Néi dung c¶m thô v¨n häc líp 4

PhÇn I : Mét sè vÊn ®Ò chung

I. ThÕ nµo lµ c¶m thô v¨n häc :

C¶m thô v¨n häc chÝnh lµ sù c¶m nhËn nh÷ng gi¸ trÞ næi bËt,
nh÷ng ®iÒu s©u s¾c tÕ nhÞ vµ ®Ñp ®Ï cña v¨n häc thÓ hiÖn trong t¸c
phÈm (cuèn truyÖn bµi v¨n, bµi th¬) hay mét bé phËn cña t¸c phÈm (®o¹n
v¨n, ®o¹n th¬… thËm chÝ lµ mét tõ ng÷ cã gi¸ trÞ trong c©u v¨n th¬). Nãi
c¸ch kh¸c c¶m thô v¨n häc cã nghÜa lµ khi ®äc (nghe) mét ®o¹n v¨n, mét
®o¹n th¬, mét c©u chuyÖn ta kh«ng nh÷ng ph¶i hiÓu mµ cßn ph¶i xóc
c¶m, tëng tîng, nhËp th©n víi nh÷ng g× ®· häc…
II. Yªu cÇu cña c¶m thô ë tiÓu häc :
1. Häc sinh c¶m nhËn ®îc c¸i hay c¸i ®Ñp cña v¨n (th¬) th«ng qua
néi dung, nghÖ thuËt.
2. N¾m b¾t ®îc t tëng chñ ®¹o cña t¸c gi¶.
3. BiÕt béc lé suy nghÜ, c¶m xóc cña b¶n th©n.
4. BiÕt viÕt thµnh mét ®o¹n v¨n c¶m thô sinh ®éng ë møc ®é ®¬n
gi¶n phï hîp víi løa tuæi tiÓu häc.
III. §èi tîng cña c¶m thô v¨n häc ë TiÓu häc
- C¸c bµi v¨n, bµi th¬, mÈu chuyÖn ng¾n ®Æc s¾c, cã gi¸ trÞ trong
ch¬ng tr×nh TËp ®äc líp 4.
- C¸c ®o¹n v¨n, ®o¹n th hay ngoµi ch¬ng tr×nh cã néi dung nãi vÒ
t×nh yªu quª h¬ng ®Êt níc, t×nh c¶m gia ®×nh , B¸c Hå hay ph¶n ¸nh nÐt
sinh ho¹t ®éc ®¸o cña mét vïng (miÒn) trªn ®Êt níc.
IV. C¸c d¹ng bµi tËp c¶m thô c¬ b¶n ë TiÓu häc
D¹ng 1 : Bµi tËp ph¸t hiÖn h×nh ¶nh vµ t¸i hiÖn vÎ ®Ñp cña h×nh
¶nh.
D¹ng 2 : Bµi tËp ph¸t hiÖn c¸c biÖn ph¸p nghÖ thuËt nªu gi¸ trÞ cña
nghÖ thuËt.
D¹ng 3 : Bµi tËp nhËn xÐt c¸ch viÕt c©u vµ sö dông dÊu c©u, nªu
t¸c dông.

1
 D¹ng 4 : Bµi tËp t×m hiÓu néi dung vµ nªu c¶m nhËn chung.
D¹ng 5 : Bµi tËp c¶m thô h×nh tîng nh©n vËt (chØ yªu cÇu c¶m thô
mét nÐt tÝnh c¸ch ®Æc trng hay mét ®Æc ®iÓm tiªu biÓu cña nh©n vËt ë
møc ®é ®¬n gi¶n).
V/ Mét sè biÖn ph¸p nghÖ thuËt c¬ b¶n thêng dïng ë TiÓu häc
§Ó gióp häc sinh lµm bµi tËp c¶m thô v¨n häc ®¹t kÕt qu¶ cao, ngêi
gi¸o viªn cÇn híng dÉn häc sinh n¾m ch¾c mét sè nh÷ng biÖn ph¸p nghÖ
thuËt thêng dïng trong c¸c bµi v¨n, bµi th¬ ë tiÓu häc, bëi ®©y chÝnh lµ
ch×a khãa gióp c¸c em chñ ®éng më ra c¸c líp nghÜa s©u xa Èn sau tõng
c©u ch÷ cña ®o¹n v¨n, ®o¹n th¬
1. NghÖ thuËt so s¸ch
a. §Þnh nghÜa : So s¸nh lµ c¸ch ®èi chiÕu hai ®èi tîng kh¸c lo¹i
kh«ng ®ång nhÊt nhau hoµn toµn mµ chØ gièng nhau mét nÐt nµo ®ã vÒ
mµu s¾c, h×nh d¸ng, ng÷ nghÜa…
b. T¸c dông : PhÐp so s¸nh trong v¨n häc cã t¸c dông t¹o ra c¶m gi¸c
míi mÎ, gióp sù vËt ®îc miªu t¶ trë nªn cô thÓ, sèng ®éng…
c. C¸ch nhËn biÕt : Trong c©u v¨n cã sö dông nghÖ thuËt so s¸nh th-
êng cã c¸c tõ : lµ, nh, b»ng, tùa nh… vµ dÊu hai chÊm (:) dÊu g¹ch ngang
(-).
d. Bµi tËp vËn dông :
+ NghÖ thuËt nµo ®îc sö dông trong c©u ca dao sau :
“C«ng cha nh nói Th¸i S¬n
NghÜa mÑ nh níc trong nguån ch¶y ra”
+ Con c¶m nhËn ®îc g× vÒ t×nh c¶m bµ ch¸u ®îc thÓ hiÖn qua
phÐp so s¸nh sau :
“Bµ nh qu¶ ngät chÝn råi
Cµng thªm tuæi t¸c cµng t¬i lßng vµng”
“Qu¶ ngät cuèi mïa” Vâ Thanh An
2. NghÖ thuËt nh©n ho¸
a- §Þnh nghÜa : Nh©n ho¸ lµ c¸ch gäi hoÆc t¶ ®å vËt, loµi vËt,
c©y cèi… b»ng nh÷ng tõ ng÷ vèn ®îc dïng ®Ó gäi hoÆc t¶ con ngêi

2
(hoÆc nãi c¸ch kh¸c lµ g¾n cho nh÷ng ho¹t ®éng ®å vËt, loµi vËt, c©y
cèi… t×nh c¶m, tr¹ng th¸i nh con ngêi).
b. T¸c dông : NghÖ thuËt so s¸nh gióp cho thÕ giíi loµi vËt, ®å vËt,
c©y cèi… trë nªn gÇn gòi, sinh ®éng, hÊp dÉn, biÓu thÞ ®îc nh÷ng t×nh
c¶m, suy nghÜ cña con ngêi.
e. Bµi tËp øng dông :
+ Trong c©u v¨n sau, nh÷ng sù vËt nµo ®îc nh©n ho¸ “Tõ ®ã, l·o
MiÖng, b¸c Tai, cËu Ch©n, cËu Tay l¹i sèng th©n mËt víi nhau, mçi ngêi
mét viÖc kh«ng ai tÞ ai c¶”.
+ ChØ ra vµ nªu t¸c dông cña nghÖ thuËt nh©n ho¸ trong ®o¹n th¬
sau :
“BÐ ngñ ngon qu¸
§Éy c¶ giÊc tra
C¸i vâng th¬ng bÐ
Thøc hoµi ®a ®a”.
Ngoµi hai biÖn ph¸p nghÖ thuËt c¬ b¶n trªn gi¸o viªn cã thÓ cung
cÊp cho häc sinh c¸c biÖn ph¸p nghÖ thuËt : §¶o ng÷, ®iÖp tõ, dïng h×nh
¶nh gîi t¶, gîi c¶m, dïng h×nh ¶nh ®èi lËp…
VI/ Ph¬ng ph¸p lµm 1 bµi tËp c¶m thô :
§Ó lµm tèt mét bµi tËp c¶m thô v¨n häc, ngêi gi¸o viªn cÇn híng dÉn
®Ó c¸c em thùc hiÖn ®Çy ®ñ tõng bíc c¸c viÖc sau ®©y :
a- §äc kü ®Ò bµi, x¸c ®Þnh râ yªu cÇu cña bµi tËp (ph¶i tr¶ lêi ®îc
®iÒu g× ? cÇn nªu bËt ý g× ?…).
b- §äc vµ t×m hiÓu ®o¹n v¨n (®o¹n th¬ ; mÈu chuyÖn) ®îc nªu
trong ®Ò bµi : (cÇn dùa vµo yªu cÇu cô thÓ cña tõng bµi tËp ®Ó t×m
hiÓu)
Th«ng thêng ®Ó t×m hiÓu mét ®o¹n v¨n th¬ cÇn híng dÉn häc sinh
®äc kü ®o¹n trÝch, x¸c ®Þnh ®îc néi dung chÝnh cña ®o¹n trÝch th«ng
qua mét sè c©u hái gîi ý.
T¸c gi¶ viÕt bµi (®o¹n) v¨n (th¬) nh»m diÔn t¶ g× ?

