c


 





c
Kháng sinh là mӝt vũ khí quan trӑng đӇ chӕng lҥi các vi sinh vұt gây bӋnh. Tuy nhiên vӟi
tình hình sӱ dөng kháng sinh mӝt cách không kiӇm soát như hiӋn nay đã dүn tӟi mӝt loҥt
các hӋ quҧ mà ngày nay con ngưӡi đang phҧi vҩt vҧ khҳc phөc nó. Các hӋ quҧ có thӇ thҩy
ngay đó là vi khuҭn đã trӣ nên kháng thuӕc hơn làm cho hiӋu quҧ điӅu trӏ không cao.
ViӋc sӱ dөng kháng sinh hӧp lý phҧi dӵa vào chҭn đoán lâm sàng chính xác và rҩt cҫn
thiӃt phҧi dӵa vào kӃt quҧ xét nghiӋm vi sinh đӇ đӏnh rõ bҧn chҩt cӫa vi khuҭn gây bӋnh
và tính nhҥy cҧm cӫa nó vӟi kháng sinh. Tuy nhiên, trong nhӳng trưӡng hӧp cҫn điӅu trӏ
ngay, trưӟc khi phân lұp đưӧc vi khuҭn thì phҧi dӵa vào kinh nghiӋm và sӵ hiӇu biӃt vӅ
tính nhҥy cҧm phә biӃn đӕi vӟi kháng sinh cӫa vi khuҭn gây ra bӋnh cӫa vұt nuôi. Vì tҫm
quan trӑng và ý nghĩa to lӟn cӫa viӋc sӱ dөng kháng sinh hӧp lý, chúng ta không nên sӱ
dөng kháng sinh mӝt cách tùy tiӋn khi vұt nuôi có triӋu chӭng nhiӉm khuҭn, mà cҫn tӟi ý
kiӃn cӫa ngưӡi có chuyên môn.
Cùng quá trình hӑc tұp, nghiên cӭu vӅ kháng sinh kӃt hӧp vӟi thӵc tӃ cӫa viӋc sӱ dөng
kháng sinh nên tôi chӑn và nghiên cӭu chuyên đӅ R

 €өc đích là đӇ hiӇu sâu
hơn nӳa vӅ kháng sinh, phân lo̩i kháng sinh, cơ ch͇ tác đ͡ng cͯa kháng sinh và nguyên
t̷c s͵ dͭng kháng sinh.



  c
  
 

 !"#$%&'%
Khi cơ thӇ đang bӏ vi sinh vұt gây bӋnh tҩn công mҥnh thì cҫn sӱ dөng ngay
các biӋn pháp đӇ ngăn chһn sӵ nhân lên cӫa chúng, mӝt phương pháp hiӋu quҧ
là sӱ dөng chҩt kháng sinh thích hӧp vӟi liӅu lưӧng đӭng theo chӍ dүn. Vұy
kháng sinh là gì ? Có các nhóm kháng sinh nào và cơ chӃ hoҥt đӝng cӫa chúng
ra sao?
Năm 1938, Fleming nhұn đưӧc thư cӫa hai nhà khoa hӑc tӯ trưӡng Đҥi hӑc
Oxford là Ernst Boris Chain và Howard Walter Florey, vӟi lӡi đӅ nghӏ đưӧc
hӧp tác vӟi ông đӇ tiӃp tөc thӵc hiӋn công trình nghiên cӭu vӅ penicillin và hӑ
đã thӱ nghiӋm thành công penicillin trên chuӝt vào 1940.
Năm 1941, nhóm đã chӑn đưӧc loҥi nҩm penicillin ưu viӋt nhҩt là chӫng
Penicillin Chrysogenium, chӃ ra loҥi penicillin có hoҥt tính cao hơn cҧ triӋu
lҫn penicillin do Fleming tìm thҩy lҫn đҫu năm 1928.
Năm 1945, Fleming đưӧc giҧi thưӣng Nobel vӅ y hӑc cùng vӟi Ernst Boris
Chain và Howard Walter Florey.
€ӝt sӕ kháng sinh khác : Sulfonamid đưӧc Gerhard Domard (Đӭc) tìm ra vào
 năm 1932 và Streptomycin đưӧc Selman Waksman và Albert Schat tìm ra vào
năm 1934. Sau này đһt biӋt ӣ hai thұp kӹ cuӕi cӫa thӃ kӹ XX, công nghӋ sinh
hӑc và hóa dưӧc phát triӇn mҥnh, ngưӡi ta đã tìm ra đưӧc rҩt nhiӅu loҥi kháng
sinh mӟi. Ngày nay con ngưӡi biӃt đưӧc khoҧng 8000 chҩt kháng sinh, 100
loҥi đưӧc dùng trong Y khoa và Thú y.
( $'%')*!"#$%&'%
Kӹ nguyên hiӋn đҥi cӫa hóa trӏ liӋu kháng khuҭn đưӧc bҳt đҫu tӯ viӋc tìm ra
sulfonamid (Domagk, 1936). Thӡi kǤ vàng son cӫa kháng sinh bҳt đҫu tӯ khi
sҧn xuҩt penicilin đӇ dùng trong lâm sàng (1941). Khi đó, kháng sinh đưӧc coi
là nhӳng chҩt do vi sinh vұt tiӃt ra (vi khuҭn, vi nҩm), có khҧ năng kìm hãm
sӵ phát triӇn cӫa vi sinh vұt khác.
VӅ sau, vӟi sӵ phát triӇn cӫa khoa hӑc, ngưӡi ta đã có thӇ tәng hӧp, bán tәng
hӧp các kháng sinh tӵ nhiên (chloramphenicol); tәng hӧp nhân tҥo các chҩt có
tính kháng sinh: sulfamid, quinolon hay chiӃt xuҩt tӯ vi sinh vұt nhӳng chҩt
diӋt đưӧc tӃ bào ung thư (actinomycin).
Vì thӃ đӏnh nghĩa kháng sinh đã đưӧc thay đәi. Kháng sinh là nhӳng chҩt do
vi sinh vұt tiӃt ra hoһc nhӳng chҩt hóa hӑc bán tәng hӧp, tәng hӧp vӟi nӗng
đӝ rҩt thҩp có khҧ năng đһc hiӋu kìm hãm sӵ phát triӇn hoһc diӋt đưӧc vi
khuҭn.
Kháng sinh (antibiotic) bҳt nguӗn tӯ tiӃng Hy Lҥp, Fnti có nghĩa là chӕng lҥi,
Biotic có nghĩa là sӵ sӕng sӵ sӕng, Fntibiotic có nghĩa là chӕng lҥi sӵ sӕng.
Kháng sinh hay còn g͕i là trͭ sinh là nhͷng ch̭t có kh̫ năng tiêu di͏t vi
khu̱n hay kìm hãm s͹ phát tri͋n cͯa vi khu̱n m͡t cách đ̿c hi͏u. Nó có tác
dͭng lên vi khu̱n ͧ c̭p đ͡ phân t͵, thưͥng là m͡t v͓ trí quan trong cͯa vi
khu̱n hay m͡t ph̫n ͱng trong quá trình phát tri͋n cͯa vi khu̱n
‘‘ 
 
