Professional Documents
Culture Documents
1.1. CAÏC KHAÏI NIÃÛM CÅ BAÍN VÃÖ QUAÍN LYÏ MÄI TRÆÅÌNG .
Hiãûn nay chæa coï mäüt âënh nghéa thäúng nháút vãö quaín lyï mäi træåìng .
Theo mäüt säú taïc giaí, thuáût ngæî vãö quaín lyï mäi træåìng bao gäöm hai khêa caûnh :
quaín lyï nhaì næåïc vãö mäi træåìng vaì quaín lyï cuía caïc doanh nghiãûp , khu væûc
dán cæ vãö mäi træåìng . Trong âoï , khêa caûnh thæï hai coï muûc tiãu chuí yãúu laì
tàng cæåìng hiãûu quaí cuía saín xuáút (hãû thäúng quaín lyï mäi træåìng theo ISO
14.000 ) vaì baío vãû sæïc khoeí cuía ngæåìi lao âäüng , dán cæ såïng trong khu væûc
coï caïc hoaût âäüng saín xuáút .
Phán têch mäüt säú âënh nghéa , coï thãø tháúy quaín lyï mäi træåìng coï ba khêa
caûnh täøng håüp caïc biãûn phaïp thêch håüp , taïc âäüng vaì âiãöu chènh caïc hoaût
âäüng cuía con ngæåìi , våïi muûc âêch chênh laì giæî haìi hoaì quan hãû giæîa mäi
træåìng vaì phaït triãøn , giæîa nhu cáöu cuía con ngæåìi vaì cháút læåüng cuía mäi
træåìng , giæîa hiãûn taûi vaì khaí nàng chëu âæûng cuía traïi âáút - “phaït triãøn bãön
væîng.” Tæì âoï coï thãø taûm thåìi nãu ra mäüt âënh nghéa toïm tàõt :” quaín lyï mäi
træåìng laì mäüt lénh væûc quaín lyï xaî häüi , nhàòm baío vãû mäi træåìng vaì caïc thaình
pháön cuía mäi træåìng , phuûc vuû sæû nghiãûp phaït triãøn bãön væîng vaì sæí duûng
håüp lyï taìi nguyãn thiãn nhiãn vaì xaî häüi .”quaín lyï mäi træåìng âæåüc thæûc hiãûn
bàòng täøng håüp caïc biãûn phaïp luáût phaïp , chênh saïch , kinh tãú , kyí thuáût , cäng
nghãû , xaî häüi , vàn hoaï , giaïo duûc , .v.v.. Caïc biãûn phaïp naìy coï thãø âan xen ,
phäúi håüp , têch håüp våïi nhau tuyì theo âiãöu kiãûn cuû thãø cuía váún âãö âàût ra .
Viãûc quaín lyï mäi træåìng âæåüc thæûc hiãûn åí moüi qui mä: toaìn cáöu , khu væûc ,
quäúc gia , tènh , huyãûn , cå såí saín xuáút , häü gia âçnh , .v.v..
1.1.2 CAÏC MUÛC TIÃU CUÍA CÄNG TAÏC QUAÍN LYÏ NHAÌ NÆÅÏC VÃÖ MÄI
TRÆÅÌNG :
Muûc tiãu cuía quaín lyï mäi træåìng laì phaït triãøn bãön væîng giæî cho âæåüc
haìi hoaì giæîa phaït triãøn kinh tãú vaì baío vãû mäi træåìng . Hay noïi mäüt caïch khaïc
phaït triãøn kinh tãú âãø taûo ra kinh phê vaì tiãöm læûc âãø baío vãû mäi træåìng taûo ra
caïc tiãöm nàng tæû nhiãn vaì xaî häüi måïi cho cäng cuäüc phaït triãøn kinh tãú trong
tæång lai . Tuyì thuäüc vaìo âiãöu kiãûn tæû nhiãn . kinh tãú xaî häüi , hãû thäúng phaïp
lyï , muûc tiãu phaït triãøn æu tiãn cuía tæìng quäúc gia , muûc tiãu quaín lyï mäi
træåìng coï thãø thay âäøi theo thåìi gian vaì coï nhæîng æu tiãn riãng âäúi våïi mäùi
quäúc gia.
Muûc tiãu cå baín cuía cäng taïc baío vãû mäi træåìng åí næåïc ta trong giai
âoaûn cäng nghiãûp hoaï , hiãûn âaûi hoaï hiãûn nay laì :”Ngàn ngæìa ä nhiãùm mäi
træåìng , phuûc häöi vaì caíi thiãûn mäi træåìng cuía nhæîng nåi , nhæîng vuìng âaî bë
suy thoaïi baío täön âa daûng sinh hoüc , tæìng bæåïc náng cao cháút læåüng mäi
træåìng oí caïc khu cäng nghiãûp , âä thë vaì näng thän goïp pháön phaït triãøn kinh
tãú xaî häüi bãön væîng , náng cao cháút læåüng âåìi säúng cuía nhán dán , tiãún haình
thàõng låüi sæû nghiãûp cäng nghiãûp hoaï , hiãûn âaûi hoaï âáút næåïc v.v..” Theo chè
thë 36CT/TW cuía Bäü chênh trë Ban cháúp haình Trung æång Âaíng Cäüng Saín
Viãût nam , mäüt säú muûc tiãu cuû thãø cuía cäng taïc quaín lyï mäi træåìng Viãût nam
laì :
* Khàõc phuûc vaì phoìng chäúng suy thoaïi , ä nhiãùm mäi træåìng phaït sinh
trong caïc hoaût âäüng säúng cuía con ngæåìi theo nguyãn tàõc phoìng chäúng ä
nhiãùm âæåüc æu tiãn hån khàõc phuûc ä nhiãùm .
Trong giai âoaûn hiãûn nay, caïc biãûn phaïp khàõc phuûc vaì phoìng chäúng ä
nhiãùm chuí yãúu laì :
-Thæûc hiãûn nghiãm chènh quy âënh cuía luáût Baío vãû mäi træåìng , vãö âaïnh giaï
taïc âäüng mäi træåìng trong viãûc xeït duyãût cáúp pheïp caïc quy hoaûch , caïc dæû aïn
âáöu tæ , nãúu baïo caïo âaïnh giaï taïc âäüng mäi træåìng khäng âæåüc cháúp nháûn thç
khäng cho pheïp thæûc hiãûn caïc qui hoaûch , caïc dæû aïn naìy .
-Âäúi våïi caïc cå såí saín xuáút kinh doanh âang hoaût âäüng , càn cæï vaìo kãút quaí
âaïnh giaï taïc âäüng mäi træåìng , caïc bäü caïc ngaình , caïc tènh , caïc thaình phäú täø
chæïc phán loaûi caïc cå såí gáy ä nhiãùm vaì coï kãú hoaûch xæí lyï phuì håüp .
- Trong hoaût âäüng saín xuáút kinh doanh cáön æu tiãn aïp duûng caïc cäng nghãû
saûch , cäng nghãû êt phãú thaíi , tiãu hao êt nguyãn liãûu vaì nàng læåüng bàòng caïch
trang bë , âáöu tæ caïc cäng nghãû måïi , cäng nghãû tiãn tiãún .
- Caïc khu væûc âä thë , caïc khu cäng nghiãûp cáön phaíi såïm coï vaì thæûc hiãûn täút
phæång aïn xæí lyï cháút thaíi , æu tiãn xæí lyï cháút thaíi âäüc haûi , cháút thaíi bãûnh
viãûn nhæ âäút raïc thaíi åí bãûnh viãûn oí nhãût âäü cao , xæí lyï næåïc thaíi bãûnh viãûn .
- Thæûc hiãûn caïc kãú hoaûch quäúc gia æïng cæïu sæû cäú dáöu traìn trãn biãøn , kãú hoaûch
khàõc phuûc háûu quaí cháút âäüc hoaï hoüc duìng trong chiãún tranh .
* Hoaìn chènh hãû thäúng vàn baín luáût phaïp baío vãû mäi træåìng , ban haình caïc
chênh saïch phaït triãøn kinh tãú xaî häüi phaíi gàõn våïi baío vãû mäi træåìng , nghiãm
chènh thi haình luáût baío vãû mäi træåìng . Âãø thæûc hiãûn muûc tiãu trãn cáön quan
tám âãún caïcbiãûn phaïp cuû thãø :
- Raì soaït vaì ban haình âäöng bäü caïc vàn baín dæåïi luáût , caïc quy âënh vãö luáût
phaïp khaïc nhàòm náng cao hiãûu læûc cuía luáût .
- Ban haình caïc chênh saïch vãö thuãú , tên duûng nhàòm khuyãún khêch viãûc aïp
duûng caïc cäng nghãû saûch .
- Thãø chãú hoaï viãûc âoïng goïp chi phê baío vãû mäi træåìng : thuãú mäi træåìng ,
thuãúu taìi nguyãn , quyî mäi træåìng v..v.
- Thãø chãú hoaï viãûc phäúi håüp giaíi quyãút caïc váún âãö phaït triãøn kinh tãú våïi baío
vãû mäi træåìng : trong caïc kãú hoaûch phaït triãøn kinh tãú xaî häüi phaíi coï caïc chè
tiãu , biãûn phaïp baío vãû mäi træåìng . Tênh toaïn hiãûu quaí kinh tãú , so saïnh caïc
phæång aïn phaíi tênh toaïn caí chi phê baío vãû mäi træåìng .
* Tàng cæåìng cäng taïc quaín lyï nhaì næåïc vãö mäi træåìng tæì trung æång âãún
âëa phæång . cäng taïc nghiãn cæïu , âaìo taûo caïn bäü vãö mäi træåìng .
- Náng cáúp cå quan quaín lyï nhaì næåïc vãö mäi træåìng âuí sæïc thæûc hiãûn täút caïc
nhiãûm vuû chung cuía âáút næåïc . ÅÍ âáy mäùi quäúc gia coï caïc phæång aïn täø chæïc
riãng âãø thæûc hiãûn näüi dung quaín lyï nhaì næåïc vãö mäi træåìng .
- Xáy dæûng maûng læåïi quan tràõc mäi træåìng quäúc gia , vuìng laînh thäø vaì gàõn
chuïng våïi hãû thäúng caïc traûm quan tràõc mäi træåìng toaìn cáöu vaì khu væûc. Hãû
thäúng naìy coï chæïc nàng phaín aïnh trung thæûc cháút læåüng mäi træåìng quäúc gia
vaì caïc vuìng laînh thäø .
- Hçnh thaình hãû thäúng cå såí nghiãn cæïu vaì âaìo taûo caïn bäü chuyãn gia vãö
khoa hoüc vaì cäng nghãû mäi træåìng âäöng bäü , âaïp æïng cäng taïc baío vãû mäi
træåìng cuía quäúc gia vaì tæìng ngaình .
- kãú hoaûch hoaï cäng taïc baío vãû mäi træåìng tæì trung æång âãún âëa phæång ,
caïc bäü , caïc ngaình . Thê duû : kinh phê cho cäng taïc baío vãû mäi træåìng trong
ngán saïch nhaì næåïc caïc ngaình .
* Phaït triãøn bãön væîng kinh tãú vaì xaî häüi âáút næåïc theo caïc nguyãn tàõc phaït
triãøn bãön væîng âæåüc häüi âäöng mäi træåìng vaì phaït triãøn thãú giåïi âæa ra vaìo
nàm 1989 ”
- Tän troüng vaì quan tám âãún cuäüc säúng cäüng âäöng .
- Caíi thiãûn vaì náng cao cháút læåüng cuäüc säúng con ngæåìi .
- Baío vãû sæïc säúng vaì tênh âa daûng cuía traïi âáút .
- Giæî væîng trong khaí nàng chëu âæûng cuía traïi âáút .
- Thay âäøi thaïi âäü vaì haình vi con ngæåìi .
- Âãø cho caïc cäüng âäöng tæû quaín lyï láúy mäi træåìng cuía mçnh .
- Taûo ra mäüt cå cáúu quäúc gia thäúng nháút thuáûn låüi cho viãûc cho viãûc phaït triãøn
vaì baío vãû .
- Xáy dæûng mäúi liãn minh toaìn thãú giåïi vãö baío vãû vaì phaït triãøn .
- Xáy dæûng mäüt xaî häüi bãön væîng .
Caïc khêa caûnh cuía phaït triãøn bãön væîng kinh tãú xaî häüi âáút næåïc bao gäöm :
- Bãön væîng vãö kinh tãú : tàng træåíng kinh tãú , thu nháûp , viãûc laìm .
- Bãön væîng vãö taìi nguyãn : caïc nguäön taìi nguyãn âæåüc baío vãû täút chäúng suy thoaïi
- Bãön væîng vãö cháút læåüng mäi træåìng : khäng taûo ra ä nhiãùm vaì suy thoaïi cháút læåün
- Bãön væîng vãö màût xaî häüi : vàn minh xaî häüi , cäng bàòng xaî häüi , giaím caïc tãû
naûn xaî häüi
Xáy dæûng caïc cäng cuû hæîu hiãûu vãö quaín lyï mäi træåìng quäúc gia , caïc vuìng
laînh thäø riãng biãût nhæ :
Xáy dæûng caïc cäng cuû thêch håüp cho tæìng ngaình , tæìng âëa phæång vaì trçnh
âäü phaït triãøn .
Hçnh thaình vaì thæûc hiãûn âäöng bäü caïc cäng cuû quaín lyï mäi træåìng (luáût phaïp ,
kinh tãú , kyî tháût cäng nghãû , caïc chênh saïch xaî häüi ,v.v.) .
1.1.3. CAÏC NGUYÃN TÀÕC QUAÍN LYÏ MÄI TRÆÅÌNG CHUÍ YÃÚU :
Tiãu chê chung cuía cäng taïc quaín lyï mäi træåìng laì âaím baío quyãön
âæåüc säúng trong mäi træåìng trong laình , phuûc vuû sæû phaït triãøn bãön væîng cuía
âáút næåïc , goïp pháön gçn giæî mäi træåìng chung cuía loaìi ngæåìi trãn traïi âáút .
Caïc nguyãn tàõc chuí yãúu cuía cäng quaín lyï mäi træåìng bao gäöm :
Hæåïng tåïi sæû phaït triãøn bãön væîng :
Nguyãn tàõc naìy quuyãút âënh muûc âêch cuía viãûc quaín lyï mäi træåìng . Âãø
giaíi quyãút nguyãn tàõc naìy , cäng taïc quaín lyï mäi træåìng phaíi tuán thuí nhæîng
nguyãn tàõc cuía viãûc xáy dæûng mäüt xaî häüi bãön væîng âaî trçnh baìy , trãn cå såí
âaím baío “ cán bàòng giæîa sæû phaït triãøn kinh tãú xaî häüi vaì baío vãû mäi træåìng “.
Nguyãn tàõc naìy âæåüc sæí duûng trong quaï trçnh xáy dæûng vaì thæûc hiãûn âæåìng
läúi chuí træång , luáût phaïp vaì chênh saïch :
Kãút håüp caïc muûc tiãu quäúc tãú -quäúc gia - vuìng laînh thäø vaì cäüng âäöng dán cæ trong
quaín lyï mäi træåìng :
Mäi træåìng khäng coï ranh giåïi khäng gian , do váûy sæû ä nhiãùm hay suy
thoaïi thaình pháön mäi træåìng åí quäúc gia , vuìng laînh thäø naìy seî coï aính hæåíng
træûc tiãúp tåïi quäúc gia khaïc vaì caïc vuìng laînh thäø khaïc . Âãø thæûc hiãûn âæåüc
nguyãn tàõc naìy , caïc quäúc gia cáön têch cæûc tham gia vaì tuán thuí caïc cäng æåïc ,
nghë âënh quäúc tãú vãö mäi træåìng , âäöng thåìi våïi viãûc ban haình caïc vàn baín
quäúc gia vãö luáût phaïp , tiãu chuáøn , qui âënh.
Viãûc kãút håüp caïc muûc tiãu naìy âæåüc thæûc hiãûn thäng qua caïc qui âënh
luáût phaïp , caïc chæång trçnh haình âäüng , caïc âãö taìi håüp taïc quäúc tãú vaì khu
væûc .
Quaín lyï mäi træåìng cáön thæûc hiãûn bàòng nhiãöu biãûn phaïp vaì cäng cuû täøng håüp
âa daûng vaì thêch håüp :
Caïc biãûn phaïp vaì cäng cuû quaín lyï mäi træåìng ráút âa daûng : luáût phaïp ,
chênh saïch , khoa hoüc , kinh tãú , cäng nghãû , v..v. Mäùi mäüt loaûi biãûn phaïp vaì
cäng cuû trãn coï phaûm vi vaì hiãûu quaí khaïc nhau trong tæìng træåìng håüp cuû thãø
. Vê duû âãø baío vãû mäi træåìng trong nãön kinh tãú thë træåìng , cäng cuû kinh tãú coï
hiãûu quaí täút hån .Trong khi âoï , trong nãön kinh tãú kãú hoaûch thç cäng cuû luáût
phaïp vaì chênh saïch coï caïc thãú maûnh riãng .
Thaình pháön mäi træåìng åí caïc khu væûc cáön baío vãû thæåìng ráút âa daûng ,
do váûy caïc biãûn phaïp vaì cäng cuû baío vãû mäi træåìng aïp duûng cáön âa daûng vaì
thêch håüp våïi tæìng âäúi tæåüng .
Phoìng chäúng tai biãún , suy thoaïi mäi træåìng cáön âæåüc æu tiãn hån viãûc phaíi
xæí lyï häöi phuûc mäi træåìng nãúu âãø xaíy ra ä nhiãùm .
- Phoìng chäúng laì biãûn phaïp êt täún keïm hån xæí lyï nãúu âãø xaíy ra ä nhiãùm
. Thê duû : phoìng chäúng bæåïu cäø bàòng biãûn phaïp sæí duûng muäúi iäút êt täún keïm
hån biãûn phaïp chæîa bãûnh bæåïu cäø khi noï xaïy ra våïi dán cæ .
-Ngoaìi ra khi cháút ä nhiãùm traìn ra mäi træåìng chuïng coï thãø xám nháûp
vaìo táút caí caïc thaình pháön mäi træåìng vaì lan truyãön theo caïc chuäùi thæïc àn vaì
khäng gian xung quanh . Âãø loaûi træì khoíi caïc aính hæåíng cuía cháút ä nhiãùm
âäúi våïi con ngæåìi vaì sinh váût cáön phaíi coï nhiãöu cäng sæïc vaì tiãön cuía hån so
våïi caïc biãûn phaïp phoìng traïnh.
Ngæåìi gáy ä nhiãùm phaíi traí tiãön - ppp ( polluter pays principle )
Âáy laì nguyãn tàõc quaín lyï mäi træåìng do caïc næåïc OECD âæa ra . Nguyãn
tàõc âæåüc duìng laìm cå såí âãø xáy dæûng caïc qui âënh vãö thuãú , phê , lãû phê mäi
træåìng vaì caïc qui âënh xæí phaût haình chênh âäúi våïi caïc vi phaûm vãö quaín lyï
mäi træåìng . dæûa trãn nguyãn tàõc naìy , caïc næåïc âæa ra caïc loaûi thuãú suáút nhæ
thuãú nàng læåüng , thuãú caïcbon , thuãú SO2 , v.v..
Song song våïi nguyãn tàõc trãn , täön taûi nguyãn tàõc ngæåìi sæí duûng traí
tiãön væïi näüi dung laì ngæåìi naìo sæí duûng caïc thaình pháön mäi træåìng thç phaíi
traí tiãön cho viãûc sæí duûng vaì caïc taïc âäüng tiãu cæûc âãún mäi træåìng do viãûc sæí
duûng âoï gáy ra . Phê raïc thaíi , phê næåïc thaíi vaì caïc loaûi phê khaïc laì caïc vê duû
vãö nguyãn tàõc ngæåìi sæí duûng phaíi traí tiãön .
1.1.4 CAÏC NÄÜI DUNG VAÌ CHÆÏC NÀNG CUÍA QUAÍN LYÏ NHAÌ NÆÅÏC VÃÖ
MÄI TRÆÅÌNG
Quaín lyï mäi træåìng laì mäüt näüi dung quaín lyï kinh tãú xaî häüi cuía nhaì
næåïc , khung cáúu truïc caïc näüi dung quaín lyï nhaì næåïc vãö mäi træåìng coï thãø
trçnh baìy dæåïi daûng så âäö hçnh 1.1
Hçnh 1.1 Khung cáúu truïc caïc näüi dung quaín lyï nhaì næåïc
vãö mäi træåìng
Nhaì næåïc
Hiãún phaïp
Hçnh 1.1 âaî cho chuïng ta mäüt khung cáúu truïc caïc näüi dung quaín lyï nhaì næåïc
vãö váún âãö mäi træåìng mong muänú cuía caïc quäúc gia trãn thãú giåïi . Hoaût âäüng
baío vãû mäi træåìng trong thåìi âaûi chuïng ta laì mäüt trong nhæîng hoaût âäüng
quan troüng cuía xaî häüi loaìi ngæåìi nhàòm duy trç vaì sæí duûng håüp lyï caïc daûng taìi
nguyãn mäi træåìng cho sæû phaït triãøn nhán loaûi .Nhaì næåïc våïi tæ caïch âaûi
diãûn cho låüi êch chung cuía toaìn xaî häüi sæí duûng sæïc maûnh quyãön læûc vaì caïc
truyãön thäúng , táûp quaïn cuía dán täüc âãø biãún âæåìng läúi chuí âaûo (phaït triãøn
bãön væîng ) cuía mçnh thaình hiãûn thæûc thäng qua viãûc hçnh thaình mäüt cå cáúu
täø chæïc quaín lyï håüp lyï ( cå cáúu kinh tãú xaî häüi vaì hãû thäúng täø chæïc quyãön læûc
quaín lyï mäi træåìng ) ; mäüt cå chãú sæí duûng nhán læûc hæîu hiãûu ( âäüi nguî cäng
chæïc mäi træåìng vaì cäng chæïc chênh quyãön khaïc ) ; våïi phæång phaïp , hçnh
thæïc , giaíi phaïp quaín lyï thêch håüp ( caïc cäng cuû quaín lyï , chênh saïch quaín lyï ,
caïc giaíi phaïp quaín lyï ) ; taûo ra vaì táûn duûng caïc thåìi cå , caïc quan hãû quäúc tãú
âãø phaït triãøn bãön væîng âáút næåïc .
Trong cäng taïc quaín lyï mäi træåìng coï 3 näüi dung quan troüng nháút bao
gäöm : xáy dæûng cå såí khoa hoüc , kinh tãú , luáût phaïp cho viãûc thi haình cäng taïc
quaín lyï mäi træåìng , thiãút láûp caïc cäng cuû quaín lyï mäi træåìng , täø chæïc caïc
cäng taïc baío vãû vaì quaín lyï mäi træåìng .
Quaín lyï mäi træåìng laì mäüt näüi dung cuía cäng taïc quaín lyï nhaì næåïc vãö
mäi træåìng . ÅÍ næåïc ta caïc näüi dung cuía cäng taïc quaín lyï nhaì næåïc vãö mäi
træåìng âæåüc trçnh baìy trong âiãöu 37 luáût baío vãû mäi træåìng Viãût Nam 1993
gäöm caïc âiãøm sau :
- Ban haình vaì täø chæïc thæûc hiãûn caïc vàn baín phaïp qui vãö baío vãû mäi
træåìng , ban haình hãû thäúng tiãu chuáøn mäi træåìng .
