= 0,0571.
0,1428  0,0571
 Soá mol H2 = = 0.1 mol
2
 Theå tích H2 : V = 0,1 .22,4 = 2,24 lít .
* Caùch giaûi nhanh :

Theo PTPÖ :
1 mol röôïu + Na  1 mol muoái ancolat vaø 0,5 mol H2 bay ra thì taêng
(23-1)=22g
Vaäy theo ñeà baøi < -- taêng
(14,4-10)=4,4g
4,4.0,5
 Soá mol H2 = 22 =0,1 mol
 theå tích H2 : V = 0,1.22,4 = 2,24 lít
Vaäy choïn ñaùp aùn B .
Ví duï 3:
Khi thuûy phaân hoaøn toaøn 0,05 mol este cuûa 1 axit ña chöùc vôùi moät
röôïu ñôn chöùc tieâu toán heát 5,6 gam KOH .Maët khaùc khi thuûy phaân
38
5,475 gam este ñoù thì tieâu toán heát 4,2 gam KOH vaø thu ñöôïc 6,225
gam muoái .Vaäy coâng thöùc caáu taïo cuûa este laø
A-( COOC2H5)2 B- ( COOCH3 )2 C- ( COOCH2CH2CH3)2 D–Keát quaû
khaùc .
Khi thuûy phaân 0,05 mol este thì caàn 5,6 gam KOH
112
Vaäy thuûy phaân 1 mol este thì caàn 112 gam KOH hay 56 = 2 mol
 Este 2 chöùc ñöôïc taïo töø Axit 2 chöùc vaø röôïu ñôn chöùc .
Ñaët CTTQ cuûa este laø R(COOR’)2
PTPÖ : R(COOR’)2 + 2 KOH  R(COOK)2 + 2 R’OH
mol 0,0375 0,075 0,0375
4,2
n KOH = 56 = 0,075 mol
Ta coù heä phöông trình :
0,0375 ( R+ 44.2 + 2R’ ) = 5,475
0,0375 ( R+ 166 ) = 6,225
R + 2R’ = 58
R + 166 = 166
 R = 0
R’ = 29
Ñaët R’ laø CxHy vôùi x , y nguyeân döông vaø y  2x + 1
12 x + y = 29
x 1 2 3
y 17 5 -7
loaïi nhaän loaïi
 R’ laø - C2H5
39
Vaäy coâng thöùc caáu taïo cuûa este laø COO- CH2-CH3
 ( COOC2H5 )2
COO- CH2 –CH3
*Caùch giaûi nhanh:
Vì n KOH = 2 neste  Este 2 chöùc taïo töø axit 2 chöùc vaø röôïu ñôn
chöùc
Ñaët CTTQ cuûa este laø R( COOR’)2
R ( COO R’)2 + 2KOH  R(COOK)2 + 2 R’OH
Theo PT : Cöù 1 mol 2 mol  1 mol thì khoái löôïng taêng
(39.2-2R’) g
Vaäy 0,0375 mol 0,075  0,0375 thì khoái löôïng taêng 6,225-
5,475 =0,75 g
 0,0375 ( 78 – 2R’ ) = 0,75  R’ = 29  R’ laø C2H5-
5,475
Meste = 0,0375 = 146  MR + (44+29).2 = 146  MR = 0
Vaäy coâng thöùc ñuùng cuûa este laø ( COOC2H5)2
 Choïn ñaùp aùn A.
2.1.2.Döïa vaøo ñònh luaät baûo toaøn nguyeân toá vaø baûo toaøn khoái
löôïng :
Nhö chuùng ta ñabieát , trong  moïi quaù trình bieán ñoåi cuûa vaät
chaát thì caùc nguyeân toá vaø khoái löôïng töông öùng cuûa chuùng luoân
luoân ñöôïc baûo toaøn . Nghóa laø ngoaøi caùc phaûn öùng haït nhaân ,
khoâng coù moät hieän töôïng vaät lyù hay phaûn öùng hoùa hoïc naøo laøm
maát ñi hay laøm xuaát hieän nhöõng nguyeân toá laï , hoaëc laøm taêng hay
giaûm khoái löôïng cuûa caùc nguyeân toá .Töø ñònh luaät toång quaùt ñoù ,
ta suy ra nhieàu heä quaû trong ñoù coù caùc heä quaû sau :
40
Heä quaû 1: Trong caùc phaûn öùng hoùa hoïc , toång khoái löôïng caùc
chaát tham gia phaûn öùng baèng toång khoái löôïng caùc saûn phaåm taïo
thaønh .
PÖHH : A + B  C + D
Thì mA + mB = mC + mD .
Heä quaû 2: Goïi mT laø toång khoái löôïng caùc chaát tröôùc phaûn öùng .
Goïi mS laø toång khoái löôïng caùc chaát sau phaûn öùng
Thì duø cho phaûn öùng xaûy ra vöøa ñuû hay coøn chaát dö ta vaãn coù :
mT = m S .
Ñoái vôùi baøi toaùn höõu cô ngoaøi vieäc söû duïng ñònh luaät baûo toaøn
khoái löôïng trong quaù trình giaûi toaùn ,chuùng ta coøn coù theå söû duïng
baûo toaøn nguyeân toá trong baøi toaùn ñoát chaùy .
+ Khi ñoát chaùy moät hôïp chaát A ( chöùa C,H ) thì :
n O( CO2 ) + nO(H2O) = nO(O2 ñoát chaùy )
=> mO(CO2 ) + mO ( H2O ) = mO (O2 ñoát chaùy )
+ Giaû söû khi ñoát chaùy hôïp chaát höõu cô A ( chöùa C,H,O ) :
A + O2  CO2 + H2O .
Ta coù mA + mO2 = mCO2 + mH2O.
Vôùi mA = mC + mH + mO .
Treân cô sôû noäi dung vaø caùc heä quaû cuûa caùc ñònh luaät treân ,
chuùng toâi tieán haønh xaây döïng caùc baøi toaùn giaûi nhanh ñeå laø
caâu hoûi traéc nghieäm khaùch quan nhieàu löïa choïn ñoàng thôøi phaân
tích , so saùnh vieäc aùp duïng ñònh luaät vaøo giaûi caùc baøi toaùn vôùi
caùch giaûi thoâng thöôøng ( phöông phaùp ñaïi soá ñaët aån ) .
Ví duï 4
Ñoát chaùy hoaøn toaøn m gam hoãn hôïp (Y) goàm C2H6 ,C3H4 vaø C4H8
thì thu ñöôïc 12,98 gam CO2 vaø 5,76 gam H2O .Vaäy m coù giaù trò laø
41
A- 1,48 gam B- 8,14 gam C- 4,18 gam D- Khoâng xaùc
ñònh ñöôïc .
C2H6 + 3,5 O2  2 CO2 + 3 H2 O
Mol x 3,5 x 2x 3x
C3H4 + 4 O2  3 CO2 + 2 H2 O
Mol y 4y 3y 2y
C4H8 + 6 O2  4CO2 + 4 H2 O
Mol z 6z 4z 4z
Theo PTPÖ vaø ñeà baøi ta coù :
12,98
2x + 3y + 4z = 44 = 0,295
5,76
3x + 2y + 4z = 18 = 0,32
30x + 40y + 56z + 32( 3,5x + 4y + 6z ) = 12,98 + 5,76
 30x+ 40y+ 56z+112x+128y+192z =18,74
142x + 168 y + 248 z =18,74.
 x = 0,05
y = 0,025
z= 0,03
Khoái löôïng cuûa C2H6 laø 0,05.30 = 1,5 gam
Khoái löôïng cuûa C3H4 laø 0,025 .40 = 1 gam .
Khoái löôïng cuûa C4H8 laø 0,03 .56 = 1,68 gam
 m = 1,5+ 1+ 1,68 = 4,18 gam .
*Caùch giaûi nhanh :
AÙp duïng ñònh luaät baûo toaøn nguyeân toá .
42
12,98 5,76
mY = mC + mH = 44 .12 + 18 .2 =3,54+ 0,64 = 4,18
gam .
Vaäy choïn ñaùp aùn C .
Ví duï 5:
Cho 2,83 gam hoãn hôïp hai röôïu 2 chöùc taùc duïng vöøa ñuû vôùi Na thì
thoùat ra 0,896 lít khí H2 ( ÑKC ) vaø m gam muoái khan .Gía trò cuûa m
laø
A- 5,49 g B- 4,95g C- 5,94g D-
4,59 g.
Ñaët CTTQ cuûa röôïu thöù nhaát laø R(OH)2 ; coù a mol
Ñaët CTTQ cuûa röôïu thöù hai laø R’(OH)2 ; coù b mol
PTPÖ : R(OH)2 + 2Na  R (ONa)2 + H2 .
Mol a a a
R’(OH)2 + 2Na  R’(ONa)2 + H2 .
Mol b b b
Döïa vaøo PTPÖ vaø giaû thieát ta coù heä phöông trình :
a( R + 34) + b ( R’ +34 ) = 2,83
0,896
a +b = 22,4 = 0,04
aR + 34 a + b R’ + 34 b = 2,83
a R + b R’ =2,83 – 34.0,04 = 1,47 .
Khoái löôïng muoái natri thu ñöôïc laø
m = a( R + 78) + b ( R’ + 78 )
= aR + 78a + b R’ + 78 b
= ( a R + b R’ ) + 78( a + b )
43
= 1,47 + 78 . 0,04 = 4,59 gam
*Caùch giaûi nhanh
Ñaët CTTQ trung bình cuûa 2 röôïu laø R(OH)2
R (OH)2 + 2 Na  R (ONa)2 + H2
0,896
Soá mol H2 = 22,4 = 0,04 mol.
Aùp duïng ñònh luaät baûo toaøn khoái löôïng :
m= 2,83 + ( 23.2 – 2.1) .0,04 = 4,59 gam .
Vaäy choïn ñaùp aùn D .
Ví duï6:
Cho 4,2 gam hoãn hôïp goàm röôïu etylic , phenol , axit fomic taùc duïng
vöøa ñuû vôùi Na thaáy thoaùt ra 0,672 lít khí H2( ÑKC ) vaø moät dung
dòch .Coâ caïn dung dòch thu ñöôïc hoãn hôïp raén X. Khoái löôïng cuûa X
laø
A- 2,55 gam B- 5,52 gam C- 5,25 gam D- 5,05 gam .

C2H5OH + Na  C2H5ONa + ½ H2
mol a a a/2
C6H5OH + Na  C6H5ONa + ½ H2
Mol b b b/2
H-COOH + Na  HCOONa + ½ H2
Mol c c c/2
44
Döïa vaøo giaû thieát ta coù heä phöông trình :
46 a + 94 b + 46 c = 4,2
a b c 0,672
2 + 2 + 2 = 22,4 = 0,03
46( a+ c) + 94 b = 4,2
( a+ c) + b = 0,06
 ( a+ c ) = 0,03
b = 0,03
Khoái löôïng cuûa hoãn hôïp muoái laø
m = 68 a + 116 b + 68 c = 68( a+c ) + 116 b = 68. 0,03 + 116.0,03 =
5,52 gam

Caû 3 hôïp chaát treân ñeàu coù 1 nguyeân töû H linh ñoäng
 Soá mol Na = 2 .soá mol H2 = 2.0,03 = 0,06 mol .
Aùp duïng ñònh luaät baûo toaøn khoái löôïng ta coù :
mX = 4,2 + 0,06 ( 23-1 ) = 5,52 gam .
Ví duï 7:
Chia hoãn hôïp goàm 2 anñehit no ñôn chöùc laøm hai phaàn baèng nhau :
Phaàn 1: ñem ñoát chaùy hoaøn toaøn thu ñöôïc 1,08 gam nöôùc .
Phaàn 2: taùc duïng vôùi H2 dö ( Ni , to) thì thu hoãn hôïp A .
Ñem A ñoát chaùy hoaøn toaøn thì theå tích khí CO2 thu ñöôïc ( ôû ÑKC )
laø
A- 1,434 lít B- 1,443 lít C- 1,344 lít D- 1,444 lít .
45
Ñaët CTTQ cuûa anñehit thöù nhaát laø CnH2nO coù a mol
Cuûa anñehit thöù hai laø CmH2mO coù b mol
3n  1
P1: CnH2nO + 2 O2  n CO2 + nH2O.
Mol a an
3m  1
CmH2mO + 2 O2  m CO2 + m H2O
Mol b bm
P2: CnH2nO + H2 Ni, to CnH2n +2O
Mol a a
CmH2mO + H2 Ni , to CnH2n+2O
Mol b b
3n
CnH2n+2O + 2 O2  n CO2 + ( n+1) H2O
Mol a an
3m
CmH2mO + 2 O2  m CO2 + ( m+1 ) H2O .
Mol b bm
Theo giaû thieát ta coù :
1,08
an + bm = 18 = 0,06 mol
 Theå tích CO2 : V =(an + bm) .22,4 = 0,06 .22,4 = 1,344 lít

P1 : vì anñehit no ñôn chöùc
 Soá mol CO2 = soá mol H2O = 0,06 mol
 Soá mol CO2(P2 )=soá mol C ( P2) = 0,06 mol
46
Theo ñònh luaät baûo toaøn nguyeân töû vaø baûo toaøn khoái löôïng ta coù
:
nC(P2) = nC( A ) = 0,06 mol
soá mol CO2 ( A ) = 0,06 mol  Theå tích CO2 : V= 22,4.0,06 = 1,344 lít .
Ví duï 8:
Taùch nöôùc hoaøn toaøn töø hoãn hôïp ( Y ) goàm 2 röôïu A,B ta ñöïôc
hoãn hôïp (X ) goàm caùc olefin .Neáu ñoát chaùy hoaøn toaøn Y thì thu
ñöôïc 0,66 gam CO2 .Vaäy khi ñoát chaùy hoaøn toaøn X thì toång khoái
löôïng H2Ovaø CO2 taïo ra laø

Vì röôïu taùch nöôùc taïo anken  Ñaây laø röôïu no ñôn chöùc .
Ñaët CTTQ cuûa röôïu thöù nhaát laø CnH2n+1OH , coù a mol
cuûa röôïu thöù hai laø CmH2m+1OH , coù b mol .
PTPÖ :
CnH2n+1OH H2SO4 ññ , 170oc CnH2n + H2O ( 1)
Mol a a
CmH2m+1OH H2SO4ññ , 170oc CmH2m + H2O ( 2 )
Mol b b
3n
CnH2n+1OH + 2 O2  n CO2 + ( n +1) H2O . (3)
a an mol
47
3m
CmH2m+1OH + 2 O2  m CO2 + ( m+1) H2O (4)
b mb mol
3n
CnH2n + 2 O2  n CO2 + n H2 O (5)
a an an mol
3m
CmH2m + 2 O2  m CO2 + m H2O (6)
b bm bm mol
0,66
Theo PT (3) , (4) ta coù : an + bm = 44 = 0,015
Theo PT ( 5 ) , ( 6 ) ta coù khoái löôïng CO2 vaø H2O laø :
m = 44( an+bm ) + 18 ( an + bm ) = 44.0,015+ 18 .0,015= 0,93 gam .

Y taùch H2O X  nC ( X ) = nC ( Y )
 soá mol CO2 ( X ) = soá mol CO2 ( Y ) =0,04 mol
Maø khi ñoát chaùy X thì thu soá mol CO2 = soá mol H2O = 0,015mol
 Toång khoái löôïng CO2 vaø H2O laø m = 0,66 + 0,015.18 = 0,93 gam .
Ví duï 9:
Cho 9,85 gam hoãn hôïp 2 amin ñôn chöùc no baäc 1 taùc duïng vöøa ñuû
vôùi dung dòch HCl thì thu ñöôïc 18,975 gam muoái .Vaäy khoái löôïng
HCl phaûi duøng laø
A- 9,521 g B- 9,125 g C- 9,215g D- 9,512
48
*Caùch giaûi thoâng thöôøng
Ñaët CTTQ cuûa amin thöù nhaát laø : CnH2n+1NH2 , coù a mol
cuûa amin thöù hai laø : CmH2m+1NH2 ,coù b mol
PTPÖ : CnH2n+1NH2 + HCl  CnH2n+1NH3Cl
a a a mol
CmH2m+1NH2 + HCl  CmH2m+1NH3Cl
b b b mol
Theo ñeà baøi ta coù heä phöông trình :
a( 14 n +17 ) + b ( 14m +17 ) = 9,85
a( 14 n + 53,5 ) + b ( 14m +53,5) = 18,975
14( an +bm ) + 17 ( a+b ) = 9,85

14( an + bm ) + 53,5 ( a+b) = 18,975
a+ b = 0,25
an + bm = 0,4
khoái löôïng HCl phaûi duøng laø m = (a+b ) .36,5 = 0,25.36,5 = 9,125
gam .

AÙp duïng ñònh luaät baûo toøan khoái löôïng ta coù :
mhh amin + mHCl = mhh muoái
 mHCl = 18,975 -9,85 = 9,125 gam
Ví duï 10:Ñoát chaùy hoaøn toaøn m gam hoãn hôïp hai röôïu X vaø Y
thuoäc daõy ñoàng ñaúng cuûa röôïu metylic thì thu ñöôïc 79,2 gam CO2vaø
43,2 gam H2O .Gía trò cuûa m laø
49
A-36g B- 28 g C-20 g D-12g.

Ñaët CTTQ trung bình cuûa röôïu laø CnH2n+1 OH
3n
CnH2n+1OH + 2 O2  n CO2 + ( n+1) H2O
n n+1 mol
1,8 2,4 mol
79,2 43,2
Soá mol CO2= 44 = 1,8 mol ; Soá mol H2O = 18 = 2,4 mol .
Ta coù : n .2,4 = 1,8( n +1)
 n =3
1,8 1,8
 soá mol cuûa röôïu laø n = n = 3 = 0,6 mol.
a= 0,6( 14.3 + 18 ) = 36 gam .

Vì ñoát chaùy röôïu no ñôn chöùc
 soá mol O2 = 1,5 soá mol CO2 =1,5 .1,8 = 2,7 mol
Aùp duïng ñònh luaät baûo toaøn khoái löôïng ta coù

a= 79,2 + 43,2 - 2,7.32 = 36 gam .
Vaäy choïn ñaùp aùn A .
Ví duï 11:
Ñoát chaùy hoaøn toaøn a gam hoãn hôïp 2 röôïu thuoäc daõy ñoàng ñaúng
cuûa röôïu etylic thì thu ñöôïc 1,364 gam CO2 vaø 0,828 gam H2O .Vaäy a
coù giaù trò laø
50
A- 0,47 gam . B- 0,407 gam . C- 0,74 gam . D- 0,704
gam.

Ñaët CTTQ cuûa röôïu thöù nhaát laø CnH2n+1OH , coù a mol
cuûa röôïu thöù hai laø CmH2m+1OH , coù b mol .
3n
CnH2n+1OH + 2 O2  n CO2 + (n +1) H2O .
a an a( n +1) mol .
3m
CmH2m+1OH + 2 O2  m CO2 + ( m + 1) H2O .
b bm b ( m +1 ) mol .
theo ñeà baøi ta coù :
1,364
an + bm = 44 = 0,031
0,828
( n+1) a + ( m +1) b = 18 =0,046  an + bm + (a+ b)=0,046
 ( a + b ) = 0,046 – 0,031
=0,015
Vaäy khoái löôïng cuûa hoãn hôïp röôïu ban ñaàu laø :
a = a ( 14n +18 ) + b ( 14 m +18 ) = 14( an +bm ) + 18 ( a+ b )
 a = 14 . 0,031 + 18 . 0,015 = 0,704 gam .

Ñaët CTTQ trung bình cuûa röôïu laø CnH2n+1 OH
3n
CnH2n+1OH + 2 O2  n CO2 + ( n+1) H2O.
Ta coù : soá mol O2 = 1,5 .soá mol CO2 = 1,5 .0,031 = 0,0465 mol .
Aùp duïng ñònh luaät baûo toaøn khoái löôïng ta coù :
51
a= 1,364 + 0,828 – 0,0465 .32 = 0,704 gam .
vaäy choïn ñaùp aùn D .
2.1.3.Döïa vaøo phöông phaùp khoái löôïng phaân töû trung bình , soá
nguyeân töû cacbon trung bình ñeå xaùc ñònh coâng thöùc phaân töû cuûa
hôïp chaát höõu cô .
Nguyeân taéc : Duøng khoái löôïng mol trung bình ( M ) ñeå xaùc
ñònh khoái löôïng mol caùc chaát trong hoãn hôïp ñaàu .
M1 < M < M2 ( Trong ñoù M1 < M2 )

Ñoái vôùi caùc baøi toaùn höõu cô thì chuû yeáu duøng phöông phaùp
naøy .Moät soá löôïng lôùn caùc baøi toaùn höõu cô duøng phöông phaùp
khoái löôïng mol trung bình ,coøn môû roäng thaønh soá nguyeân töû
cacbon trung bình ,soá lieân keát ¶ trung bình , hoùa trò trung bình , goác
hiñrocacbon trung bình.
Ví duï 12:
Moät hoãn hôïp ( X ) goàm 2 ankin laø ñoàng ñaúng keá tieáp nhau .Neáu
cho 5,6 lít hoãn hôïp X (ÑKTC ) ñi qua bình ñöïng dung dòch Brom coù dö
thì thaáy khoái löôïng bình taêng 8,6 gam .Coâng thöùc phaân töû cuûa 2
ankin laø
A- C3H4 vaø C4H6 B- C4H6 vaø C5H8 C- C2H2 vaø C3H4

Ñaët CTTQ cuûa ankin thöù nhaát laø CnH2n-2 , coù a mol .
cuûa ankin thöù hai laø CmH2m-2 , coù b mol .
52
PTÑC : CnH2n-2 + Br2  CnH2n-2Br2
CmH2m-2 + Br2  CmH2m-2Br2

Theo ñeà baøi ta coù :
Daãn hoãn hôïp qua bình ñöïng dung dòch brom thì ankin bò giöõ laïi
 Khoái löôïng 2 ankin laø 8,6 gam
5,6
Ta coù : a + b = 22,4 = 0,25 ( 1 )
a ( 14n-2) + b ( 14m -2) = 8,6
 14an -2a + 14bm – 2b = 8,6
 14( an + bm ) -2 ( a+ b ) = 8,6
8,6  2.0,25
 an + bm = 14 =0,65 (2)
Töø ( 1 )  a = 0,25-b thay vaøo ( 2 )
 ( 0,25 –b ) .n + mb = 0,65
 b ( m-n ) = 0,65 – 0,25 n

0,65  0,25n
 b= mn
Maø 0 < b < 0,25 n<2,6  n =1,2

0,65  0,25n
 0< mn < 0,25 
m>2,6  m= 3,4,5.....
Maët khaùc 2 ankin lieân tieáp nhau neân n=2 vaø m=3 .
 Coâng thöùc phaân töû cuûa 2 ankin laø C2H2 vaø C3H4 .

