You are on page 1of 54

TS.

HOμNG NGäC VINH

Khãa häc 14 ngμy

vÒ ph−¬ng ph¸p d¹y häc

-1-
Vụ Giáo dục chuyên nghiệp – Bộ Giáo dục và Đào tạo Biên soạn và giới thiệu TS. Hoàng Ngọc Vinh
Giíi thiÖu

§æi míi ph−¬ng ph¸p d¹y häc trong c¸c tr−êng chuyªn nghiÖp lµ mét
trong nh÷ng nhiÖm vô träng t©m mµ Bé Gi¸o dôc vµ §µo t¹o ®· quan t©m chØ
®¹o tõ nhiÒu n¨m qua. Tuy nhiªn, do nhiÒu nguyªn nh©n kh¸c nhau tiÕn ®é cña
viÖc ®æi míi ph−¬ng ph¸p d¹y häc trong c¸c tr−êng chuyªn nghiÖp diÔn ra kh«ng
®−îc nh− mong muèn. ViÖc d¹y häc víi lèi truyÒn thô mét chiÒu tõ phÝa gi¶ng
viªn chñ yÕu nh»m cung cung cÊp ®ñ th«ng tin ®Ó ®¶m b¶o thùc hiÖn hÕt néi
dung ch−¬ng tr×nh vÉn cßn kh¸ phæ biÕn ë nhiÒu tr−êng. C¸ch d¹y häc ®ã kh«ng
gióp nhiÒu cho ng−êi häc chuyÓn nh÷ng th«ng tin ®ã thµnh tri thøc cña m×nh,
ng−êi häc hoµn toµn bÞ ®éng tiÕp nhËn th«ng tin, thiÕu s¸ng t¹o, chän läc th«ng
tin kÕt hîp víi tr¶i nghiÖm häc tËp ®Ó tù kiÕn t¹o nªn tri thøc vµ kü n¨ng vµ tõ ®ã
h×nh thµnh n¨ng lùc nghÒ nghiÖp còng nh− n¨ng lùc häc tËp suèt ®êi.
Qua thùc tÕ qu¶n lý gi¸o dôc chuyªn nghiÖp, xu h−íng ph¸t triÓn n¨ng lùc
gi¶ng viªn trong c¸c c¬ së gi¸o dôc kü thuËt vµ d¹y nghÒ trªn thÕ giíi, nh÷ng
yÕu kÐm trong viÖc ®æi míi ph−¬ng ph¸p d¹y häc cã nguyªn nh©n lµ gi¶ng viªn
ch−a ®−îc ®µo t¹o bµi b¶n vÒ ph−¬ng ph¸p d¹y häc vµ rÊt thiÕu c¸c tµi liÖu phôc
vô cho c«ng t¸c ®æi míi ph−¬ng ph¸p.
Tõ vÊn ®Ò nªu trªn, Vô Gi¸o dôc chuyªn nghiÖp biªn tËp vµ giíi thiÖu tµi
liÖu “Khãa häc 14 ngµy vÒ ph−¬ng ph¸p d¹y häc” ®Ó gióp gi¶ng viªn trÎ trong
c¸c tr−êng chuyªn nghiÖp, còng nh− c¸c c¬ së båi d−ìng gi¸o viªn c¸c tr−êng
trung cÊp chuyªn nghiÖp, cao ®¼ng vµ d¹y nghÒ cã thªm tµi liÖu nghiªn cøu, häc
tËp ®Ó cã thÓ ®æi míi ph−¬ng ph¸p d¹y häc mét c¸ch hiÖu qu¶ h¬n.
Trong qu¸ tr×nh biªn so¹n sÏ khã tr¸nh khái nh÷ng sai sãt, Vô Gi¸o dôc
chuyªn nghiÖp, Bé Gi¸o dôc vµ §µo t¹o rÊt mong nhËn ®−îc c¸c ý kiÕn gãp ý tõ
c¸c gi¶ng viªn, c¸n bé qu¶n lý, c¸c nhµ nghiªn cøu vµ nh÷ng ai quan t©m ®Õn ®æi
míi ph−¬ng ph¸p d¹y häc trong c¸c tr−êng chuyªn nghiÖp.
Mäi gãp ý xin ®−îc göi theo ®Þa chØ email sau: hnvinh@moet.edu.vn

TS. Hoµng Ngäc Vinh

-2-
Vụ Giáo dục chuyên nghiệp – Bộ Giáo dục và Đào tạo Biên soạn và giới thiệu TS. Hoàng Ngọc Vinh
Khãa häc 14 ngμy
vÒ ph−¬ng ph¸p gi¶ng d¹y

PhÇn I
Tæng quan

§Ó thùc hiÖn ch−¬ng tr×nh nµy thµnh c«ng vµ hiÖu qu¶, gi¸o viªn h−íng dÉn cÇn
chuÈn bÞ kü cµng.
Tr−íc kho¸ häc, lµm s¸ng tá nh÷ng vÊn ®Ò sau
1. Môc tiªu kho¸ häc:
Môc tiªu cña kho¸ häc gãi gän c¸c ý chÝnh, nh÷ng kü n¨ng vµ gi¸ trÞ cÇn truyÒn
®¹t, vÝ dô:
- Sau khi häc xong ch−¬ng tr×nh, häc viªn hiÓu vµ biÕt c¸ch ®Æt nhiÒu lo¹i c©u
hái vµ ¸p dông vµo trong c¸c t×nh huèng gi¶ng d¹y thùc tiÔn.
Trong sè c¸c môc tiªu nµy quan träng nhÊt lµ nªn ®−a nh÷ng g× vµo c©u hái. Møc
®é kü n¨ng yªu cÇu lµ ®Æt c¸c lo¹i c©u hái kh¸c nhau vµ gi¸ trÞ cuèi cïng ( møc
®é ¸p dông) lµ thùc hiÖn c¸c kü n¨ng vµ kiÕn thøc nµy trong c¸c t×nh huèng
gi¶ng d¹y thùc tÕ.
2. Sè l−îng häc viªn:
Kho¶ng 20 ng−êi
3. §Þa ®iÓm cña kho¸ häc:
Tr−íc kho¸ häc, kiÓm tra ®Þa ®iÓm häc, cÇn x¸c ®Þnh râ nh÷ng vÞ trÝ nµo trong
phßng häc cã thÓ lµm ph©n t¸n.
Gi¸o viªn h−íng dÉn kh«ng nªn ®øng ë nh÷ng vÞ trÝ tr−íc cöa sæ, tr−íc ¸p phÝch
hoÆc ®å vËt trang trÝ trªn t−êng v× ®iÒu nµy sÏ lµm gi¶m sù chó ý cña häc viªn
®èi víi ng−êi h−íng dÉn.
Phßng häc bè trÝ ®Ó häc viªn quan s¸t ®−îc b¶ng viÕt vµ dông cô häc tËp, ®ång
thêi nghe ®−îc tiÕng cña gi¸o viªn tõ c¸c h−íng kh¸c nhau trong phßng, ®Æc biÖt
®èi víi nh÷ng ng−êi ngåi cuèi líp. Trong tr−êng hîp cÇn dïng m¸y chiÕu (
OHP) hoÆc mµn h×nh slide, cÇn kiÓm tra l¹i nguån ®iÖn vµ chó ý xem xung
quanh líp häc cã c¸c vËt thÓ hoÆc bãng ®Ìn chiÕu g©y ph©n t¸n kh«ng.
4. C¸c kiÓu s¾p xÕp líp häc:
C¸ch s¾p xÕp vÞ trÝ líp häc quyÕt ®Þnh ®Õn chÊt l−îng kho¸ häc.
a. XÕp theo hµng ngang
b. XÕp theo h×nh ch÷ U
c. XÕp theo kiÓu bµn tiÖc lín

-3-
Vụ Giáo dục chuyên nghiệp – Bộ Giáo dục và Đào tạo Biên soạn và giới thiệu TS. Hoàng Ngọc Vinh
d. XÕp theo kiÓu bµn héi nghÞ
e. XÕp ghÕ theo h×nh vßng trßn
f. XÕp theo tõng nhãm 3 gãc
g. XÕp theo h×nh vßng cung
a. XÕp theo hµng ngang:
- ¦u ®iÓm:
+ Søc chøa lín
+ C¸c häc viªn ®Òu h−íng vÒ phÝa tr−íc
- Nh−îc ®iÓm:
+ H¹n chÕ sù tiÕp xóc trùc diÖn gi÷a c¸c häc viªn víi nhau
+ Ng−êi ngåi tr−íc kh«ng nh×n thÊy ng−êi ngåi sau
+ Gi¸o viªn h−íng dÉn kh«ng thÓ ®i len vµo gi÷a c¸c chç ngåi
+ Khã chia nhãm nÕu kh«ng kª l¹i bµn ghÕ
+ Mäi ng−êi th−êng tËp trung ngåi dån xuèng phÝa d−íi, t¸ch xa gi¸o viªn
h−íng dÉn
+ C¸ch s¾p xÕp nµy gièng nh− m« h×nh trong mét tr−êng häc, qu¸ h×nh thøc, gß
bã.
b.S¾p xÕp theo h×nh ch÷ U:
- ¦u ®iÓm:
+ Gi¸o viªn h−íng dÉn cã thÓ ®i len vµo gi÷a c¸c chç ngåi
+ Gi¸o viªn cã thÓ nh×n thÊy häc viªn mét c¸ch trùc diÖn
- Nh−îc ®iÓm:
+ Nh÷ng ng−êi ngåi cïng hµng khã tiÕp xóc víi nhau trùc diÖn
+ Chøa ®−îc Ýt ng−êi
+ Khã chia nhãm
c. S¾p xÕp theo h×nh x−¬ng c¸ hoÆc kiÓu bµn tiÖc lín:
- ¦u ®iÓm:
+ Häc viªn ®−îc xÕp theo nhãm
+ DÔ dµng kÕt hîp gi÷a häc vµ th¶o luËn
+ Gi¸o viªn h−íng dÉn ®i ®Õn tõng nhãm dÔ dµng
- Nh−îc ®iÓm:
+ Chøa ®−îc Ýt ng−êi
+ Häc viªn khã tiÕp xóc trùc diÖn víi nh÷ng gi¸o viªn h−íng dÉn kh¸c

-4-
Vụ Giáo dục chuyên nghiệp – Bộ Giáo dục và Đào tạo Biên soạn và giới thiệu TS. Hoàng Ngọc Vinh
+ NÕu bµn dµi vµ máng qu¸, nh÷ng häc viªn ngåi cuèi sÏ bÞ lo¹i khái tÇm tiÕp
xóc.
d. XÕp theo kiÓu bµn héi nghÞ
- ¦u ®iÓm:
+ C¸c häc viªn cã c¬ héi tiÕp xóc trùc diÖn víi nhau
+ Lo¹i bµn héi nghÞ thÝch hîp víi c¸c cuéc th¶o luËn chung
- Nh−îc ®iÓm:
+ Khã chia thµnh c¸c nhãm nhá
+ Sè l−îng chç ngåi/ 1 bµn Ýt
+ Trong nh÷ng cuéc th¶o luËn chung, nh÷ng ng−êi ngåi gÇn nhau dÔ t¹o ra c¸c
nhãm nhá, lµm ¶nh h−ëng tíi cuéc th¶o luËn chung.
e. XÕp theo h×nh trßn hoÆc h×nh b¸n nguyÖt:
- ¦u ®iÓm:
+ T¹o sù tiÕp xóc tho¶i m¸i, dÔ dµng
+ Häc viªn cã thÓ ®Æt c©u hái, chñ ®Ò më
+ T¹o vai trß qu©n b×nh cho tÊt c¶ mäi ng−êi, kh«ng ph©n riªng biÖt vÞ trÝ cña
gi¸o viªn h−íng dÉn.
+ DÔ thùc hiÖn c¸c trß ch¬i vµ lµm bµi tËp
+ Tr¸nh ®−îc t×nh tr¹ng häc viªn ngåi lú mét chç
- Nh−îc ®iÓm:
+ Kh«ng cã nhiÒu mÆt b»ng trèng
+ Häc viªn kh«ng cã chç ®Ó tµi liÖu
+ Kh«ng cã sù ng¨n c¸ch v× vËy mäi ng−êi cÇn ph¶i cëi më h¬n.
+ C¸ch s¾p xÕp nµy kh«ng thÝch hîp víi nh÷ng ng−êi nhót nh¸t
+ §èi víi nh÷ng nhãm ®«ng ng−êi, kho¶ng c¸ch cña c¸c häc viªn tõ phÝa ®èi
diÖn xa h¬n.
f, g. KiÓu xÕp bµn 3 gãc vµ h×nh vßng cung
- ¦u ®iÓm:
+ Häc viªn ®−îc xÕp theo nhãm } Gièng kiÓu
+ DÔ dµng kÕt hîp gi÷a c¸c giê häc víi th¶o luËn nhãm } bµn tiÖc
+ Gi¸o viªn h−íng dÉn ®i ®Õn tõng nhãm dÔ dµng } lín
+ Bµn chÜa vÒ phÝa tr−íc, c¸c nhãm ngåi s¸t nhau, thuËn tiÖn h¬n kiÓu bµn tiÖc
lín khi tæ chøc th¶o luËn nhãm.
- Nh−îc ®iÓm:

-5-
Vụ Giáo dục chuyên nghiệp – Bộ Giáo dục và Đào tạo Biên soạn và giới thiệu TS. Hoàng Ngọc Vinh
+ CÇn nhiÒu bµn v× vËy sÏ t¹o ra nhãm tæng thÓ lín
+ Bµn chiÕm nhiÒu diÖn tÝch
Mçi kiÓu bè trÝ líp häc trªn ®Òu cã −u vµ nh−îc ®iÓm. Nh−ng nªn s¾p xÕp sao
cho c¸c häc viªn cã c¬ héi quan s¸t, tiÕp xóc víi nhau, tr¸nh t×nh tr¹ng xÕp theo
kiÓu ng−êi ngåi tr−íc, kÎ ngåi sau.