3
 - §iÒu ®ã ®îc thÓ hiÖn qua nh÷ng tõ ng÷, h×nh ¶nh , chi tiÕt nµo
vµ nh÷ng biÖn ph¸p nghÖ thuËt nµo ®îc thÓ hiÖn qua c¸c tõ ng÷, h×nh
¶nh ®ã...
- §o¹n th¬ (v¨n) gîi cho em suy nghÜ c¶m xóc g× ?.
c. ViÕt ®o¹n v¨n c¶m thô híng vµo yªu cÇu cña ®Ò :
- §o¹n v¨n cã thÓ b¾t ®Çu b»ng mét c©u “më ®o¹n” ®Ó dÉn d¾t
ngêi ®äc hoÆc tr¶ lêi th¼ng vµo c©u hái chÝnh, tiÕp ®ã cÇn nªu râ c¸c ý
theo yªu cÇu cña ®Ò (c¸c h×nh ¶nh, tõ ng÷, chi tiÕt… lµm to¸t néi dung..
th©n ®o¹n ; cuèi cïng cã thÓ kÕt ®o¹n b»ng mét c©u ng¾n gän ®Ó gîi l¹i
néi dung c¶m thô.
Víi tõng d¹ng bµi cô thÓ cã thÓ tr×nh bµy theo c¸c bíc c¬ b¶n sau :
* D¹ng bµi ph¸t hiÖn h×nh ¶nh thêng cã c¸c bíc sau :
+ Ph¸t hiÖn, nªu ra c¸c h×nh ¶nh.
+ T¸i hiÖn vÎ ®Ñp, nªu ý nghÜa cña h×nh ¶nh th«ng qua nghÖ
thuËt.
+ Nªu bËt ®îc t tëng, t×nh c¶m cña t¸c gi¶.
+ C¶m xóc cña b¶n th©n.
* D¹ng bµi c¶m thô h×nh tîng nh©n vËt
1. Nªu c¸c chi tiÕt vÒ :


+ Ngo¹i h×nh cña nh©n vËt (®îc thÓ hiÖn qua tõ








ng÷, h×nh ¶nh nµo)

+ Hµnh ®éng
+ Lêi nãi
2. Nªu bËt tÝnh c¸ch, phÈm chÊt… cña nh©n vËt.
3. T tëng chñ ®¹o, ý nghÜa s©u xa cña mÈu chuyÖn, cña t¸c gi¶ ®îc
thÓ hiÖn qua nh©n vËt.
4. C¶m xóc cña b¶n th©n
* Víi c¸c d¹ng bµi cßn l¹i gåm 4 bíc sau :
+ Ph¸t hiÖn nghÖ thuËt
+ ChØ ra néi dung

4
 + Nªu t tëng, t×nh c¶m cña t¸c gi¶
+ C¶m xóc cña b¶n th©n.

phÇn II : Mét sè bµi tËp c¶m thô theo

c¸c chñ ®iÓm ch¬ng tr×nh SGK líp 4

chñ ®iÓm : th¬ng ngêi nh thÓ th¬ng th©n

Bµi 1 : Tr×nh bµy c¶m nhËn cña em vÒ “Lßng th¬ng ngêi” mét nÐt
tÝnh c¸ch tiªu biÓu cña DÕ MÌn trong c©u chuyÖn “DÕ MÌn bªnh vùc kÎ
yÕu” cña nhµ v¨n T« Hoµi.
Gîi ý :
1. Chi tiÕt thÓ hiÖn hµnh ®éng cña DÕ MÌn
- Quan t©m ®Õn ngêi yÕu ®uèi bÊt h¹nh : Nghe “TiÕng khãc tû tª”
nh×n thÊy “chÞ nhµ trß ®ang gôc ®Çu” bªn t¶ng ®¸ cuéi “®Õn gÇn” “g¹n
hái m·i”.
- Bªnh vùc gióp ®ì ngêi gÆp ho¹n n¹n “XoÌ hai cµng ra” “D¾t chÞ
Nhµ Trß ®i”.
- Lêi nãi “Em ®õng sî, h·y vÒ víi t«i ®©y…”
2. TÝnh c¸ch, phÈm chÊt : DÕ MÌn rÊt “giµu lßng th¬ng ngêi” lu«n
quan t©m gióp ®ì ngêi gÆp khã kh¨n ho¹n n¹n.
3. T tëng, ý nghÜa : Ca ngîi nh÷ng con ngêi giµu lßng nh©n ¸i.
4. C¶m xóc cña b¶n th©n c¶m phôc, yªu mÕn, häc tËp.
Tham kh¶o : Nh©n vËt DÕn MÌn trong mÈu chuyÖn “DÕ mÌn bªnh
vùc kÎ yÕu” cña Nhµ v¨n T« Hoµi ®· ®Ó l¹i cho ta Ên tîng tuyÖt ®Ñp. §ã
lµ mét con ngêi giµu t×nh th¬ng ngêi : Khi nghe “TiÕng khãc tØ tª” vµ
thÊy chÞ Nhµ Trß “gôc ®Çu” bªn t¶ng ®¸ cuéi, nÕu lµ ngêi kh¸c ch¾c sÏ
thê ¬, bá mÆc nhng DÕ MÌn ®· “®Õn gÇn” vµ “gÆn hái” cho thÊy DÕn
MÌn ®· rÊt quan t©m ®Õn mäi ngêi. H×nh ¶nh chÞ Nhµ Trß “®· bÐ nhá
l¹i gÇy gß qu¸” vµ ®«i c¸nh “ng¾n chïn chôt” ®· lµm DÕ MÌn rÊt c¶m th-
¬ng, chó ta cµng xóc ®éng h¬n tríc c¶nh ngé bÊt h¹nh cña chÞ : “mÑ mÊt”
“sèng thui thñi” mét m×nh, råi “tóng thiÕu” … l¹i cßn bÞ ®e däa bëi mãn
nî truyÒn ®êi cña bän nhÖn. Cø chØ “XoÌ hai cµng ra” “d¾t chÞ Nhµ trß
5
®i vµ lêi nãi “Em ®õng sî… cµng thÓ hiÖn râ h¬n phÈm chÊt ®¸ng quý
cña DÕ MÌn giµu t×nh th¬ng yªu, s½n sµng che chë, gióp ®ì nh÷ng ngêi
yÕu ®uèi bÊt h¹nh. DÕ MÌn ®óng lµ biÓu tîng cña t×nh th¬ng yªu, lßng
nh©n ¸i. DÕ MÌn ®· ®Ó l¹i trong lßng ta bao t×nh c¶m mÕn th¬ng, c¶m
phôc.
Bµi 2 : H×nh ¶nh chÞ Nhµ Trß trong mÈu chuyÖn “DÕ MÌn bªnh
vùc kÎ yÕu” ®· ®Ó l¹i trong lßng ngêi ®äc bao c¶m th¬ng. H·y tr×nh bµy
c¶m nhËn cña em.
Gîi ý : H×nh ¶nh chÞ Nhµ Trß ®îc miªu t¶ qua c¸c chi tiÕt :
+ Ngo¹i h×nh : “bÐ nhá l¹i gÇy yÕu” “c¸nh non nít l¹i ng¾n chïn
chïn”.
+ Hoµn c¶nh : “mÑ mÊt” “sèng thui thñi” “bÞ ®e do¹” : “®¸nh”
“vÆt c¸nh vÆt ch©n ¨n thÞt”…
 ChÞ lµ hiÖn th©n cña sù yÕu ®uèi, bÊt h¹nh vµ bÞ bãc lét trong
x· héi.
- C¶m xóc cña b¶n th©n : th¬ng c¶m, xóc ®éng.
Bµi 3 : §o¹n th¬
“V× con mÑ khæ ®ñ ®iÒu
Quanh ®«i m¾t mÑ ®· nhiÒu nÕp nh¨n
Con mong mÑ khoÎ dÇn dÇn
Ngµy ¨n ngon miÖng ®ªm n»m ngñ ngon
Råi ra ®äc s¸ch cÊy cµy
MÑ lµ ®Êt níc th¸ng ngµy cña con”.
“MÑ èm” TrÇn §¨ng Khoa