Theo ñeà baøi ta coù khoái löôïng cuûa 2 ankin laø 8,6 gam .
53
5,6
Soá mol cuûa 2 ankin laø n = 22,4 = 0,25 mol
Khoái löôïng phaân töû trung bình cuûa 2 ankin laø
m 8,6
M = n = 0,25 = 34,4 g/mol
 M1 < 34,4 < M2 , Vôùi 2 ankin lieân tieáp nhau
 M1 = 26 vaø M2 = 40
 Coâng thöùc phaân töû cuûa 2 ankin laø C2H2 vaø C3H4 .
Ví duï 13:
Moät hoãn hôïp A goàm 2 ankanal X,Y coù toång soá mol laø 0,25 mol .Khi
cho hoãn hôïp A taùc duïng vôùi dung dòch AgNO3/NH3 coù dö thì coù taïo
ra 86,4 gam keát tuûa vaø khoái löôïng dung dòch AgNO3 giaûm 77,5 gam .
Bieát MX< MY .Vaäy coâng thöùc phaân töû cuûa X laø
A- CH3CHO B- H-CHO C-C2H5CHO D- Thieáu döõ kieän khoâng

xaùc ñònh ñöôïc .

Ñaët CTTQ cuûa ankanal thöù nhaát laø CnH2n+1CHO , coù a mol
ankanal thöù hai laø CmH2m+1CHO , coù b mol
PTPÖ : CnH2n+1CHO + Ag2O NH3 ,to CnH2n+1COOH + 2 Ag .
a
2amol
CmH2m+1CHO + Ag2O NH3, to CmH2m+1COOH +2 Ag .
54
b 2b
mol
Vì khoái löôïng dung dòch AgNO3 giaûm : 77,5 gam
Maø khoái löôïng keát tuûa Ag laø 86,4 gam
 khoái löôïng 2 anñehit laø ( 86,4 – 77,5 ) = 8,9 gam
a( 14n +30) + b( 14m+30) = 8,9
a + b = 0,25
86,4
2a + 2 b = 108 = 0,8  a+ b = 0,4
 Heä voâ nghieäm
 HS seõ choïn caâu D
 HS ñaõ laøm sai .

Vì khoái löôïng Ag taùch ra laø 86,4 gam
Maø khoái löôïng dung dòch AgNO3 giaûm 77,5 gam
 Khoái löôïng 2 anñehit laø 86,4 - 77,5 = 8,9 gam
8,9
M = 0,25 = 35,6 g/mol
Maø MX < M < MY
 MX < 35,6 < MY.
 MX = 30  X laø H-CHO .
Ví duï 14:
55
Coù 2 axit höõu cô no : ( A ) laø axit ñôn chöùc vaø ( B ) laø axit ña chöùc .
Hoãn hôïp ( X ) chöùa x mol ( A ) vaø y mol ( B ) .Ñoát chaùy hoaøn toaøn
X thì thu 11,2 lít CO2 ( ÑKTC ) .Cho x+ y = 0,3 vaø MA< MB .Vaäy coâng
thöùc phaân töû cuûa ( A ) laø
A- CH3COOH B- C2H5COOH C- HCOOH D- Thieáu döõ kieän khoâng

*Caùch giaûi thoâng thöôøng .

Ñaët CTTQ cuûa ( A ) laø CnH2n+1COOH
( B ) laø CmH2m+2-a(COOH)a
3n  1
CnH2n+1COOH + 2
O2  ( n+1) CO2 + (n+1) H2O
x ( n+1) x mol
3m  1
CmH2m+2-a(COOH)a + 2
O2  ( m+a) CO2 + (m+1)H2O
y ( m+a) y mol
x +y = 0,3
11,2
( n+1 )x + ( m+a) y = 22,4 = 0,5
HS nhaän thaáy heä naøy coù 2 phöông trình nhöng coù 5 aån soá  HS seõ
choïn caâu D .
 HS ñaõ laøm sai .
* Caùch giaûi nhanh

Soá nguyeân töû cacbon trung bình cuûa A, B laø
56
x(n  1)  y (m  a ) 0,5
n = x y = 0,3 =1,666
Maø n+1 < n < m+a
n+1 < 1,666< m+a .
n=0
Coâng thöùc phaân töû cuûa ( A ) laø HCOOH .
Ví duï 15:
Hoãn hôïp X goàm 2 este A,B ñoàng phaân vôùi nhau vaø ñeàu ñöôïc taïo
thaønh töø Axit ñôn chöùc vaø röôïu ñôn chöùc .Cho 2,2 gam hoãn hôïp X
bay hôi ôû 136,5oc vaø 1 atm thì thu ñöôïc 840 ml hôi este .Maët khaùc ñem
thuûy phaân hoaøn toaøn 26,4 gam hoãn hôïp X baèng 100ml dung dòch
NaOH :20% ( d= 1,2 g/ml ) roài ñem coâ caïn thì thu ñöôïc 33,8 gam chaát
raén khan .Vaäy coâng thöùc phaân töû cuûa este laø
A- C2H4O2 B- C3H6O2 C- C4H8O2 D- C5H10O2 .

A,B laø ñoàng phaân cuûa nhau  A,B coù cuøng coâng thöùc phaân töû
Vì A,B ñöôïc taïo töø axit ñôn chöùc vaø röôïu ñôn chöùc  A,B laø este
ñôn chöùc
Ñaët CTTQ cuûa este thöù nhaát laø RCOOR’ , coù a mol
este thöù hai laø R1COOR2 , coù b mol .
PTPÖ : RCOOR’ + NaOH  RCOONa + R’OH
a a a mol
R1COOR2 + NaOH  R1COONa + R2OH
57
b b b mol
1.0,84
+ neste = 0,082.( 273  136,5) = 0,025 mol
2, 2
Meste = 0,025 = 88 g/mol .
100.20.1,2
+ nNaOH = 100.40 = 0,6 mol
26,4
neste = 88 = 0,3 mol
 NaOH dö
a + b = 0,3
a( R +67 ) + b( R1 + 67 ) = 33,8 – (0,6-0,3).40 =21,8.
a + b = 0,3  a=0,3-b (1)

a R + bR1 + 67( a+b ) =21,8  aR + b R1 = 1,7 ( 2 )
Thay ( 1 ) vaøo ( 2 )  R( 0,3-b) + b R1 = 1,7
 0,3R –b R + b R1=1,7
1,7  0,3R
 b ( R1- R) = 1,7 – 0,3 R b = R1  R
1,7  0,3R
Maø 0 < b < 0,3  0< R1  R < 0,3 R< 5,6 vaø R1> 5,6
 R laø H .
Maø R+44 +R’ = 88  R’ =43  R’ laø-C3H7
 Coâng thöùc phaân töû cuûa este laø HCOOC3H7 Hay C4H8O2.
Vieäc giaûi baèng phöông phaùp naøy ñoøi hoûi HS toán nhieàu thôøi gian
vaø phaûi coù kó naêng giaûi toaùn hoïc .
58
Lyù luaän nhö treân  este ñôn chöùc
Soá mol este =0,025 mol  MESTE = 88 g/mol .
Soá mol este thuûy phaân : n = 0,3 mol ; soá mol NaOH : n= 0,6 mol
 NaOH dö
 m2 muoái = 33,8 – ( 0,6-0,3 ) .40 = 21,8 gam .
21,8
M muoái = 0,3 = 72,66 g/mol
Maø MRCOONa < 72,66 < M R1COONa
MR < 5,6 < MR1  R laø H-
Maët khaùc : R + 44 + R’ = 88  R’ = 43  R’ laø –C3H7
 Coâng thöùc phaân töû cuûa este laø HCOOC3H7 hay C4H8O2.
Vaäy choïn ñaùp aùn C.
Ví duï 16:
Laáy moät löôïng Na kim loaïi taùc duïng vöøa ñuû vôùi 18,7 gam hoãn
hôïp X goàm 3 röôïu ñôn chöùc thì thu ñöôïc 29,7 gam saûn phaåm .Vaäy
coâng thöùc caáu taïo cuûa moät röôïu coù khoái löôïng phaân töû nhoû
nhaát trong 3 röôïu treân laø
A–C2H5OH B-CH3OH C–CH3CH2CH2OH D-thieáu döõ kieän khoâng

/???????
Ñaët CTTQ trung bình cuûa 3 röôïu laø ROH
ROH + Na  RONa + ½ H2
Cöù 1 mol phaûn öùng taïo 1 mol muoái thì taêng 23-1=22 gam
59
Vaäy ? <- taêng ( 29,7-18,7 )= 11 gam
11
 soá mol cuûa röôïu : n= 22 =0,5 mol
18,7
M = 0,5 =37,4 g/mol.
 moät röôïu coù M< 37,4 thì röôïu ñoù laø CH3OH .
Vaäy choïn ñaùp aùn B.
2.1.4. Döïa vaøo phöông phaùp ñöôøng cheùo trong baøi toaùn troän laãn
hai dung dòch hay hai chaát baát kyø .
Khi troän laãn hai dung dòch coù noàng ñoä khaùc nhau , hay troän laãn
chaát tan vaøo dung dòch chöùa chaát tan ñoù , ñeå tính ñöôïc noàng ñoä
dung dòch taïo thaønh ta coù theå giaûi baèng nhieàu caùch khaùc nhau ,
nhöng nhanh nhaát vaãn laø phöông phaùp ñöôøng cheùo .Ñoù laø giaûi
baøi toaùn troän laãn “ quy taéc troän laãn “ hay “ sô ñoà ñöôøng cheùo
“thay cho pheùp tính ñaïi soá röôøm raø , daøi doøng .
Quy taéc :
+ Neáu troän 2 dung dòch coù theå tích laø V1 ,V2 vaø noàng ñoä mol/l laàn
löôït laø C1 vaø C2 ( Vôùi C2 > C1 ) .
V1 C2-C
 =
V2 C-C1
+Neáu troän 2 dung dòch coù khoái löôïng laø m1 , m2 vaø noàng ñoä phaàn
traêm laàn löôït laø C1 , C2( giaû söû C1 < C2 ) .
m1 C2 – C
 =
m2 C – C1
60
+Sô ñoà ñöôøng cheùo
C2 C-C1
C
C1 C2- C
Ví duï 17:
Moät dung dòch röôïu C2H5OH coù ñoä röôïu laø 45o vaø moät dung dòch
röôïu etylic khaùc coù ñoä röôïu laø 15o.Ñeå coù moät dung dòch môùi coù
ñoä röôïu laø 20o thì caàn pha cheá veà theå tích giöõa dung dòch röôïu 450
vaø röôïu 15o theo tæ leä laø
A- 1: 2 B- 2: 5 C- 1:5 D- 2:3.
*Caùch giaûi thoâng thöôøng
Goïi V1 laø theå tích dung dòch röôïu 450 ; V2 laø theå tích dung dòch röôïu
15o .
45V 1 15V 2
Vnguyeân chaát dd1= 100 =0,45V1 ; Vnguyeân chaát dd 2= 100 = 0,15V2
 Vddluùc sau = V1 + V2 ; Vnguyeân chaát luùc sau = 0,45V1 + 0,15V2
0,45V 1  0,15V 2
20 = V1  V 2 .100  20V1 + 20V2 = 0,45V1 + 0,15V2 .
V1 1
 V2 = 5 .
*Caùch giaûi nhanh .

AÙp duïng quy taéc ñöôøng cheùo ta coù :
61
V1 450 20-15 =5
20
V2 150 45-20=25
V1 5 1
 V2 = 25 = 5 .
Ñaùp aùn C .
Ví duï 18:
Tyû khoái hôi cuûa moät hoãn hôïp goàm HCHO vaø CH3CHO so vôùi oxi
laø 1,23. Thaønh phaàn phaàn traêm veà theå tích cuûa hoãn hôïp ñoù laø
A- 25,55%vaø 74,45 % B- 35% vaø 65% C- 50% vaø 50% D-

33,33% vaø 66,67% .
Ta coù : Mhh = 1,23 .32 = 39,36
Goïi a laø soá mol cuûa H-CHO vaø b laø soá mol cuûa CH3CHO .
30a  44b
39,36 = ab  39,36 a + 39,36 b = 30 a + 44
b
 4,64 b = 9,36 a
a 1
 b = 2  b =2 a
Vì hoãn hôïp ño cuøng ñieàu kieän neân % V = % n
a a
Thaønh phaàn phaàn traêm cuûa HCHO = ab .100 = 3a .100 = 33,33( %
)
Thaønh phaàn phaàn traêm cuûa CH3CHO laø 100% - 33,33% = 66,67% .
62
Tacoù Mhh = 1,23.32 =39,36
Aùp duïng quy taéc ñöôøng cheùo ta coù :
CH3CHO 44 9,36
39,36
HCHO 30 4,64
Theå tích CH3CHO 9,36 2

Theå tích HCHO 4,64 1
2.100
 % VCH3CHO= 3 = 66,67 % vaø % VHCHO = 100% - 66,67% =
33,33%.
Vaäy choïn ñaùp aùn D.
Ví duï 19:
Dung dòch CH3CHO: 22% ( dung dòch 1) vaø dung dòch CH3CHO 25%
( dung dòch 2) .Ñeå coù 1 dung dòch CH3CHO môùi coù noàng ñoä 22,5 %
thì caàn troän laãn veà khoái löôïng giöõa dung dòch 1 vaø dung dòch 2
treân theo tyû leä laø
A- 3:4 B- 2:5 C-5:1 D- 2:3

Goïi m1 laø khoái löôïng cuûa dung dòch 1 ; m2 laø khoái löôïng cuûa dung
dòch 2.
22.m1 25m 2
Ta coù : mchaát tan ( 1) = 100 ; mchaát tan ( 2 ) = 100
63
22m1  25m 2
 mchaát tan sau = 100 ; mdung dòch sau = m1 + m2 .
22m1  25m 2
Theo ñeà baøi ta coù : 22,5 = 100( m1  m 2) .100
 22,5 m1 +22,5 m2= 22 m1 + 25 m2  0,5 m1 = 2,5 m2
m1 2,5 5
 m2 = 0,5 =1 .

Goïi m1 laø khoái löôïng cuûa dung dòch ( 1 ) ; m2 laø khoái löôïng cuûa
dung dòch ( 2 )
25 0,5
22,5
22 2,5
m1 C2  C 2,5 5
m2
= C  C1
= 0,5
=1.
Vaäy choïn ñaùp aùn C.

Ví duï 20:
Moät dung dòch CH3COOH coù noàng ñoä mol laø 0,25 M ( dung dòch 1 )
vaø 1 dung dòch CH3COOH coù noàng ñoä mol : 0,45 M ( dung dòch 2)
.Ñeå coù moät dung dòch môùi coù noàng ñoä 0,32 M thì caàn troän laãn
dung dòch ( 1 ) vaø dung dòch ( 2 ) theo tæ leä theå tích laø
A- 6: 7 B- 5:2 C- 8: 5 D- 13: 7 .
Goïi V1 ( l ) laø theå tích dung dòch 1 vaø V2 ( l ) laø theå tích dung dòch 2 .
Ta coù : n1 = 0,25 V1 ; n2 = 0,45 V2 .
64
Khi troän dung dòch 1 vôùi dung dòch 2 ta ñöôïc dung dòch 3 coù noàng
ñoä 0,32 M
0,25V 1  0,45V 2
 0,32 = V1  V 2  0,32 V1 + 0,32 V2 = 0,25 V1 + 0,45 V2
 0,07 V1 = 0,13 V2
V1 0,13 13
 V2 = 0,07 = 7

0,45 0,07
0,32
0,25 0,13
V1 C2  C 0,13 13
V2 = C  C1 = 0,07 = 7 .
2.1.5,Döïa vaøo phöông trình ñoát chaùy hôïp chaát höõu cô

Döïa vaøo saûn phaåm taïo thaønh khi ñoát chaùy hôïp chaát höõu cô
2.1.5.1. Döïa vaøo soá mol saûn phaåm chaùy ( CO2 vaø H2O) ñeå xaùc
ñònh daõy ñoàng ñaúng cuûa hôïp chaát höõu cô cuï theå :
Ñoái vôùi hiñrocacbon .
- Neáu soá mol H2O > soá mol CO2  Hôïp chaát ñoù laø ankan .
- Neáu soá mol H2O = soá mol CO2  Hôïp chaát ñoù laø anken hoaëc
xicloankan .
- Neáu soá mol H2O < soá mol CO2  Hôïp chaát ñoù laø ankin hoaëc
ankañien .
65
* Ñoái vôùi röôïu .
- Neáu soá mol H2O > soá mol CO2  Hôïp chaát ñoù laø röôïu no .
- Neáu soá mol H2O ≤ soá mol CO2  Hôïp chaát ñoù laø röôïu
khoâng no .
* Ñoái vôùi anñehit :
- Neáu soá mol H2O = soá mol CO2  Hôïp chaát ñoù laø anñehit no
ñôn chöùc .
-Neáu soá mol H2O > soá mol CO2 anñehit khoâng no ñôn chöùc hay
anñehit ña chöùc .
* Ñoái vôùi axit vaø este ;
- Neáu soá mol H2O > soá mol CO2  Laø axit no ñôn hoaëc este no ñôn
chöùc .
- Neáu soá mol H2O < soá mol CO2 Laø axit khoâng no ñôn hay ña chöùc
hoaëc este khoâng no ñôn chöùc hay ña chöùc .
Ví duï 21 :
Ñoát chaùy hoaøn toaøn hoãn hôïp 2 hiñrocacbon maïch hôû , ôû theå khí
lieân tieáp nhau trong moät daõy ñoàng ñaúng thì thu ñöôïc 3,92 lí khí
CO2( ÑKTC ) vaø 1,8 gam H2O.Hai hiñro cacbon ñoù laø
A- ankan . B- ankin hoaëc ankañien . C-anken . D- Khoâng

Ñaët CTTQ cuûa 2 hiñrocacbon laø Cn H2n +2-2k
3n  1  k
Cn H2n +2-2k + 2 O2  n CO2 + ( n + 1- k ) H2O.
n ( n+1-k ) mol
0,175 0,1 mol
66
3,92 1,8
Tacoù : soá mol CO2 = 22,4 =0,175 mol ; soá mol H2O = 18 = 0,1
mol .
n n 1 k
 0,175 = 0,1  0,075 n = 0,175 k – 0,175
K 0 1 2 3
n -2,5 0 2,3 4,6

loaïi loaïi nhaän loaïi ( vì ôû theå khí).
 2 hiñrocacbon ñoù laø ankin hoaëc ankañien .
Vì soá mol CO2 = 0,175 mol > soá mol H2O = 0,1 mol
 2 hiñro cacbon ñoù laø ankin hoaëc ankañien .
Ví duï 22:
Ñoát chaùy hoaøn toaøn hoãn hôïp 2 hiñro cacbon maïch hôû trong cuøng
moät daõy ñoàng ñaúng thì thu ñöôïc 8,96 lít CO2 ( ÑKTC ) vaø 7,2 gam
H2O .Vaäy 2 hiñrocacbon ñoù thuoäc daõy ñoàng ñaúng cuûa
A- ankan . B- ankin C- anken . D- Aren .

Ñaët CTTQ cuûa 2 hiñrocacbon laø C n H2n +2-2k .
3n  1  k
Cn H2n +2-2k + 2 O2  n CO2 + ( n + 1- k ) H2O.
n ( n+1-k ) mol
0,4 0,4 mol
8,96 7,2
Ta coù : soá mol CO2 = 22,4 =0,4 mol ; soá mol H2O laø 18 = 0,4 mol.
67
n n 1 k
 0,4 = 0,4  k= 1
 Hai hiñrocacbon naøy laø anken .

Vì soá mol CO2 = soá mol H2O = 0,4 mol .
 Hai hiñrocacbon naøy thuoäc daõy ñoàng ñaúng cuûa anken .
Ví duï 23 :
Moät hoãn hôïp ( X ) goàm 3 röôïu ñôn chöùc thuoäc cuøng moät daõy
ñoàng ñaúng .Ñoát chaùy m gam hoãn hôïp X thì thu ñöôïc 4,4 gam CO2 vaø
2,7 gam H2O.Vaäy caùc röôïu treân thuoäc daõy ñoàng ñaúng cuûa
A- röôïu no . B- röôïu khoâng no C- röôïu thôm .
Ñaët coâng thöùc chung cuûa 3 röôïu laø Cx H2x +2- 2kO
3x  k
Cx H2 x +2- 2kO + 2 O2 x CO2 + ( x + 1 - k ) H2O.
4,4 2,7
Soá mol CO2 = 44 = 0,1 mol ; soá mol H2O = 18 = 0,15 mol
x x 1 k
Ta coù : 0,1 = 0,15  x = 1- k
Phöông trình treân chæ coù 1 nghieäm duy nhaát laø k= 0 .
 Vaäy caùc röôïu treân thuoäc daõy ñoàng ñaúng cuûa röôïu no .