- Xáy dæûng , chè âaûo thæûc hiãûn chiãún læåüc , chênh saïch baío vãû mäi
træåìng , kãú hoaûch phoìng chäúng , khàõc phuûc suy thoaïi mäi træåìng , ä nhiãùm
mäi træåìng , sæû cäú mäi træåìng .
-Xáy dæûng , quaín lyï caïc cäng trçnh baío vãû mäi træåìng vaì caïc cäng trçnh
coï liãn quan âãún baío vãû mäi træåìng .
- Täø chæïc ,xáy dæûng , quaín lyï hãû thäúng quan tràõc âënh kyì âaïnh giaï hiãûn
traûng mäi træåìng , dæû baïo diãùn biãún mäi træåìng .
- Tháøm âënh caïc baïo caïo âaïnh giaï taïc âäüng mäi træåìng cuía caïc dæû aïn vaì
caïc cå såí kinh doanh .
- Cáúp vaì thu häöi giáúy chæïng nháûn âaût tiãu chuáøn mäi træåìng cho caïc cå
såí kinh tãú xaî häüi .
- Giaïm saït thanh tra , kiãøm tra viãûc cháúp haình phaïp luáût veì baío vãû mäi
træåìng , giaíi quyãút caïc khiãúu naûi , täú caïo , tranh cháúp vãö baío vãû mäi træåìng ,
xæí lyï vi phaûm phaïp luáût vãö baío vãû mäi træåìng .
-Âaìo taûo caïc caïn bäü vãö khoa hoüc vaì quaín lyï mäi træåìng .
-Täø chæïc nghiãn cæïu , aïp duûng tiãún bäü khoa hoüc kyî thuáût trong lénh væûc
baío vãû mäi træåìng .
- Quan hãû quäúc tãú trong lénh væûc baío vãû mäi træåìng .
Cäng taïc quaín lyï mäi træåìng coï thãø phán loaûi theo phaûm vi vaì tênh cháút
quaín lyï . Theo phaûm vi quaín lyï coï thãø chia ra caïc loaûi :
- Quaín lyï mäi træåìng khu væûc : khu væûc âä thë , näng thän , biãøn .v.v.
- Quaín lyï mäi træåìng theo ngaình kinh tãú nhæ cäng nghiãûp , cäng
nghiãûp , nàng læåüng , khai thaïc khoïang saín.
- Quaín lyï taìi nguyãn : taìi nguyãn næåïc , taìi nguyãn biãøn , taìi nguyãn
ræìng , taìi nguyãn du lëch v.v.
Theo tênh cháút cuía cäng taïc quaín lyï coï thãø phán loaûi :
- Quaín lyï cháút læåüng mäi træåìng nhæ ban haình vaì kiãøm tra caïc tiãu
chuáøn vãö cháút læåüng khäng khê , næåïc thaíi , næåïc màût , næåïc ngáöm v.v.
- Quaín lyï kyî thuáût mäi træåìng : quaín lyï hãû thäúng quan tràõc , giaïm âënh
, âaïnh giaï cháút læåüng caïc thaình pháön mäi træåìng , caïc traûm phán têch vaì caïc
phoìng thê nghiãûm phán têch cháút læåüng mäi træåìng v..v.
- Quaín lyï kãú hoaûch mäi træåìng : quaín lyï viãûc xáy dæûng vaì thæûc thi caïc
kãú hoaûch baío vãû mäi træåìng tæì trung æång âãún âëa phæång , xáy dæûng caïc
cäng trinh baío vãû mäi træåìng , hçnh thaình vaì quaín lyï quyî mäi træåìng åí trung
æång , caïc ngaình , caïc cáúp âëa phæång .
Trong quaï trçnh thæûc hiãûn , caïc näüi dung quaín lyï trãn âan xen våïi nhau
taûo ra sæû thäúng nháút vaì âäöng bäü cäng taïc baío vãû mäi træåìng . Thê duû : quaín lyï
mäi træåìng âä thë gäöm caí quaín lyï cháút læåüng mäi træåìng , ké thuáût mäi
træåìng vaì kãú hoaûch hoïa mäi træåìng trãn âëa baìn âä thë .
Cå såí phaïp lyï cho caïc cäng taïc quaín lyï mäi træåìng âæåüc trçnh baìy trong
caïc vàn baín phaïp luáût nhæ hiãún phaïp , caïc bäü luáût vaì caïc qui âënh riãng åí
tæìng quäúc gia .ÅÍ næåïc ta cå såí phaïp lyï cuía cäng taïc quaín lyï mäi træåìng âæåüc
thãø hiãûn trong luáût mäi træåìng , Nghë âënh 175/CP vaì caïc vàn baín khaïc . Caïc
vàn baín naìy âæåüc trçnh baìy trong 2 táûp saïch :” Caïc qui âënh phaïp luáût vãö mäi
træåìng Táûp 1-1995 “ vaì “ Caïc qui âënh phaïp luáût vãö mäi træåìng Táûp 2-1997”
cuìng nhiãöu vàn baín liãn quan khaïc nhæ : “Tiãu chuáøn mäi træåìng Viãût Nam
,.v.v.”. Tuy nhiãn , åí næåïc ta mäüt säú vàn baín phaïp lyï cáön thiãút cho cäng taïc
quaín lyï mäi træåìng chæa coï hoàûc chæa âæåüc ban haình nhæ : tiãu chuáøn vaì qui
âënh vãö mäi træåìng cho caïc lénh væûc saín xuáút vaì haìng hoïa cuû thãø , kinh phê
daình cho caïc hoüat âäüng quaín lyï mäi træåìng , .v.v..
Ngaìy 25 thaïng 6 nàm1998 , Bäü chênh trë BCH trung æång Âaíng CSVN
âaî coï vàn baín säú 36-CT/TW “Chè thë vãö tàng cæåìng cäng taïc baío vãû mäi
træåìng trong thåìi kyì cäng nghiãûp hoïa , hiãûn âaûi hoïa âáút næåïc “. Chè thë âaî
nãu lãn caïc quan âiãøm cå baín cuía Âaíng veì baío vãû mäi træåìng vaì 8 giaíi phaïp
âãø thæûc hiãûn cäng taïc baío vãû mäi træåìng trong giai âoaûn hiãûn nay .
Bäún quan âiãøm cå baín cuía Âaíng vãö baío vãû mäi træåìng laì :
- Baío vãû mäi træåìng laì sæû nghiãûp cuía toìan Âaíng , toìan dán , toaìn quán .
- Baío vãû mäi træåìng laì mäüt näüi dung cå baín khäng thãø taïch råìi trong
âæåìng läúi chuí træång vaì kãú hoaûch phaït triãøn kinh tãú cuía táút caí caïc cáúp , caïc
ngaình , laì cå såí quan troüng baío âaím phaït triãøn bãön væîng , thæûc hiãûn thàõng låüi
sæû nghiãûp cäng nghiãûp hoïa , hiãûn âaûi hoïa âáút næåïc .
- Coi phoìng ngæìa vaì ngàn cháûn ä nhiãùm laì nguyãn nhán chuí âaûo kãút
håüp våïi xæí lyï ä nhiãùm , caíi thiãûn mäi træåìng vaì baío täön thiãn nhiãn .
- Kãút håüp phaït huy näüi læûc våïi tàng cæåìng håüp taïc quäúc tã ítrong baío vãû
mäi træåìng vaì phaït triãøn bãön væîng .
Taïm giaíi phaïp âãø thæûc hiãûn cäng taïc baío vãû mäi træåìng næåïc ta trong
giai âoaûn hiãûn nay :
1. Thæåìng xuyãn giaïo duûc , tuyãn truyãön , xáy dæûng thoïi quen , nãúp
säúng vaì caïc phong traìo quáön chuïng baío vãû mäi træåìng . Cuû thãø nhæ : âæa
chæång trçnh baío vãû mäi træåìng vaìo chæång trçnh giaïo duûc cuía táút caí caïc hãû
thäúng giaïo duûc quäúc dán , taûo âiãöu kiãûn cho nhán dán nháûn âæåüc caïc thäng
tin vãö mäi træåìng , âäüng viãn nhán dán thæûc hiãûn nãúp säúng saûch , håüp vãû sinh
, .v.v.
2. Hoìan chènh hãû thäúng vàn baín phaïp luáût baío vãû mäi træåìng , ban
haình caïc chênh saïch phaït triãøn kinh tãú phaíi gàõn våïi baío vãû mäi træåìng ,
nghiãm chènh thi haình luáût mäi træåìng . Giaíi phaïp naìy naìy nhàòm tàng cæåìng
hiãûu læûc cuía cäng taïc quaín lyï mäi træåìng bàòng cäng cuû phaïp luáût .
3. Chuí âäüng phoìng chäúng ä nhiãùm vaì sæû cäú mäi træåìng , khàõc phuûc
tçnh traûng suy thoaïi mäi træåìng .
4. Khai thaïc sæí duûng håüp lyï , tiãút kiãûm taìi nguyãn thiãn nhiãn , baío vãû
âa daûng sinh hoüc , baío täön thiãn nhiãn . Giaíi phaïp nhàòm khàõc phuûc suy thoaïi
taìi nguyãn taïi taûo vaì caûn kiãût taìi nguyãn khäng taïi taûo do viãûc khai thaïc laîng
phê vaì khäng coï täø chæïc hiãûn nay .
5. Tàng cæåìng vaì âa daûng hoïa âaìu tæ cho hoaût âäüng baío vãû mäi træåìng
.giaíi phaïp nhàòm huy âäüng täúi âa moüi nguäön læûc âáöu tæ cho cäng taïc baío vãû
mäi træåìng tæì ngán saïch cuía nhaì næåïc , kinh phê cuía caïc doanh nghiãûp , caïc
täø chæïc caï nhán trong vaì ngoaìi næåïc .
6. Tàng cæåìng cäng taïc quaín lyï nhaì næåïc veì baío vãû mäi træåìng tæì trung
æång âãún âëa phæång . giaíi phaïp âãö ra nhiãûm vuû cuû thãø nhæ : náng cáúp cå
quan quaín lyï mäi træåìng cáúp trung æång tæì cuûc thaình täøng cuûc , tàng
cæåìngnàng læûc quaín lyï mäi træåìng åí âëa phæång bàòng caïch taûo ra biãn chãú
caïn bäü quaín lyï mäi træåìng åí caïc cáúp quáûn , huyãûn
7. Âáøy maûnh nghiãn cæïu khoa hoüc vaì cäng nghãû , âaìo taûo caïn bäü ,
chuyãn gia vãö lénh væûc mäi træåìng .Giaíi phaïp âàût ra 4 nhiãûm vuû : xáy dæûng
hãû thäúng quan tràõc , âaïnh giaï vaì dæû baïo mäi træåìng toìan quäúc ; hçnh thaình
hãû thäúng cå såí nghiãn cæïu vãö khoa hoüc vaì cäng nghãû mäi træåìng ; täø chæïc
âaìo taûo caïn bäü vaì chuyãn gia mäi træåìng åí nhiãöu mæïc âäü vaì nhiãöu ngaình
nghãö ; hçnh thaình ngaình cäng nghãû mäi træåìng phuì håüp våïi âiãöu kiãûn Viãût
Nam .
8. Måí räüng håüp taïc quäúc tãú vãö baío vãû mäi træåìng bàòng caïch tham gia
caïc chæång trçnh , håüp taïc quäúc tãú , khu væûc , håüp taïc song phæång våïi caïc
næåïc vãö baío vãû mäi træåìng .
CHÆÅNG II. TÄØ CHÆÏC CÄNG TAÏC QUAÍN LYÏ MÄI TRÆÅÌNG
Täø chæïc cäng taïc quaín lyï mäi træåìng laì mäüt nhiãûm vuû quan troüng nháút
cuía cäng taïc baío vãû mäi træåìng bao gäöm caïc maíng cäng viãûc quan troüng sau
âáy :
- Bäü pháûn nghiãn cæïu âãö xuáút kãú hoaûch , chênh saïch , caïc qui âënh luáût
phaïp duìng cho cäng taïc baío vãû mäi træåìng .
- Bäü pháûn quan tràõc , giaïm saït , âaïnh giaï âënh kyì cháút læåüng mäi træåìng
.
- Bäü pháûn thæûc hiãûn caïc cäng taïc kyî thuáût , âaìo taûo caïc caïn bäü mäi
træåìng .
- Caïc bäü pháûn nghiãn cæïu , giaïm saït kyî thuáût vaì âaìo taûo cho caïc âëa
phæång åí caïc cáúp caïc ngaình .
Caïc täø chæïc tham gia nghiãn cæïu vaì quaín lyï mäi træåìng thãú giåïi bao
gäöm :
- Chæång trçnh mäi træåìng thãú giåïi : UNEP coï truû såí taûi Nairäbi .
- Häüi âäöng phaït triãøn bãön væîng thãú giåïi .
- Caïc täø chæïc quäúc tãú khaïc nhæ :UNDP , UNIDO , FAO , UNESCO ,
IUCN , WWF .
- Caïc chæång trçnh BAP , chæång trçnh haình âäüng âa daûng sinh hoüc . hãû
thäúng quan tràõc cháút læåüng mäi træåìng toìan cáöu GEMS ,..
- Caïc täø chæïc taìi chênh quäúc tãú : IMF , WB , ADB , GEF .v.v..
- Caïc täø chæïc phi chênh phuí : NGOS
Mäùi mäüt quäúc gia coï mäüt caïch riãng âãø xáy dæûng täø chæïc nghiãn cæïu vaì
quaín lyï mäi træåìng . Tæì säú liãûu thäúng kã åí 130 næåïc do dæû aïn SEMA tiãún
haình nàm 1998 vãö hçnh thæïc täø chæïc bäü maïy baío vãû mäi træåìng , coï thãø phán
loaûi cå cáúu täø chæïc cå quan baío vãû mäi træåìng quäúc gia laìm 3 nhoïm cå baín :
Nhoïm 1 : Caïc næåïc coï cå quan baío vãû mäi træåìng laì mäüt bäü âäüc láûp
gäöm 40 næåïc chiãúm 30.6% säú máùu thäúng kã . Thuäüc nhoïm 1 laì caïc næåïc coï
nãön kinh tãú phaït triãøn vaì tæång âäúi phaït triãøn nhæ pháön låïn caïc næåïc Áu cháu
, Singapo , Brazin v..v
Nhoïm 2 : Caïc næåïc coï cå quan baío vãû mäi træåìng laì cå quan ngang bäü
hoàûc træûc thuäüc Vàn phoìng chênh phuí gäöm 18 næåïc chiãúm 13.84% säú máùu
thäúng kã . Thuäüc nhoïm naìy coï mäüt säú næåïc kinh tãú haìng âáöu thãú giåïi nhæ
NHáût , Myî , Trung quäúc , Liãn hiãûp Anh , Thuûy sé , Cä-oeït .
Nhoïm 3 : Caïc næåïc coï cå quan baío vãû mäi træåìng træûc thuäüc Bäü kiãm
nhiãûm gäöm 72 næåïc chiãúm 55.38% säú máùu thäúng kã . Thuäüc vãö nhoïm naìy laì
caïc næåïc kinh tãú phaït triãøn keïm , ngoaûi træì Haì lan , Australia , Liãn bang Nga
, ÁÚn âäü , Viãût nam thuäüc nhoïm naìy .
Hai nhoïm 1 vaì 2 coï thãø gäüp thaình mäüt tênh cháút cuía chuïng gáön tæång
tæû nhau . Theo thåìi gian , caïc næåïc trãn thãú giåïi tæìng bæåïc náng cáúp cå quan
baío vãû mäi træåìng laìm cho chuïng ngaìy caìng hoaìn thiãûn hån , tæång xæïng våïi
sæû gia tàng troüng traïch cuía cäng taïc mäi træåìng trong quaï trçnh phaït triãøn
kinh tãú xaî häüi cuía âáút næåïc bãn caûnh caïc cå quan baío vãû mäi træåìng âäüc láûp ,
nhiãöu váún âãö coï liãn quan âãún baío vãû mäi træåìng åí nhiãöu næåïc váùn thuäüc
quyãön kiãøm soaït vaì phäúi håüp cuía nhiãöu bäü vaì nhiãöu ngaình khaïc nhau . Âãø
phäúi håüp caïc bäü vaì ngaình kinh tãú trong hoaût âäüng baío vãû mäi træåìng , nhiãöu
quäúc gia âaî hçnh thaình UÍy ban baío vãû mäi træåìng Quäúc gia.
ÅÍ Viãût Nam ta cäng taïc nghiãn cæïu vaì quaín lyï mäi træåìng âæåüc hçnh
thaình tæì nhiãöu caïch nhæ :
Bäü chênh trë âaíng CSVN vaì Quäúc häüi næåïc Cäüng Hoìa Xaî häüi Chuí
Nghéa Viãût Nam laì cå quan cao nháút cuía âáút næåïc thæûc hiãûn traïch nhiãûm
hoaûch âënh chênh saïch . Quäúc häüi coï mäüt UÍy ban : ‘’ UÍy ban khoa hoüc , cäng
nghãû vaì mäi træåìng tæ váún vãö váún âãö mäi træåìng .”
Thuí tæåïng chênh phuí - Vàn phoìng chênh phuí vaì Vuû khoa hoüc giaïo duûc vàn
hoïa xaî häüi coï cäú váún cao cáúp vãö caïc váún âãö mäi træåìng.
Hai bäü liãn nghaình - Bäü kãú hoaûch âáöu tæ (MPI ) coï traïch nhiãûm láûp kãú
hoaûch phaït triãøn quäúc gia vaì phán bäø ngán saïch cho caïc nghaình . Trong bäü coï
Vuû khoa hoüc cäng nghãû vaì mäi træåìng chëu traïch nhiãûm vãö caïc váún âãö mäi
træåìng.
Bäü Cäng nghãû vaì Mäi træåìng ( MOSTE) vaì Cuûc Mäi træåìng cuía bäü chëu
traïch nhiãûm quaín lyï nhaì næåïc vãö mäi træåìng . Chæïc nàng cuía cuûc mäi træåìng
âæåüc qui âënh trong Luáût Baío vãû mäi træåìng 1993 .Diãöu 4 khoaín 2 Nghë âënh
175/CP ngaìy 18/10/1994 âaî ghi :”Cuûc mäi træåìng coï nhiãûm vuû giuïp Bäü
træåíng Bäü Khoa hoüc , Cäng nghãû vaì Mäi træåìng thæûc hiãûn chæïc nàng quaín lyï
nhaì næåïc vãö baío vãû mäi træåìng trong phaûm vi caí næåïc .” Täø chæïc vaì hoaût
âäüng cuía Cuûc Mäi træåìng âæåüc xaïc âënh trong quyãút âënh säú 545
QÂ/TCCB ngaìy 7/10/1993 cuía Bäü træåíng Bäü MOSTE
Caïc Bäü âãöu coï vuû Khoa hoüc cäng nghãû vaì mäi træåìng chëu traïch nhiãûm
näüi dung baío vãû mäi træåìng caïc âëa phæång ( cáúp tènh ) coï phoìng quaín lyï
mäi træåìng . Nhiãöu tènh coï trung tám mäi træåìng hoàûc chi cuûc mäi træåìng .
Riãng thaình phäú HÄÖ CHÊ MINH coï Uíy ban mäi træåìng do chuí tëch thaình
phäú laì chuí tëch Uíy ban Såí Khoa hoüc cäng nghãû vaì mäi træåìng laì Uíy viãn
thæåìng træûc .
Mäúi quan hãû giæîa Bäü khoa hoüc cäng nghãû vaì mäi træåìng våïi caïc cå
quan chæïc nàng khaïc trong caïc Bäü , caïc ngaình næåïc ta hiãûn nay âæåüc trçnh
baìy trong caïc så âäö .
Nhæ váûy , hçnh thæïc täø chæïc cå quan baío vãû mäi træåìng quäúc gia åí mäùi
næåïc khaïc nhau tuìy vaìo âiãöu kiãûn tæû nhiãn , mæïc âäü phaït triãøn kinh tãú . ÅÍ caïc
næåïc phaït triãøn . khi âiãöu kiãûn kinh tãú xaî häüi âaî âaût âæåüc åí mæïc âäü cao thç
nhiãûm vuû cå quan quaín lyï mäi træåìng âi vaìo chiãöu sáu vaì täø chæïc cå quan
quaín lyï åí cáúp trung æång âæåüc náng cáúp .ÅÍ ícaïc næåïc âang phaït triãøn , do coï
baìi hoüc tæì caïc næåïc phaït triãøn âi træåïc laì ngàn ngæìa ä nhiãùm mäi træåìng êt
täún keïm hån laì xæí lyï ä nhiãùm , nãn váún âãö mäi træåìng âæåüc quan tám thêch
âaïng trong quaï trçnh phaït triãøn , täø chæïc mäi træåìng âæåüc xáy dæûng åí mæïc âäü
cao hån ngay tæì âáöu . ÅÍ caïc næåïc keïm phaït triãøn , nhiãûm vuû cå quan baío vãû
mäi træåìng åí cáúp trung æång åí mæïc chäúng suy thoaïi mäi træåìng , chäúng âoïi
vaì chäúng bãûnh dëch laì chuí yãúu . Cå quan baío vãû mäi træåìng åí cáúp trung æång
cuîng åí mæïc âäü træûc thuäüc mäüt Bäü kiãm nhiãûm naìo âoï .
Hçnh 2.1 . Så âäö täø chæïc cäng taïc mäi træåìng Viãût Nam nàm 1998 .
61-UBND Bäü Khoa hoüc , cäng nghãû & mäi træåìng Caïc Bäü
tènh MOSTE khaïc
Caïc Såí Såí Cuûc Vuû Khoa hoüc , cäng Caïc Såí
khaïc DOSTE Mäi træåìng nghãû vaì mäi træåìng khaïc
Hçnh 2.3 Täø chæïc cäng taïc mäi træåìng cuía cuûc mäi træåìng thuäüc MOSTE
nàm 1998
Cuûc træåíng
Nhæ âaî noïi åí trãn , cäng taïc quaín lyï mäi træåìng laì mäüt näüi dung cuía quaín lyï
xaî häüi vãö màût mäi træåìng . cäng taïc quaín lyï mäi træåìng phaíi dæûa vaìo cå såí
triãút hoüc cuía tri thæïc xaî häüi , tiãöm læc kinh tãú , kyî thuáût vaì khoa hoüc cå baín
cuía loaìi ngæåìi vaì cå såí phaïp lyï cuía xaî häüi hiãûn haình .