Theo em, h×nh ¶nh nµo gãp phÇn nhiÒu nhÊt lµm nªn c¸i hay cña
®o¹n th¬ trªn ! V× sao ?.
Gîi ý :
+ H×nh ¶nh “MÑ lµ ®Êt níc, th¸ng ngµy cña con” gãp phÇn lµm nªn
c¸i hay cña ®o¹n th¬.
+ NghÖ thuËt so s¸nh “MÑ-§Êt níc, th¸ng ngµy”

6
 + H×nh ¶nh “§Êt níc” “th¸ng ngµy” cho thÊy trong suy nghÜ cña ng-
êi con mÑ lµ tÊt c¶ nh÷ng g× vÜ ®¹i, lín lao vµ cao quý kh«ng bao giê
thiÕu ®îc víi mçi con ngêi.
+ ThÊy ®îc t×nh yªu th¬ng lßng biÕt ¬n v« h¹n cña con c¸i ®èi víi
mÑ.
+ T×nh c¶m cña b¶n th©n : ThÊm thÝa c«ng ¬n cña mÑ
Bµi 4 : “T«i lôc t×m hÕt tói nä tói kia, kh«ng cã tiÒn, kh«ng cã ®ång
hå, kh«ng cã c¶ mét chiÕc kh¨n tay. Trªn ngêi t«i ch¼ng cã tµi s¶n g× . Ng-
êi ¨n xin vÉn ®îi t«i. Tay vÉn ch×a ra run lÈy bÈy”.
T«i ch¼ng biÕt lµm c¸ch nµo. T«i n¾m chÆt lÊy bµn tay run rÈy
kia.
- ¤ng ®õng giËn ch¸u, ch¸u kh«ng cã ®Ó cho «ng c¶”
(“Ngêi ¨n xin” – Tuèc-Ghª-NhÐp”).
Tr×nh bµy suy nghÜ cña em vÒ nh©n vËt cËu bÐ ®îc miªu t¶ trong
®o¹n v¨n trªn.
Gîi ý :
Hµnh ®éng “Lôc t×m hÕt tói nä tói kia”
“N¾m chÆt lÊy bµn tay run rÈy”
+ Lêi nãi : “¤ng ®õng giËn ch¸u …”
 CËu bÐ lµ mét con ngêi cã tÊm lßng nh©n hËu th¬ng c¶m vµ
muèn gióp ®ì «ng l·o ¨n xin nghÌo khæ dï «ng l·o vµ cËu lµ hai con ngêi ë
hai hoµn c¶nh kh¸c nhau.
- ý nghÜa : Ca ngîi nh÷ng con ngêi giµu lßng nh©n ¸i.
- C¶m xóc cña b¶n th©n : yªu quý – c¶m phôc – häc tËp.

Chñ ®iÓm : M¨ng mäc th¼ng

Bµi 1 : §o¹n th¬ :

“Nßi tre ®©u chÞu mäc cong
Cha lªn ®· nhän nh ch«ng l¹ thêng
Lng trÇn ph¬i n¾ng ph¬i s¬ng

7
 Cã manh ¸o céc tre nhêng cho con”
“Tre ViÖt Nam” NguyÔn Duy
§o¹n th¬ trªn cã nh÷ng h×nh ¶nh nµo ®Ñp. Nªu ý nghÜa ®Ñp ®Ï cña
nh÷ng h×nh ¶nh ®ã.
Gîi ý : H×nh ¶nh m¨ng tre “nhän nh ch«ng” : Cho thÊy sù kiªu h·nh,
hiªn ngang, bÊt khuÊt, b¶n chÊt ngay th¼ng, kh¶ng kh¸i cña “nßi tre” 
nghÖ thuËt so s¸nh.
+ H×nh ¶nh “lng trÇn ph¬i n¾ng ph¬i s¬ng”  gîi sù d·i dÇu, chÞu
®ùng mäi khã kh¨n cña tre.
+ H×nh ¶nh “manh ¸o céc tre nhêng cho con” gîi sù liªn tëng ®Õn sù
che chë, hy sinh tÊt c¶ v× m¨ng non cña trÎ.
+ Th«ng qua nh÷ng phÈm chÊt ®¸ng quý cña tre ®Õn ca ngîi phÈm
chÊt tèt ®Ñp cña ngêi ViÖt Nam, d©n téc ViÖt Nam : Kiªn cêng bÊt
khuÊt, ngay th¼ng chÞu th¬ng chÞu khã  thÓ hiÖn t×nh yªu vµ lßng tù
hµo cña nhµ th¬ ®èi víi tre ViÖt Nam d©n téc ViÖt Nam.
+ C¶m xóc cña b¶n th©n : Yªu quý vµ tù hµo .
Bµi 2 : “N¨m qua ®i, th¸ng qua ®i
Tre giµ m¨ng mäc cã g× l¹ ®©u
Mai sau
Mai sau
Mai sau
§Êt xanh tre m·i xanh mµu tre xanh”.
“Tre ViÖt Nam” – NguyÔn
Du
Em h·y cho biÕt nh÷ng c©u th¬ trªn nh»m kh¼ng ®Þnh ®iÒu g× ?
C¸ch diÔn ®¹t cña nhµ thê cã g× ®éc ®¸o nh»m gãp phÇn kh¼ng ®Þnh
®iÒu ®ã.
Gîi ý :
+ NghÖ thuËt : ®iÖp tõ “Mai 3 lÇn






sau”
“xanh”

8
 + §iÖp tõ “Mai sau” nh¾c l¹i 3 lÇn thÓ hiÖn rÊt ®Ñp sù kÕ tiÕp tre
giµ - m¨ng mäc ®ång thêi gîi c¶m xóc vÒ kh«ng gian vµ thêi gian nh më ra
v« tËn t¹o cho ý th¬ bay bæng.
§iÖp tõ “xanh” (3 lÇn)  gîi søc sèng m·nh liÖt, vÜnh cöu cña mµu
s¾c cña trÎ.
 NghÖ thuËt (…) ®· gãp phÇn kh¼ng ®Þnh sù trêng tån, sù sèng
m·nh liÖt cña tre ViÖt Nam, d©n téc ViÖt Nam.
+ C¶m xóc : yªu quý vµ tù hµo vÒ nßi tre ViÖt Nam vÒ d©n téc
ViÖt Nam.
Bµi 3 : Tr×nh bµy c¶m nhËn cña em vÒ nh©n vËt “Gµ trèng” trong
c©u chuyÖn th¬ “Gµ trèng vµ C¸o” cña t¸c gi¶ La-Ph«ng-Ten.
Tham kh¶o : §äc truyÖn th¬ “Gµ trèng vµ C¸o” cña nhµ th¬ La-
Ph«ng-Ten ta cã Ên tîng thËt s©u s¾c vÒ chó Gµ Trèng ®¸ng yªu. Chó ta
thËt th«ng minh nhanh nhÑn víi c¸i d¸ng “v¾t vÎo” trªn cµnh vµ “tinh
nhanh lâi ®êi”. Nhng tríc mét l·o c¸o giµ cã c¸i d¸ng “®on ®¶” vµ nh÷ng
lêi ®êng mËt ngät ngµo “k×a anh b¹n quý, xin mêi xuèng ®©y” vµ c¸i
th«ng ®iÖp tuyÖt vêi mµ C¸o mang ®Õn liÖu gµ ta sÏ xö lý thÕ nµo ?. Gµ
r»ng xin ®îc “ghi ¬n” trong lßng ®· khiÕn ta giËt m×nh lo l¾ng cho Gµ
Trèng, lÜnh m¹ng cña Gµ Trèng râ ra. Sao khi bÞ c¸o lõa g¹t vµ råi : “k×a
t«i thÊy cÆp chã s¨n tõ xa ch¹y l¹i ch¾c loan tin nµy” ®· khiÕn c¸o ta “hån
bay ph¸ch l¹c” “qu¾p ®u«i, co c¼ng” ch¹y mÊt khiÕn ta thë phµo nhÑ
nhâm vµ bËt lªn tiÕng cêi s¶ng kho¸i tríc sù th«ng minh tuyÖt vêi cña Gµ
Trèng. Víi lêi kÓ chuyÖn b»ng nh÷ng vÇn th¬ nhÑ nhµng, dÝ dám, c©u
chuyÖn lµ mét bµi häc s©u s¾c ®õng véi tin nh÷ng lêi nãi ngät ngµo cña
kÎ xÊu mµ h¹i ®Õn th©n vµ nh©n vËt gµ trång ®· ®Ó l¹i cho ta t×nh c¶m
yªu quý vµ mÕn phôc.
Bµi 4 : Tr×nh bµy c¶m nhËn cña em vÒ nh©n vËt C¸o trong c©u
chuyÖn “Gµ trèng vµ C¸o”. Qua ®ã em rót ra bµi häc g× ?.