Vì soá mol CO2 = 0,1 mol < soá mol H2O = 0,15 mol
 Caùc röôïu treân thuoäc daõy ñoàng ñaúng cuûa röôïu no .
68
Ví duï 24 :
Ñoát chaùy hoaøn toaøn 1 hoãn hôïp A goàm hai anñehit ñôn chöùc thuoäc
cuøng moät daõy ñoàng ñaúng thì thu ñöôïc 6,6 gam CO2 vaø 2,7 gam nöôùc
.Vaäy caùc anñehit naøy thuoäc daõy ñoàng ñaúng cuûa
A- anñehit no . B- anñehit khoâng no . C- anñehit thôm . D-

B,C ñeàu ñuùng .
Ñaët CTTQ cuûa hai anñehit laø Cn H2n+1-2kCHO .
3n  2  k
Cn H2n+1-2kCHO + 2 O2  ( n +1 ) CO2 + ( n +1 – k ) H2O .
6,6 2,7
Soá mol CO2 = 44 = 0,15 mol ; soá mol H2O = 18 0,15 mol
n 1 n 1 k
Theo PTPÖ ta coù : 0,15 = 0,15  n+1 = n+1-k
 k= 0
 Vaäy caùc chaát treân thuoäc daõy ñoàng ñaúng cuûa anñehit no.

Vì soá mol CO2 = soá mol H2O = 0,15 mol .
 Caùc chaát treân thuoäc daõy ñoàng ñaúng cuûa anñehit no .
Vaäy choïn ñaùp aùn A.
Ví duï 25:
Ñoát chaùy hoaøn toaøn a gam hoãn hôïp goàm 2 axit ñôn chöùc thuoäc
cuøng moät daõy ñoàng ñaúng thì thu ñöôïc 22 gam CO2 vaø 6,3 gam
H2O .Vaäy caùc axit naøy thuoäc daõy ñoàng ñaúng cuûa
69
A- axit no . B- axit khoâng no C-khoâng xaùc ñònh ñöôïc vì
thieáu döõ kieän .
Ñaët CTTQ cuûa 2 axit laøCn H2n+1-2kCOOH
3n  1  k
Cn H2n+1-2kCOOH + 2 O2  ( n +1 ) CO2 + ( n +1 – k ) H2O .
22 6,3
Tacoù : soá mol CO2 = 44 = 0,5 mol ; soá mol H2O = 18 = 0,35 mol .
Theo PTPÖ vaø ñeà baøi ta coù :
n 1 n 1 k
0,5 = 0,35  0,15 n = 0,5 k – 0,15
0,5k  0,15
 n = 0,15
Maø n > 0  0,5 k – 0,15 > 0  k > 0,3

 Vaäy caùc axit naøy khoâng no .

Vì soá mol CO2 = 0,5 mol > soá mol H2O = 0,35 mol
 caùc axit naøy khoâng no .
2.1.5.2. Döïa vaøo moái quan heä soá mol cuûa CO2 vaø H2O ñeå xaùc ñònh
soá mol cuûa hôïp chaát höõu cô ñem ñoát chaùy .Cuï theå ñoái vôùi hôïp
chaát :
* AnKan :
3n  1
CnH2n+2 + 2 O2  n CO2 + ( n+1) H2O .
70
Soá mol ankan = soá mol H2O – soá mol CO2 .
* Ankin :
3n  1
CnH2n-2 + 2 O2  n CO2 + ( n-1) H2O .
Soá mol ankin = soá mol CO2 – soá mol H2O

* Röôïu no ñôn chöùc :
3n
CnH2n+1OH + 2 O2  n CO2 + ( n+1) H2O
Soá mol cuûa röôïu = soá mol H2O – soá mol CO2
Soá mol cuûa O2 = 1,5 soá mol CO2 .
*Ñoái vôùi anñehit khoâng no ( coù 1 noái ñoâi ) ñôn chöùc :
3n  1
CnH2n-1CHO + 2 O2  ( n+1) CO2 + n H2 O .
Soá mol cuûa anñehit = soá mol CO2 - soá mol H2O .
* Ñoái vôùi axit khoâng no ( coù 1 noái ñoâi ) ñôn chöùc ( Hoaëc axit no ña
chöùc )
3n  1  x
CnH2n-2 Ox + 2 O2  n CO2 + ( n-1 ) H2O
Soá mol cuûa axit = soá mol CO2 – soá mol H2O .
Ví duï 26 :
Ñoát chaùy hoaøn toaøn 1 hoãn hôïp khí goàm 2 anken thì thu ñöôïc 0,288
gamH2O. Cho saûn phaåm thu ñöïôïc vaøo bình ñöïng dung dòch Ca(OH)2
coù dö thì khoái löôïng keát tuûa thu ñöôïc laø
71
A- 1,06 gam B- 1,7 gam C- 1,6 gam
D- 1,07 gam .
Ñaët coâng thöùc cuûa anken thöù nhaát laø CnH2n , coù a mol .
Anken thöù hai laø CmH2m . , coù b mol .
3n
PTPÖ : CnH2n + 2 O2  n CO2 + n H2O .
a an an mol .
3n
CmH2m + 2 O2  n CO2 + n H2O .
b bn bn mol.
CO2 + Ca(OH)2  CaCO3 + H2 O .
(an + bm) ( an + bm ) mol
0,288
Ta coù : soá mol H2O = 18 = 0,016 mol
 an + bm = 0,016
 khoái löôïng CaCO3 laø ( an + bm ) .100 = 0,016 .100 = 1,6 gam .

Vì ñoát chaùy an ken neân soá mol CO2 = soá mol H2O =0,016mol
Maø soá mol CO2 = soá mol CaCO3 = 0,016 mol .
 Khoái löôïng CaCO3 = 0,016 .100 = 1,6 gam .
Ví duï 27:
Ñoát chaùy hoaøn toaøn 0,027 mol hoãn hôïp 2 ankan thì thu ñöôïc 1,89
gamH2O .Daãn saûn phaåm qua bình ñöïng dung dòch Ba(OH)2 coù dö thì
khoái löôïng keát tuûa thu ñöôïc laø
72
A- 15,663 g . B- 15,636 g . C- 15,0366 g.
D- 15,366g.
Ñaët CTTQ cuûa ankan thöù nhaát laø CnH2n+2 , coù a mol .
Ankan thöù hai laø CmH2m+2 , coù b mol .
3n  1
CnH2n+2 + 2 O2  n CO2 + ( n +1) H2O .
a an a( n+1) mol .
3m  1
CmH2m+2 + 2 O2  m CO2 + ( m+1) H2O .
b bm b ( m+1) mol .
CO2 + Ba(OH)2  BaCO3 + H2 O .
( an + bm ) ( an + bm ) mol
theo ñeà baøi vaø theo phöông trình ñoát chaùy ta coù :
a + b = 0,027
a( n+1) + b( m +1) = 1,89/ 18 = 0,105
a + b = 0,027
an + bm + a+b = 0,105  an + bm = 0,105 – 0,027 = 0,078 .
Vaäy khoái löôïng keát tuûa laø m = 0,078 . 197 = 15,366 gam .

Theo phöông trình ñoát chaùy ta coù :
Soá mol ankan = soá mol nöôùc – soá mol CO2
 Soá mol CO2 = soá mol H2O - soá mol ankan = 0,105 – 0,027 = 0,078
mol .
Maø soá mol CO2 = soá mol BaCO3 =0,078 mol .
73
khoái löôïng keát tuûa laø m = 0,078 .197 =15,366 gam .
Ví duï 28 :
Ñoát chaùy hoaøn toaøn hoãn hôïp goàm 1 anken vaø 1 ankin roài cho saûn
phaåm chaùy laàn löôït ñi qua bình ( 1 ) ñöïng H2SO4 ñaëc dö vaø bình ( 2 )
ñöïng NaOH raén dö .Sau thí nghieäm thaáy khoái löôïng bình ( 1 ) taêng
63,36 gam vaø bình ( 2 ) taêng 23,04 gam . Vaäy soá mol ankin trong hoãn
hôïp laø
A- 0,15 mol . B- 0,16 mol . C- 0,17 mol . D- 0,18 mol .
*Caùch giaûi thoâng thöôøng .
Ñaët CTTQ cuûa anken laø CnH2n , coù a mol .
An kin laø CmH2m-2 , coù b mol .
3n
PTPÖ: CnH2n + 2 O2  n CO2 + n H2O .
a an an mol .
3m  1
CmH2m-2 + 2 O2  m CO2 + ( m-1) H2O .
b bm b ( m-1 ) mol .
Theo ñeà baøi vaø theo phöông trình phaûn öùng ta coù :
63,36
( an + bm ) = 44 = 1,44 .
23,04
an + b( m-1) = 18 = 1,28  an + bm – b =1,28
 b = 1,44 – 1,28 = 0,16 mol .

Theo phöông trình phaûn öùng ñoát chaùy anken vaø ankin ta thaáy :
Vôùi anken : Soá mol H2O = soá mol CO2
74
Vôùi ankin : soá mol H2O < soá mol CO2 .
 soá mol ankin = soá mol CO2 - soá mol H2O =1,44 – 1,28 = 0,16
mol .
Ví duï 29:
Ñoát chaùy hoaøn toaøn hoãn hôïp goàm 1 akan vaø 1 anken roài daãn saûn
phaåm sinh ra ñi qua bình ( 1 ) ñöïng CaCl2 khan dö vaø bình ( 2 ) ñöïng
KOH raén dö .Sau thí nghieäm thaáy khoái löôïng bình ( 1 ) taêng 13,572
gam vaø bình ( 2 ) taêng 25,256 gam.Vaäy soá mol ankan trong hoãn hôïp
laø
A- 0,18 mol . B- 0,17 mol. C- 0,15mol. D-

0,16mol .
Ñaët CTTQ cuûa anken laø CnH2n , coù a mol.
An kan laø CmH2m +2 , coù b mol .
3n
PTÑC : CnH2n + 2 O2  n CO2 + n H2O .
a an an mol .
3m  1
CmH2m+2 + 2 O2  m CO2 + ( m+1) H2O .
b bm b ( m+1) mol .
Theo ñeà baøi vaø theo phöông trình ñoát chaùy ta coù :
25,256
an + bm = 44 =0,574
13,572
an + b ( m+1) = 18 = 0,754  an + bm + b = 0,754
 b = 0,754 – 0,574 = 0,18 mol .
75
Theo phöông trình phaûn öùng ñoát chaùy ankan vaø anken ta thaáy :
Vôùi anken : soá mol CO2 = soá mol H2O .
Vôùi ankan : soá mol H2O > soá mol CO2
 Soá mol ankan = soá mol H2O - soá mol CO2 = 0,754 – 0,574 = 0,18
mol .
Ví duï 30:
Ñoát chaùy hoaøn toaøn 0,14 mol hoãn hôïp goàm C3H6, C2H2vaø C3H4thì
thu ñöôïc 16,28 gam CO2vaø 0,26 mol H2O .Soá mol cuûa ankin vaø soá
mol cuûa anken trong hoãn hôïp laàn löôït laø
A-0,03 -0,11 mol . B – 0,02 -ø 0,12 mol. C- 0,12 -ø 0,02 mol. D- 0,11 -
ø0,03 mol.
9
C3H6 + 2 O2  3 CO2 + 3 H2O .
a 3a 3a mol .
5
C2H2 + 2 O2  2 CO2 + H2 O .
b 2b b mol .
C3H4 + 4 O2  3 CO2 + 2H2O .
c 3c 2c mol .
theo ñeà baøi ta coù :
16,28
3 a + 2b + 3c = 44 = 0,37
3a + b + 2c = 0,26 .
a + b + c = 0,14 .
 a= 0,03 mol
76
b= 0,05 mol .  soá mol ankin= 0,05+0,06=0,11 mol
c= 0,06 mol soá mol anken = 0,03 mol ..

Theo phöông trình phaûn öùng ñoát chaùy anken vaø ankin ta coù :
Soá mol ankin = soá mol CO2 - soá mol H2O = 0,37 – 0,26 = 0,11 mol .
 soá mol anken = 0,14 - 0,11 = 0,03 mol .
Ví duï 31:
Chia hoãn hôïp ( Y ) goàm 2 röôïu khoâng no ( coù 1 lieân keát ba ) ñôn
chöùc A,B thaønh hai phaàn baèng nhau :
Phaàn moät ñem ñoát chaùy hoaøn toaøn thì thu 24,64 lít CO2 ( ÑKC ) vaø
14,4 gam H2O .
Phaàn hai cho taùc duïng vôùi K dö thì thu V lít khí H2 ( ÑKC ) .
1) V coù giaù trò laø
A- 2,24 lít. B- 5,6 lít . C – 3,36 lít . D-
4,48 lít .
2) Neáu hai röôïu lieân tieáp nhau thì coâng thöùc phaân töû cuûa A, B laø
A- C3H4O – C4H6O . B- C4H6O- C5H8O . C-C5H8O-C6H10O.

Ñaët CTTQ cuûa röôïu thöù nhaát laø CnH2n-2O , coù amol .
röôïu thöù hai laø CmH2m-2O , coù b mol .
3n
phaàn 1: CnH2n-2O + 2 O2  n CO2 + ( n-1 ) H2O
a an a( n-1 ) mol .
77
3m
CmH2m-2O + 2 O2  m CO2 + ( m-1 ) H2O .
b bm b ( m-1 ) mol.
Phaàn 2: CnH2n-3OH + K  CnH2n-3OK + ½ H2 .
a a/2 mol
CmH2m-3OH + K  CmH2m-3OK + ½ H2
b b/2 mol .
Theo ñeà baøi vaø theo phöông trình phaûn öùng ta coù :
24,64
an + bm = 22,4 = 1,1 .
14,4
a( n-1) + b ( m- 1) = 18 = 0,8 .  an + bm –( a+ b ) = 0,8
 ( a + b) = 1,1- 0,8 = 0,3 .
ab 0,3
Vaäy soá mol H2 laø n = 2 = 2 = 0,15 mol
1) Theå tích H2 laø V = 0,15 .22,4 = 3,36 lít .
2) Vì 2 röôïu laø ñoàng ñaúng lieân tieáp nhau neân m= n +1
m = n+1 m= n +1 m=n+1
 a+b = 0,3  a+b = 0,3  a+b =0,3
an + bm = 1,1 an + bn +b =1,1 b= 1,1 – 0,3 n .
n 3 4
b 0,2 -0,1
nhaän loaïi .
 m=4
Vaäy coâng thöùc phaân töû cuûa hai röôïu laø C3H4O vaø C4H6O.
78
1) Döïa vaøo phöông trình ñoát chaùy röôïu khoâng no coù 1 lieân keát ba
ñôn chöùc ta coù :
Soá mol röôïu = soá mol CO2 – soá mol H2O = 1,1 – 0,8 = 0,3 mol
0,3
 soá mol H2 = 2 = 0,15 mol ( vì röôïu ñôn chöùc )
 Theå tích khí H2 : V = 0,15 . 22,4 = 3,36 lít.

2)Ñaët CTTQ trung bình cuûa 2 röôïu laø CnH2n-2O
3n
CnH2n-2O + 2 O2  n CO2 + ( n-1 ) H2O
Theo phöông trình ta coù :
n n 1
1,1 = 0,8  n = 3,6 .
Vaäy coâng thöùc phaân töû cuûa 2 röôïu laø C3H4O vaø C4H6O .
Vaäy choïn ñaùp aùn A.
Ví duï 32:
Ñoát chaùy hoaøn toaøn 0,55 gam anñehit (A) thì thu ñöôïc 0,56 lít khí CO2
(ÑKTC ) vaø 0,45 gam H2O .Vaäy coâng thöùc phaân töû cuûa ( A ) laø
A- C3H6O . B- C2H4O . C – C4H6O2 . D-

C3H4O2.
Ñaët CTTQ cuûa ( A ) laø CxHyOz
0,56
mC = soá mol CO2.12 = 22,4 . 12 = 0,3 gam .
0,45
mH = soá mol H2O.2 = 18 .2 = 0,05 gam .
mO = 0,55 - 0,3 – 0,05 = 0,2 gam
Ta coù :
79
mC mH mO 0,3 0,05 0,2
x : y : z = 12 : 1 : 16 = 12 : 1 : 16 = 0,025 : 0,05: 0,0125
=2:4:1
 Coâng thöùc nguyeân : ( C2H4O)n n 1
 coâng thöùc anñehit: Cn H3n( CHO )n .
Aùp duïng ñieàu kieän ta coù : 3n  2n +2 – n  n  1  n = 1.

Vaäy coâng thöùc phaân töû cuûa ( A ) laø C2H4O .
0,56
Ta coù soá mol CO2 = 22,4 = 0,025 mol .
0,45
Soá mol H2O = 18 = 0,025 mol .
 soá mol CO2 = soá mol H2O
 ( A) laø anñehit no ñôn chöùc .
3n  1
CnH2nO + 2 O2  n CO2 + n H2O .
14n  16 18n
Tac où : 0,55 = 0,45 n=2
Coâng thöùc phaân töû cuûa ( A ) laø C2 H4O .
Ví du 33:
Ñoát chaùy hoaøn toaøn 16,2 gam axit cacboxylic ñôn chöùc thì thu ñöôïc
12,096 lít CO2 ( ÑKTC ) vaø 9,72 gam H2O .Vaäy coâng thöùc phaân töû
cuûa axit ñoù laø
A- C2H4O2 . B - C3H6O2. C- CH2O2 . D- C4H8O2 .

12,096
mC = 22,4 .12 = 6,48 gam .
80
9,72
mH = 18 .2 = 1,08 gam.
mO = 16,2 - 6,48 - 1,08 = 8,64 gam.
Ñaët CTTQ cuûa axit laø CxHyOz .
Ta coù :
mC mH mO 6,48 1,08 8,64
x : y : z = 12 : 1 : 16 = 12 : 1 : 16 = 0,54: 1,08 : 0,54
= 1: 2: 1
 Coâng thöùc nguyeân laø ( CH2O)n n  1.
Vì axit ñôn chöùc neân n= 2 .
 coâng thöùc phaân töû cuûa axit laø : C2H4O2.
12,096 9,72
Soá mol CO2 = 22,4 = 0,54 mol ; soá mol H2O = 18 = 0,54 mol .
 soá mol CO2 = soá mol H2O .
 Ñaây laø axit no ñôn chöùc .
3n  2
CnH2nO2 + 2 O2  n CO2 + n H2 O .
14n  32 18n
Ta coù : 16,2 = 9,72  n=2.
 Coâng thöùc phaân töû cuûa axit laø C2H4O2.
Vaäy choïn ñaùp aùn A
81
2.1.6 Döïa vaøo quan heä tæ leä soá mol cuûa caùc hôïp chaát höõu cô
trong phöông trình hoùa hoïc .
2.1.6.1 Xeùt hiñrocacbon
Döïa vaøo tyû leä soá mol phaûn öùng giöõa hiñro cacbon vôùi soá mol
brom hoaëc hiñro ñeå xaùc ñònh soá lieân keát ¶ trong hôïp chaát .
+Neáu soá mol Br2 hoaëc soá mol H2 = soá mol cuûa hiñro cacbon A
 A laø anken
+Neáu soá mol Br2 hoaëc soá mol H2 = 2 laàn soá mol cuûa hiñro cacbon
A.
 A laø ankin hoaëc ankañien .
Ví duï 34:
82
Moät hoãn hôïp goàm 1 ankan vaø 1 ankin coù cuøng soá mol .Daãn m gam
hoãn hôïp khí naøy qua H2 nung noùng ( coù chaát xuùc taùc ) thì duøng
vöøa ñuùng 2,24 lít khí H2 ( ÑKC ) vaø sau phaûn öùng chæ thu ñöôïc moät
hiñro cacbon duy nhaát .Neáu ñem m gam hoãn hôïp treân ñoát chaùy hoaøn
toaøn thì thu 0,2 mol CO2. Coâng thöùc phaân töû cuûa ankan vaø ankin laø
A- C2H6 vaø C2H2 B- C3H8 vaø C3H4 C- C4H10 vaø C4H6 D-C5H12
vaø C5H8 .
Vì hoãn hôïp khí taùc duïng vôùi H2 vöøa ñuû chæ thu moät hiñro cacbon
duy nhaát
 Ankan vaø ankin coù cuøng soá nguyeân töû cacbon .
Goïi coâng thöùc toång quaùt cuûa ankan laø CnH2n+2 ( n ≥ 1)
Goïi coâng thöùc toång quaùt cuûa ankin laø CnH2n-2 ( n ≥ 2)
CnH2n-2 + 2 H2 Ni , to CnH2n+2
a mol 2 a mol
3n  1
CnH2n+2 + 2 O2  n CO2 + ( n+1) H2O .
a mol an mol
3n  1
CnH2n-2 + 2 O2  n CO2 + ( n -1) H2O .
a mol an mol
Goïi a laø soá mol cuûa ankan
2,24
Ta coù : soá mol H2 laø 22,4 = 0,1 mol
2 a = 0,1  a = 0,05 mol
an + an = 0,2 n= 2
->Coâng thöùc phaân töû: C2H2 , C2H6
83
Vì hoãn hôïp khí taùc duïng vôùi H2 vöøa ñuû chæ thu moät hiñro cacbon
duy nhaát
 Ankan vaø ankin coù cuøng soá nguyeân töû cacbon .
1
Vì soá mol ankin = 2 soá mol H2 = 0,05 mol
CnH2n- 2 + O2 n CO2
0,05mol 0,05 n mol
0,2
 0,05 n = 2 = 0,1  n= 2.
Ñaùp aùn A .
Ví duï 35 : Moät hoãn hôïp khí goàm 1 ankan vaø 1 anken coù cuøng soá
mol vaø soá nguyeân töû cacbon trong anken gaáp 2 laàn soá nguyeân töû
cacbon trong ankan .
Laáy a gam hoãn hôïp naøy cho taùc duïng vôùi dung dòch brom thì laøm
maát maøu vöøa ñuû 200 ml dung dòch brom : 0,35 M trong dung moâi
CCl4 .Ñoát chaùy hoaøn toaøn a gam hoãn hôïp ñoù thì thu ñöôïc 0,42 mol
CO2 .
Vaäy coâng thöùc phaân töû cuûa ankan vaø anken ñoù laø
A- CH4 , C2H4 B- C2H6 , C4H8 C-C3H8 , C6H12 D- C4H10 ,
C8H16 .

