TRAN KHAC THI - TRAN NGQC HUNG

KYTHUAT . TRONG RAO SAC •

:..

(RAU AN TOAN)
tu,

(Cdi belP, edi bao, cdi lim, cdi xanh ngot ..., xci well,
dua hall, dua chuot, dua chuot bao mutip dang)

NHA XUAT BAN NONG NGHI~P

TRAN KHAc THI - TRAN NGQC HUNG

mONG

Kg

thuat RAU SAOII •

(RAU AN ToAN)
(edi bap, em bao, em Ian, cdi xanh ng{Jt...• xci tach, dua hau, dua ehu9t, dua ehu9t bao tu, muop dOng)
(Tai ban ldn (hit 4)

NHA XUAT BAN NONG NGHlj:~P

HA

N(H ·2005

LOI

rAc GIA

Hi ¢11 nay co lia i (IUaT1 J1 tent ve 1I1~5r nen non g nghif]) ben v[i'ng trong mot h¢ sinh tha! cdn bang va o'n dinh : M¢, la ph/If trien ne'n nang nghiep 11I(u co

roan phdn hiiu ca, gio'ng co' truyen, bien phlip canh tdc cd xua ... ) .- hai fa phoi hop giiia nong nghiep 111(uco voi cac tien h¢ vi gion&, hod hoc,
((hmg' cong nghtf sinh hoc, co giai hod,
1/.\' ...

co chon IQc.

nao con phlf thuoc \'(10 nhu cdu cuoc s611&, tiem luc cuo mSi quoc gia, song xudt phdt die'm truce tien fa phu thuoc vao muc d¢ an roan moi truong tai noi do.
Vitfc luu chon phuong
thuc canh tac

trong rau J nuac fa tuv chua ddnh gic, chi tief duoc mire d¢ 6 nhiim tai cd: vung trong, nhung lu;'uqwl cho nguoi tieu dung \,a moi truang do su lam dung ceu: yeu fO" hod hoc tren thuc te' co phdn gia tang.
C17ng nhu vt;ly, trong nganh

gop pluin lam sach moi truong va nguon san phdm khong rhe' thieu duoc trong biia an, hang ngay cud mSi nguoi chung ta, trong khi cha dai han hanh nhiing qui dinh elf rhe' vi' chdt luang va q~fY trinh

De'

'-:("£11111 t(ic I1Q'P 1.{. cho rung loai cuy 1"(1lI, cllling toi .manh dan bien SO~1I1 tai lie« nay duu tren nhie'u

nghien

cuu

gClfl (hi_v Clio cac 11/1£/

Cll1(W>1I

111011, kinh

nghifm sail xudt eua nong dan, ket 11(7) tham kh ao tai lieu cua nhii"ng r6' clurc quo: tll'dii di truac re'

ru'n de' nov.

Cluing toi TIn ghi 1117()11 51.f quan tum nJa Bo Nong nglli¢p & PTNT, B¢ Khoa hoc-Cone ngh¢ & Moi truang, Sa Khoa hoc-Cong ngh¢ Moi truong Ha Noi \"a mot s6' tin II, thanh kluu: dd t~1O die'u ki¢n

ella nhieu dong nghi¢p \'a Clia CllIlllg toi de' a) can el1' hinh thanh co khoa hoc ella noi dung clio CUO'/1 such /lho nay, cho cdc nghien
C/fU

sa

D(IY hi vun d{; moi, rat pluo: {(IP, con kien thu: tdng hQ'IJ cu a nhieu cliuven n ganh \'(1 Cling \'1 thai gian han nen trong bien SO~1l1 kh6 trdnh khoi thieu sot, Cluing toi mong nluin duac nliieu _" kien

co

dong gop ClJa ban ~Qc trong l'cI ngoai nganh nguoi san xl/al de' rai li¢u duac hoan chlnh hon.

va

uta

TIM nh6m hie ghl PGS.TS. TRAN KHAC THI Vi~n nghien cuu rau qua

HleN TR~NG
? .J

vA

MOl TRUONG
? ..

SAN XUAT RAU 0 NUOC TA

10

vAl

o NU<JCTA HI~N

NET

vt

HI~N TR~NG sAN XUAT RAU NA Y

the thieu trong co cau bira an hang ngay cua con ngiroi tren khap hanh tinh. Dac biet, khi luang thirc va cac rhirc an giau darn dii diroc dam bao thi yeu cau ve s6 hrong va chat luong rau lai cang gia tang nhu mot nhan t6 rich eire trong can bang dinh dirong va keo dai tuoi

Rau xanh III ~hu cau khong

tho. Nghe tr6ng rau 0 nu6c ta ra doi rat scm!", tnroc ca nghe tr6ng Ilia mroc ; nuoc ta cling 1a trung tam khoi nguyen cua nhieu loai rau trong, nhat la cac cay thuoc ho Ball bf (Cucurbitaceae). Tuy nhien, do
chill anh huang cua mot nen nang nghiep tl)' rue trong nhieu the ky nen su phat tri~n cua nganh trong rau con mot khoang each rat xa so v6i tiem nang tu nhien va trinh d¢ canh tac. N gay ea nhfrng .nam gan

(OJ

~!ch si'rNong nghiep Viet Nam. NXB Nong nghiep, 1994

day, mire do phat trien vAn chua thea nganh khac trong san xuat n6ng nghiep.

kip nhieu

Trong "De an phat trien rau, qua va hoa, cay canh thai ky 1999-2010" ella Bq Nong nghiep va phat trien Nong thon diroc Thu Wang Chinh phu phe duyet ngay 3/9/1999 c6 xac dinh muc tieu cho nganh san xuat rau Ia ; "Dap ling nhu cAu rau c6 chat luong cao cho rieu dung trong ruroc, nhat la cac vung dan cir tap trung (do thi, khu c6ng nghiep ...) va xuat khau, Phan dau den nam 2010 dat mire tieu thu binh quan d&u ngiroi 85kg rau/narn, gia tr] kim ngach xuat khau dat 690 trieu USD". Theo s6 lieu thong ke, dien tich trong rau mroc den nam 2000 la 445 nghln hec ta, tang 70% so voi nam 1990 (261.090 ha). Binh quan m6i nam tang 18,4 nghin ha (rmrc tang 7%/nam). Trong d6, cac tinh phia Bac c6 249.200 ha, chiern 56% dien tich. Cac tinh phfa Nam 196.000 ha, chiern 44% dien tich canh tac.

ca

Nang suat rau n6i chung con thap va bap benh. Nam c6 nang suat cao nhat (1998) moi dat 144,8 ta/ha, bang 80% so voi mire trung binh toan th€ gioi (xap xi 180 ta/ha), Neu so voi narn 1990 (123,5 ta) nang suat blnh quan ca. mroc trong 10 narn chi tang 11,5 ta/ha. Dong bang song Hong va Tay Nguyen Hi cac vung c6 nang suat cao hon ca cling chi dat rmrc 6

160 ta/ha, Thap nhar la cas tinh mien Trung, ni:ing suat chi bang nira nang suat trung binh ca mroc. Co nhieu nguyen nhan lain cho nang sU<ll rau con thap nhirng chu yeu do thieu dau nr (cho thuy loi, phan b6n ... ). Ngoai ra, chua co bo giong rau tot. H~ thong nhan va san xuat hat giong rau cling chua diroc hinh thanh lrong ca nuoc. Phan Ian hat gi6ng rau do dan d~ gi6ng ho~c qua nh~p nQi khong duqc khao nghiem ky, Di~u nay cling anh huang true tiep den nang suat va chat hrong san pham .

tv

. San hrong rau san xuat tren dat nang nghiep narn cao nhat (2000) dat 6,007 trieu tan so voi nam 1990 (3,2 trieu tan) tang 81 %. Mire tang san Iuong trung binh hang n~m cua 10 nam qua la xap XI 260 ngan tan, chu yeu do tang dien tfch gieo tr6ng (bang I). San luong rau tren dat nang nghiep thanh tiI 2 vimg san x uat chfnh : diroc hinh

canh ven thanh phc va khu cong nghiep, chiern 38-40% dien tich va 4S-S0o/c san hrong. Tai day, rau san xuat phuc v\l cho tieu dung cua cu dan tap trung chu yeu, Chung loai rau tai vung nay rat phong plui va nang suat cling cao han.

- Vung rau chuyen

la

- Vung rau luan canh voi cay luang thirc diroc tr6ng chu yeu trong vu dong xuan tai cac tinh phia
7

Bac, D6ng bang song Ciru Long va Dong Nam B¢. Day n vung rau hang hoa Ion cung cap nguyen lieu cho c6ng nghiep che bien, cho xuat khau tuoi sang doc niroc c6 mua dong lanh khong tr6ng diroc rau, Neu phat huy diroc loi the nay, nganh san xua: rau se c6 toe d¢ phat trien nhay vot.
Bang 1 : Dien tich, nang suat, san IU,,"g va binh quan rau tren d~u nguin cua Vi¢t Nam giai doan 1991·2005

Nam 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000* 2001* 2005**

Dien rich

Nang suat
(ta/ha)

(1000 ha) 138,5 279,3 193,3 304,5 328,2 358,l 377,0 397,0 441,3 445,0 450,0 500,0

San Iuong (trieu tan)

Bmh qulin dau nguoi

(kg/nam)

115,5 116,9 117,2 121,7 125,5 130,9 131,8 144,8 130,4 135,0 138,0 165,0

3.213 3.304 3.485 3.794 4.145 4.687 4.969 5.748 5.756 6.007 6.210 8.250

50,2 50,0 51,2 54,2 57,5 63,3 65,4 75,6 73,7 75,0 76,7 97,0

* Uoc
8

tlnh cua BQ Nong nghiep va PTNT.

** K€ hoach cua BQ Nong nghiep va PTNT.

Ngoai fa, vci gan 12 trieu hl) nang dan nang than voi dien rich trong rau gia dlnh binh quan 30m2/h<) (d. rau can va rau mat ao ho), nen t6ng san luong rau ca mroc hien nay khoang 6,6 trieu tan. Binh quan hrong rau xanh san xuat tinh tren dau nguoi a mroc ta vao khoang 84kg/nguoi/mlm. So vci nhu cau dinh drrong thi kh6i hrong tren con rat thap. Chi voi rmrc xuat 100 kg/nguoi/narn (tieu thu 80kg) nhu ke hoach d~ ra vao nam 2005 chung ta moi dat chi tieu ve khoi luong rau cho tieu dung trong mroc va mot phan eho xuat khau,

san

'k

II.

cAe NGUYEN NHAN GAy 6 NHIEM

TRONG

RAU

Trong xu the' ciia mot nen san xuat tharn eanh, ben canh rmrc gia tang khoi hrong va chung loai, nganh trong rau hien dang boc 1<)mat trai cua no. Vice rrng dung 6 at, thieu chon IQe cac tien bo ky

ve

thuat ve hoa hoc, nong hoa tho nhu6ng, cong nghe sinh hoc ... da lam tang mire d¢ 0 nhiem cac san
D~ xac dinh nguyen nhan

pham rau xanh.

gay 0 nhiem, xay dung cac bien phap canh tac hop ly nham giam den
rmrc thap nhat cac du luong hoa chat gay tac hai cho sire khoe can nguoi co trong san pham can danh gia dung thirc trang moi tnrong canh tac va cac tac dong 9

nhieu chieu den su 6 nhiem, Day Iii van chira the co Ibi giai chinh xac ngay.
Tuy nhien, voi

de phirc

tap,

ella cac chuyen gia thuoc nhieu nganh khac nhau, nhieu khia canh nell tren dfl duoc lam ro. Chung toi xin di~m qua mot so nghien ciru di'i trien khai tu dau thap ky 90 tro lai day.
1. {) nhiern do hoa chat baa ve thuc vat Khi phun thuoc trir sau , benh, co dai .. , thuoc se tao thanh mot lap mong tren b~ mat la, qua, than cay, mat dat, mat mroc va mot lap char bing goi la dtr luang ban ddu ella thuoc. Thea Vien Bao v¢ thirc vat (1998), hien nay Viet Nam dii va dang si'r dung khoang 270 loai th uoc trir sau, 216 loai th u6e trir benh, 160 loai th uce trir co, 12 loai th uoc d i¢t eh uot va 26 loai thu6e kich thich sinh trirong voi khoi luong ngay cang tang (bang 2),

co gang

Tuy chung loai nhieu, song do th6i quen hoac so rui ro do it' hieu bier ve rrurc d¢ d9C hai cua hoa chat bao ve thuc vat CBVTV) nen nong dan chi dung mot so loai thuoc quen thuoc, do lai thirong Iii nhimg loai thuoc BVTV c6 d¢ d9C cao dii bi cam hoac han ch€ su dung nhir Monitor, Wofatox, ... tham chi ca.

DDT .. O day con mot nguyen nhan khac nira la cac loai thu6c tren gia re, phd diet sau rong va hieu qua diet sau coo,
10

Bang 2.- Khui luqng thuoc bao v~ thirc vat diroc sir dung 0 Viet

Nam tu 1990-1998

Nam
1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998

SO hron g ( WOO tan) 10,3 ,20,3 23,1 24,8 20,4 25,7 32,8 30,4 33,0

Gia tri (trieu USD) 16,1 22,5 24,1 33,4 58,9 100,4 124,2 131,4 145,0

B¢ Y te cho biet, nam 1997 d. mroc c6 585 V\l voi 6421 nguoi b] ng¢ doc thuc pharn, trong d6 c6 4646 nguai chet, So voi nam 1996 tang 50 vu voi 1341 nguoi bi, 25 ngiroi chet. Day moi chi la can so baa cao cua 30/61 tinh. Cling trong nam nay c6 6103 ngiroi bi nhiem doc thu6c baa ve thuc vat do t1,1' nr va do an rau, Tnrc tiep gay ngo doc 1a nhilng ngiroi trong rau da phun thuoc baa ve tlnrc vat chi mot vai ngay tnroc khi thu hoach (baa Ha Noi moi chu nhat ngay 10/5/1998). Ngoai ra, dieu nay con lien quan den viec quan 19 nha nuoc d6i voi loai hoa cha't doc hai nay. Theo baa cao cua Cue Bao v¢ thuc vat, nam 1990 ca nuoc nhap 10,000 tan boa chat bao v~ thirc vat, narn 1998 can so nay tang gap ba (hem 30.000 tan). C6 toi 11

30O/C so co sa kinh doanh thuoc bao ve thirc vat khong c6 giay phep, viec su. dung thu6c cam con tran Ian. 'Theo so lieu dieu tra, rai cac vung rau yen Ha Noi, H,-I.i
Phong, B~c Ninh, Hai Dtrong.. thuoc trir sau Wofatox, Monitor dJ: bi cam slt dung tren rau nhung nang dan van phun vai khoi luong Ian : 6,45 lan/vu tren rau ho thap nr ~ 5,73 Ian tren dau do ... (Vien Bao ve thuc vat, 1998).
Bang 3: Dtr hrong DDT trong cac Ioai rau (mg/kg)
(1 mot

so tjnh

mien Trung,

1993 (*) ppm DDT

Dia di~m va mftu dieu tra HTX Vftn San, Phan Rang - Cu hanh

SOmau 20 20 20 20 20 20 20 20 20

tay

0,508 ± 0,178 0,335 ± 0,134 0,429 ± 0,089 0,229 ± 0,071 0,489 ± 0, 148 0,461 ± 0,160 0,458 ± 0,154 0,439 ± 0,138 0,229 ± 0,064

- U. hanh ray
- Cu hanh ta

- La hanh ta HTX. Pluroc Hai, Nha Trang

- Rau cai dang

- Rau cai ngot

- Rau cai trang - Rau den - Rau muong

* Theo Pharn

Blnh Quyen,

1995.

Cimg thee so lieu cua cong trinh tren, ket qua phan tfch du hrong thuoc BVTV trong 728 mau rau o Khanh Hoa thi co 24,7% so mall chua ton hrong
12

hoa chat BVTV virot tieu chuan cho phep tu 2-6 Ian. K icm tra 180 mau rau a mien Trung deu c6 DDT (bang 3). Tai cac vung rau thuoc ngoai thanh Ha Noi, Dil Lat do he so si'r dung ruong dat cao, thai VI,! rai deu nell tren dong ruong hau nhu c6 cay trong quanh narn dii tao nguon tlnrc an lien tuc cho cac loai sau va tao ra su di chuyen cua birorn ngay cang manh me ruong sap thu hoach sang ruong rnoi trong, do V(lY kh6 tranh khoi viec sir dung thuoc thirong xuyen. Trung binh mot chu ky trong cai bap, nguoi nong dan phai phun tir 7 toi 15 Ian voi IUQ'ng thuoc tir 4 ..5 kg a.i/ha trong 1 vu 75-90 ngay.

tu

Bang 4: Cac luai hoa chat BVTV dang Slr dung pho bien tren
rau

a Ha

Nqi

va

TP. H6 Chi Minh

Phan loai thea nhom doc ('tc-) III IV I II Dja phirong Cay tr6ng thu6e sir dqc doc d(>ctr. rat dllng nh<;: dqc caa blnh Ha Nqi (II Rau an ia 27 21,8 53,8 11,8 '12,6 So loai TP H6 Chi Minh 11) "
32 15,6

65,6

6,2

12,5

Ghi Chll (1): Thea Vien BVTV. (2) : Thea So KHCN&MT

TP. H6 Chi Minh.