2.2.1. CÅ SÅÍ TRIÃÚT HOÜC - XAÎ HÄÜI CUÍA MÄÚI QUAN HÃÛ GIÆÎA CON
NGÆÅÌI , XAÎ HÄÜI VAÌ TÆÛ NHIÃN
Sæû phaït triãøn maûnh meî , liãn tuûc cuía cuäüc caïch maûng cäng nghiãûp , cach
maûng KHKT vaì caïch maûng khoa hoüc & cäng nghãû cuìng våïi quaï trçnh cäng
nghiãûp hoaï trong thãú kyí væì qua âaî laìm biãún âäøi nhanh choïng vaì sáu sàõc bäü
màût cuía xaî häüi , loaìi ngæåìi vaì mäi træåìng tæû nhiãn . Nhæîng biãún âäøi âoï âaî
thuïc âáøy nãön vàn minh hiãûn âaûi tiãún nhanh hån báút kyì mäüt giai âoaûn lëch sæí
naìo træåïc âáy , nhæng cuîng âang bäüc läü ráút nhiãöu nhæîng máu thuáøn gay gàõt
chæa thãø trung hoaì âæåüc giæîa mäüt bãn laì sæû tiãún bäü cuía khoa hoüc , kyî thuáût &
cäng nghãû våïi mäüt bãn laì viãûc baïo vãû nhæîng âiãöu kiãûn tæû nhiãn cáön thiãút cho
sæû täön taûi vaì phaït triãøn cuía xaî häüi loaìi ngæåìi
Âãø coï âæåüc caïc cäng cuû hiãûu quaí hån trong quaín lyï mäi træåìng , chuïng
ta phaíi coï caïch nhçn bao quaït sáu sàõc vaì toaìn diãûn mäúi quan hãû giæîa con
ngæåìi , xaî häüi vaì tæû nhiãn , hiãøu âæåüc baín cháút , diãùn biãún caïc mäúi quan hãû âoï
trong quaï trçnh lëch sæí . Hay noïi caïch khaïc laì quan niãûm triãït hoüc - xaî häüi vãö
mäúi quan hãû con ngæåìi - xaî häüi - tæû nhiãn . Ba nguyãn lyï cå baín âãø xeït mäúi
quan hãû con ngæåìi - xaî häüi - tæû nhiãn laì :
- Tênh thäúng nháút váût cháút cuía thãú giåïi laì cå såí cuía sæû thäúng nháút biãûn
chæïng giæîa con ngæåìi - xaî häüi - tæû nhiãn .
- Sæû phuû thuäüc cuía mäúi quan hãû con ngæåìi vaì tæû nhiãnvaìo trçnh âäü phaït
triãøn cuía xaî häüi .
- Sæû âiãöu khèãn mäüt caïch coï yï thæïc mäúi quan hãû giæîa con ngæåìi vaì tæû
nhiãn .
Tênh thäúng nháút váût cháút cuía thãú giåïi laì cå såí cuía sæû thäúng nháút biãûn chæïng
giæîa con ngæåìi - xaî häüi - tæû nhiãn :
Nguyãn lyï vãö tênh thäúng nháút váût cháút cuía thãú giåïi :
Coï nhiãöu quan âiãøm triãút hoüc khaïc nhau vãö thãú giåïi nhæ :
- Triãút hoüc duy tám cho thãú giåïi laì tinh tháön , laì yï thæïc , laì “ yï niãûm
tuyãût âäúi “ hay phæïc håüp caím giaïc . Theo quan âiãøm naìy khäng thãø caíi biãún
hay säúng hoaì håüp våïi thãú giåïi vç táút caí moüi viãûc âaî âæåüc an baìi , âæåüc âënh
âoaût båíi caïc sæïc maûnh siãu nhán hay chè coï trong caím giaïc .
- Triãút hoüc duy váût siãu hçnh cho thãú giåïi laì váût cháút nhæng phuí nháûn
quaï trçnh váûn âäüng phaït triãøn cuía noï tæì âån giaín âãún phæïc taûp , âãún xaî häüi
loaìi ngæåìi vaì loaìi ngæåìi laì mäüt daûng váût cháút âang váûn âäüng. Do váûy xaî häüi
vaì tæû nhiãn khäng thãø thäúng nháút våïi nhau âæåüc .
- Triãút hoüc duy váût biãûn chæïng vaì chuí nghéa Maïc cho ràòng : tênh thäúng
nháút cuía thãú giåïi âæåüc thæûc sæû thãø hiãûn åí tênh thäúng nháút vãö váût cháút cuía
chênh noï . Váûn âäüng laì caïch thæïc täön taûi cuía váût cháút : báút kyì åí âáu vaì báút kãø
khi naìo cuîng khäng thãø coï váût cháút maì khäng váûn âäüng.
Thãú giåïi cæûc kyì phæïc taûp vaì âa daûng âæåüc cáúu thaình tæì nhiãöu yãúu täú ,
nhæng suy cho cuìng coï 3 yãúu täú cå baín nháút laì : giåïi tæû nhiãn - con ngæåìi vaì
xaî häüi loaìi ngæåìi .
- Ba yãúu täú trãn thäúng nháút våïi nhau trong hãû thäúng” tæû nhiãn - con
ngæåìi - xaî häüi vaì caïc daûng khaïc nhau , traûng thaïi khaïc nhau våïi nhæîng âàûc
tênh vaì quan hãû khaïc nhau cuía caïc váût cháút âang váûn âäüng .
- Thãú giåïi luän váûn âäüng nhæng luän äøn âënh vç sæû váûn âäüng diãùn ra
theo qui luáût . Táút caí quaï trçnh diãùn ra trong tæû nhiãn , trong xaî häüi , vaì trong
con ngæåìi âãöu phaíi chëu sæû chi phäúi cuía mäüt säú qui luáût phäø biãún nháút âënh .
Sæû hoaût âäüng cuía caïc qui luáût âoï âaî näúi thãú giåïi thaình mäüt chènh thãø thäúng
nháút , vénh viãùn váûn âäüng vaì phaït triãøn khäng ngæìng trong khäng gian vaì
theo thåìi gian .
- Thãú giåïi tuy phæïc taûp vaì âa daûng nhæng laì mäüt chènh thãø toaìn veûn vç
dæåüc cáúu thaình tæì váût cháút . nhåì sæû váûn âäüng , caïc yãúu täú cuía thãú giåïi näúi liãön
våïi nhau thaình mäüt hãû thäúng .
Sæû hçnh thaình hãû thäúng : “tæû nhiãn - con ngæåìi - xaî häüi “ :
Hãû thäúng “tæû nhiãn - con ngæåìi - xaî häüi “gàõn liãön våïi quaï trçnh tiãún hoaï
cuía sinh quyãøn vaì lëch sæí phaït triãøn cuía xaî häüi loaìi ngæåìi .
Theo nghéa räüng , tæû nhiãn laì toaìn bäü thãú giåïi váût cháút täön taûi khaïch quan .
Trong âoï loaìi ngæåìi vaì xaî häüi loaìi ngæåìi laì nhæìng bäü pháûn khäng thãø taïch råìi
. Bàòng con âæåìng khoa hoüc , ngæåìi ta âaî chæïng minh âæåüc sæû hçnh thaình vaì
phaït triãøn cuía giåïi tæû nhiãn , tæì âoï âi sáu vaìo baín cháút vaì tçm tháúy sæû thäúng
nháút váût cháút åí mæïc âäü vi mä vaì vé mä .
Sinh quyãøn laì mäüt hãû thäúng phæïc taûp âæåüc taûo thaình tæì 3 bäü pháûn cå
baín : táûp håüp caïc cå thãø säúng taûo thaình låïp voî säúng cuía traïi âáút ; caïc cháút taûo
ra sæû säúng vaì cáön cho sæû säúng nhæ : næåïc (H2O ) , Oxi ( O) , Caïc bon (C) , Caïc
bonic ( CO2) , Phäútpho (P) , Læu huyình ( S) , caïc nguyãn täú vi læåüng ; caïc saín
pháøm hoaût âäüng säúng cho táút caí caïc cå thãø gäöm caïc cháút thaíi cuía quaï trçnh
trao âäøi cháút vaì xaïc chãút cuía chuïng .Sinh quyãøn âaî traíi qua mäüt quaï trçnh
tiãún hoaï láu daìi vaì phæïc taûp âãø hçnh thaình nãn caïc bäü pháûn cuía noï . Theo
quan niãûm cuía M.M. Kamsiläúp , sæû tiãún hoaï traíi qua 4 giai âoaûn cå baín :
- Giai âoaûn 1 : Laì giai âoaûn xuáút hiãûn caïc caï thãø âån baìo tæì sæû täøng håüp
caïc cháút hæîu cå coï sàôn trong tæû nhiãn . Âãø täön taûi vaì phaït triãøn , caïc caï thãø âån
baìo phaíi láúy tæì mäi træåìng xung quanh caïc cháút cáön cho sæû säúng .
- Giai âoaûn 2 : tæì caïc cå thãø âån baìo phaït triãøn thaình cå thãø âa baìo theo
hai hæåïng chênh : âäüng váût vaì thæûc váût . Nhæîng âiãöu kiãûn cuía sinh quyãøn
luän thay âäøi laìm cho caïc hçnh thaïi sinh lyï , sinh thaïi cuía caï thãø sinh váût
khäng ngæìng phaït triãøn vaì hoaìn thiãûn . Sinh quyãøn vaì chu trçnh thay âäøi cháút
phæïc taûp dáön vaì tiãún tåïi hoaìn thiãûn .
ÅÍ hai giai âoaûn trãn : sæû tiãún hoaï cuía sinh quyãøn diãùn ra theo taïc âäüng
cuía caïc yãúu täú tæû nhiãn .
- Giai âoaûn 3 : trong sæû tiãún hoaï cuía sinh quyãøn liãn quan âãún sæk tiãún
hoaï cuí con ngæåìi vaì xaî häüi loaìi ngæåìi . Con ngæåìi vaì xaî häüi âaî tråí thaình
nhæîng thaình viãn måïi cuía chu trçnh sinh hoüc , sinh quyãøn bæåïc vaìo giai âoaûn
phaït triãøn måïi vãö cháút ngaìy caìng sáu sàõc .
- Giai âoaûn 4 : laì giai âoaûn sinh quyãøn chuyãøn thaình trê quyãøn
(Noosphera). Trong giai âoaûn naìy , sæû tiãún hoaï cuía sinh quyãøn khäng chè
chëu sæû taïc âäüng cuía caïc yãúu täú tæû nhiãn - sinh hoüc maì coìn chëu sæû taïc âäüng
maûnh meî cuía hoaût âäüng coï yï thæïc cuía con ngæåìi .
Yãúu täú con ngæåìi coï vai troì cæûc kyì quan troüng trong mäúi quan hãû tæû
nhiãn - con ngæåìi - xaî häüi :
* Con ngæåìi xuáút hiãûn trong quaï trçnh tiãún hoaï cuía sinh quyãøn , laì saín
pháøm tiãún hoaï cao nháút cuía tæû nhiãn , laì daûng váût cháút säúng , bäü oïc cuía con
ngæåìi laì saín pháøm cao nháút cuía váût cháút .
Xaî häüi ngaìy caìng phaït triãøn thç xaî häüi caìng cáön tåïi tæû nhiãn vaì gàõn boï
våïi tæû nhiãn .
- Xaî häüi loaìi ngæåìi gàõn boï våïi tæû nhiãn nhåì doìng váût cháút , nàng læåüng
vaì thäng tin , nhåì sæû kãút håüp giæîa lao âäüng vaì thiãn nhiãn . Nãön saín xuáút xaî
häüi laì phæång thæïc trao âäøi váût cháút vaì nàng læåüng âàût thuì giæîa xaî häüi vaì tæû
nhiãn , thäng qua chu trçnh sinh hoüc .
- Thäng qua quaï trçnh saín xuáút xaî häüi , con ngæåìi âaî tiãún haình trao âäøi
cháút våïi tæû nhiãn . Nhæ váûy saín xuáútxaî häüi vaì nhu cáöu cuía con ngæåìi ngaìy
caìng laìm cho xaî häüi vaì con ngæåìi khaïc biãût våïi tæû nhiãn bao nhiãu , thç màût
khaïc caìng laìm cho con ngæåìi gàõn boï våïi tæû nhiãn báúy nhiãu .
- Saín xuáút xaî häüi khaïc våïi trao âäøi cháút tæû nhiãn åí caïc màût sau .
- Mäüt laì saín xuáút xaî häüi coï thãø sæí duûng táút caí caïc váût cháút sàón coï cuía
sinh quyãøn caí vä cå vaì hæîu cå tæì âáút âaï tåïi khoaïng saín vaì sinh khoïi . Hai laì
sæû trao âäøi cháút cuía saín xuáút âaût hiãûu quaí kinh tãú vaì sinh thaïi ráút tháúp do sæû
sæí duûng laîng phê caïc nguäön taìi nguyãn tiãn nhiãn vaì taûo ra caïc cháút thaíi âäüc
haûi cho sinh váût . Do váûy , xaî häüi cáön coï traïch nhiãûm vãö váún âãö gáy ra ä
nhiãùm mäi træåìng .
Trong hãû thäúng “tæû nhiãn - con ngæåìi - xaî häüi “ , yãúu täú con ngæåìi giæî
vai troì âàût biãût quan troüng .
-Sæû thäúng nháút giæîa tæû nhiãn vaì xaî häüi nàòm trong baín tênh cuía con
ngæåìi . Khi con ngæåìi laì keí træûc tiãúp thæûc hiãûn sæû thäúng nháút giæîa xaî häüi vaì tæû
nhiãn . Bàòng quaï trçnh trao âäíi cháút nhæ mäüt âäüng váût , con ngæåìi gàõn boï våïi
tæû nhiãn .Bàòng quaï trçnh lao âäüng saín xuáút ,con ngæåìi liãn kãút hai yãúu täú xaî
häüi vaì tæû nhiãn thaình mäüt chènh thãø , mäüt hãû thäúng váût cháút thäúng nháút .
- Con ngæåìi thoaí maîn nhæîng nhu cáöu tæû nhiãn cuía mçnh thäng qua
hoaût âäüng saín xuáút trong xaî häüi . Màût khaïc xaî häüi laûi thæûc hiãûn chæïc nàng
âiãöu chènh âåìi säúng tæû nhiãn cuía con ngæåìi ,xaî häüi caìng phaït triãøn thç viãûc
thoaí maîn nhæîng nhu cáöu tæû nhiãn cuía con ngæåìi caìng bë xaî häüi chi phäúi vaì
quyãút âënh (Vê duû : nguäön thæïc àn , næåïc uäúng , cháút læåüng mäi træåìng säúng
).
- Sæû thäúng nháút giæîa xaî häüi vaì tæû nhiãn coï bãön væîng hay khäng khäng
chè biãøu hiãûn qua sæïc säúng cuía caïc hãû sinh thaïi tæû nhiãn maì coìn thãø hiãûn chuí
yãúu qua sæïc säúng cuía con ngæåìi (sæïc khoeí , bãûnh táût , khaí nàng saïng taûo ).
YÏï nghéa cuía phæång phaïp luáûn vãö quaín lyï mäi træåìng ruït ra tæì nguyãn lyï
thäúng nháút váût cháút cuía thãú giåïi .
Sæû thäúng nháút váût cháút cuía thãú giåïi hæîu cå täön taûi åí táút caí caïc báûc tæì vi
mä âãún vé mä .Cå såí thäúng nháút cuía trong hãû thäúng “ tæû nhiãn - con ngæåìi -
xaî häüi “ âæåüc qui âënh båíi cáúu truïc chàûc cheî , liãn hoaìn cuía sinh quyãøn vaì båíi
cå chãú hoaût âäüng theo nguyãn tàõc tæû täø chæïc, tæû baío vãû , tæû âiãöu chènh , tæû laìm
saûch cuía chu trçnh sinh âëa hoaï . Vç váûy , hãû quaí âáöu tiãn ruït ra tæì nguyãn lyï
tênh thäúng nháút váût cháút cuía thãú giåïi laì phaíi coï quan âiãøm hãû thäúng , quan
âiãøm toaìn diãûn vaì phaït triãøn trong viãûc giaíi quyãút caïc váún âãö mäi træåìng vaì
quaín lyï mäi træåìng hiãûn nay .
Con ngæåìi vaì xaî häüi coï vë trê quan troüng trong hãû thäúng “tæû nhiãn -con
ngæåìi
xaî häüi “con ngæåìi nàõm bàõt cäüi nguäön cuía sæû thäúng nháút âoï . Do váûy con
ngæåìi cáön tçm ra nhæîng phæång saïch thêch håüp , cáön thiãút âãø giaíi quyãút
nhæîng máu thuáùn giæîa xaî häüi vaì tæû nhiãn : Caïc máu thuáùn naíy sinh tæì hoaût
âäüng cuía con ngæåìi trong saín xuáút , khàõc phuûc caïc nhæåüc âiãøm cäng nghãû
nhàòm náng cao vaì caíi thiãûn cháút læåüng mäi træåìng .
- Sæû thäúng nháút 3 yãúu täú : “tæû nhiãn - con ngæåìi - xaî häüi “ laì mäüt yãúu täú
khaïch quan . Nhæng chênh con ngæåìi vaì xaî häüi âaî goïp pháön quan troüng vaìo
viãûc phaï våî sæû thäúng nháút âoï . Giåì âáy , con ngæåìi phaíi hæåïng hoaût âäüng cuía
mçnh vaìo viãûc tçm kiãúm sæû thäúng nháút cuía caí hai yãúu täú trãn .Sæû tçm kiãúm âoï
âæåüc thãø hiãûn bàòng viãûc hçnh thaình nhæîng nghaình khoa hoüc måïi nhæ khoa
hoüc quaín lyï mäi træåìng , sinh thaïi hoüc nhán vàn .
- Sæû phuû thuäüc cuía quan hãû giæîa con ngæåìi vaì tæû nhiãn vaìo trçnh âäü
phaït triãøn cuía xaî häüi :
- Sæû thäúng nháút vaì qui âënh cuía nhau giæîa lëch sæí xaî häüi vaì lëch sæí tæû
nhiãn .
Tæû nhiãn vaì xaî häüi âãöu coï mäüt quaï trçnh phaït triãøn lëch sæí láu daìi vaì
phæïc taûp .Con ngæåìi xuáút hiãûn trong quaï trçnh tiãún hoaï láu daìi cuía tæû nhiãn
(sinh quyãøn ) Tæì khi xuáút hiãûn con ngæåìi vaì loaìi ngæåìi , tæû nhiãn phaíi chëu caí
caïc taïc âäüng ngaìy caìng gia tàng cuía con ngæåìi vaì xaî häüi loaìi ngæåìi .Ngæåüc laûi
, sæû phaït triãøn cuía xaî häüi loaìi ngæåìi khäng taïch råìi khoíi tæû nhiãn vaì mäúi quan
hãû cuía con ngæåìi vaì xaî häüi loaìi ngæåìi .
-Lëch sæí xaî häüi coï tiãön âãö laì tæû nhiãn vaì laì sæû tiãúp tuûc lëch sæí tæû nhiãn ,
phaït triãøn song haình våïi lëch sæí tæû nhiãn .Tæû nhiãn vaì xaî häüi thäúng nháút våïi
nhau taûo thaình mäi træåìng säúng cuía con ngæåìi .
Tæû nhiãn vaì xaî häüi væìa thäúng nháút væìa qui âënh láùn nhau . Sæû qui âënh
láùn
nhau biãøu hiãûn åí chäù tæû nhiãn chênh laì cå thãø cuía con ngæåìi , taûo ra cå såí váût
cháút cho sæû säúng cuía con ngæåìi vaì con ngæåìi laì nãön taíng cuía xaî häüi .
Quan hãû giæîa con ngæåìi vaì tæû nhiãn phuû thuäüc vaìo trçnh âäü phaït triãøn
cuía
xaî häüi :
-Nãön saín xuáút cuía xaî häüi laì phæång thæïc trao âäøi âàûc træng giæîa xaî häüi
vaì tæû nhiãn , lao âäüng laì biãøu hiãûn cho taïc âäüng cuía con ngæåìi vaìo tæû nhiãn ,
lao âäüng saïng taûo nãn baín thán con ngæåìi , xaî häüi loaìi ngæåìi vaì lëch sæí loaìi
ngæåìi
- Phæång thæïc saín xuáút quyãút âënh cho tênh cháút lao âäüng cuía con
ngæåìi , gäöm hai màût : læûc læåüng saín xuáút vaì quan hãû saín xuáút thay âäøi theo
lëch sæí . Trong âoï , læûc læåüng saín xuáút thãø hiãûn quan hãû con ngæåìi vaì tæû nhiãn
, coìn quan hãû saín xuáút thãø hiãûn quan hãû giæîa con ngæåìi - con ngæåìi . Tênh
thäúng nháút giæîa læûc læåüng saín xuáút - quan hãû saín xuáút cho tháúy quan hãû giæîa
con ngæåìi - tæû nhiãn phuû thuäüc vaìo hçnh thaïi xaî häüi .
Diãùn biãún mäúi quan hãû con ngæåìi - tæû nhiãn trong tiãún trçnh lëch sæí :
Mäúi quan hãû giæîa con ngæåìi vaì tæû nhiãn phuû thuäüc chàût cheî vaì bë qui
âënh båíi trçnh âäü phaït triãøn cuía xaî häüi âæåüc âo bàòng phæång tiãûn vaì cäng cuû
âãø saín xuáút ra cuía caíi váût cháút cuîng nhæ khäúi læåüng cuía caíi váût cháút maì con
ngæåìi âaî laìm âæåüc
Caïc náúc thang cuía lëch sæí xaî häüi âæåüc âo bàòng trçnh âäü phaït triãøn cuía
læûc læåüng saín xuáút hay quan hãû giæîa con ngæåìi vaì tæû nhiãn våïi trçnh âäü phaït
triãøn cuía xaî häüi coï mäúi quan hãû phuû thuäüc vaì qui âënh láùn nhau trong quaï
trçnh lëch sæí .
Ba cuäüc caïch maûng saín xuáút trong lëch sæí loaìi ngæåìi :
- Tçm ra læía : con ngæåìi tæû khàóng âënh mçnh laì mäüt chuí thãø , coìn tæû
nhiãn laì âäúi tæåüng taïc âäüng . Âáy laì giai âoaûn saín xuáút thä så , phuû thuäüc tæû
nhiãn , nãn mäi træåìng säúng cuía con ngæåìi tæång tæû nhæ mäi træåìng chung
cuía traïi âáút .
- Vàn minh näng nghiãûp våïi cäng cuû saín xuáút bàòng kim loaûi . Âäúi tæåüng
khai thaïc chuí yãúu cuía con ngæåìi vaì âáút âai vaì âäüng thæûc váût coï sàón trong tæû
nhiãn . Mäi træåìng tæû nhiãn chæa coï biãún âäøi âaïng kãø . Quan hãû giæîa mäi
træåìng vaì tæû nhiãn chuí yãúu laì haìi hoaì .
- Sæû ra âåìi cuía maïy håi næåïc âaïnh dáúu bæåïc chuyãøn mçnh cuía xaî häüi
loaìi ngæåìi tæì vàn minh näng nghiãûp sang vàn minh cäng nghiãûp .Con ngæåìi
âaî coi tæû nhiãn laì âäúi tæåüng khai thaïc vaì boïc läüt .Taïc âäüng cuía con ngæåìi
âãún tæû nhiãn hãút sæïc maûnh meî . Trong voìng 100 nàm , tæì 1876 âãún 1975 , con
ngæåìi âaî khai thaïc tæì loìng âáút 137 tyí táún than , 46.7 tyí táún dáöu måî , 20.000 tyí
m3 khê âäút ,24.5 tyí táún quàûng sàõt ... Trong voìng 25 nàm coìn laûi cuía thãú kyí naìy
, con ngæåìi âaî vaì seî khai thaïc mäüt læåüng taìi nguyãn tæång âæång nhæ thãú
næîa . Do sæû khai thaïc quaï mæïc , mäi træåìng bë suy thoaïi nàûng nãö taûo ra caïc
khuíng hoaíng våïi mäi træåìng hiãûn nay .
-Âàûc biãût , sæû xuáút hiãûn cuía maïy tênh vaì caïc ngaình khoa hoüc hiãûn âaûi
khaïc tæì nàm 1970 âaî daïnh dáúu mäüt giai âoaûn caïch maûng måïi cuía nãön vàn
minh trê tuãû . Trong giai doaûn naìy , trê tuãû âaî tråí thaình læûc læåüng saín xuáút
træûc tiãúp . Muûc tiãu cuía vàn minh trê tuãû laì phaíi xáy dæûng mäúi quan hãû haìi
hoaì thæûc sæû giæîa con ngæåìi vaì tæû nhiãn .