Goïi coâng thöùc toång quaùt cuûa ankan laø CnH2n+2 ( n ≥ 1)
 Coâng thöùc toång quaùt cuûa anken laø C2nH4n
Theo ñeà baøi ta coù : soá mol brom = 0,2 .0,35 = 0,07 mol
C2nH4n + Br2  C2nH4nBr2
0,07 mol < --0,07 mol
84
3n  1
CnH2n+2 + 2 O2  n CO2 + ( n+1) H2O .
0,07 mol 0,07 n mol
C2nH4n + 3n O2  2n CO2 + 2n H2O .
0,07 mol 0,14 n mol
 0,07n + 0,14 n = 0,42  n= 2 .
Coâng thöùc phaân töû cuûa ankan laø C2H6 vaø C4H8
Ta coù :
Soá mol anken = soá mol brom = 0,07 mol
Soá mol anken = 2. soá mol ankan
CnH2n + O2 n CO2
0,07 mol 0,07 n mol
0,42
 0,07 n = 3 .2  n= 4 .
Coâng thöùc phaân töû cuûa anken laø C4H8  an kan laø C2H6 .
Ñaùp aùn B.
2.1.6.2.Xeùt vôùi röôïu
* Trong phaûn öùng vôùi dung dòch brom ( hoaëc phaûn öùng vôùi H2 )
Neáu soá mol brom = K .soá mol röôïu ( hoaëc soá mol H2 = K. soá mol
röôïu )
 Döïa vaøo K ta xaùc ñònh soá lieân keát ¶
* Trong phaûn öùng cuûa röôïu vôùi Na
K
Neáu soá mol H2 = 2 soá mol röôïu
Khi K = 1  röôïu coù 1 nhoùm –OH
Khi K = 2 -  röôïu coù 2 nhoùm –OH .
*Khi hoãn hôïp goàm 2 röôïu taùc duïng vôùi vôùi Na
85
1
Neáu soá mol H2 > 2 soá mol röôïu
 Moät trong hai röôïu ñoù phaûi coù 1 röôïu ña chöùc .
Ví duï 36 :
Cho 0,5 mol hoãn hôïp goàm etylen glicol vaø Propan ñiol-1,2 taùc duïng
vôùi löôïng vöøa ñuû Na thì thu ñöôïc V lít khí H2 ( ÑKC) vaø 55,8 gam
muoái khan .
Gía trò cuûa V laø
A- 1,12 lít B- 11,2 lít C- 2,24 lít
D-22,4 lít
C2H4(OH)2 + 2 Na  C2H4(ONa)2 + H2
a mol a a mol
C3H6(OH)2 + 2 Na  C3H6(ONa)2 + H2
b mol b b mol
Tacoù : a + b = 0,5
106 a + 120 b = 55,8
 a = 0,3
b = 0,2
Theå tích khí H2 laø V= 22,4 .( 0,3 + 0,2) = 11,2 lít .
Vì 2 röôïu ñeàu ña chöùc  soá mol 2 röôïu = soá mol H2 = 0,5 mol
Theå tích khí H2 laø V =22,4 .0,5 = 11,2 lít
Ñaùp aùn B .
Ví duï 37:
Cho 0,1 mol moät röôïu ( A) taùc duïng heát vôùi löôïng vöøa ñuû 100 ml
dung dòch Brom : 1M .Maët khaùc 0,05 mol röôïu treân taùc duïng vôùi Na
86
ñuû thì thu 0,56 lít khí H2( ÑKC ) vaø thu ñöôïc 4 gam muoái khan .Vaäy
coâng thöùc phaân töû cuûa röôïu laø
A- C3H7OH B- C3H5OH C- C4H9OH D- C4H6(OH)2
Goïi coâng thöùc toång quaùt cuûa röôïu laø CnH2n+2-x-2k(OH)x
CnH2n+2-x-2k(OH)x + k Br2  CnH2n+2-x-2k(OH)x Br2K
0,1 mol k.0,1 mol
x
CnH2n+2-x-2k(OH)x + x Na  CnH2n+2-x-2k(ONa)x + 2 H2 .
0,05 mol 0,05 mol 0,025 x mol
0,56
Soá mol H2 = 22,4 = 0,025 mol .
Soá mol Brom = 0,1 . 1 = 0,1 mol
Tacoù : 0,025 x = 0,025  x= 1.
0,1 k = 0,1  k=1 .
4
Maët khaùc : 14n + 2 -2k +38 x = 0,05 = 80  n = 3 .
Coâng thöùc phaân töû cuûa röôïu laø C3H5OH .
Vì soá mol brom = soá mol röôïu = 0,1 mol  Röôïu A coù 1 lieân keát ¶
1
Vì soá mol H2 = 2 soá röôïu  Röôïu A coù 1 nhoùm chöùc
–OH .
Trong caùc ñaùp aùn ñeà cho chæ coù C3H5OH môùi laø röôïu ñôn chöùc
coù 1 lieân keát ¶
Ñaùp aùn laø B.
2.1.6.3. Xeùt vôùi anñehit .
*Trong phaûn öùng vôùi H2
87
Neáu soá mol H2 = K soá mol anñehit
Khi K = 1  anñehit ñôn chöùc .
Khi K=2  Anñehit 2 chöùc hoaëc anñehit ñôn chöùc coù 1 lieân keát ¶
* Trong phaûn öùng vôùi dung dòch brom
Neáu soá mol brom = K .soá mol anñehit
*Trong phaûn öùng cuûa anñehit vôùi dd AgNO3/NH3
Neáu soá mol Ag = 4 laàn soá mol anñehit ( A )
 ( A ) laø anñehit fomic hoaëc ( A ) laø anñehit hai chöùc .
Neáu soá mol Ag = 2 laàn soá mol anñehit ( A ) .
 ( A ) laø anñehit ñôn chöùc .
*Trong phaûn öùng vôùi Cu(OH)2 , ñun noùng
Neáu soá mol Cu2O = K .soá mol anñehit ( A )
 Döïa vaøo K ta xaùc ñònh ñöôïc soá nhoùm chöùc – CHOcoù trong A
Ví duï 38:
Ñoát chaùy hoaøn toaøn a gam hoãn hôïp hai röôïu no ñôn chöùc thì thu
ñöôïc 2,688 lít CO2( ÑKC ) vaø 3,96 gam hôi nöôùc .Neáu tieán haønh oxi
hoùa a gam a gam hoãn hôïp 2 röôïu treân baèng CuO roài laáy saûn phaåm
thu ñöôïc ñem taùc duïng vôùi dung dòch AgNO3/NH3 coù dö thì löôïng keát
tuûa baïc thu ñöôïc laø
C n H 2 n 1OH
Goïi coâng thöùc toång quaùt trung bình cuûa 2 röôïu laø
3n
C n H 2 n 1OH
+ 2 O2  n CO2 + ( n + 1) H2O
1 mol n mol ( n + 1) mol
0,12 0,22 mol
88
C n H 2 n 1OH C n 1 H 2 n 1CHO
+ CuO + Cu + H2O
0,1 mol 0,1 mol
C n 1 H 2 n 1CHO C n 1 H 2 n 1COOH
+ Ag2O NH3,to + 2Ag
0,1 mol 0,2 mol
2,688
Soá mol CO2 = 22,4 = 0,12 mol
3,96
Soá mol H2O = 18 = 0,22 mol
n n 1
Ta coù : 0,12 = 0,22  n =1,2
Töø phöông trình ( 1 ) ta coù soá mol röôïu laø 0,12/1,2 =0,1 mol
Khoái löôïng Ag thu ñöôïc laø m = 108 .0,2 = 21,6 gam .
Döïa vaøo phöông trình ñoát chaùy
Soá mol röôïu = soá mol H2O - soá mol CO2 =0,22- 0,12 = 0,1 mol
R-CH2OH O R-CHO +AgNO3/NH3 ,to 2Ag
0,1 mol 0,2 mol
Khoái löôïng Ag thu ñöôïc laø m = 108 .0,2 = 21,6 g .
Ñaùp aùn A.
Ví duï 39 :
Khi cho bay hôi heát 5,8 gam anñehit ( X ) thì thu ñöôïc 4,48 lít hôi X ôû
109,2oc vaø 0,7 atm .Maët khaùc khi cho 5,8 gam X taùc duïng vôùi dung
dòch AgNO3/NH3 coù dö thì thu ñöôïc 43,2 gam Ag .Coâng thöùc phaân töû
cuûa X laø
A- C3H6O B- HCHO C- C3H4O2 . D-
C2H2O2.
89
Goïi coâng thöùc toång quaùt cuûa anñehit laø CxHy(CHO)z
CxHy(CHO)z + z Ag2O NH3 , to CxHy(COOH)z + 2z Ag .
1 mol 2z mol
0,1 mol 0,4 mol
0,7.4,48
Soá mol cuûa X laø 0,082.( 273  109,2) = 0,1 mol
5,8
MX = 0,1 = 58 g/mol .
43,2
Soá mol Ag = 108 = 0,4 mol
1 2z
Ta coù : 0,1 = 0,4
z=2.
Maët khaùc : 12x + y+ 29.2 = 58
 12x + y = 0
x=0 vaø y=0
Coâng thöùc phaân töû cuûa X laø C2H2O2 .
Soá mol Ag = 4. soá mol anñehit
 X laø HCHO vôùi M = 30 ( loaïi )
Coù 2 nhoùm chöùc –CHO
Vì Mx = 58  X laø C2H2O2 .
Ñaùp aùn D .
Ví duï 40:
Chaát höõu cô Y coù thaønh phaàn goàm C , H ,O trong ñoù oxi chieám
53,33% khoái löôïng .khi thöïc hieän phaûn öùng traùng göông thì töø 1 mol
Y cho 4 mol Ag .Coâng thöùc phaân töû cuûa Y laø
90
A- ( CHO )2 B- H-CHO C- CH3CHO D- C2H5CHO
Nhôø döïa vaøo tyû leä soá mol cuûa Ag vaø anñehit Y
 Y coù 2 nhoùm –CHO hoaëc Y laø HCHO .
Nhöng chæ coù HCHO môùi coù % khoái löôïng cuûa oxi laø 53,33% .
Ñaùp aùn B .
2.1.6.4 Xeùt vôùi axit cacboxylic .
* Trong phaûn öùng vôùi dung dòch brom ( hoaëc phaûn öùng vôùi H2 )
Neáu soá mol brom = K .soá mol axit ( hoaëc soá mol H2 = K. soá mol
axit )
* Trong phaûn öùng cuûa röôïu vôùi Na
K
Neáu soá mol H2 = 2 soá mol axit ( A )
Döïa vaøo K ta coù theå xaùc ñònh soá nhoùm chöùc –COOH .
Khi K = 1  A coù 1 nhoùm –COOH .
Khi K = 2  A coù 2 nhoùm –COOH.
*Trong phaûn öùng vôùi dd kieàm : NaOH , KOH .
Neáu soá mol NaOH = K . soá mol axit ( A )
Döïa vaøo K ta xaùc ñònh ñöôïc soá nhoùm chöùc –COOH .
Khi K = 1  A coù 1 nhoùm –COOH .
Khi K = 2  A coù 2 nhoùm –COOH.
Ví duï 41:
Oxi hoùa hoaøn toaøn 10,2 gam hoãn hôïp 2 anñehit lieân tieáp thì thu ñöôïc
hoãn hôïp 2 axit no ñôn chöùc lieân tieáp nhau .
Ñeå trung hoøa hoaøn toaøn hoãn hôïp axit treân thì phaûi duøng 200 ml
dung dòch NaOH :1M .Coâng thöùc cuûa 2 anñehit laø
91
A- HCHO , CH3CHO B- CH3CHO , C2H5CHO C- C2H5CHO ,
C3H7CHO
Vì oxi hoùa 2 anñehit thu 2 axit no lieân tieáp nhau .
 2 anñehit naøy cuõng lieân tieáp nhau
C n H 2 n 1CHO
Goïi coâng thöùc toång quaùt trung bình cuûa 2 anñehit laø
C n H 2 n 1CHO C n H 2 n 1COOH
+ ½ O2 
0,2 mol 0,2 mol
C n H 2 n 1COOH C n H 2 n 1COONa
+ NaOH  + H2O
0,2 0,2 mol
Soá mol NaOH = 0,2 .1 = 0,2 mol
Khoái löôïng phaân töû trung bình cuûa anñehit laø
10,2
M = 0,2 = 51 g/mol
 14 n + 30 = 51
 n = 1,5 .
Vaäy coâng thöùc phaân töû cuûa 2 anñehit laø C2H5CHO vaø CH3CHO .
Soá mol NaOH = soá mol axit = soá mol anñehit = 0,2 mol
10,2
M2anñehit= 0,2 = 51 g/mol
Maø M1 < M < M2
 Coâng thöùc phaân töû cuûa 2 anñehit laø CH3CHO vaø C2H5CHO .
Ñaùp aùn B .
Ví duï 42:
92
Chia hoãn hôïp A goàm 2 axit : ( X laø moät axit no ñôn chöùc , Y laø moät
axit khoâng no ñôn chöùc coù moät noái ñoâi ) .Soá nguyeân töû cacbon
trong X vaø Y baèng nhau .
Chia A laøm ba phaàn baèng nhau :
Phaàn 1 taùc duïng heát vôùi 100 ml dung dòch NaOH : 1M .Ñeå trung hoøa
löôïng NaOH dö caàn duøng 25 ml dung dòch HCl : 1M .
Phaàn 2 taùc duïng vöøa vôùi 8 gam Br2 .
Phaàn ba ñem ñoát chaùy hoaøn toaøn thì thu ñöôïc 6,72 lít khí CO2 ( ÑKC )
Soá mol cuûa X vaø Y trong hoãn hôïp laø
A- 0,065 vaø 0,025 B- 0,075 vaø 0,15
C- 0,65 vaø 0,25 D- 0,025 vaø 0,05 .
Coâng thöùc phaân töû cuûa X vaø Y laø
A- C3H6O2 vaø C3H4O2 . B- C4H8O2 vaø C4H6O2 .
C- C5H10O2 vaø C5H8O2 . D- keát quaû khaùc .
Goïi CTTQ cuûa axit no ñôn chöùc laø CnH2n+1COOH ( n ≥ 0) coù amol
Axit khoâng ñôn chöùc laø CnH2n-1COOH ( n ≥ 2 ), coù b mol
Phaàn 1:
CnH2n+1COOH + NaOH  CnH2n+1COONa + H2O
a a mol
CnH2n-1COOH + NaOH  CnH2n-1COONa + H2O .
b b mol
HCl + NaOH  NaCl + H2O
0,025 0,025 mol
Soá mol NaOH = 0,1 . 1 = 0,1 mol
Soá mol HCl = 0,025 . 1 = 0,025 mol .
Phaàn 2:
93
CnH2n-1COOH + Br2  CnH2n-1COOH Br2
b b mol
8
Soá mol Br2 = 160 = 0,05 mol
Phaàn 3:
3n  1
CnH2n+1COOH + 2 O2  ( n+1) CO2 + ( n+1) H2O
a a( n+1) mol
3n
CnH2n-1COOH + 2 O2  ( n+1) CO2 + n H2O
b b( n+1) mol
6,72
soá mol CO2 = 22,4 = 0,3 mol
Ta coù heä phöông trình :
a + b + 0,025 = 0,1
b = 0,05
a( n+1) + b ( n+1) = 0,3
 a = 0,025 vaø n = 3.
Coâng thöùc phaân töû cuûa hai axit laø C3H7COOH vaø C3H5COOH .
+ Vì 2 axit ñôn chöùc
 soá mol 2 axit = soá mol NaOH phaûn öùng = 0,1 – 0,025 = 0,075 mol .
Vì Y coù 1 lieân keát ¶
 Soá mol Y = soá mol Br2 = 0,05 mol
 Soá mol X = 0,075 – 0,05 = 0,025 mol
Vaäy soá mol X , Y coù trong hoãn hôïp laø 0,025.3= 0,075 mol vaø 0,05.3
=0,15 mol
Ñaùp aùn B .
94
+ Vì X, Y coù cuøng soá nguyeân töû cacbon
y y
CxHyO2 + ( x+ 4 - 1 ) O2  x CO2 + 2 H2O .
1 mol x mol
0,075mol 0,3 mol
1 x
Ta coù : 0,075 = 0,3
x= 4
Coâng thöùc phaân töû cuûa 2 axit laàn löôït laø C4H8O2 vaø C4H6O2 .
Ñaùp aùn B .
2.1.6.5 Xeùt vôùi este
Trong phaûn öùng xaø phoøng hoùa
Neáu soá mol NaOH = K . soá mol axit ( A )
Döïa vaøo K ta xaùc ñònh ñöôïc soá nhoùm chöùc –COO- .
Khi K = 1  A laø este ñôn chöùc .
Khi K = 2  A laø este 2 chöùc .
Ví duï 43:
Khi thuûy phaân 0,01 mol este taïo bôûi axit höõu cô ñôn chöùc ( A ) vaø
röôïu(B ) thì duøng ñuùng 1,68 gam KOH .Maët khaùc khi thuûy phaân
6,35 gam este thì duøng ñuùng 3 gam NaOH vaø taïo ra 7,05 gam muoái
.Coâng thöùc phaân töû cuûa este laø
A- C12H14O6 B- C13H16O6 C- C14H18O6 D-C15H20O6.
*Caùch giaûi thoâng thöôøng:
Goïi coângthöùc toång quaùt cuûa este laø (RCOO)xR’
(RCOO)xR’ + x KOH  x RCOOK + R’(OH)x
0,01 0,01x mol
(RCOO)xR’ + x NaOH  x RCOONa + R’(OH)x
95
0,075
x 0,075 mol 0,075 mol
1,68
Soá mol KOH : n = 56 =0,03 mol
3
Soá mol NaOH : n = 40 = 0,075 mol
Ta coù : 0,01x = 0,03  x= 3
0,075
x ( MR .x + 44x + MR’ ) = 6,35
0,075 ( MR +67 ) = 7,05
Giaûi heä phöông trình ta coù :
MR =27  R Laø CH2= CH-
MR’= 41  R’ laø - C3H5-
Coâng thöùc phaân töû cuûa este laø (CH2=CH-COO)3C3H5
Soá mol KOH = 3. soá mol este .
 este 3chöùc .( CxHyO6)
Döïa vaøo thí nghieäm 2 ta coù :
0,075
Soá mol este = 3 = 0,025 mol
6,35
MESTE = 0,025 = 254 g/mol
 12x + y +16.6 = 254
 12 x + y = 158
Nghieäm hôïp lyù x= 12 vaø y =14
Coâng thöùc phaân töû laø C12H14O6
Ñaùp aùn A .
2.1.6.6 Xeùt vôùi aminoaxit
-Neáu amino axit ( A ) taùc duïng vôùi NaOH maø :
96
Soá mol ( A ) = soá mol NaOH  ( A ) coù 1 nhoùm –COOH .
1
Soá mol ( A ) = 2 soá mol NaOH  ( A ) coù 2 nhoùm chöùc –COOH .
-Neáu amino axit ( A ) taùc duïng vôùi HCl maø :
Soá mol ( A ) = soá mol HCl  ( A ) coù 1 nhoùm chöùc –NH2 .
1
Soá mol ( A ) = 2 soá mol HCl  ( A ) coù 2 nhoùm chöùc – NH2 .
Ví duï 44:
Ñun noùng 100 ml dung dòch amino axit :0,2 M taùc duïng vöøa ñuû vôùi
80 ml dung dòch NaOH ; 0,25 M .Sau phaûn öùng coâ caïn dung dòch thì
thu ñöôïc 2,52 gam muoái khan .Maët khaùc 100 ml dung dòch aminoaxit
treân taùc duïng vöøa ñuû vôùi 80ml dung dòch HCl : 0,5 M .Coâng thöùc
phaân töû cuûa amino axit laø
A- ( H2N)2-C2H3-COOH B- H2N-C2H3-(COOH )2
C- ( H2N)2-C2H2-(COOH )2 D- H2N-C3H5-(COOH )2
Goïi coâng thöùc toång quaùt cuûa amino axit laø (H2N)y-R-(COOH)x ( A )
(H2N)y-R-(COOH)x + x NaOH  (H2N)y-R-(COONa)x +x H2O .
0,02 0,02 x 0,02 mol.
(H2N)y-R-(COOH)x + y HCl  (ClH3N)y-R-(COOH)x
0,02 0,02 y
Ta coù : soá mol aminoaxit : n= 0,2.0,1 =0,02 mol
Soá mol NaOH : n= 0,25.0,08 = 0,02 mol
Soá mol HCl : n = 0,5. 0,08 = 0,04 mol
0,02x = 0,02
0,02y =0,04
0,02( 16y + MR + 67x ) = 2,52
97
x= 1
y=2
MR = 27  R laø C2H3
Coâng thöùc phaân töû cuûa amino axit laø (H2N)2-C2H3-COOH .
Soá mol NaOH = soá mol ( A )  ( A ) coù 1 nhoùm –COOH .
Soá mol HCl =2 soá mol ( A )  ( A ) coù 2 nhoùm –NH2
Vaäy trong 4 ñaùp aùn treân chæ coù A thoûa maõn
2.2Ñeà xuaát moät soá nguyeân taéc , quy luaät trong quaù trình aùp duïng
caùc phöông phaùp giaûi nhanh vaøo vieäc giaûi baøi toaùn hoùa hoïc
TNKQ nhieàu löïa choïn .
Vai troø cuûa baøi toaùn hoùa hoïc
Baøi toaùn hoùa hoïc coù nhöõng taùc duïng sau :
+ Reøn luyeän cho hoïc sinh khaû naêng vaän duïng nhöõng kieán thöùc ñaõ
hoïc , bieán nhöõng kieán thöùc tieáp thu ñöôïc qua baøi giaûng cuûa giaùo
vieân thaønh kieán thöùc cuûa mình .
+ Giuùp cho hoïc sinh ñaøo saâu vaø môû roäng kieán thöùc ñaõ hoïc moät
caùch sinh ñoäng , phong phuù , haáp daãn .Chæ coù theå vaän duïng kieán
thöùc vaøo vieäc giaûi baøi taäp thì hoïc sinh môùi naém vöõng kieán thöùc
moät caùch saâu saéc .
+Phaùt trieån naêng löïc nhaän thöùc , khaû naêng suy luaän logic , ñoàng
thôøi baøi taäp hoùa hoïc coøn reøn trí thoâng minh cho hoïc sinh .
YÙ nghóa cuûa vieäc aùp duïng caùc phöông phaùp giaûi nhanh ñeå giaûi
baøi toaùn TNKQ nhieàu löïa choïn .
Vieäc aùp duïng caùc phöông phaùp giaûi nhanh ñeå giaûi baøi toaùn
TNKQ nhieàu löïa choïn coù nhöõng öu ñieåm sau :
98
+ Phuø hôïp vôùi yeâu caàu thôøi gian ñeå laøm moät caâu TNKQ
( khoaûng töø 1 ñeán 2 phuùt )
+ Giuùp hoïc sinh phaùt trieån tö duy , tìm toøi nhöõng phöông aùn giaûi
nhanh phuø hôïp vôùi moãi daïng toaùn .
+ Phaân hoùa ñöôïc hoïc sinh trong quaù trình vaän duïng kieán thöùc vaø
giaûi baøi taäp .
Ñeà xuaát moät soá nguyeân taéc , quy luaät ñeå giaûi nhanh caùc baøi
toaùn hoùa hoïc duøng laøm caâu TNKQ nhieàu löïa choïn .
Ñeå coù theå giaûi nhanh caùc baøi toùan hoùa hoïc höõu cô treân cô sôû
caùc phöông phaùp ñaõ phaân tích , hoïc sinh caàn tieán haønh theo caùc
böôùc döïa vaøo moät soá nguyeân taéc vaø quy luaät sau :
Böôùc 1 : ñoïc kyõ ñeà baøi
Vieäc ñoïc kyõ ñeà baøi laø thao taùc quan troïng ñeå giuùp hoïc sinh ñònh
höôùng vieäc giaûi baøi toaùn . Döïa vaøo yeâu caàu baøi toaùn maø coù
theå choïn phöông phaùp thích hôïp .
Ví duï 1:
Moät hoãn hôïp A goàm 2 ankanal X,Y coù toång soá mol laø 0,25 mol .Khi
cho hoãn hôïp A taùc duïng vôùi dung dòch AgNO3/NH3 coù dö thì coù taïo
ra 86,4 gam keát tuûa vaø khoái löôïng dung dòch AgNO3 giaûm 77,5 gam .
A - CH3CHO B- H-CHO
C- C2H5CHO D-Thieáu döõ kieän khoâng xaùc ñònh ñöôïc .
Neáu HS khoâng ñoïc kyõ baøi toaùn seõ sa vaøo vieát phöông trình phaûn
öùng ,ñaët aån soá vaø giaûi heä phöông trình seõ thaáy voâ nghieäm
.Nhöng vieäc giaûi heä phöông trình phaûi toán nhieàu thôøi gian , khoâng
ra keát quaû chính xaùc neân HS seõ coù theå choïn phöông aùn D .Trong
99
khi ñoù neáu HS bieát aùp duïng phöông phaùp taêng giaûm khoái löôïng
vaø phöông phaùp khoái löôïng phaân töû trung bình thì coù theå giaûi
nhanh nhaát maø ñôn giaûn .
Böôùc 2: Phaân daïng baøi toaùn ñeå löïa choïn phöông phaùp thích hôïp
Quùa trình ñoïc kyõ ñaàu baøi cuõng giuùp hoïc sinh phaân daïng baøi toaùn
moät caùch chính xaùc .Vieäc phaân daïng baøi toaùn seõ giuùp choïn
phöông phaùp hôïp lyù ñeå giaûi
+ Neáu baøi toaùn cho khoái löôïng hoãn hôïp ban ñaàu vaø hoãn hôïp
sau phaûn öùng coù theå vaän duïng phöông phaùp giaûm khoái löôïng ñeå
giaûi
+ Ñoái vôùi baøi toaùn ñoát chaùy hôïp chaát höõu cô khi chöa cho bieát
hôïp chaát höõu cô thuoäc loaïi hôïp chaát cuï theå naøo , döïa vaøo quan
heä soá mol CO2 vaø H2O giuùp chuùng ta suy luaän ñöïôc ñaëc ñieåm caáu
taïo cuûa noù .
Böôùc 3 : Aùp duïng linh hoaït caùc phöông phaùp giaûi vaøo quaù trình
giaûi baøi toaùn .
Sau khi tieán haønh phaân daïng baøi toaùn ñeå löïa choïn phöông phaùp
phuø hôïp hoïc sinh tieán haønh vaän duïng vaøo giaûi .Ñeå giaûi moät
caùch chính xaùc HS phaûi naém saâu , chaéc chaén baûn chaát cuûa
phöông phaùp söû duïng , höôùng tieán haønh vaø caùch thöû trieån khai
phöông phaùp giaûi cho linh hoaït , chaéc chaén .
Moät soá baøi toaùn khoâng chæ giaûi nhanh theo moät phöông phaùp maø
coøn coù theå söû duïng hai hay nhieàu phöông phaùp giaûi nhanh khaùc
.Ñieàu quan troïng laø HS phaûi bieát söû duïng phöông phaùp mình naém
vöõng nhaát , hieåu saâu nhaát thì môùi coù theå giaûi baøi toaùn nhanh
nhaát vaø coù hieäu quaû nhaát .
Ví duï 2:
100
Oxi hoùa hoaøn toaøn 10,2 gam hoãn hôïp 2 anñehit lieân tieáp thì thu ñöôïc
hoãn hôïp 2 axit no ñôn chöùc lieân tieáp nhau .
dung dòch NaOH :1M .Coâng thöùc cuûa 2 anñehit laø
A- HCHO , CH3CHO B- CH3CHO , C2H5CHO
C- C2H5CHO , C3H7CHO D- Keát quaû khaùc .
Vì oxi hoùa 2 anñehit thu 2 axit no lieân tieáp nhau .
 2 anñehit naøy cuõng lieân tieáp nhau
C n H 2 n 1CHO
Goïi coâng thöùc toång quaùt trung bình cuûa 2 anñehit laø
C n H 2 n 1CHO C n H 2 n 1COOH
+ ½ O2 
0,2 mol 0,2 mol
C n H 2 n 1COOH C n H 2 n 1COONa
+ NaOH  + H2O
0,2 0,2 mol
Soá mol NaOH = 0,2 .1 = 0,2 mol
Khoái löôïng phaân töû trung bình cuûa anñehit laø
10,2
M = 0,2 = 51 g/mol
 14 n + 30 = 51
 n = 1,5 .
Vaäy coâng thöùc phaân töû cuûa 2 anñehit laø C2H5CHO vaø CH3CHO .
Soá mol NaOH = soá mol axit = soá mol anñehit = 0,2 mol
10,2
M2anñehit= 0,2 = 51 g/mol
Maø M1 < M < M2
 Coâng thöùc phaân töû cuûa 2 anñehit laø CH3CHO vaø C2H5CHO .
101
Ñaùp aùn B .
Khi gaëp baøi toaùn naøy treân cô sôû nhöõng yeâu caàu cuûa baøi toaùn
HS phaûi bieát choïn caùc phöông phaùp phuø hôïp ,linh hoaït , coù theå söû
duïng ñoàng thôøi nhieàu phöông phaùp nhö phöông phaùp döïa vaøo tyû
leä veà soá mol , phöông phaùp khoái löôïng phaân töû trung bình ñeå giaûi
nhanh nhöõng baøi toaùn phöùc taïp .
Treân ñaây chuùng toâi ñaõ ñeà xuaát moät soá nguyeân taéc , quy luaät ,
caùc böôùc ñeå giaûi nhanh baøi toaùn hoùa hoïc döïa vaøo caùc phöông
phaùp giaûi toaùn nhanh ñaõ phaân tích .
Tuy nhieân vieäc trieån khai giaûi nhanh caùc baøi toaùn coù thöïc
hieän hieäu quaû hay khoâng thì ngöôøi HS caàn phaûi trang bò cho mình
kieán thöùc hoùa hoïc ñaày ñuû , chính xaùc saâu saéc .Phaûi bieát suy luaän
nhanh , coù söï phaùn ñoaùn chính xaùc , phaûi vaän duïng linh hoaït keát
hôïp caùc phöông phaùp giaûi nhanh moät caùch hôïp lí thì vieäc giaûi caùc
baøi toaùn môùi nhanh chính xaùc ñöôïc .
Xaây döïng heä thoáng caùc baøi toaùn hoùa hoïc coù theå giaûi nhanh ñeå
laøm caâu TNKQ daïng nhieàu löïa choïn .
Phaàn hiñroâ cacbon
Baøi 1: Ñoát chaùy hoaøn toaøn m gam hoãn hôïp goàm CH4, C3H6vaø
C4H10thu ñöôïc 17,6 gam CO2 vaø 10,8 gam H2O .m coù giaù trò
A- 2 gam B- 4gam C- 6 gam D- 8 gam .
Baøi 2: Ñoát chaùy hoaøn toaøn 0,15 mol hoãn hôïp 2 ankan thì thu ñöôïc
9,45 gam nöôùc . Cho saûn phaåm chaùy vaøo dung dòch Ca(OH)2 dö thì
khoái löôïng keát tuûa thu ñöôïc laø
A- 37,5 g B- 52,5 g C- 15g D- 42,5 g .
102
Baøi 3: Ñoát chaùy hoaøn toaøn hoãn hôïp 2 hiñrocacbon lieân tieáp trong
daõy ñoàng ñaúng thì thu ñöôïc 11,2 lít CO2(ÑKTC ) vaø 12,6 gam H2O.Hai
hiñrocacbon ñoù thuoäc daõy ñoàng ñaúng naøo ?
A- Ankan B- Anken C- Ankin D-Aren .
Baøi 4: Ñoát chaùy hoaøn toaøn hoãn hôïp 2 hiñrocacbon lieân tieáp trong
daõy ñoàng ñaúng thì thu ñöôïc 22,4 lít CO2 (ÑKTC ) vaø 25,2 g H2O.Hai
hiñrocacbon ñoù laø
A- C2H6vaø C3H8 B- C3H8 vaø C4H10
C-C4H10 vaø C5H12 D- C5H12 vaø C6H14
Baøi 5: Ñoát chaùy hoaøn toaøn hoãn hôïp goàm moät ankan vaø moät
anken .Cho saûn phaåm chaùy laàn löôït ñi qua bình 1 ñöïng P2O5 dö vaø
bình 2 ñöïng KOH raén , dö thì thaáy bình 1 taêng 4,14 g vaø bình 2 taêng
6,16 g .Soá mol ankan coù trong hoãn hôïp laø
A-0,06 mol B- 0,09 mol C- 0,03 mol D- 0,045 mol
Baøi 6:Ñoát chaùy hoaøn toaøn 0,1mol hoãn hôïp CH4,C4H10vaøC2H4thì thu
ñöôïc 0,14 molCO2vaø 0,23 molH2O.Soá mol cuûa ankanvaø anken coù
trong hoãn hôïp laàn löôït laø
A- 0,09 vaø 0,01 B- 0,01 vaø 0,09 C- 0,08 vaø 0,02 D- 0,02 vaø 0,08 .
Baøi 7: Cho hoãn hôïp 2 anken ñi qua bình ñöïng nöôùc brom thaáy laøm
maát maøu vöøa ñuû dung dòch chöùa 8 gam brom.Toång soá mol 2 anken
laø
A- 0,1 B- 0,05 C- 0,025 D- 0,005 .
Baøi 8: Ñoát chaùy hoaøn toaøn hoãn hôïp 2 hiñrocacbonmaïch hôû trong
cuøng moät daõy ñoàng ñaúng thì thu ñöôïc 11,2 lít CO2 ( ÑKTC ) vaø 9
gam H2O .Hai hiñrocacbon ñoù thuoäc daõy ñoàng ñaúng naøo ?
A- Ankan B- Anken C- Ankin D- Aren .
103
Baøi 9: Moät hoãn hôïp khí goàm moät anken vaø moät anken coù cuøng
soá nguyeân töû cacbon trong phaân töû vaø coù cuøng soá mol .Laáy m
gam hoãn hôïp naøy thì laøm maát maøu vöøa ñuû 80 gam dung dòch brom
20% trong dung moâi CCl4.Ñoát chaùy hoaøn toaøn m gam hoãn hôïp ñoù
thì thu ñöôïc 0,6 mol CO2.Ankan vaø anken ñoù coù coâng thöùc phaân töû
laø
A- C2H6 vaø C2H4 B- C3H8vaø C3H6
C- C4H10 vaø C4H8 D- C5H12 vaø C5H10.
Baøi 10 : Ñoát chaùy hoaøn toaøn V lít ( ÑKTC) moät ankin ôû theå khí thì
thu ñöôïc CO2 vaø hôi H2O coù toång khoái löôïng laø 25,2 gam .Neáu cho
saûn phaåm chaùy ñi qua dung dòch Ca(OH)2 dö thì thu ñöôïc 45 gam keát
tuûa .V coù giaù trò laø
A- 6,72 lít B- 2,24 lít C- 4,48 lít D- 3,36 lít
Baøi 11: Ñoát chaùy hoøan toaøn V lít ( ÑKTC ) moät ankin thì thu ñöôïc
10,8 gam H2O .Neáu cho taát caû saûn phaåm chaùy haáp thuï heát vaøo
bình ñöïng nöôùc voâi trong thì khoái löôïng bình taêng 50,4 gam .V coù
giaù trò laø
Baøi 11: Chia hoãn hôïp goàm C3H6 , C2H4 , C2H2 thaønh hai phaàn baèng
nhau :
+ Ñoát chaùy heát phaàn 1 thì thu ñöôïc 2,24 lít CO2 ( ÑKTC )
+ Hiñro hoùa phaàn 2 roài ñoát chaùy heát saûn phaåm thì theå tích
CO2( ÑKTC ) thu ñöôïc laø
Baøi 12:Ñoát chaùy hoaøn toaøn 0,1 mol ankin thì thu ñöïôc 0,2 mol H2O
.Neáu hiñro hoùa hoaøn toaøn 0,1 mol ankin naøy roài ñoát chaùy thì soá
mol nöôùc thu ñöôïc laø
104
A- 0,3 mol B- 0,4 mol C- 0,5 mol D- 0,6 mol .
Baøi 13: Ñoát chaùy hoaøn toaøn hoãn hôïp 2 hiñrocacbon ñoàng ñaúng coù
phaân töû khoái hôn keùm nhau 28 ñvc , ta thu ñöôïc 4,48 lít khí CO2
( ñktc ) vaø 5,4 gam nöôùc .Coâng thöùc phaân töû cuûa 2 hiñrocacbon ñoù
laø
A- C3H4 vaø C5H8 B- CH4 vaø C3H8
C- C2H4 vaø C4H8 D- C2H2 vaø C4H6 E- Khoâng xaùc ñònh
ñöôïc .
Baøi 14: Hoãn hôïp 2 ankan ôû theå khí coù phaân töû khoái hôn keùm nhau
28 ñvc .Ñoát chaùy hoaøn toaøn 2,24 lít hoãn hôïp treân ta thu ñöôïc 6,72 lít
khí CO2( caùc khí ño ôû ñktc ) .Coâng thöùc phaân töû cuûa 2 ankan laø
A- CH4 vaø C3H8 B- C2H6 vaø C4H10
C- CH4 vaø C4H10 D- C3H8 vaø C5H12 E- Khoâng xaùc ñònh
ñöôïc .
Baøi 15 : Hoãn hôïp 2 hiñrocacbon coù phaân töû khoái hôn keùm nhau 14
ñvc .Ñoát chaùy hoaøn toaøn hoãn hôïp treân ta thu ñöôïc 5,6 lít khí CO2
( ñktc ) vaø 6,3 gam hôi nöôùc . Coâng thöùc phaân töû cuûa hai
D- C4H8 vaø C6H12 E- Khoâng xaùc ñònh ñöôïc .
Baøi 16: Hoãn hôïp 2 hiñrocacbon coù phaân töû khoái hôn keùm nhau
28ñvc .Ñoát chaùy hoaøn toaøn hoãn hôïp treân ta thu ñöôïc 6,72 lít khí CO2
( ñktc ) vaø 7,2 gam hôi nöôùc . Coâng thöùc phaân töû cuûa hai
A- CH4 vaø C3H8 B- C2H4 vaø C4H8 C- C3H6 vaø C5H10
D- C2H6 vaø C4H10 E- Khoâng xaùc ñònh ñöôïc .
105
Baøi 17: Hoãn hôïp 2 hiñrocacbon coù phaân töû khoái hôn keùm nhau
28ñvc .Ñoát chaùy hoaøn toaøn 0,1 mol hoãn hôïp treân ta thu ñöôïc 8,96 lít
khí CO2 ( ñktc ) vaø 7,2 gam hôi nöôùc . Coâng thöùc phaân töû cuûa hai
D- C4H8 vaø C6H12 E- C4H10 vaø C6H14 .
Baøi 18:Moät hoãn hôïp ( X ) goàm 2 ankin laø ñoàng ñaúng keá tieáp
nhau .Neáu cho 5,6 lít hoãn hôïp X (ÑKTC ) ñi qua bình ñöïng dung dòch
Brom coù dö thì thaáy khoái löôïng bình taêng 8,6 gam .Coâng thöùc phaân
töû cuûa 2 ankin laø
Baøi 19: Ñoát chaùy hoaøn toaøn hoãn hôïp goàm 1 anken vaø 1 ankin roài
cho saûn phaåm chaùy laàn löôït ñi qua bình ( 1 ) ñöïng H2SO4 ñaëc dö vaø
bình ( 2 ) ñöïng NaOH raén dö .Sau thí nghieäm thaáy khoái löôïng bình
( 1 ) taêng 63,36 gam vaø bình ( 2 ) taêng 23,04 gam . Vaäy soá mol ankin
trong hoãn hôïp laø
A- 0,15 mol . B- 0,16 mol . C- 0,17 mol . D- 0,18 mol .
Röôïu vaø ete .
Baøi 20: A, B laø 2 röôïu no , ñôn chöùc keá tieáp nhau trong daõy ñoàng
ñaúng .Cho hoãn hôïp goàm 1,6 gam A vaø 2,3 gam B taùc duïng heát vôùi
Na thì thu ñöôïc 1,12 lít khí H2 ( ÑKTC ) .Coâng thöùc phaân töû 2 röôïu laø
A- CH3OH , C2H5OH B- C2H5OH , C3H7OH
C- C3H7OH ,C4H9OH D- C4H9OH , C5H11OH .
Baøi 21: Ñun hoãn hôïp 5 röôïu no ñôn chöùc vôùi H2SO4 ñaëc ôû 140octhì
soá ete thu ñöôïc laø
A- 10 B- 12 C- 15 D- 17
106
Baøi 22: Ñun 132,8 gam hoãn hôïp 3 röôïu no ñôn chöùc vôùi H2SO4ñaëc ôû
140oc thì thu ñöôïc hoãn hôïp caùc ete coù soá mol baèng nhau vaø coù
khoái löôïng laø 111,2 gam .Soá mol moãi ete laø
A- 0,1 mol B- 0,2 mol C- 0,3 mol D- 0,4 mol
Baøi 23:Cho 10 gam hoãn hôïp 2 röôïu no ñôn chöùc keá tieáp nhau trong
daõy ñoàng ñaúng taùc duïng vöøa ñuû vôùi Na kim loaïi taïo ra 14,4 gam
chaát raén vaø V lít khí H2 ( ÑKC ) .V coù giaù trò laø
A – 1,12 lít B - 2,24 lít C- 3,36 lít D- 4,48 lít .
Baøi 24 : Cho 2,83 gam hoãn hôïp hai röôïu 2 chöùc taùc duïng vöøa ñuû
vôùi Na thì thoùat ra 0,896 lít khí H2 ( ÑKC ) vaø m gam muoái khan .Gía
trò cuûa m laø
A- 5,49 g B- 4,95g C- 5,94g D- 4,59 g.
Baøi 25: Taùch nöôùc hoaøn toaøn töø hoãn hôïp ( Y ) goàm 2 röôïu A,B ta
ñöïôc hoãn hôïp (X ) goàm caùc olefin .Neáu ñoát chaùy hoaøn toaøn Y thì
thu ñöôïc 0,66 gam CO2 .Vaäy khi ñoát chaùy hoaøn toaøn X thì toång khoái
löôïng H2Ovaø CO2 taïo ra laø
Baøi 26:Ñoát chaùy hoaøn toaøn m gam hoãn hôïp hai röôïu X vaø Y thuoäc
daõy ñoàng ñaúng cuûa röôïu metylic thì thu ñöôïc 79,2 gam CO2vaø 43,2
gam H2O .Gía trò cuûa m laø
A-36g B- 28 g C-20 g D-12g.
Baøi 27:Ñoát chaùy hoaøn toaøn a gam hoãn hôïp 2 röôïu thuoäc daõy
ñoàng ñaúng cuûa röôïu etylic thì thu ñöôïc 1,364 gam CO2 vaø 0,828 gam
H2O .Vaäy a coù giaù trò laø
A- 0,47 gam . B- 0,407 gam . C- 0,74 gam . D- 0,704 gam.
Baøi 28:Laáy moät löôïng Na kim loaïi taùc duïng vöøa ñuû vôùi 18,7 gam
hoãn hôïp X goàm 3 röôïu ñôn chöùc thì thu ñöôïc 29,7 gam saûn phaåm
107
.Vaäy coâng thöùc caáu taïo cuûa moät röôïu coù khoái löôïng phaân töû
nhoû nhaát trong 3 röôïu treân laø
A– C2H5OH B-CH3OH
C– CH3CH2CH2OH D-thieáu döõ kieän khoâng xaùc ñònh ñöôïc .
Baøi 29 : Moät dung dòch röôïu C2H5OH coù ñoä röôïu laø 45o vaø moät
dung dòch röôïu etylic khaùc coù ñoä röôïu laø 15o.Ñeå coù moät dung dòch
môùi coù ñoä röôïu laø 20o thì caàn pha cheá veà theå tích giöõa dung dòch
röôïu 450 vaø röôïu 15o theo tæ leä laø
A- 1: 2 B- 2: 5 C- 1:5 D- 2:3
Baøi 30 : Moät hoãn hôïp ( X ) goàm 3 röôïu ñôn chöùc thuoäc cuøng moät
daõy ñoàng ñaúng .Ñoát chaùy m gam hoãn hôïp X thì thu ñöôïc 4,4 gam
CO2 vaø 2,7 gam H2O.Vaäy caùc röôïu treân thuoäc daõy ñoàng ñaúng cuûa
A- röôïu no . B- röôïu khoâng no C- röôïu thôm .
Baøi 31: Chia hoãn hôïp ( Y ) goàm 2 röôïu khoâng no ( coù 1 lieân keát ba )
ñôn chöùc A,B thaønh hai phaàn baèng nhau :
Phaàn moät ñem ñoát chaùy hoaøn toaøn thì thu 24,64 lít CO2 ( ÑKC ) vaø
14,4 gam H2O .
Phaàn hai cho taùc duïng vôùi K dö thì thu V lít khí H2 ( ÑKC ) .
A- 2,24 lít. B- 5,6 lít . C – 3,36 lít . D- 4,48 lít .
2) Neáu hai röôïu lieân tieáp nhau thì coâng thöùc phaân töû cuûa A, B laø
A- C3H4O , C4H6O . B- C4H6O, C5H8O . C-C5H8O,C6H10O.
Baøi 32: Cho 0,5 mol hoãn hôïp goàm etylen glicol vaø Propan ñiol-1,2 taùc
duïng vôùi löôïng vöøa ñuû Na thì thu ñöôïc V lít khí H2 ( ÑKC) vaø 55,8
gam muoái khan .
Gía trò cuûa V laø
A- 1,12 lít B- 11,2 lít C- 2,24 lít D-22,4 lít
108
Baøi 33:Cho 0,1 mol moät röôïu ( A) taùc duïng heát vôùi löôïng vöøa ñuû
100 ml dung dòch Brom : 1M .Maët khaùc 0,05 mol röôïu treân taùc duïng
vôùi Na ñuû thì thu 0,56 lít khí H2 ( ÑKC ) vaø thu ñöôïc 4 gam muoái
khan.Vaäy coâng thöùc phaân töû cuûa röôïu laø
A- C3H7OH B- C3H5OH C- C4H9OH D- C4H6(OH)2
Baøi 34: Cho V lít ( ôû ÑKTC ) hoãn hôïp khí goàm 2 olefin lieân tieáp
nhau trong daõy ñoàng ñaúng hôïp nöôùc ( coù H2SO4ñaëc laøm xuùc taùc )
thì thu ñöôïc 12,9 gam hoãn hôïp A goàm 3 röôïu , ñun noùng A trong
H2SO4ñaëc ôû 1400cthì thu ñöôïc 10,65 gam hoãn hôïp B goàm 6 ete khan .
Coâng thöùc phaân töû cuûa 2 anken laø
A- C2H4 vaø C3H6 B- C3H6 vaø C4H8 C- C4H8 vaø C5H10 .
Baøi 35 : Chia hoãn hôïp X goàm hai röôïu ñôn chöùc laø ñoàng cuûa nhau
thaønh hai phaàn baèng nhau :
+ Phaàn 1: ñoát chaùy hoaøn toaøn taïo ra 5,6 lít khí CO2 ( ÑKTC) vaø 6,3
gam nöôùc .
+Phaàn 2: Taùc duïng heát vôùi Na thì thu ñöôïc V lít khí H2 thoaùt ra
( ñktc ) .
V coù gía trò laø
Baøi 36 : Ñoát chaùy hoaøn toaøn m gam hoãn hôïp X goàm hai röôïu A,B
thuoäc cuøng moät daõy ñoàng ñaúng thì thu ñöôïc 6,72 lít CO2 ( ÑKTC)
vaø 7,65 gam H2O.Maët khaùc khi cho m gam hoãn hôïp X taùc duïng vôùi
Na dö ta thu ñöôïc 2,8 lít khí H2 ( ÑKTC) .Bieát tyû khoái hôi cuûa moãi
chaát so vôùi H2 ñeàu nhoû hôn 40 .Coâng thöùc phaân töû cuûa Avaø B
laàn löôït laø
109
A- C2H6O , CH4O B- C2H6O , C3H8O C- C2H6O2 , C3H8O2
D- C3H8O2,C4H10O2 E- C3H6O, C4H8O.
2.3.3 Anñehit – xeton
Baøi 37: Ñoát chaùy hoãn hôïp 2 anñehit no ñôn chöùc thì thu ñöôïc 0,4 mol
CO2.Hiñro hoùa hoaøn toaøn 2 anñehit naøy caàn 0,2 mol H2ñöôïc hoãn hôïp
2 röôïu no ñôn chöùc .Ñoát chaùy hoaøn toaøn hoãn hôïp 2 röôïu thì soá mol
nöôùc thu ñöôïc laø
Baøi 38: Cho hoãn hôïp HCHO vaø H2 ñi qua oáng ñöïng boät Ni nung
noùng .Daãn toaøn boä hoãn hôïp thu ñöôïc sau phaûn öùng vaøo bình
nöôùc laïnh ñeå ngöng tuï hôïi chaát loûng vaø hoøa tan caùc chaát coù theå
tan ñöôïc ,thaáy khoái löôïng bình taêng 11,8 gam .
Laáy dung dòch trong bình cho taùc duïng vôùi dung dòch AgNO3trong
NH3thì thu ñöôïc 21,6 gam Ag .Khoái löôïng CH3OH taïo ra trong phaûn
öùng hôïp hiñro cuûa HCHO laø
A- 8,3 g B- 9,3 g C- 10,3 g D- 1,03 g
Baøi 39:Chia hoãn hôïp goàm 2 anñehit no ñôn chöùc laøm hai phaàn baèng
nhau :
Phaàn 1: ñem ñoát chaùy hoaøn toaøn thu ñöôïc 1,08 gam nöôùc .
Phaàn 2: taùc duïng vôùi H2 dö ( Ni , to) thì thu hoãn hôïp A .
Ñem A ñoát chaùy hoaøn toaøn thì theå tích khí CO2 thu ñöôïc ( ôû ÑKC )
laø
Baøi 40 : Moät hoãn hôïp A goàm 2 ankanal X,Y coù toång soá mol laø
0,25mol.Khi cho hoãn hôïp A taùc duïng vôùi dung dòch AgNO3/NH3 coù
dö thì coù taïo ra 86,4 gam keát tuûa vaø khoái löôïng dung dòch AgNO3
giaûm 77,5 gam .
110
A- CH3CHO B- H-CHO
C- C2H5CHO D- Thieáu döõ kieän khoâng xaùc ñònh
ñöôïc .
Baøi 41: Tyû khoái hôi cuûa moät hoãn hôïp goàm HCHO vaø CH3CHO so
vôùi oxi laø 1,23. Thaønh phaàn phaàn traêm veà theå tích cuûa hoãn hôïp
ñoù laø
A- 25,55%vaø 74,45 % B- 35% vaø 65%
C- 50% vaø 50% D- 33,33% vaø 66,67% .
Baøi 42: Dung dòch CH3CHO: 22% ( dung dòch 1) vaø dung dòch CH3CHO
25%( dung dòch 2) .Ñeå coù 1 dung dòch CH3CHO môùi coù noàng ñoä
22,5 % thì caàn troän laãn veà khoái löôïng giöõa dung dòch 1 vaø dung
dòch 2 treân theo tyû leä laø
A- 3:4 B- 2:5 C-5:1 D- 2:3
Baøi 43: Ñoát chaùy hoaøn toaøn 1 hoãn hôïp A goàm hai anñehit ñôn
chöùc thuoäc cuøng moät daõy ñoàng ñaúng thì thu ñöôïc 6,6 gam CO2 vaø
2,7 gam nöôùc .Vaäy caùc anñehit naøy thuoäc daõy ñoàng ñaúng cuûa
A- anñehit no . B- anñehit khoâng no .
C- anñehit thôm . D- B,C ñeàu ñuùng .
Baøi 44:Ñoát chaùy hoaøn toaøn 0,55 gam anñehit (A) thì thu ñöôïc 0,56 lít
khí CO2 (ÑKTC ) vaø 0,45 gam H2O .Vaäy coâng thöùc phaân töû cuûa
( A ) laø
A- C3H6O . B- C2H4O . C – C4H6O2 . D- C3H4O2.
Baøi 45: Ñoát chaùy hoaøn toaøn a gam hoãn hôïp hai röôïu no ñôn chöùc
thì thu ñöôïc 2,688 lít CO2( ÑKC ) vaø 3,96 gam hôi nöôùc .
111
Neáu tieán haønh oxi hoùa a gam a gam hoãn hôïp 2 röôïu treân baèng CuO
roài laáy saûn phaåm thu ñöôïc ñem taùc duïng vôùi dung dòch AgNO3/NH3
coù dö thì löôïng keát tuûa baïc thu ñöôïc laø
Baøi 46: Khi cho bay hôi heát 5,8 gam anñehit ( X ) thì thu ñöôïc 4,48 lít hôi
X ôû 109,2oc vaø 0,7 atm .
Maët khaùc khi cho 5,8 gam X taùc duïng vôùi dung dòch AgNO3/NH3 coù
dö thì thu ñöôïc 43,2 gam Ag .Coâng thöùc phaân töû cuûa X laø
A- C3H6O B- HCHO C- C3H4O2 . D- C2H2O2.
Baøi 47: Chaát höõu cô Y coù thaønh phaàn goàm C , H ,O trong ñoù oxi
chieám 53,33% khoái löôïng .khi thöïc hieän phaûn öùng traùng göông thì
töø 1 mol Y cho 4 mol Ag .Coâng thöùc phaân töû cuûa Y laø
A- ( CHO )2 B- H-CHO C- CH3CHO D- C2H5CHO
Baøi 48: Chia m gam moät anñehit X thaønh hai phaàn baèng nhau
+phaàn 1 : ñoát chaùy hoaøn toaøn thì thu ñöôïc 3,36 lít CO2( ñktc) vaø 2,7
gam nöôùc
+phaàn 2: cho taùc duïng vôùi dung dòch AgNO3/NH3 dö thì thu ñöôïc Ag
kim loaïi vôùi tyû leä soá mol giöõa anñehit vaø soá mol Ag laø 1:4 .
Vaäy anñehit X laø
A- Anñehit no ñôn chöùc B- Anñehit no 2 chöùc
C- H-CHO D- khoâng xaùc ñònh ñöôïc .
2.3.4 Axit cacboxylic
Baøi 49: Ñoát chaùy a gam C2H5OH thì thu ñöôïc 0,2 mol CO2.Ñoát chaùy
6 gam C2H5COOH ñöôïc 0,2 mol CO2.
Cho a gam C2H5OH taùc duïng vôùi 6 gam CH3COOH ( coù H2SO4ñaëc
laøm xuùc taùc , nhieät ñoä ) thì ñöôïc c gam este vôùi hieäu suaát phaûn
öùng ñaït 100% .Vaäy c coù giaù trò laø
112
A- 4,4 g B- 8,8 g C- 13,2 g D- 17,6 g .
Baøi 50 : Cho hoãn hôïp goàm 0,1 mol HCOOH vaø 0,2 mol HCHO taùc
duïng heát vôùi dung dòch AgNO3trong NH3thì khoái löôïng Ag thu ñöôïc
laø
A- 108 g B- 10,8 g C- 216g D- 21,6 g
Baøi 51: Cho 20,15 gam hoãn hôïp 2 axit no ñôn chöùc taùc duïng vöøa ñuû
vôùi dd Na2CO3 thì thu ñöôïc V lít khí CO2 ( ño ÑKTC ) vaø dung dòch
muoái .Coâ caïn dung dòch thì thu 28,96 gam muoái .Gía trò cuûa V laø
A - 4,84 lít B- 4,48 lít C- 2,24 lít
D- 2,42 lít E- Keát quaû khaùc .
Baøi 52 : Cho 4,2 gam hoãn hôïp goàm röôïu etylic , phenol , axit fomic taùc
duïng vöøa ñuû vôùi Na thaáy thoaùt ra 0,672 lít khí H2( ÑKC ) vaø moät
dung dòch .Coâ caïn dung dòch thu ñöôïc hoãn hôïp raén X. Khoái löôïng
cuûa X laø
Baøi 53: Coù 2 axit höõu cô no : ( A ) laø axit ñôn chöùc vaø ( B ) laø axit
ña chöùc.
Hoãn hôïp ( X ) chöùa x mol ( A ) vaø y mol ( B ) .Ñoát chaùy hoaøn toaøn
X thì thu 11,2 lít CO2 ( ÑKTC ) .Cho x+ y = 0,3 vaø MA< MB .Vaäy coâng
thöùc phaân töû cuûa ( A ) laø
A- CH3COOH B- C2H5COOH
C- HCOOH D- Thieáu döõ kieän khoâng xaùc ñònh
ñöôïc .
Baøi 54: Moät dung dòch CH3COOH coù noàng ñoä mol laø 0,25 M
( dung dòch 1 ) vaø 1 dung dòch CH3COOH coù noàng ñoä mol : 0,45 M
( dung dòch 2) .Ñeå coù moät dung dòch môùi coù noàng ñoä 0,32 M thì
caàn troän laãn dung dòch ( 1 ) vaø dung dòch ( 2 ) theo tæ leä theå tích laø
113
A- 6: 7 B- 5:2 C- 8: 5 D- 13: 7 .
Baøi 55: Ñoát chaùy hoaøn toaøn a gam hoãn hôïp goàm 2 axit ñôn chöùc
thuoäc cuøng moät daõy ñoàng ñaúng thì thu ñöôïc 22 gam CO2 vaø 6,3 gam
H2O .Vaäy caùc axit naøy thuoäc daõy ñoàng ñaúng cuûa
A- axit no . B- axit khoâng no C-khoâng xaùc ñònh ñöôïc vì thieáu döõ
kieän .
Baøi 56: Ñoát chaùy hoaøn toaøn 16,2 gam axit cacboxylic ñôn chöùc thì
thu ñöôïc 12,096 lít CO2 ( ÑKTC ) vaø 9,72 gam H2O.Vaäy coâng thöùc
phaân töû cuûa axit ñoù laø
A- C2H4O2 . B - C3H6O2. C- CH2O2 . D- C4H8O2 .
Baøi 57: Oxi hoùa hoaøn toaøn 10,2 gam hoãn hôïp 2 anñehit lieân tieáp thì
thu ñöôïc hoãn hôïp 2 axit no ñôn chöùc lieân tieáp nhau .
dung dòch NaOH :1M .
Coâng thöùc cuûa 2 anñehit laø
A- HCHO , CH3CHO B- CH3CHO , C2H5CHO
C- C2H5CHO , C3H7CHO D- keát quaû khaùc .
Baøi 58: Chia hoãn hôïp A goàm 2 axit : ( X laø moät axit no ñôn chöùc , Y
laø moät axit khoâng no ñôn chöùc coù moät noái ñoâi ) .Soá nguyeân töû
cacbon trong X vaø Y baèng nhau .
Chia A laøm ba phaàn baèng nhau :
Phaàn 1 taùc duïng heát vôùi 100 ml dung dòch NaOH : 1M .Ñeå trung hoøa
löôïng NaOH dö caàn duøng 25 ml dung dòch HCl : 1M .
Phaàn 2 taùc duïng vöøa vôùi 8 gam Br2 .
Phaàn ba ñem ñoát chaùy hoaøn toaøn thì thu ñöôïc 6,72 lít khí CO2 ( ÑKC )
1)Soá mol cuûa X vaø Y trong hoãn hôïp laø
A- 0,065 vaø 0,025 B- 0,075 vaø 0,15
114
C- 0,65 vaø 0,25 D- 0,025 vaø 0,05 .
2)Coâng thöùc phaân töû cuûa X vaø Y laø
A- C3H6O2 vaø C3H4O2 . B- C4H8O2 vaø C4H6O2 .
C- C5H10O2 vaø C5H8O2 . D- keát quaû khaùc .
Baøi 59: Trung hoøa 3,88 gam hoãn hôïp 2 axit no ñôn chöùc baèng moät
löôïng vöøa ñuû dung dòch NaOH , sau ñoù ñem coâ caïn thì thu ñöôïc 5,2
gam muoái khan .
Toång soá mol cuûa 2 axit trong hoãn hôïp laø
2) Neáu ñoát chaùy 3,88 gam hoãn hôïp axit treân thì caàn V lít O2 ( ñktc) .
V coù giaù trò laø
Baøi 60 : Ñoát chaùy hoaøn toaøn 4,3 gam moät axit cacboxylic A khoâng
no ñôn chöùc chöùa moät lieân keát ñoâi thì thu ñöôïc 5,6 lít CO2( ÑKTC)
vaø 3,6 gam nöôùc
Soá mol cuûa A laø
2) Coâng thöùc phaân töû cuûa A laø
A-C3H4O2 B- C4H6O2 C- C5H8O2 D-C4H4O2 .
Este .
Baøi 61: Coù 2 este laø ñoàng phaân cuûa nhau vaø ñeàu do caùc axit no
ñôn chöùc vaø röôïu no ñôn chöùc taïo thaønh .Ñeå xaø phoøng hoùa 22,2
gam hoãn hôïp 2 este noùi treân phaûi duøng vöøa heát 12 gam NaOH
nguyeân chaát .Coâng thöùc phaân töû cuûa 2 este laø
A- HCOOC2H5 vaø CH3COOCH3 B-C2H5COOCH3 vaø CH3COOCH3
115
C- CH3COOC2H5 vaø HCOOC3H7 D- Khoâng xaùc ñònh ñöôïc .
Baøi 62 : Xaø phoøng hoùa 22,2 gam hoãn hôïp 2este laø HCOOC2H5vaø
CH3COOCH3 baèng NaOH nguyeân chaát .Khoái löôïng NaOH ñaõ phaûn
öùng laø
A- 8 gam B- 12 gam C- 16 gam D-20 gam
Baøi 63: : Xaø phoøng hoùa 22,2 gam hoãn hôïp 2este laø HCOOC2H5vaø
CH3COOCH3 baèng NaOH nguyeân chaát thì ñaõ duøng vöøa heát 200 ml
dung dòch NaOH .Noàng ñoä mol cuûa dung dòch NaOH laø
A- 0,5 M B-1,0M C- 1,5 M D- 2M .
Baøi 64: Xaø phoøng hoùa 22,2 gam hoãn hôïp 2este laø HCOOC2H5vaø
CH3COOCH3 baèng löôïng dung dòch NaOH vöøa ñuû,caùc muoái sinh ra
sau khi xaø phoøng hoùa ñöôïc saáy ñeán khan vaø caân ñöôïc 21,8 gam.Soá
mol HCOOC2H5 vaø CH3COOCH3 laø
A- 0,15 mol vaø 0,15 mol B- 0,2 mol vaø 0,1 mol
C- 0,25 mol vaø 0,05 mol D- 0,275 mol vaø 0,005 mol
Baøi 65 : Xaø phoøng hoùa a gam hoãn hôïp 2 este laø HCOOC2H5 vaø
CH3COOCH3baèng löôïng dung dòch NaOH vöøa ñuû thì caàn 300 ml dung
dòch NaOH : 0,1 M .Gía trò cuûa a laø
A- 14.8 g B- 18,5 g C- 22,2 g D- 29,6 g .
Baøi 66 : Xaø phoøng hoùa 22,2 gam hoãn hôïp 2este laø HCOOC2H5vaø
CH3COOCH3 baèng löôïng dung dòch NaOH vöøa ñuû , caùc muoái sinh ra
sau khi xaø phoøng hoùa ñöôïc saáy ñeán khan vaø caân ñöôïc 21,8 gam
.Tyû leä giöõa soá mol HCOONa vaø soá mol CH3COONa laø
A- 3: 4 B-1:1 C- 3:2 D-2:1.
Baøi 67: Xaø phoøng hoùa a gam hoãn hôïp 2 este laø HCOOC2H5 vaø
CH3COOCH3baèng löôïng dung dòch NaOH vöøa ñuû thì caàn 200 ml dung
dòch NaOH : 0,15 M .caùc muoái sinh ra sau khi xaø phoøng hoùa ñöôïc
116
saáy ñeán khan vaø caân naëng 21,8 gam .Phaàn traêm khoái löôïng cuûa
moãi este trong hoãn hôïp laø
A- 50% vaø 50% B- 66.7 % vaø 33,3 %
C- 75% vaø 25% D- khoâng xaùc ñònh ñöôïc .
Baøi 68 : Khi thuûy phaân hoaøn toaøn 0,05 mol este cuûa 1 axit ña chöùc
vôùi moät röôïu ñôn chöùc tieâu toán heát 5,6 gam KOH .Maët khaùc khi
thuûy phaân 5,475 gam este ñoù thì tieâu toán heát 4,2 gam KOH vaø thu
ñöôïc 6,225 gam muoái .Vaäy coâng thöùc caáu taïo cuûa este laø
A- ( COOC2H5)2 B- ( COOCH3 )2
C- ( COOCH2CH2CH3)2 D –Keát quaû khaùc .
Baøi 69 :Hoãn hôïp X goàm 2 este A,B ñoàng phaân vôùi nhau vaø ñeàu
ñöôïc taïo thaønh töø Axit ñôn chöùc vaø röôïu ñôn chöùc .Cho 2,2 gam
hoãn hôïp X bay hôi ôû 136,5oc vaø 1 atm thì thu ñöôïc 840 ml hôi este
.Maët khaùc ñem thuûy phaân hoaøn toaøn 26,4 gam hoãn hôïp X baèng
100ml dung dòch NaOH :20% ( d= 1,2 g/ml ) roài ñem coâ caïn thì thu
ñöôïc 33,8 gam chaát raén khan .Vaäy coâng thöùc phaân töû cuûa este laø
A- C2H4O2 B- C3H6O2 C- C4H8O2 D- C5H10O2
Baøi 70: Ñoát chaùy hoaøn toaøn hoãn hôïp X goàm 2 este no ñôn chöùc ta
thu ñöôïc 1,8 gam nöôùc.Thuûy phaân hoaøn toaøn hoãn hôïp 2 este treân ta
thu ñöôïc hoãn hôïpYgoàm moät röôïu vaø axit.Neáu ñoát chaùy ½ hoãn
hôïp Y thì theå tích CO2 thu ñöôïc ôû ÑKTC laø
Baøi 71 : Ñoát chaùy hoaøn toaøn moät löôïng hoãn hôïp 2 este roài cho
saûn phaåm chaùy qua bình ñöïng P2O5dö thì thaáy khoái löôïng bình taêng
theâm 6,21 gam , sau ñoù cho qua dung dòch Ca(OH)2 dö thì thu ñöôïc 34,5
g keát tuûa .
Caùc este noùi treân thuoäc loaïi
117
A- Este no ñôn chöùc B- Este khoâng no ñôn chöùc
C- Este no ña chöùc D- Este khoâng no ña chöùc
2) Neáu cho 6,825 gam hoãn hôïp 2 este ñoù taùc duïng vöøa ñuû vôùi V
lít dung dòch KOH 0,1 M thì thu ñöôïc 7,7 gam hoãn hôïp 2 muoái vaø
4,025 g röôïu
a) V coù giaù trò laø
b) Bieát raèng M cuûa hai muoái hôn keùm nhau 14 ñvC .Vaäy coâng
thöùc caáu taïo cuûa este laø
A-HCOOC2H5 , CH3COOC2H5 B- HCOOCH3, CH3COOCH3
C- CH3COOCH3 , C2H5COOC2H5 D- C2H3COOC2H5, C3H5COOC2H5
Amin vaø Amino axit .
Baøi 72 : Cho 9,85 gam hoãn hôïp 2 amin ñôn chöùc no baäc 1 taùc duïng
vöøa ñuû vôùi dung dòch HCl thì thu ñöôïc 18,975 gam muoái .Vaäy khoái
löôïng HCl phaûi duøng laø
A- 9,521 g B- 9,125 g C- 9,215g D- 9,512
Baøi 73: Ñun noùng 100 ml dung dòch amino axit :0,2 M taùc duïng vöøa
ñuû vôùi 80 ml dung dòch NaOH ; 0,25 M .Sau phaûn öùng coâ caïn dung
dòch thì thu ñöôïc 2,52 gam muoái khan .Maët khaùc 100 ml dung dòch
aminoaxit treân taùc duïng vöøa ñuû vôùi 80ml dung dòch HCl : 0,5 M
.Coâng thöùc phaân töû cuûa amino axit laø
A- ( H2N)2-C2H3-COOH B- H2N-C2H3-(COOH )2
C- ( H2N)2-C2H2-(COOH )2 D- H2N-C3H5-(COOH )2
Baøi 74 : Cho 15 gam hoãn hôïp 3 amin ñôn chöùc no baäc 1 taùc duïng
vöøa ñuû vôùi dung dòch HCl : 1,2 M thì thu ñöôïc 18,504 gam muoái
.Vaäy theå tích dung dòch HCl phaûi duøng laø
A- 0,8 lít B- 0, 08 lít C- 0,4 lít D- 0,04 lít
118
Baøi 75 : Ñoát chaùy hoaøn toaøn moät amin no ñôn chöùc thu ñöôïc CO2
vaø hôi H2O theo tyû leä soá mol laø 2: 3 Vaäy amin ñoù laø
A- ( CH3)3N B- CH3NHC2H5 C- C3H7NH2 D- Taát caû ñeàu
ñuùng
Baøi 76 : X laø moät amino axit no chæ chöùa moät nhoùm –COOH vaø 1
nhoùm –NH2 .Cho 0,89 gam X phaûn öùng vöøa ñuû vôùi HCl thì taïo ra
1,25 g muoái .Vaäy coâng thöùc cuûa X laø
A- H2N-CH2-COOH B- CH3-CH(NH2)COOH
C-CH3-CH(NH2)CH2COOH D- C3H7CH(NH2)COOH .
Keát luaän chöông 2