M~t khac thai gian each Iy an toan tu ian phun cuoi cung den thu san pham khong duoc quan tarn.
13

Bong 5 : Hi(m trang sit dung thuoc bao v~ thirc v~t tren cay ca

chua ciia huyen Tir Liem va Thanh Trr, 1995

Huyen TT l.oa tbuoc Thu6c !huang ph~m (kg a,ilha) 1-1,6 1-1.5 1-1,5 1,5 1,5 5,4

(*)

Tv liern

Huyen Thanh Tri

SOlan phun

LlJCJl1g Thu6c SOlan Luang phun thu6c thu6c thuang ph~m dunglvu dunglvu (kg ajha) (kg a,i/ha) (kg a.ifna) 6-10 7-12 7-12 10 9-10 5448 1-1,5 1-2

1 Monitor 70SC 2 Wofatox 50EC 3 Cidi M50ND 4 Polytrin 440EC 5 Sumicidin 6 Zineb80 WP

6-7

5-6
5-6

5-9 5-12

7-8
7 7 6-7 10-15

5-9 10-12

5-9 15-30

1-1,5 1.5-2,5

* Theo

Nguyen Duy Trang va Ctv.

Theo dieu tra * khoang 80% s6 nguoi duoc hoi khang dinh rang san pham rau cua ho ban tren thi tnrong ducc thu hoach voi thai gian each ly phd bien la 3 ngay khong phan biet la IO<;J.i thu6c trir sau gi. Da s6 nong dan duoc phong van cho biet rang, rau tr6ng trong viron nha neu an ho khong phun thu6c hoac phun rat it, con neu dt ban can phai co nang suat nen sir dung rat nhieu hoa chat BVTV.

de

Ngoai ra, nhieu nong dan con sir dung DDT trong bao quan hat rau gi6ng cac loai nhu hat mui,
• De tai KT-02-07

14

hat tia to, h~~ rau den, hat que, hat muong ... V6i hau qua si'r dung thuoc trir sau nhu vay, hang nam c6 nhieu twang hop ngo doc do an phai rau c6 lirong ton dir hoa chat BVTV cao GS. Nguyen Van Uyen da thong ke cac thong tin tren bao : trong 2 nam (1993 -1994) tai cac t inh phia N am c6 hon 600 twang hop ng¢ doc do an rau c6 hoc! chat BVTV phai di cap ciru. Ngoai ra hrong ton dir kh6ng gay doc cap tinh con kha pho bien. Ket qua xet nghiern sUa cua 47 ba my dang cho con bu tai mot vung ngoai thanh Ha Noi thi co 4 twang hop co du Iirong hoa chat BVTV nh6m Ian hiru co tir 0,2-0,5 mg/l. Ket qua phan tich dieu tra du luong thuoc BVTV trong dau d6, nho tuoi nam 1993, 1994 va rau cai nam 1995 tai 5 chc tai Ha Noi va 5 cho tai Ha Ric cua C\lC Bao ve thuc vat da khang dinh : dau d6, nho tirci va rau cai tren thi truong nuoc ta co dir luong thuoc BVTV dang hru y : Dir luong dau d6 tai :

thuoc

trir sau Cypermethrin

trong

- Cho cau Den (Ha N¢i) 1a 0,46 mg/kg (22/12/1994)

- O1q Nam Dong (Ha Noi) la O,6Omglkg (22/12/1994) - O1q Til San (Ha B~c) la 0,40 mg/kg (22/12/1994) - O1q Hiep Hoi (Hi Bac) 13. ,70 mglkg (22/12/1994). 0 15

Mire du lirong tai da cho phep Cypermethrin trong dau 0,05 mg/kg (FAO/WHO Codex Alimen -tarius, VoI2-1993).

la

Du hrong thuoc trir sau Dichlorvos 13 mot loai thuoc han che str dung da xac dinh thay trong nho tuoi tai : - Chq Thanh (22/5/1993) C6ng (Ha

NQi) la 0,27

rng/kg

- Cho Me (Ha NQi) la 0,54 mg/kg (6/6/1994). Muc du hrong toi da cho phep Dichlorvos trong qua nroi 1a 0,1 mg/kg (FAO/WHO Codex Alirnentarius Vol 2-1993).

* Dir
cai tai :

luong thuoc trir sau Cypermethrin

trong rau

- Cho Bach Khoa (Ha Noi) la 2,62 mglkg (24/3/1995)

- Cho Ma (Ha N¢i)

la 4,22
(Ha

mg/kg (24/3/1995)

- Cho Lim (Ha B~e) \3 5,82 mg/kg (24/3/1995) - Chq Hiep Hoa (Ha Bac) b 7,20 mg/kg (24/3/1995) - Cho Rich (16/11/1995) Khoa Noi) la 2,80 mg/kg

- 01<;1Cau Giay (Ha NQi) Iii 1,60 mg/kg (16/11/1995)

Mire du luong toi da cho phep Cypermethrin trong rau cai la 2 mg/kg (FAO(WHO Codex Alimen -tarius Vol 2-1993).
16

Methyl Parathion va Methamidophos IJ. hai loa i thuoc cam st'r dung trcn rau lai x ac dinh thay trong rau cai tai : - ChQ" Cfiu Gift)' (Ha Noi ) : Methamidophos 1,30 mg/kg (24/3/1995) Iii

- Cho Me (Ha Noi) : Metharnidophos mg/kg (16/ 11/1(95)

Iii 1,60

-, ChQ" Rk Ninh (Hii Rk) : Methyl Parathion 1,2 mg/kg (16/11/1995).

la

Mire du hrong t6i da cho phep Methyl Parathion trong rau cai Iii 0,2 mg/kg va Methamidophos trong rau cc:l.iIii I mg/kg (FAO/WHO Codex Alimcntarius Vol 2-1(93). 2. Ham hrong nitrat (NO.3) qua cao

LUQ"ng phan hoa h9C diroc st'r dung vle: Nam khong vao IO~1i cao so vai cac mroc trong khu virc va so voi bI nh q u an roan the gioi (bang 6). Tu y nhien anh huang cua phan hoa hoc, nhat la darn toi sir uch luy nitrat trong rau cling Iii mot nguyen nhan lam cho rau duoc xern la kh6ng sach. BAng 7 trrnh bay mot s6 chi tieu tren trong san pham rau tir cac vung san xuat thuoc ngcai thanh Ha

N¢i. V6i hrong mall con it va dci nrong ciing han che, song cac mau phan tich deu vuot chi 56 cho phep Iii
17

moi quan tam d6i vrri cluing t.r.

Bang 6 : So hr!plg: pharr hoa hoc cung Ung: hang narn

(don vi : 1000 1990

U re

tan)( *)

!i)95 1467.1 1356.2 110.9 489 310 179

1l)97 1578 1448 130 678.9 382 360 367.6 128 836.6 296

1998 2013.7 1949.8 63.9 963.9 461.[ 502.8 364.3 343.4 896.3 335

1999 1940.4 I !\90.4 50 [533.4 133.4 1400 545.4 400 910 600

804.1 780.5 23.6 53.3

- Nhap khau
- ,%n xuat

NPK
- Nhap khau - san xuat

DAP - Nhap khau SA _ Nhap khau

L'l.Il

115.9

300 85 799

._ San xuat Kali - Nhap khau

41

105

S6 lieu Duong Ngoc Thi, 2000.

NOJ vim co th~ mire d¢ binh thuong khong gay doc, chi khi ham hrong virot lieu chuan cho phep moi nguy hi~m. Trang he thong tieu hoa N03 bi khir thanh Nitrit (N02). Nirrit la mot trong nhirng chat chuyen bien Oxyhaernoglobin (chat van chuyen oxi trong mau) thanh chat khong hoat dong diroc goi la Methaemoglobin. 6 rmrc d¢ cao sf: 18.m giam ho hap 18

ella te bao, anh huang toi hoat dong ella tuyen giap, gay dot bien va phat tricn cac kh6i u.
Trong co the nguoi. hrong nitrit 0 rrurc d¢ eao e6 th~ gay phan (tog v(ti amin thanh chat gay ung: thu goi la Nitrosamin. C6 th~ n6i ham hrong NO) virot ngu6'ng In. trieu chirng nguy hiern cho sire khoe con nguoi, nen cac mroc nhap khau rau tuoi deu kiem tra ham hrong NO.~ tnroc khi nhap san pham. Tel clnrc Y te the gioi (WHO) va cong dong kinh te chau Au (EC) gi6i han ham lirong nitrat trong nuoc u6ng la diroi 50 mg/l. 'Tre em thirong xuyen uong nuoc e6 ham hrong nitrar cao han 45 mg/l sf: bi r6i loan trao deli chat, giarn kha nang khang benh cua co the. Tre em an sup rau (puree) e6 ham hrong NO .. tir 80-1300 mg/kg sf: bi ngo doc, WHO khuyen cao ham hrong NO~ trong rau khong duoc qua 300 rng/kg nroi. My lai cho rang ham hrong ay phu thuoc vao tung loai rau. Vf du, mang lay khong qua 50 mg/kg nhung cai ell eho phep toi 3600 mg/kg. Nga lai guy dinh cu th~ ham hrong NO~ khong duoc virot qua cac s6 lieu sau day d6i voi tung Ioai rau (mg/kg) : cai bap - 500, ca r6t - 250, dua chuot - 150, ca chua - 150, cu cai 1400, hanh cu - 60, hanh ia - 400, khoai tay - 250, rau thorn (hung, mui tau, tfa to) - 600, xa tach - 1500 va su 10 - 500 mg/kg,

19

Bung 7 : T6n du N01 trong cac mau rau thuong pharn thuoc nJng rau ngo:).i thanh Ha Nqi (1999) (so y(ri tieu chuan quy dinh (*)

rr
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27

Loai rau Cai bep Cai bao Cai xanh xalach Rau ng6! M6ng to Ca chua

Quy dinh 500 500 500 1500

-

NO)- (mglkg) Gia Lam 4038 (+3585) 4612 (+4112) 4198 (+3698) 1477 (-23) 1035 1537 169 (+19) 558(+18) 356 (+206) 448 (+228) 362 (-38) 385 (-15) 714 (+314) 462 (+212) 1987 (+1350) 2105 (1605) 631 (+431) 482 645 (+45) 710 (+110) 792 (+19) 717 (+31) 1138 (+538) 664 (+64) 342 (-58) Tu liem 3645 (+3145) 3211 (+2711) 2984(+2484) 1534 (+34) 1102 1624 176 (+26) Thanh Tri 2303 (+1803) 2758(+2258) 1835 (+335) 1468 2223 163 (+13) 650 (+250) 338 (+188)

150 400 150 200 400 400 400 250 600 500 250

Ca tim
Dua cbuot tJau Ha Lan BaudOa MLlGp qua Bixanh Ca rot Cai cu Su hao Khoai lay Cli dau Muilau Hung que Tia 16 Hanh hoa Thi la Rau ngo 01 cay Muong ru9n9 Muong s6ng
:I<

347(+197) 236 (+36) 538 (+138) 409 (+9) 720 (+320) 472 (+220) 1470 (+870) 952 (+452) 483 (+233)
-

534(+134)

987 (+380) 1239 (+739)

600 600 600 400 600 600 400 600 600

1228 (+628) 1146 (+546) 710 (+110) 758(+358) 940 (+340) 1063 349 (-151) 670 (+70)

1545 (945) 1897 (1297) 2017 (1617) 1038 (+538)

709 (+109) 1679 (+1079)

Thea

vo

Th[ Dao, 1999.

20

3. Ton dtr kim loai nang trong san pharn rau Sv lam dung hoa char BVTV cung vai phan bon cac loai ua lam cho mot hrong !'-I, P, K va hoa chfit BVTV hj rira troi xllong mmmg vao ao h6. song:, tham nhap vao mach ntroc ngarn, g{i_y 6 nhiern. Ker qua phan t ich ham hrong kim loai nang va cac nhom nita, photpho trong mroc nroi, ruong Ilia, ao nuoi d. a Mai Dich (Tir Liern) cho thay ham hrong c.ic kim loai nang , dac bict la Asen (A.<.;) trong nuoc muong nroi rau cao hall han so voi ruong lua rnroc ao

va

nuoi ca (bang X). Bang 8 : Thanh

phan va ham lucmg cua mot sii kim loai nang (mgflit) trong mnrc tucli cho cay t r (lng iJ \tfai Dich (Tit Liern Ha J\c)i, 1994) (") Kenh tiJoi rau Thang 1 Thang 7 2,38 Ruong lua Thang 1 1,21 0,01 0,008 0,013 0,0017 0,0003 0,18 1,42 0,67 1,05 0,11 Thang 7 1,13 0,02 0,009 0,017 0,0014 0,0004 0,24 1,28 0,43 0,72 0,07 Aothii ca Thang 1 Thang 7

Nguyen

t6
Fe eu Pb Zn

2,08
0,02 0,008 0,015 0,0022 0,0002 0,18 6,18 2,32 4,12 0,45

0,60
0,02 0,006 0,011 0,0010 0,0003 0,13 1,33 0,54 0,92 0,09

0,57
0,01 0,007 0,013 0,0011 0,0004 0,13 1,33 0,54 0,92 0,09

0,02
0,006 0,16 0,0018 0,0001 0,17 5,29 1,60 1,16 0,24

As
Hg Mn K P04 NH. NO;

* Theo

Pham Brnh Quyen,

21

Cac kim loai nang tiern fin trong dat trong con tham thau, boac tir ngu6n mroc thai thanh ph6 va khu cong nghiep chuyen true tiep qua nuoc uroi duoc rau xanh hap thu,
Bang 9: Ham hnrng ella mot s6 kim loai nang (ppm) trong dat

i.J hai khu cong nghiep Van Vie'n va Due Giang (1993-1994)
£li€m lay mau Khu vLfC Van Di~n 1. Khu vl!e nM may pin (each 200m) 2. Khu vue chiu anh hl10ng cua nha may pin va phan Ian 3. Khu vt!C ngoai anh hl1ang cua xlfang hoa cha) tbuc nqhiern 4. Khu v'.!c chiu anh huang cua wong hoa chat thlfC nghi$m 5. Khu vue 9iOa nha may phan Ian va xuong hoa chat tlurc nghi¢m Khu vLfC {)L(c Giang-Cau Duong 1. £J6ng truce d~ 2. 86ng C91 moe cao (each nha may 2km) 4. 86ng An Lao (each xa nha may) 5. D6ng Thanh Am (each nha may 3km) 26.98 9,28 17.49 26,56 12,85 8.21 319.15 18,56 20.10 18.25 12.18 19.65 20,70 18,70 49.69 21.13 172,78 30,55 Ham luqng (ppm) Cu Mn Zn

(*)

Pb
17,49

304.84 340,89 24,70 251,32 25.13 25,87

12,58 1413.72 176.64 55,40 18,63 2017.05 243.47 62,47 23,92 13,20 17,17 19,47

3. £J6ng C9t m6c trung (each nha may 2km) 56,08

321,10 51,76

* Theo Pham Blnh Quyen. Ngoai fa viec b6n IAn (1 tan supe Ian co the chua 50-170g Cd) ciing lam tang hrong Cadimi trong dat va 22

trong san pham ruu,

Khu vue Nha may pin Van Die'n, nha may hoa chat Due Giang co ham hrong sunphat rich luy trong lap dat m~lt dac hiet V80 rnua kho, rnua trflng rau chinh v~ cao hem so voi khu vue xa nha may IS-IX Ian (bang 9). 4. Vi sinh vat gay hal trong rau xanh Viec SLr dung nu6'c phan nroi cho rau dB. trc thanh mot t~p quan canh tac cua mot so vung rau, nhat la vung rau chuyen canh, Ia mot trong nhirng nguyen nhan lam rau kh6ng sach. dung rau gia V! nhat Ia rau thorn va fau an song la hlnh thirc truyen tai tnrng giun va cac yeu to gay benh duong ruot khac vao co the' ngtroi, S6 lieu dieu tra tai 2 hop tac xii trong rau ngoai thanh Ha N9i cho thay thuc trang 6 nhiern moi tnrong dat do vi sinh vat gay hai dii 6 mile bao dong (bang 10).

Su

Cling thea so lieu dieu tra sire khoe cua nguoi trong rau thirong xuyen Slr dung phan bac tuoi (C6 Nhue, Ha N9i) eho thay co tai 53,3% so nguoi co trieu chirng thieu mau, 60% s6 nguoi bi benh ngoai da. Hau qua sir dung rau nrci eo vi sinh vat gay hai (E. coli, Salmonella, tnrng giun ... ) lUY chua duoc thong ke, song lac hai tnrc tiep chac con cao hon.