Sæû thäúng nháút biãûn chæïng cuía mäúi quan hãû giæîa con ngæåìi våïi con ngæåìi vaì
con ngæåìi våïi tæû nhiãn
Sæû tiãún bäü xaî häüi bao gäöm sæû tiãún bäü cuía quan hãû cuía con ngæåìi våïi tæû
nhiãn vaì quan hãû giæîa con ngæåìi trong quaï trçnh saín xuáút vaì taïi sinh sæïc lao
âäüng .
- Caïc thang báûc cuía sæû tiãún bäü xaî häüi laì caïc kiãøu hçnh thaïi kinh tãú - xaî
häüi trong quaï trçnh lëch sæí .
-Caïc thang báûc cuía sæû phaït triãøn xaî häüi coï thãø âaïnh giaï bàòng mæïc âäü sæû
thäúng nháút caïc mäúi quan hãû giæîa con ngæåìi våïi tæû nhiãn vaì con ngæåìi våïi con
ngæåìi
-Ba mæïc âäü khaïc nhau cå baín vãö cháút cuía xaî häüi loaìi ngæåìi thãø hiãûn 3
mæïc âäü thäúng nháút cuía caïc mäúi quan hãû : con ngæåìi - tæû nhiãn vaì con ngæåìi -
con ngæåìi
-Mäüt sinh quyãøn nguyãn så , mäüt xaî häüi khäng coï giai cáúp taûo nãn mäüt
mäi træåìng säúng duy nháút vaì hoaì håüp cuía con ngæåìi nguyãn thuyí .
- Mäüt sinh quyãøn bë taìn phaï ( båíi kyî thuáût cuía nhán quyãøn ) , mäüt xaî
häüi âáöy ráùy máu thuáùn giæîa con ngæåìi vaì con ngæåìi taûo ra mäi træåìng säúng
cuía loaìi ngæåìi trong nhiãöu thiãn niãn kè qua dáùn tåïi sæû âäúi âáöu sáu sàõc giæîa
con ngæåìi vaì tæû nhiãn . Háûu quaí cuía noï laì mäi træåìng sinh thaïi bë suy thoaïi
nghiãm troüng .
-Våïi sæû xuáút hiãûn nãön vàn minh trê tuãû , sæû thäúng nháút giæîa quan hãû con
ngæåìi- tæû nhiãn vaì quan hãû con ngæåìi vaì con ngæåìi seî âæåüc âaím baío bàòng
hoaût âäüng trê tuãû cuía con ngæåìi . Mäi træåìng tæû nhiãn vaì mäi træåìng xaî häüi
seî âæåüc duy trç cán bàòng mäüt caïch håüp lyï .
- Nhæ váûy , dãø baío veû mäi træåìng säúng cáön :
- Giæî haìi hoaì quan hãû con ngæåìi- tæû nhiãn .
- Giæî haìi hoaì quan hãû con ngæåìi - con ngæåìi .
Khaí nàng âiãöu khiãøn coï yï thæïc mäúi quan hãû giæîa con ngæåìi vaì tæû nhiãn
Sæû phaït triãøn cuía xaî häüi loaìi ngæåìi ngaìy nay âang hæåïng tåïi caïc muûc
tiãu cå baín : phäön thënh vãö kinh tãú , bçnh âàóng vaì cäng bàòng vãö hæåíng thuû
váût cháút vaì mäi træåìng , trong saûch . Âãø täön taûi vaì phaït triãøn con ngæåìi phaíi
sæía chæîa nhæîng sai láöm trãn cå såí nhæîng phæång phaïp luáûn chung nháút laì
:âiãöu khiãøn coï yï thæïc quan hãû giæîa con ngæåìi (xaî häüi ) vaì tæû nhiãn .
Baín cháút sæû âiãöu khiãøn coï yï thæïc :
Hoaût âäüng cuía con ngæåìi tæì xæaâãún nay coï taïc âäüng maûnh meî tåïi sinh
quyãøn taûo ra caïc loaûi haìng hoaï váût cháút , phaït triãøn khäng ngæìng xaî häüi nhæng
âãöu laì caïc hoaût âäüng tæû phaït , chæa tênh toaïn âáöy âuí caïc qui luáût täön taûi vaì
phaït triãøn tæû nhiãn . Do váûy , âaî coï nhiãöu háûu quaí tiãu cæûc nàûng nãö xáøy ra trãn
traïi âáút :
* Caïc váún âãö khuíng hoaíng mäi træåìng toaìn cáöu hiãûn nay
* Mäüt säú nãön vàn minh mäüt thåìi ræûc råî , huy hoaìng âaî bë tiãu diãût nhæ
nãön vàn minh Læåîng Haì , våïi caïc Kim Tæû Thaïp , væåìn treo Babilon ... hoàûc
nãön vàn minh cuía dán täüc May-a (Nam Myî ) vaìo thãú kè thæï X sau cäng
nguyãn våïi 15 thãú kè phaït triãøn .
Âãø âiãöu khiãøn coï yï thæïc mäúi quan hãû giæîa con ngæåìi (xaî häüi )vaì tæû nhiãn
, loaìi ngæåìi cáön :
* Nháûn thæcï âæåüc caïc qui luáût cuía tæû nhiãn : cáúu truïc cuía caïc hãû thäúng tæû
nhiãn , caïc qui luáût cå baín nhæ qui luáût can bàòng sinh thaïi , cán bàòng nàng
læåüng , cán bàòn næåïc v.v .
* Sæí duûng nhæîng qui luáût âoï mäüt caïch chênh xaïc vaìo thæûc tiãøn xaî häüi ,
vaìo lénh væûc saín xuáút taûo ra cuía caíi váût cháút nhæ khai thaïc trong khaí nàng
chëu âæûng âæåüc caïc hãû sinh thaïi , taïi taûo caïc nguäön taìi nguyãn sinh hoüc , næåïc ,
v.v ...
Mäi træåìng måïi maì con ngæåìi hiãûn nay våïi trçnh âäü phaït triãøn cao cuía
khoa hoüc vaì kyî thuáût coï thãø säúng mäüt caïch haìi hoaì âæåüc goüi laì trê tuãû quyãøn .
Caïc giaíi phaïp cå baín âäúi våïi váún âãö mäi træåìng theo caïc quan âiãøm triãút hoüc
Thay âäøi vãö nháûn thæïc âãø xáy dæûng mäüt yï thæïc , quan niãûm sinh thaïi :
*Sæû phaït triãøn cuía tri thæïc dáùn âãún caïc máu thuáøn giæîa con ngæåìi våïi con
ngæåìi vaì giæîa con ngæåìi våïi tæû nhiãn . Vç váûy , giaíi quyãút váún âãö máu thuáùn
khäng chè dæìng laûi åí låüi êch cho con ngæåìi vaì xaî häüi maì phaíi gàõn caí låüi êch cuía
tæû nhiãn . Màût khaïc , máu thuáîn trãn sinh ra trong mäüt hãû thäúng phæïc taûp . Vç
váûy , phaíi xáy dæûng yï thæïc sinh thaïi mäüt caïch täøng thãø .
* Xáy dæûng yï thæïc sinh thaïi âoìin hoíi phaíi thay âäøi toaìn bäü tæ duy cuî
bàòng läúi tæ duy måïi âäúi våïi táút caí caïc váún âãö thuäüc khu væûc xaî häüi - tæû nhiãn
.
Tiãún haình nhæîng hoaût âäüng coï yï thæïc nhàòm taïi saín xuáút tiãún âãún taïi saín
xuáút måí räüng cháút læåüng mäi træåìng sinh thaïi .
* Caïc nguäön taìi nguyãn thiãn nhiãn ( khoaïng saín ) bë khai thaïc vaì sæí
duûng laîng phê , gáy ra sæû caûn kiãût taìi nguyãn vaì ä nhiãùm mäi træåìng .
*Âãø giaíi quyãút máu thuáùn giæîa xaî häüi vaì tæû nhiãn phaíi xáy dæûng mäüt mäúi
quan hãû haìi hoaì giæîa xaî häüi vaì tæû nhiãn , bàòng caïch âæa nãön saín xuáút hoaì håüp
thæûc sæû våïi tæû nhiãn coï thãm chæïc nàng taïi saín xuáút nguäön taìi nguyãn thiãn
nhiãn . Cuû thãø con ngæåìi chè âæåüc thaíi vaìo tæû nhiãn nhæîng cháút maì tæû nhiãn coï
thãø háúp thuû vaì xæí lyï âæåüc nhæ nhæîng sinh váût khaïc
* Cáön phaíi taûo caïc cäng nghãû måïi , caïc cäng nghãû saûch âãø dæa saín xuáút xaî
häüi ( con ngæåìi ) thaình mäüt màõt xêch cuía chu trçnh tæû nhiãn -con ngæåìi - xaî häüi
.
* Âãø daïnh giaï cháút læåüng mäi træåìng säúng , cáön phaíi taûo ra caïc phæång
phaïp :
- Xaïc âënh näöng âäü täúi âa caïc cháút âäüc haûi coï trong mäi træåìng theo caïc
tiãu chuáøn vaì giåïi haûn cho pheïp .
- Dæûa vaìo traûng thaïi cuía caïc hãû sinh thaïi tæû nhiãn vaì cáön nghiãn cæïu våïi
hãû sinh thaïi chuáøn .
Dæûa vaìo sæïc khoeí cuía con ngæåìi säúng trong khu væûc âang nghiãn cæïu
nhæ : säú ngæåìi màõc bãûnh , loaûi bãûnh, tçnh traûng sæïc khoeí cuía treí em vaì ngæåìi
cao tuäøi .
Kãút håüp caïc muûc tiãu kinh tãú vaì mäi træåìng :
* Haûn chãú caïc thiãût haûi do ä nhiãùm mäi træåìng gáy ra , giæî haìi hoaì låüi êch
phaït triãøn kinh tãú vaì cháút læåüng mäi træåìng .
*Xáy dæûng caïc tiãu chuáøn âaïnh gêa sæû phaït triãøn coï thãm caïc yãúu täú mäi
træåìng .
* Xáy dæûng nhaì maïy , khu cäng phaíi coï keìm theo caïc cå såí xæí lyï cháút thaíi
.
2.2.2 CÅ SÅÍ KHOA HOÜC CÄNG NGHÃÛ CUÍA QUAÍN LYÏ MÄI TRÆÅÌNG
- Cäng cuû quaín lyï mäi træåìng laì täøng håüp caïc biãûn phaïp hoaût däüng vãö
luáût phaïp , chênh saïch, kinh tãú kyî thuáût vaì xaî häüi hæåïng tåïi viãûc baío vãû mäi
træåìng vaì phaït triãøn bãön væîng kinh tãú - xaî häüi .
- Cäng cuû quaín lyï mäi træåìng laì vuî khê hoaût âäüng cuía nhaì næåïc , cuía
caïc täø chæïc nghiãn cæïu khoa hoüc vaì saín xuáút thæûc hiãûn cäng taïc quaín lyï mäi
træåìng quäúc gia vaì âëa phæång .
- Cäng cuû quaín lyï mäi træåìng ráút âa daûng ; khäng coï mäüt cäng cuû naìo
coï giaï trë tuyãût âäúi trong viãûc quaín lyï mäi træåìng . Mäùi cäng cuû coï chæïc nàng
vaì phaûm vi taïc âäüng nháút âënh , chuïng taûo ra mäüt táûp håüp caïc biãûn phaïp häù tråü
nhau .
- Caïc täø chæïc nhaì næåïc , âëa phæång vaì caï nhán , caïc nhaì mäi træåìng
coï thãø læûa choün mäüt nhoïm caïc cäng cuû thêch håüp cho tæìng hoaût âäüng baío vãû
mäi træåìng cuû thãø . thê duû âãø quaín lyï caïc hoaût âäüng saín xuáút nãn duìng caïc
cäng cuû kinh tãú . Trong khi âoï âãø quaín lyï mäi træåìng caïc hoaût âäüng xaî häüi , caïc
biãûn phaïp haình chênh coï hiãûu læûc hån .
- Mäùi mäüt quäúc gia , mäùi âëa phæång tuyì tæìng âiãöu kiãûn cuû thãø ( âiãöu
kiãûn phaïp lyï , thæûc traûng kinh tãú vaì phong tuûc táûp quaïn ) nãn sæí duûng caïc biãûn
phaïp thêch håüp . Vê duû luáût phaïp seî keïm hiãûu læüc khi sæí duûng âäúi våïi caïc âäöng
baìo thiãøu säú , trong khi âoï caïc biãûn phaïp kinh tãú , giaïo duûc coï taïc âäüng maûnh
meî hån .
- Trong cäng taïc quaín lyï mäi træåìng , viãûc nghiãn cæïu vaì hoaìn thiãûn caïc
cäng cuû quaín lyï laì âiãöu bàõt buäüc vaì phaíi laìm thæåìng xuyãn âäúi våïi caïc cå quan
quaín lyï nhaì næåïc vãöì mäi træåìng vaì laì cäng taïc troüng tám cuía ngaình mäi
træåìng .
- Xu hæåïng ngaìy nay laì caïc cäng cuû quaín lyï mäi træåìng ngaìy caìng tråí
nãn tinh vi , hiãûu læûc hån , mang tênh hiãûu quaí hån .
- Âãø nghiãn cæïu chi tiãút , caïc cäng cuû quaín lyï mäi træåìng âæåüc phán loaûi
theo nhiãöu goïc âäü khaïc nhau .
2.3 .2 PHÁN LOAÛI CÄNG CUÛ QUAÍN LYÏ MÄI TRÆÅÌNG :
+ Phán loüai theo chæïc nàng :
- Coï thãø phán ra laìm 3 loaûi chæïc nàng chuí yãúu cuía cäng cuû quaín lyï mäi
træåìng sau âáy :
* Cäng cuû âiãöu chènh vé mä .
* Cäng cuû häù tråü .
- Cäng cuû âiãöu chènh vé mä laì luáût phaïp , chênh saïch . Nhåì luáût phaïp vaì
chênh saïch , nhaì næåïc coï thãø âiãöu chènh caïc hoaût âäüng saín xuáút coï taïc däüng
maûnh meî tåïi viãûc phaït sinh ra cháút ä nhiãùm . Vê duû :
* Khi caïc qui âënh luáût phaïp vãö mäi træåìng chàût cheî hån , caïc nghaình saín
xuáút taûo ra nhiãöu cháút thaíi vaì gáy ra ä nhiãùm seî khäng coï âiãöu kiãûn phaït triãøn
nhæ xi màng , nhiãût âiãûn .
* Khi tiãu chuáøín mäi træåìng náng cao hån thç chi phê saín xuáút daình cho
mäi træåìng seî tàng thãm .
* Khi cáön æu tiãn phaït triãøn nghaình naìo , nhaì næåïc coï thãø thong qua
chênh saïch mäi træåìng cuía mçnh âãøâiãöu chènh . Vê duû : âãø tàngthu nháûp vãö
xuáút kháøu lám saín , nhaì næåïc coï thãø nåïi räüng chênh saïch vãö ræìng . Trong khi âoï
, âãø haûn chãú phaït triãøn nghaình khai khoaïng , cáön coï caïc chênh saïch chàût cheî
trong viãûc láûp vaì tháøm âënh baïo caïo ÂTM .
- Cäng cuû hoaût âäüng laì : caïc cäng cuû haình chênh (xæí phaût vi phaûm mäi
træåìng trong kinh tãú , sinh hoaût ... ) , kinh tãú coï taïc âäüng træûc tiãúp tåïi låüi êch
kinh tãú - xaî häüi cuía cå såí saín xuáút kinh doanh .
* Cäng cuû hoaût âäüng laì cäng cuû chuí yãúu cuía caïc täø chæïc mäi træåìng âæåüc
xáy dæûng trãn caïc cå såí luáût phaïp , chênh saïch cuía quäúc gia .
* Cäng cuû hoaût âäüng nhçn chung ráút âa daûng , coï aính hæåíng trong mäüt
mä phaûm nháút âënh . Thê duû thiãúu mäi træåìng coï æu thãú âäúi våïi viãûc ngàn ngæìa
ä nhiãùm caïc hoaût âäüng saín xuáút maì ä nhiãùm khoï âæåüc âo âaûc , tênh âãúm .
- Caïc cäng cuû phuû tråü :
* Cäng cuû phuû tråü laì caïc cäng cuû khäng coï taïc âäüng âiãöu chènh hoàûc taïc
âäüng træûc tiãúp tåïi hoaût âäüng , caïc cäng cuû naìy laì duìng âãø quan saït , giaïm saït caïc
hoaût âäüng gáy ä nhiãùm , giaïo duûc con ngæåìi trong xaî häüi .
* Cäng cuû phuû tråü coï thãø laì caïc cäng cuû kyî thuáût nhæ : GIS , mä hçnh hoaï ,
giaïo duûc mäi træåìng , thäng tin mäi træåìng .
* Cäng cuû phuû tråü coï chæïc nàng hoaìn thiãûn dáön caïc cäng cuû hoaût âäüng
cuía caïc täø chæïc vaì caïc caï nhán gáy ra ä nhiãùm mäi træåìng .
+ Phán loaûi theo baín cháút cäng cuû :
- Coï thãø phánloaûi cäng cuû quaín lyï mäi træåìng theo baín cháút thaình 4 loaûi
cå baín sau âáy :
* Caïc cäng cuû luáût phaïp - chênh saïch .
* Caïc cäng cuû kinh tãú .
* Caïc cäng cuû kyî thuáût quaín lyï .
* Caïc cäng cuû phuû tråü .
- Cäng cuû luáût phaïp - chênh saïch:
* Cäng cuû luáût phaïp - chênh saïch bao gäöm caïc qui âënh luáût phaïp vaì chênh
saïch vãö mäi træåìng vaì baío vãû taìi nguyãn thiãn nhiãn nhæ caïc bäü luáût vãö mäi
træåìng , luáût næåïc , luáût baío vãû vaì phaït triãøn ræìng , luáût âáút âai ..
* Cäng cuû luáût phaïp - chênh saïch bao gäöm táút caí caïc chênh saïch phaït triãøn
kinh tãú xaî häüi cuía quäúc gia nhæ phaït triãøn ngaình nàng læåüng , phaït triãøn näng
nghiãûp , phaït triãøn giaïo duûc .
* Cäng cuû luáût phaïp - chênh saïch coï thãø laì caïc qui âënh vàn baín dæåïi luáût
cuía caïc ngaình åí tæìng quäúc gia nhæ nghë âënh , tiãu chuáøn cuîng nhæ caïc qui
âënh cuía cå quan täúi cao cuía chênh quyãön âëa phæång .
- Caïc cäng cuû kinh tãú :
* Caïc cäng cuû kinh tãú âaïnh vaìo thu nháûp bàòng tiãön cuía hoaût âäüng saín xuáút
kinh doanh .
* Caïc cäng cuû kinh tãú ráút âa daûng , thê duû : thuãú , mäi træåìng , nhán sinh,
thuãú mäi træåìng , cota mäi træåìng , qué mäi træåìng .
* Caïc cäng cuû kinh tãú âæåüc xáy dæûng vaì aïp duûng cho tæìng quäúc gia , tuyì
vaìo mæïc âäü phaït triãøn cuaí nãön kinh tãú , sæû chàût cheî cuía caïc qui âënh phaïp luáût .
* Caïc cäng cuû kinh tãú âæåüc nhanh choïng hoaìn thiãûn theo thåìi gian .
* Caïc cäng cuû kinh tãú chè âæåüc aïp duûng coï hiãûu quaí trong nãön kinh tãú thë
træåìng - Caïc cäng cuû kyî thuáût quaín lyï :
* Caïc cäng cuû kyî thuáût quaín lyï coï taïc âäüng træûc tiãúp vaìo caïc hoaût âäüng taûo
ra ä nhiãùm hoàûc quaín lyï cháút ä nhiãùm trong quaï trçnh hçnh thaình vaì váûn haình
hoaût âäüng saín xuáút .
* Caïc cäng cuû kyî thuáût quaín lyï gäöm caïc cäng cuû âaïnh giaï mäi træåìng
monitoring mäi træåìng , kiãøm toaïn mäi træåìng , qui hoaûch mäi træåìng , cäng
nghãû xæí lyï caïc cháút thaíi , taïi chãú vaì taïi sæí duûng
* Caïc cäng cuû kyî thuáût quaín lyï coï taïc âäüng maûnh meî våïi viãûc hçnh thaình
vaì haình vi phán bäú cháút ä nhiãùm mäi træåìng trong mäi træåìng .
* Caïc cäng cuû kyî thuáût quaín lyï âæåüc thæûc hiãûn thäng qua vai troì kiãøm soaït
vaì giaïm saït .
* Caïc cäng cuû kyî thuáût quaín lyï coï thãø âæåüc thæûc hiãûn thaình cäng trong báút
kyì mäüt nãön kinh tãú phaït triãøn nhæ thãú naìo .
- Caïc cäng cuû phuû tråü :
* C aïc cäng cuû phuû tråü khäng taïc âäüng træûc tiãúp vaìo quaï trçnh saín xuáút
sinh ra cháút ä nhiãùm hoàûc âiãöu chènh vé mä quaï trçnh saín xuáút naìy .
* Caïc cäng cuû phuû tråü coï thãø bao gäöm : GIS , Modelling mäi træåìng , giaïo
duûc vaì truyãön thäúng mäi træåìng .
CHÆÅNG III.CAÏC CÄNG CUÛ PHAÏP LUÁÛT TRONG QUAÍN LYÏ MÄI
TRÆÅÌNG
Phaïp luáût laì hãû thäúng caïc qui tàõc xæí xsæû mang tênh cháút bàõt buäüc
chung do nhaì næåïc âàût ra , thæûc hiãûn vaì baío vãû nhàòm âaût âæåüc caïc muûc kinh tãú
xaî häüi vaì phaït triãøn bãön væîng vaì phaït triãøn âáút næåïc . Phaïp luáût laì cäng cuû âàûc
træng vaì quan troüng nháút cuía nhaì næåïc trong quaín lyï xaî häüi , nãn hiãún phaïp vaì
caïc bäü luáût (luáût mäi træåìng ) laì cäng cuû quaín lyï mäi træåìng coao nháút cuía dáút
næåïc . Trãn cå såí hiãún phaïp vaì phaïp luáût chênh phuí vaì caïc cå quan chæïc nàng
cuía Nhaì næåïc vaûch ra caïc muû tiãu , âënh hæåïng låïn : caïc chiãún læåüc phaït triãøn
bãön væîng âáút næåïc ; caïc muûc tiãu cuû thãø vaì kãú hoaûch âãø âaût âæåüc caïc muûc tiãu
âoï theo nhæîng mäúc thåìi gian cuû thãø . Dæûa trãn caïc bäü luáût , caïc muûc tiãu vaì
chiãún læåüc , âàûc âiãøm cå cáúu täø chæïc vaì caïc nguäön læûc cuû thãø cuía tæìng quäúc gia ;
caïc cå quan chæïc nàng cuía chênh phuí seî phäúi håüp haình âäüng taûo ra caïc cäng cuû
, caïc chênh saïch vaì giaíi phaïp cho tæìng giai âoaûn vaì tæìng lénh væûc quaín lyï cuía
nhaì næåïc .