Sau khi æn ®Þnh chç ngåi, gi¸o viªn h−íng dÉn giíi thiÖu c¸c häc viªn. D−íi
®©y lµ mét sè c¸ch giíi thiÖu c¬ b¶n:
5. Giíi thiÖu mang tÝnh s¸ng t¹o:
C¸ch giíi thiÖu nµy gióp häc viªn c¶m thÊy tù nhiªn tho¶i m¸i khi lµm quen víi
nhau, Ýt h×nh thøc. Khi giíi thiÖu, tèt nhÊt nªn hái râ hä muèn t×m hiÓu vÒ chi tiÕt
nµo cña b¹n häc. §iÒu nµy sÏ gióp gi¸o viªn h−íng dÉn lùa chän ®−îc mét trong
c¸c h×nh thøc sau:
* S¬ ®å quan hÖ x· héi:
Häc viªn ®· cã sù quen biÕt tr−íc, tù giíi thiÖu lÉn nhau.
* Dßng ch¶y cuéc ®êi:
Häc viªn tù giíi thiÖu vÒ b¶n th©n b»ng viÖc nªu ra c¸c “ sù kiÖn th¨ng trÇm”
trong cuéc sèng cña m×nh.
* Giíi thiÖu theo nhãm/ cÆp:
Ph©n theo nhãm 2 hoÆc 3 häc viªn ®· biÕt s¬ qua vÒ nhau, trao ®æi th«ng tin t×m
hiÓu sau ®ã ®øng lªn, tù giíi thiÖu lÉn nhau.
Nh×n chung, víi h×nh thøc giíi thiÖu s¸ng t¹o, häc viªn sÏ nhanh chãng ph¸ bá
®−îc nh÷ng e ng¹i ban ®Çu vµ tÝch cùc tham gia vµo kho¸ häc h¬n.
6. Chia sÎ kinh nghiÖm:
Trao ®æi kinh nghiÖm vÒ nh÷ng thµnh tÝch ®· ®¹t ®−îc vµ nh÷ng thö th¸ch mµ
mçi c¸ nh©n ®· tr¶i qua trong qu¸ tr×nh lµm viÖc. §iÒu nµy gióp cho c¸c häc viªn
vµ gi¸o viªn h−íng dÉn lùa chän ®−îc c¸c chñ ®Ò thÝch hîp. Sau khi ®· tÝch luü
®−îc kinh nghiÖm, hä cã thÓ chän läc c¸c kiÕn thøc, kü n¨ng phï hîp. VÝ dô nh−
nÕu c¸c häc viªn ®−îc truyÒn thô nh÷ng néi dung hoµn toµn míi mÎ th× ®iÒu
quan träng lµ cÇn ph¶i t×m hiÓu xem kiÕn thøc nÒn tr−íc ®©y cña hä lµ g× ®Ó chän
c¸ch tiÕp cËn thÝch hîp cã nh− vËy th× nh÷ng kiÕn thøc míi kh«ng trë nªn qu¸
trõu t−îng ®èi víi hä.
7. §¸p øng kú väng häc tËp cña häc viªn:
Ngay tõ ®Çu kho¸ häc, hiÓu vµ ®¸p øng ®−îc mèi quan t©m vµ nguyÖn väng cña
häc viªn lµ cùc kú quan träng. Kú väng cña häc viªn thÓ hiÖn môc tiªu cña hä
cïng víi th¸i ®é mµ hä sÏ mang ®Õn líp häc. Th«ng th−êng kú väng cña häc
viªn kh¸c víi môc tiªu cña kho¸ häc v× vËy nhiÖm vô ®Çu tiªn cña gi¸o viªn lµ ®Ó
cho c¸c häc viªn nãi lªn c¸c kú väng cña m×nh, sau ®ã ®iÒu chØnh môc tiªu cña

-6-
Vụ Giáo dục chuyên nghiệp – Bộ Giáo dục và Đào tạo Biên soạn và giới thiệu TS. Hoàng Ngọc Vinh
kho¸ häc cho phï hîp, cô thÓ ë ®©y gi¸o viªn gi¶i thÝch râ nh÷ng kú väng nµo
cña häc viªn trïng víi môc tiªu kho¸ häc vµ ng−îc l¹i. NÕu bá qua phÇn nµy sÏ
dÔ dÉn ®Õn t×nh tr¹ng häc viªn n¶n lßng.
8. Thêi gian cña kho¸ häc:
Dµi 14 ngµy. Sau khi xem xÐt môc tiªu kho¸ häc, chia sÎ kinh nghiÖm, gi¸o viªn
h−íng dÉn lªn ®−îc kÕ ho¹ch thêi gian cô thÓ ®Ó gióp häc viªn chñ ®éng s¾p xÕp
vµ ®iÒu chØnh.
9. Thêi l−îng mçi giê häc:
§iÒu quan träng cÇn l−u ý lµ häc viªn b¾t ®Çu sao nh·ng vµ mÊt tËp trung sau
kho¶ng 20 phót v× vËy cÇn h−íng häc viªn vµo c¸c ho¹t ®éng. C¸c giê thùc hµnh
nhãm th−êng lµm cho häc viªn s«i næi h¬n. Th−êng th× vµo c¸c giê häc buæi
s¸ng, häc viªn tØnh t¸o h¬n buæi chiÒu. V× vËy ®©y lµ thêi ®iÓm thÝch hîp ®Ó
truyÒn ®¹t néi dung míi. Sau b÷a tr−a, häc viªn dÔ mÖt mái nªn giê häc cÇn ph¶i
sèng ®éng vµ linh ho¹t h¬n. Tèt nhÊt tr¸nh thuyÕt gi¶ng vµo thêi gian nµy mµ
nªn thùc hµnh nhãm.

PhÇn I Mét sè quan niÖm vÒ gi¶ng d¹y

Trong gi¸o dôc, ph−¬ng ph¸p gi¶ng d¹y lµ yÕu tè quan träng cÇn ®−îc chó träng
trong qu¸ tr×nh ®µo t¹o vµ båi d−ìng gi¸o viªn. Tr−íc khi ®i s©u vµo nghiªn cøu
h·y t×m hiÓu ®Þnh nghÜa cña mét sè thuËt ng÷ phæ biÕn nh− “ gi¶ng d¹y”, “ häc
tËp” vµ “ ph−¬ng ph¸p gi¶ng d¹y”. HiÓu nh÷ng thuËt ng÷ nµy sÏ gãp phÇn t¨ng
thªm kiÕn thøc tæng thÓ vµ biÕt c¸ch ¸p dông c¸c ph−¬ng ph¸p gi¸o dôc.

KiÕn thøc lμ mét khu v−ên: nÕu ta kh«ng ch¨m bãn th× sÏ kh«ng ®¬m hoa, kÕt tr¸i
Ng¹n ng÷ Guinea
Mét sè quan niÖm vÒ gi¶ng d¹y
NhiÒu ý kiÕn cho r»ng mét ng−êi giái vÒ lÜnh vùc nµo sÏ d¹y tèt vÒ lÜnh vùc ®ã.
VÝ dô, mét ng−êi thî méc lµnh nghÒ cã thÓ h−íng dÉn cho ng−êi kh¸c vÒ kü
n¨ng méc chØ ®¬n gi¶n b»ng nh÷ng minh ho¹ cô thÓ vµ gi¶i thÝch c¸c c¬ së, môc
®Ých cña tõng c«ng ®o¹n. §iÒu nµy kh«ng cã nghÜa lµ gi¶ng d¹y.
NhiÒu ng−êi cã quan niÖm sai lÇm r»ng ai còng cã thÓ d¹y häc. Cã lÏ mét trong
nh÷ng thµnh kiÕn sai lÖch vÒ nh÷ng ng−êi gi¸o viªn ch−a ®−îc ®µo t¹o ®· dÉn
®Õn suy nghÜ trªn. chóng ta Ýt nghe nãi ®Õn B¸c sü, Kü s− hoÆc KiÕn tróc s− ch−a
qua ®µo t¹o . . . §iÒu khiÕn d¹y häc trë thµnh mét nghÒ nh− bao nghÒ kh¸c ®ã lµ
qui ®Þnh, kû c−¬ng vµ c¸c nguyªn t¾c riªng. V× vËy kh«ng ph¶i ai còng cã thÓ v¬
v¸o cho b¶n th©n m×nh kh¶ n¨ng gi¶ng d¹y mµ ch−a kinh qua nh÷ng ®µo t¹o c¨n
b¶n vÒ d¹y häc. VÊn ®Ò d¹y häc kh«ng ®¬n thuÇn lµ giíi thiÖu kiÕn thøc vµ kü
n¨ng míi hoÆc chuyÓn ®æi nh÷ng g× ng−êi gi¸o viªn biÕt vµo trÝ ãc vµ ®«i tay cña

-7-
Vụ Giáo dục chuyên nghiệp – Bộ Giáo dục và Đào tạo Biên soạn và giới thiệu TS. Hoàng Ngọc Vinh
ng−êi häc. H¬n n÷a, d¹y häc kh«ng gièng víi kÓ l¹i, mµ khi kÓ l¹i, nãi l¹i kh«ng
cã nghÜa lµ d¹y häc. Gi¶ng d¹y cã nghÜa lµ gi¸o viªn ph¶i thùc hiÖn mét sè c«ng
®o¹n ®Ó thóc ®Èy qu¸ tr×nh häc tËp. Ng−êi gi¸o viªn cÇn ph¶i häc qua c¸c kho¸
®µo t¹o chÝnh qui c¨n b¶n vÒ lý thuyÕt vµ thùc hµnh vµ biÕt lªn kÕ ho¹ch gi¶ng
d¹y cô thÓ. Trong gi¶ng d¹y, qu¸ tr×nh thùc hiÖn còng quan träng gièng nh− mét
s¶n phÈm. Chóng ta kh«ng chØ tËp trung vµo s¶n phÈm mµ c¶ hai ®Òu cã ý nghÜa
lín. LËp kÕ ho¹ch gi¶ng d¹y lµ cÇn thiÕt, bao gåm viÖc lùa chän vµ s¾p xÕp c¸c
kinh nghiÖm häc tËp ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho mèi t−¬ng t¸c gi÷a gi¸o viªn vµ ng−êi
häc cã ý nghÜa.

H·y nãi cho t«i nghe, t«i sÏ kh«ng bao giê quªn. H·y chØ cho t«i thÊy, t«i sÏ lu«n
ghi nhí. H·y cïng lμm víi t«i, t«i sÏ tá t−êng.

§iÒu nµy cã nghÜa r»ng kiÕn thøc lµ kÕt qu¶ cña sù truyÒn ®¹t, chØ dÉn vµ thùc
hiÖn mét c¸ch tÝch cùc cïng víi ng−êi häc trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y.
Träng t©m gi¶ng d¹y
D¹y häc tËp trung vµo 3 qu¸ tr×nh chñ yÕu, cã liªn hÖ chÆt chÏ víi nhau vµ khã
cã thÓ d¹y riªng rÏ, t¸ch rêi tõng thø, ®ã lµ: nhËn thøc, thao t¸c b»ng tay vµ g©y
¶nh h−ëng.
1. Qu¸ tr×nh nhËn thøc:
Qu¸ tr×nh nhËn thøc cã liªn quan ®Õn sù hiÓu biÕt ( vµ kiÕn thøc), kh¬i gîi trÝ tuÖ
thÓ hiÖn b»ng viÖc häc ®−îc nh÷ng t− duy míi hoÆc hÖ thèng l¹i c¸c kiÕn thøc
cò. Nh÷ng kiÕn thøc nµy sÏ cã ¶nh h−ëng lín ®Õn c¸ch gi¶i quyÕt vÊn ®Ò cña
tõng ng−êi. Chóng ta cã thÓ minh ho¹ kh¶ n¨ng nhËn thøc trong d¹y häc, bao
gåm:
- Kh¶ n¨ng nhËn biÕt c¸c c¬ së thùc tÕ ®Ó gi¶i thÝch mét vÊn ®Ò bÊt kú.
- Nh÷ng ý t−ëng ®Ó thuyÕt phôc, l«i kÐo trong c¸c cuéc tranh luËn.
- Kh¶ n¨ng kÕt nèi gi÷a c¸c sù vËt
- Kh¶ n¨ng cña ng−êi kh¸c trong viÖc t¹o ra c¸c gi¶i ph¸p thay thÕ ®Ó thùc thi
mét c«ng viÖc.
- Kh¶ n¨ng cña ng−êi kh¸c trong viÖc s¾p xÕp c¸c ý t−ëng vµ suy nghÜ khi ph¶i
diÔn thuyÕt hoÆc tr×nh bµy ( nãi hoÆc viÕt):
a. C¸c ý t−ëng, thùc tÕ, sè liÖu, con sè hoÆc biÓu t−îng
b. Mèi liªn hÖ gi÷a c¸c ý t−ëng.
c. Tæ chøc, s¾p xÕp c¸c ý t−ëng theo bè côc ®Ó diÔn ®¹t theo trËt tù l« gic, râ
rµng vµ dÔ hiÓu
2. Qu¸ tr×nh thao t¸c b»ng tay