23

Bang 10.- Sf) hrlfllg trung giun dua va giun toe trong dat trong rau () Mai Dich va Long Ricn (Hi'! :,,/()i, 1994) Giun diia
(As( 'uris}

Giun toe
(T. {ricliillra)

Dia diem

So luong trirng/
IUUg dfit

Tni'llg (J Trling s6ng tuoi nhiern

(Ck) (<;i ) 24,82 18,29 19,60

So IU<;Ing tnrug/
1UUg. d[lt

Trtrng

s6ng
('Ie)

Mai Dich Long Bien Van Canh

27,4
16,4

59,85 52,43
66,66

3,2
2,8

81,25 78,57
64,18

10,2

1,2

Tom lai, S<'Ul phim rau duoc xem la sach hay an toan khi dap ling duoc cac yeu cau sau :
1. Sach, hap uiln ve hinh thtrc : T uoi. sach bui

b{ln, t~IP chat. Thu dung d¢ chfn - khi co chat lirong cao nhat, khong co tr ieu clurng benh. Co bao bi vc sinh hap dan, 2. Sach, an roan ve chat hrong : Khi san pham rau kh6ng chua cac du lirong diroi day virot ngirong cho phep thea ticu chuan v¢ sinh y te :
(1) Du hrong thuoc BVTV ;

(2) Du hrong nitrat ;

(3) Dir luqng kim loai nang ;

(4) Vi sinh vat gay hai. Yeu diu thtr 2 phu thuoc vao rnoi truong canh tac va ky thuat tr6ng trot, la yeu quyet dinh rau sach hay 6 nhiem".

to

24

III. M(rr SACH

s6

QVY lJ~I\'H'I~ TIf~u CHUAN

RAlJ

NgilY 2X/4/l Y98 80 iruong B0 Nong nghiepPTx T dJ ru Quyct dinh s6 67-]99R/QD-Bi\I\KHC~ vc viec ban hanh "Quy dinh tam thai ve san xu at rau an toan" d~ tlurc hicn chung eho ca
rurrrc.

Diroi d[IY trlnh bay mot so qui dinh ve tieu ChU:l11 ve sinh voi cac loai rau qua thong dung theo Quyct dinh trcn.
Bang II : J\guUn,g gi6i han ham luong nitrat (m,g/kg tuoi) trung rau

Ten
DlW DlW

ruu

CHLB Nga

CAC/ FAO
-

Ten rau Hanh tay GI chua

CHLB N"<I e

CAC/ FAO

hau bo

60
9U

gO
ISU ISO

gO
300 150
2S0

{)I 11"01 e. Mang

200 150 150 300 500 500 500

500 300

Dua chUQI
Kho:Ji Ifly
Cil r61 H3nh \;i

lay rau

250 250 400 1500

-

D0u an qu.i
Ngo

2000 25

eii bap
Sula Su hao

Briu bi
Gltim

x« kich

Bang 12 : Ngu(mg g:i(ri han cac kim loai nang (mg/kg) va vi sinh vat trong san pham rau tuoi (FAO/WHO Codex Alimentarius, 1993)

Nguyen to'
Asen (As) ChI (Pb) Cadimi (Cd)

Mire gioi han

(rng/kg) 0,2 ' 0,5-1 0,02 0,005 0,005 0,05 5

Thuy ngan (Hg)

Alflatoxin Patulin D6ng (Cu) Kern (Zn)
Bo (B)

IU
1,8 200 0,3 Nguoog vi sinh v~t gay benh trang rau tum

Thiec (Sn)
Titan (Ti)

Salmonellu

0 101 te bao/g

Ecoli

26

Bang 13 : Du Iuong thuoc IlVTV hl,i da cho phep trong mot

so

rau qua Cl'hcoWHO/1<i\O nam 1993) TT

1 Rau qua Ten thuoc BVTV Muc dLlILlong toi da cho phep [MRl] (mg/kg) 4

2
Bap cai

3
Aldrin' & Dieldrin' Carbaryl Diazinon Dicnlorvos' Dimethoat Endosulfan" Endrin' Fenitrothion Fenthion Heptachlor' lindan' Malathion Methidathion Monocrotophos" Methyl Parathion" Phosalon Phosphamidon .. T richlorphon Pirimiphos-Methyl Carbofuran" Cartap Methamidophos" Cypermethrin Fenvalerate Permethrin Deltamethrin Cyhalothrin

0,1 5,0 0,5 - 0,7 0,5 0,5 -1,0 2,0 0,02 0,5 1,0 0,05 0,5 8,0 0,2 0,2 0,2
1,0

0,2 0,5 2,0 0,5 0,2 1,0 1-2 3,0 5,0 0,2 0,2

27

2 Sup 10

Xalach

3 Aldrin' & Dieldrin' Diazinon Dichlorvos" Endosulfan" Fenitrothion Heptachlor' Lindan' Malathion Methidathion Menvinphos Monocrotophos" Omethoate Triclorphon Piri miphos-Methyl Carbofuran" Pirimicarb Fenvalerate Permethrin Aldrin' & Dieldrin' Diazinon Dichlorvos" Endosulfan Fen itrothion Heptachlor' Lindan' Malathion Menviphos Phosalon Phospha midon" Trichlorphon Dichloran Piri miphos-Methyl

'_

-------.-.-~

.-.~----...
0.1 0,5 1,0 1,0 0,5 0,05 2,0 8,0 0,5 1,0 0,1 0,5 10 5,0

4 0_1 0,5 0,5 20 0,1 005 0,5 0.5 0.2 10 0.2 0,2 0,2 2,0 0,2 1,0 2,0 0,5

---.---.-

_j

2R

2 Xalach

3
Carbofuran" Methamidophos" Pirimicarb Cypermelhrin Fenvalerate Permethrin Diazinon Oichlorvos" Endosultan' Heptachlor' Lindan' Malathion Methidathion Mevinphos Trichlorfon Cypermethrin Fenvalerate Permethrin De Itamethrin Aldrin' & Dieldrin' Caplan' Carbaryl Oiazinon Dichlorvos" Dimethoat Endosulfan" Fen itrothion Heptachlor' Lindan' Malathion Monocrotophos" Methyl Parathion"

4
0,1 1 ,0

1,0 20
2,0 2,0 0,7 05 2,0

Rau cai

0,05 2,0 3,0 0,2

1,0

Ca chua

0,2 1,0 10 5,0 0,5 0,1 15 0,5 0,5

1,0

om
2,0 3,0
1 ,0

2,0 0,5 0,5

0,2

29

1 5

2 Ca chua

3 Phosalon Phosphamidon·· Trichlorphon Dichloran Carbofuran" Cypermethrin Fenvalerat Permethrin Khoai tay Aldrin' & Dieldrin' Carbaryl 2,40 Dimethoat Endosuitan" Fenitrothion Lindan' Methidathion Mevinphos Monocrotophos·' Phosalon Carbendazim Pirimiphos Methyl Carbofuran" Cartap Permethrin Dlta Aldrin' & Dieldrin' chU9t. Carbaryl dua Ie, Diazinon dua hau Dichlorvos" Endosulfan" Fenitrothion Heptachlor' Methyl Parathion"

4
0,1 0,1 0,2 0,5 0,1 0,5 1,0 1,0 0,1 0,2 0,2 0,05 0,2 0,05 0,05 0,02 0,1 0,05 0,1 3,0 0,05 0,5 0,1 0,05 0,1 3,0 0,5 0,5 2,0 0,05 0,05 0,2

30

1 7

2 DLla chuot, dua Ie, dira hau

£)~u

3 Phosalon Phosphamidon" Trichlorphon Carbendazirn Cartap Methamidophos" Pirimicarb Dithiocarbamal Cypermethrin Fenvalerat Permethrin Metalaxyl Carbaryl Diazinon Dichlorvos" Dimethoat Endosulfan" Lindan' Malathion Methidathion Mevinphos Monocrotophos" Phosaton Phosphamidon •• Pirimiphos Methyl Pirimicarb Cypermethrin Fenvaleral Pennethrin

4
1,0 0,1 0,2 0,5 0,2 1,0 1,0 0,5 0,2 0,2 0,5 0,5 5,0 0,5 D,S 0,5 2,0 0,1 0,5 0,1 0,1 0,1 1,0 0,2 0,05 0,2 0,05 0,1 0,1

Thune earn sir dung & Viet Nam;

Thuoc cam

**

su dung tren rau a Viet

Nam, 3/

8
" ..,
.:>--

·m

>.

"co <.> co

;6
~C'U

':;:1:::::10 ITo'" c C ~ro '«1

:::J::J,

r['l:l.

~rn ... .1;"1) -ca -cc ·m ~ j:J----crrrct:L:r;::c

C
'-r1:;j

'('0

~~ ~3~0~ ~~ '3 ~g
~rn:::l'::l:j~~Jro::::J
I;1jJ

"" '" e

~a~ ~~
.mJm
"'co
c-, C1=cr ::::;;:::J-~m
r£!:i

~~~~~~-~ g" Jffi ~~

I~

~,~ ~
~ ~ ~

:::J,:::}~~~e~

1m

I~

lrot~lro ::J. ~ .::::::. ::I

IW
::10

~ '~lrnJ~
...... ""co
, _ ~CI;5

rr!::.!::L[;FO"L.
L ~'~

~ ~~m~~~ro~~~rn
I~ ~~

~ ~ ~ ~ m ro. ~ ~~
fr @. 6-!P ~ 5I[1jJ.
.I;":l ~fO

§-a.56-5~ffi]~ ,ffi
I~

~ro

I...

.._

~ro

~~~ __
p;;I
I.....

:£§

6- §. ~
~

t~

lffi

t::r::::C;C:;L:Cc.~ 1m ~rQ .m l('O

a: a: a: a: a: a: a: a: a: a: a: a:

m ro ~

m~

:::}~

rn ~

:J

rn ~

rn ro

~~~

a: a: a: a: a: a: a:

rn ~

rn ~

~~~

ro ~'rn

...c ~c I

L:~t::: -ro jrn

I(1jJ.

~ rn ro ro ,0 a: a: a:

~~

-~:2'::2':-

__

====_

<.> '0

::;)

-5
-Cij_j

32

TO CHUC SAN XUAT RAU S~CH

I. CAC NGUYEN SACH Nhu da trinh bay trong phan rren, viec x ay dung quy trinh san xuat rau sach va quy hoach vung san xuat rau can can eu vao dieu kien moi trirong va t~p quan canh tac ella tirng vung. Do mroc ta trai dai tren 15 VI d¢ voi nhirng dieu k ien sinh thai da dang va trinh d¢ tharn canh cua n6ng dan tung vung co khac nhau, mot quy trlnh d~ ap dung cho moi vung 1a thieu can ell khoa h9C. Tuy nhien, trong di6u kien hi~n nay, viec lap ban d6 hien trang 6 nhiern mo] trirong canh tac trcn ca. rurcc voi nhirng th6ng s6 luon bien d6i ciing 1a mot kh6 khan voi cac nha chuyen man. Nhfrng tieu chuan cu th~ ve chat hrong cac san pharn rau xanh cho ngiroi Viet Nam cung chua duoc xay dung va ban hanh. Tnroc thirc trang san xuat hicn nay, truoc nhu diu 911a nguoi lieu dung va nguoi san xuat, Vien Nghien ciru Rau - Qua da x ay dung mot quy trmh chung mang tinh nguyen tac trong san XW1t rau sach dua tren ket qua nghien ciru cua Vien va cua nhieu chuyen gia trong mroc. 33

JItto?

.",

_i

TAe

TRONG

SAN XUAT RAU

Quy trinh nay da duoc HQi dong khoa hoc B9 N6ng

nghiep trong ngay va PTNT nghiern thu thang 4/1996

va

dtroc

B9 truong

B9 Nong nghiep &PTNT cho ap dung san xuat theo quyer dinh so 120X KHCN/QD

1517/1996.

1. Chon dat rau phai la d{{t cao, tho.it mroc, thtch hop vol sinh twang va phat tricn cua rau. Tot nhat la dat cat pha hoac thit nhe, hoac dat thjt trung binh co tang canh tac day (20-30cm). Vung trong rau phai each Iy voi khu vue co chat thai c6ng nghiep va benh vien it nhat 2km, v6i chat thai sinh heat cua thanh pho It nhat 200m. Dat co tht chua mot liroug nho kim loai nang nhung khong duoc ton du hoa chat doc hai.
Dat 2. N uoc tuoi d~ trong

Vi trong rau xanh mroc chua tren 900/0 nen nuoc nroi anh huong true tiep toj chat luong san pnam. Can sir dung nuoc sach nroi. Neu co dieu kien nen su dung nucc gieng khoan, nhat la doi voi vung trong rau xa tach va cac 10~i rau gia vi. Neu khong co gieng, can dung mroc song, ao h6 trong kh6ng 6 nhiem. Nuoc sach con diroc dung pha cac loai phan bon la, thuoc bao v¢ thuc vat. Doi voi cac loai phan bon la, thuoc bao v¢ thuc vat. Doj voi cac loai

de

de

34

rau cho qua, giai dean dau co th~ sir dung nuoc bam ur muong, song, h6 de nroi riinh. 3. Gi6ng Chi gieo nhirng hat 16t va trong cay COil khoc manh khong co marn benh, Phai bier r6 19 Iich noi san x uat hat giong. Giang nhap noi phai qua kiem dich tlnrc vat. Hat giong triroc khi gieo trong din duoc xu 19 hO<1 chat hoac nhict. Truce khi dua cay con fa ruong din 19 Sherpa 0,1% phong va trir sau hai sau nay.

xu

de

4. Phan bon Toan b¢ phan chuang duoc u hoai muc va phan Ian huu co vi sinh diroc dung d~ bon lot. Moi loai cay co che d¢ bon va hrong b6n khac nhau, Trung binh d~ bon lot dung 15 tall phan chuang + 300kg Ian hiru co vi sinh cho I hecta. Luong phan hca hoc tuy thuoc yeu cau sinh 19 cua cay, bon lot 30%N + 50o/cK. S6 darn va kali con lai dung d~ bon thuc.
Tuyet doi kh6ng dung phan chuang chua hoai d~ loai trir vi sinh v*t gay benh, tranh nang cho re cay va tranh S,! C<;lI1h tranh darn giira cay trong voi cac nh6m vi sinh vat trong thanh phan phan vi sinh dang can N phan giai n6t phan chuang nrci.

de

de

V oi nhirng loai rau c6 thai gian sinh tnrong ngan (duoi 60 ngay) bon thtic 2 hill. Ket thuc bon tnroc 35

khi thu hoach 7-10 ngay. V6i cac loai rau c6 thai gian sinh tnrong dai, c6 th~ b6n thuc 3-4 Ian, ket thiic b6n phan hoa h9C truce khi tim hoach J 0-12

ngay
C6 th~ dung cac loai phan b6n la va chat kfch thich sinh truong ngay khi mCfi ben C6 th~ phun 3-4 Ian tuy lung loai rau, nong d(:l theo huang dan trcn bao bi che' pham. Ket thuc phun it nhat truoc thu hoach 5-10 ngay. Ncu sir O\lI1g phan b6n ht thl giarn phan hoa h9C 30-40%. Tuyet doi kh6ng dung doc loai phan tuai va ruroc phan pha loang uroi cho

su

rc.

rau,

s. Bao

ve thirc vat

Khong sir dung thuoc hoa h9C BVTV thuoc nh6m d9C I va n. Khi that can thiet c6 th~ sir dung thucc nh6m III va IV. Chon cac loai thuoc c6 hoat chat thap, it doc hai voi k9 sinh thien dich. Kct thuc
phun thuoc hoa hoc tnroc khi thu hoach it nhat 5-10 nga y. V u tien si'r du ng cac che ph~m sinh h9C (BT, hat cu dau ... ), cac chc pham thao moe, cac k9 sinh thien dich d~ phong bcnh, Ap dung nghiern ngat cac bien phap phong trir tcing hop (IPM) : luan canh cay tr6ng hop 19 ; sir dung gi6ng tot, chong chiu benh ; cham soc cay theo yeu cau sinh 19 ; bat sau bang lay, dung bay sinh hoc trir buom, sv dung cac che 36

pham sinh hoc. thUl'fllg xuyen vc sinh, k iern tra d6ng ruong theo doi, phat hien sau benh, t(tp trung phong trir sam ...

de

6. Thu hoach. ban goi

Rau diroc thu hoach dung d¢ chin, loai bo la gia, hco, qua bi sau, dj dang ... Rau duoc ri'ra ky bang nuoc sach, d~ rao ruroc roi cho van baa, tui sach triroc khi mang tieu thu tai cac cira hang. Trcn baa hi phai co phi€u bao hanh, co dia chi noi dn xust nham dam bao quycn loi cho nguoi ticu dung. II. MOT Dl)NG