3.1.LUÁÛT MÄI TRÆÅÌNG
Mäùi quäúc gia coï nhæîng caïch riãng âãø hçnh thaình caïc qui âënh phaïp lyï
dæåïi daûng caïc bäü luáût , nhàòm muûc âêch baío vãû mäi træåìng . åí nhiãöu næåïc coï caïc
luáût baío vãû mäi træåìng riãng cho tæìng thaình pháön mäi træåìng tæû nhiãn , xaî häüi
, vê duû åí Myî ban haình luáût kiãøm soaït ä nhiãùm næåïc , khäng khê luáût næåïc saûch ,
khäng khê saûch , næåïc uäúng an toaìn , quaín lyï âåïi costal zone v.v. ÅÍ caïc næåïc
âang phaït triãøn tæång tæû nhæ Viãût Nam , luáût mäi træåìng taûo ra khung phaïp lyï
cho caïc qui âënh chi tiãút dæåïi luáût cuía caïc ngaình chæïc nàng nhæ Bäü KH, CN vaì
MT, Bäü Y tãú , Bäü Näng Nghiãûp vaì v..v . Caïc bäü luáût mäi træåìng thæåìng âæåüc bäø
sung , hoaìn chènh vaì chi tiãút hoaï theo quaï trçnh phaït triãøn kinh tãú xaî häüi .
Luáût baío vãû mäi træåìng Viãût Nam âæåüc Quäúc häüi thäng qua ngaìy
27/12/1993 vaì âæåüc Chuí tëch næåïc ra quyãút âënh säú 29L/CTN ban haình vaìo
thaïng 1/1994 laì quy âënh phaïp luáût cao nháút cuía nhaì næåïc vãö mäi træåìng . Luáût
coï 7 chæång vaì 55 âiãöu . Chæång âáöu tiãn cuía luáût baío vãû mäi træåìng âæa ra caïc
âiãöu khoaín chung vaì giaíi thêch caïc caïc thuáût ngæî âæåüc sæí duûng trong luáût .
Chæång 2 âæa ra caïc biãûn phaïp ngàn ngæìa ä nhiãùm vaì huíy hoaûi mäi træåìng .
Chæång 3 âæa ra caïc chiãún læåüc æïng phoï våïi ä nhiãùm vaì huíy hoaûi mäi træåìng .
Chæång 4 quy âënh caïc chæïc traïch quaín lyï mäi træåìng cuía Bäü KHCN vaì MT ,
Cuûc mäi træåìng åí cáúp trung æång vaì UÍy ban nhán dán caïc tènh vaì thaình phäú åí
cáúp âëa phæång . Chæång 5 kiãu goüi håüp taïc quäúc tãú vãö mäi træåìng . Chæång 6
gäöm caïc âiãöu xæí lyï caïc vi phaûm luáût naìy . Caïc âiãöu khoaín thi haình luáût naìy
âæåüc trçnh baìy trong chæång 7 . Luáût baío vãû mäi træåìng Viãût Nam 1993 laì bäü
luáût khung cuía nhaì næåïc Viãût Nam vãö caïc váún âãö baío vãû mäi træåìng , theo thåìi
gian seî hoaìn thiãûn vaì bäø sung bàòng caïc quy âënh dæåïi luáût cuía Bäü KHCN & MT
vaì cå quan quaín lyï nhaì næåïc khaïc . Do âæåüc ban haình åí nhæîng thåìi âiãøm khaïc
nhau vaì do nhæîng quan âiãøm khaïc nhau khi xáy dæûng luáût giæîa luaût mäi
træåìng vaì caïc bäü luáût khaïc cuía mäùi quäúc gia , cuîng nhæ giæîa luáût cuía quäúc gia
naìy våïi caïc quäúc gia khaïc vaì luáût mäi træåìng quäúc tãú coï thãø coï caïc máu tháùn .
Viãûc xem xeït caïc máu thuáùn vaì caïc biãûn phaïp khàõc phuûc máu thuáùn laì nhiãûm vuû
cuía cå quan nhaì næåïc coï tháøm quyãön cuîng laì quaï trçnh âaìm phaïn giæîa caïc
quäúc gia.
Tåc do caïc häüi nghë quäúc tã vaì caïc täø chæïc mäi træåìng liãn hiãûp quäúc âæa
ra : caïc táûp qurong quan hãû giæîa caïc quäúc gia vãö mäi træåìng hçnh thaình caïc
nguyãn tàõc , quy phaûm phaïp lyï quäúc tãú nhàòm ngàn chàûn , loaûi træì moüi thiãût haûi
do caïc nguäön khaïc nhau gáy ra cho mäi træåìng cuía tæìng quäúc gia vaì mäi
træåìng thiãn nhiãn nàòm ngoaìi quyãön taìi phaïn quäúc gia . Âoï laì caïc âiãöu æåïc quäúc
tãú , caïc hiãûp âënh kyï giæîa caïc quäúc gia , caïc cäng æaïn quäúc tãú dæåüc caïc quäúc gia
cäng nháûn vaì raìng buäücvãö màût phaïp lyï : caïc phaïn quyãút cuía caïc toaì aïn quäúc tãú ,
caïc toaì troüng taìi quäúc tãú , caïc nghë quyãút vaì caïc quyãút âënh cuía häüi nghë quäúc tãú .
Caïc âiãöu æåïc quäúc tãú vãöbvmt coï thãø phán loaûi theo phaûm vi taïc âäüng thaình : caïc
âiãöu æåïc quäúc tãú phäø cáûp toaìn cáöu nhæ caïc cäng æåïc âadaûng sinh hoüc , cäng æåïc
khung vãö thay âäøi khê háûu , caïc cäng æåïc Ramsar , Cites , Marpol, v.v; caïc âiãöu
æåïc quäúc tãú khu væûc vaì song phæång nhæ :caïc qui âënh phaïp lyï vãö mäi træåìng åí
Cháu Phi , Cháu AÏ , Cháu Myî La Tinh vaì v.v.Caïc táûp quaïn quäúc tãú vãö mäi
træåìng trong lénh væûc mäi træåìng nhæ : nghéa vuû khäng gáy haûi vãö mäi træåìng
cuía quäúc gia naìy âäúi våïi quäúc gia khaïc , nguyãn tàõc sæí duûng mäi træåìng mäüt
caïch cäng bàòng giæîa caïc quäúc gia , nhæng vàn kiãûn quan troüng cuía caïc täø chæïc
mäi træåìng quäúc tãú hay häüi nghëqt vãö mäi træåìng , v. v.Caïc vàn baín coï tênh cháút
khuyãún nghë cuía caïc täø chæïc quäúc tãú nhæ caïc quyãút âënh cuía Häüi âäöng cuía Täø
chæïc vãö Håüp taïc vaì Phaït triãøn kinh tãú (OECD), caïc cå quan chuí chäút cuía Cäüng
âäöng Cháu Áu.
Chênh saïch
Nhæ váûy, chênh saïch mäi træåìng laì täøng thãø caïc quan âiãøm , caïc thuí
thuáût nhàòm thæûc hiãûn caïc muûc tiãu baío vãû mäi træåìng vaì phaït triãøn bãön væîng
âáút næåïc trong mäüt khoaíng thåìi gian tæì 5-10 nàm . Cuû thãø hoaï chênh saïch mäi
træåìng trãn cå såí caïc nguäön læûc nháút âënh âãø âaût caïc muûc tiãu do chênh saïch
mäi træåìng âàût ra laì nhiãûm vuû cuía chiãún læåüc mäi træåìng . chiãún læåüc mäi
træåìng cáön phaíi coï tênh thæûc thi vaì tênh håüp lyï âãø âaût âæåüc muûc tiãu cuû thãø cuía
chênh saïch . Chiãún læåüc quäúc gia vãö baío vãû thiãn nhiãn vaì mäi træåìng Viãût Nam
nàm 1986 laì mäüt vê duû chiãún læåüc mäi træåìng .
Chênh saïch mäi træåìng Viãût Nam âæåüc trçnh baìy trong kãú hoaûch quäúc gia
vãö mäi træåìng vaì phaït triãøn láu bãön âæåüc chênh phuí næåïc Cäüng hoaì xaî häüi chuí
nghéa Viãût Nam thäng qua ngaìy 12/6/1991 coï caïc muûc tiãu âënh hæåïng cå baín
laì : thoaí maîn nhæîng nhu cáöu cå baín vãö tinh tháön, váût cháút vaì vàn hoaï cho caïc
thãú hãû hiãûn taûi
vaì tæång lai thäng qua viãûc quaín lyï khän kheïo taìi nguyãn thiãn nhiãn ; xáy
dæûng vaì thæûc hiãûn caïc chênh saïch ,kãú hoaûch haình âäüng vaì cå chãú täø chæïc nhàòm
sæí duûng láu bãön taìi nguyãn thiãn nhiãn trong quaï trçnh phaït triãøn cuía âáút næåïc
; phaït triãøn phaíi âi âäi våïi baío vãû mäi træåìng vaì phaït triãøn kinh tãú xaî häüi trong
mäúi quan hãû haìi hoaì våi taìi nguyãn thiãn nhiãn vaì mäi træåìng . Muûc tiãu cuû
thãø cuía chênh saïch mäi træåìng Viãût Nam nàm 1991 laì : duy trç caïc quaï trçng
sinh thaïi thiãút yãúu vaì caïc heû thäúng âaím baío cuäüc säúng vaì âang chi phäúi phuïc
låüi cuía Viãût Nam ; duy trç sæû giaìu coï vaì âa daûng gien cuía caïc loaìi thuáön dæåîng
vaì hoang daûi phuûc vuû låüi êch hiãûn taûi vaì tæång lai ; âaím baío sæí duûng láu bãön taìi
nguyãn thiãn nhiãn bàòng caïch quaín lyï mæïc âäü vaì phæång thæïc sæí duûng ; duy
trç cháút læåüng täøng thãø vãö mäi træåìng cáön thiãút cho sæû täön taûi cuía con ngæåìi; âaût
âæåüc mæïc vaì sæû phán bäú dán säú cán bàòng våïi khaí nàng saín xuáút cuía thiãn
nhiãn . Caïc chênh saïch cho caïc váún âãö cuû thãø cuía âáút næåïc nhæ sau
Quaín lyï täút vaì baío vãû diãûn têch ræìng coìn laûi, phuûc häöi vaì måí räüng diãûn
têch caïc khu ræìng phoìng häü , ræìng âáöu nguäön , ræìng âàûc duûng vaì giao âáút giao
ræìng cho caïc âån vë ngoaìi quäúc doanh . Muûc tiãu chung cuía chênh saïch naìy laì
âãún nàm 2000coï thãø âæa diãûn têch che phuí ræìng lãn 40 - 50%.
Quy hoaûch täøng håüp vãö sæí duûng âáút âãø sæí duûng täúi æu nguäön taìi
nguyãn thiãn nhhiãn quê naìy cuía quäúc gia . Näüi dung qui hoaûch laì ; xaïc âënh
khaí nàng sæí duûng vaì sæû sæí duûng cuía âáút ; giaï trë mäi træåìng , sæïc chëu âæûng
vaì mæïc âäü dãù huyí hoaûi cuía âáút , chênh saïch phán phäúi sæí duûng âáút ; nhæîng
kyí nàng truyãön thäúng , caïc låüi êch vaì nguyãûn voüng phaït triãøn cuía dán chuïng
âëa phæång , chênh saïch di âán håûp lyï .
Chênh saïch khai thaïc vaì quaín lyï láu bãön hãû sinh thaïi âáút ngáûp næåïc
nhàòm giaíi toaí sæïc eïp khai thaïc vä täüi vaû , bàòng caïc caïch : qui hoaûch täøng thãø
khu væûc âáút ngáûp næåïc ; xáy dæûng vaì thæûc hiãûn nghiãm nghàût caïc qui chãú coï
liãn quan âãún khai thaïc âáút ngáûp næåïc ; gàõn låüi êch cuía ngæåìi dán baío täön hãû
sinh thaïi âáút ngáûp næåïc ; chuyãøn giao caïc kyîï thuáût sæí duûng âáút thêch håüp ;
giaïo duûc náng cao nháûn thæïc cuía dán chuïng vaì ngæåìi quaín lyï âëa phæång vãö
yï nghéa , låüi êch , caïch thæïc baío täön , khaí nàng khai thaïc láu bãön hãû sinh thaïi
naìy .
Khai thaïc vaì quaín lyï láu bãön taìi nguyãn næåïc , cán bàòng cung cáöu ,
phoìng ngæìa ä nhiãùm vaì suy thoaïi taìi nguyãn næåïc , haûn chãú háûu quaí thiãn tai
liãn quan tåïi taìi nguyãn næåïc , phuûc vuû láu daìi cho saín xuáút vaì âåìi säúng cuía
nhán dán . Quaín lyï täøng håüp læu væûc , DTM caïc dæû aïn sæí duûng taìi nguyãn
næåïc v.v. xáy dæûng caïc tiãu chuáøn âãø haûn chãú ä nhiãùm næåïc kiãøm soaït cháút
thaè cäng nghiãûp xáy dæûng caïc cå såí sæí lyï næåïc thaíi kiãøm soaït sæí duûng hoaï
cháút trong näng nghiãûp .
Chinh saïch baío vãû âa daûng sinh hoüc âæåüc trçnh baìy trong chæång trçnh
quäúc gia vãö âa daûng sinh hoüc âæåüc chênh phuí phã duyãût theo nghë âënh
845/TTg ngaìy 22/12/1995 våïi caïc muûc tiãu træåïc màõt laì : baío vãû caïc hãû sinh
thaïi âàûc hæîu cuía âáút næåïc ; baío vãû caïc thaình pháön cuía sæû âa daûng sinh hoüc
hiãûn nay âang bë khai thaïc quaï mæïc ; xuïc tiãún vaì xaïc âënh giaï trë sæí duûng cuía
táút caí caïc thaình pháön cuía sæû âadaûng sinh hoüc .
Kiãøm soaït ä nhiãùm trong quaï trçnh cäng nghiãûp hoaï , hiãûn âaûi hoaï âáút
næåïc bàòng caïc biãûn phaïp phoìng ngæìa , ngàn chàûn vaì giaím thiãøu ä nhiãùm .
Phoìng ngæìa vaì haûn chãú caïc háûu quaí cuía thiãn tai baîo luût , haûn haïn , næït
âáút , âäüng âáút våïi caïc biãûn phaïp chuí âaûo : ngàn chàûn phaï ræìng , träöng vaì baío
vãû ræìng nháút laì ræìng âáöu nguäön xáy dæûng caïc cäng trçnh phoìng häü nhæ âã,
keì ,âáûp , nghiãn cæïu vaì aïp duûng caïc giaíi phaïp thêch nghi våïi âiãöu kiãûn thiãn
tai nhæ qui hoaûch vuìng, bäú trê laûi cå cáúu saín xuáút nháút laì caïc ngaình coï liãn
quan nhiãöu âãún taìi nguyãn thiãn nhiãn .
3.3.KÃÚ HOÜACH HOAÏ CÄNG TAÏC MÄI TRÆÅÌNG
Kãú hoaûch hoaï sæû phaït triãøn laì nhiãûm vuû quan troüng cuía báút kyì chênh
quyãön nhaì næåïc táûp trung naìo .Trong nãön kinh tãú dán chuí táûp trung kãú
hoaûch hoaï mang tênh cháút phaïp lãûnh âæåüc âæa ra tæì trãn xuäúng táûn cå såí saín
xuáút kãø caí âáöu vaìo cho tåïi âáöu raqui trong nãön kinh tãú thë træåìng , kãú hoaûch
hoaï cuía nhaì næåïc chè mang tênh cháút âënh hæåïng , giaïn tiãúp thäng qua caïc chè
tiãu , ngán saïch , chênh saïch vaì caïc bäü luáût . Quaï trçnh âäøi måïi cuía næåïc ta
trong nhæîng nàm qua âang dáùn âãún sæû âäøi måïi trong cå chãú kãú hoaûch hoaï
cuía âáút næåïc ( hçnh V.2 )
Hçnh 3.2. Cå chãú kãú hoaûch hoaï sæû phaït triãøn kinh tãú xaî häüi :
Kãú hoaûch hoaï sæû phaït triãøn kinh tãú âáút næåïc theo cå chãú trãn âæåüc hçnh
thaình trãn cå såí xem xeït vaì giaíi quyãút caïc mäúi liãn hãû quäúc gia - vuìng laînh thäø
vaì caïc ngaình kinh tãú (hçnh 3.3) .
Hçnh 3.3. Cå Chãú hçnh thaình cäng taïc kãú hoaûch hoaï âáút næåïc .
Theo så âäö trãn , kãú hoaûch phaït triãøn kinh tãú quäúc gia caï bäún cáúp xáy dæûng chuí
yãúu : kãú hoaûch phaït triãøn täøng thãø kinh tãú - xaî häüi cuía âáút næåïc , kãú hoaûch phaït
triãøn kinh tãú ngaình , kãú hoaûch phaït triãøn kinh tãú cuía caïc vuìng laînh thäø , kãú
hoaûch phaït triãøn cuía caïc cå såí saín xuáút , doanh nghiãûp. Theo thåìi gian coï thãø
chia kãú hoaûch daìi haûn ( 10 - 15 nàm), kãú hoaûch trung haûn (5 nàm ) kãú hoaûch
haìng nàm haìng quê .
Hãû thäúng caïc cå quan xáy dæûng kãú hoaûch phaït triãøn kinh tãú Viãût Nam
âæåüc trçnh baìy trong pháön 3.4. nguyãn tàõc xáy dæûng kãú hoaûch tæì trung æång
âãún âëa phæång . Tuy nhiãn , caïc kãú hoaûch naìy mang tênh cháút âënh hæåïng
giaïn tiãúp vaì âi keìm våïi caïc chênh saïch thæûc hiãûn kãú hoaûch .
Hçnh 3.4. så âäö quan hãû cuía caïc cå quan xáy dæûng kãú hoaûch åí VN
Quäúc häüi
Chênh phuí
Caïc cå såí
saín xuáút
kinh doanh
Trong nàm nàm 1996 - 2000 coï 11 chæång trçnh phaït triãøn kinh tãú cuía âáút
næåïc âaî âæåüc láûp kãú hoaûch : phaït triãøn näng nghiãûp vaì kinh tãú näng thän , phaït
triãøn cäng nghiãûp ; phaït triãøn kãút cáúu haû táöng ; phaït triãøn khoa hoüc , cäng nghãû
vaì Baío vãû mäi træåìng sinh thaïi ; phaït triãøn kinh tãú dëch vuû ; phaït triãøn kinh tãú
âäúi ngoaûi ; phaït triãøn giaïo duûc âaìo taûo ; chæång trçnh giaíi quyãút caïc váún âãö vàn
hoaï xaî häüi ; chæång trçnh phaït triãøn caïc vuìng laînh thäø ; chæång trçnh phaït triãøn
kinh tãú xaî häüi miãön nuïi vaì âäöng baìo dán täüc ; chæång trçnh xoaï âoïi giaím ngheìo
. Caí chæång trçnh laì sæû kãút håûp haìi hoaì giæîa muûc tiãu tàng træåíng kinh tãú vaì
muûc tiãu phaït triãøn bãön væîng . Nhæ váûy yãúu täú mäi træåìng âaî âæåüc xem xeït
trong quaï trçnh kãú hoaûch sæû phaït triãøn kinh tãú xaî häüi cuía âáút næåïc . Tuy nhiãn ,
caïc kãú hoaûch trãn váùn mang nàûng yãúu täú phaït triãøn , yãúu täú mäi træåìng coìn åí
thæï yãúu . Do váûy , trong quaï trçnh thæûc hiãûn , tçnh traûng mäi træåìng cuía âáút
næåïc chæa caíi thiãûn , ä nhiãùm mäi træåìng âang khaï nghiãm troüng åí caïc khu
væûc âä thë vaì khu cäng nghiãûp , naûn phaï ræìng âang xaíy ra , luî queït , ngáûp luût
vaì haûn haïn xaíy ra thæåìng xuyãn , ä nhiãùm thuäúc baío vãû thæûc váût vaì hoaï cháút
näng nghiãûp âang lan traìn v.v..
6.Viãûc laìm Tyí lãû lao âäüng coï ciãûc laìm 93%
7.Phán phäúi thu nháûp Chè säú GINI phaín aïnh sæû báút GINI=0.37
quán bçnh trong phán phäúi 20% dán säú
chiãúm 6.7%GDP
8. Thu ngán saïch Mæïc huy âäüng thuãú so våïi GDP 20%
9. Âáöu tæ Tyí lãû âáöu tæ so våïi GDP 27%
10. Häø tråü quäúc tãú Qui mä ODA thæûc huy âäüng ODA= 4% GDP
Baíng 3.2. Caïc chè tiãu xaî häüi
Phán têch vaì âaïnh giaï mäi træåìng mäüt dæû aïn , mäüt váún âãö kinh tãú xaî häüi ,
laì mäüt quaï trçnh phæïc taûp vaì liãn tuûc bao gäöm caïc näüi dung chênh sau :
- Quan tràõc vaì âo âaûc mäi træåìng .
- Âaïnh giaï mäi træåìng .
- Kiãøm toaïn mäi træåìng .
- Âaïnh giaï chu trçnh säúng .
- Mä hçnh hoaï mäi træåìng .
- Qui hoaûch mäi træåìng .
- Kãú toaïn mäi træåìng .
mäùi mäüt näüi dung trãn liãn quan våïi mäüt chuyãn âãö chi tiãút cuía chuyãn
ngaình quaín lyï mäi træåìng . Caïc váún âãö trãn coï mäúi quan hãû máût thiãút våïi chu
trçnh thæûc hiãûn dæû aïn theo mäüt så âäö täøng thãø ( Hçnh VII .1)
Hçnh VII.1. Caïc váún âãö mäi træåìng trong viãûc thæûc thi caïc dæû aïn vaì
nghiãn cæïu kinh tãú - xaî häüi .
Chiãún læåüc
Thanh tra Kiãøm soaït Chiãún thuáût
Biãûn phaïp
ÂGTÂMT
Thäng qua kãú hoaûch Xáy dæûng kãú hoaûch
Hoaì nháûp mäi træåìng
Qui hoaûch mäi træåìng
Quan tràõc mäi træåìng hoàûc monitoring mäi træåìng laì táûp håüp caïc biãûn
phaïp khoa hoüc , cäng nghãû , täø chæïc baío âaím kiãøm soaït mäüt caïch hãû thäúng
traûng thaïi vaì khuynh hæåïng phaït triãøn cuía caïc quaï trçnh tæû nhiãn hoàûc nhán
taûo våïi nhiãöu qui mä vaì nhiãöu loaûi âäúi tæåüng . Âiãöu khaïc biãût cå baín cuía
monitoring mäi træåìng våïi caïc traûm khê tæåüng thuyí vàn åí caïc thäng säú , âäúi
tæåüng , muûc âêch . Så âäö chung cuía chæång trçnh monitoring mäi træåìng âæåüc
trçnh baìy trong hçnh VII.2
Hçnh 7.1. Så âäö chæång trçnh quan tràõc mäi træåìng .