Chñ ®iÓm “ Trªn ®«i c¸nh íc m¬”

Bµi 1 : §o¹n v¨n “Tr¨ng ®ªm nay s¸ng qu¸ ! Tr¨ng mai cßn s¸ng h¬n.
Anh mõng cho c¸c em vui tÕt trung thu ®éc lËp ®Çu tiªn vµ anh mong íc
ngµy mai ®©y nh÷ng tÕt trung thu t¬i ®Ñp h¬n n÷a sÏ ®Õn víi c¸c em”
“Trung thu ®éc lËp” – ThÐp Míi.

9
 - §o¹n v¨n trªn gióp em c¶m nhËn ®îc ®iÒu g× ? Em cã suy nghÜ
g×, m¬ íc g× vÒ t¬ng lai cña §Êt níc ?.
Gîi ý :
+ C©u c¶m ë ®Çu ®o¹n v¨n “Tr¨ng ®ªm nay s¸ng qu¸” gîi vÎ ®Ñp
cña ¸nh tr¨ng vµ c¶m xóc vui síng cña anh chiÕn sü khi ng¾m tr¨ng ®éc
lËp ®Çu tiªn.
+ C¸c tõ chØ c¶m xóc “mõng” “mong íc” tõ gîi t¶ “t¬i ®Ñp”  diÔn
t¶ niÒm vui, nh÷ng suy nghÜ cña anh chiÕn sü vÒ t¬ng lai t¬i ®Ñp cña
c¸c em cña ®Êt níc.
+ Suy nghÜ vµ m¬ íc cña b¶n th©n :
Bµi 2 : “NÕu chóng m×nh cã phÐp l¹
H¸i triÖu v× sao xuèng cïng
§óc thµnh «ng mÆt trêi míi
M·i m·i kh«ng cßn mïa ®«ng”
“NÕu chóng m×nh cã phÐp l¹” -§inh H¶i
§o¹n th¬ thÓ hiÖn nh÷ng ®iÒu g× ®Ñp ®Ï. Em cã nh÷ng c¶m nhËn
g× khi ®äc ®o¹n th¬ trªn.
Gîi ý : + NghÖ thuËt liªn tëng
BiÓu tîng “¤ng mÆt trêi” gîi mét thÕ giíi Êm no h¹nh phóc, ®Çy ¸nh
s¸ng. BiÓu tîng “Mïa ®«ng” gîi sù l¹nh lÏo, ®ãi rÐt, nghÌo khæ.
+ C¸ch dïng c¸c ®éng tù “h¸i” “®óc” thÓ hiÖn kh¸t väng cña tuæi
th¬ muèn chinh phôc vò trô bao la vµ c¸c hµnh tinh xa x«i.
+ §o¹n th¬ thÓ hiÖn sinh ®éng íc m¬ cao ®Ñp ®Çy tÝnh nh©n v¨n
cña tuæi th¬ kh«ng cßn ®ãi rÐt nghÌo khæ vµ bÊt c«ng. C¸c em íc m¬ mét
thÕ giíi tèt ®Ñp ®Çy ¸nh s¸ng v¨n minh, Êm no vµ h¹nh phóc.
+ C¶m xóc cña b¶n th©n
Bµi 3 : §o¹n th¬
“NÕu chóng m×nh cã phÐp l¹
Ho¸ tr¸i bom thµnh tr¸i ngon
Trong ruét kh«ng cßn thuèc næ

10
 ChØ toµn kÑo vµ bi trßn”
“NÕu chóng m×nh cã phÐp l¹”- §inh H¶i
Tr×nh bµy c¶m nhËn cña em khi ®äc ®o¹n th¬ trªn.

Chñ ®iÓm “Cã chÝ th× nªn”

Bµi 1 : Em cã suy nghÜ g× vÒ nh©n vËt NguyÔn HiÒn trong c©u

chuyÖn “¤ng Tr¹ng th¶ diÒu”.
Tham kh¶o :
§äc mÉu chuyÖn “¤ng Tr¹ng th¶ diÒu” ta thùc sù ngìng mé tµi n¨ng
(t chÊt vµ ®øc tÝnh ham häc, chÞu khã cña nh©n vËt NguyÔn HiÒn, «ng
lµ ngêi cã trÝ th«ng minh “thiªn bÈm”. Míi lªn s¸u tuæi «ng ®· “häc ®©u
hiÓu ®Êy” vµ cã trÝ nhí “l¹ thêng” khiÕn thÇy gi¸o ph¶i “kinh ng¹c” .
Song ®iÒu ®¸ng quý h¬n ë «ng ®ã lµ ®øc tÝnh chÞu khã, ham häc, ý chÝ
vît lªn nh÷ng khã kh¨n ®Ó v¬n lªn, ta h·y xem c¸ch häc cña «ng : V× nhµ
nghÌo, «ng ph¶i bá häc nhng hµng ngµy «ng võa ch¨n tr©u võa “nghe gi¶ng
nhê ngoµi cöa líp” bµn häc cña «ng lµ “lng tr©u” s¸ch vë cña «ng lµ “mÆt
c¸t” lµ “l¸ chuèi” bót mùc lµ “ngãn tay” “m¶nh g¹ch” … vµ «ng ®· ®ç
Tr¹ng Nguyªn khi míi 13 tuæi, «ng lµ tr¹ng nguyªn trÎ nhÊt trong lÞch sö níc
ta. B»ng nh÷ng c©u v¨n kÓ méc m¹c, dÔ hiÓu, c©u chuyÖn “¤ng Tr¹ng
th¶ diÒu” ®· cho ta hiÓu ®îc nh÷ng ®øc tÝnh quý b¸u cña Tr¹ng Nguyªn
NguyÔn HiÒn, «ng lµ niÒm tù hµo cña ®Êt níc d©n téc vµ lµ tÊm g¬ng
s¸ng cho tuæi trÎ chóng ta ngµy nay.
Bµi 2 : ý chÝ vµ nghÞ lùc cña nh©n vËt B¹ch Th¸i Bëi trong c©u
chuuyÖn “Vua tµu thuû B¹ch Th¸i Bëi” ®· ®Ó cho em c¶m nhËn g× ?
Chñ ®iÓm : “TiÕng s¸o diÒu”

Bµi 1 : §o¹n v¨n

“Tuæi th¬ cña t«i ®îc n©ng lªn tõ nh÷ng c¸nh diÒu. ChiÒu chiÒu,
trªn b·i th¶, bän trÎ môc ®ång chóng t«i hß hÐt thi nhau th¶ diÒu. C¸nh
diÒu mÒm m¹i nh c¸nh bím, chóng t«i vui síng ®Õn ph¸t d¹i khi nh×n lªn
trêi. TiÕng s¸o diÒu vi vu trÇm bæng. S¸o ®¬n, s¸o kÐp, s¸o bÌ nh gäi thÊp
xuèng nh÷ng v× sao.
“C¸nh diÒu tuæi th¬” T¹ Duy Anh.