-8-
Vụ Giáo dục chuyên nghiệp – Bộ Giáo dục và Đào tạo Biên soạn và giới thiệu TS. Hoàng Ngọc Vinh
§Ò cËp ®Õn c¸c kü n¨ng ®¹t ®−îc th«ng qua viÖc gi¶ng d¹y vµ häc tËp, cã liªn
quan ®Õn viÖc chóng ta ®· häc c¸ch phèi hîp vµ vËn dông tay, ch©n, trÝ ãc nh−
thÕ nµo. Mét sè c«ng viÖc thao t¸c b»ng tay nh−:
- Lao ®éng thñ c«ng nh− nghÒ Méc, nghÒ May, nghÒ Thî NÒ, C¬ khÝ ¤ t« .
..
- Ch¬i c¸c lo¹i bãng nh− bãng ræ, bãng bÇu dôc, bãng chuyÒn . . .
- Trë thµnh nhµ thÓ thao hoÆc vËn ®éng viªn dông cô.
- C¸c c«ng viÖc cã liªn quan ®Õn th−¬ng m¹i, kü n¨ng hoÆc kü nghÖ.
Nh÷ng c«ng viÖc trªn ®ßi hái tÝnh thùc tÕ, s¸ng t¹o, chÝnh x¸c vµ tËp trung.
3. Qu¸ tr×nh t¹o sù t¸c ®éng
T¸c ®éng bao hµm c¶m gi¸c vµ th¸i ®é. C¶m gi¸c vµ th¸i ®é ph¶n ¸nh gi¸ trÞ cña
c¸ nh©n. Mét sè gi¸ trÞ cã tÝnh tÝch cùc vµ cÊp tiÕn, trong khi mét sè gi¸ trÞ kh¸c
tiªu cùc vµ cæ hñ.
Qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y g©y ¶nh h−ëng tèt lµm cho gi¸ trÞ c¸ nh©n vµ kh¬i dËy mét
th¸i ®é tÝch cùc, ®ång thêi lo¹i bá dÇn nh÷ng gi¸ trÞ tiªu cùc mét c¸ch cã hÖ
thèng. Ngoµi ra, gi¸ trÞ vµ th¸i ®é cßn cã ý nghÜa quan träng ë chç, kh«ng nh÷ng
chóng t¸c ®éng lín tíi nh÷ng viÖc ®ang lµm mµ cßn ¶nh h−ëng ®Õn c¸ch thøc
thùc hiÖn.
Gi¶ng d¹y vµ ®µo t¹o
Sù kh¸c nhau gi÷a gi¶ng d¹y vµ ®µo t¹o lµ g× ? §µo t¹o cã gièng víi gi¶ng d¹y
kh«ng ? C©u tr¶ lêi sÏ lµ “ Cã” vµ “ Kh«ng”. “ Cã” bëi v× ®µo t¹o tËp trung chñ
yÕu vµo thùc hµnh hay cßn ®−îc gäi lµ “ kiÕn thøc nh− thÕ nµo ®Ó lµm . . . ”,
kh¸c víi “ kiÕn thøc mµ . . “ mang tÝnh lý thuyÕt ( hoÆc nh÷ng kiÕn thøc mang
tÝnh triÕt lý). Tuy vËy kh«ng ph¶i mäi qu¸ tr×nh ®µo t¹o còng ®ång nghÜa víi
gi¶ng d¹y v× trong ®µo t¹o gi¸o viªn h−íng dÉn ch¾c ch¾n quyÕt ®Þnh ®−îc chÝnh
x¸c c¸c kü n¨ng vµ hµnh vi cña ng−êi häc. §ã lµ lý do t¹i sao chóng ta biÕt c¸ch
thøc hµnh ®éng cña häc viªn ®· ®¹t ®−îc mét sè kü n¨ng mong muèn. Ngoµi
viÖc truyÒn thô cho ng−êi häc nh÷ng kü n¨ng cÇn thiÕt ( mét khÝa c¹nh cña ®µo
t¹o) cßn lµm cho ng−êi häc trë nªn s¸ng t¹o vµ t×m tßi ®Ó ®¹t ®−îc c¸c gi¸ trÞ
mong muèn. Nh−ng nh− chóng ta ®· ®Ò cËp, sÏ kh«ng thÓ chØ thuÇn tuý d¹y c¸c
kü n¨ng mµ kh«ng th«ng tin ( cã chñ ®Þnh hay kh«ng chñ ®Þnh) vÒ gi¸ trÞ hoÆc
th¸i ®é nµo ®ã.
C¸c nguyªn t¾c trong gi¶ng d¹y:
Theo Carl Shafer “ Gi¶ng d¹y hîp lý lµm cho viÖc häc tËp cã hiÖu qu¶”. V× vËy
gi¸o viªn sÏ thµnh c«ng khi biÕt c¸ch ®¬n gi¶n ho¸ c¸c bµi häc khã, phøc t¹p
gióp ng−êi häc dÔ hiÓu.

Lµm chñ ®−îc chñ ®Ò m×nh ®ang d¹y


„

-9-
Vụ Giáo dục chuyên nghiệp – Bộ Giáo dục và Đào tạo Biên soạn và giới thiệu TS. Hoàng Ngọc Vinh
KÝch thÝch vµ duy tr× ®−îc sù høng thó cña ng−êi häc ®èi víi chñ ®Ò
„
Sö dông ng«n ng÷ dÔ hiÓu
„
Chia néi dung cña giê häc ra thµnh c¸c phÇn ®¬n gi¶n theo hÖ thèng
„
Gióp ng−êi häc chñ ®éng trong viÖc häc tËp thay v× hoµn toµn phô thuéc
vµo gi¸o viªn
„
Gióp ng−êi häc s¸ng t¹o vµ biÕt tËp trung ®Ó n¾m b¾t ®−îc c¸c ý t−ëng
còng nh− kü n¨ng míi
„
Cã kh¶ n¨ng «n l¹i, kiÓm tra vµ biÕt c¸ch ¸p dông c¸c kü n¨ng ®· ®−îc
häc

B»ng c¸ch s¾p xÕp, thay ®æi trËt tù trªn, Shafer t¹o ra ®−îc mét sè nguyªn t¾c
riªng biÖt hay cßn gäi lµ 7 qui t¾c trong gi¶ng d¹y. Nh÷ng qui t¾c nµy ®−îc diÔn
gi¶i nh− sau:
Gi¸o viªn cÇn ph¶i:
1. HiÓu râ vÒ néi dung cña khãa häc
2. Gi¶ng d¹y cã hiÖu qu¶ lµm cho ng−êi häc quan t©m ®Õn chñ ®Ò ®ang d¹y
3. Dïng tõ ng÷ vµ c¸ch diÔn ®¹t cã nghÜa chung, th«ng th−êng.
4. Dïng kiÕn thøc ®· biÕt lµm cÇu nèi ®Ó gi¶i thÝch vµ truyÒn ®¹t nh÷ng kiÕn
thøc míi hoÆc trõu t−îng.
5. Gióp ng−êi häc biÕt c¸ch tù suy nghÜ, thùc hiÖn vµ t×m ra nh÷ng kiÕn thøc
míi.
6. KhuyÕn khÝch ng−êi häc sö dông ng«n ng÷ riªng cña m×nh “ xµo nÊu” c¸c
kiÕn thøc ®· häc thµnh cña m×nh.
7. §¸nh gi¸ nh÷ng kiÕn thøc ®· gi¶ng d¹y ®Ó x¸c ®Þnh ®−îc møc ®é vµ chØnh
söa l¹i cho phï hîp.

Th¶o luËn nhãm. TËp trung vµo viÖc gi¶ng d¹y


C¸c b−íc: Tuú thuéc vµo sè l−îng, chia häc viªn thµnh 3 nhãm hoÆc nhiÒu h¬n
§Æt c©u hái: C¸c nhãm th¶o luËn c©u hái “ Sau khi tham gia c¸c kho¸ ®µo t¹o
häc viªn ®· thu l−îm ®−îc nh÷ng kiÕn thøc g× ?”.

- 10 -
Vụ Giáo dục chuyên nghiệp – Bộ Giáo dục và Đào tạo Biên soạn và giới thiệu TS. Hoàng Ngọc Vinh
Thùc hiÖn: mçi nhãm chuÈn bÞ mét b¸o c¸o. Sau khi tõng nhãm tr×nh bµy b¸o
c¸o cña m×nh, dµnh mét phÇn thêi gian cho viÖc hái ®¸p th¾c m¾c vµ b×nh luËn
cña c¸c häc viªn trong líp häc.
Gi¸o viªn h−íng dÉn: Gióp ng−êi häc nhËn biÕt c¸c nhãm ý kiÕn t−¬ng ®ång
hoÆc cã cïng néi dung. Sau ®ã gióp c¸c nhãm ph©n biÖt ®−îc c¸c ý kiÕn trªn
thuéc vÒ phÇn nµo:
- KiÕn thøc
- Th¸i ®é
- Thùc hµnh

PhÇn 2: Ph−¬ng ph¸p luËn

PhÇn tiÕp theo lµ ph−¬ng ph¸p luËn cña viÖc gi¶ng d¹y vµ c¸c mèi liªn hÖ. Tr−íc
hÕt, ph−¬ng ph¸p lµ kü thuËt ®Ó thùc hiÖn mét c¸ch hiÖu qu¶. Nh−ng Lawrence
Stenhouse kh«ng dïng hai tõ “ Ph−¬ng ph¸p” mµ l¹i dïng tõ “ ChiÕn thuËt”. ¤ng
ta cho r»ng mét chiÕn thuËt ®−îc x©y dùng, chuÈn bÞ kü l−ìng vµ cã hÖ thèng
trong khi mét ph−¬ng ph¸p th«ng th−êng lµ ®· ®−îc chÊp nhËn vµ ®ang sö dông
hoÆc ®−îc sö dông ®Õn. ViÖc sö dông hoÆc kÕt hîp mét sè ph−¬ng ph¸p víi nhau
t¹o nªn ph−¬ng ph¸p luËn. VÝ dô gi¶ng d¹y ®−îc coi lµ mét nghÖ thuËt vµ kü
n¨ng bëi v× b¶n th©n ng−êi d¹y dïng nhiÒu ph−¬ng ph¸p kh¸c nhau lµm phong
phó bµi häc. Mét c¸ch tãm l−îc th× ph−¬ng ph¸p luËn trong gi¶ng d¹y cã nghÜa
lµ:

Kü thuËt vµ c¸c b−íc thùc hiÖn ®Ó lµm chñ qu¸ tr×nh truyÒn thô kü n¨ng
„
Ph−¬ng ph¸p luËn gi¶ng d¹y kh«ng trõu t−îng mµ thùc tÕ vµ hiÖn thùc
„
XuÊt ph¸t tõ kinh nghiÖm vµ sù c©n nh¾c cña gi¸o viªn h−íng dÉn
„
Gióp ng−êi häc trong viÖc thu l−îm kiÕn thøc, kü n¨ng vµ gi¸ trÞ
„
Lµ cÇu nèi gi÷a nh÷ng kinh nghiÖm “®· biÕt” vµ “ ch−a biÕt”

c¸c nh©n tè ¶nh h−íng ®Õn ph−¬ng ph¸p luËn gi¶ng


d¹y

- 11 -
Vụ Giáo dục chuyên nghiệp – Bộ Giáo dục và Đào tạo Biên soạn và giới thiệu TS. Hoàng Ngọc Vinh
4 nh©n tè ¶nh h−ëng ®Õn ph−¬ng ph¸p luËn gi¶ng d¹y lµ: Môc ®Ých vµ chñ ®Ò
kho¸ häc, tµi liÖu gi¶ng d¹y, ®èi t−îng häc.
I. Môc tiªu cña khãa häc:
Lµ môc tiªu hoÆc môc ®Ých mµ chóng ta muèn ng−êi häc tiÕp thu ®−îc sau khi
häc xong mét ch−¬ng tr×nh. Tr−íc khi quyÕt ®Þnh mét ph−¬ng ph¸p luËn gi¶ng
d¹y, cÇn tr¶ lêi mét sè c©u hái sau:
- T«i muèn ®¹t ®−îc g× qua viÖc d¹y kho¸ häc nµy ? HoÆc môc ®Ých cña lo¹i
h×nh gi¸o dôc nµy lµ g× ? HoÆc t¹i sao t«i l¹i muèn c¸c häc viªn cña t«i
tham gia kho¸ häc nµy ?
TÊt c¶ c¸c lo¹i h×nh gi¸o dôc dï mang tÝnh häc hµm, kü thuËt hay nghÒ nghiÖp
®Òu ph¶i ®Þnh râ môc tiªu th× qóa tr×nh d¹y häc míi hiÖu qu¶. H¬n n÷a nÕu biÕt
chÝnh x¸c t¹i sao l¹i d¹y kiÕn thøc nµy th× sÏ dÔ dµng h¬n khi ®iÒu chØnh néi
dung häc cho phï hîp.
VÝ dô môc ®Ých cña gi¸o dôc ë mét tr−êng chuyªn nghiÖp ( häc xong ng−êi häc
®−îc cÊp chøng chØ tèt nghiÖp) lµ:
- Ph¸t triÓn nh÷ng kh¸i niÖm, nguyªn t¾c vµ kü n¨ng ®· häc ®−îc tõ cÊp
gi¸o dôc c¬ së.
- LuyÖn cho ng−êi häc tÝnh tù lùc trong häc tËp vµ chuÈn bÞ cho c¸c bËc häc
cao h¬n.
- §Æt nÒn t¶ng cho viÖc ph¸t triÓn c¸c kû luËt c¸ nh©n
- ChÝnh trùc, cÇn cï, cã kh¶ n¨ng thÝch nghi, hîp t¸c vµ yªu n−íc
Ngoµi ra, mét trong nh÷ng môc tiªu chñ yÕu cña gi¸o dôc kü thuËt nh− ®· nªu
trªn vµ th−êng ®−îc thùc hµnh trong c¸c tr−êng kü thuËt hiÖn nay lµ chuÈn bÞ cho
ng−êi häc tÝnh tù lùc b»ng nh÷ng kho¸ ®µo t¹o phï hîp hoÆc gi¸o dôc cao h¬n.
Môc ®Ých cuèi cïng lµ gióp ng−êi häc cã ®−îc nh÷ng kiÕn thøc ®Ó hä tù tæ chøc
s¶n xuÊt, kinh doanh mµ kh«ng cÇn ph¶i t×m c¸c c«ng viÖc hµnh chÝnh trong c¸c
c¬ quan nhµ n−íc hoÆc c¸c tæ chøc t− nh©n.