Læûa choün vë trê vaì säú Caïc thäng säú cáön âo Thåìi gian thæûc hiãûn
Læåüng vë trê cáön âo Âo âaûc
Xaïc âënh caïc vë trê quan troüng Phaín aïnh caïc chè thë mäi
træåìng Táön xuáút thåìi gian
Cuía âäúi tæåüng
keïo daìi
Læûa choün thiãút bë láúy
Máùu vaì thiãút bë âo
Phæång phaïp láúy máùu
Bãn caûnh viãûc âoï , monitoring mäi træåìng coìn laì biãûn phaïp täøng håüp kiãøm
soaït âäúi tæåüng ä nhiãùm . Monitoring mäi træåìng bao gäöm viãûc âo âaûc , ghi
nháûn vaì kiãøm soaït thæåìng xuyãn liãn tuûc caïc hiãûn tæåüng tæû nhiãn vaì nhán taûo
( caïc loaûi hçnh vaì nguäön gäúc ä nhiãùm trong mäi træåìng cuîng nhæ cäng taïc
quaín lyï mäi træåìng vaì kãú hoaûch sæí duûng taìi nguyãn .
Hãû thäúng monitoring mäi træåìng bao gäöm : vë trê âaût caïc âiãøm quan
tràõc , caïc phæång tiãûn kyî thuáût vaì nhán læûc thæûc hiãûn nguyãn tàõc , thu tháûp ,
phán tiïch thäng tin vaì caïc biãûn phaïp kiãøm soaït nguäön phaït sinh cháút ä nhiãùm
. Ngæåìi ta chia hãû thäúng monitoring mäi træåìng theo csaïc tiãu chê khaïc nhau
thaình :
Theo quy mä quan tràõc : quy mä âëa phæång ( nhaì maïy, xê nghiãûp,
thaình phäú khu cäng nghiãûp ); quy mä quäúc gia ( hãû thäúng quan tràõc mäi
træåìng quäúc gia theo ngaình nhæ näng nghiãûp, nàng læåüng, nhiãùm xa, sinh
thaïi nthæûc pháøm , v. v. ); quy mä toaìn cáöu ( hãû thäúng GEMES, v.v.).
Theo tênh cháút hoüat âäüng quan tràõc : liãn tuûc hay giaïn âoaûn; cäú âënh hay
læu âäüng .
Theo muûc âêch hoaût âäüng cuía quan tràõc : quan tràõc mäi træåìng nãön ,
quan tràõc taïc âäüng ä nhiãùm .
Yãu cáöu khoa hoüc cuía monitoring mäi træåìng gäöm ba yãúu täú quan troüng nháút
:
Tên khaïch quan coï nghéa laì ssäú liãûu cuía monitoring mäi træåìng phaíi coï
âäü chênh xaïc vaì phaín aïnh trung thæûc cháút læåüng caïc thaình pháön mäi træåìng
khu væûc khaío saït . Caïc säú liãûu quan tràõc åí caïc traûm hoàûc âiãøm do phaíi âäöng
nháút vãö phåæng phaïp vaì thåìi gian âo , quy trçnh vaì quy phaûm âo âaûc .Caïc säú
liãûu sau khi âo phaíi âæåüc tênh tæång quan nhau tæì doï ruït ra caïc säú liãûu täøng
håüp vaì cå chãú tæång taïc giæîa caïc thaình pháön trong caïc khu væûc âo .
Tênh âaûi diãûn cuía säú liãûu âo : Säú liãûu âo phaíi dæåüc âaûi diãûn cho khu væûc
khaío saït vãö màût khäng gian vaì thåìi gian , säú liãûu phaín chaït læåüng mäi træåìng
nãön hay mäi træåìng bë taïc âäüng .
Tênh táûp trung vaìo caïc váún âãö chuí yãúu cuía âáút næåïc , Coï ráút nhiãöu caïc
yãúu täú mäi træåìng cáön âæåüc quan tràõc , tuy nhiãn caïc säú liãûu quan tràõc cuía
mäüt vuìng cuía quäúc gia trong tæìng giai âoaûn phaíi càn cæï vaìo nhæîng váún âãö
chuí yãúu vãö mäi træåìng cuía vuìng vaì quäúc gia trong giai âoaûn âoï . Cuû thãø laì
táûp trung vaìo caïc nguäön vaì nguyãn nhán gáy suy thoaïi vaì biãún âäüng mäi
træåìng khu væûc hoàûc quäúc gia trong giai âoaûn . Thê duû våïi hoaût âäüng khai
thaïc taûi quaíng ninh , caïc näüi dung troüng tám cáön monitoring laì næåïc thaíi háöm
loì , âaït âaï thaíi , buûi vaì biãún âäøi diãûn têch ræìng .
Hãû thäúng monitoring mäi træåìng Viãût Nam
Hãû thäúng monitoring mäi træåìng Viãût Nam hiãûn måïi bàõt âáöu hoaût âäüng
. Theo caïc säú liãûu do cuûc mäi træåìng cäng bäú , hiãûn nay næåïc ta âaî coï 19 traûm
quan tràõc mäi træåìng trongb âoï coï mäüt säú traûm linh âäüng âàût taûi caïc træåìng
Âaûi hoüc xáy dæûng Haì Näüi , træåìng Âaûi hoüc Baïch khoa tp. Häö Chê Minh , Viãûn
hoaï hoüc quán sæû , Phán viãûn Haíi dæång hoüc Haíi phoìng , phán viãûn Biãøn Nha
trang .v.v. Hoaût âäüng cuía caïc traûm trãn chæa âaïp æïng caïc yãu cáöu cuía cäng
taïc quaín lyï mäi træåìng . Caïc säú liãûu thu âæåüc chæa phaín aïnh cháút læåüng caïc
thaình pháön mäi træåìng , khäng lãn tuûc , khäng bao quaït cho caïc vuìng cáön
kiãøm soaït , chæa âæåüc xæí lyï v.v. Do hãû thäúng monitoring mäi træåìng chæa
hoaìn chènh nãn khäng xáy dæûng âæåüc cå såí dæî liãûu mäi træåìng Viãût Nam .
Giæîa xaïc suáút xaíy ra sæû cäú vaì thiãût haûi do sæû cäú vaì thiãût haûi do sæû cäú gáy
ra thæåìng coï quan hãû ngæåüc ( hçnh VII.3)
Giæîa xaïc suáút xaíy ra sæû cäú vaì thiãût haûi do sæû cäú thæåìng coï quan hãû
ngæåüc ( hçnh VII.3).
Hçnh VII.3. Quan hãû giæîa xaïc suáút xaíy ra sæû cäú P(x) vaì thiãût haûi do sæû
cäú gáy ra D(x) .
P
Sæû cäú mäi træåìng liãn quan chàût cheî våïi váún âãö an toaìn mäi træåìng .
Tuy nhiãn , xaïc âënh mæïc âäü nguy hiãøm cuía sæû cäú mäi træåìng vaì taïc haûi cuía
noï laì váún âãö khoï vç coï ráút nhiãöu nguyãn nhán dáùn âãún khaí nàng xaíy ra sæû cäú
vaì taïc haûi sæû cäú âãún con ngæåìi phuû thuäüc vaìo caïc khäng gian xaíy ra sæû cäú .
Âãø phán têch sæû cäú , cáön thæûc hiãûn 3 nhiãûm vuû chênh laì : xaïc âënh sæû cäú
våïi sæû tråü giuïp cuía kháúi niãûm an toaìn ; læång gêa sæû cäú theo xaïc suáút coï thãø
xaíy ra trong khung caính hãû thäúng an toaìn täúi æu ; læåüng giaï caïc háûu quaí cuía
sæû cäú våïi viãûc täúi thiãøu hoaï taïc haûi vaì caïc biãûn phaïp phoìng ngæìa sæû cäú . Âãø
phán têch âënh læåüng sæû cäú cáön phaíi traí låìi hai cáu hoíi : Xaïc suáút sæû cäú bàòng
bao nhiãu vaì thiãût haûi sæû cäú seî nhæ thãú naìo nãúu xaíy ra . Mäüt säú phæång phaïp
thäng duûng âãø æåïc læåüng xaïc suáút sæû cäú gäöm phán têch cáy thiãúu soït , phán
têch cáy sæû cäú , phán têch nguyãn nhán vaì háûu quaí , phán têch sai láöm cuía con
ngæåìi ,.v.v.Taïc haûi sæû cäú coï nhiãöu daûng nhæng thäng thæåìng trong phán têch
sæû cäú mäi træåìng , ngæåìi ta chuï yï âãún ba daûng cå baín : phaït xaí caïc håüp cháút
âäüc haûi , näø , chaïy .
Duì coï caïc biãûn phaïp phoìng traïnh vaì giaím thiãøu , khaí nàng xaíy ra sæû cäú
vaì taïc haûi cuía chuïng âäúi våïi con ngæåìi váùn luän täön taûi trong âåìi säúng loaìi
ngæåìi , vç váûy viãûc quaín lyï sæû cäú dæåüc xem laì mäüt näüi dung quaín lyï mäi
træåìng quan troüng cuía háöu hãút caïc quäúc gia . ÅÍ âáy coï bäún váún âãö cáön quan
tám : Traïch nhiãûm cuía chênh phuí , vai troì cuía cäüng âäöng dán cæ , vai troì cuía
caïc ngaình cäng nghiãûp vaì vai troì cuía caïc nghiãn cæïu khoa hoüc .
ÆÏåc læåüng vaì quaín lyï sæû cäú cáön âæåüc tiãún haình dæåïi sæû taìi tråü cuía chênh
phuí . Âiãöu tra sæû cäú giæî vai troì quan troüng trong chênh saïch phoìng ngæìa cuía
caïc chênh phuí . Caïc chiãún læåüc âiãöu tra âæa chuïng ta âãún viãûc xaïc âënh , âënh
vë ngaìy caìng nhiãöu sæû cäú vaì caïc taïc âäüng phuû cuía chuïng . Viãûc phán têch sæû
cäú cho pheïp dæa ra caïc biãûn phaïp phoìng traïnh vaì giaím thiãøu taïc haûi cuía sæû cäú
. Bãn caûnh nhiãûm vuû phán têch sæû cäú caïc chênh phuí cáön tiãún haình hai loaût váún
âãö keìm theo âæa ra caïc tiãu chuáøn âãø phán loaûi , âaïnh giaï vaì so saïnh caïc tçnh
huäúng vaì sæû cäú våïi nhau ,.v.v.thæûc hiãûn chiãún læåüc cháúp nháûn sæû cäú . Táút caí
nhæîng hoaût âäüng trãn dáùn âãún nhiãûm vuû quan troüng nháút cuía chênh phuí laì
quaín lyï sæû cäú . Quaín lyï sæû cäú cuía chênh phuí coï thãø âæåüc tiãún haình åí ba cáúp
âäü : cáúp nhaì maïy cäng nghiãûp , cáúp ngaình kinh tãú , cáúp toaìn xaî häüi .
Vai troì cuía cäüng âäöng trong quaín lyï sæû cäú âæåüc thæûc hiãûn thäng qua
caïc näüi dung : Laìm cho caïc qui âënh vaì caïc biãûn phaïp tråí nãn roî raìng vaì dãù
hiãøu âäúi våïi dán cæ . Bãn caûnh âoï chênh phuí cáön phaíi tiãún haình phán vuìng
vaì qui hoaûch viãûc xáy dæûng caïc nhaì maïy nháút laì caïc nhaì maïy coï tiãöm nàng
gáy ä nhiãùm vaì sæû cäú mäi træåìng . Nhæîng näüi dung trãn cáön âæåüc âàûc biãût
quan tám trong caïc vuìng âäng dán
Vai troì cuía ngaình cäng nghiãûp trong quaín lyï sæû cäú âæåüc thæûc hiãûn
thäng qua viãûc xáy dæûng caïc nhaì maïy coï mæïc âäü an toaìn cäng nghãû cao , âaìo
taûo cäng nhán váûn haình täút caïc loaûi thiãút bë xæí lyï nghiãm tuïc caïc cháút thaíi
phaït sinh , thæûc hiãûn âáöy âuí caïc biãûn phaïp phoìng ngæìa vaì æïng phoï caïc sæû cäú
,.v.v.
Vai troì cuía nghiãn cæïu khoa hoüc trong quaín lyï sæû cäú thãø hiãûn trong caïc
näüi dung : xaïc âënh vaì æåïc læåüng caïc loaûi sæû cäú ; nghiãn cæïu háûu quaí vaì táöm
quan troüng cuía caïc thiãût haûi ; nghiãn cæïu caïc váût liãûu phoìng choïng chaïy näø
,.v.v.mä hçnh hoaï caïc sæû cäú ( caïc doìng khê gase phaït sinh tæì chu trçnh tuáön
hoaìn , phaït xaû nhiãût , sæû näø máy gase , sæû säi cuía cháút loíng vaì håi nåí .v.v)
nghiãn cæïu taïc haûi cuía mäüt säú cháút âäüc , phaït xaû nhiãût . soïng ámvåïi con ngæåìi
vaì mäi træåìng .
Âaïnh giaï mäi træåìng laì näüi dung âáöu tiãn trong nghiãn cæïu mäi træåìng
khu væûc , phuûc vuû cho viãûc xáy dæûng caïc dæû aïn kinh tãú xaî häüi hoàûc âãö xuáút
caïc chênh saïch vaì biãûn phaïp phaït triãøn quaín lyï kinh tãú xaî häüi , åí táút caí caïc qui
mä :quäúc gia vuìng , khu væûc . Trong âaïnh giaï mäi træåìng phán biãût ba loaûi
hçnh cå baín :
- Âaïnh giaï hiãûn traûng mäi træåìng .
- Âaïnh giaï taïc âäüng mäi træåìng .
- Âaïnh giaï chiãún læåüc mäi træåìng .
Hçnh VII.4 . Så âäö qui trçnh láûp baïo caïo hiãûn traûng mäi træåìng .
Xaïc âënh caïc muûc âêch xaî häüi
Vaì nhæîng giaï trë cuía hãû sinh thaïi
Caïc tiãu chuáøn læûa choün chè thë Caïc cå quan khaïc vaì nhæîng ngæåìi
Mäi træåìng
Nghiãn cæïu
Monitoring MÄI
TRÆÅÌNG
Âaïnh giaï hiãûn traûng mäi træåìng laì pháön khäng thãø thiãúu âæåüc trong caïc
baïo caïo nghiãn cæïu mäi træåìng , sæí duûng taìi nguyãn thiãn nhiãn vaì chæång
trçnh phaït triãøn kinh tãú xaî häüi . Âaïnh giaï hiãûn traûng mäi træåìng laì näüi dung
quan troüng cuía caïc dæû aïn kinh tãú , laì pháön bàõt buäüc cuía baïp caïo taïc âäüng mäi
træåìng caïc dæû aïn phaït triãøn vaì caïc cå såí kinh tãú âang hoaût âäüng . Quy trçnh
láûp baïo caïo hiãûn traûng mäi træåìng coï thãø trçnh baìy theo så âäö hçnh VII.4.
Âaïnh giaï chi tiãút (âáöy âuí) taïc âäüng mäi træåìng.
Âaïnh giaï taïc âäüng mäi træåìng chi tiãút âæåüc thæûc hiãûn trong quaï trçnh
xáy dæûng luáûn chæïng kinh tãú kyî thuáût vaì thiãút kãú så bäü dæû aïn phaït triãøn
KTXH , hoàûc khi baïo caïo âaïnh giaï så bäü taïc âäüng mäi træåìng cuía dæû aïn yãu
cáöu .
Näüi dung baïo caïo âaïnh giaï chi tiãút taïc âäüng mäi træåìng âaî âæåüc qui âënh âáöy
âuí trong phuû luûc 175/CP gäöm:
- Xaïc âënh hiãûn traûng taìi nguyãn vaì mäi træåìng khu væûc thæûc hiãûn dæû
aïn .
- Mä taí så bäü näüi dung kinh tãú kyî thuáût cuía dæû aïn .
- Âaïnh giaï taïc âäüng cuía viãûc thæûc hiãûn dæû aïn tåïi mäi træåìng khu væûc
nhæ mäi træåìng váût lyï ( khäng khê , næåïc , âáút ,.v.v.); taìi nguyãn sinh váût vaì
hãû sinh thaïi ; taìi nguyãn mäi træåìng âaî âæåüc con ngæåìi sæí duûng ; cháút læåüng
cuäüc säúng con ngæåìi . Phán têch taïc âäüng täøng håüp cuía dæû aïn âãún mäi træåìng
, hoaût âäüng kinh tãú xaî häüi khu væûc . Âãö xuáút caïc biãûn phaïp khàõc phuûc caïc taïc
âäüng tiãu cæûc cuía dæû aïn âãún mäi træåìng .
Kãút luáûn âaïnh giaï taïc âäüng chi tiãút phaíi cho pheïp nhæåìi ta quyãút âënh
nhæîng thäng tin sau :
- Caïc taïc âäüng chênh cuía dæû aïn vaì qui mä taïc âäüng cuía chuïng.
- Låüi êch vaì taïc âäüng täøng håüp khi thæûc hiãûn dæû aïn .
- Caïc biãûn phaïp baío vãû mäi træåìng vaì khàõc phuûc taïc âäüng tiãu cæûc cuía
dæû aïn nhæ xæí lyï cháúy thaíi , monitoring mäi træåìng trong quaï trçnh hoaût âäüng
cuía dæû aïn. Trçnh tæû quaï trçnh âaïnh giaï taïc âäüng mäi træåìng cuía dæû aïn âáöu tæ
coï thãø trçnh baìy theo så âäö sau ( hçnh IV.2 ).
Âaïnh giaï taïc âäüng mäi træåìng laì cäng cuû quaín lyï quan troüng trong cän taïc
baío vãû mäi træåìng oí næåïc ta hiãûn nay . Trong quaï trçnh thæûc hiãûn cäng taïc láûp
baïo caïo âaïnh giaï taïc âäüng mäi træåìng , chuïng ta âang coï nhæîng khoï khàn
khäng nhoí:
Thiãúu caïc thäng tin mäi træåìng nãön âáöy âuí do thiãúu hãû thäúng quan tràõc
mäi træåìng hoaût âäüng coï hiãûu quaí .
Thiãúu hæåïng dáùn láûp baïo caïo âaïnh giaï taïc âäüng mäi træåìng âäúi våïi caïc
loaûi dæû aïn khaïc nhau tæì phêa caïc cå quan quaín lyï nhaì næåïc vãö mäi træåìng.
Thiãúu caïc chuyãn gia vãö nhæîng lénh væûc chuyãn män âàûc biãût trong
thaình pháön cuía häüi âäöng tháøm âënh baïo caïo âaïnh giaï taïc âäüng âãún mäi
træåìng .
Thiãúu sæû thah tra vaì kiãøm tra dæû aïn sau khi tháøm âënh vaì trong quaï
trçnh hoaût âäüng cuía dæû aïn
Hçnh VI.2. trçnh tæû thæûc hiãûn âaïnh giaï taïc âäüng mäi træåìng trong caïc
dæû aïn phaït triãøn kinh tãú xaî häüi
8.1. KHAÏI NIÃÛM CHUNG VÃÖ CÄNG CUÛ KINH TÃÚ MÄI TRÆÅÌNG
Cäng cuû kinh tãú trong quaín lyï mäi træåìng coï taïc âäüng træûc tiãúp tåïi thu
nháûp hoàûc hiãûu quaí kinh tãú cuía hoaût âäüng saín xuáút kinh doanh, nhàòm
ngàn ngæìa caïc taïc âäüng tiãu cæûc tåïi mäi træåìng. Cäng cuû kinh tãú coï thãø taïc
âäüng træûc tiãúp vaìo caïc nhaì saín xuáút dæåïi daûng thuãú mäi træåìng, lãû phê xaí
thaíi hoàûc træûc tiãúp vaìo ngæåìi tiãu thuû dæåïi daûng phê sæí duûng. Trong táút caí
caïc træåìng håüp âoï, cäng cuû kinh tãú âiãöu coï muûc âêch chung laì haûn chãú cháút
læåüng cháút thaíi phaït sinh, giaím aính hæåíng cuía viãûc tiãu thuû taìi nguyãn vaì
nàng læåüng.
Cäng cuû kinh tãú ráút âa daûng, gäöm thuãú mäi træåìng, phê vaì lãû phê mäi
træåìng, quyî mäi træåìng, cota mäi træåìng, kyï quyî mäi træåìng, tråü cáúp taìi
chênh, nhán sinh thaïi.. v.v. Mäùi cäng cuû kinh tãú coï nhæîng màût æu âiãùm trong
tæìng näi dung quaín lyï cuû thãø. Nhiãûm vuû cuía ngæåìi laìm cäng taïc quaín lyï mäi
træåìng laì læûa choün âæåüc caïc cäng cuû thêch håüp âãø âaût muûc tiãu nhiãûm vuû cuía
mçnh.
Cäng cuû kinh tãú cáön coï caïc âiãöu kiãûn âãø phaït huy hiãûu læûc :
- Nãön kinh tãú thë træåìng thæûc sæû, khi haìng hoïa âæåüc tæû do trao âäøi
theo âuïng cháút læåüng vaì giaï trë.
- Chênh saïch vaì caïc qui âënh phaïp luáût chàût cheí, cho pheïp kiãøm
soaït vaì âiãöu chènh caïc hoaût âäüng saín xuáút kinh doanh gáy ra ä nhiãøm hoàc
sæí caïc thaình pháön mäi træåìng.
- Hiãûu læûc cao cuía caïc täø chæïc quaín lyï mäi træåìng tæì trung æång
âãún âëa phæång trong quaï trçnh tiãún haình thi haình caïc qui âënh cuía nhaì
næåïc vãö phaïp luáût, qui âënh.
- Thu nháûp bçnh quán(GDP) cuía quäúc gia cao, cho pheïp quäúc gia
coï nhæîng nguäön taìi chênh daình cho cäng taïc baío vãû mäi træåìng vaì giaïo duûc
yï thæïc mäi træåìng cho moüi ngæåìi dán.
Cäng cuû kinh tãú cáön phaíi liãn tuûc phaït triãøn vaì hoaìn thiãûn theo nhu
cáöu phaït triãøn kinh tãú âáút næåïc vaì sæû hoìa nháûp cuía nãön kinh tãú quäúc gia vaìo
nãún kinh tãú khu væûc thãú giåïi. Trong giai âoaûn phaït triãøn maûnh meî hiãûn nay
cuía kinh tãú, khoa hoüc vaì cäng nghãû; caïc cäng cuû kinh tãú trong quaín lyï cáön
luän âæåüc nghiãn cæïu âãø hoaìn thiãûn traïnh sæû phaín æïng cuía nhaì saín xuáút vaì
tiãu thuû. Sæû måí cæía cuía nãön kinh tãú âoìi hoíi ráút cao âäúi våïi caïc saín pháøm
thæång maûi quäúc tãú gäöm caí âoìi hoíi vãö sæû an toaìn mäi træåìng trong quaï trçnh
saín xuáút vaì sæí duûng saín pháøm.
Cäng cuû kinh tãú mäi træåìng coï taïc âäüng ráút maûnh tåïi sæû âiãöu chènh
chênh saïch kinh tãú vaì mäi træåìng åí caïc næåïc phaït triãøn, do váûy cáön phaíi
nghiãn cæïu aïp duûng chuïng trong moüi hoaût âäüng kinh tãú xaî häüi åí qui mä láu
daìi. Cäng cuû kinh tãú trong quaín lyï mäi træåìng laì mäüt pháön cuía chênh saïch
mäi træåìng, taûo khaí nàng häø tråü nhaì quaín lyï thæûc hiãûn nhiãûm vuû.