SO

NGUYEN T Ae CO BAN TRaNG BAa v~ .nnrc v AT

sir

rnuoc

Trang cac yeu to san xuat k~ tren, S[lU benh hai cay trong L1 yeu t6 thuong xuycn, bien d6i lien tuc va kh6 k iem scat han d .. Cho den nay, vice phoug trir bang thuoc hoa h9C van la co ban. Tuy nhien, neu str dung hop 15', dung nguyen t ac thl thuoc bao v¢ thuc vat se la111 tang hieu qua s:'111 x uat, han che 6 nhiern sao pham va m6i tnrong. Tie'n sy Nguyen Duy Trang (Vi¢n Baa v~ thuc vat) cia d~ xuat mot quy trinh sir dung hop ly thuoc baa v~ thirc vat. Quy trlnh nay da duoc khang dinh qua thu nghiem tai mot so hop tac xa trong rau ngoai thanh Ha Noi. Nhtrng net chfnh ella quy trinh nay la : 37

1. Sir dung thuoc chon loc

Qua nhieu nam nghien ciru, thir nghiern rrong phong va dong ruong v6'i nhieu oai thuoc tren mot so doi nrong S,lU benh hai chfnh tren r,HL Vien Bao v¢ tlurc vat da de nghi mot bo thuoc chon 19C sir dung trong san xuat rau an toan (bang IS). Danh my.c nay se tier tuc duoc b6 sung khi cac loai thuoc
dac hieu

tier

tuc diroc san xuat.

dung cho san xuat rau an toan Lieu Nhorn
doc Shu 4 IV IV IV IV IV IV 5 95,7 82,5 90,1 81,5 87,2 64,9(11 71 ,SOl, 57,7(.1) 76,7 75,0 51,2 56,7 57,1 56,5
to'

B ii fig IS : Cac loai th uoc trir sau chon loc biroc

da u

Hieu ljuil.trir dich ha:

('/0)

IT 1 1 2

Ten thuoc :2

hrong (kg.l/ha)
:)

5au kh.ic 6

Thuoc sinh h9C

BTWP VBT Delfjn WP (32 BlU) Dipel 3,2 WP 2.0 2.0 1.0 1.0 1.0

3
4 5 6 7 8

Xentari 35 WDG
NPV

Thuoc thao moe

Rotenone HCD95 BIN 2,5 20,0 4,0 15,0 10,0 3,0 III III IV

9 H;:tl neem 10 Neem Suraksha .

11 Proneem 12 Neembond A

III
ill III

38

"2 Thuoc hoa hoc

:,

13 Trcbon \0 EC 14 Atubron 5 EC 15 Normolt 5 EC 16 Pegasus 500 SC 17 Sherpa 25 EC 18 Sumicidin 10 EC 19 Regent 800 WG 20 Comite 73 EC 21 Admire 50 EC 22 Mimic 20 F

I,U IJl I.U 0,5 1,0 1,0 0,3 0,3

IV 36,U IV 85.1 IV 80,8

1Il 88.2 II 91,0

99,0(4)

67,0(4) 8:'\6'-1-1 74,4"1 ;

II 85,0 II 92.0
III III

ns')
89,5lil 78,2(0) 88,518) 80,0121

TV

Thune trir benh

1 2 3 4 5 6 7 Ridomil MZ 72 WP Manozeb 80 WP Vulidacin 3 0 D Karnulus 80 OF Score 250 NO Anvi15 SC RO\-TaI50WP

IV Strong mai, phan trang, dam hi... IV Strong mai, dam la, thoi qui .. IV

La eO rt,

thoi nhun.;

IV Cac benh do nam

III Than IhLI,d6m lri, gi sat .,.

III Ph3n trAng, dam la, gi sAt .,.

III D6mla..,

Ghi chu : (1) : sau khoang; (2) : sau xanh da lang; (3) : sau xanh; (4) : r¢p ; (5) : sttu due qua d~u d6; (6) : nhen do; (7) : roi due hi; (8) : ray, bo trl.·

39

2. Xu

Iy

con glong trtroc k hi xuut khoi vuon uam

Ban darn xach sau trong viron irom Ia bien phap nit quan trong d~ h<.I11 che hrong sau ban driu trcn

so

ruong san x uat. dan den f!i<lm mere do tac hai Jan phun thuoc.
Cach xu

V;l

s6

IS :

sau khi nho city giang, nam tung

narn nho nhung toan be) phan than va b cua cay giong (trir goc) vao dung dich thuoc Sherpa 25EC,
nang dq 0,1 % da pha san trong 10 giay, r6i vot ra d~

chay

het mroc thuoc tren 1£1 moi dcm trong, Dung bien phap nay vira dO" ton thuoc vira trir sau trier d~ han Ii"!phun tren ca YUan g iong (bang 16).
Bang 16: Hieu Itrc

xu Ij' cay

con bang thuoc hoa h9C Ty Ie sau tv gi;im sau xirl)'

('l)

Cong thuc

xu Iy
Phull

Sju non Cidi M 50 NDO, 1% : Nhung Sherpa 25 ECO, 1% : Nhung Phun 90,56 79,55 g2,47 73,19

NhQng 96,00 12,00 95,70 16,20

tip dung nguiing kinh te' :

Nguong kinh te 13 mat de) sau tren ruong rna d6 neu khong phong trir se gay thiet hai den kinh teo Trong cong tac phong (rtf dich hai tren cay trong ,
40

nhieu

mroc tren thcgi,ri

dJ. .ip dung pho bien viec

phong trir theo ngirong kinh te, 0 Viet Nam da bar dau irng d u ng c6 h i~u g ua tren mot doi Iuong nhu: ray nau hai ]U<1, S;HI cutin 18. I1h6, sau due than I6a .. , Tren rau chung toi bal dau ap dung ngufrng kinh trong phong trir sau to hai rau ho thap nr va tarn thai duoc guy dinh nhir sau :

so

te

+ Thoi ky cay con (sau trong khoang 20 ngay) : 0,5-1 con/cay (sau nho tuoi 1-2), + Thai k5' cay Ion (sau trong 20-50 ngay) : 2-10
con/cay
(SflU nho tuoi 1-2),

+ Thai ky tnrong
>10 con/cay

thanh (sau tr6ng (salt nho tuoi 1-2),

SO ngay) :

Nhir vay muon ap dung ngtrong kinh te phai biet va tien hanh dieu tra lien tuc, ph.it hien kip thai mat do d ich hai d~ X8.c dinh thoi diem phong trir. Ap dung dung thea ngirong c6 th~ han che diroc die Hin phun thuoc khong can th iet. 3. Sir dung thuoc Iuan phien Nham han che tinh chdng thuoc cua sau to, bien phap tich cue 13. kh6ng dung lien tuc nhicu Ian (3 Ian tra len) voi cung mot loai thuoc, Din su dung luan phien gilia cac loai thuoc c6 co eh€ tac dong khac nhau : mot loai hiru co, mot Ioai sinh hoc, mot 41

loai Pyrcthroid hoac Carbamate ... Bien phap nay vira han che duoc tfnh chong thuoc vira phat huy duoc hicu qua cao cua thuoc doi vai dich hai (xern
bieu do).
Dien bien mal do sau tn hai hap cai chinh vu tren ruong phun thuoc theo ngmrng kinh te va slr dung thuoc luan phien (HTX Vall N(;i, Dong AlIll. Hit Not; l'¥ DOllg xuan 1996.1997)

16 14

--+---

Sa u nho -SauiCin --i:I- N hong

~ 12
>,

§_
::l .",

:12

10 8

~. ::;:: 4

'" ;g 6
2

o ~~----------------------------""""

Ket qua tren cho thay ncu phun thuoc nguong kinh te va Slr dung Juan phien cac thuoc thl hieu qua tang cao , mat d¢ sau thap nguang nen cac dot sau cuoi Vl,l kh6ng can
phun thuoc. 42

theo loai duoi phai

4. Dam bao thai gian each Iy

D~ k hong con du luong rhucc trong san pham rau, nhftt thiet phai bao dam thai gian each ly (PHI-Preharvest interval) Iii thai gian Iu Jan phun thuoc cuoi cung den khi thu hoach. Thai gian each Iy duoc quy dinh eho tung JOSti thuoc. Thong thirong toi th ieu tir 15-20 ngay doi voi thuoc Ian hiru co va Carbamate; tir 3-7 ngay cloj· voi thuoc sinh hoc va Pyrethroid. Trir mot so thuoc d~e bier phan huy cham phai duoc chi dan cu the. Bang 17 la ket qua thi nghiern vc thai gian phan huy cua Methamidophos la mot loai thuoc Ian hfru C(1 cu a Trung tam Ki~m dinh thu6c bao v~ tlurc vat ph ia Bac. Methamidophos Iii thuoc rat doc, neu phun nong dQ khuyen cao (1 ,5kg a.i/ha) thi sau phun 13 ngay du hrong d;_~tdtroi mire eho phep, nhung tang gap doi nong d¢ (3,Okg a.i/ha) thl sau phun 14 ngay du hrong van con cao han gap doi mire cho phep, Do d6 thai gian each ly voi thuoc Ian hiru co tarn quy dinh la 15 -20 ngay la din thiet. Cac thi nghiern khac voi nhom thuoc Pyrethroid bUGC dau da xac dinh thai gian each Iy voi rau thap ttr la 7 ngay va voi dau an qua la 3 ngay.

43

Bung J 7 : Thi~ gian phan huy cua Methamidophos tren rau hap cai (Trung tam kiem dinh thuoc BVTV phia Bac) Lieu hrong

SLr dung
1,5kg a.i/hu

SO ngay sau phunthu6c

0
1 2 3 5 7 10

Mire du luong thuc \e !.l11g/kg)

!-.1RLi'I cua FAO (lllg/f.;gJ 1,00

21},60
25,80 22,30 19,70 15,40

7,YO
1,90 0,67 0,14 62.10 52,60 40,30 35,90 1,00

13
14 3,Okg a.i/ha 0 1 2 3 5

--

21},20
18,60 13,0 5,20 2,10 Residue Limit) : Mire du hrong toi da

7
10 13 14

* 44

MRL (Maximum

cho phep

III. M(rI'

s6 GIAI

PHAp

TO

CHU'C SAN XUAT V A

TIEU THl) RA U Dc' co san pham rau sach toi nguai tieu dung din dong thai giai quye't nhie u van d~ vt : ky thuat, k inh te', xa hoi (thay d6i tap quan canh tac va tieu thu) va quan ly nha ruroc. 1.

Ky

thuat

Da co 1119t phirong phap xuat rau sach duoc thuc hicn Ci nuoc ta trong I11qt vai narn lra lai day;

so

san

• Kj thuat thuy canh (hay ky thuat trong cay trong dung dich - Hydroponics). Day la mot tien bo

ky

thuat duoc Trung tarn Nghien ciru va phat tri~n rau Chau A (A VRDC) nghien CUll va chuyen giao. Til dau narn 1993, GS. Le Dlnh Luong (D~i hoc Quoc gia HA Nqi), PGS. Nguyen Quang Th<;lch (D~i hoc Nang nghiep I HA N9i) phoi hop voi T6 chirc Nghien ciru va Phat trien Hong Kong (R & D Hong Kong) tien hanh nghicn ciru toan dien cac yeu t6 kinh te-ky thuat ap dung trong dicu kien Viet Nam.

de

Vat chua dung dich la nhirng h9P x6p c6 kich thuoc khac nhau, eo tac dung each nhiet, tranh anh sang cho bo reo Dung dich chua trong hop (co lot
nilong den) do duoc b6 sung dung khong phai dieu chinh d¢ pH trong sinh tnrong cua cay. Gia the do cay dich dern nen su6t qua trinh la mot Ioai trau 45

hun. Hop trong cay duoc bao boi nha man de tranh sau benh.

Ky thuat nay co tru diem : c6 the san xuat rau sach b noi thieu dflt hoac d{lt nhiern doc, nhiern man
cling nhu ngay tai gia dinh (tren san thtrong, ban c6ng ... ). Trang cay trong dung dich hau nhu khong phai cham s6c, sau benh rflt it lai cho nang suat cao. Tuy nhien, do dau ur cao nen gia thanh cling cao, kho me rong guy mo d~ c6 luong hang hoa Ian.

• Kj thudt trong rau trong dieu kien co thiet hi che chan: (Nha hroi, nha nilong, nha man, polietilen
phu dat). each trong nay han che sau benh hai, co dai, strong gi,L. nen it phai dung thuoc BVTV, rut ngan thai gian sinh tnrong va nang suar cilng cao han. Tuy nhien, cac vat lieu xay dung nha che chan va nilong phu dat hien nay gia thanh van cao, nguoi n6ng dan chua du von dau tv d~ san x uat 100.

su

• Trting rau sach trong die'u kien ngoai d6'ng :

Muc tieu cuoi cung cua nganh trong rau Iii han 80 trieu dan mroc ta va khach hang mroc ngoai mua rau cua Viet Nam phdi duoc cung cap rau sach va gfin 400 nghin ha trong rau phai diroc canh lac theo tap g uan san xuat rau sach. Day la m I}C tieu Ion, lau dai, doi hoi cac can be? ky thuat, ngiroi san xuat kh6ng ngirng sang tao va hoan thien ky thuat nay. Day Iii phirong thirc canh tac chu yeu ella nganh tr6ng rau 46

Viet Nam song khong phai la duy nhat. V6'i cac dieu k ien va mire d¢ dau nr khac nhau can co phuong thirc xuat phu hop d~ da dang them pham va nganh nghe,

san

san

thuat ciing phai dap irng duoc ycu cau : dar nang sua! cao nhat, giill1l du hrong d9C t6 duoi ngtrong cho phep va dt ap dung d6i voi ngiroi san xuar. trlnh trong trot, cac nha chuyen man phai thirc hien hang 10<;1t thir nghiern tai nhieu thai vu , trong cac dieu kien khac nhau, 2. Kinh

ky

V oi bar k y ph trong th ire c anh rae nao, q uy trinh

De co quy
te

Cling nhu cac nganh san xuat khac, san xuat rau sach phai dap irng ducc tam giac loi feh : Ngiroi san xuat, nguoi tieu dung va ngtroi lam dich vu.

Trang rau thea quy trinh sach can dau tu cao han
do chi phi lao dong, V(l! tu 16n han nhung nang SUitt rau trong nhieu twang hop lai thap han nen gia thanh thirong cao han so voi san xuat rau thong thirong 1,22 L1n, do vay gia ban cung phai c.ao han thl ngiroi san xuat moi co Iai. Chi phi ve rau trong bfra an gia dinh mroc ta hien rat thap (khoang 10-15%), do vay viec mua rau voi gia cao han ngiroi tieu dung cling de chap nhan neu dung la rau san xuat theo quy trinh an toano Dang thai bao dam khau dich vy. ban hang co

47

loi nhuan. Nhu vay, san xuat rau sach cung se diroc kich thich phat trien boi dong luc kinh teo 3. Xa hQi Van de: cot 16i la lam the nao d~ nhanh chong thay d6i tap quan trong rau co Slr dung cac lac nhan gay 6 nhicm do ia : bon va nroi nuoc phan tuoi , Slr dung qua nhicu hoa chat BVTV ... Hon ai hct, nguoi san xuar bict r6 tac hai cua vice 13.m nay, song mot phan do loi Ich kinh te tnroc mal, mot phan chua duoc huang diin quy trinh tron]; trot hop 15'. Vi vay, cac can bo ky thuat, can bi? khuyen nang can ch911 nhirng h9 trong rau co y thirc trach nhiern va hieu ky thuat huang dan quy trinh, phan phat to- gCip ho thuc hien dung, lam diem trinh dien, sau do phat tricn rong, dan hinh thanh mot tap quan san xuat rau sach cho hQ-p tac xii, cho ca vung.

de

de

Dei voi nguoi lieu dung, hieu duoc tac hai cua viec sir dung rau 6 nhiern ciing gop phan tao du luan xa hoi, ~a viec ken tim fau sach cho bira an hang ngay da gian tiep kich thich san xuat.

4. Qua" Iy nha mroc

Day la khau het sire quan trong, lao giai phap chu yeu de phat trien rau sach. Giai phap nay baa gam viec ban hanh cac tieu chuan ve sinh d6i voi 48

san

pham rau cho nguoi V I¢t Nam, cac guy dinh v€! dieu kien san xuat, hru thong va viec kiern tra, giam sat thI,JChien, Theo co tien sy Pharn van Hiru, b My va Canada da hinh thanh doc Hiep hoi san xuat rau sach. Cac hoi vien cua hoi bar buoc phai thuc hien nghiern ngat cac guy dinh ve dieu kien san xuat va guy trinh trong trot. _N giroc 1<;1- ho duoc uu tien yay von d~ i, xay dung he thong, cap mroc sach d~ nroi, nra cay va von san xuat ban dau. Cac hqi vien duoc quyen ban san pham tai quay rau sach voi gia cao hem. Trong dieu kien nuoc ta, t6 chirc kiem tra bang phan tich cac mau san pham tai cira hang 13 rat ton kern va khong th~ thirc hien rong khap duoc. Viec kiern tra truck khi cho phep hru hanh san phdm co the dang han tai noi san xuat, do 13 kiem tra : dieu kien moi truong, co vat chat, su am hi~u guy trlnh ella nguoi san xuat... D~ dam bao quyen lei cho ngiroi tieu dung thl rau san xuat khong tuan thea guy trlnh san xuat rau sach kh6ng duoc ban theo gia quy dinh eho rau sach. Ngiroi san xuar phai co phieu bao hanh chat luong. Va cac co quao chirc nang co the giam dinh sao pham bat thuong.

de

sa

Cac giii~ phap diroc trinh bay tren day lien quan voi nhau nhu mot kh6i htru CCl, chung ho tro va tac dong IAn nhau, eo the hieu r6 hen qua SCI do sau :

49

50

KY THU~T TRONG
MQT SO LO~I RAU CHU YEU
Trang khi cno dci co quan chirc nang ban hanh cac tieu chuan cu th~ v6 rmrc gioi han du hrong cue tac nhan gay 0 nhiern trong san pham rau ella Viet Narn, cac guy trmh canh tac rau sach a tai lieu nay duoc chung toi xay dung thea cac tieu chuan cua nude ngoai va cac t6 chirc quoc te : Ham luong nitrat (NO" -) thea lieu chuan CHLB Nga, du hrong toi da thuoc BVTV, kim loai nang va vi sinh vat theo t6 Cht'TC Y te the gioi va t6 chirc Nong luang the gioi (WHO/FAO, 1993). Mat khac nam r6 trang thai sinh ly va cac yeu cau cua cay trong trong qua trrnh sinh tnrong. phat tr ien nham dam bao cho cay luon co suc song tot nhat cling la mot yeu t6 chong chiu sau benh hai va tang nang suat,
,A. "'"

A.'