Trong chöông 2 cuûa luaän vaên , chuùng toâi tieán haønh phaân tích moät
soá phöông phaùp giuùp giaûi nhanh baøi toaùn hoùa hoïc .Chuùng toâi ñaõ
xaây döïng 76 baøi toaùn coù theå giaûi nhanh döïa vaøo moät soá ñaëc
ñieåm sau :
119
+ Döïa vaøo söï taêng giaûm khoái löôïng .
+ Döïa vaøo phöông phaùp khoái löïông phaân töû trung bình , soá
nguyeân töû cacbon trung bình .
+ Döïa vaøo moät soá ñieåm ñaëc bieät cuûa baøi toaùn höõu cô .
+ Döïa vaøo ñònh luaät baûo toaøn khoái löôïng .
+ Döïa vaøo quy taéc ñöôøng cheùo .
+ Döïa vaøo phöông trình hoùa hoïc cuûa phaûn öùng ñoát chaùy hôïp
chaát höõu cô .
+ Döïa vaøo quan heä tyû leä mol cuûa caùc chaát höõu cô trong phöông
trình hoùa hoïc cuûa phaûn öùng .
Trong moãi baøi toaùn chuùng toâi phaân tích vaø giaûi theo hai phöông
phaùp : phöông phaùp thoâng thöôøng vaø phöông phaùp giaûi nhanh ñeå
thaáy ñöôïc öu ñieåm cuûa vieäc aùp duïng caùc phöông phaùp giaûi nhanh
ñeå giaûi baøi toaùn duøng laøm caâu TNKQ nhieàu löïa choïn .
Chuùng toâi tieán haønh ñeà xuaát moät soá nguyeân taéc phaùt hieän
tính quy luaät ñeå giaûi nhanh caùc baøi toaùn hoùa hoïc .
Ñoàng thôøi chuùng toâi ñaõ xaây döïng 76 baøi toùan höõu cô coù theå
giaûi nhanh duøng laøm TNKQ nhieàu löïa choïn .
Cuõng trong chöông naøy chuùng toâi cuõng ñeà xuaát moät soá nguyeân
taéc vaø vaän duïng tính quy luaät trong quaù trìng aùp duïng caùc phöông
phaùp giaûi nhanh vaøo vieäc giaûi baøi toaùn hoùa hoïc .
CHÖÔNG 3 : THÖÏC NGHIEÄM SÖ PHAÏM