II. Chñ ®Ò gi¶ng d¹y


Theo diÖn réng, ph−¬ng ph¸p gi¶ng d¹y cã ¶nh h−ëng trùc tiÕp ®Õn chñ ®Ò gi¶ng
d¹y ( néi dung kiÕn thøc). Theo c¸ch ®¬n gi¶n lµ lùa chän ph−¬ng ph¸p ®Ó viÖc
d¹y häc sÏ tiÕn dÇn tõ nh÷ng néi dung ®¬n gi¶n ®Õn phøc t¹p theo trËt tù nèi tiÕp.
VÒ b¶n chÊt, häc tËp mang tÝnh hÖ thèng vµ nèi tiÕp. Ph−¬ng ph¸p luËn gióp chia
néi dung gi¶ng d¹y thµnh c¸c phÇn nhá gióp gi¸o viªn dÔ d¹y vµ ng−êi häc dÔ
hiÓu bµi. CÇn t«n träng nguyªn t¾c ®¬n gi¶n khi lùa chän ph−¬ng ph¸p gi¶ng
d¹y, cã nghÜa lµ ph−¬ng ph¸p gi¶ng d¹y ph¶i lµm cho néi dung gi¶ng d¹y trë nªn
®¬n gi¶n h¬n.

- 12 -
Vụ Giáo dục chuyên nghiệp – Bộ Giáo dục và Đào tạo Biên soạn và giới thiệu TS. Hoàng Ngọc Vinh
Mét bøc tranh chøa ®ùng c¶ ngμn lêi

III. Ph−¬ng tiÖn gi¶ng d¹y


ViÖc lùa chän ph−¬ng tiÖn gi¶ng d¹y cã t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn kü thuËt gi¶ng
d¹y. §iÒu lý thó lµ ph−¬ng tiÖn gi¶ng d¹y rÊt ®a d¹ng vµ th−êng phô thuéc
vµo C¸i g× vµ T¹i sao chóng ta l¹i d¹y nh÷ng thø nµy. Mét sè vÝ dô vÒ nh÷ng
ph−¬ng tiÖn gi¶ng d¹y th−êng ®−îc dïng ®Õn nh−:
B¶ng phÊn
B¶n giÊy d¸n
B¶ng b»ng v¶i nØ
B¶ng tõ
B¶ng tr¾ng
B¶n ®å
¸p phÝch
BiÓu ®å vµ ®å ho¹
¶nh
Gi¸o tr×nh
S¸ch h−íng dÉn
C¸c tµi liÖu ph¸t cho häc viªn
ThÎ tæng kÕt
M¸y chiÕu OHP
Mµn h×nh vµ m¸y chiÕu Slide
M¸y chiÕu h×nh
S¸ch bµi tËp
Sù lùa chän ph−¬ng tiÖn gi¶ng d¹y sÏ quyÕt ®Þnh ph−¬ng ph¸p gi¶ng d¹y, c¸c
ho¹t ®éng cña gi¸o viªn vµ häc viªn. VÝ dô dïng b¶ng phÊn th× c¶ häc sinh vµ
gi¸o viªn ®Òu ph¶i dïng vë viÕt. Gi¸o viªn ph¶i c©n nh¾c gi÷a nhiÒu thø ®Ó
chän ph−¬ng ph¸p thÝch hîp.

IV. Häc viªn


§èi t−îng häc viªn rÊt ®a d¹ng vµ kh¸c nhau. Sù kh¸c nhau lín nhÊt gi÷a c¸c
häc viªn hay cßn gäi lµ “ Hµnh vi tiÕp nhËn” ®−îc thÓ hiÖn theo c¸c h×nh thøc
®a d¹ng nh−:
a. Kinh nghiÖm

- 13 -
Vụ Giáo dục chuyên nghiệp – Bộ Giáo dục và Đào tạo Biên soạn và giới thiệu TS. Hoàng Ngọc Vinh
„
b. N¨ng khiÕu
„
c. Kü n¨ng
„
d. Gi¸ trÞ
„
e. C¶m gi¸c
„
f. Ph¶n øng
Mét gi¸o viªn h−íng dÉn nhiÒu kinh nghiÖm cÇn ph¶i biÕt c©n b»ng, dung hoµ sù
kh¸c biÖt cña c¸c häc viªn nh»m ®¶m b¶o lîi Ých häc tËp chung. Häc tËp lµ qu¸
tr×nh ®ßi hái sù nç lùc cña c¶ gi¸o viªn vµ häc viªn. Gi¸o viªn cÇn gióp ng−êi
häc nhËn biÕt ®iÒu nµy vµ ý thøc ®−îc r»ng hä còng cã quyÒn ®−îc së h÷u mét
phÇn trong ®ã.
V× vËy kh«ng qu¸ khi nãi r»ng mçi häc viªn mang ®Õn nh÷ng t×nh huèng häc tËp
riªng:
• KiÕn thøc
• Kü n¨ng
• Kinh nghiÖm
Qu¸ tr×nh häc tËp gióp häc viªn häc hái ®−îc nh÷ng kiÕn thøc, kü n¨ng, th¸i ®é
tõ gi¸o viªn vµ c¸c b¹n cïng häc. Mét ph−¬ng ph¸p gi¶ng d¹y hîp lý sÏ lµ cÇu
nèi ®Ó gi¸o viªn vµ häc viªn chia sÎ c¸c kinh nghiÖm vµ kiÕn thøc, lµm cho viÖc
häc cã ý nghÜa vµ ng−êi häc ®−îc tham gia mét c¸ch b×nh ®¼ng vµo qu¸ tr×nh
gi¶ng d¹y vµ häc tËp.

Tæng kÕt
Tãm l¹i, cã 4 yÕu tè t¸c ®éng ®Õn viÖc lùa chän ph−¬ng ph¸p luËn gi¶ng d¹y lµ:
- Môc tiªu häc tËp – h−íng ®Õn ng−êi häc
- Chñ ®Ò gi¶ng d¹y
- Ph−¬ng tiÖn gi¶ng d¹y
- §èi t−îng häc viªn

- 14 -
Vụ Giáo dục chuyên nghiệp – Bộ Giáo dục và Đào tạo Biên soạn và giới thiệu TS. Hoàng Ngọc Vinh
PhÇn 3. Häc tËp cho ng−êi lín
Nh÷ng ®èi t−îng nµo ®−îc coi lµ ng−êi lín ? Hay chÝnh x¸c ®èi t−îng nµo lµ häc
viªn ng−êi lín ? Nh÷ng lo¹i c©u hái nµy vµ mét sè c©u hái kh¸c ®Òu cã néi dung
tr¶ lêi liªn quan ®Õn nhau. Nguyªn nh©n lµ hä phô thuéc vµ bÞ ¶nh h−ëng bëi c¸c
nÒn v¨n ho¸ kh¸c nhau, c¸c x· héi vµ nh÷ng nh©n tè kh¸c.
VÝ dô, thanh niªn trong qu¸ tr×nh tr−ëng thµnh chÞu ¶nh h−ëng bëi nhiÒu nguyªn
t¾c, kû luËt. Trong t©m lý häc, cã sù kh¸c biÖt lín gi÷a tuæi ph¸t triÓn sinh lý (
CA) vµ tuæi ph¸t triÓn trÝ tuÖ (MA). Trong c¸c ®iÒu cña LuËt ph¸p, cã nh÷ng qui
®Þnh kh¸c nhau gi÷a c¸c n−íc, céng ®ång quyÕt ®Þnh khi nµo mét ng−êi ( nam
hay n÷) ®−îc phÐp tù quyÕt ®Þnh ®éc lËp nh− bá phiÕu, ®−îc phÐp vay tiÒn tõ nhµ
b¨ng, ®ñ tuæi thi lÊy b»ng l¸i xe, ®−îc phÐp uèng r−îu hoÆc ®−îc phÐp qu¶n lý
mét c«ng ty . . .
§èi t−îng ®−îc ®Ò cËp ®Õn ë ®©y lµ nh÷ng häc viªn ®· tr−ëng thµnh, cã kh¶ n¨ng
quyÕt ®Þnh theo ®uæi mét nghÒ nghiÖp nµo ®ã cho dï ®· tõng häc qua tr−êng líp
nµo hay kh«ng. Cô thÓ lµ nh÷ng ng−êi tr−ëng thµnh vµ ®ñ minh mÉn ®ñ ®Ó tù
quyÕt ®Þnh c¸c vÊn ®Ò c¸ nh©n.
T©m lý häc tËp
1.0. §éng c¬
MÆc dï ng−êi tr−ëng thµnh cã kh¶ n¨ng häc tËp, tuy nhiªn nÕu kh«ng kÕt hîp
víi nh÷ng nç lùc cña b¶n th©n sÏ kh«ng ®em l¹i kÕt qu¶. §Ó cã sù nç lùc, mçi
häc viªn cÇn ph¶i cã mét ®éng c¬ häc tËp.
1.1. §Þnh nghÜa vÒ ®éng c¬ häc tËp:
§éng c¬ häc tËp lµ lßng ham muèn, nhu cÇu, sù hèi thóc hoÆc mét cè g¾ng ®Ó
®¹t ®−îc mét môc tiªu nµo ®ã. Víi nh÷ng cè g¾ng nµy häc viªn sÏ lµm nh÷ng g×
mµ hä muèn. MÆt kh¸c, ®éng c¬ bao gåm c¶ sù quan t©m, th¸i ®é vµ môc ®Ých
cña ng−êi häc.
Cã nhiÒu ®Þnh nghÜa vÒ ®éng c¬ häc tËp. §éng c¬ lµ thø khiÕn ng−êi häc muèn
biÕt, muèn thùc hiÖn, muèn t×m hiÓu vµ tin vµo hoÆc muèn ®¹t ®−îc nh÷ng kü
n¨ng nhÊt ®Þnh. Ngoµi ra, ®éng c¬ còng cã thÓ ®−îc hiÓu lµ mét nç lùc tho¶ m·n
nhu cÇu cña mçi c¸ nh©n ch¼ng h¹n nh− mét ng−êi tr−ëng thµnh muèn häc ®Ó
biÕt c¸ch ®äc, biÕt ®Õm ®Ó kh«ng bÞ lõa g¹t mçi khi ®i mua hµng.
Gi¸o viªn h−íng dÉn cÇn ph¶i hiÓu ®−îc nhu cÇu, së thÝch, môc ®Ých vµ th¸i ®é
cña ng−êi häc ®Ó cã thÓ khuyÕn khÝch kÞp thêi, ®ång thêi t¹o m«i tr−êng khÝch lÖ
häc viªn nÕu nh− ®éng c¬ häc tËp cña hä ch−a râ rµng. NhiÖm vô cña ng−êi thÇy
lµ t¹o lËp vµ duy tr× høng thó trong häc tËp cho ng−êi häc.
Kh¶ n¨ng vµ sù th«ng minh kh«ng ph¶i lµ tiÒn ®Ò cña viÖc häc tËp. CÇn nhí r»ng
nh÷ng ng−êi cã kh¶ n¨ng ch−a ch¾c ®· lµ nh÷ng ng−êi sÏ tham gia häc mµ hä
cÇn ph¶i cã mét mong muèn häc tËp hoÆc ph¶i cã mét sè høng thó trong qu¸
tr×nh häc. Hä còng cÇn ph¶i cã kú väng häc mét sè kü n¨ng nhÊt ®Þnh. V× nh÷ng
ng−êi tr−ëng thµnh lµ nh÷ng häc viªn häc theo ®éng c¬ nªn gi¸o viªn cÇn ph¶i