CAY cAl
(Brassica
I. NGUON

BAP oleracea L. var. capitata)

YEU CAU SINH THAI

coc VA

Cai bap bat nguon tir ray bac chau Au. Den khoang gi iia the ky 16 cai bap dfi tro thanh loai
51

nhat a chau Au. Tir chau Au, c ai bap duoc dua di trong rong rai & nh ieu noi tre n the g io'i. Tuy nhien, vice san x uat cai bap o· khu vue nhi et d6'i va a nhict doi con & mire han che VI cai rau quan trong
hap thich hop voi nhirng vung nui cao hoac noi c6 mira dong lanh. Cai hap sinh truong tot nhat a khu vue c6 nhict o¢ trung bmh ngay IS-20°C, bien d¢ dao dong nhicr ngay va dern la SoC. Vung nhiet doi chi g~lp dieu kien nay a noi c6 dq cao t ren 800m so voi mire nuoc bien. Nhiet do vuot qua 2S"C cai bap van sinh truong nhirng kha nang cuon bap han che. Mire d¢ phan irng voi che do nhiet nay cling phu thuoc rat Ion vao dac t inh ella giong. Cac giong cai bap sam (KK Cross, cai bap Ha Noi ... ) c6 the tao bap ngay trong dieu k ien nhict d¢ tuong doi cao. Dat giau dinh dirong, ham hrong mun cao, thoar mroc tot, am va U9 pH tu6 - 6,5 Ia thich hop cho cai bap sinh tnrong va phat tricn. eli bap c6 kha nang phuc hoi bo la kha cao. Khi dol 2S% dicn tich be mat la a gia'i doan truce cucn bap nang suat van dat 97-98% so voi khong cat. Dieu d6 khang dinh viec phun thuoc hoa hoc trir sau tc lira 1 trong nhieu tnrong hop la khong can thiet.

52

II.

cAe

BI~N

PHAp

KY THU~T

1. Thai vu

VI} sam:

gieo cuoi

thang 7 den dau thang R ;

Vu chmh : gico cu6i th,'!ng <} dell .l.iu th<lllg 10 ; Vu muon : gico thring 11 den giu« Ibang 12.

sam tlnrong 1:1 c.ic gi6ng dia phuong : Phu DOng, Lang San va giong KK Cross;
Gi6ng dung eho dung
VI}

Gi6ng

cho vu muon

va vu chinh

la NS

Cross va KY Cross.
2. Vuon uom muc + 5-6kg supcphotphat + 2-3kg phan kali sulphut cho I sao Btle B9. Luong rong gO-\ OUcm, cao 2S-30cm. Rai phan deu tren mat luong, dao deu (Hit va phan, vet dilt 0 ranh phu len mat luang day 1,5 2cm. Hat giong nen ngam vao nuoc [llTI sooe Irong 20 phut , sau do ngarn nuoc lanh til X-IO giCi t nroc khi gieo. LH<;1ng hat gieo I ,5-2,0 g/rn~. Gico xong ph tl len mot lap r<:tday I - 2crn, sa u d6 d img 6 doa nroi dam nude. Trong 3-5 ngay sau gieo tuoi 1-2 Ian/! ngay, khi hat nay marn nho len khoi mat dat ngirng nroi 1-2 ngay, sau do cLr 2 ngay ttr6i 1 bin. Nho ria
C{lY

Lam dSt ky, b6n 16t 30U~500 kg phan chuang

d¢ 3 - 4cm.

benh, cay khong dung giong, dt mat Sau moi Ian nho tia ket IWp tiroi thuc

53

bang phan chuang tuci phan darn,

ngam

ngau

pha loang.

Kh6ng

Tieu chuan cay gi6ng tot: Phien hi tron, dot sit, map. lun. CflY c6 5-6 1<\ th~t thl nh6 trong.
3. Lam dat, bon lot, trong dat phu sa (song Hong), 0(> pH khoang 6-6,5, dat giau mun (ham hrong hiru ca khoang 1,5 %). Noi trong rau sach phai xa ngurin nuoc thai, cac khu cong nghiep ; each duong quoc 19 ft nhat 100m. Dat tr6ng phai dam bao nroi tieu chu dong.

- Nen trong

- Lam oat k y, len Iuong rong 100 - 120cm, ranh luong 20-30 cm, cao 20-25cm.
- ~~t

09 trong

:
(cay each

KK Cross, KY Cross: 35.000 cay/ha cay 40m, hang each hang 50cm) ; NS Cross: 4. Bon phan 30.000 cay/ha

(cay each cay 50cm,

hang each hang 50cm).

chu6ng U muc, tuyer d6i khong dung phan tuoi. Luong phan chuang cho I ha la 25 - 30 tan phan chu6ng muc (800kg-IOOOkg/sao Bac Bo) dung b6n 16t, lieu hrong va each b6n phan hoa h9C nhu sau : 54

Chi sir dung

phan

---------

LLlqngb6n DEit phu sa, dat rau lau nam Oat bae rnau, nqheo din h dLlE1ng

Thai gian b6n

I ,guy"
11, B6n lot

Phan Phan thLlong Phan 1Phan thLlang coat ph§m (kg/sao) ,guy" chat 1 ph§m (kg/sao) (kg/ha) (kg/hal 20 supe Ian + 2,2 ure +1,8 kalisulfat 2,5 ure 3,0 ur~ 3,0 ure+2,5 Kalisulfat 2,0 ure 2,0 ure +1 Kalisulfa! 90PIOs+ 40N + 25KP 40 N 45 N 40 N+35 KIO 40 N 30N+15 Kp 20 supe Ian + 2,9 ure +1,8 kalisulfa! 3,0 ur~ 3,0 ure 3,0 ure + 2,5 Kalisulfat 3,0 ure 2,0 ure + 1 Kalisulfat

90PIOs+ 30N + 25K1O 35 N 40 N 40 N+35 Kp 30 N 30N+15 KP

2. B6n thue

- Cay h6i xanh

- Tr<3j103 nho - Trai iii rang - Chu~n bi eu6n - Cu6n (bon truce khi thu hoaeh ! 20 ngay)

- Co the dung nitrat amen, sulfat amon thay cho

ure, cloruakali

thay cho kali sunphat hoac cac dang phan hon hop, phirc hop NPK de bon voi lieu nguyen chat nrong ling. Ngoai bien phap bon vao dat, co th~ phun qua la cac dung dich dinh dtrong da luong, trung IUQng, vi lirong theo huang dan SLr dung cua hang san xuat.

5. Tuai nuoc
Tuyet d6i kh6ng duoc mroc ao tu chua duoc xir

ly de

dung ngu6n ruroc thai, nroi, Co th~ dung

55

nuoc gieng khoan da duoc xu ly, mroc phu sa song Ian (song Hong, song Du6ng ...) . .:- Sau khi trong phai nroi mroc ngay, ngay tuoi 2 Ian vao sang sam va chieu mat cho den k hi cay hoi x anh , sau do 3-5 ngay uroi I Ian. - Cac dot bon thuc dcu phai ket h9'P xao, vun goc, nroi nurrc.
1~1Il1 co,

xoi

- Khi cay tdi la bang co the uroi ng~p ranh, sau do phai thao niroc ngay tranh ngap iing. 6. Phong trir sau benh

• Sau hai : Ban gam tftt d cac loai sau hai co

tren rau ho thap tv, trong do co cac loai
S{IU

hai chinh :

+ Sau ta (PIll/ella xvlostellai la sau gay hai nguy hiern nhat, chung phat sinh V~I gi.ly hai lien rue tir thang 9 den thang 4 narn sau, dac bier tir thang 10
den thang 3 nam sau. Sau rat nhanh quen thuoc nen phai ap dung bien phap phong trir tong h9'P : - Phai l y cay gi6ng triroc k hi trong ra ruong bang, each nhung tung bo cay COil van dung dich thuoc Sherpa 20 EC nang do 0,1 % hoac Regent 800 WG pha nang do 1gil 0 lit mroc, trong 5- I 0 giay roi vat ra d~ kho nurrc moi dern trong. - Khi cay Ian phai Slr dung luan phien gifra cac nh6m thuoc : Thuoc sinh hoc (BT, Delfin WP (32 BIU), Dipel 3,2 WP, Aztron 700 DEMO, Xentary 35 56

xu

WDG ... ), thuoc hoa hoc (Sherpa 20 EC, Atabron 5 Ee, Regent .sOO WG, Pcgasu -; 500 SC ... ) va thao moe (HeD 05 BTN, Rotenone, Necmbon A-Ec' Nimbccidin (l,U3 EC'. .. ). Nang d9 va hronp mroc ph.ii pha theo hirong dan (fen nhan bao bi cua tirng loai rhuoc.

Pkti kc', tiuic phun thuoc truce thu hoach it nhat 10 ng;ty. Trong thai gian n~IY neu sflu con g[l.Y hai nang thi chi dung nhorn thuoc sinh hoc hoac thao
moe.

+ Trang Iuan canh gifra rau d.i bap voi Ilia ruroc
hoac cac nhom rau khac ho (dau, ca). Trcn cling ruong co the: trong xen canh rau ho thap nr voi ca chua d~ han chc gay hai ella sau to'. xanh buorn tdng tPicris tapae), sau khoang (Spodop/{'/'u liturev, rep (Aphis sp.) thlf(\ng phong trir ket hop voi sau tao Nell chi co rieng r¢p hai nang thi dung thuoc Sherpa 20EC, Sumieidin lOEC, Trebon J OEC, Suprathion va Pegasus .
S{lU

+ Cac loai sau khac nhu :

• Benlt hai .' Trcn rau cai bap th uang co die benh: thoi nhiin do vi khuan (Erwin/a curotovora benh dorn 1a iCereospora sp.). D~ phong jru din tranh ruong gmt ung keo dai, thuong xuyen lam sp.), benh thoi do nam

(Sclerotinia

sclerotiumy,

am,

57

v¢ sinh, lam co, thu gom cac I,i gi~L.. lam cho ruong sach , thong thoang.

Khi can

co the' dung

cac thuoc :

• - Trir bcnh th6i nhun . Zincb Bul XU Wf', Macozeb SO WP, Ridomil MZ 72 WP, Anvil 5 SC Aliette 80 WP, Curzate MB 72 WP ; - Trir

Rovral

bcnh dam hi : Seore 2S0EC, SOWP, Antracol 70 WP.

Anvil SSC,

Khi sir dung phai theo dung huang diln tren nhan bao b) ella lung loai thuoc, thai gian each Iy khong diroi 10 ngay. 7. Thu hoach Thu hoach khi bap cai cuon chat, 10<;1i bo hi gee, 13 bi benh, khong ngarn mroc, khong lam gi~p nih.

CAY

cAl

BAO

(Brassica campestris ssp. pekinensis)

I. NGUON GOC Trung Quoc, the

vA

YEU CAU SINH THAI

Cai bao con goi la cai B<ic Kinh, co ngu6n goc tir
13 diroc dua vao Han Quae, den the ky 15 nhieu mroc Dong Nam A cling tr6ng loai rau nay. Hien nay, cai baa duoc tr6ng rong rfii tren the giOi.

ky

58

Cai bao sinh

t rong

twang 1(\t

V~I

cho nfmg suat cao

dieu kien nhiet de? 12"-22"C, boi vay 6 khu Vl!C nhiet doi chi co th~ trong cai bao co hieu qua trcn vung d:Yt cao (.500-1500m). Nhiet de) tren 25"C kim ham qua trinh 1<.\0 bap cai bao vii co the xuat hie n
cac hien urong r6i 10<.111 sinh

loui benh hai, Tuy nhien, gi6ng cai bao chju nhiet co the hinh thanh bap trong . dicu kien nhiet de) kha cao. Cac gi6ng cai chiu nhiet din duoc b6 trf trong vao vI) sam hoac VlJ muon. Cai bao yell diu luong mroc 1"<11Ian trong thai ky trai hi va dac bi¢t 6 giai doan hinh thanh bap, 0 thai ky nay g~p han se ngan can qua trinh cuon bap. Cai bao kh6ng chiu ngap ung, chi ung trong 3-5 ngay cai bao sc chet Dat cho cai bao phu hop la (Hit giau dinh dLf6"ng,
mun nhieu,

(chay la) va nhicu hicn nay da co nhirng

Iy

d9

pH trong khoang 6,0-7,5

va chu dong

nroi lieu.
II.

cAe

BI¢N PHA.P KY THU~T

1. Thai VI:l

Vu sam : gieo cuoi thang thang 9 - 10.

7 dau thang

g, thu

VlJ chfnh : gieo cuoi thang 9 den thang 11.

V u muon : gieo cuoi thang 12 dau thang I.

59

2. Gi6ng Ngu6n gi6ng: : duoc nhap !l(>i tir Trung Thai Lan, Dai Loan va Nh~t Ban.

Quoc ,

Luong
25,2g/s~IO). 3. Lam dat

hat

L','ili

thie! la 550 - 700 J;/ha (19,X ._

Chon 10<.1i dAt thit nhe, dat cat pha, toi xop, giZIlI m u n va d inh d nang, pH til 6,0 - 6,7. Dat phai bang phJ.ng, de nroi va thoat mroc,
Dat diroc cay bira ky, lam sach co tnroc khi gieo.

Chia luting I ,J-I ,4m, mat luang rong 1,1 - 1,2m,

cao 25 - 30em, 4. Mat do, khoang each

+ Giang ngan ngay : 30 x 30cm/leay. 6,7 V<.1n cay /ha : + Giang trung binh : 40 x 30cm/lcay. 4,X v<;t!lcay/ha ; + Gioug dai ngay : 40 x 50cm/leay. 3,6 V<.1n cay/ha,
5. Pharr bon

Mat do: Mat do:

Mat do

Tuyet doi khong duoc dung phan chuang nroi, phan bac nroi va nuoc phan tuoi d6 bon hoac 11101. 60

+ Phtin chuong : Bon lot 15 t an/ha (540 kg/sao),

cling co the dung phan hiru co sinh hoc hoac phan rae eh€ bien thay th€ phan chuang voi luong bang luong phan chuang.

In

+ Pluin hod hoc:

Tong hrong phan b6n

Loai phan
Phan darn

kg (nguyen
chatj/ha 80-100 60

kg/sao qui
doi 6,4-8 ure 13.5

B6n l6t ( '1(.)

BOil thuc (%) Lau 1

35
-

Lan 2 40

25
100

Phanlan
Phan kali

30

super Ian
90
6,6

40

30

kali sulfat

- B6n thuc 2 Ian

+ Lan 1 : sau trong 15 ngay + Lan 2 : bat dau

VaG

cu6n.

- C6 tht dung n itrat amon, su lfat amon thay cho ure , cloruakali thay cho kali sunphar hoac cac dang phan h6n hop, phirc hop NPK d~ b6n v6i lieu nguyen chat nrong ung. Ngoai bien phap b6n VaG dat , c6 the phun qua 1;1cac dung dich dinh duong da luong, trung luong, vi hrong theo huang dan sir dung cua hang san xuat, Chi thu hoach sau khi b6n. phan dam it nhat 14 ngay.

61

6. TuO'i mroc - Sir dung ncuon mroc tucri sach (rnroc song, rnroc gieng khoan), Tuyet d6i kh6ng sir dung nuoc

th,l.i hi. 0 nhiern. mroc thai benh vien hoac . cong nghiep chua qua 1:9. - Luon giii d¢

am dat 80%.

xu

ltf

khu

7. Phong trir sau benh

• Stiu hai : Bao g6m 1;lt ca cac loai sau hai co tren rau ho thap tu, trong do co cac 10';\i sau hai chinh :
la sau gay hai nguy hiern nhat, cluing phat sinh va gay hai lien tuc tir thang 9 den thang 4 nam sau, d~c biet tir thang 10 den thang 3 nam sau, Sau rat nhanh quen thuoc nen phai ap dung bien phap phong trir tbng hop : - Phai x ir ly cay giong triroc khi rrong ra ruong bang each nhurig tirng bo cay con vao dung dich thuoc Sherpa 20 EC nang d¢ 0,1% hoac Regent ROO W G pha nang d¢ I g/l 0 lft mroc, trong 5 -1 0 gia y roi vat ra kh6 mroc moi dern trong.