3.1 .Muïc ñích thöïc nghieäm sö phaïm
Treân cô sôû lyù luaän veà TNKQ , quy trình xaây döïng caâu hoûi
caùc baøi toaùn coù theå giaûi nhanh duøng laøm caâu TNKQ nhieàu löïa
choïn , chuùng toâi tieán haønh thöïc nghieäm sö phaïm nhaèm muïc ñích :
120
+ Ñaùnh giaù vieäc aùp duïng caùc phöông phaùp giaûi nhanh , caùc
caùch nhaåm nhanh trong quaù trình giaûi baøi toaùn hoùa hoïc .
+ Ñaùnh giaù ñoä khoù , ñoä phaân bieät ,ñoä tin caäy töø ñoù ñaùnh
giaù chaát löôïng caùc baøi toaùn ñaõ xaây döïng .
3.2 Noäi dung thöïc nghieäm sö phaïm
Ñeå ñaït ñöôïc nhöõng muïc ñích treân , thöïc nghieäm sö phaïm phaûi
trieån khai nhöõng noäi dung sau :
+ Duøng heä thoáng caùc baøi toaùn ñaõ xaây döïng ôû chöông 2 ñeå
kieåm tra ñaùnh giaù khaû naêng vaän duïng caùc phöông phaùp giaûi
nhanh , ñoàng thôøi ñaùnh giaù chaát löôïng cuûa caùc baøi toaùn ñaõ xaây
döïng .
+ Duøng phöông phaùp thoáng keâ toaùn hoïc ñeå thoáng keâ , xöû lyù soá
lieäu töø ñoù phaân tích , ñaùnh giaù ñoä khoù , ñoä phaân bieät , ñoä tin
caäy cuûa töøng baøi toaùn duøng laøm caâu TNKQ nhieàu löïa choïn ñaõ
xaây döïng .
+ Phaân tích caùc baøi toaùn vaø ñaùnh giaù möùc thaønh coâng trong
vieäc söû duïng caùc phöông phaùp giaûi nhanh ñeå giaûi baøi toaùn hoùa
hoïc .
+ Sô boä ñaùnh giaù khaû naêng tieáp thu vaø vaän duïng caùc phöông
phaùp giaûi nhanh vaøo vieäc giaûi toaùn hoùa hoïc cuûa HS .
+ Ñieàu tra yù kieán cuûa giaùo vieân ,HS sau khi kieåm tra baèng caùc
baøi toaùn hoùa hoïc coù phöông phaùp giaûi nhanh .
Phöông phaùp thöïc nghieäm sö phaïm