- 15 -
Vụ Giáo dục chuyên nghiệp – Bộ Giáo dục và Đào tạo Biên soạn và giới thiệu TS. Hoàng Ngọc Vinh
t×m tßi, t¹o dùng vµ duy tr× ®éng c¬ häc tËp nµy. §iÒu quan träng lµ t×m hiÓu ®Ó
biÕt ®−îc ®éng c¬ cña häc viªn lµ g×, tõ ®ã ®iÒu chØnh néi dung cho phï hîp víi
nhu cÇu cña ng−êi häc. C¸ch thøc gi¶ng d¹y còng ph¶i gÇn gòi víi häc viªn nh−
vËy míi t¹o ®iÒu kiÖn tèt nhÊt cho häc viªn trong häc tËp.
Mét ng−êi häc cã thÓ cã nhiÒu ®éng c¬ kh¸c nhau. Tuy nhiªn, ®éng c¬ chñ yÕu
nhÊt th−êng lµ mong muèn ®Ó dµnh mét thµnh tùu hoÆc gi¶i th−ëng. Häc viªn
còng cã t©m lý muèn næi bËt ë mét lÜnh vùc nµo ®ã. Kh«ng ai muèn phÝ thêi
gian ®i häc ®Ó ch¼ng dïng lµm g× c¶. §éng c¬ häc tËp còng rÊt kh¸c nhau tuú
theo tõng c¸ nh©n, tõng khu vùc hoÆc tõng c¬ së ®µo t¹o.
1.2. C¸c b−íc t¹o ®éng c¬ häc tËp cho ng−êi häc
Mét sè h−íng dÉn vÒ c¸ch thøc t¹o ®éng c¬ häc tËp.
1. Khen hoÆc t¸n th−ëng ®Ó khuyÕn khÝch häc viªn nç lùc.
2. Tù ®Æt ra vµ duy tr× mét thãi quen th−êng xuyªn trong c¸ch tiÕp xóc víi
ng−êi häc, vÝ dô nh− b¾t ®Çu giê häc vµo mét thêi gian nhÊt ®Þnh, lµm cho
ng−êi häc tËp trung vµo giê häc . . .
3. Gi÷ ®óng giê häc th× ng−êi häc sÏ cè g¾ng ®i sím ®Ó ®−îc ®¸nh gi¸ lµ
h¨ng h¸i. Trong häc tËp, ng−êi häc chÝnh lµ nh÷ng ®èi t¸c chø kh«ng ph¶i
lµ nh÷ng ng−êi cã vÞ trÝ thÊp h¬n.
4. Yªu cÇu häc viªn thùc hiÖn nh÷ng bµi tËp phï hîp víi kh¶ n¨ng. C¸c bµi
tËp dÔ qu¸ sÏ t¹o c¶m gi¸c ch¸n n¶n nh−ng nÕu khã qu¸ ng−êi häc sÏ mÊt
høng thó.
5. Sö dông c¸c ph−¬ng tiÖn gi¶ng d¹y cã tÝnh thu hót vµ m« pháng.
6. H·y ®Ó ng−êi häc biÕt ®−îc kÕt qu¶ häc tËp vµ h−íng dÉn hä nh÷ng b−íc
tiÕp theo.
7. H·y ®Ó häc viªn häc hoÆc thùc hµnh nh÷ng g× mµ hä cã thÓ ¸p dông trong
thùc tiÔn. Néi dung gi¶ng d¹y ph¶i s¸t thùc.
8. T×m hiÓu së thÝch cña tõng c¸ nh©n. L¾ng nghe hä nãi. Bµy tá sù quan t©m
vµ t«n träng ®èi víi häc viªn.
9. Duy tr× høng thó trong häc tËp b»ng c¸ch thay ®æi nhiÒu ph−¬ng ph¸p
gi¶ng d¹y.
2.0. §éng c¬ cña gi¸o dôc ng−êi lín
2.1. Häc tËp còng lµ c«ng viÖc
Häc tËp còng lµ c«ng viÖc, ®«i khi kh¸ vÊt v¶. Nã chØ dÔ dµng khi ch−a thùc sù
b¾t ®Çu vµo cuéc nªn ng−êi häc ch−a nÕm tr¶i hoÆc do ®éng c¬ häc tËp cao nªn
dï vÊt v¶ nh−ng ng−êi häc vÉn c¶m thÊy cuèn hót. §èi víi ng−êi lín, ®i häc víi
môc ®Ých ®Ó gi¶i trÝ d−êng nh− kh«ng ph¶i lµ ®éng c¬ thÝch hîp mµ ®i häc lµ ®Ó
theo ®uæi mét sè nhu cÇu chñ yÕu. Sù tho¶ m·n c¸c nhu cÇu nµy gióp cñng cè
høng thó häc tËp. Nh÷ng “ nhu cÇu” nµy ®−îc coi lµ ®éng c¬ häc tËp cña ng−êi
lín.

- 16 -
Vụ Giáo dục chuyên nghiệp – Bộ Giáo dục và Đào tạo Biên soạn và giới thiệu TS. Hoàng Ngọc Vinh
2.2. Gi¸o dôc ng−êi lín mang tÝnh tù nguyÖn
§éng c¬ chia lµm 2 cÊp ®é. CÊp ®é thø nhÊt, do tr−êng häc lµ nh÷ng tæ chøc tù
nguyÖn nªn mäi ng−êi cÇn ph¶i cã ®éng c¬ ®Ó ®Õn tr−êng häc. CÊp ®é thø hai,
khi hä ®· ®Õn tr−êng häc råi th× hä cÇn ph¶i liªn tôc duy tr× ®éng c¬ ®Ó tham gia
vµo c¸c nhãm häc tËp. “ §éng c¬ ®ñ m¹nh ®Ó khiÕn mçi c¸ nh©n tham gia häc
tËp nh−ng cã thÓ qu¸ yÕu ®Ó khiÕn hä tham gia hÕt qu¸ tr×nh häc, tû lÖ bá häc
cao trong c¸c ch−¬ng tr×nh gi¸o dôc ng−êi lín kh«ng dùa trªn nÒn t¶ng nghÒ
nghiÖp lµ mét minh chøng vÒ søc m¹nh cña ®éng c¬ häc tËp”.
3.0. Mét sè nguyªn t¾c c¬ b¶n cña lo¹i h×nh gi¸o dôc cho ng−êi lín:
3.1. Nguyªn t¾c vÒ kinh nghiÖm
Kh¸c víi gi¸o dôc trÎ em, gi¸o dôc ng−êi lín cÇn ®Õn kh¶ n¨ng ph¸n ®o¸n vµ
suy xÐt khi gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò ph¸t sinh; g¾n liÒn víi kinh nghiÖm c¸ nh©n,
v¨n ho¸ vµ tÝn ng−ìng. Kinh nghiÖm sèng cña häc viªn sÏ lµ nguån h÷u Ých trong
häc tËp th«ng qua viÖc trao ®æi víi c¸c b¹n häc.
Mét trong nh÷ng ®Æc ®iÓm quan träng nhÊt cña gi¸o dôc ng−êi lín lµ “ nªu ra
®−îc c¸c vÊn ®Ò”. Kh«ng gièng víi kiÓu häc mµ mçi mét giê häc l¹i ®−îc bæ
sung thªm mét Ýt kiÕn thøc vµ mêi c¸c chuyªn gia ®Õn ®Ó nªu ra c¸c vÊn ®Ò chÝnh
vµ nh÷ng viÖc cÇn lµm vµ sau ®ã lµ ®Ó “ rãt” c¸c kiÕn thøc vµo ®Çu cña häc viªn
mµ vai trß cña gi¸o viªn h−íng dÉn lµ dÉn d¾t líp häc nh×n nhËn c¸c vÊn ®Ò theo
mét khÝa c¹nh tËp trung h¬n chø kh«ng lÉn lén. Qu¸ tr×nh nµy chó träng vµo viÖc
häc h¬n lµ viÖc gi¶ng d¹y.
V× vËy c¸c gi¸o viªn truyÒn thèng cÇn ph¶i ®−îc båi d−ìng vµ ®µo t¹o l¹i ®Ó hiÓu
®−îc vai trß cña mét nhµ gi¸o dôc cho ®èi t−îng ng−êi lín. Nh÷ng vai trß ®ã bao
gåm:
- T¹o ra mét m«i tr−êng häc tËp,
- Nªu ra ®−îc c¸c vÊn ®Ò,
- KhuyÕn khÝch häc viªn t×m ra c¸c nguyªn nh©n vµ gi¶i ph¸p cho c¸c
vÊn ®Ò,
- Gióp ®ì c¸c nhãm tù t×m tßi,nghiªn cøu cho b¶n th©n vµ
- Lªn kÕ ho¹ch hµnh ®éng
TÊt c¶ nh÷ng tiªu chÝ trªn hoµn toµn kh¸c h¼n víi vai trß cña mét nhµ gi¸o
truyÒn thèng. Chóng ta th−êng gi÷ nh÷ng ý niÖm vÒ “ h×nh ¶nh cña mét gi¸o
viªn” tõ thêi ®Çu c¾p s¸ch tíi tr−êng. Nh−ng nÕu nhiÖm vô cña chóng ta lµ gi¸o
dôc cho ng−êi lín, sö dông ph−¬ng ph¸p nªu ra c¸c vÊn ®Ò th× cÇn ph¶i xo¸ bá
trong ®Çu h×nh ¶nh cña mét gi¸o viªn truyÒn thèng.
Gi¸o viªn h−íng dÉn cho c¸c häc viªn ph¶i biÕt r»ng c¸c häc viªn th−êng cã
nhiÒu kinh nghiÖm vµ häc hái ®−îc nhiÒu tõ cuéc sèng vµ c¸c b¹n ®ång nghiÖp.
Gi¸o viªn h−íng dÉn ph¶i gióp hä chia sÎ c¸c kinh nghiÖm vµ t¹o ra c¸c c¬ héi

- 17 -
Vụ Giáo dục chuyên nghiệp – Bộ Giáo dục và Đào tạo Biên soạn và giới thiệu TS. Hoàng Ngọc Vinh
®Ó hä cã thÓ giao tiÕp, ®èi tho¹i víi nhau. H·y xÕp c¸c häc viªn ngåi theo vßng
trßn ®Ó hä cã thÓ quan s¸t nhau trong c¸c cuéc th¶o luËn.
3.2. Mèi quan hÖ gi÷a néi dung gi¶ng d¹y vµ c¸c nhu cÇu tr−íc m¾t
Mét ®iÒu lý thó trong gi¸o dôc ng−êi lín lµ hä sÏ häc nh÷ng g× mµ hä mong
muèn – Mét c¶m gi¸c rÊt quan träng. Kh¸c víi häc sinh ë tr−êng, ®−îc d¹y dç
nh÷ng thø mµ ng−êi lín cho lµ cÇn thiÕt vÝ dô nh− m«n LÞch sö, Ng÷ ph¸p hoÆc
Ngo¹i ng÷. C¸c häc viªn chØ häc nh÷ng m«n nµy nÕu hä muèn chø kh«ng b¾t
buéc. Thay vµo ®ã, häc viªn ®−îc häc vÒ kiÕn thøc x· héi, vÒ chÝnh phñ, t×m hiÓu
lÜnh vùc x©y dùng vµ vÒ bÊt cø ®iÒu g× mµ hä quan t©m. Sù gi¸o dôc ë ®©y ®−îc
x©y dùng trªn nÒn t¶ng kiÕn thøc mµ hä ®· biÕt – th«ng qua c¸c c«ng cô häc tËp
hoÆc mét ngo¹i ng÷ hoÆc mét nguyªn lý khoa häc nµo ®ã.
Mong muèn häc tËp lµ mét yÕu tè cÇn thiÕt gãp vµo sù thµnh c«ng cña qu¸ tr×nh
häc. §iÒu nµy ®Æc biÖt quan träng ®èi víi nh÷ng häc viªn ®i häc kh«ng d−íi mét
¸p lùc nµo. V× vËy häc viªn cã mét nhu cÇu nhÊt ®Þnh cÇn ®−îc tho¶ m·n qua
viÖc tham gia kho¸ häc. NÕu ch−¬ng tr×nh kho¸ häc kh«ng ®¸p øng ®−îc nhu cÇu
nµy th× kÕt qu¶ lµ häc viªn sÏ bá dë. Sù kh¸c nhau c¬ b¶n gi÷a hai ®èi t−îng häc
( häc viªn vµ häc sinh) lµ trong khi häc sinh hy väng häc hái c¸c kiÕn thøc vµ
tÝch luü dÇn theo n¨m th¸ng ®Ó phôc vô cho t−¬ng lai th× häc viªn l¹i muèn cã
thÓ ¸p dông c¸c kiÕn thøc cña kho¸ häc ngay tøc thêi. V× thÕ kú väng häc tËp
cña häc viªn lµ ®Ó ®¸p øng trùc tiÕp c¸c môc ®Ých tr−íc m¾t. §iÒu nµy cÇn ®−îc
l−u ý khi x©y dùng ch−¬ng tr×nh gi¶ng d¹y.
§Ó ®¹t ®−îc ®Çy ®ñ c¸c yªu cÇu trªn, ch−¬ng tr×nh vµ tµi liÖu gi¶ng d¹y ngoµi
viÖc ®¸p øng c¸c môc tiªu häc tËp cßn ph¶i dÔ hiÓu ®èi víi ng−êi häc. Nh÷ng
kiÕn thøc liªn quan ®Õn thùc tÕ th−êng cuèn hót häc viªn vµ lµm cho hä tiÕp thu
nhanh. V× vËy häc viªn kh«ng nh÷ng cÇn ph¶i ®−îc ®ãng gãp ý kiÕn trong viÖc
x©y dùng ch−¬ng tr×nh gi¶ng d¹y mµ cã lÏ quan träng h¬n lµ ®−îc tham gia
th−êng xuyªn vµo viÖc ®¸nh gi¸ vÒ nh÷ng viÖc mµ hä ®ang thùc hiÖn.
3.3. PhÈm c¸ch c¸ nh©n
Kh¸c víi trÎ em, ng−êi lín cã lßng tù träng c¸ nh©n cao vµ thÝch ®−îc kh¼ng
®Þnh m×nh víi nh÷ng ng−êi xung quanh. Hä thÝch ®−îc t«n träng vµ kh«ng muèn
bÞ mÊt mÆt tr−íc ®¸m ®«ng. V× lý do nµy mµ nhiÒu ng−êi lín trong c¸c nhãm tá
ra ng¹i ngïng, kh«ng s½n lßng ®ãn nhËn tr¸ch nhiÖm v× hä sî sÏ bÞ chª c−êi nÕu
thÊt b¹i. §Ó khuyÕn khÝch ®èi t−îng nµy, c¸c kho¸ häc ®−îc tæ chøc ra dùa trªn
tiªu chÝ t«n träng vµ kh«ng rµng buéc häc viªn víi qu¸ nhiÒu ho¹t ®éng hoÆc
tr¸ch nhiÖm. Trong tr−êng hîp cÇn thiÕt, bÇu ra mét Héi ®ång b¶o vÖ quyÒn lîi
häc viªn tr¸nh khái c¸c h×nh ph¹t tõ gi¸o viªn hoÆc c¸c lùc l−îng bªn ngoµi.
3.4. Mét m«i tr−êng kh«ng cã sù ®e do¹
VÒ mÆt t©m lý häc, viÖc ®e do¹ vµ dïng h×nh ph¹t th−êng cã ý nghÜa ph¶n t¸c
dông, g©y c¶n trë mèi quan hÖ cña ng−êi häc. Häc viªn ®−îc tù do dùa vµo c¸c
kinh nghiÖm s½n cã ®Ó b¾t ®Çu qu¸ tr×nh häc nh÷ng kiÕn thøc cÇn thiÕt. CÇn t¹o
cho líp häc mét bÇu kh«ng khÝ tho¶i m¸i ®Ó c¸c häc viªn cëi më h¬n, ®ång thêi
hç trî vÒ mÆt tinh thÇn ®Ó v−ît qua ®−îc giai ®o¹n vông vÒ ph¸t triÓn vµ thö