+ Sau to tPlurella xylostellai

de

- Khi cay Ian phai si'r dung luau phien giiia cac nh6m thuoc: Thuoe sinh hoc (BT, Delfin WP (32 BIU), Dipel 3,2 WP, Aztron 700 DBMU, Xentary 35 WDG ... ), thuoc h6a h9C (Sherpa 20EC, Atabron 5 EC, Regent HOOWG, Pegasus va thao moe (HCD 95BTN, Rotenone, Necrnbon A-Ec' Nimbecidin

soose ..)

62

O,03EC. .. ). Nong dq va hrong mroc phai pha thea

lurong dan tren nhan baa bi cua tirng loai thuoc,

Phai ket thiic phun thuoc tnroc tim hoach it nhat 10 ngay, Trong thai gian nay neu sao con gily hai nang thi chi dung nh6m thuoc sinh h9C hoac thao
moe,

+ Tr6ng luan canh giira rau cai bao voi lua nuoc
h01C cac nhorn rau khac ho (dnu, ca). Tren cung
ruong c6 the: tr6ng xen canh rau ho thap tu voi ca chua d~ han che' gay hai cua S{lU to.

+ Cac loai sau khac nhir : Sau x anh birom trang

tPieris rapae+, sau khoang (Spodoptera liture), rep (Aehis sp.) thuong phong trir ker hop voi sau to, Neu chi c6 rieng rep hai nang thi dung thuoc Sherpa 20EC, Sumicidin lOEC, Trebon lOEC, Suprathion va Pegasus.

• Benh. hai : Tren rau cai baa thirong co cac benh: thai nhun do vi khuan tErwinia carotovora sp.}, benh thoi do narn tSclerotinia sclerotium), bcnh dom la (Cereospora sp.). D~ phong trir can tranh ruong qua ~m, ung keo dai, thtrong xuyen lam ve sinh, lam co, thu gam cac lei gia ... lam cho ruong
sach , thong thoang. Khi can co th~ dung cac thuoc :

63

- Trir benh thoi nhun ; Zincb Bul RO WP, Macozeb RO WP. Ridomil MZ 72 WP, Anvil 5 SC, Aliette RO WP, Curzate MB 72 WP: - Trir benh df:lm Rovral 50WP, Antracol

la :

Score 2.')OEC, Anvil 5SC, 70 WP.

Khi si'r dung phili theo dung huang dan tren nhan bao bi cua tung loai thuoc, thai gian each ly kh6ng diroi 10 ngay.

8. Thu hoach
- Thu hoach dung ky thuat , loai bo la gi a, chi lay phan hi non, bap cuon nhu bap cai.

la

sau,

Neu thirc hien day du qui trinh nay, co the thu hoach tu 23,0 - 33,4 tan/ha,

CAY cAl LAN

(Brassica oleracea var. Albolabra
1. NGu6N GOC

Bailey)

vA

YEU CAU SINH THAI

Cai Ian co nguon g6c a mien nam va mien trung Trung Quae, nay da throe trong ph6 bien cac mroc Dong Nam A. Mac du chua thay dang dai cua cai Ian nhung cac gi6ng tr6ng hien nay rat phong phu ve mau sac hoa, dang Ia, mall sac va dq dai long than ...

64

Nhict d9 thieh hop cho cai Jan nay marn la 253()"C, cho sinh tnrong tot la 18-28°C. Nhiet d9 thap se xuc ticn qua tri nh hinh thanh va phat trien hoa. duoc SHr11lg gi;:l. trong dWK nhieu vu o' vung nhiet doi va a nhict doi trong dicu k ie n du anh sang, do {im va tieu nu6c tot.
li11l co the' chill

rai

II.

cAe

BI';:N PHA.P KY THU,~T

1. Thai VI,I

- V~ sam: gieo tir cuoi thang 8 den 9, thu hoach cu6i thang 11 : - Chfnh vu : gieo tir thang tir thang 1 den 3. 10 den 12, thu hoach

Cai Jan co th~ gieo thAng, cham soc va thu hoach dan h01C gieo cay can roi trang ra ruong san xuat, 2. Gi6ng - Giong chi'! yeu diroc nhap noi lU Trung Thai Lan, Dai Loan. Qu6e,

- Luong h<;11 gieo th:lng : 800 - 1000g/ha (30-35 g/sao), Neu gieo cay con rai dem trong, luong hat 1a 500 - 550g/ha (20 g/sao), 3. Lam dat - Chon loai dat thit nhe, d5t cat pha, tai xop, giau mun va dinh duong, co d9 pH tir 6,0 - 6,8.' Dat 65

phai bang phang, de thoat ruroc, x a khu nghiep, benh vien, nguon ruroc thai .....

cong

- Dar diroc cay bira ky, lam sach co truce khi gico. - Ch ia luonc 1.4 - 1.5m. mal l uonu rOIl£! 1.1 1,2m, ranh rong O,3m, ch ieu cao lu6ng 25 30cm.
~ ., L·. L .

4. Mat do, khoang each .- qieo hang/luong), rhang : gico viii hoac gieo theo hang (4 voi khoang each 25 x 20cm/d.y
V~Ul

hoac
(voi

20 x 20cm/cay, mar di) hl 18 - 20 giong ngtlll ngay). - Vrri gi6ng dai ngay, xuat , khoang each 35 x 25 em/cay, 10 - 11 van cay/ha. 5. Phan bon

cay/ha

nen trang ra ruong san mat d() trong la :

Tuyet d6i k hong duoc dung ph an chuang nroi , phan bac nro i va mro'c phan nroi ct~ bon hoac tuoi.

5.1. Lieu luong phan chuting : Bon lot tir 10 den 15 tan/ha (360 - 54U kg/sao Bae B¢). Cling co the dung phan hiru co sinh hoc, hoac phan rae che bien thay the phan chuang voi hrong bon bang 1/3
lirong phan chu6ng.

66

5.2. Lieu luang hoc :

LOJi
ph [Ill

va ph uong

phap bon phan hod

Bon thuc «'k)
U\ll

Tong hrong phan bon

kg (nguyen eh[II)!ha kg/s,\o qui

Bon
101
(Ck)

Uln
2

Lan 3

d6i
7,X - 9,4 ure 13,5
supe

Phan
dam

100 -120
60 XO

20 100
40

30

30

20

Phan Ian Phnn kali

30

30

Ian

5,5
kali sulfal

- C() tll6 dung qic dang nitrat amen, sulfat amon thay cho me, cloruakali thay cho kali sunphat hoac cac dang phan hon hop, phirc hop NPK d~ bon v6i lieu nguyen chat urong ling. Ngoai bien phap bon vao dat, co tht -phun qua h1 cac dung dich dinh duonc da luanaC" trunz luana vi lire ng theo huang e . C' ,C" dan sir dung cua hang san xuat. - Bon thuc 3 Ian :

+ Lan 1 : khi cay co 4 den 5 la that

thang), hoac sau trorig 10 den 15 ngay ;

(neu

gieo

+ Lan 2 : sau Ian dau 15 ngay ; + LIn 3 : sau Ian 2 tir 10 den 15 ngay ;
- X6i vun ker hop v6i 2 Ian bon thuc. 67

6. Tuoi nuoc dung nguon nuoc nroi sach (l1L1'6c song, mroc gieng khoan). Tuyct d6i kh6ng st'r dung mroc thai. niro« hi 0 nhiern. mroc gall khu cong nphi¢p hoac bcnh vien chua qua x ir 19.
SI'1

- Sau khi gico trong can thuong xuyen gitr 09 dar XO - 8S0k. 7. Phung trir sau berth

rim

• Sau hai : Gum c6 cac loai sau hai ehfnh : S~lU to' tPtutel!a xvlostellav, sau xanh buorn trang tPieris rapae s, rep (Aphis sp.), bo nhay tPhvlt otrctu

strislata).
Trong trong nhat, rau (thuoc nam sau. thuoc nen hop : do Sflll to la d6i nrong gay h ai nghi ern chung phat sinh lien tuc trer, C;_1c ruong ho hoa thap tu) tu thang 9 den thaug 4 Dac biet loai sau nay [(It nhanh qucn phai a p dung bien phap phong tru tcing

+ Neu gieo thing (kh6ng qua YUan uorn) : phai chu 9 phong trir sau to' t[:( giai doan cay can ( 13 13 that) bang thuoc Sherpa 20 EC hoac Regent ROO WG khi mat oq sau trung binh dat 0,2 con/cay. Ncu tr6ng bang cay can thi phai xir 19 cay giong hang each nluing cay con giong vao dung dich thuoc
68

Sherpa 2UEC hoac Re gcm XOOWG da pha stln triroc khi trang ra ruong.

+ Khi cay Jan phai

SL(

dung

Juan phicn g ifra

de nhorn th line : Thune ~ill h hoc [RT. De Ifin WP (32 BllJJ. Dipel 3,2WP, Aztron 700 DBMU, Xanturi 35 WDG ... ) ; thuoc ho.i hoc Sherpa 20C, Atabron SEC, Regent gOOWG, Pegasus 500Se, Polytrin 440EC .. ) va thuoc thao moe (HCD 9S BTN, Rotenone, Ncernbon A-EC, Nirnbecid inc O,03EC. .. ).

+ Nong do va IL(Q"ng nuoc SLr dung phai thco dung huang dan trcn nhan baa b) ella tting lo...i thuoc. Ph)i ket thuc phun thuoc t rurrc khi thu hoach It nhat 7 ngay, Trang thai gian nay ncu sau Ian gay hai n~ng thi chi dung nhorn thuoc sinh hoc hO(IC
thao moe.

+ Trong Iuan canh gura rau ho thap It! v6i Ilia

hoac cac nhom rau khac ho (dau , 61). Tren cung ruong co Ih~ trong xcn canh rau ho thap nr vo'i c a chua d~ han che s<1uto.

+ Cac S{\lI hai khac thuorig phong trir ket hop voi sau 10. Neu ricng rep hai nang thi phun thuoc Sherpa 20EC, Sumicidin IOEC, Trebon lOEC, Karate 2,SEC + Be? nhay : Chi gay hai rau vu he thu, phong trir co th6' dung ciic loai thuoc : Oneol 20EC, Sherpa 69

20EC, Quada

lSWP .

• Benh hai : Tren cai Ian thuong co mot so' benh: thoi nhiin do nam tSclerotinia sclerotiorurnv, dam hi (C ereospora
sp.) ...

+ Phong trir benh thai nhun do narn : Tranh

d~ ruorig qua ung keo dai, co the sir dung cac loai thuoc : Zineb Bul 80WP, Macozeb gOWp, Ridomil MZ 72WP, Anvil SSC, Aliette ~OWP, Curzate MB 72WP.

am,

+ Phong trir benh dam 1;1 : Dung cac thuoc :

Score 2S0EC, 70WP. Anvil SSC, Rovral SOWP, Antraeol

phai theo dung huongdjin tren nhan bao bl cua rnoi loai rhuoc, 8. Thu hoach

+ Nang d¢ thuoc va hrong nuoc

su dung

- Neu gieo thing,

thu tia dan;

sau khi gieo

tu

6S - 70 ngay,

- Trang ra ruong san xuat, sau dau thu hoach.

80 - 8S ngay bat

Chu j : Cai Ian Slr dung 1;1va than, do d6 khi

thu hoach phai cat r~, loai bo 1;1gia, v~ sinh tnroc khi van chuyen den noi tieu thu,

70

CAY CAl XANH ~G()T tBrassica juncea (L.) Czernjaew)

I. NGtl0N GOC

Cai xanh duoc gieo trong a nhieu noi trcn the gioi nhirng pho bien va tap trung 6 c.ic ruroc chau A, d~tc biet 121Trung Qu6e. Hien nay chua xac dinh diroc chac chan nguon g6c cua d.i xanh, tuy nhien nhieu tac gia nhat tr i rang trung tam da dang cua cai xanh la Trung A. Cui xanh c6 kha nang chiu dung cao voi khf hau n6ng, Trong mua lanh, c<\i xanh sinh tnrong nhanh va cho nang suat cao tren dat gifiu mun, thoat

vA vnu., CAll

SINH THAI

am.

nuact6t.

II. cAe BI';:N PHAp K Y THUAT

1. Thai VI,l

- VI.) dong xuan : gieo tir thanp R den thang II ; - Vu xuan he : gico tlr thang 2 den thang 6.
2. Vuon uam Cay cai xanh ngot c6 the gieo thang hoac gieo viron irom roi cay. Lam dat nho, len lu6ng rong 1m, cao 0,301, ranh rong 0,301. B6n pharr 16t bang phan chuang hoai muc tir 2-3 kg/l 012• Neu gieo d~ lien
71

chan : 1rn ' gieo tir 0,5 -1 g hat giang ; neu gieo viron Ham r(li cay: 1 m2 gico 1-1,2 g hat g iong. Gieo hat xong phil trau hoac rom ra trcu mat luang roi nroi d~u bang 6 doa moi ngay I lan. 3. Lam dat, tr(ing cay Ch911 dat cal pha hoac thit nhe co d9 pH tv 5,56,5. Lam dat nho, len luang rong 1,0m, cao 30cm, ranh rong 30cm. Rac phan chuang muc tir 1,52kg/m2• Neu kh6ng co phan chuang ml:lc c6 the' thay the bang pharr Ian hiiu co vi sinh, Iuong dung cho 1 ha tir 2700 - 3000 kg tron deu voi dat, san phang sau do gieo hat hoac cay . Neu gieo de: lien chan thi tia lam 2 dot khi cay co 2-3 Ja that va 4-5 hi th~t voi khoang each 12-15cm. Ncu cAy thi de' veri khoang each 20-30cm, darn bao mat d¢ trong t ir ~O-l 00 nghln cay/ha. 4. Ron phan Khong cho cay. dung phan tuoi chua hoai rnuc de' bon

- Luong phan bon nhu sau : 20 tan/ ha (720 kg/sao Bac BQ). Cling co the dung phan hiru co vi sinh hoac phan rae che' bien thay the voi luong bang 1/3 luoug phan chu6ng.

+ Phan chuang:

72

~
I

+ Phan hoa hoc :

,-------

· _ phan b6n Loa] phan . ' , kg·ngllyen kg/s;lo quy d(ii ch.u/ha
-,
; ;

[Ton"
7U 50-70 35

~ hronz -c

BOll 16t

Bon (hue
(';i)

(r;: )
30

Un I

I Lin' I
")
L ; I

Ph:ln darn Phflll Ian

5,5 ure 11-15 supc Ifill

40

30
-

--

~ 100
50

30

Phtlll kal i i

2,5 kali sunphat

20

- Phuong phap bon: + Bon lot toan bo s6 phan chuong phan Ian + 50% kali + 30% dam.

+ loan b()
kali cung

+ Bon thuc s6 hrong

voi phan

darn va phan

bon 13.ch ia hun 2 dot :

• D9t 1 : khi cay hoi xanh (sau trong 7-10 ng ay) dung 409(; .darn va 30% kal i ; • Dot 2 : sau tr6ng 15-20 ngay, dung not so phan con lai. Phan b6n hi 0,1-0,2 kg/sao hoa voi niroc cho van binh phun deu tren mat la, phun lam 2 dot giG'a cac dot bon thuc,

5. Turri nuoc, cham soc Cay cai xanh ngot la cay ngan ngay va fiit din nuoc sinh tnrong nen phai gifr Am thuong xuycn sau khi trong, rnoi ngay nroi 1 Ian, sau d6 2-3 ngay

de:

73

nroi 1 Ian, kcr hop eric Jan nroi voi cac dot bon th IIC.

Nh ~It

S,:ICh

co dai va xoi xao vun gac

I -2 1.1n.

6. Phong tru sau benh Cai xanh ngo: ihuong hi c.ic loai sau benh ha: ch inh sau : rep cac loai, bo nhay, sau x.im, sau to, sau xanh, benh thai nhim khi co d{) {1m cao. DIll dung de loai thuoc sau bcnh eho phep phun phong trir nhtr: Sherpa 25EC 0, 15-0,20% hoac thuoc trir sau sinh h9C BT 3%-. d~ phun, . ket hop voi bien phap phong trir t6ng hop khac nhu v¢ sinh d6ng ruong, co che do luan canh hop Iy....

de

can

7. Thu hoach Khi thu hoach din loai bo cac Ia goe, hi gia, ht bi sau benh, chu y rira sach, khong d~ gi0P nat cho vao bao bi sach d~ si'r dung. Neu lam dung guy trinh tren co th~ dar 15-20 tan /ha.