3.3.1 . Ñoái töôïng vaø ñòa baøn thöïc nghieäm
121
Ñeå thöïc nghieäm sö phaïm mang tính khaùch quan cao , chuùng toâi tieán
haønh thöïc nghieäm song song cho khoaûng gaàn 322 HS ôû 4 tröôøng
THPT :
+ Tröôøng THPT Hoaøng Hoa Thaùm – quaän Bình Thaïnh – TP HOÀ Chí
Minh .
+Tröôøng THPT Bình Phuù – Quaän 6-TP.Hoà Chí Minh .
+ Tröôøng THPT Long Thôùi - Quaän Nhaø Beø - TP Hoà Chí Minh .
+ Tröôøng THPT An Ñoâng - Quaän 5 – TP.Hoà Chí Minh .
Moãi tröôøng choïn hai lôùp coù trình ñoä kieán thöùc boä moân hoùa hoïc
töông töï nhau
( Döïa vaøo ñieåm trung bình moân hoùa hoùa hoïc – lôùp 11 ) , moät lôùp
daïy theo phöông phaùp thoâng thöôøng ( lôùp ñoái chöùng – ÑC ) , moät
lôùp daïy theo phöông phaùp söû duïng caùch giaûi nhanh ( lôùp thöïc
nghieäm – TN ) .
3.3.2. Phöông phaùp ñaùnh giaù chaát löôïng baøi toùan coù theå giaûi
nhanh duøng laøm caâu TNKQ nhieàu löïa choïn .
Bao goàm caùc böôùc sau :
+ Ra ñeà kieåm tra : chuùng toâi tieán haønh xaây döïng hai ñeà kieåm tra ,
moãi ñeà 25 caâu hoûi bao goàm caùc baøi toaùn töø deã ñeán khoù vôùi
ñaày ñuû caùc theå loaïi toaùn aùp duïng caùc phöông phaùp giaûi nhanh .
Ñeå ñaûm baûo tính trung thöïc vaø ngaên ngöøa hieän töôïng copy giöõa
nhöõng HS ngoài gaàn nhau , chuùng toâi ñaõ tieán haønh ñoåi thöù töï caùc
caâu hoûi vaø thöù töï caùc phöông aùn traû lôøi .
Ñeå ñaùnh giaù chaát löôïng naém vöõng kieán thöùc hoùa hoïc vaän duïng
vaøo vieäc giaûi nhanh caùc baøi toaùn ñoàng thôøi kieåm tra chaát löôïng
heä thoáng caùc baøi toaùn ñaõ xaây döïng , moãi ñeà kieåm tra ñöôïc thöïc
122
nghieäm kieåm tra 3 laàn ñeå boå sung nhöõng thieáu soùt vaø loaïi boû
nhöõng baøi toaùn khoâng coù giaù trò tin caäy .
+ Chaám baøi kieåm tra .
+ Saép xeáp keát quaû theo caùc möùc ñieåm .
- Nhoùm gioûi caùc ñieåm : 9 , 10 .
- Nhoùm khaù caùc ñieåm : 7,8
- Nhoùm trung bình caùc ñieåm : 5 , 6.
- Nhoùm yeáu , keùm caùc ñieåm döôùi 5.
+ So saùnh keát quaû lôùp thöïc nghieäm vaø lôùp ñoái chöùng ôû moãi
tröôøng .
+ Phaân tích keát quaû baøi laøm cuûa HS töø ñoù ñaùnh giaù chaát löôïng
caâu hoûi traéc nghieäm döïa vaøo 2 chæ soá laø ñoä khoù vaø ñoä phaân
bieät .
3.4 .Toå chöùc thöïc nghieäm sö phaïm .
Toå chöùc thöïc nghieäm taïi khoái 12 cuûa 4 tröôøng
+Taïi tröôøng THPT Hoaøng Hoa Thaùm : Lôùp 12A 2( Lôùp ÑC1)
( Tröôøng A ) Lôùp 12A 10( Lôùp TN1)
Do thaày Nguyeãn Ñöùc Chính thöïc hieän .
+Taïi tröôøng THPT Long Thôùi : Lôùp 12A2 ( Lôùp ÑC 2)
( Tröôøng B ) Lôùp 12A3 ( Lôùp TN 2)
Do coâ Ñaëng Thò Thanh Bình thöïc hieän .
+Taïi tröôøng THPT Bình Phuù : Lôùp 12A5 ( Lôùp ÑC 3)
( Tröôøng C ) Lôùp 12A8 ( Lôùp TN 3)
Do thaày Nguyeãn Thaønh Nhaân thöïc hieän .
+Taïi tröôøng THPT An Ñoâng Lôùp 12A3 ( Lôùp ÑC4)
( Tröôøng D ) Lôùp 12A 2 ( Lôùp TN 4)
Do coâ Ñoøan Thò Baûo Trang thöïc hieän .
123
Chuùng toâi cho tieán haønh kieåm tra 2 laàn ôû moãi lôùp , caùc caâu hoûi
trong caùc baøi kieåm tra nhö sau
-Ñeà soá 1: Thôøi gian laøm baøi 45 phuùt vôùi caùc baøi toaùn :
1,4,7,9,11,22,25,29,32,38,40,45,50,52,54,64,66,69,72,74
-Ñeà soá 2:thôøi gian laøm baøi 45 phuùt goàm caùc baøi toaùn sau
2,6,8,10,14,20,24,31,33,39,41,46,49,51,53,61,67,70,73,75.
3.5.Xöû lyù soá lieäu thöïc nghieäm sö phaïm
3.5.1. Xöû lyù soá lieäu thöïc nghieäm sö phaïm nhaèm ñaùnh giaù khaû
naêng vaän duïng caùc phöông phaùp giaûi nhanh
Döïa vaøo keát quaû kieåm tra cuûa hai lôùp : lôùp TN vaø lôùp ÑC ,
chuùng toâi tieán haønh phaân tích soá lieäu thöïc nghieäm sö phaïm ñeå
ñaùnh giaù khaû naêng vaän duïng linh hoaït caùc phöông phaùp giaûi
nhanh töø ñoù phaùt hieän HS coù khaû naêng tö duy toát , coù tính saùng
taïo .
Söû duïng phöông phaùp thoáng keâ toaùn hoïc ñeå xöû lyù soá lieäu keát
quaû thöïc nghieäm thu ñöôïc:
+ Laäp baûng phaân phoái taàn soá , taàn suaát cho caùc lôùp ñoái chöùng
vaø thöïc nghieäm vôùi Xi laø ñieåm soá , ni laø soá hoïc sinh ñaït ñieåm Xi .
+ Bieãu dieãn keát quaû baèng ñoà thò .
+ Tính caùc tham soá ñaëc tröng :
n x i i
-Trung bình coäng : X = n Trong ñoù  nixi = n1x1 +

n2x2 +…
n = n1 + n2 + …
+nk
Phöông sai ( S2) , ñoä leäch chuaån ( S ) :laø tham soá ño möùc ñoä phaân
taùn cuûa caùc soá lieäu quanh giaù trò trung bình .
124
 n (x  X) 2
S
i i
2
S = n 1 vaø S=
Gía trò S caøng nhoû , chöùng toû soá lieäu caøng ít phaân taùn .
Trong tröôøng hôïp hai baûng soá lieäu coù giaù trò trung bình coäng khaùc
nhaungöôøi ta so saùnh möùc ñoä phaân taùn cuûa caùc soá lieäu ñoù baèng
heä soá bieán thieân Cv
S
Cv = X 100%
Neáu Cv < 30 % thì ñoä dao ñoäng ñaùng tin caäy .
Neáu 30% < Cv < 100% thì ñoä dao ñoäng lôùn , khoâng
ñaùng tin caäy .
+ Kieåm ñònh ñoä tin caäy veà cheânh leäch cuûa hai giaù trò trung bình
coäng cuûa hai lôùp TN vaø lôùp ÑC baèng ñaïi löôïng kieåm ñònh tñ .
S12 S2
X1  X 2  2
n n2
tñ = S Vôùi S =
X1 , S1 : ÑC
X2 ,S2 : TN
Gía trò tôùi haïn cuûa t laø tα tìm ñöôïc trong baûng phaân phoái Student
vôùi α =0,05 , baäc töï do f = n1 + n2 -2.
Neáu t
≥ tα thì söï sai khaùc cuûa caùc giaù trò trung bình TN vaø ÑC
coù yù nghóa .
3.5.2 .Ñaùnh giaù chaát löôïng , hieäu quaû cuûa töøng baøi toaùn .
Ñeå ñaùnh giaù chaát löôïng , hieäu quaû cuûa töøng baøi toaùn chuùng toâi
tieán haønh phaân tích caùc caâu traû lôøi cuûa hoïcsinh cho moãi baøi
toaùn kieåm tra .Sau ñoù döïa vaøo hai tieâu chuaån laø ñoä khoù vaø ñoä
125
phaân bieät cuûa caâu traéc nghieäm ñaõ löïa choïn ra ôû chöông 1 ñeå
ñaùnh giaù .
3.6 Ñaùnh giaù keát quaû thöïc nghieäm sö phaïm

3.6.1 . Keát quaû thöïc nghieäm sö phaïm
Laäp baûng ñieåm , baûng % HS ñaït ñieåm XI ; % HS ñaït ñieåm Xi trôû
xuoáng vaø baûng % HS ñaït ñieåm khaù , gioûi , TB , yeáu , keùm . Töø
ñoù bieåu dieãn keát quaû baèng ñoàthò .
Baûng 1: Keát quaû kieåm tra HS ( Ñeà 1)
TRÖÔØNG LÔÙP TRÖÔØNG TRÖÔØNG TRÖÔØNG TRÖÔØNG
ÑIEÅM XI TNSP A B C D
TN1 ÑC1 TN2 ÑC2 TN3 ÑC TN ÑC4

3 4
0 0 0 0 0 0 0 0 0
1 0 0 0 0 0 0 0 0
2 0 0 0 0 0 0 0 0
3 2 4 0 3 0 0 1 4
4 4 8 4 6 0 1 2 5
5 10 13 7 10 2 4 8 7
6 10 9 9 12 1 2 7 7
7 8 4 8 5 6 5 6 7
8 7 6 9 7 6 7 7 5
9 3 1 5 2 8 6 4 2
10 2 1 4 1 8 6 3 1
126
Baûng 2: Toång hôïp ñeà kieåm tra ( A+ B +C + D )
ÑIEÅM SOÁ HSÑAÏT % HS ÑAÏT % HS ÑAÏT ÑIEÅM
XI ÑIEÅM XI ÑIEÅM XI XI
TRÔÛ XUOÁNG
TN ÑC TN ÑC TN ÑC
0 0 0 0% 0% 0% 0%
1 0 0 0% 0% 0% 0%
2 0 0 0% 0% 0% 0%
3 3 11 1,86% 6,83% 1,86% 6,83%
4 10 20 6,21% 12,43% 8,07% 19,25%
5 27 34 16,77% 21,13% 24,845 40,375
6 27 30 16,77% 18,63% 41,615 59,01%
7 28 21 17,39% 13,04% 59% 72,05%
8 29 25 18,07% 15,52% 77,01% 87,58%
9 20 11 12,42% 6,83% 89,44% 94,41%
10 17 9 10,565 5,59% 100% 100%
Baûng 3: Keát quaû kieåm tra HS ( Ñeà 2)