- 18 -
Vụ Giáo dục chuyên nghiệp – Bộ Giáo dục và Đào tạo Biên soạn và giới thiệu TS. Hoàng Ngọc Vinh
nghiÖm c¸c hµnh vi míi vµ c¸ch suy nghÜ kh¸c. Sù t«n träng lÉn nhau ph¶i xuÊt
ph¸t tõ sù hµi lßng chø kh«ng ph¶i trªn c¬ së vÞ trÝ, cÊp bËc.
3.5. Quan s¸t vµ suy luËn:
C¸c nghiªn cøu ®· cho thÊy r»ng con ng−êi th−êng nhí:
20% nh÷ng g× hä ®· nghe
40% nh÷ng g× hä ®· nghe vµ nh×n
80% nh÷ng g× mµ hä tù kh¸m ph¸, t×m ra
Cµng vÒ giµ trÝ nhí cña con ng−êi cµng gi¶m sót bï l¹i hä cã kh¶ n¨ng quan s¸t
vµ suy luËn tèt. V× vËy gi¸o dôc cÇn nhÊn m¹nh vµo viÖc häc h¬n lµ viÖc gi¶ng
d¹y. Khi cÇn thiÕt, gi¸o viªn t¹o ra c¸c t×nh huèng häc tËp ®Ó häc viªn tù t×m c©u
tr¶ lêi th«ng qua quan s¸t vµ suy luËn. Hä th−êng nhí râ nh÷ng g× m×nh ®· nãi
h¬n lµ nh÷ng lêi cña gi¸o viªn v× vËy gi¸o viªn h−íng dÉn kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i
dïng nhiÒu lêi gi¶i thÝch. Tr−íc khi giíi thiÖu c¸c kiÕn thøc míi, gi¸o viªn cÇn
t¹o cho häc viªn mét mong muèn t×m kiÕm c¸c gi¶i ph¸p.
Th−êng th× trong tr−êng hîp nµy c¸c m· hay ®−îc dïng ®Õn. §©y lµ nh÷ng thiÕt
bÞ gîi ra vÊn ®Ò ®Ó ®¸nh thøc hoÆc kh¬i gîi c¸c cuéc th¶o luËn. Mét m· ë ®©y cã
thÓ lµ mét vë kÞch, mét ¸p phÝch qu¶ng c¸o, mét b¨ng h×nh video, c¸c slide, bµi
h¸t, ng¹n ng÷, mét c©u chuyÖn . . . Néi dung cña nh÷ng m· nµy ph¶i ng¾n, liªn
quan tíi vÊn ®Ò ®· nªu vµ diÔn t¶ ®−îc t×nh huèng mµ häc viªn ®ang quan t©m.
Vai trß cña gi¸o viªn h−íng dÉn lµ t¹o ®iÒu kiÖn tèt cho cuéc th¶o luËn “gi¶i m·”
diÔn ra cã hÖ thèng cho tíi khi thèng nhÊt ®−îc kÕ ho¹ch thùc hiÖn.
3.6. HiÓu biÕt kÕt qu¶
KÕt qu¶ häc tËp sÏ tèt h¬n nÕu sau khi thùc hµnh häc viªn thÊy ngay ®−îc r»ng
hä ®· hµnh ®éng ®óng. §©y chÝnh lµ viÖc hiÓu biÕt kÕt qu¶ hay cßn gäi lµ sù
ph¶n håi, ®ãng vai trß cñng cè tÝch cùc. Sù hiÓu biÕt kÕt qu¶ x¶y ra liªn tôc trong
qu¸ tr×nh häc bao gåm c¶ viÖc x©y dùng c¸c kü n¨ng thao t¸c b»ng tay.
VÝ dô nh− häc ®¸nh m¸y, khi ta nhÊn vµo mét phÝm trªn bµn phÝm th× kÕt qu¶ sÏ
xuÊt hiÖn ngay trªn mÆt giÊy. Tuy vËy khã cã thÓ −íc tÝnh ngay møc ®é hiÓu biÕt
kÕt qu¶ trong qu¸ tr×nh häc cÇn cã sù nhËn thøc vµ kinh nghiÖm. Gi¸o viªn chØ
cã thÓ thùc hiÖn ®iÒu nµy th«ng qua quan s¸t vµ ®Æt c©u hái. Mét h×nh thøc kh¸c
®Ó ®¸nh gi¸ qui tr×nh häc kiÓn nµy lµ dïng c¸c c©u ®è hoÆc tr¾c nghiÖm.

- 19 -
Vụ Giáo dục chuyên nghiệp – Bộ Giáo dục và Đào tạo Biên soạn và giới thiệu TS. Hoàng Ngọc Vinh
Tæng kÕt
Tãm l¹i, ®éng c¬ chÝnh lµ nh÷ng mong muèn tõ bªn trong tiÕp søc cho c¸c häc
viªn tham gia vµo qu¸ tr×nh häc. Kh«ng cã ®éng c¬, viÖc häc tËp sÏ trë nªn hiÖu
qu¶ vµ kh«ng m¸y mãc. §iÒu cèt yÕu ®èi víi gi¸o viªn h−íng dÉn lµ kh¬i gîi vµ
duy tr× ®éng c¬ häc tËp suèt kho¸ häc. §iÒu nµy chØ cã thÓ thùc hiÖn ®−îc khi
viÖc häc (b»ng sù nç lùc cña gi¸o viªn) gi¶m bít tÝnh b¾t buéc, theo mét chõng
mùc nµo ®ã d−íi d¹ng:
• Häc tËp ®−îc coi nh− mét c«ng viÖc
• Häc tËp cã tÝnh tù nguyÖn, cã nghÜa lµ b»ng ý chÝ cña ng−êi häc h¬n lµ
mong muèn cña gi¸o viªn.
Cã thÓ tæng kÕt ra 4 nguyªn t¾c trong gi¸o dôc cho ng−êi lín nh− sau:
• Dùa trªn c¸c kinh nghiÖm ( cã Ých cho ng−êi häc)
• Cã liªn quan ®Õn c¸c nhu cÇu tr−íc m¾t cña ng−êi häc
• T«n träng phÈm c¸ch c¸ nh©n cña ng−êi häc
• Xoay quanh viÖc quan s¸t vµ suy luËn
• HiÓu biÕt kÕt qu¶
Theo t©m lý gi¸o dôc häc cho ng−êi lín, nh÷ng nh©n tè sau sÏ gãp phÇn t¹o
ra mét qu¸ tr×nh häc cã hiÖu qña:
„
Häc viªn sÏ tiÕp thu tèt nhÊt nÕu bµi häc ®−îc m« pháng gÇn víi thùc tÕ
„
Khi bµi häc kh«ng qu¸ khã, còng kh«ng qu¸ dÔ
„
§èi víi häc viªn sù thµnh c«ng lµ gi¶i th−ëng lín nhÊt v× vËy khi hä thÊt b¹i
th× h·y t¹o c¬ héi cho hä ®i ®Õn thµnh c«ng
„
Khi ®−îc tham gia thùc sù vµo bµi häc, häc viªn sÏ häc nhanh h¬n lµ chØ dùa
vµo sù h−íng dÉn mét chiÒu cña gi¸o viªn. Hä kh«ng thÝch häc kiÓu thô
®éng. V× vËy khi giíi thiÖu mét lý thuyÕt hoÆc nguyªn lý míi kh«ng nªn kÐo
dµi qu¸ 15 phót. Sau ®ã cÇn ph¶i cã c¸c ho¹t ®éng thùc hµnh víi sù tham gia
cña c¸c häc viªn. NÕu gi¸o viªn h−íng dÉn nãi qu¸ nhiÒu sÏ lµm cho häc viªn
c¶m thÊy ch¸n.
„

- 20 -
Vụ Giáo dục chuyên nghiệp – Bộ Giáo dục và Đào tạo Biên soạn và giới thiệu TS. Hoàng Ngọc Vinh
CÇn t¹o c¬ héi thuËn lîi cho häc viªn ®−îc thùc hµnh nh÷ng g× hä võa míi
häc.
„
§Ó ®¹t hiÖu qu¶, gi¸o viªn h−íng dÉn ph¶i lµ ng−êi ®−îc häc viªn t«n träng
vµ dÔ dµng tiÕp cËn häc viªn theo t− c¸ch c¸ nh©n. §iÒu nµy chØ cã thÓ x¶y ra
khi gi¸o viªn h−íng dÉn lµ ng−êi cëi më, dÔ gÇn, biÕt l¾ng nghe häc viªn vµ
lu«n t×m c¸ch gióp hä th¸o gì ®−îc c¸c v−íng m¾c.

PhÇn 4. c¸c mèi quan hÖ


Mèi quan hÖ cña con ng−êi lµ g× ?
Lµ sù hµi lßng, tho¶ m·n cña c¸c thµnh viªn trong mét nhãm, tæ chøc, gióp ®¹t
®−îc môc tiªu ®· ®Æt ra. Tæ chøc nµo còng cã nhiÒu ng−êi víi c¸c kü n¨ng vµ tµi
nghÖ kh¸c nhau cïng víi nhiÒu môc tiªu kh¸c nhau. Møc ®é mµ mäi ng−êi tham
gia hoÆc hîp t¸c víi nhau ¶nh h−ëng lín ®Õn sù thµnh c«ng hoÆc thÊt b¹i cña
môc tiªu tËp thÓ.
Mäi ng−êi dùa vµo thÕ m¹nh cña nhau ®Ó ®¹t ®−îc c¸c môc tiªu ®· ®Ò ra. C¸c
mèi quan hÖ trong mét tæ chøc cã t¸c dông lµ chÊt b«i tr¬n t¹o sù hµi lßng trong
tËp thÓ, nh»m cïng ®¹t tíi môc tiªu ®· ®Æt ra.
Môc ®Ých cña c¸c mèi quan hÖ
Môc ®Ých cña c¸c mèi quan hÖ trong bÊt kú tæ chøc nµo còng xoay quanh viÖc:
„
T¹o ®iÒu kiÖn thóc ®Èy hiÖu qu¶ vµ kh¶ n¨ng ph¸t triÓn cña c¸c thµnh viªn
trong tæ chøc
„
§Ó nhËn ®−îc sù ®ång t×nh cña nh÷ng ng−êi xung quanh víi vai trß lµ cÊp
trªn, ®ång sù hoÆc lµ thuéc h¹.
„
§Ó lµm cho m«i tr−êng cña tæ chøc mang tÝnh nh©n ®¹o, Ýt h×nh thøc h¬n vµ
cã lîi cho tæ chøc
„
§Ó t¨ng thªm tÝnh tù nguyÖn cña c¸c thµnh viªn trong tæ chøc

- 21 -
Vụ Giáo dục chuyên nghiệp – Bộ Giáo dục và Đào tạo Biên soạn và giới thiệu TS. Hoàng Ngọc Vinh
C¸c ®Æc ®iÓm cña mèi quan hÖ tÝch cùc
(a) H·y lu«n lµ ng−êi biÕt l¾ng nghe
Mét trong nh÷ng kinh nghiÖm quÝ gi¸ ®Ó häc tèt lµ biÕt l¾ng nghe. HÇu hÕt mäi
ng−êi ®Òu muèn xen ngang vµ kÕt qu¶ lµ kh«ng hiÓu ®−îc hÕt ngän ngµnh. Gi¸o
viªn h−íng dÉn cÇn khuyÕn khÝch vµ ph¸t triÓn kü n¨ng nµy cho c¸c häc viªn (
vµ cho c¶ b¶n th©n m×nh) ®Ó duy tr× tèt ®Ñp c¸c mèi quan hÖ.
Lµm thÕ nµo ®Ó häc c¸ch l¾ng nghe ?
Lu«n chó ý tíi ng−êi nãi
Tr¸nh viÖc suy nghÜ xem m×nh sÏ ®èi ®¸p nh− thÕ nµo khi ®Õn l−ît ph¶i nãi
Tr¸nh xen ngang ng−êi kh¸c.
ChuÈn bÞ tãm l−îc l¹i nh÷ng g× ®· ®−îc nãi ®Ó tr×nh bµy l¹i khi ®Õn l−ît m×nh
Mét nhãm sÏ kh«ng thÓ trë thμnh mét céng ®ång nÕu thiÕu ®i thãi quen l¾ng nghe
mét c¸ch t«n träng vμ s©u s¾c nh÷ng lêi cña ng−êi kh¸c.
b) T¹o sù tin t−ëng
Chóng ta cÇn t¹o dùng lßng tin ®èi víi ®ång nghiÖp, nh©n viªn cÊp d−íi hoÆc cÊp
trªn qua:
„
ChÊp nhËn. Chóng ta cÇn hiÓu vµ chÊp nhËn nh÷ng ng−êi xung quanh vµ thÓ hiÖn
cho hä biÕt ®iÒu ®ã. §iÒu nµy sÏ khiÕn hä c¶m thÊy m×nh quan träng vµ cã gi¸
trÞ.
„
Chia sÎ c¸c môc tiªu. Chóng ta cÇn chia sÎ c¸c môc ®Ých còng nh− môc tiªu cña
tæ chøc ®Ó mäi ng−êi hiÓu ®−îc t¹i sao chóng ta l¹i thùc hiÖn nh÷ng viÖc ®ang
lµm. §iÒu nµy khiÕn cho mäi ng−êi lµm viÖc cã ®Þnh h−íng vµ hiÖu qu¶ h¬n.
„
Chia sÎ c¸c d÷ liÖu. Chóng ta còng cÇn ph¶i trao ®æi th«ng tin ®Ó mäi ng−êi biÕt
®−îc c«ng viÖc cña chóng ta. Ngoµi ra viÖc chia sÎ th«ng tin cßn mang ý nghÜa
®Ó nhËn biÕt vµ së h÷u.
Cïng ra quyÕt ®Þnh. T¹o cho c¸c b¹n ®ång nghiÖp ®Æc biÖt lµ nh÷ng ng−êi trÎ
h¬n c¶m gi¸c ®−îc tin t−ëng khi cïng bµn b¹c vµ ra quyÕt ®Þnh.