 
Có nhi u cách phân lo i kháng sinh, tùy theo m c đích nghiên c u và cách s d ng
thu c.
1.3.1. D a vào m c đ tác d ng
Thu c kháng sinh di t khu n (bactericidial antibiotics) g m nh ng kháng sinh có c
ch tác d ng đ n kh năng t o vách t bào, sinh t ng h p DNA và RNA gi i phóng
men autolyza, vi khu n t phân gi i: Nhóm lactamin g m các lo i penicillin và các
thu c thu c nhóm cephalosporin, nhóm aminoglucozid (streptomycin, neomycin,
kanamycin, gentamycin, framomycin), nhóm đa peptid: colistin, bacitracin,
vancomycin.
Thu c kháng sinh kìm khu n (bacteriostatic antibiotics) g m các thu c c ch sinh
t ng h p protein c a vi khu n b ng cách g n vào các enzym hay các ribosome 30s,
50s và 70s. Các thu c Sulphamid teracillin, chloramphenicol, erythromycin,
novobiocin, các thu c đ c ph i h p gi a sulphamid v i trimethorpim theo t l 5/1
và tiamulin.
1.3.2. D a vào ph tác d ng kháng sinh
Nhóm có ph tác d ng h p, ch tác d ng ch y u lên m t lo i hay m t nhóm vi
khu n nào đó: Penicillin c đi n ch tác d ng lên vi khu n Gr+ hay nhóm thu c ch
tác d ng lên vi khu Gr- nh streptomycin.
Nhóm kháng sinh có ph tác d ng r ng, chúng có tác d ng v i c vi khu n Gr+, Gr-,
Ricketsiea, virus c l n, đ n bào: chloramphenicol, tetracillin.
Nhóm kháng sinh dùng ngoài hay các thu c không ho c ít đ c h p th đ ng tiêu
hóa. Thu c thu c nhóm này th ng đ c, bao g m các thu c có tác d ng v i vi khu n
Gr- nh : baxitraxin, heliomycin, tác d ng v i vi khu n Gr+ nh : neomycin, polymycin.
Nhóm kháng sinh ch ng lao: rifamycin.
Nhóm kháng sinh ch ng n m nh : nystatin, grycefulvin, ampoterytin ʹ B.
1.3.3. D a vào ngu n g c
Kháng sinh có ngu n g c t sinh v t, x khu n.
Nhóm kháng sinh có ngu n g c hóa d c hay do con ng i t ng h p nên.
1.3.4. D a vào c ch tác d ng
D a vào c ch tác d ng ng i ta phân thành 2 nhóm:
Nhóm kháng sinh có tác d ng lên t bào vi khu n g m các thu c:
& Thu c tác d ng lên quá trình t o vách t bào: Penicillin và các thu c thu c
nhóm k ʹ lactamin, vancomycin, baxitracin͙
& Thu c tác d ng lên màng t bào. Các thu c này làm r i lo n tính th m c a v và
màng nguyên sinh ch t t bào vi khu n, làm cho ch c năng hàng rào c a màng b
phá h y, vi khu n b r i lo n quá trình đ ng hóa và d hóa. Do v y m t kh năng
l y ch t dinh d ng c n thi t và th i các s n ph m c a quá trình d hóa ra ngoài:
colistin, polymycin͙
Nhóm thu c tác d ng lên h phi bào làm r i lo n các ho t đ ng s ng c a t bào
trong nguyên sinh ch t g m:
& Thu c làm r i lo n và c ch t ng h p protein c a t bào vi khu n m c
ribosome. Vi khu n không t o nên các ch t tham gia vào quá trình phân chia, di
truy n c a t bào. Thu c g n vào các ti u ph n 30s, 50s và 70s c a ribosome trong
t bào vi khu n.
& Thu c c ch s t ng h p nên các acid nucleotic: DNA và RNA. Các thu c này r t
đ c, dùng đ ch a ung th , ít dùng trong thú y. .