TRÖÔØNG LÔÙP TRÖÔØNG TRÖÔØNG TRÖÔØNG TRÖÔØNG
ÑIEÅM XI TNSP A B C D
127
TN1 ÑC1 TN2 ÑC2 TN3 ÑC TN ÑC4
3 4
0 0 0 0 0 0 0 0 0
1 0 0 0 0 0 0 0 0
2 0 0 0 0 0 0 0 0
3 0 0 0 0 0 0 0 1
4 0 3 0 1 0 2 0 3
5 5 9 3 9 1 5 6 9
6 12 14 6 7 1 6 8 8
7 9 9 5 6 4 3 8 5
8 7 4 11 10 8 5 9 8
9 8 5 14 9 10 6 4 3
10 5 2 7 4 7 4 3 1
Baûng 4: Toång hôïp ñeà kieåm tra 2( A+ B + C + D )

ÑIEÅM SOÁ HSÑAÏT % HS ÑAÏT % HS ÑAÏT ÑIEÅM
XI ÑIEÅM XI ÑIEÅM XI XI
TRÔÛ XUOÁNG
TN ÑC TN ÑC TN ÑC
0 0 0 0% 0% 0% 0%
128
1 0 0 0% 0% 0% 0%
2 0 0 0% 0% 0% 0%
3 0 1 0% 0,62% 0% 0,62%
4 0 9 0% 5,59% 0% 6,21%
5 15 32 9,33% 19,87% 9,31% 26,08%
6 27 35 16,77% 21,74% 26,08% 47,82%
7 26 23 16,15% 14,29% 42,23% 62,11%
8 35 27 21,73% 16,77% 63,97% 78,88%
9 36 23 22,36% 14,28% 86,34% 93,17%
10 22 11 13,66% 6,84% 100% 100%
Baûng 5: Xeáp loaïi % HS yeáu , keùm , TB , Khaù , Gioûi – Ñeà kieåm

tra 1.
TRÖÔØN LÔÙP % SOÁ HOÏC SINH
YEÁU TBÌNH KHAÙ GIOÛI
G
KEÙM
A TN1 13,04% 43,47% 32,62% 10,87%
ÑC1 26,08% 47,83% 21,74% 4,35%
B TN2 8,69% 34,78% 36,95% 19,58%
ÑC2 19,57% 47,83% 26,09% 6,51%
C TN3 0% 9,67% 38,7% 51,63%
ÑC3 3,23% 19,35% 38,71% 38,71%
D TN4 7,89% 39,47% 34,21% 18,43%
ÑC4 23,68% 36,84% 31,57% 7,91%
TOÅNG TN 7,40% 31,84% 35,62% 25,6%
ÑC 18,14% 37,96% 29,52% 14,38%
HÔÏP
129
-
Baûng 6: Xeáp loaïi % HS yeáu , keùm , TB , Khaù , Gioûi – Ñeà

kieåm tra 2.
TRÖÔØN LÔÙP % SOÁ HOÏC SINH
YEÁU TBÌNH KHAÙ GIOÛI
G
KEÙM
A TN1 0% 36,95% 34,78% 28,7%
ÑC1 6,52% 50% 28,26% 15,22%
B TN2 0% 19,56% 34,78% 45,66%
ÑC2 2,17% 34,78% 34,78% 28,26%
C TN3 0% 6,45% 38,71% 54,84%
ÑC3 6,45% 35,48% 25,81% 32,26%
D TN4 0% 36,84% 44,74% 18,42%
ÑC4 10,53% 44,74% 34,21% 10,52%
TOÅNG TN 0% 24,95% 38,26% 36,79%
ÑC 6,42% 41,26% 30,76% 21,56%
HÔÏP
130
Hình 1: Bieãu ñoà bieãu dieãn % HS ñaït ñieåm yeáu keùm , TB , khaù ,
gioûi .Đề 1
%
40
30
Series1
20
Series2
10
Hình 2 : Bieãu ñoà bieãu dieãn % HS ñaït ñieåm yeáu keùm , TB , khaù ,
gioûi .Đề 2
50
40
30 Series1
%
20 Series2
10
0
NHAÄN XEÙT : Töø keát quaû thu ñöôïc chuùng toâi nhaän thaáy chaát
löôïng hoïc taäp cuûa hoïc sinh ôû lôùp TN cao hôn ôû lôùp ñoái chöùng :
Tyû leä % HS ñaït ñieåm khaù gioûi cao hôn tyû leä % HS ñaït ñieåm khaù
gioûi ôû lôùp ñoái chöùng . Ngöôïc laïi tyû leä % HS ñaït ñieåm yeáu keùm
vaø trung bình ôû lôùp thöïc nghieäm thaáp hôn tyû leä % HS ñaït ñieåm
yeáu keùm ôû lôùp ñoái chöùng .Töø ñoù giuùp chuùng toâi böôùc ñaàu coù
theå noùi raèng HS ôû lôùp thöïc nghieäm coù keát quaû hoïc taäp toát hôn
131
ôû lôùp ñoái chöùng sau khi ñaõ söû duïng phaàn taøi lieäu maø chuùng toâi
ñeà xuaát .
3.6.2.Ñaùnh giaù caâu hoûi , baøi toùan TNKQ ñaõ xaây döïng .
Döïa vaøo 2 chæ soá : Ñoä khoù vaø ñoä phaân bieät ñaõ trình baøy ôû
chöông I .Chuùng toâi thu ñöôïc keát quaû ñaùnh giaù caùc baøi toaùn nhö
sau :
Baûng 7: Kết quả đánh giá các bài toán đề 1

Baøi Chæ soá khoù Ñaùnh giaù baøi Chæ soá Ñaùnh giaù
toaùn ( DV ) toaùn khoù –deã phaân bieät möùc ñoä
( DI) phaân bieät
1 0,85 Deã 0,18 Raát thaáp
4 0,65 TB 0,45 TB
7 0,8 Deã 0,36 Thaáp
9 0,7 TB 0,5 TB
11 0,42 Töông ñoái khoù 0,65 Cao
22 0,35 Khoù 0,7 Cao
25 0,72 TB 0,52 TB
29 0,39 Khoù 0,73 Cao
32 0,9 Deã 0,57 TB
38 0,75 TB 0,48 TB
40 0,18 Raát khoù 0,9 Raát cao
45 0,73 TB 0,53 TB
50 0,33 Khoù 0,71 Cao
132
52 0,96 Deã 0,48 TB
54 0,7 TB 0,49 TB
64 0,32 Khoù 0,7 Cao
66 0,34 Khoù 0,73 Cao
69 0,17 Raát khoù 0,69 Cao
72 0,69 TB 0,49 TB
74 0,17 Raát khoù 0,95 Raát cao
Baûng 8: Kết quả đánh giá các bài toán đề 2

Baøi Chæ soá khoù Ñaùnh giaù baøi Chæ soá Ñaùnh giaù
toaùn ( DV ) toaùn khoù –deã phaân bieät möùc ñoä
( DI) phaân bieät
2 0,87 Deã 0,15 Raát thaáp
6 0,65 TB 0,47 TB
8 0,35 Khoù 0,52 TB
10 0,9 Deã 0,5 TB
14 0,32 Khoù 0,73 Cao
20 0,65 TB 0,49 TB
24 0,9 Deã 0,36 Thaáp
33 0,36 Khoù 0,53 TB
39 0,7 TB 0,46 TB
41 0,92 Deã 0,69 Cao
46 0,43 Töông ñoái Khoù 0,9 Raát cao
49 0,17 Raát khoù 0,77 Cao
51 0,75 TB 0,74 Cao
53 0,47 Töông ñoái khoù 0,51 TB
61 0,7 TB 0,69 Cao
67 0,32 Khoù 0,87 Raát cao
70 0,17 Raát khoù 0,5 TB
73 0,62 TB 0,71 Cao
133
Qua baûng keát quaû toâi nhaän thaáy
+ Veà ñoä khoù cuûa baøi toaùn keát quaû phaân tích nhö sau :
Caâu raát khoù : 10% ( 4 baøi )
Caâu khoù : 25% ( 10 baøi )
Caâu töông ñoái khoù : 12,5 % ( 5 baøi )
Caâu TB : 32,5% ( 13 baøi )
Caâu deã : 20 % ( 8 baøi )
+Veà ñoä phaân bieät cuûa baøi toaùn coù keát quaû phaân tích nhö sau :
Ñoä phaân bieät raát cao : 10% ( 4 baøi )
Ñoä phaân bieät cao : 37,5% ( 15 baøi )
Ñoä phaân bieät trung bình : 42,5 % ( 17 baøi )
Ñoä phaân bieät thaáp : 5% ( 2 baøi )
Ñoä phaân bieät raát thaáp : 5% ( 2 baøi ) .
Qua tieán haønh thöïc nghieäm vaø phaân tích keát quaû chuùng toâi nhaän
thaáy nhöõng baøi toùan trung bình vaø töông ñoái khoù vaø khoù neân söû
duïng trong quaù trình kieåm tra kieán thöùc cuûa HS .Nhöõng baøi toùan
deã vaø raát khoù thæ söû duïng tuøy vaøo muïc ñích cuûa caùc laàn kieåm
tra .
Trong quaù trình thöïc nghieäm taïi caùc tröôøng THPT thì ña soá caùc
giaùo vieân ñeàu cho raèng;
+ Vieäc xaây döïng caùc baøi toaùn coù phöông phaùp giaûi nhanh duøng
laøm caâu TNKQ nhieàu löïa choïn seõ goùp moät phaàn vaøo vieäc xaây
döïng heä thoáng caùc ñeà kieåm tra –ñaùnh giaù baèng phöông phaùp
TNKQ
+ Vôùi caùc baøi toùan chuùng toâi ñöa ra coù phöông phaùp giaûi nhanh
giuùp HS say meâ , höùng thuù trong hoïc taäp .Maët khaùc caùc baøi toùan
134
naøy giuùp phaân hoùa HS roõ reät nhö HS keùm khoâng tö duy seõ bò
ñieåm thaáp .
PHAÀN KEÁT LUAÄN .
Döïa vaøo muïc ñích nghieân cöùu vaø nhieäm vuï nghieân cöùu thì ñeà taøi
caên baûn ñaõ ñöôïc hoaøn thaønh nhöõng vaán ñeà sau :
Nghieân cöùu cô sôû lyù luaän cuûa phöông phaùp TNKQ .
+ Lòch söû ra ñôøi vaø vieäc söû duïng TNKQ vaøo quaù trình daïy hoïc
treân theá giôùi vaø ôû Vieät Nam .
+Phaân loaïi caùc caâu traéc nghieäm khaùch quan , phaân tích caùc loaïi
caâu TNKQ .
+ Caùch xaây döïng caâu TNKQ nhieàu löïa choïn . Töø ñoù xaây döïng heä
thoáng caùc baøi toaùn duøng laøm caâu TNKQ nhieàu löïa choïn .
+ Toång keát nhöõng chæ daãn quan troïng veà kyõ thuaät vaø phöông
phaùp soaïn thaûo caùc caâu TNKQ , goùp phaàn ñöa nhöõng kinh nghieäm
cuûa baûn thaân vaøo quaù trình xaây döïng caùc baøi toùan laøm caâu
TNKQ .
Phaân tích moät soá phöông phaùp giuùp giaûi nhanh baøi toaùn hoùa hoïc .
+ Ñöa ra moät soá phöông phaùp giaûi nhanh treân cô sôû caùc ñònh luaät ,
quy luaät , caùc nguyeân taéc trong phaûn öùng hoùa hoïc töø ñoù phaân
tích ñeå tìm ra phöông phaùp giaûi nhanh .
+ So saùnh phöông phaùp giaûi nhanh vaø phöông phaùp giaûi thoâng
thöôøng ñeå thaáy ñöôïc öu ñieåm cuûa noù .
Ñeà xuaát nhöõng nguyeân taéc , phaùt hieän quy luaät ñeå giaûi nhanh baøi
toùan hoùa hoïc .
+ Treân cô sôû phaân tích moät soá phöông phaùp giaûi nhanh , chuùng toâi
ñaõ ñeà xuaát moät soá nguyeân taéc , neâu moät soá ñieåm ñaëc bieät trong
quaù trình giaûi baøi toaùn hoùa hoïc .
135
+ Höôùng daãn HS löïa choïn phöông phaùp thích hôïp ñoái vôùi caùc daïng
baøi toùan khaùc nhau , höôùng daãn caùch phaùt hieän nhöõng ñieåm ñaëc
bieät trong baøi toaùn ñeå giaûi nhanh caùc baøi toaùn naøy .
Xaây döïng heä thoáng baøi toaùn hoùa hoïc coù theå giaûi nhanh duøng
laøm caâu TNKQ nhieàu löïa choïn .
Chuùng toâi ñaõ tieán haønh xaây döïng ñöôïc heä thoáng caùc baøi toùan
vôùi caùc daïng khaùc nhau ñaày ñuû kieán thöùc hoùa hoïc phoå thoâng
phaàn hoùa höõu cô vôùi toång soá baøi laø 76 baøi trong ñoù coù 26 baøi
söu taàm .
Thöïc nghieäm sö phaïm
Chuùng toâi ñaõ söû duïng 50 baøi toaùn ñeå kieåm tra ñaùnh giaù chaát
löôïng baøi toaùn trong ñôït TNSP döïa vaøo 2chæ soá : ñoä khoù vaø ñoä
phaân bieät .
Quùa trình TNSP ñöôïc tieán haønh ôû 4 tröôøng THPT vôùi toång soá
322HS ôû 8 lôùp 12.Keát quaû maø chuùng toâi thu ñöôïc sau ñôït TNSP :
+Ñaùnh giaù ñöôïc chaát löôïng caâu hoûi maø chuùng toâi bieân soïan vaø
ñeà xuaát döïa vaøo 2 chæ soá : ñoä khoù vaø ñoä phaân bieät cuûa phöông
aùn ñuùng vaø phöông aùn nhieãu , ñoä tin caäy cuûa caâu hoûi vaø baøi
TNKQ ñeå töø ñoù boå sung nhöõng thieáu soùt cho caâu hoûi vaø loaïi boû
caâu hoûi dôû , löïa choïn ñöôïc caâu hoûi hay .
+Töø keát quaû laøm baøi cuûa HS ôû lôùp ÑC vaø lôùp TN chuùng toâi
nhaän thaáy vieäc aùp duïng heä thoáng baøi taäp TNKQ do chuùng toâi
bieân soaïn böôùc ñaàu ñaõ coù taùc duïng naâng cao chaát löôïng vieäc
hoïc boä moân hoùa hoïc cho caùc em HS .
+Qua thaêm doø vaø trao ñoåi vôùi caùc GV tröïc tieáp giaûng daïy ôû caùc
tröôøng THPT maø chuùng toâi TNSP , chuùng toâi nhaän thaáy soá löôïng
136
caâu hoûi trong 1 baøi TNKQ ( 45 phuùt ) khoaûng töø 20 ñeán 30 caâu
( trong ñoù coù khoaûng 4 5 baøi toaùn ) laø phuø hôïp .
+Haàu nhö taát caû GV ñeàu cho raèng neáu söû duïng heä thoáng baøi
toaùn coù theå giaûi nhanh vaøo vieäc KT-ÑG keát quaû hoïc taäp cuûa HS
baèng phöông phaùp TNKQ seõ giuùp HS phaùt trieån tö duy , höôùng cho
HS tìm toøi nhöõng phöông aùn hay nhaát , nhanh nhaát khi giaûi baøi toaùn
hoùa hoïc .Song caùc baøi toùan naøy vaãn coøn haïn cheá löôïng kieán
thöùc trong baøi toaùn ñôn giaûn , caùc baøi toaùn ôû möùc ñoä vôùi HS
THPT neân töông ñoái deã vôùi HS gioûi , HS chuyeân .Vì vaäy quaù trình
kieåm tra caàn keát hôïp caùc daïng baøi toaùn TNKQ , töï luaän .
Qua ñeà taøi nghieân cöùu chuùng toâi coù vaøi kieán nghò :
Trong hoaøn caûnh xaõ hoäi hieän nay , coâng ngheä thoâng tin phaùt trieån
maïnh , HS caàn ñöôïc reøn luyeän taùc phong giaûi quyeát vaán ñeà
nhanh ,saâu ,roäng vaø haïn cheá tieâu cöïc trong thi cöû ñeå HS coù theå tin
vaøo coâng baèng trong xaõ hoäi …Vì vaäy caàn taêng cöôøng söû duïng
TNKQ trong KT-ÑG .
Caàn taêng cöôøng caùc baøi toùan giaûi nhanh vaøo heä thoáng ñeà kieåm
tra theo phöông phaùp TNKQ .
Ñeå GV coù theå thuaän lôïi trong vieäc aùp duïng TNKQ vaøo kieåm tra
ñaùnh giaù thì caùc caáp quaûn lyù giaùo duïc caàn quan taâm ñeán vieäc
boài döôõng GV veà lyù luaän traéc nghieäm vaø tin hoïc öùng duïng cho
GV .
Sau moät thôøi gian nghieân cöùu ñeà taøi , chuùng toâi ñaõ ñaït ñöôïc moät
soá keát quaû , tuy vaäy ñaây chæ laø keát quaû böôùc ñaàu heát söùc nhoû
beù so vôùi quy moâ roäng lôùn vaø phöùc taïp cuûa ñoái töôïng nghieân
cöùu vaø yeâu caàu thöïc teá ñaët ra .Maëc duø coù coá gaéng nhöng coøn
haïn cheá veà thôøi gian vaø phaïm vi nghieân cöùu cuûa luaän vaên thaïc só
137
neân baûn luaän vaên naøy chaéc chaén khoâng traùnh khoûi nhöõng
khieám khuyeát .Chuùng toâi raát mong nhaän ñöôïc nhöõng nhaän xeùt
ñaùnh giaù vaø goùp yù chaân thaønh cuûa caùc chuyeân gia , caùc thaày
coâ vaø caùc baïn ñoàng nghieäp nhaèm boå sung vaø hoaøn thieän hôn
.Chuùng toâi xin chaân thaønh caùm ôn .
138

Luan Van BT Giai Nhanh

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Luan Van BT Giai Nhanh

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

LÔØI CAÙM ÔN

Nguyeãn Ñöùc Chính .

VII. ÑIEÅM MÔÙI CUÛA LUAÄN VAÊN

CAÙC KIEÅU TRAÉC

KHAÙCH QUAN TÖÏ LUAÄN

Caâu Caâu Caâu Caâu Tra Töï Baøi

* Öu nhöôïc ñieåm cuûa traéc nghieäm töï luaän .

1.1.4.2. Traéc nghieäm khaùch quan .

Öu ñieåm cuûa loaïi caâu hoûi nhieàu löïa choïn :

Soá caâu traû lôøi

1.1.5.1 .Ñoä khoù hoaëc ñoä deã cuûa caâu hoûi .

Nghieân cöùu chöông trình moân hoïc vaø

Vieát caâu hoûi , laáy yù kieán cuûa ñoàng

Kieåm ñònh Traéc nghieäm thöû.

Söû duïng vaøi caùi

Theo ñaàu baøi ta coù heä phöông trình :

a MR + 45 a + b MR1 +45b =20,15

45( a+ b ) + ( a MR + b MR1 ) = 20,15

 14,4( 14n + 18) = 10 ( 14 n + 40)

* Caùch giaûi nhanh :

A- 2,55 gam B- 5,52 gam C- 5,25 gam D- 5,05 gam .

*Caùch giaûi thoâng thöôøng :

*Caùch giaûi nhanh :

A- 1,434 lít B- 1,443 lít C- 1,344 lít D- 1,444 lít .

*Caùch giaûi nhanh :

A- 0,903 gam B- 0,39 gam C- 0,94 gam D- 0,93 gam .

*Caùch giaûi thoâng thöôøng :

*Caùch giaûi nhanh :

Vaäy choïn ñaùp aùn D .

A- 9,521 g B- 9,125 g C- 9,215g D- 9,512

14( an +bm ) + 17 ( a+b ) = 9,85

*Caùch giaûi nhanh :

*Caùch giaûi thoâng thöôøng :

*Caùch giaûi nhanh :

Aùp duïng ñònh luaät baûo toaøn khoái löôïng ta coù

*Caùch giaûi thoâng thöôøng :

*Caùch giaûi nhanh :

M1 < M < M2 ( Trong ñoù M1 < M2 )

A- C3H4 vaø C4H6 B- C4H6 vaø C5H8 C- C2H2 vaø C3H4

*Caùch giaûi thoâng thöôøng :

CmH2m-2 + Br2  CmH2m-2Br2

 b ( m-n ) = 0,65 – 0,25 n

Maø 0 < b < 0,25 n<2,6  n =1,2

*Caùch giaûi nhanh :

Vaäy choïn ñaùp aùn C .

A- CH3CHO B- H-CHO C-C2H5CHO D- Thieáu döõ kieän khoâng

*Caùch giaûi thoâng thöôøng :

 HS ñaõ laøm sai .

*Caùch giaûi nhanh :

Vaäy choïn ñaùp aùn B .

A- CH3COOH B- C2H5COOH C- HCOOH D- Thieáu döõ kieän khoâng

*Caùch giaûi thoâng thöôøng .

* Caùch giaûi nhanh

A- C2H4O2 B- C3H6O2 C- C4H8O2 D- C5H10O2 .

*Caùch giaûi thoâng thöôøng :

a + b = 0,3  a=0,3-b (1)

*Caùch giaûi nhanh :

A–C2H5OH B-CH3OH C–CH3CH2CH2OH D-thieáu döõ kieän khoâng

*Caùch giaûi nhanh .

A- 25,55%vaø 74,45 % B- 35% vaø 65% C- 50% vaø 50% D-

Theå tích CH3CHO 9,36 2

A- 3:4 B- 2:5 C-5:1 D- 2:3

*Caùch giaûi nhanh :