- 22 -
Vụ Giáo dục chuyên nghiệp – Bộ Giáo dục và Đào tạo Biên soạn và giới thiệu TS. Hoàng Ngọc Vinh
Sù b×nh ®¼ng lμ ®iÒu lý t−ëng mμ chóng ta cã thÓ kh«ng bao giê ®¹t tíi, nh−ng
nÕu chóng ta kh«ng v−¬n tíi sù c«ng b»ng th× x· héi nμy sÏ ngμy cμng trë nªn bÊt
b×nh ®¼ng.
Raphael Kaplinsky

C¸c nh©n tè ¶nh h−ëng tíi mèi quan hÖ tÝch cùc


Mèi quan hÖ tÝch cùc còng gièng nh− lµ viÖc gieo h¹t sau ®ã sÏ n¶y mÇm thµnh
mét c¸i c©y. Mèi quan hÖ tÝch cùc còng cÇn ®−îc g©y dùng, ch¨m sãc vµ nu«i
d−ìng. NÕu kh«ng cã nh÷ng ®iÒu nµy th× quan hÖ gi÷a con ng−êi víi nhau sÏ bÞ
mµi mßn dÇn qua nh÷ng ¶nh h−ëng, th¸i ®é vµ quan ®iÓm tiªu cùc.
Nh÷ng nh©n tè lµm ¶nh h−ëng ®Õn mèi quan hÖ con ng−êi lµ:
„

Xu h−íng thÝch lµm «ng chñ h¬n lµ ho¹t ®éng trùc tiÕp
„

Høa su«ng nh−ng kh«ng thùc hiÖn


„

DÔ chÊp thuËn, bu«ng xu«i


„

Khuynh h−íng coi th−êng hoÆc chØ trÝch ng−êi kh¸c


„

Khoe khoang thµnh tÝch vµ coi th−êng nh÷ng thµnh qu¶ cña ng−êi kh¸c

Ph−¬ng thøc qu¶n lý míi


1. C¸ch thøc qu¶n lý mµ tÊt c¶ nh÷ng ng−êi cã kiÕn thøc, kü n¨ng vµ kh¶
n¨ng ®Òu ®−îc tham gia vµo viÖc ra quyÕt ®Þnh
2. VÒ b¶n chÊt con ng−êi kh«ng ph¶i lµ thô ®éng hay chèng ®èi môc tiªu
cña tæ chøc mµ hä chØ lµ kÕt qu¶ cña nÒn gi¸o dôc trong nhµ tr−êng vµ
m«i tr−êng bªn ngoµi
3. Con ng−êi lu«n cã s½n ®éng c¬, kh¶ n¨ng, tr¸ch nhiÖm vµ s½n sµng ®¸p
øng yªu cÇu cña c«ng viÖc
4. “ Ng−êi qu¶n lý” chÝnh lµ c¸c ®iÒu phèi viªn thùc thô lùa chän c¸c

- 23 -
Vụ Giáo dục chuyên nghiệp – Bộ Giáo dục và Đào tạo Biên soạn và giới thiệu TS. Hoàng Ngọc Vinh
®iÒu kiÖn vµ ph−¬ng ph¸p thùc hiÖn tèt nhÊt ®Ó tæ chøc cã thÓ ®¹t tíi môc
tiªu mong muèn
5. V× thÕ nªn môc tiªu cña c¸c nh©n viªn còng t−¬ng tù vµ cã liªn quan
®Õn môc tiªu cña tæ chøc
6. Mèi quan hÖ cña c¸c tæ chøc ®−îc x©y dùng trªn c¬ së sù t−¬ng ®ång
vÒ môc tiªu vµ lÜnh vùc c«ng viÖc. ViÖc ra quyÕt ®Þnh vµ møc ®é quyÒn
h¹n vÒ nh÷ng vÊn ®Ò kh¸c nhau l¹i phô thuéc vµo kü n¨ng vµ lÜnh vùc
phô tr¸ch cña tõng nhãm. Th−êng th× m« h×nh phæ biÕn lµ theo chiÒu
ngang h¬n lµ theo h−íng tõ trªn ngän xuèng gèc.
TrÝch l−îc tõ cuèn “ Training for Transformation, Book III, S. Timmel et al.
Gi¸o viªn h−íng dÉn vµ c¸c mèi quan hÖ
Gi¸o viªn h−íng dÉn trong c¸c tr−êng cao ®¼ng
i. §Æt ra vµ gi¶i thÝch râ c¸c môc tiªu cña tæ chøc cho mäi ng−êi biÕt.
ii. Giao nhiÖm vô cho c¸c nh©n viªn vµ ng−êi tËp sù ®Ó ®¹t ®−îc môc tiªu.
iii. §¸nh gi¸ møc ®é thùc hiÖn c«ng viÖc cña c¸c nh©n viªn vµ møc ®é hoµn
thµnh môc tiªu. CÇn ph¶i tæ chøc ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ c«ng viÖc cña mäi
ng−êi trong nhãm ®Ó t¹o ®éng c¬ gióp hä kh«ng ngõng cè g¾ng hoµn
thµnh môc tiªu ®· ®Æt ra.
iv. T¹o lËp tèt c¸c mèi quan hÖ gi÷a bé phËn qu¶n lý, nh©n viªn vµ c¸c phßng
ban liªn quan kh¸c ®Ó huy ®éng søc m¹nh tËp thÓ trong viÖc ra quyÕt ®Þnh.

Ho¹t ®éng 5. Qu¶n lý ®éi ngò - Thêi gian: 45 phót

1. Ph¸t cho mçi häc viªn mét b¶n c©u hái vµ yªu cÇu hä tr¶ lêi. Sau ®ã chia theo
nhãm th¶o luËn vÒ nhiÒu ®iÓm kh¸c nhau trong c©u tr¶ lêi cña hä
2. Ph¸t sinh vÊn ®Ò g× th× toµn nhãm tËp trung vµo t×m c¸ch gi¶i quyÕt tr−íc nÕu
ch−a t×m ra gi¶i ph¸p th× cã thÓ nhê ®Õn ng−êi cè vÊn.

- 24 -
Vụ Giáo dục chuyên nghiệp – Bộ Giáo dục và Đào tạo Biên soạn và giới thiệu TS. Hoàng Ngọc Vinh
B¹n ®ang ë vÞ trÝ nµo trong tr−êng häc/ tæ chøc cña m×nh
?

Mét b¶n c©u hái

Qu¸ tr×nh cña M« t¶ Hμnh ®éng


tæ chøc ( Mçi môc chØ ®−îc
chän 1 «)
Lêi nãi cña b¹n cã ý §ñ
nghÜa nh− thÕ nµo trong
viÖc quyÕt ®Þnh hµnh
Sù ¶nh h−ëng
®éng vµ h−íng ®i cho tæ Ch−a ®ñ
chøc ?
B¹n thÊy thÕ nµo vÒ c¬ Kh«ng qu¸ chÆt hoÆc
cÊu cña tæ chøc ? cøng nh¾c. KiÓm so¸t
®−îc
C¬ cÊu T¹m æn

Qu¸ láng lÎo


B¹n cã nhËn xÐt g× vÒ
c¸c nguån ( kü n¨ng, T«i bÞ l¹m dông
mèi quan t©m, kh¶
n¨ng) ®ang ®−îc sö §óng møc
dông ?
Nguån
T«i kh«ng ®−îc tËn
dông ®óng kh¶ n¨ng
Møc ®é s¸ng t¹o, thö
nghiÖm, kh¶ n¨ng chÞu Kh«ng ®ñ
®ùng rñi ro cña tæ chøc
C¸c thö nghiÖm
nh− thÕ nµo ? Võa ®ñ

Ch−a ®ñ
Møc ®é th«ng tin cña Qu¸ nhiÒu
b¹n vµ c¸c bé phËn kh¸c
trong tæ chøc nh− thÕ Võa ®ñ
Th«ng tin gi÷a
nµo ?
c¸c nhãm Ch−a ®ñ
B¹n ®¸nh gi¸ thÕ nµo vÒ Qu¸ cao
môc tiªu cña tæ chøc ?
Võa ph¶i
Môc tiªu

- 25 -
Vụ Giáo dục chuyên nghiệp – Bộ Giáo dục và Đào tạo Biên soạn và giới thiệu TS. Hoàng Ngọc Vinh
Qu¸ ®¬n gi¶n
B¹n tham gia vµo c¸c RÊt tÝch cùc
ho¹t ®éng cña tæ chøc
nh− thÕ nµo ? Võa ®ñ
Sù tham gia
Kh«ng tham gia
Møc ®é thêi gian b¹n Dµnh qu¸ nhiÒu thêi
dµnh cho c«ng viÖc lµ gian
bao nhiªu ?
Võa ®ñ
Thêi gian
Ch−a dµnh nhiÒu thêi
gian
Häc tËp §©y cã ph¶i lµ mét kinh RÊt tèt
nghiÖm tèt ®èi víi b¹n
vÒ c¸ch lµm viÖc cña tæ Tèt
chøc kh«ng ?
T−¬ng ®èi

Kh«ng tèt
RÊt kÐm

Nguån: Espicopal Church, Basic Reader in Human Training, Part VI, p. 178

Ho¹t ®éng 6. ph©n biÖt giíi tÝnh

“Tæ chøc cña t«i lµ mét tæ chøc n÷ / nam”

Môc tiªu:
1. Gióp cho c¸c thµnh viªn hiÓu ®−îc nh÷ng m©u thuÉn vµ sù phøc t¹p trong c¬
cÊu tæ chøc cña hä.
2. Gióp c¸c thµnh viªn tËp tr×nh bµy quan ®iÓm cña m×nh vµ l¾ng nghe nh÷ng
quan ®iÓm tr¸i ng−îc.
3. N©ng cao sù nç lùc vµ l«i kÐo mäi ng−êi tham gia.

Ph−¬ng ph¸p:
1. Sau khi gi¶i thÝch môc tiªu, chia nhãm thµnh hai ®éi. Mét ®éi cã quan ®iÓm “
Tæ chøc cña t«i lµ mét tæ chøc nam” vµ quan ®iÓm cña ®éi cßn l¹i lµ “ Tæ chøc
cña t«i lµ mét tæ chøc n÷”. Dµnh 10 phót ®Ó cho hai ®éi chuÈn bÞ th¶o luËn. L−u