8.2. THUÃÚ MÄI TRÆÅÌNG VAÌ CAÏC LÃÛ PHÊ Ä NHIÃØM
8.2.1. THUÃÚ MÄI TRÆÅÌNG
khaïi niãûm chung vãö thuãú mäi træåìng
Thuãú laì hçnh thæïc âoïng goïp bàõt buäüc do luáût âënh våïi caïc thãø nhán,
vaì phaïp nhán, vaì phaïp nhán nhàòm âaïp æïng nhu cáöu chi tiãu cuía Nhaì næåïc.
Thuãú coï caïc âàûc âiãøm:
+ Thuãú khäng mang tênh hoaìn traí træûc tiãúp cho nguäön näüp, ngæåìi
näüp thuãú khäng âæåüc hæåíng quyãön låüi phuûc vuû træûc tiãúp cuía Nhaì næåïc vaì
cuîng khäng âæåüc âoìi hoíi Nhaì næåïc hoaìn traí cho mçnh tæång æïng våïi säú thuãú
näüp êt hay nhiãöu.
+ Thuãú phaíi âæåüc thiãút láûp trãn nguyãn tàõc luáût âënh, båíi vç thãú
liãn quan âãún låüi êch kinh tãú chung cuía toaìn xaî häüi vaì aính hæåíng âãún cäng
cuäüc phaït triãøn kinh tãú, nãn theo qui âënh cuía hiãún phaïp, chè coï quäúc häüi måïi
coï quyãön ban haình, sæía âäøi hoàûc baîi boí caïc luáût thuãú theo trçnh tæû láûp phaïp
chàûc cheí.
+ Thuãú âæåüc nhaì næåïc sæí duûng nhæ mäüt cäng cuû kinh tãú quan troüng
nhàòm huy âäüng mäüt nguäön thu låïn cho ngán saïch, âiãöu chènh vé mä nãön kinh
tãú xaî häüi.
+ Thuãú âæåüc phán loaûi theo tênh cháút âiãöu tiãút:
• Thuãú giaïn thu âaïnh vaìo giaï trë haìng hoïa khi noï læu chuyãøn trãn thë
træåìng vaì laì yãúu täú cáúu thaình trong giaï caí haìng hoïa nhàòm âäüng viãn mäüt
pháön thu nháûp cuía ngæåìi tiãu duìng.
• Thuãú træûc thu laì loaûi thuãú thu træûc tiãúp cuía caïc thãø nhán vaì phaïp nhán
khi coï taìi saín, thu nháûp coï qui âënh phaíi näüp thuãú.
+ Thuãú phán loaûi theo âäúi tæåüng näüp thuã:ú
• Thuãú doanh thu âaïnh vaìo caïc hoaût âäüng saín xuáút, kinh doanh, dëch vuû.
• Thuãú âaïnh vaìo caïc saín pháøm haìng hoïa (thuãú tiãu thuû âàûc biãût, thuãú
xuáút nháûp kháøu )
• Thuãú âaïnh vaìo thu nháûp (thuãú thu nháûp, thuãú sæí duûng âáút, thuãú
chuyãøn quyãön sæí duûng âáút... )
• Thuãú âaïnh vaìo taìi saín (thuãú nhaì âáút, thuãú træåïc baû.. )
• Thuãú âaïnh vaìo viãûc sæí duûng mäüt säú taìi saín cuía nhaì næåïc (thuãú väún,
thuãú taìi nguyãn, thuãú sæí duûng âáút näng nghiãûp )
Caïc yãúu täú cå baín cuía luáût thuãú
+ Âäúi tæåüng näüp thuãú
+ Âäúi tæåüng tênh thuãú.
+Thuãú suáút vaì biãøu thuãú:
• Thuãú suáút : mæïc thu âæåüc áún âënh trãn mäüt âäúi tæåüng tênh thuãú.
• Biãøu thuãú, thäúng kã caïc loaûi thuãú qui âënh cho mäüt âäúi tæåüng tênh thuãú.
+ Chãú âäü æu âaîi, miãùn giaím thuãú.
+ Thuí tuûc quaí lyï thu näüp thuãú.
Baíng III.1. so saïnh âàûc âiãøm vaì chæïc nàng cuía thuãú vaì phê mäi træåìng.
Tênh phê mäi træåìng dæûa vaìo cháút læåüng ä nhiãùm thaíi ra mäi træåìng
Cäng thæïc tênh phê mäi træåìng täøng quaït trong træåìng håüp naìy :
n n
Mij = ∑ pij.Eij = ∑ pij.eij.K (1)
i i
Tr ong âoï :
M- täøng phê doanh nghiãûp J phaíi âoïng cho cháút thaíi i trong mäüt khoaín thåìi
gian qui âënh.
Pij - suáút phê cho mäüt âån vë cháút ä nhiãù m i cuía doanh nghiãûp J
Eij - täøng læåüng cháút ä nhiãùm i cuía doanh nghiãûp J theo thåìi gian qui âënh.
i = 1,2,3, n- caïc cháút ä nhiãùm khaïc nhau.
k- täøng læåüng doìng thaíi theo mäüt chu kyì thåìi gian.
eij - näöng âäü cháút ä nhiãùm trong doìng thaíi
Suáút phê Pij coï hai caïch tiãúp cáûn:
- i laì âäöng nháút våïi moüi doanh nghiãûp vaì moüi mæïc.
- i coï hai mæïc : mæïc cao âäúi våïi pháön näöng âäü låïn hån tiãu chuáøn vaì mæïc
tháúp våïi læåüng cháút ä nhiãùm coï näöng âäü nhoí hån tiãu chuáøn coìn laûi.
Træåìng håüp tênh cho toaìn bäü cháút ä nhiãùm trong nguäön thaíi :
Mij = ∑ pij (eij − e * ij ) / e * ij.K (3), trong âoï e* i.j læåüng cháút ä nhiãùm nàòm dæåïi tiãu
chuáøn.
Mäùi quäúc gia coï caïch tiãúp cáûn khaïc nhau khi tênh phê mäi træåìng: tênh phê
cho táút caí caïc loaûi cháút ä nhiãùm åí moüi näöng âäü (SO2 åí caïc næåïc Táy Áu); hoàûc
chè tênh riãng cho caïc cháút ä nhiãùm quan troüng nháút vaì våïi pháön näöng âäü
væåüt tiãu chuáøn.
Åí Viãût Nam, ngæåìi ta âãö suáút hai phæång phaïp tênh :
- Tênh theo cháút ä nhiãùm quan troüng nháút cho pháön säú læåüng cháút ä nhiãùm
væåüt tiãu chuáøn ( cäng thæïc 3).
- Tênh täøng læåüng cháút ä nhiãùm bàòng caïch nhán näöng âäü cháút ä nhiãùm
trong mäüt âån vë khäúi læåüng cháút thaíi våïi täøng læåüng cháút thaíi phaït sinh
(cäng thæïc 2)
Phæång phaïp tênh phê mäi træåìng dæûa vaìo læåüng cháút thaíi laì caïch tênh
âuïng âàõn nháút theo nguyãn tàõc ngæåìi gáy ä nhiãùm phaíi traí tiãön. Tuy nhiãn,
caïch tênh naìy chæïa âæûng nhæîng nhæåüc âiãùm nhæ :
- Khäng tênh tåïi âàûc âiãùm cuía mäi træåìng, âàûc âiãùm cuía loaûi hçnh saín
xuáút, qui mä saín xuáút vaì caïc yãúu täú kinh tãú xaî häüi khaïc.
- Khoï âo âaûc vaì kiãøm soaït, khäng khuyãún khêch nhaì saín xuáút giaím
thiãøu cháút ä nhiãùm, tàng chi phê cháút ä nhiãùm. Nãúu phán phê mäi træåìng
thaình phê cäú âënh vaì phê biãún âäøi, thç quaï trçnh thæûc hiãûn khoï khàn.
- Khoï xaïc âënh chênh xaïc cháút thaíi vaì tiãu chuáøn mäi træåìng cho viãûc tênh
phê
Tênh phê mäi træåìng dæûa vaìo mæïc tiãu thu âáöu v aìo caïc loaûi nguyãn nhiãn
liãûu
Caïch tênh naìy âæåüc aïp duûng mäüt säú næåïc nhæ Haìn Quäúc. Mæïc phê
âæåüc tênh dæûa trãn så såí cäng nghãû hiãûn taûi cuía xê nghiãûp vaì chè tiãu læåüng
cháút thaíi ä nhiãùm giaí âënh cho mäüt âån vë nguyãn, nhiãn liãûu âáöu vaìo (than,
dáöu CFCs, v. v)
Cäng thæïc tênh täøng quaït trong træåìng håüp naìy :
Trong âoï :Mij - mæïc phê do cháút ä nhiãùm i cuía doanh nghiãûp j.
Fij - mæïc thaíi giaí âënh do cháút ä nhiãùm i doanh nghiãûp j do mäüt
âån vë nguyãn liãûu vaì nhiãn liãûu âáöu vaìo gáy ra.
Tj - täøng læåüng nguyãn, nhiãn liãûu âáöu vaìo cuía doanh nghiãûp j
Pij- suáút phê tênh cho mäüt âån vë cháút ä nhiãùm i cuía doanh nghiãûp j
Phæång phaïp tênh phê mäi træåìng theo mæïc tiãu thuû nguyãn, nhiãn
liãûu âáöu vaìo coï æu âiãùm laì khaí nàng khuyãún khêch viãûc giaím læåüng tiãu thuû
âáöu vaìo âäúi våïi cháút thaíi khoï âo âãúm vaì âãù kiãøm soaït nhæ khê thaíi. Tuy
nhiãn, phæång phaïp tênh trãn cuîng chæïa âæûng caïc nhæåüc âiãùm :
- Khäng tênh âãún thæûc traûng cäng nghãû cuía doanh nghiãûp.
- Khäng tênh âãún âàûc âiãùm cäng nghãû sæí duûng nguyãn, nhiãn liãûu.
- Khäng xeït âãún mäi træåìng khu væûc chëu aính hæåíng cuía cháút ä
nhiãùm.
Âäúi våïi caïc doanh nghiãûp Viãût Nam, hiãûn ngæåìi ta âang âãö suáút cäng
thæïc tênh phê dæûa vaìo nguyãn, nhiãn liãûu âáöu vaìo nhæ sau :
n
Mj = ∑ Ck .Hlv.Tjk (5)
k
Trong cäng thæïc naìy : Mj - Täøng phê mäi træåìng cuía doanh nghiãûp j
Ck - suáút cuía mäüt âån vë âáöu vaìo k.
Hlv - Hãû säú lènh væûc hoaût âäüng, giao âäüng trong giaï trë 1-2,
loaûi naìo thaíi caìng nhiãöu cháút ä nhiãùm thç Hlv caìng cao.
Tjk - Khäúi læåüng nguyãn, nhiãn liãûu âáöu vaìo.
Phæång phaïp tênh phê naìy dæûa vaìo mæïc saín xuáút âáöu ra nhæ täøng
doanh thu hoàûc täøng saín læåüng cuía doanh nghiãûp. Cäng thæïc tênh täøng quaït
nhæ sau :
n
Mj = ∑ pij.sij (6)
i =l
Trong âoï : Pij - suáút phê âäúi våïi saín pháøm i cuía doanh nghiãûp j
tênh theo âån vë saín pháøm hoàûc thu nháûp bàòng tiãön.
Sij - saín læåüng saín pháøm i cuía doanh nghiãûp j
Phæång phaïp tênh phê naìy coï æu âiãùm laì dãù thæûc hiãûn, dãù kiãøm soaït,
nhæng chæïa âæûng caïc nhæåüc âiãùm nhæ : khäng tênh âãún caïc yãúu täú mäi
træåìng khu væûc hoaût âäüng cuía doanh nghiãûp ; khäng tênh tåïi trçnh âäü cäng
nghãû cuía saín xuáút do váûy khäng kêch thêch doanh nghiãûp âäøi måïi cäng nghãû
saín xuáút.
Tênh phê dæûa vaìo låüi nhuáûn cuía doanh nghiãûp
Phæång phaïp tênh thuãú naìy dæûa vaìo låüi nhuáûn træåïc thuãú cuía doanh
nghiãûp nhæ laì mäüt daûng thuãú mäi træåìng. Cäng thæïc täøng quaït cuía caïch tênh
phê naìy nhæ sau :
Mj = X %(TR − TC ) (7)
Trong âoï : X %- mæïc phê (thuãú) mäi træåìng cuía doanh nghiãûp.
TR - Täøng doanh thu cuía doanh nghiãûp.
CT - Täøng chi phê cuía doanh nghiãûp.
X % âæåüc xaïc âënh sao cho nhaì næåïc coï nguäön kinh phê cáön thiãút vaì
doanh nghiãûp coï thãø chëu âæûng âæåüc. Phæång phaïp tênh phê dæûa vaìo låüi
nhuáûn ráút dãù thæûc hiãûn vaì coï thãø aïp duûng khi khäng tçm ra biãûn phaïp naìo
khaïc. Tuy nhiãn, phæång phaïp tênh phê trãn âáy mang caïc nhæåüc âiãùm nhæ :
khäng cäng bàòng giæîa doanh nghiãûp laìm àn coï laîi vaì doanh nghiãûp hoaût
âäüng keïm ; khäng khuyãún khêch doanh nghiãûp âáöu tæ cäng nghãû tiãn tiãún vaì
saín xuáút coï hiãûu quaí kinh tãú.
Tråü cáúp taìi chênh cho cäng taïc baío vãû mäi træåìng (tråü cáúp mäi træåìng
) gäöm caïc màût : cáúp phaït khäng bäöi hoaìn kinh pkis tæì ngán saïch daình cho
cäng taïc quaín lyï mäi træåìng, khuyãún khêch vãö thuãú vaì vay väún laîi xuáút tháúp
âäúi våïi caïc hoaût âäüng nhàòm caíi thiãûn vaì náng cao cháút læåüng mäi træåìng, æu
âaîi cho caïc doanh nghiãûp vay väún ngán haìng âãø náng cao khaí nàng quaín lyï
mäi træåìng. Caïc Chênh Phuí thæåìng cáúp phaït kinh phê cho viãûc âaìo taûo caïn
bäü, thæûc hiãûn caïc chæång trçnh nghiãn cæïu vãö mäi træåìng, nghiãn cæïu vaì triãøn
khai cäng nghãû vaì aïp duûng kyî thuáût måïi maì luáût phaïp vaì caïc quy âënh yãu
cáöu. Kinh phê ngán saïch coï thãø âæåüc cáúp phaït cho caïc hoaût âäüng xáy dæûng
nàng læûc quaín lyï mäi træåìng, kiãùm soaït ä nhiãùm nhæ âaím baío hoaût âäüng cuía
caïc cå quan quaín lyï mäi træåìng caïc cáúp, xáy dæûng vaì váûn haình hãû thäúng
monitoring mäi træåìng, v. v.
Khuyãún khêch vãö thuãú bao gäöm æu âaîi thuãú, kháúu hao nhanh caïc
khoaín âáöu tæ thiãút bë giaím vaì xæí lyï ä nhiãùm.sæû khuyãún khêch naìy cuîng coï thãø
thæûc hiãûn dæåïi daûng miãùn thuãú cho caïc doanh nghiãûp sæí duûng caïc phæång
phaïp cäng nghãû saín xuáút êt thaíi ra mäi træåìng caïc cháút ä nhiãùm. Trong mäüt säú
træåìng håüp, Chênh phuí khuyãún khêch thuãú cho caïc doanh nghiãûp xáy dæûng
cå såí saín xuáút åí xa caïc khu væûc âä thë. Phaûm vi cuía caïc khuyãún khêch vãö thuãú
vç muûc âêch mäi tråìng åí caïc quäúc gia vaì âëa phæång, thay âäøi phuû thuäüc vaìo
sæû coï màût cuía caïc hãû thäúng thuãú, tçnh traûng kinh tãú, cå cáúu chênh trë, v. v.
Nhçn chung, caïc khuyãún khêch vãö thuãú chè nãn sæí duûng trong caïc træåìng håüp
khi coï âuí cå såí kãút luáûn ràòng : viãûc âáöu tæ kinh phê âãø giaím thiãøu ä nhiãùm
hoàûc di chuyãøn âëa âiãùm saín xuáút laìm cho caïc doanh nghiãûp bë thiãût haûi vãö taìi
chênh.
Tråü cáúp taìi chênh âãø taûo ra caïc khaí nàng giaím thiãøu cháút ä nhiãùm;
nhæng khäng khuyãún khêch caïc doanh nghiãûp âáöu tæ kinh phê, cäng nghãû xæí
lyï mäi træåìng vaì khäng taûo ra sæû bçnh âàóng vãö caûnh tranh giæîa caïc doanh
nghiãûp. Trong mäüt säú træåìng håüp, tråü cáúp taìi chênh taûo ra caïc khoï khàn cho
ngán saïch quäúc gia .
Trong giai âoaûn hiãûn nay, pháön tråü cáúp mäi træåìng åí næåïc ta daình cho
cäng taïc baío vãû mäi træåìng táûp trung åí Bäü KH, CN & MT (Cuûc Mäi træåìng)
vaì caïc chæång trçnh, âãö taìi nghiãn cæïu nhaì næåïc, caïc bäü , caïc âëa phæång, caïc
dæû aïn håüp taïc quäúc tãú. Theo säú liãûu thäúng kã, kinh phê cáúp cho cäng taïc quaín
lyï mäi træåìng åí cuûc Mäi træåìng tæì ngán saïch nhaì næåïc nàm 1995:12 tyí, nàm
1996 : 10 tyí, nàm 1997: 17 tyí chiãúm 4,47% täøng chi phê cho khoa hoüc, cäng
nghãû mäi træåìng. Âáy laì con säú tæång âäúi nhoí so våïi caïc næåïc vaì caïc quäúc gia
khu væûc. Caïc khuyãn khêch vãö thuãú cho caïc doanh nghiãûp coï hoaût âäüng âáöu
tæ vãö mäi træåìng chæa thæûc hiãûn âæåüc.
8.5. HÃÛ THÄÚNG KYÍ QUYÎ VAÌ HOAÌN TRAÍ
Kyï quyî mäi træåìng laì mäüt cäüng cuû kinh tãú aïp duûng cho caïc nghaình
kinh tãú dãø gáy ra ä nhiãùm mäi træåìng tráöm troüng nhæ : khai thaïc khoaïng saín,
khai thaïc caïc loaûi taìi nguyãn than nhiãn khaïc, xáy dæûng caïc nhaì maïy tiãöm áøn
mæïc âäü ä nhiãùm mäi træåìng låïn. Kyï quyî vaì hoaìn traí coìn thæûc hiãûn âäúi våïi
ngæåìi tiãu duìng khi mua vaì baïn caïc saín pháøm coï nhiãöu khaí nàng gáy ra ä
nhiãùm.
Näüi dung chênh cuía kyï quyî mäi træåìng laì yãu cáöu caïc doanh nghiãûp
saín xuáút træåïc khi âáöu tæ, phaíi âàût coüc ngán haìng mäüt khoaín tiãön naìo âoï (âuí
låïn) âãø âaím baío cho viãûc thæûc hiãûn âáöy âuí nghéa vuû vãö cäng taïc baío vãû mäi
træåìng. Säú tiãön náöy phaíi låïn hån hoàûc xáúp xè kinh phê cáön thiãút âãø xæí lyï hoàûc
kinh phê duìng âãø khàõc phuûc ä nhiãùm mäi træåìng trong træåìng håüp khäng
may xáøy ra ä nhiãùm. Trong quaïn trçnh thæûc hiãûn âáöu tæ sau âoï, nãúu cå såí coï
biãûn phaïp chuí âäüng khàõc phuûc âãø khäng xaíy ra ä nhiãùm hoàûc thæûc hiãûn
ddungs cam kãút thç säú tiãön kyï quyî seî âæåüc hoaìn traí cho doanh nghiãûp. Nãúu
doanh nghiãûp thæûc hiãûn khäng âuïng cam kãút gáy ra ä nhiãùm , haìng säú tiãön
trãn seí âæåüc ruït ra tæì taìi khoaín ngán haìng chi cho cäng taïc khàõc phuûc âäöng
thåìi våïi viãûc âoïng cæía hoaût âäüng gáy ra ä nhiãùm cuía xê nghiãûp.
Tæång tæû nhæ váûy,biãûn phaïp kyï quyî- hoaìn traí âæåüc aïp duûng våïi
ngæåìi tiãu duìng bàòng caïch yãu cáöu nhæîng ngæåìi naìy âàût coüc mäüt säú tiãön nháút
âënh cho caïc cå såí taïi chãú hoàûc xæí lyïï caïc loaûi bao bç,váût liãûu âäüc haûi. Trong
træåìng håüp, ngæåìi tiãu duìng thæûc hiãûn âuïng cam kãút thu gom traí laûi cho cå
såí taïi chãú, thç säú tiãön âàût coüc âæåüc hoaìn traí tråí laûi. Ngæåüc laûi, säú tiãön trãn seí
chuyãøn vaìo quyî quaín lyï mäi træåìng .
Hãû thäúng kyï quyî- hoaìn traí âoìi hoíi phaíi coï mäüt täø chæïc quaín lyï vaì âiãöu
haình vãö cäng viãûc taìi chênh, cuîng nhæ caïc cå såí thu gom vaì taïi chãú saín pháøm.
Viãûc xaïc âënh læåüng tiãön âàût coüc cuía doanh nghiãûp, khi thæûc hiãûn caïc dæû aïn
saín xuáút tiãöm áøn khaí nàng gáy ä nhiãùm mäi træåìng cuîng ráút khoï.
Hãû thäúng kyï quyî hoaìn traí vãö mäi træåìng taûo ra låüi êch cho Nhaì næåïc vaì caïc
doanh nghiãûp. Nhaì næåïc coï låüi êch laì khäng phaíi âáöu tæ kinh phê khàõc phuûc
mäi træåìng tæì ngán saïch vaì khuyãún khêch caïc hoaût âäüng baío vãû mäi træåìng
cuía toaìn thãø cäüng âäöng. Caïc doanh nghiãûp vaì ngæåìi tiãu thuû seî coï låüi êch láúy
laûi tiãön âàût coüc khi thæûc hiãûn âuïng cam kãút vaì khäng gáy ra ä nhiãùm mäi
træåìng .
8.6.CAÏC KHUYÃÚN KHÊCH CÆÅÎNG CHÃÚ THI HAÌNH
Cäng cuû kimh tã ú” khuyãún khêch cæåîng chãú thi haình” âæåüc thiãút kãú
nhàòm khuyãún khêch nhæîng ngæåìi xaí thaíi laìm âuïng caïc tiãu chuáøn quy âënh
vãö mäi træåìng , bao gäöm phê vaì tiãön phaût do laìm khäng âuïng vaì quy traïch
nhiãûm phaïp lyï. Chuïng coï thãø laì viãûc tæì chäúi caïc tråü cáúp cäng cäüng , taìi tråü vaì
âçnh chè mäüt pháön hoàûc toaìn bäü caïc hoaût âäüng cuía nhaì maïy.