11
 Tr×nh bµy c¶m nhËn cña em khi ®äc ®o¹n th¬ trªn ?
Gîi ý : NghÖ thuËt : so s¸nh, dïng h×nh ¶nh gîi t¶ : “C¸nh diÒu mÒm
m¹i nh c¸nh bím”, “vui síng ®Õn ph¸t d¹i”, “vi vu, trÇm bæng”.
+ Nh©n ho¸ : “n©ng” , “gäi”.
+ Néi dung ca ngîi vÎ ®Ñp ®éc ®¸o cña c¸nh diÒu vµ niÒm vui ngé
nghÜnh ®¸ng yªu cña trÎ th¬.
+ C¶m xóc b¶n th©n : Gîi nhí kû niÖm…
Bµi 2 : Tuæi con lµ tuæi Ngùa
Nhng mÑ ¬i ®õng buån
DÉu c¸ch nói c¸ch rõng
DÉu c¸ch s«ng c¸ch bÓ
Cßn t×m vÒ víi mÑ
Ngùa con vÉn nhí ®êng”
(“Tuæi Ngùa” Xu©n Quúnh)
T¸c gi¶ muèn nãi ®iÒu g× qua ®o¹n th¬ trªn ?
Nªu c¶m nghÜ cña em !
§o¹n tham kh¶o : §o¹n th¬ lµ lêi nh¾n nhñ dÔ th¬ng, chøa chan bao
t×nh c¶m th©n th¬ng mµ ngêi con dµnh cho mÑ. Nhµ th¬ Xu©n Quúnh
®· cã c¸ch diÔn t¶ thËt ®éc ®¸o. Ngêi con “Tuæi Ngùa” dï ®· kh«n lín, tr-
ëng thµnh, ®· bay ®i mu«n ph¬ng nhng vÉn lu«n nhí vÒ mÑ, híng vÒ
mÑ, vÉn t×m vÒ cè h¬ng gÆp mÑ dï xa c¸ch mu«n trïng nói, rõng, s«ng,
biÓn.
“DÉu c¸ch nói…
…nhí ®êng”
Côm tõ “vÉn nhí” kh¼ng ®Þnh mét niÒm tin, mét t×nh nghÜa thuû
chung son s¾t. §o¹n th¬ ®Ëm ®µ, gîi c¶m gióp ta c¶m nhËn ®îc t×nh c¶m
cña Xu©n Quúnh dµnh cho “MÑ thËt s©u nÆng vµ ®Ñp ®Ï”.

12
 Chñ ®iÓm : Ngêi ta lµ hoa ®Êt

Bµi 1 : §o¹n th¬

“S«ng La ¬i s«ng La
Trong veo nh ¸nh m¾t
Bê tre xanh im m¸t
M¬n mít ®«i hµng mi”
“BÌ xu«i S«ng La” Vò Duy Th«ng
§o¹n th¬ trªn cã nh÷ng h×nh ¶nh nµo ?. §o¹n th¬ trªn cã nh÷ng h×nh
¶nh nµo ? T¸i hiÖn vÎ ®Ñp cña h×nh ¶nh ®ã vµ nªu c¸ch nghÜ cña em khi
®äc ®o¹n th¬ ?.
Gîi ý : §o¹n th¬ cã hai h×nh ¶nh
+ S«ng La – trong veo nh ¸nh m¾t
+ Bê tre xanh im m¸t – m¬n mít ®«i hµng mi
+ NghÖ thuËt nh©n ho¸, so s¸nh khiÕn c¸c h×nh ¶nh ®ã trë nªn sinh
®éng, ®Ñp ®Ï vµ hÊp dÉn.
+ §o¹n th¬ gióp ta c¶m nhËn vÎ ®Ñp thanh b×nh, ªm ¶ vµ quyÕn rò
cña dßng s«ng La.
+ T×nh c¶m g¾n bã yªu th¬ng cña t¸c gi¶ víi dßng s«ng.
Bµi 2 : §o¹n th¬
“BÌ ®i chiÒu thÇm th×
Gç lîn ®µn thong th¶
Nh bÇy tr©u lim dim
§¾m m×nh trong ªm ¶”.
(“BÌ xu«i s«ng La” Vò Duy Th«ng)
NghÖ thuËt nµo ®· ®îc t¸c gi¶ sö dông trong ®o¹n th¬ trªn. Nªu c¶m
nhËn cña em khi ®äc ®o¹n th¬.

13
 Gîi ý :
+ NghÖ thuËt : nh©n ho¸ “ChiÒu thÇm th×”
So s¸nh bÌ gç nh “®µn” c¸ lîn “thong th¶” nh “bÇy
tr©u” ®ang “lim dim” t¾m m¸t trªn dßng níc trong xanh “ªm ¶”.
+ C¸c tõ l¸y “thÇm th×” “thong th¶” “lim dim” “ªm ¶” ®îc dïng rÊt
®¾t cã t¸c dông ®Æc t¶ buæi chiÒu thanh b×nh th¬ méng trªn dßng s«ng
La.

Chñ ®iÓm “VÎ ®Ñp mu«n mµu”

Bµi 1 : §o¹n v¨n “§øng ng¾m c©y sÇu riªng, t«i cø nghÜ m·i vÒ c¸i
d¸ng c©y kú l¹ nµy. Th©n nã kh¼ng khiu, cao vót, cµnh ngang th¼ng
®uét, thiÕu c¸i d¸ng cong, d¸ng nghiªng, chiÒu qu»n chiÒu lîn cña c©y
xoµi, c©y nh·n. VËy mµ khi tr¸i chÝn, h¬ng to¶ ngµo ng¹t, vÞ ngät ®Õn
®am mª”.
“SÇu riªng” – Mai V¨n T¹o
Em cã nhËn xÐt vµ c¶m nghÜ g× khi ®äc ®o¹n v¨n trªn.
Gîi ý : §o¹n v¨n miªu t¶ d¸ng vÎ ®Æc cña c©y vµ h¬ng vÞ cña tr¸i
s©u riªng.
H×nh ¶nh (th©n c©y) “kh¼ng khiu” , “cao vót”
Cµnh : “ngang” , “th¼ng ®uét”
L¸ : nhá, xanh vµng, nh l¸ hÐo.
 d¸ng vÎ ®Æc biÖt cña c©y sÇu riªng
+ Qu¶ sÇu riªng : “h¬ng to¶ ngät ngµo, vÞ ngät ®am mª”
Tõ “vËy mµ” ®îc dïng rÊt ®¾t nh»m nhÊn m¹nh sù ®èi lËp gi÷a vÎ
bªn ngoµi vµ gi¸ trÞ néi dung cña nã (qu¶ sÇu riªng).
 Qua c¸ch miªu t¶ ®éc ®¸o trªn, ngêi ®äc nh©n ra gi¸ trÞ ®Æc
biÖt cña c©y sÇu riªng, mét lo¹i tr¸i quý hiÕm cña MiÒn Nam.
Bµi 2 : §o¹n th¬
“D¶i m©y tr¾ng ®á dÇn trªn ®Ønh nói
S¬ng hång lam «m Êp nãc nhµ gianh

14
 Trªn con ®êng viÒn tr¾ng mÐp ®åi xanh
Ngêi c¸c Êp tng bõng ra chî tÕt”
“Chî TÕt” - §oµn V¨n Cõ
§o¹n th¬ trªn miªu t¶ c¶nh g× ? Nªu c¶m nhËn cña em khi ®äc ®o¹n
th¬ trªn.
§o¹n tham kh¶o : §o¹n th¬ lµ mét bøc tranh ng«n tõ ®Çy mµu s¾c
vÒ khung c¶nh t¬i ®Ñp tr¸ng lÖ cña mét vïng quª vµo buæi “b×nh minh”.
Trong ¸nh b×nh rùc rì d¶i m©y tr¾ng ë ®Ønh nói “®á dÇn” lªn, nh÷ng giät
s¬ng mai long lanh nh nh÷ng viªn ngäc “hång lam” ®ang “«m Êp” nh÷ng
nãc nhµ giµnh n¬i th«n Êp råi con ®êng uèn lîn “viªn tr¾ng” nhng mÐp
®åi xanh. §Ønh nói, nãc nhµ, con ®êng… T©t c¶ ®Òu mang mµu s¾c tinh
kh«i rùc rì. Víi ãc quan s¸t tinh tÕ vµ c¸ch sö dông tõ ng÷ chÝnh x¸c biÓu
c¶m cña nhµ th¬, c¶nh vËt gÇn gòi quen thuéc cña quª h¬ng trë nªn ®Ñp
®Ï, sèng ®éng lung linh s¾c mµu. Qua ®ã ta c¶m nhËn t×nh c¶m tha thiÕt
cña nhµ th¬ víi quª h¬ng.
Bµi 3 : §o¹n th¬
S¬ng tr¾ng rá ®Çu cµnh nh giät s÷a
Tia n¾ng tia nh¸y hoµi trong ruéng lóa
Nói uèn m×nh trong chiÕc ¸o the xanh
§åi thoa son n»m díi ¸nh b×nh minh
“Chî TÕt” §oµn V¨n Cõ
NghÖ thuËt nµo ®· gãp phÇn lµm nªn nÐt ®éc ®¸o cña ®o¹n th¬
trªn ? Nªu c¶m nhËn cña em ?.
Bµi 4 : §o¹n th¬
Ta h¸t bµi ca gäi c¸ vµo
Gâ thuyÒn ®· cã nhÞp tr¨ng sao
BiÓn cho ta c¸ nh lßng mÑ
Nu«i lín ®êi ta tù thuë nµo”
“§oµn thuyÒn ®¸nh c¸” Huy CËn
§o¹n th¬ miªu t¶ c¶nh g× ? Nªu c¶m nhËn cña em khi ®äc ®o¹n th¬
trªn.