CA Y RAU
I. NGUON GOC

MUONG

(Ipomoea aquatica) vA YEU CAU

SINH THAI

Cay rau muong co ngu6n goe a vung nhiet doi chau A, khu Vl!C Nam va Dong Nam A. vung nhiet doi chau'Phi, Trung A va Nam My, chau Dai Duong.
74

Rau muong la cay ng~ly ngan, sinh truong tot va cho nang suat cao nhiet d9 cao, du anh sang trong vung nhiet doi am. Rau muong it gap khu virc c6 d() cao trcn 700m so voi mat bien, va neu co thi sinh twang kern. Nhiet d9 trung binh thap duoi 23"C, rau muong se sinh tnrong cham va eha nang suat thap. Rau muong co the trong tren nhieu loai dat kh.ic nhau (dar set, dat cat, cat pha) nhung can .lm UOl, giau mun hoac duoc bon nhieu phan hiru co. D9 pH thich hop nhat cho sir sinh truong cua rau muong 1a

5,3-6,0.
II.

cAe

BI~N PHAp KY THU~T

A. KY THU~T TRONG RAU MUONG CAN 1. Thai vu - Gieo hat : til tha ng 2 den thang 3. - Trong bang nhanh : tir cuoi thang 3 den thang 8. 2. Gi6ng - Can ct.'!vao mau sac than chia ra 2 nhom chinh:

+ Rau mu6ng trang;

+ Rau muong do.

- Luong hat gieo 45 - SOkg/ha
(l,7 - 2 kg/s ao),

75

3. Lam dat trong

- Chou dat xa khu cong nghiep, bcnh vien, nghi«
trang. ngu6n

nuoc thai.
G.1I1 nell

ch9I1 u[11 tll\t 11h',' hay thit trung binh, g iau chat hiru co, gall Ilgu6n nUCl"c tuoi.
- Trong ruu muong

- Dat phai duqc cay, bira ky, nhat sach truce khi gico trong. Rach hang len lu()ng ; mat luang rong 1.Zm, ranh lu6ng 0,3m, cao 15cl11. 4. Phan bon Tuyct c16i khong duoc dung phan chuong ttroi. phan bac nroi va nuoc phan Ivai dt han hoac uroi. ttlll/ha (540 - 720 kg/sao), cung co th~ dung phau hiru co sinh hoc, hoac phan de chc bien thay the phan chuang voi luong bang 1/3 luoug phan chuang.

co

4.1. Lieu luang pluin chuting : Bon 101 15 - 20

4.2. LUu
hod
/U)C

luang

va

phuong

phdp

bon pluin
Bon lot
(Lk)

Tong hrong pluu: bon

Loai phan
Phan darn Phan ian Phan ka!i

kg (nguyen

kg Nlo qui deli 11.7-12,5

ure

chat)/ha 150-160 60-80 40-50 0 100 100 11.0-14,8 supe lan 3,0-3,7 kali sulfal

76

- C6 th~ dung cac dang lieu vao dan dat ,

cac dang

nitrat eho

amon,

sulfat

arnon hoac

thay eho ure, cloruakali

nguyen chat the nrorig phun

thay ling. qua

kal i sunphat

phan hon hop, plurc hop NPK

d~ bon voi

co
lot

Ngoai

hien phap bon

dutrng da hrong, trung

- Bon :

hi cac dung dich d inh lirong. vi lirong theo lurong

chuang

sir dung cua hang san xuat. loan bo phan

+ .supe Ian + kalisulfat. Tr¢I1 deu phan, rai tren mat 1u6ng, lap dflt tnroc khi gieo hoac rach hang va rae phan thea hang truoc khi gieo trong.
- B6n sau rnoi thuc dot : Luong thu hai darn ure dung

dt
chu

b6n yeu

thuc hoa

(O,X - 1kg/sao),

mroc Ivai.
Tuoi hoac bon truoc khi thu hai it nhat Chi! j : Sau khi nroi thuc phan lai nuoc Ia. 5. Mat
15 ngay. ncn nroi

darn,

dO khoang
hat:

each

- Gieo

+ Gieo th~ng : rach hang voi khoang each 20 25cm va dinh x

6 - 7cm/khom
kh6m

(gieo

3 - 4 hat/khorn)

+ Gieo
cay ria nhan

vai : khi cay co 4 - 5 13 that ra ruong khac.

thi tia thtra (rnoi kh6m 3 - 4 cay), C6 lh~ SU dung

77

- Trang can til nhanh : chon nhanh banh te (kh6ng nen non hoac qua gia), moi khom di 2 - 3 nhanh voi chien dai nhanh khoang 1X-20cm. Khoang each trong : 20x 10 crn/khom. Kh i t rong ncn d~\t nhanh hoi nghieng, vui (tlt kin 2-3 dot than, ncn chat g6c va phai tvcri nuoc lien t~1C moi ngay tuoi 1 hin. 6. Tirol nuoc, cham soc - Rau muong can can giu tim thuong xuyen, d¢ <lm thich hop cho rau muong can la 90% moi cho nang sual cao va chat luong tot. - Sau khi gieo hoac cay duoc 45 - 50 ngay thi thu hai lira dau (hai va). - Neu cham soc tot. cac dot hai sau chi each nhau 20 - 25 ngay. Khi thu hai nen d~ lai 2 - 3 dot than. Sau moi dot thu nen tuoi thuc phan darn ngay di rau nhanh nay mam, 7. Phong trir sau benh

- S£tUhai : Gam co cac sau hai chinh :

thuong gay hai trcn cac ruong rau muong nuoc, ruong co dq am cao, hoac rau mu6ng be. Phong trir phai diet duoc ca. sau non va twang thanh, eo the sir dung cac loai thuoc Sherpa 20EC, Regent 80WG, Surnicidin

+ Sau ba ba (TO/\l·(.JI1ia circumdatav

IOEC.
78

+ Sau
moi dung thuoc 7 ngay. no.

khoang

tSpodoptera
tay, thuoc ngtlt

litura ; : Ph.it hien

trtrng moe va HCD

sam, bill sau bang

Khi can
20EC hoc NPV. Sherpa sinh

S[IU

non

thiet rnoi phun

thao

thuoc,

co the' 2)

str
I~l

BTN.

Thai gian each Iy t6i thicu

+
hai nang. Sherpa

S[IU

xanh

(Helicoverpa
phong 25EC, co the'

Khi dn

armigera) It khi gay trir co the' sir dung cac thuoc

thuoc sinh hoc NPV. sp.) thirong trir ha i nang phong

20EC, muong

Cypcran can,

+ Ray xarn iFettigoniella

rau

Bassa 50 NO, Cyperan thu hoach tren ca ruong.

Khi nhan ban bl ella tung

thuoc: 25 EC ... phun ky sau moi Ifill

bang

Slr dung phai tuan theo dung huang dan tren

loai thuoc,

thai gian each ly tir

7-10 ngay, B. K Y THU~T TRONG RAU MUONG Nude 1. Thai vu

Rau muong
den thang

mroc duoc cay fa fU(~)J1g thang 3 tir 8, Thu hoach Itt thang 4 den thang 11.

2. Chuan bi gi6ng
Tir cac

ruong

giong

ella

narn

truce, den dau

thang 3 khi rau nay mam, uroi thuc nuoc phan hoai muc ket hop voi phan d;_.IITI va tro bep de' lay

79

fa ruong cay. Khi diy cao 25-30c111 hai cnuyen fa ruong cay. Luong gi6ng d.n t ir 650750kg/ha. Chi hai cac canh banh t e , kh6ng h.ii cac
dU<I

gi6ng

canh qua non.

3. Lam dat

Dat trong phiiixa duong quoc lo, khu c6ng nghiep, bcnh vien va d~c biet phai x a ngu6n niroc thai. Dat diroc cay bira ky, san phang ruong, lam
sanh

co. Tnroc

khi diy din b6n 16t phan.

4. Mat do, khoang each - Nen cay then hang, khoang each gura cac hang, cac khom ]u 15 ern (2 nhanh/khorn) d~ ticn cham soc va thu hai. - Sau cay 20 - 25 ngay hai

va

hra dau.

* Chit

}' :

- Khi hai dt lai 2 -3 dot than tren 1114t niroc (hai sat goc cay bi ng~tp se kh6ng TI19C lai) ; - Sau khi hai v0, tuy thuoc dieu k ien cham soc, nhiet dQ va hrong nuoc dieu chinh trong ruong, cac ,dqt hai rut ngan tir l S - 22 ngay/hra

- Sau khi thu hell het thang 9, chon chan ruong dat thap cay lai giG' giong. Luc nay can cay day 45 50 khom/rrr'.
80

5. Rbn phan Luong phan b6n nhu sau : Phan chuang 15 - 20 tan/he (540 - 720kg/sao), cling c6 the' dung phan htru eel sinh h0C, hoac phan rae che' bien tiny the phan chuang voi hrong bang 1/3 hrong phan chuang. Phan hoa h9C :
Lo;:ti phan Phan dam
Phtll1 Hill Tong lirong pharr bon kg (nguyen 150 60 - 75 4U - 50

chan/ha

kg /sao qui d6i 12,0 ure 13,4-16,7 sure Ian 2,R-3,5 kali sulfat

Phan kali

- Bon Jot: toan bo phan chuong + ian + 2 kg ure + 1 kg kali sulfat/sao ;

- Bon thuc : hrong pharr con lai duoc bon thuc lam nhieu Ian, moi Ian O,Skg ure + 0,1 - O,2kg sulfat kali/sao sau m6i dot thu hai, 6. De gi6ng rau muong mroc De' chuan bi gi6ng cho narn sau, til cuoi thang 8, chon ruong t6t, cay bira dar ky va cay lai. Sau khi thu hoach den thang 10 bon them phan chuong,

tro bep va g'ifr ~m thuong xuycn, giU' giong cho nam

sau. 81

C. KY THU~T 1. Thai vu

NUOI RAU MUONG

THA. BE

Ticn hanh tha tir cuci thang 3.

i. Giong
Dung xa muong vu tnroc lam gi6ng cho Vl} sau. Truoc khi tha din 2 - 3 ngay cho rung la, nay l11JJ11 r6i dcrn tha,

Khi tha be, can dong coc chac, khoanh vung tha va gom xa tranh bi troi, tien cho vice thu ha i.

de

3. Chon

om

tha

. Cac ao, h6 song co mroc hru chuycn sach. Tuyet doi kh6ng sir dung vung chua niroc thai d~ tha (song, ho, ao .... ). 4. Phung tru sau benh Rau muong rnroc ciing xuat hien cac 10'.1i sau hai nhu rau muong can, Bien phap phong trir nhu doi val rau muong can.

CAYRAUNGOT
(Cauropus androgynus L. Mrr.)
I. NGUON GOC V A YEU CAU SINH THAI Cho den nay nguci ta chua biet r6 ve nguon goc 82

ella rau ng6t nhung no diroc trong khap noi tir An D~, Sri Lanka, mien nam Trung Quae, cac mroc

Dong Nam A.
Rau ng6t sinh trirong thuan loi o' cac khu vue thap, tuy nhien c6 the moe a do cao 1300m so voi mat mroc bien, Rau ngot sinh tnrong tot d. nhirng noi bi che bong, co the sinh tnrong duoc tren dat thit nang, cat pha. Dat du tim, dil dinh duong rau ng6t sinh tnrong nhanh.

rat

II. CAC BI~N PHAP KY THUJ.T

1. ThiJi

VI,l

phirong phap 2-3 Trong I narn co th~ don 2 ian d~ han che cao cay, tang sue sinh tnrong cua cay d~ dat suat cao.

Rau ngot ducc trong bang

nhan
narn. chieu nang

vo tinh, trong mot Ian va thu hoach

- Rau ng6t bat dau duoc cham bon tir cuoi thang 2 den het thang 10. 2. Giang

Co 2 gi6ng rau ng6t :

- Rau ng6t hi to : sinh truong khoe, than la mall xanh dam, phien la to va mong, pharn chat

ngon.
83

- Rau ngot IJ nho : than, hi. co mau x anh nhat, phren l<-'i nho va day, duang gan giCi'a cuong b co rnau x anh nhat, it bi sau bcnh hai,

J. Lam dat
- Rau ngot kh6ng ken dat, nhung muon co nang suat cao, din chon dat thit nhe , thit trung blnh, dat cat pha, pH tir 5,5 - 7,0. - Dat duoc cay bira ky, lam sach co truce khi
trong.

4. Mat do, khoang each - Chia Iu6ng 1,3-1,5 m, mat 1u6ng rong 1,0-1 ,2m, ranh 0,3m trong voi khoang each 40 x 25cm/khom 3 hom). - Chuan bi gi6ng llr 9,5 - 10 van hom/ha, co th~ tach k hom cay goc cua narn truce (2ciing nhan

tv

de

thang fa ruong.

5. Phao bon
Kh6ng duoc dung phan chuang uroi bon hoac nroi,

de

nroi, phan bac

Sir dung IS - 20 tan/ha (540720kg/sao), ciing co th~ dung phan hiru co sinh h9C hoac phan rae che bien thay the phan chuang voi hrong bang 1/3 luong phan chuong. 84

+ Phan chuang:

+ Phan hOG hoc:

..

Tting Iirong phan bon

Loai phan
Phun dam

kg (nguyen rhSll!h:l 150-200

100 IUO-ISO

kg/sao qui d6i

12 -16 urc 22 supe Ifill 7.2-11

Bon 161 ((in

B6nlhuc

(kgh'to/ I tin) 3 ure

U Ibli

20
IOU

Phan Lin
Ph;ill

kali

50

sulfat kaJi

sunphat

- Bon 16t : Toan b() lw;mg phan chuang - Bon thuc :

+ Lan t : sau {rong 40 - 50 ngay, + Cac I[ill bon tie'p thco sau cac dot thu hai.

+ Rau ng6t co thai gian thu hoach dai, co tht dung niroc phan hoai rnuc d~ tll'bi them eho ben cay.
dung eric dang nitrat amort, sulfat amen thay cho me, c loruakali thay cho kali sunphat hoac c.ic dang phan hon hop, plurc hop NPK de' bon voi lieu nguyen chat nrong irng. Ngoai bien phap bon vao dflt, co th~ plum qua hI. cac dung djeh dinh dirong da hrong, trung hrong , vi hrong thea huang dan sl'r dung cua hang san xuat.

Co the

Xoi xao, vun g6e, lam co : bon thuc phan nhieu Ian sau cac dot thu hai, dac biet sau khi don thap cay.

Chi thu hoach sau khi bon phan it nhat 14 ngay. 6. Tum mroc Ngu6n mroc nroi :

su dung

ngu6n mroc sach

ot

tuoi (nuoc song hoac niroc gieng khoan).

Tuyet doi khong diroc si'r dung nuoc thai sinh hoat, nuoc thai cong nghiep, nuoc bi 0 nhiern, mroc thai tir benh vien. Luon gilt 09 fim oat 80 - 85%.

7. Phong trir sau benh

• Sau hai : G6m mot

so sau

hai chinh sau :

+ Ray xanh tEmpousco sp.) hai nang khi bi kh6 han. Phong tr ir bang cac loai thuoc : Sherpa 20 EC, Regent ROWG, Cyperan 25 EC. .. + Nhen do iTetranychus sp.) : hai nang trong dieu kien kh6 han, sang tap trung duoi mat la, Can phat hien sam phong trir bang cac loai thuoc : Comite 73 EC, Pegasus 500 SC, Onus 5 sc,

de

+ Bo phan tBemisa myticaei : vira gay hai, vita 13.moi gioi gay benh virus, can phong trir triet dt bang
cac loai thuoc Sherpa 20 EC, Karate 2,5 EC. ...

+ Bo tr'i (Thrip sp.) : phong trir bang Admire

50 EC, Confidor
50 SL. • Benh hai : G6m cac benh chinh sau :

100 SL, Gaucho 70 WS, Baythroid

86

sp.) : hai nang trong dieu kien kho han, nang am. Phong trir k h i bcnh moi cham hi, bang cac thuoc : Anvil 5 SC,

+ Benh phan trang iErvsiphe

Score 250 EC, Bayfidan 25 EC, + Benh xoan hi (virus) : din diet trir moi giai truyen benh la bo phan, ncu nang thl phi bo trong lai.
- Nang d9 thuoc va hrong mroc str dung phai theo dung huang dan trcn nhan bao bi ella tung loai thucc. Phai ket thiic phun tnroc mbi hra thu hoach 7 ngay. 8. Thu hoach - Rau ngot eho thu hoach nhieu lila, cac dot tim phai thuc hien nghiern ngat thai gian each ly thuoc hoa h9C bao v¢ thuc v~t va bon thuc darn. - Thu hoach dung lira kh6ng d¢ rau gia giarn

pham chat.

CAY MONG TOI (Basella spp.)