8.7.2. KINH NGHIÃÛM CUÍA CAÏC NÆÅÏC TRONG VIÃÛC SÆÍ DUÛNG QUYÎ
MÄI TRÆÅÌNG
Trung Quäúc
Quyî mäi træåìng cuía Trung Quäúc (NEF) âæåüc thaình láûp nàm 1994 våïi
sæû giuïp âåî cuía ngán haìng thãú giåïi vaì ngán haìng cháu AÏ. Muûc âêch ban âáöu
cuía quyî laì nháûn väún tæì caïc nguäön khaïc nhau vaì taûo ra mäüt thë træåìng väún
cho hoaût âäüng baío vãû mäi træåìng. Vãö láu daìi, muûc âêch cuía quyî laì hçnh thaình
mäüt täø chæïc tæång tæû nhæ quyî âáöu tæ hoàûc ngán haìng âáöu tæ cho hoaût âäüng
mäi træåìng , âäöng thåìi xáy dæûng caïc thãø chãú vaì thë træåìng cho caïc dæû aïn kiãøm
soaït vaì xæí lyï ä nhiãùm. Nguäön kinh phê cuía quyî bao gäöm : âoïng goïp cuía
chênh phuí; häø tråü vaì quyãn goïp song phæång vaì âa phæång ; âáöu tæ thæång
maûi. Cå chãú hoaût âäüng cuía quyî laì duy trç láu daìi hiãûu læûc vaì nguäön väún. Sæû
hçnh thaình quyî âæåüc thæûc hiãûn theo hai giai âoaûn:
Giai âoaûn 1 : Thaình láûp cå quan âiãöu haình dæåïi daûng Häüi âäöng âiãöu
haình vaì Ban giaïm âäúc coï traïch nhiãûm giaïm saït vaì quaín lyï Quyî. Häüi âäöng
âiãöu haình gäöm âaûi diãûn cuía caïc täø chæïc nhau nhæ Uíy ban kãú hoaûch nhaì
næåïc, Bäü Taìi chênh, Häüi âäöng caíi täø hãû thäúng kinh tãú nhaì næåïc vaì cå quan
quaín lyï mäi træåìng quäúc gia. Häüi âäöng âiãöu haình chëu traïch nhiãûm : xaïc âënh
muûc tiãu, chiãún læåüc, caïc quy chãú, luáût lãû, kãú hoaûch haình âäüng, täø chæïc nhán
sæû. Trung tám quaín lyï ban âáöu vaì vàn phoìng truì bë cuía quyî sau mäüt hoàûc hai
nàm seî chuyãøn thaình cäng ty Âáöu tæ mäi træåìng Quäúc gia.
Giai âoaûn 2: Cäng ty âáöu tæ mäi træåìng quäúc gia seî âæåüc thaình láûp
våïi bäü maïy vaì quy chãú cuía mäüt cäng ty, bao gäöm mäüt ban giaïm âäúc, mäüt chuí
tëch, mäüt ban giaïm saït vaì mäüt âån vë kinh doanh.
Thaïi Lan :
Quyî mäi træåìng cuía Thaïi Lan âæåüc thaình láûp våïi säú väún ban âáöu
200 triãûu USD do Chênh phuí Thaïi Lan cáúp. Quyî cáúp tên duûng æu âaîi cho caïc
doanh nghiãûp coï hoaût âäüng âáöu tæ vaìo cäng nghãû kiãøm soaït ä nhiãùm vaì xáy
dæûng caïc cäng trçnh haû táöng cå såí cäng cäüng. Muûc tiãu cuía quyî laì giuïp cho
caïc cå quan Chênh phuí vaì chênh quyãön âaûi phæång trong viãûc âáöu tæ vaì âiãöu
haình nhaì maïy cháút thaíi, thäng qua viãûc cáúp tên duûng, thäng tin vãö hãû thäúng
kiãøm soaït ä nhiãùm khäng khê, caïc cäng cuû xæî lyï cháút thaíi, v. v. Nguäön kinh
phê xáy dæûng Quyî bao gäöm: tiãön tæì Quyî âáöu nhiãn liãûu do Thuí tæåïng quyãút
âënh ; tiãön tæì quyî quay voìng daình cho phaït triãøn cäng taïc baío vãû mäi træåìng
trong ngán saïch haìng nàm cuía quäúc gia theo Luáût B.E.2535; caïc khoaín phê
dëch vuû mäi træåìng vaì tiãön phaût vãö mäi træåìng theo luáût âënh; viãûn tråü cuía
caïc chênh phuí næåïc ngoaìi cho cäng taïc baío vãû mäi træåìng Thaïi Lan; tiãön do
caïc täø chæïc caï nhán trong vaì ngoaìi næåïc cho tàûng ; laîi suáút têch luîy tæì quyî ;
caïc loaûi tiãön khaïc âaím baío cho Quyî hoaût âäüng. Quyî âæåüc tiãún haình båíi sæû
phoïi håüp cuía nhiãöu cå quan Chênh phuí nhæ : Cuûc kiãøm soaït ä nhiãùm, Uíy ban
quyî mäi træåìng ; Cuûc chênh saïch vaì kãú hoaûch hoïa mäi træåìng thuäüc MOSTE.
Quaín lyï quyî âæåüc chia theo chæïc nàng : Cuûc taìi vuû MOSTE chuûi traïch
nhiãûm quaín lyï quyî vãö màût taìi chênh bao gäöm caí giaíi ngán vaì hoaût âäüng nhæ
mäüt cå quan quaín lyï viãûn tråü. Cäng ty ngán haìng Cäng Krung Thaïi quaín lyï
pháön väún vay trong quyî daình cho chênh quyãön âëa phæång vaì caïc doanh
nghiãûp nhaì næåïc. Cäng ty taìi chênh cäng nghiãûp Thaïi (FCT ) laì âån vë quaín lyï
väún vay Quyî daình cho khu væûc tæ nhán.
Tiãu chuáøn viãûn tråü cho vay cuía Häüi âäöng Quyî viãûn tråü mäi træåìng
thaïi
Viãûn tråü cho caïc chênh quyãön âëa phæång våïi tiãu chuáøn læûa choün laì caïc
dæû aïn xæí lyï raïc coï ngán saïch âáöu tæ vaì laì váún âãö cáúp baïch âäúi våïi âëa
phæång. Kinh phê viãûn tråü khänh låï hån 10% täøng kinh phê âáöu tæ.
Viãûn tråü cho caïc täø chæïc phi chênh phuí våïi tiãu chuáøn læûa choün laì dæû aïn
phaíi häø tråü viãûc quaín lyï mäi træåìng âëa phæång, phaíi âæåüc dán chuïng uíng
häü, phaíi coï lëc trçnh vaì tênh cáúp baïch, coï 30% väún âäúi æïng khi nháûn viãûn tråü
næåïc ngoaìi. Kinh phê viãûn tråü täúi âa laì 200.000 USD.
Väún vay cho chênh quyãön âëa phæång våïi tiãu chuáøn læûa choün laì
âáöu tæ vaìo caïc dæû aïn xæí lyï raïc, coï khaí nàng hoaìn väún, phaíi âæåüc Bäü Näüi vuû
phã chuáøn. Âiãöu kiãûn vay laîi suáút cäú âënh 6,8% nàm, án haûn 2 nàm, thåìi haûn
vay 10 nàm. Loaûi dæû aïn naìy âæåüc trçnh qua ban Kãú hoaûch haình âäüng quaín lyï
cháút læåüng vaì mäi træåìng säúng cáúp tènh theo Luáût Mäi træåìng 1992.
Caïc khoaín vay daình cho caïc doanh nghiãûp nhaì næåïc våïi tiãu chuáøn
læûa choün laì ; âáöu tæ vaìo dæû aïn xæí lyï raïc, chæa âæåüc vay æu âaîi tæì nguäön khaïc,
sæû baío laính cuía Bäü taìi chênh hoàûc caïc ngán haìng thæång maûi. Âiãöu kiãûn cho
vay laì; laîi suáút cäú âënh 8%/nàm, án haûn nhoí hån 2 nàm, thåìi haûn vay nhoí
hån 7 nàm. Dæû aïn âæåüc trçnh lãn Bäü MOSTE thäng qua bäü chuí quaín.
Väún vay daình cho khu væûc tæ nhán våïi tiãu chuáøn læûa choün gäöm : Xáy
dæûng hãû thäúng xæí lyï raïc, chuyãøn âëa âiãøm saín xuáút våïi täøng säú taìi saín cäú âënh
nhoí hån 6 triãûu USD. Âiãöu kiãûn cho vay bao gäöm: häù tråü dæû aïn quy mä væìa
vaì nhoí, vay khäng quaï 20 % väún cäú âënh laîi suáút cäú âënh 8-8,5% / nàm, thåìi
gian án haûn nhoí hån 2 nàm, thæoìi gian cho vay khäng quaï 7 nàm. Trçnh dæû
aïn lãn caïc cå quan quaín lyï quyî.
Trong nhiãöu nàm qua tæì ngaìy thaình láûp, Quyî Mäi træåìng Thaïi Lan âaî
duìng kinh phê cho caïc hoaût âäüng nhæ: âáöu tæ cho viãûc kiãøm soaït ä nhiãùm ,
baío vãû mäi træåìng vaì baío täön åí Pattagya, Phuket khoaíng 2, 1567 tyí baût ; âáöu
tæ cho caïc dæû aïn kiãøm soaït ä nhiãùm trãn 2,2 tyí baût; täøng väún âáöu tæ hiãûn nay
cuía Quyî laì 5, 27835 tyí baût.
Hiãûn trang
Hiãûn nay næåïc ta chæa coï täø chæïc quäúc gia våïi tãn goüi laì Quyî mäi
træåìng quäúc gia maì måïi coï Ban âiãöu haình Quyî mäi træåìng taìn cáöu cuía Viãût
Nam. Trong thæûc tãú, chuïng ta âaî coï mäüt säú nguäön kinh phê hoaût âäüng nhæ
mäüt täø chæïc quyî mäi træåìng cáúp ngaình vaì cáúp âëa phæång (quyî mäi træåìng
ngaình than, chæång trçnh 327,713, v.v. ).
Chæång trçnh 327 “phuí xanh âáút träöng âäöi troüc” âæåüc hçnh thaình theo
quyãút âënh cuía Chuí Tëch Häüi âäöng bäü træåíng ngaìy 15- 9- 1992 keìm theo nghë
âënh 327 “ Mäüt säú chênh saïch vãö quaín lyï âáút träöng, ræåìng, âáút nhiãùm màûn ven
biãøn vaì næåïc màût”. Muûc âêch cuía chæång trçnh laì : phuûc häöi ræìng phoìng häü
vaì âàûc duûng bàòng viãûc träöng ræìng vaì khoanh nuäi ræìng taïi sinh; baío vãû ræìng
taûi nåi coï tçnh traûng du canh, du cæ bàòng viãûc phäúi håüp giæîa chênh quyãön âëa
phæång, kiãøm lám vaì chênh saïch kinh tãú xaî häüi ; giuïp dán di cæ chuyãøn âãún
caïc vuìng dæû aïn âãø måí räüng saín xuáút. Nguäön kinh phê cuía quyî gäöm : ngán
saïch nhaì næåïc, thuãú taìi nguyãn ræìng, vay æu âaîi, caïc nguäön ODA vaì næåïc
ngoaìi, âoïng goïp cuía caïc doanh nghiãûp coï hoaût âäüng kinh doanh trong khu
væûc, âoïng goïp cuía dán bàòng hiãûn váût. Cå chãú cáúp kinh phê : caïc dæû aïn phaíi
âæåüc Chuí tëch UBND tènh, Bäü Kãú hoaûch âáöu tæ phã chuáøn vaì sæû âäöng yï cuía
Bäü NN& PTNT theo mæïc 50.000 â/ha/nàm våïi viãûc boía vãû ræìng, 1,7 triãûu
â/ha/ nàm våïi viãûc träöng måïi,0,3 â/ha/nàm våïi viãûc chàm soïc ræìng. Kinh
phê cuía chæång trçnh coìn âæåüc cáúp cho phaït triãøn cå såí haû táöng näng than
(næåïc saûch, y tãú, giaïo duûc..) ; phán bäø laûi læûc læåüng lao âäüng; chi phê quaín lyï
8% täøng kinh phê. Caïc nguäön vay khäng coï laîi âæåüc aïp duûng våïi träöng cáy
cäng nghiãûp láu nàm, knh tãú væåìn, mua con giäúng. Chæång trçnh coï hãû thäúng
täø chæïc tæì trung æång âãún âëa phæång. Åí cáúp trung æång, Ban chè âaûo gäöm
caïc thæï træåíng Bäü NN& PTNT, Bäü KH& ÂT, Boü TC; åí cáúp tènh laì PCT UBND
tènh vaì caïc giaïm âäúc såí NN& PTNT, KH & ÂT, kho baûc; åí cáúp huyãûn do phoï
cháút thaíi huyãûn laìm træåíng ban. Kãút quaí täøng kãút chæång trçnh 327 vaìo
khoaíng thaïng 12- 1996 cho tháúy:diãûn têch träöng ræìng måïi âaût 450.000 ha, diãûn
têch träöng cáy cäng nghiãûp tàng lãn, mæïc säúng cuía nhán dán vuìng nuïi âæåüc
caíi thiãûn, khai hoang vaì khai thaïc gäù ræìng giaím, taûo thãm nhiãöu viãûc måïi,
mäüt säú træåìng hoüc, traûm y tãú.
Quyî mäi træåìng ngaình than (VINACOAL). Quyî naìy âæåüc hçnh
thaình trãn cå såí trêch 1% doanh thu cuía táút caí caïc doanh nghiãûp thuäüc Täøng
cäng ty than cho caïc hoaût âäüng baío vãû mäi træåìng. âáy laì mäüt cäng cuû taìi
chênh cuía Vinacoal nhàòm náng cao traïch nhiãûm cuía caïc doanh nghiãûp ngaình
than trong cäng taïc thæûc hiãûn Luáût mäi træåìng. Caïc hoaût âäüng chuí yãúu cuía
Quyî bao gäöm âáöu tæ dæåïi hçnh thæïc cho vay våïi laîi suáút bàòng khäng vaì æu
âaîi âäúi våïi caïc dæû aïn mang tênh cháút chiãún læåüt vaì toaìn vuìng (Cáøm phaí, Hoìn
Gai, Uäng Bê, Thaïi nguyãn ); häù tråí caïc dæû aïn nghiãn cæïu vaì âáöu tæ âäøi måïi
vaì hiãûn âaûi hoïa cäng nghãû khai thaïc vaì chãú biãún than; häù tråí väún cho caïc
doanh nghiãûp thaình viãn cuía Täøng cäng ty than thæûc hiãûn caïc dëch vuû mäi
træåìng nhæ quaín lyï vaì xæí lyï cháút thaíi, hoaìn nguyãn âáút sau khai thaïc; âáöu tæ
æïng cæïu ban âáöu khi xáøy ra sæû cäú mäi træåìng nghiãm troüng taûi caïc moí; tham
gia vaìo caïc dæû aïn mäi træåìng quäúc gia vaì caïc khu væûc coï liãn quan. Caïc
nguäön väún cho quyî âæåüc dæû kiãún : caïc chi phê vaì thuãú mäi træåìng , caïc nguäön
väún ngán saïch, quyî ODA, viãûn tråü song phæång vaì âa phæång, viãûn tråü cuía
caïc täø chæïc quäúc tãú UNDP, ADB, WB, ... . Quyî âæåüc âiãöu haình båíi ban quaín
lyï do mäüt phoï täøng giaïm âäúc laìm giaïm âäúc vaì caïc chuyãn viãn vaì giaïm âäúc
cuía caïc âån vë thaình viãn Vinacoal. Bãn caûnh ban quaín lyï coï Häüi âäöng tæ váún
gäöm caïc chuyãn gia âæåüc måìi tæì caïc ngaình coï liãn quan.
Täø chæïc quyî mäi træåìng Viãût nam
Tæì nhæîng âiãöu âaî trçnh baìy åí trãn ta tháúy khaïi niãûm vãö quyî mäi
træåìng coï nhiãöu âënh nghéa theo caïc quan âiãùm khaïc nhau. Theo quan âiãùm
nhaì næåïc thç Quyî mäi træåìng laì mäüt cå chãú taìi chênh láûp ra cho viãûc häø tråü
cho viãûc sæí duûng vaì baío täön nguäön taìi nguyãn mäüt caïch bãön væîng. Theo quan
âiãùm kinh doanh thç quyî mäi træåìng laì mäüt cå chãú taìi chênh trong hãû thäúng
quaín trë kinh doanh vç mæûc tiãu låüi nhuáûn vaì sæû phaït triãøn bãön væîng cuía
doanh nghiãûp.
Quyî mäi træåìng coï thãø phán loaûi theo vuìng âëa lyï vaì cáúp quaín lyï : toaìn
cáöu, quäúc gia, vuìng hoàûc âëa phæång, ngaình kinh tãú. Theo chæïc nàng vãö mäi
træåìng Quyî mäi træåìng coï thãø chia thaình hai loaûi quyî náu vaì quyî xanh. Quyî
xanh laì cå chãú taìi chênh äøn âënh vaì láu daìi thuäüc hãû thäúng quaín lyï vãö mäi
træåìng, våïi nguäön taìi chênh ban âáöu dæûa vaìo âoïng goïp hoàûc âäøi nåü láúy baío
vãû thiãn nhiãn vaì nguäön häø tråü phaït triãøn chênh thæïc. Quyî náu laì daûng quyî
mäi træåìng chuí yãúu liãn quan âãún caïc váún âãöm trong cäng nghiãûp. Quyî naìy
âæåüc thaình láûp trong khi chênh saïch vaì cå chãú quaín lyï mäi træåìng vaì hãû
thäúng taìi chênh chæa phaït triãøn (gia âoaûn hiãûn nay cuía nãön kinh tãú Viãût nam).
Theo tênh cháút, quyî mäi træåìng coï thãø chia thaình quyî mäi træåìng hoaìn chènh
vaì quyî mäi træåìng âàûc biãût. Loaûi thæï hai chè hoaût âäüng trong mäüt khoaíng
thåìi gian vaì mäüt vuìng khäng gian haûn chãú, thê duû quyî cuía ngaình than, quyî
träöng ræìng, quyî âënh canh, quyî nghiãn cæïu mäi træåìng. Theo nguäön väún,
quyî mäi træåìng coï thãø coï nhiãöu nguäön : ngán saïch, thuãú , phê , phaût vãö mäi
træåìng ; väún ODA; ngán haìng thãú giåïi, caïc nguäön väún song phæång, âa
phæång.
Quyî mäi træåìng coï mäüt säú âàûc træng ráút quan troüng : hçnh thaình vaì
tàng cæåìng mäúi quan hãû âa ngaình nháút laì quyî mäi træåìng âëa phæång; taûo
âiãöu kiãûn âãø tàng cæåìng vai troì giaïm saït cuía chênh quyãön trong phoìng chäúng
ä nhiãùm, âàûc biãût åí âëa phæång; taûo dæûng tênh äøn âënh láu daìi cho viãûc thæûc
hiãûn cäng taïc baío vãû mäi træåìng thäng thæåìng caïc dëch vuû mäi træåìng khäng
coï laîi vaì khäng phuû thuäüc vaìo nguäön väún cuía ngán saïch cáúp; taûo ra mäüt âëa
chè tin cáûy nháûn caïc nguäön viãûn tråü træûc tiãúp, âàûc biãût âäúi våïi nguäön väún
ODA.
Chæïc nàng nhiãûm vuû cuía quyî mäi træåìng : quyî mäi træåìng phaíi sinh
låüi bàòng viãûc cho vay coï laîi, trong træåìng läù vaì hoìa väún thç cáön phaíi tçm kiãúm
thãm väún tæì ngán saïch nhaì næåïc hoàûc väún ODA. Quyî mäi træåìng phaíi thæûc
hiãûn chæïc nàng tråü cáúp giaï cho caïc hoaût âäüng mäi træåìng dæåïi daûng mäüt
pháön khäng thu häöi hoàûc cho vay khäng coï laîi. Quyî mäi træåìng phaíi thæûc
hiãûn chæïc nàng âäöng cáúp väún cho caïc dæû aïn kinh tãú vãö pháön väún mäi træåìng .
Coï nhiãöu hçnh thæïc cáúp väún tæì quyî mäi træåìng nhæ : cho vay khäng láúy
laîi hoàûc laîi suáút tháúp; traí giuïp pháön laîi suáút vay väún ngán haìng cuía cå såí saín
xuáút ; âaím baío väún vay cuía dæû aïn trong træåìng håüp dæû aïn khäng coï khaí
nàng chi traí; cho vay väún qua mäüt ngán haìng trung gian, v. v.
Quyî mäi træåìng coï mäüt säú khoï khàn trong quaï trçnh thæûc hiãûn nhæ: khoï
xaïc âënh mäüt caïch chênh xaïc mæïc thu thêch håüp tæì caïc chuí thãø gáy ä nhiãùm
hoàûc sæí duûng taìi nguyãn taûi caïc âëa phæång khaïc nhau vaì doanh nghiãûp gäöm
nhiãöu thaình viãn khaïc nhau; khoï äøn âënh nguäön thu cho quyî mäi træåìng do
caïc khoaín tiãön phaût ngaìy mäüt êt âi,v. v.
Trong gia âoaûn hiãûn nay, cáön nháút âäúi våïi Viãût Nam laì thaình láûp Quyî
Mäi træåìng quäúc gia vaì caïc phæång aïn âiãöu haình hoaût âäüng quyî (nguäön kinh
phê, caïc æu tiãn âáöu tæ cuía Quyî, cå chãú âiãöu haình quyî, v. v.). Quyî mäi træåìng
quäúc gia seí âoïng vai troì chuí âaûo âäúi våïi caïc quyî mäi træåìng khaïc cuía âáút
næåïc.
Nhaîn sinh thaïi:laì mäüt danh hiãûu cuía nhaì næåïc daình cho caïc saín pháøm
khäng gáy ra ä nhiãùm mäi træåìng trong quaï trçnh saín xuáút ra caïc saín pháøm;
quaï trçnh sæí duûng caïc saín pháøm âoï; coï taïc âäüng thuïc âáøy caïc hoaût âäüng
hæåïng tåïi viãûc baío vãû mäi træåìng .
Nhaîn sinh thaïi do mäüt cå quan mäi træåìng quäúc gia hoàûc mäüt hiãûp
häüi caïc nhaì saín xuáút loaûi saín pháøm (nhaîn sinh thaïi cuía ngaình dãût cuía Âæïc)
quaín lyï (cáúp vaì thu häöi nhaîn ) thäng thæåìng laì mäüt cå quan quaín lyï mäi
træåìng.
Nhaîn sinh thaïi âaïnh vaìo nhaì saín xuáút thäng qua ngæåìi tiãu thuû vaì
hãû thäúng tiãu thuû, bàòng giaï cuía saín pháøm vaì säú læåüng cuía saín pháøm tiãu thuû.
Mæûc âêch cuía nhaîn sinh thaïi laì âáøy maûnh viãûc tiãu duìng vaì saín xuáút nhiãöu
saín pháøm phuì håüp vãö màût mäi træåìng hån, bàòng viãûc cung cáúp cho ngæåìi
tiãu duìng nhæîng thäng tin vãö aính hæåíng mäi træåìng cuía caïc saín pháøm tæång
tæû. Trong caïc quan hãû thæång maûi quäúc tãú, nhaîn sinh thaïi taïc âäüng âãún váún
âãö caûnh tranh xuáút kháøu, væåüt qua caïc tråí ngaûi thæång maûi.
Nhaîn sinh thaïi coï nhiãöu daûng tuìy thuäüc vaìo quy âënh cuía tæìng quäúc
gia : nhaîn xanh cuía Xingapo, nhaîn thiãn tháön xanh cuía Âæïc, ecomark cuía
Nháût baín.
Nhaîn thiãn tháön xanh cuía Âæïc âæåüc xeït cáúp cho caïc saín pháøm thán
thiãûn vãö mäi træåìng so caïc saín pháøm khaïc åí Âæïc vaìo nàm 1977