15
 Chñ ®iÓm : Kh¸m ph¸ thÕ giíi

Bµi 1 :
§o¹n v¨n “Phong c¶nh ë ®©y thËt ®Ñp. Tho¾t c¸i, l¸c ®¸c l¸ vµng
r¬i trong kho¶nh kh¾c mïa thu. Tho¾t c¸i, tr¾ng long lanh mét c¬n ma
tuyÕt trªn cµnh ®µo, lª, mËn. Tho¸t c¸i, giã xu©n h©y hÈy nång nµn víi
nh÷ng b«ng hoa lay ¬n mµu ®en nhung hiÕm quý”
“§êng ®i Sa Pa” NguyÔn Phan H¸ch
- Em nhËn xÐt g× vÒ c¸ch dïng tõ ®Æt c©u ë ®o¹n v¨n trªn. Nªu t¸c
dông cña c¸ch dïng tõ ®Æt c©u ®ã.
Gîi ý :
- §iÖp tõ “tho¾t c¸i” (3 lÇn) (tr¹ng ng÷ gîi c¶m gi¸c vÒ thêi gian).
- §¶o ng÷ “Tr¾ng long lanh mét c¬n ma tuyÕt”
“l¸c ®¸c, l¸ vµng r¬i”
- C¸ch dïng tõ ®Æt c©u rÊt ®Æc biÖt ®ã gîi c¶m gi¸c ®ét ngét, ngì
ngµng nhÊn m¹nh sù thay ®æi nhanh chãng cña thêi gian vµ sù biÕn ®æi
kú l¹ cña c¶nh s¾c thiªn nhiªn ë Sa Pa.
Bµi 2 : §o¹n th¬
“Dßng s«ng míi ®iÖu lµm sao
N¾ng lªn mÆc ¸o lôa ®µo thít tha
Tra vÒ trêi réng bao la
¸o xanh s«ng mÆc nh lµ míi may”
“Dßng s«ng mÆc ¸o” NguyÔn Träng
T¹o
NghÖ thuËt nµo ®îc sö dông trong ®o¹n th¬ trªn ? nghÖ thuËt ®ã cã
t¸c dông g× trong viÖc miªu t¶ vÎ ®Ñp cña dßng s«ng quª h¬ng.
Gîi ý :
+ NghÖ thuËt nh©n ho¸ lång dïng h×nh ¶nh gîi t¶ “®iÖu” “mÆc ¸o
lôa ®µo thít tha” “¸o xanh s«ng mÆc”.

16
 + T¸c dông : Gîi sù biÕn ®æi kú diÖu mµu s¾c cña dßng s«ng theo
thêi gian nh»m miªu t¶ vÎ ®Ñp ®éc ®¸o cña dßng s«ng quª h¬ng – dßng
s«ng ®Ñp nh nµng thiÕu n÷ ®iÖu ®µ thÝch lµm duyªn lµm d¸ng.
+ ThÓ hiÖn t×nh yªu tha thiÕt cña t¸c gi¶ víi dßng s«ng quª h¬ng.
+ C¶m xóc cña b¶n th©n.
Bµi 3 : §o¹n v¨n
“Chao «i ! Chó chuån chuån níc míi ®Ñp lµm sao ! Mµu vµng trªn l-
ng chó lÊp l¸nh. Bªn c¸i c¸nh máng nh giÊy bãng. C¸i ®Çu trßn vµ hai con
m¾t long lanh nh thuû tinh. Th©n chó nhá vµ thon vµng nh mµu vµng cña
n¾ng mïa thu. Chó ®Ëu trªn mét canh léc võng ng¶ dµi trªn mÆt hå”.
“Chó chuån chuån níc” NguyÔn ThÕ Héi
NghÖ thuËt nµo ®îc sö dông trong ®o¹n th¬ trªn ? nªu t¸c dông cña
biÖn ph¸p nghÖ thuËt ®ã.
Gîi ý : NghÖ thuËt so s¸nh
“C¸nh máng nh giÊy bãng”
“M¾t nh thuû tinh”
“Vµng nh mµu vµng cña n¾ng mïa thu”
+ NghÖ thuËt dïng h×nh ¶nh gîi t¶ “lÊp l¸nh” “long linh”
+ C¸ch dïng tõ béc lé c¶m xóc m¹nh “chao «i!” .
+ T¸c dông : C¸ch so s¸nh võa cô thÓ võa sinh ®éng lµm næi bËt
h×nh d¸ng, mµu s¾c, vÎ ®Ñp hÊp dÉn cña chó chuån chuån níc.
+“Chao «i … lµm sao ! Béc lé” c¶m gi¸c thÝch thó cña t¸c gi¶ tríc vÎ
®Ñp cña chó chuån chuån  t×nh yªu c¶nh vËt quª h¬ng cña t¸c gi¶.
Chñ ®iÓm : T×nh yªu cuéc sèng
Bµi 1 : Bµi th¬ “Trong tï kh«ng rîu còng kh«ng hoa
C¶nh ®Ñp ®ªm nay khã h÷ng hê
Ngêi ng¾m tr¨ng soi ngoµi cöa sæ
Tr¨ng nhßm khe cöa ng¾m nhµ th¬”.
“Ng¾m Tr¨ng” Hå ChÝ Minh
Tr×nh bµy c¶m nhËn cña em vÒ bµi th¬ trªn.
§o¹n v¨n tham kh¶o : B¸c Hå lµ vÞ l·nh tô vÜ ®¹i cña d©n téc ta, ng-
êi cßn lµ mét nhµ th¬ tµi ba. B¸c ®· viÕt rÊt nhiÒu bµi th¬ hay, ý mçi bµi
th¬ B¸c viÕt ®Òu ng¾n, ý th¬ méc m¹c dÔ hiÓu vµ rÊt s©u s¾c. “Ng¾m

17
tr¨ng” lµ mét bµi th¬ B¸c viÕt trong nhµ tï cña Tëng Giíi Th¹ch. Bµi th¬
mang nÐt ®Ñp cña con ngêi B¸c : B¸c lµ ngêi yªu thiªn nhiªn v× thÕ tríc
c¶nh ®Ñp cña ®ªm tr¨ng B¸c vÉn “khã h÷ng hê” dï trong tï, ch©n tay bÞ
cïm bÞ trãi, ch¼ng cã rîu, hoa ®Ó thëng thøc . “Trong tï… h÷ng hê”
Vµ c¸ch ng¾m tr¨ng cña B¸c thËt kh¸c thêng :
“Ngêi ng¾m… ng¾m nhµ th¬”
NghÖ thuËt nh©n ho¸ tr¨ng “nhãm” , “ng¾m” sö dông rÊt khÐo lÐo
khiÕn ta c¶m thÊy dêng nh tr¨ng kh«ng cßn lµ vËt mµ ®· trë thµnh ngêi
b¹n tri ©m, tri kû cña B¸c vµ díi ¸nh m¾t cña tr¨ng B¸c kh«ng cßn lµ ngêi tï
mµ lµ mét nhµ th¬ tao nh·.
Bµi th¬ “Ng¾m tr¨ng” lµ sù thÓ hiÖn t©m hån trong s¸ng, phong
th¸i thanh tao, ung dung tù t¹i cña B¸c ®ång thêi còng thÓ hiÖn t×nh yªu
tr¨ng, yªu thiªn nhiªn cña B¸c.
Bµi 2 : §o¹n th¬ “Bay cao cao vót
chim biÕn mÊt råi
ChØ cßn tiÕng h¸t
Lµm xanh da trêi”
“Con chim ChiÒn ChiÖn” Huy
CËn
Tr×nh bµy c¶m nhËn cña em khi ®äc ®o¹n th¬ trªn.
Gîi ý :
+ §o¹n th¬ nªu lªn t¸c dông kú diÖu cña tiÕng chim hãt.
+ Ca ngîi cuéc sèng thanh b×nh, t¬i ®Ñp cña quª h¬ng, ®Êt níc.