I. NGu6N GOC

vA

YEU CAU SINH THAI

Hien nay chua xac dinh diroc chinh xac ng~an goc cay m6ng toi, nhirng c6 nhieu y kien cho rang dang tr6ng phd bien c6 que huang khu virc Nam A. Ngay nay, cay moue toi duoc gieo trong rong .rai

87

tai doc niroc vung nh iet doi chau A, chau Phi, chau My va diroc coi li\ cay ngay ngana mor so khu vue khi hau on doi. Cav mono toi sinh trironc 16! tai nhirnc noi o{{! thap trong vung nhiet d6i len den dq cao SOOm so voi mat bien, tharn chi co tht moe a nhirng khu vue eao toi 3000m trong vung on doi. Mong toi hi cay ira ngay ngan. Trang dicu k ien ngay dai tren J 3 gia mong toi se kh6ng ra hoa. Mong toi c6 thi sinh truong b nhieu loai dflt, nhirng dS! cat 121thich hop nhat. D9 trong dilt co lac dung k ich thich mong toi ra hoa.
~. L ,-. t..-

ca

am

II. cAc BI~N PHAp KY THUA. T

1. Thai VI,I

toi duoc gieo trong chu yeu trong VI,! x uan va thu hoach suot VI,! he thu, Thoi vu gien trong nr dill thang 3 den thang 5, thu hoach tlr thang 5 den thang 9. 2. Gi6ng Co 3 loai giong pho bien trang - Mong toi trang : phien va la co rnau xanh nhat. san x uat :

- Mang

la

nho, than manh, than

- M6ng toi ria : phien la nho, than va gan Ii c6 mau tim do.

88

- Mong toi 13.to : nhap duoc thuan hoa, Ja day, mau than map, thirong duoc trong non, it nhot vii cho nang suar

tu

Trung Quoc, nhung da xanh darn, ph ien hi to, day de: de ctll tia canh cao. (20-21 kg/ha),

Luong hat gieo : 0,7 - O,Xkg/sao 3. Lam dat

Ch911 loai dat thjt nhe, thir trung binh, dat cat pha, pH 6,0-6,7. Dat cay bira ky, lam sach co tnroc khi gico trang, luan canh voi cay trang khac ho.

tv

Lam luang : Mat luong 0,2 - O,3m, cao 25-30cm. 4. Mat do khoang each

n)ng 1-1,2m, ranh luang

C6 th~ gico thang then hang hoac gieo cay con roi tia cay khi c6 2 - 3 la that. - Khoang each: 16,5 van cay/ha. 5. Phan bon Tuyet dai kh6ng duoc dung phan chuang nroi, phan bac nroi va nuoc phan tuoi d~ bon hoac nroi, 20 - 25cm x 20cm/i cay. Mat d9

5.1. Lieu luang phan ell

uo ng

tan/ha (360 - 540kg/sao). Cling the dung phan hiru co sinh h9C, hoac phan rae che bien thay the phan chuang voi hrong h;'ing 1/3 IUQ'ngphan chuang.

co

.' B6n 16t 10 - 15

89

5.2. Lieu luang va phuang phap bon phan hod hoc:

Loai p!ljn T6ng hrong phan bon BOn

Bon
Lin I 10

thuc (%)

kg (ngllytn
chat)!ha

kg /sao qui
doi

lot
(Cic)

Lfln 2
10

Lin
3

Phan
darn Phtll1

150 - 200

J 2,0 - 15,0 urt 8,9 Ian

S II pe

20 100

10 0
\0

Ian
Phan kali

40
100-120

0 0

0 0

7,2-8,5 kali sulfat

50

- B6n thuc :

+ Lan 1 : sau tr6ng 10 ngay ; + Lan 2 : sau trong 2S - 30 ngay (da thu hai vo);

+ Luong phan darn va kali con 14i hoa nroi sau

moi dot hai voi lieu luong nhu Ian 3.

- Xoi xao, vun

b6nthuc

goc, lam co;

ket hop voi cac dot

- Chi diroc thu hoach sau khi b6n hoac uroi phan it nhat 7 - 10 ngay. C6 th~ dung nitrat amen, sunphat amen thay cho ure, clorua kali thay cho sunphat kali hoac cac phan h6n hop, phirc hop NPK voi lieu hrong nguyen chat tuong dirong, hoac dung cac dung dich dinh duong

90

da luong, trung hrong. vi hrong huang dan cua hang san xuat . 6. Tuui ruroc

phun

qua la theo

:--iguOtl

11110''': l116i

: SLf

dung nguou mroc sach d~

uroi (mroc song hoac ruroc gieng khoan). Tuyet doi khong diroc str dung nuoc thai sinh hoat , nuoc thai cong nghiep, nuoc bi 0 nhiern, nuoc thai benb vien,

tv

Luon gifr d¢ fim dat RO%.

7. Phung trjr sau benh Rau rnong toi it bi cac loai sau, benh hai, nhung c6 the g~p : - Sau hai : Thtrong bi sau khoang tSpodoptera litura) va mot so sau an la khac gay hai, nhtrng it khi nghiern ([(;)I1g, can sir dung bien phap thu cong, bat sau ngat 6 tnrng sau khoang tap trung giet. That nghiern trong moi dung thuoc NPV hoac

va

Sherpa 20 EC.
- Benh hai : Chu yeu e6 benh dom mat cua (Cercospora sp.). Neu cham s6c t6t, cay phat trien manh se han che benh, Khi nang moi dung thuoc

Rovral 50 WP, Score 250 EC, AnvilS sc. Phun thea huang dan tren nhan baa bi ella tung loai thu6c, thai gian each Iy toi thieu la' 10 ngay.
91

8. Thu hoach Can thu hoach dung 1(1a bao dam char hrong rau non va thoi gian erich Iy thuoc hoa h9C bao ve thuc v0L ph.tn darn bon thiic.

CAY xA LAcH (Lactuca sativa L.)

I. NGU(jN
Vung

GOC
t ieu

V A YEU CAU SINH THAI

duoc xem Ei. que huang ella xa l.ich. Hien nay, loai rau nay eta duoc str dung va gieo trong rong rfi i khap cac mroc tren the gioi.
Trung Dong

Xa lach thfch hop trong k hoang nhiet de? 1520 e vao ban nghy va dcrn l:.. , Nhict d0 tre n mh 25°e bap hinh t hanh kh6ng chat. Qua trlnh t ao bap sc kh6ng d ien ra khi nhict d() tre n 2X°C. Xa lach xoan kha nang chiu nhict d() cao tot han x a lach cuon.
0

B0 rc cua xa lach rat yell, VI v~y can trong tren dfit giau dinh dirong, kha nang gilt mroc tot, dat pha cal hoi kiem. Xa lach kh6ng chiu diroc han va dat chua (pH<6).

92

II. cAe BI~N PHAp K Y THU~ T 1. Thiri

"I;J. vtron

uom

Gico Itt dfiu thang X den thang 3 narn sau.

Y trail irorn : + DSt toi x op, giau mun, giil ~m, de l11m11nuoc
va dat viron tram phai

lam nho.

+ Kich thltac luang: rong ] m, cao 0,2 - O,25m ; + Phan chuang hoai muc : 3-4 kg/rrr' ; + Tieu chuan cay con: 5 - 6 15 that. 2. Lam dat, trnng
Chon dat cal pha, thit nhe, toi xop, chu dong uroi, lieu, xa khu cong nghiep, benh vien, ngu6n chat thai, each xa dirong quoc 19. Dat diroc cay bira ky, lam sach co, dam bao khong co ngu6n sao benh hai, Xu 19 dat bang voi bot. Kfch thtrrrc lu6ng : rong 30cm, ranh rong 30cm. Khoang 0,8 -1,0 m, cao 20 -

cach : Cay x cay ; 20-25 ern ;

Hang x hang : 20 - 25 em.

3. Bon phan Tuyet doi kh6ng dung phan nroi va mroc phan chua hoai muc d~ bon hoac nroi eho cay. 93

3.1. Lieu luang phan ch uting : B6n 161 20 tan phan ehu6ng/ha (700 kgl sao Bie BQ). Cling c6 th6 dung phan hiru co sinh hoc, hoac phan rae che' bien thay the cho phan chuong V<1i luong bang 1/3.

3.2. Lieu luang hod hoc :

Loai phan Phan dam kg nguyen

va

phuong

pluip bon phan Bon

lot
(%)

Tong h.rqng bon kg/sao qui deli

Bon 'hue (%)

Dqt I

DQ1 2
50 0 25

chat/ha
110 50

ure

0 -100

so
0 50

Phan Jan
Phan kali

I0 su pe Ian 3.5 kali sulpha!

SO

25

C6 th~ dung nitrat arnon, sunphat arnon thay cho ure, clorua kali thay cho sunphat kali hoac cac phan h6n hop, phirc h<.1P NPK voi lieu luong nguyen chat nrong duong, hoac dung cac dung dich dinh duong da lirong, trung luong , vi hrong phun qua Iii theo huang dan cua hang san xuat . - B6n thiic 2 dot : Lan 1 : Khi cay bat dau ra Ia nho, ket hop lam xoi xao,

co
94

Lan 2 : Khi cay

a giai

dean sinh truong manh,

ket hop xoi xao, lam co.

4. Tuoi rnroc

+ Nguon nuoc nroi : Su dung rnroc sach

de

nroi

(nuoc gieng, song). Khong uroi mroc thai sinh hoat, IlU0C thai cong nghiep. ruroc ao tu..; chira qua Xl! 19.

+ Gilt {im thuong xuyen cho dat. + Tnroc khi nho cay ra trong phai uroi dam de tranh Him hai reo Sau khi trong tuoi dam.
5. Phung trir sau benh hal Xa lach it sau benh hai, cay nao bi benh thi nho bo, tuyet doi khong str dung thuoc baa v~ thuc V~I voi loai cay tr6ng nay. 6. Thu hoach Loai bo 1J. giil, cay bi benh }1<:,1i, bao quan noi mat, tieu thu kip thai, Thuc hicn dung guy trinh nay co th~ dat nang suat dar 10 - 12 tiin/ha.

CAY DUA HAU (Cucurbita vulgaris - C. latatus)

I. NGUON GOC

vA

YEU CAU SINH THAI

Cay dira hau c6 ngu6n goe tir cac khu vue dat kho h1-11 thuoc vung nhiet doi va a nhiet doi chau Phi, ngay nay da duoc trong rong rai khap cac

khu virc c6 khi hau nhiet doi va can nhiet deri trcn
the gieri. Dira hau yeu cau ngay dai trung bmh va nhiet de) tim 6p (nhiet de) han ngay iii 25-30"C va ban dern HI tren 1ROC). 6 dieu kien nh sang n h ieu, kh i h ~u arcing doi kho thl dua hau sinh tnrong nhanh va sai qua. D9 {1m cao, mua nhieu cay sinh truong thea huang tao ra than la nhieu nhung it qua, chat hrong kern va qua d6 thoi.

Dtlt trong dua hall can thoat mroc tot va d9 pH trong k hoang 6-7, dat giau dinh dirong. nhieu mun rHt thich hop cho dua hau phat rrien. II.

cAe

BltN

PHAp KY THU~T
V~I

1. Thai vu
Dira hau co the trong 0 cac thai sau :

- Vu xuan he (chinh)

vl,l : gico tir 25/2-15/3,

(khong

thu qua

hoach cuoi thang 5 dau thang 6. - Vu thu dong: gico tir 20/8-10/9 20/9), thu hoach trong thang 12. 2. Lam dat tr6ng - Dat trong dira hall la dat toi x6p, thoat mroc, chu dong nroi tieu, d¢ pH dat tir 6,2 - 6,5, dat phu sa th it nhe, co nhieu anh sang.

de

96

Luong r(mg 3-.~,~Jll [11,11 luang 2,7-3,2m, ranh rong O,3m), chicu (hi IUS- the o thira ruong. Neu ruong qua d;li thi dao rjinh tho.it nuoc giira ruong (dai kh6ng qua 50 Ill), luonf! cao 0,2 - 0,25m tr6ng hai h~ng/lu6ng, hang each h~tllg : 2m ; moi hang lai bo thanh rna (hoc), moi mo each nhau 65-7 Scm, moi hoc de' 2 C[lY va b6 hoc so le hai hang (khoang
I

600 cay/sao),

co

Chu y : khi trong dinh 2 cay/hoc.

1 hoc

3 city sau d6 tia bo dt

3. Gieo hat

- Luong
g/sao) .

h<;11can eho 1ha : 1,1 - 1,3 kg (40 - 50

- Truce khi gico, hat duoc ngam trong mroc 3U- 35 "C, sau do dai sach, u voi ca t hoac trau a'm de' noi n h i¢t 0(> t ir 2 R-30"C cho rurt nanh roj gico, co the' gico hat van bau hoac gico thang len mo dat da dinh a luang trong.

am

san

- Dat bau gam 50% dat bo: + 50% phan chuang 111lJC. M6i bau gico 2-3 hat, khi cay lTI9C, chon 2 cay to khoe trong. Cay 1119C 7-10 ngay (2-3 la that) trong bau rhl dua ra trong.

de

Ncu gieo thang , de' marn quay xu6ng duoi a 09 sau 1 - 1,Scm. Sau khi phil dat can them 1 lop trau hoac mun mongo

97

4. Bon phan Tuyet d6i khong dung phan Waf, chi str dung phan chuang hoai muc. Luong
ph[1I1

ben cho 1 s~\O Rk I36 nhu salt :

B(m 16t
(kg)

Luong
I

Loa] phttn Phan chuong Ph {11l d ;.1111 ure

Ph{11l

phan
(kg) ROO-

Thlle do"! I
(kg)

Tlnk
(kg)

Thue
(kg')

dot 2 dot 3 Gh] chu

seo.
1500 2.5-3

1500 10-11 10-11 14-15 12-13

VllIlg

3.5-4
3.5-4

")

'-

d;\t chua bQtdc

xtr

supclan

3.5-4
14-15 12-13

1.5

1,5 dung voi

1)1 d:lt

Phan
kul isu lphut

ve: bQI

each bon: voi b¢t. Bon thuc :

B6n ]CJl toan bl) phan chuang, lan va

+ D9"t 1 : khi ely nga ng9ll bo ket hop vun, xoi (30-40 ngay sau trong) ; + D91 2 : khi cay ra hoa ro, l)(~lt(UU vao qua ; + DQ1 3 : dung d~ tuoi den khi chuan bi thu.
c[ty

eo

qua

s. Tuoi
9X

mroc, cham soc

+ Dung mroc song hoac rurcrc gieng khoan d~

uroi.

K hong d tlllg: IlW1e t h ,E cong ngh iep, nuoc thai sinh hoat.; chua qua IY.

xu

+ Dira hau c in am, nhirng khong chiu duoc ling. rilIng thung tHai V,'lO s;lng som va chieu toi. I HO'i V:lO g6c, rr.inh uroi vao ngon, Hun co xoi x.io kip thai
vao cac Ian bon thuc.

+ Khi them dua dai 50-1 DDcm th) phil ram quanh
goc tua cuon gifr eho cay khong bi gi6 lay, giLl" [1m quanh goc, tninh co dai, tranh thoi qua.

cit

+ Ph[1Il ho d6u ngon cay trcn mat luong, huong neon vao c oiCl'a luonctz:» bo la day thi tia b61 lit .gi2-L. c. _
khong

de la qua day.

6. Thu phan nhan tao

Mbi cay d~ 1-2 quit (hoa cai thtr 2-3) cac hoa cui khac ncn loai bo d~ t(lp trung dinh dlcang eho qua (I[!y qua lic dot 17- 25).

- Nell thu phan b6 sung, dung phan hoa dire moi no' chain len nhuy hoa c.i i vao bu6i sang tir 8-10 gia trong ngay.
7. Phung t rjr

sau benh

- Khi cay con non hay co sau xam, dung que dao quanh goc vao sang sam d~ bAt diet. - Sau ve bua, rep va cac loai S£lU khac dung Sherpa 25EC 0, I ck hoac Decis 2,SEC (0,3-0,4 iit/ha). 99

Benh : benh thoi nhun thuoug x uat hien khi ,1m d() cao, khac phuc bang x ir 15' h '-.1 I inroc khi gico bang XU% TMDT. - Bcnh th.in thu : gfly hai loi'm h(l dy. lam gi;11ll ntlng ~u[it va chat hrong qua, bcuh x uat hicn khi flll1
d() khong khi cao. V~I Ian truycn qua em du cay t nroc. Trir bang Boocdo 10i hoac Zineb. - Bcnh strong hoac Boocdo 1o/r.
•

\,~l

mai

dung

Zincb

XOWP 0,2-3o/r 25EC 0, 1%

- Bcnh phan tdnl! dime hoac Anvil SEC (1-2 lu/ha).

~

I:;-

Bav lcton
,)

- Khong S. Thu huach

dung thuoc tnroc khi thu hoach 15 ngay.

Khi cuang qua kho (qua duoc 30-40 ngay tuoi) thi thu ve d6 chin sinh 15' them 5-10 ng;ly moi b6 (neu lay hat giong ). Dua d~lt noi mat me, thai gian ban quan 10-15 ngay.

CA Y DUA CHIJOT tCucumis sativus L.)

I. NGUON GOC vA YEU CAU SINH THAI Loai dua chuot hien nay kh6ng can g~p 6 dang lTIQC hoang dai, nhtrng hau het c.ic quan diem deu 100