* *
*

PhÇn III : mét sè bµi c¶m thô c¸c ®o¹n v¨n

®o¹n th¬ hay ngoµi ch¬ng tr×nh

18
 Bµi 1 : §o¹n th¬
“Nhµ anh cã mét c©y hång
Qua son nhón nh¶y ®Ìn lång cµnh t¬
C©y hång nh thùc nh m¬
Kh¸ch qua ®êng nh÷ng ngÈn ng¬ ghÐ nh×n”
“C©y Hång” – Tè H÷u
Em cã nhËn xÐt g× vÒ nghÖ thuËt miªu t¶ trong ®o¹n th¬ trªn. Víi
c¸ch miªu t¶ Êy, nhµ th¬ gióp em c¶m nhËn ®îc h×nh ¶nh c©y hång nh thÕ
nµo ?.
Gîi ý :
+ NghÖ thuËt : dïng h×nh ¶nh gîi t¶. “Nhón nhÈy” “ngÈn ng¬”
So s¸nh : “Qu¶ son” – “§Ìn lång”
+ Néi dung : Miªu t¶ vÎ ®Ñp rùc rì quyÕn rò cña c©y hång vµo mïa
qu¶ chÝn.
Bµi 2 : §o¹n th¬
“Vui sao khi chím vµo hÌ
X«n xao tiÕng sÎ, tiÕng ve b¸o mïa
Rén rµng lµ mét c¬n ma
Trªn ®ång b«ng lóa còng võa uèn c©u”
“Mïa xu©n – mïa hÌ” TrÇn §¨ng Khoa
§o¹n th¬ trªn miªu t¶ c¶nh g× ?
Tr×nh bµy c¶m nhËn cña em vÒ ®o¹n th¬.
Gîi ý :
+ NghÖ thuËt : ®¶o ng÷ - dïng tõ gîi t¶
“X«n xao – tiÕng sÎ, tiÕng ve”
“Rén rµng lµ mét c¬n ma”.

+ Néi dung : §o¹n th¬ miªu t¶ khung c¶nh t¬i ®Ñp sèng ®éng cña quª
h¬ng khi chím vµo hÌ.

Bµi 3 : “Quª em ®ång lóa n¬ng d©u

Bªn dßng s«ng nhá nhÞp cÇu b¾c ngang
Dõa xanh to¶ m¸t ®êng lµng

19
 Ng©n nga giäng h¸t, rén rµng tiÕng thoi”.
“Quª em” Nguyªn Hå
Quª em hiªn lªn qua bµi th¬ ®Ñp nh thÕ nµo ? NghÖ thuËt nµo ®·
lµm nªn c¸i ®Ñp ®ã. Con c¶m nhËn g× vÒ t×nh c¶m cña nhµ th¬ ®èi víi
quª h¬ng.
Gîi ý :
+ NghÖ thuËt :
- LiÖt kª c¸c sù vËt, “®ång lóa” n¬ng d©u, dßng s«ng, c©y cÇu,
dõa…
- §¶o ng÷ “Ng©n nga giäng h¸t
“Rén rµng tiÕng thoi”
+ NghÖ thuËt so s¸nh vµ liÖt kª c¸c sù vËt ®îc sö dông khÐo lÐo gîi
c¶nh ®Ñp gÇn gòi, gi¶n dÞ mµ nªn th¬ vµ cuéc sèng sinh ho¹t s«i næi vui
t¬i cña quª h¬ng.
+ §o¹n th¬ thÓ hiÖn t×nh yªu, sù g¾n bã cña nhµ th¬ ®èi víi c¶nh
vËt quª h¬ng.
+ C¶m xóc cña b¶n th©n : yªu thÝch c¶nh vËt quª h¬ng g¾n bã víi
quª h¬ng.
Bµi 4 : “Bªn nµy lµ nói uy nghiªm
Bªn kia lµ c¸nh ®ång liÒn ch©n m©y
Xãm lµng xanh m¸t bãng c©y
S«ng xa tr¾ng c¸nh, buåm bay lng trêi”
“Quª em” TrÇn §¨ng Khoa
C¶nh quª h¬ng hiÖn lªn trong bµi th¬ trªn ®Ñp nh thÕ nµo ? Nªu
c¶m nhËn cña em khi ®äc bµi th¬ trªn.
Gîi ý : CÇn nªu ®îc
+ NghÖ thuËt :
- Dïng h×nh ¶nh gîi t¶ nói “uy nghiªm” ; c¸nh ®ång “liÒn ch©y
m©y” “xanh m¸t” .
- §¶o ng÷ : “Xanh m¸t bãng c©y” , “Tr¾ng c¸nh buåm”
 Néi dung : C¶nh quª h¬ng ®Ñp, th¬ méng, thanh b×nh, yªn ¶, s¬n
thuû h÷u t×nh – thÓ hiÖn t×nh c¶m, sù g¾n bã, tù hµo cña t¸c gi¶ víi quª h-
¬ng.

20
 Béc lé ®îc c¶m xóc cña b¶n th©n (hiÓu biÕt h¬n vÒ vÎ ®Ñp riªng
biÖt cña c¸c vïng quª, yªu vµ thªm tù hµo vÒ ®Êt níc t¬i ®Ñp, trï phó).
Bµi 5 : Em h·y nªu c¶m nhËn cña m×nh khi ®äc bµi th¬ sau :
Sau lµn ma bôi th¸ng ba
Luü tre xÐm ®á nh lµ löa thiªu
NÒn trêi rõng rùc s¸ng treo
Tëng nh ngùa s¾t sím chiÒu vÉn bay.
(“Th¸ng ba” – TrÇn §¨ng Khoa)
Gîi ý : NghÖ thuËt dïng h×nh ¶nh gîi t¶ luü tre “xÐm ®á” nÒn trêi
“rõng rùc”
+ So s¸nh : “Cá c©y xem ®á nh lµ löa thiªu
+ Liªn tëng: H×nh ¶nh ngùa Th¸nh Giãng
+ Néi dung : C¶nh s¾c t¬i ®Ñp, huy hoµng tr¸ng lÖ cña quª h¬ng
vµo th¸ng ba.
Bµi 6 : “Mïa xu©n hoa në ®Ñp t¬i
Bím con, bím mÑ ra ch¬i hoa hång
Bím mÑ hót mËt ®Çu b«ng
Bím con ®ïa víi nô hång ®á t¬i”.
“Mïa xu©n – mïa hÌ” – TrÇn §¨ng Khoa
Nªu c¶m nhËn cña con khi ®äc ®o¹n th¬ trªn ?.
Gîi ý : CÇn nªu ®îc
+ NghÖ thuËt dïng tõ gîi t¶ “®Ñp t¬i” “®á t¬i”, nh©n ho¸ : “ra
ch¬i” “®ïa”  C¶nh ®Ñp t¬i t¾n, sèng ®éng cña vên hoa mïa xu©n.

Bµi 7 : Lªn th¨m nhµ B¸c h«m nay

Tr¾ng ngÇn hoa huÖ h¬ng bay dÞu hiÒn
Tëng trong truyÖn cæ, c¶nh tiªn
Nhµ sµn m¸t mÎ kÒ bªn mÆt hå”
“Lªn th¨m nhµ B¸c” H»ng Ph¬ng

C¶nh nhµ B¸c qua c¶m nhËn cña nhµ th¬ cã nh÷ng nÐt ®Ñp g× ?
Em h·y tr×nh bµy râ.

21
 Bµi 8 : “Mïa xu©n ®i d¹o ngoµi ®ång nh ba chó trÎ tuæi. ChØ cÇn
bµ chñ ®ã liÕc nh×n xuèng c¸i khe lµ con suèi lËp tøc b¾t ®Çu ch¶y rãc
r¸ch, trµn trÒ. Mïa xu©n tiÕn bíc ®Òu mçi bíc l¹i lµm nh÷ng con suèi reo
to h¬n…” “ChiÕc nhÉn b»ng thÐp” –
Pant«pxki
Néi dung chÝnh cña ®o¹n v¨n trªn lµ g× ? NghÖ thuËt nµo ®· lµm
næi bËt c¸i hay c¸i ®Ñp cña ®o¹n v¨n ?
Gîi ý : CÇn nªu ®îc
+ NghÖ thuËt nh©n ho¸ : “liÕc, d¹o, bíc”
So s¸nh “Mïa xu©n … nh bµ chñ trÎ tuæi”
+ Néi dung : VÎ ®Ñp cña c¶nh giao mïa cña níc Nga xinh ®Ñp.

Chñ ®iÓm t×nh c¶m gia ®×nh

Bµi 1 : NghÜ vÒ ngêi bµ yªu quý, nhµ th¬ NguyÔn Thôy Kha viÕt :
“Tãc bµ tr¾ng tùa m©y b«ng
ChuyÖn bµ nh giÕng c¹n xong l¹i ®Çy”
NghÖ thuËt so s¸nh trong 2 dßng th¬ trªn gióp em thÊy râ h×nh ¶nh
ngêi bµ nh thÕ nµo ?.
Gîi ý :
- M¸i tãc tr¾ng cña bµ ®îc so s¸nh víi h×nh ¶nh “m©y b«ng” trªn trêi
cho thÊy : Bµ cã vÎ ®Ñp hiÒn tõ cao quý vµ ®¸ng kÝnh träng…
- ChuyÖn cña bµ kÓ (cho ch¸u nghe) ®îc so s¸nh víi h×nh ¶nh c¸i
“giÕng” th©n thuéc ë lµng quª ViÖt Nam cø “c¹n xong l¹i ®Çy” ý nãi kho
chuyÖn cña bµ rÊt nhiÒu kh«ng bao giê hÕt, ®ã lµ nh÷ng c©u chuyÖn bµ
kÓ cho ch¸u nghe víi t×nh yªu th¬ng ®Ñp ®Ï.
- T×nh c¶m yªu quý kÝnh träng cña nhµ th¬ (ngêi ch¸u) ®èi víi bµ.
Bµi 2 : Trong bµi v¨n “VÒ th¨m bµ” nhµ v¨n Th¹ch Lam cã viÕt :
“Thanh ®i, ngêi th¼ng, m¹nh, c¹nh bµ lng ®· cßng. Tuy vËy Thanh
c¶m thÊy chÝnh bµ che chë cho m×nh còng nh nh÷ng ngµy cßn nhá”.
Em c¶m nhËn ®îc ý nghÜa g× ®Ñp ®Ï qua ®o¹n v¨n trªn ?.
* Yªu cÇu :

22
 - ChØ ra ®îc nghÖ thuËt dïng h×nh ¶nh ®èi lËp.
- Nªu ®îc ý nghÜa :
+ T×nh yªu th¬ng cña bµ ®èi víi Thanh thËt bao la réng lín, lu«n che
chë cho Thanh trong suèt cuéc ®êi.
+ T×nh c¶m yªu quý, kÝnh träng vµ biÕt ¬n cña ngêi ch¸u ®èi víi
bµ.
Bµi 3 : Trong bµi th¬ “Con cß” nhµ th¬ ChÕ Lan Viªn viÕt “
“Con dï lín vÉn lµ con cña mÑ
§i hÕt ®êi, lßng mÑ vÉn theo con”
Hai dßng th¬ trªn gióp em c¶m nhËn ®îc ®iÒu g× ®Ñp ®Ï vµ s©u
s¾c ?
Bµi 4 : Quª h¬ng lµ bµn tay mÑ
DÞu dµng h¸i l¸ mång t¬i
B¸t canh ngät ngµo to¶ khãi
Sau chiÒu tan häc ma r¬i”
Em c¶m nhËn ®îc ®iÒu g× qua ®o¹n th¬ trªn ?
* Gîi ý : NghÖ thuËt : so s¸nh, dïng h×nh ¶nh gîi t¶.
* Néi dung : T×nh yªu th¬ng, sù ch¨m sãc cña ngêi mÑ ®èi víi con.
Sù kÝnh yªu, lßng biÕt ¬n cña ngêi con ®èi víi mÑ.

Chñ ®iÓm B¸c Hå

Bµi 1 : Trong bµi th¬ “ViÕng l¨ng B¸c” nhµ th¬ ViÔn Ph¬ng viÕt
“Ngµy ngµy mÆt trêi ®i qua trªn l¨ng
ThÊy mét mÆt trêi trong l¨ng rÊt ®á
Ngµy ngµy dßng ngêi ®i trong th¬ng nhí
KÕt trµng hoa d©ng b¶y m¬i chÝn mïa xu©n”.
H×nh ¶nh “mÆt trêi” trong ®o¹n th¬ trªn cã ý nghÜa g× ®Ñp ®Ï vµ
s©u s¾c ? Nªu c¶m nhËn cña em khi ®äc ®o¹n th¬ trªn.
Gîi ý : H×nh ¶nh “mÆt trêi” ë dßng th¬ thø nhÊt chØ mÆt trêi cã
thËt trªn vò trô cña chóng ta : MÆt trêi lu«n to¶ ¸nh s¸ng ®em sù sèng ®Õn

23
cho con ngêi vµ mu«n vËt, mÆt trêi cã ý nghÜa v« cïng to lín ®èi víi sù
sèng.
H×nh ¶nh mÆt trêi ë dßng th¬ thø 2 (cã ý so s¸nh ngÇm) muèn nãi
®Õn B¸c Hå kÝnh yªu vµ t×nh th¬ng yªu bao la cña B¸c, sù hy sinh to lín
cña B¸c dµnh cho nh©n d©n cho ®Êt níc gièng nh ¸nh s¸ng mÆt trêi.
T×nh c¶m, sù kÝnh träng biÕt ¬n cña nh©n d©n ®èi víi B¸c.
Bµi 2 : “¤i ! Lßng B¸c vËy cø th¬ng ta.
Th¬ng cuéc ®êi chung th¬ng cá hoa
ChØ biÕt quªn m×nh cho hÕt th¶y
Nh dßng s«ng ch¶y lÆng phï sa”.
(“Theo ch©n B¸c” Tè H÷u)
§o¹n th¬ trªn cã h×nh ¶nh nµo ®Ñp g©y xóc ®éng nhÊt víi em v×
sao ?
* Tham kh¶o
H×nh ¶nh “dßng s«ng ch¶y nÆng phï sa” lµ h×nh ¶nh ®Ñp vµ g©y
xóc ®éng nhÊt bëi nã ®îc dïng ®Ó so s¸nh víi tÊm lßng yªu th¬ng quªn
m×nh v× d©n v× níc cña B¸c. Dßng s«ng quª h¬ng mang nÆng phï sa hay
tÊm lßng cña B¸c lóc nµo còng chøa chan t×nh yªu th¬ng dµnh cho mçi
chóng ta. B¸c chia sÎ t×nh th¬ng cho tÊt c¶ mäi ngêi, cho cá c©y hoa l¸ mµ
ch¼ng nghÜ ®Õn riªng m×nh. Dßng s«ng còng vËy cø ch¶y m·i ch¶y m·i,
®em ®Õn cho ®«i bê nh÷ng h¹t phï sa ®á hång ®Ó lµm nªn h¹t g¹o, lµm
nªn cuéc sèng Êm no h¹nh phóc. §o¹n th¬ lµ sù thÓ hiÖn t×nh c¶m kÝnh
yªu, sù biÕt ¬n cña t¸c gi¶ nãi riªng vµ cña nh©n d©n ta nãi chung ®èi víi
B¸c Hå kÝnh yªu.
Trªn ®©y lµ mét sè d¹ng bµi tËp c¶m thô mµ T«i ®· biªn so¹n dùa
theo ch¬ng tr×nh s¸ch gi¸o khoa líp 4 hiÖn hµnh vµ mét sè bµi tËp c¶m thô
ngoµi ch¬ng tr×nh ®Ólµm t liÖu båi dìng. Ngoµi ra T«i ®Ò nghÞ c¸c thÇy
c« tham kh¶o thªm c¸c d¹ng bµi tËp c¶m thô ®· ®îc tr×nh bµy rÊt kü ë c¸c
cuèn tµi liÖu båi dìng häc sinh giái TiÕng ViÖt líp 4 ®Ó cã ®îc ph¬ng
ph¸p vµ néi dung tèt nhÊt gãp phÇn n©ng cao chÊt lîng cho häc sinh giái .
Xin tr©n träng c¶m ¬n !

24
25