- 26 -
Vụ Giáo dục chuyên nghiệp – Bộ Giáo dục và Đào tạo Biên soạn và giới thiệu TS. Hoàng Ngọc Vinh
ý c¸c ®éi c©n nh¾c vÒ vÊn ®Ò ®éi ngò, ng−êi ®¹i diÖn ph¸t biÓu, ch−¬ng tr×nh;
xem xÐt vÒ c¸c vÞ trÝ, quyÒn lùc vµ t×nh tr¹ng theo thø bËc. Sau ®ã xÕp s½n 2 ghÕ
®èi diÖn nhau,®Æt gi÷a phßng. ( §©y lµ cuéc th¶o luËn theo h×nh thøc “ ChËu c¸
vµng”). ( Thêi gian 15 phót).
2. Mçi ®éi cö mét ng−êi ®¹i diÖn ngåi vµo ghÕ vµ b¾t ®Çu cuéc tranh luËn. Khi
thµnh viªn ®¹i diÖn nµy tr×nh nªu râ vÊn ®Ò mµ mét thµnh viªn kh¸c muèn thay
thÕ vÞ trÝ ®ã th× anh ta liÒn ®Ëp vµo vai cña ng−¬× ®ang ngåi ghÕ ®Ò nghÞ thay chç
vµ tiÕp tôc cuéc tranh luËn. ViÖc thay chç ph¶i thùc hiÖn nhanh ®Ó cho cuéc
tranh luËn ®−îc s«i næi vµ sèng ®éng. Mét sè c¸c thµnh viªn kh¸c cã c¬ héi tr×nh
bµy ý kiÕn cña m×nh ( 15 phót).
3. Vµo cuèi cuéc tranh luËn h·y th¶o luËn víi c¸c thµnh viªn vÒ c¶m t−ëng cña
hä nh− thÕ nµo vµ vÒ c¸c ý t−ëng míi xuÊt hiÖn. Hái hä vÒ viÖc nghÜ ra c¸c ý
kiÕn trî gióp cho cuéc tranh luËn hoÆc b¸c bá c¸c ý kiÕn cña nhãm ®èi ph−¬ng
khã/ dÔ nh− thÕ nµo ?
PhÇn l−u ý dµnh cho gi¸o viªn h−íng dÉn:
1. §iÒu thó vÞ rót ra ®−îc tõ cuéc tranh luËn lµ nã cung cÊp cho chóng ta nh÷ng
thùc tÕ vÒ tæ chøc, ph¶n ¸nh x· héi mµ chóng ta ®ang sèng.
2. Dïng hai côm tõ “ Nam” vµ “ N÷” thay v× dïng “ ph©n biÖt giíi tÝnh” gióp
mäi ng−êi thÊy ®−îc c¸c khÝa c¹nh cña tæ chøc.
3. §©y lµ mét bµi tËp cã tÝnh chÊt më, ®Ó khuyÕn khÝch mäi ng−êi tham gia
nh−ng cÇn bao trïm hÕt nh÷ng ®iÓm chÝnh. Trong nhiÒu c¬ quan, phô n÷ th−êng
lµm viÖc tù nguyÖn vµ ®−îc tr¶ l−¬ng thÊp h¬n nam giíi. NhiÒu tæ chøc ph¸t
triÓn ®· gäi hä lµ “ Ng−êi nghÌo nhÊt trong nh÷ng ng−êi nghÌo” v× mét sè
nghiªn cøu ®· cho thÊy r»ng phô n÷ nghÌo h¬n nam giíi. Nam giíi th−êng n¾m
nh÷ng vÞ trÝ quan träng trong tæ chøc v× phô n÷ th−êng bÞ ®èi xö ph©n biÖt.
4. Bµi tËp nµy dµnh cho kho¸ ®µo t¹o cã nhiÒu häc viªn cña cïng mét c¬ quan tæ
chøc hoÆc cã mèi liªn hÖ víi cïng mét tæ chøc. Trong tr−êng hîp c¸c häc viªn ë
c¸c c¬ quan, tæ chøc kh¸c nhau th× gi¸o viªn h−íng dÉn chØ cÇn cho häc viªn
th¶o luËn theo nhãm nhá vÒ nh÷ng c©u hái ®· nªu sau ®ã liÖt kª c¸c ý kiÕn cña
hä theo nhãm “ Nam” vµ “ N÷” ®Ó t×m ra nh÷ng ®iÓm t−¬ng ®ång vµ sù kh¸c
nhau.

PhÇn 5. kh¶ n¨ng th«ng tin, truyÒn ®¹t

YÕu tè quan träng bËc nhÊt cña mét ng−êi gi¸o viªn lµ kh¶ n¨ng th«ng tin. Mét
gi¸o viªn cã mäi yÕu tè; cã kiÕn thøc; cã kü n¨ng vµ th¸i ®é ®óng ®¾n nh−ng kh¶
n¨ng th«ng tin, truyÒn ®¹t kÐm th× sÏ kh«ng cã qu¸ tr×nh häc. V× vËy d¹y häc cã
nghÜa lµ truyÒn ®¹t nh−ng kh«ng ph¶i mäi sù truyÒn ®¹t ®Òu lµ d¹y häc.

- 27 -
Vụ Giáo dục chuyên nghiệp – Bộ Giáo dục và Đào tạo Biên soạn và giới thiệu TS. Hoàng Ngọc Vinh
Th«ng tin cã nghÜa lµ t¹o lËp nh÷ng ®iÓm chung gi÷a hai hoÆc nhiÒu bªn
th«ng qua mét ph−¬ng tiÖn cô thÓ.
Ph−¬ng tiÖn th«ng tin dïng trªn líp häc lµ ng«n ng÷. VÒ c¬ b¶n ng«n ng÷ bao
gåm c¸c tõ ng÷, ký hiÖu, côm tõ, cö chØ, ®iÖu bé. Khi th«ng tin, cÇn tu©n theo
mét sè yªu cÇu sau:
• §¬n gi¶n vµ ®Çy ®ñ
• Gi¶i thÝch theo nghÜa chung nhÊt
• Th«ng dông víi c¶ gi¸o viªn vµ häc viªn
• DÔ hiÓu
• Tr¸nh sù tèi nghÜa, m¬ hå
• Xóc tÝch vµ l«i cuèn – cã thÓ truyÒn t¶i ®−îc chÝnh x¸c vµ sinh ®éng t×nh
huèng hoÆc vËt thÓ ®−îc m« t¶.
Ngoµi ra ®Ó thùc hiÖn ®−îc c¸c tiªu chÝ trªn, gi¸o viªn cÇn ph¶i nhËn biÕt ®−îc
kh¶ n¨ng ng«n ng÷ cña häc viªn vµ l«i kÐo häc viªn tham gia tÝch cùc vµo qu¸
tr×nh d¹y/ häc. Th−êng xuyªn kiÓm tra møc ®é hiÓu bµi cña häc viªn.
Th«ng tin hiÖu qu¶
Th«ng qua th«ng tin, chñ thÓ cña qu¸ tr×nh th«ng tin ( trong tr−êng hîp nµy lµ
gi¸o viªn h−íng dÉn) muèn g©y ¶nh h−ëng tíi ng−êi nhËn ( häc viªn) b»ng:
• Hµnh vi – nh÷ng g× mµ gi¸o viªn muèn häc viªn thùc hiÖn
• ý nghÜa – nh÷ng g× häc viªn buéc ph¶i hiÓu
• Néi dung/ ý t−ëng – nh÷ng g× häc viªn cÇn ph¶i suy nghÜ
• Gi¸ trÞ/ th¸i ®é – hä cÇn c¶m nhËn nh− thÕ nµo vÒ nh÷ng vÊn ®Ò ®−îc
th«ng tin, truyÒn ®¹t.
Qu¸ tr×nh th«ng tin, truyÒn ®¹t

ý nghÜa Sù loan truyÒn

Ng−êi th«ng tin C¸ch truyÒn th«ng ®iÖp

Hµnh vi Ph¶n håi

Bèi c¶nh m«i tr−êng Qu¸ tr×nh th«ng tin


C¸c trë ng¹i vÒ th«ng tin
a. Th«ng tin kh«ng tíi ng−êi nhËn ( häc viªn) do nh÷ng trë ng¹i vÒ thÓ chÊt, t©m
lý vµ m«i tr−êng x· héi.
b. Th«ng tin kh«ng ®−îc chÊp nhËn

- 28 -
Vụ Giáo dục chuyên nghiệp – Bộ Giáo dục và Đào tạo Biên soạn và giới thiệu TS. Hoàng Ngọc Vinh
c. Th«ng tin khã hiÓu
d. Th«ng tin kh«ng hiÖn thùc
Ngoµi ra cßn mét sè rµo c¶n th«ng tin kh¸c, chñ yÕu ë trong m«i tr−êng häc tËp
xÐt vÒ mÆt thùc thÓ hoÆc x· héi lµm ¶nh h−ëng ®Õn sù tËp trung. TiÕng ån còng
lµ mét vÝ dô vÒ rµo c¶n thùc thÓ. TiÕng ån g©y ph©n t¸n, lµm sao nh·ng sù chó ý
cña ng−êi nghe. Bªn c¹nh ®ã nh÷ng quan ®iÓm x· héi tiªu cùc hoÆc c¸c thµnh
kiÕn cña ng−êi nghe còng cã thÓ lµ mét trë ng¹i cña viÖc th«ng tin.
C¸c trë ng¹i cña qu¸ tr×nh l¾ng nghe, tiÕp nhËn
L¾ng nghe lµ mét kü n¨ng ®ßi hái kh¶ n¨ng tù kiÓm so¸t. Ng−êi nghe cÇn hiÓu
®−îc nh÷ng vÊn ®Ò ®· thu nhËn ®−îc vµ tù chñ ®Ó gi÷ im lÆng vµ l¾ng nghe, g¹t
bá nh÷ng suy nghÜ c¸ nh©n, tËp trung chó ý vµo ng−êi kh¸c víi th¸i ®é khiªm
tèn. Nh− vËy l¾ng nghe bao gåm nghe vµ hiÓu nh÷ng g× ng−êi kh¸c nãi. Hµnh
®éng nghe sÏ trë thµnh l¾ng nghe chØ khi chóng ta tËp trung theo dâi hoµn toµn.
C¸c h×nh thøc th«ng tin
ViÖc th«ng tin cã thÓ thùc hiÖn theo mét sè h×nh thøc:
1. H×nh thøc c¬ b¶n nhÊt lµ dïng tõ ng÷ ®Ó nãi chuyÖn, trao ®æi hoÆc viÕt
“ Theo c¸c chuyªn gia th«ng tin th× ng÷ ®iÖu cña giäng nãi rÊt quan träng.
Chóng ta th−êng nghe nh÷ng lêi phµn nµn, nhËn xÐt nh− “ t«i kh«ng thÝch giäng
®iÖu cña c« ta”, hoÆc “ ®ã lµ tiÕng cña c« Êy”. ë ®©y ng÷ ®iÖu cã nghÜa lµ mét
lo¹i c¶m gi¸c vµ l−îng c¶m gi¸c ®−îc vµo giäng nãi cña m×nh. Gièng nh− trÎ
em, chóng ta kh«ng chØ häc c¸ch ph¸t ©m, mµ cßn häc c¸ch truyÒn t¶i c¶m gi¸c
vµo giäng nãi. Mçi ng−êi trong chóng ta ®Òu cã kh¶ n¨ng truyÒn t¶i mét lo¹t
c¶m xóc qua lêi nãi nh−: c¶m gi¸c tøc giËn, khinh miÖt, yªu th−¬ng, chÊp thuËn,
ghª tëm, khoan dung vµ nhiÒu c¶m gi¸c kh¸c n÷a. Nh−ng tãm l−îc l¹i viÖc th«ng
tin sö dông 5 c¶m gi¸c ( ®ã lµ nghe, nh×n, ®éng ch¹m, ngöi vµ nÕm mïi vÞ).
2. Th«ng tin b»ng h×nh thøc nh×n vµo sù vËt
Khi mét ®øa trÎ khãc lµ ®Ó b¸o hiÖu r»ng chóng kh«ng võa lßng. Cha mÑ chóng
hiÓu ®−îc th«ng ®iÖp nµy th«ng qua viÖc nh×n vµ nghe. Nh÷ng cÆp t×nh nh©n
dïng ¸nh m¾t ®Ó trao ®æi víi nhau.
3. Th«ng tin b»ng h×nh thøc sê, ch¹m vµo sù vËt
Khi bµ mÑ xoa nhÑ vµo ®Çu con m×nh th× ®øa trÎ sÏ lu«n c¶m nhËn ®−îc ®iÒu
nµy. Theo kinh nghiÖm th«ng th−êng th× trÎ em häc b»ng c¸ch sê hoÆc ch¹m vµo
®å vËt.
4. Th«ng tin b»ng h×nh thøc ngöi
Khi bµ mÑ nÊu mãn ¨n ngon cho c¸c con m×nh, hä kh«ng cÇn ph¶i gäi bän trÎ
®Õn mµ chóng sÏ tù ®Õn v× mòi chóng ®· ngöi thÊy mïi vÞ hÊp dÉn cña thøc ¨n.
NhiÒu ng−êi xøc n−íc hoa, t¹o mïi th¬m quyÒn rò mçi khi ®i ra ngoµi.
5. Th«ng tin b»ng h×nh thøc nÕm, thö

- 29 -
Vụ Giáo dục chuyên nghiệp – Bộ Giáo dục và Đào tạo Biên soạn và giới thiệu TS. Hoàng Ngọc Vinh
Ng¹n ng÷ §øc cã c©u: “ Con ®−êng ng¾n nhÊt vµo tr¸i tim lµ th«ng qua d¹ dµy”.
NÕu mäi ng−êi cïng th−ëng thøc mét mãn ¨n ngon th× kh«ng khÝ nµy sÏ ¶nh
h−ëng tíi hä theo h−íng tÝch cùc.
6. Qu¸ tr×nh th«ng tin cã liªn quan ®Õn toµn bé c¬ thÓ
Chóng ta dïng cö chØ ®Ó diÔn t¶ r»ng chóng ta ®ang kÕt hîp c¸c ý kiÕn vµ thÓ
hiÖn nhiÒu quan ®iÓm kh¸c. Cö chØ truyÒn t¶i ý nghÜa. Mét c¸i nhón vai, mét
tho¸ng liÕc nh×n lªn trÇn nhµ hoÆc cö chØ dang réng vßng tay biÓu hiÖn nhiÒu ý
nghÜa h¬n ngµn lêi nãi. Tuy nhiªn thêi ®iÓm biÓu lé cö chØ còng quan träng
kh«ng kÐm. §iÒu quan träng lµ kh«ng ®Ó ý tíi tÊt c¶ mäi ®iÓm trong qu¸ tr×nh
®µm tho¹i v× sau ®ã sÏ khã tËp trung vµo ®iÓm chÝnh. Ng−îc l¹i víi cö chØ, d¸ng
®iÖu lµ nh÷ng chuyÓn ®éng cã lÆp l¹i cña c¬ thÓ kh«ng mang hµm ý nµo c¶.
Khi nãi mäi ng−êi kh«ng nh÷ng chØ dïng khÈu gi¸c. NhiÒu ng−êi sö dông tay,
d¸ng vÎ trªn khu«n mÆt ®Ó diÔn t¶ hoÆc nhÊn m¹nh lêi nãi b»ng c¸c cö chØ, ®iÖu
bé.
Sau ®©y lµ mét sè vÝ dô vÒ thãi quen l¾ng nghe kh«ng tèt
1. L¾ng nghe thô ®éng
XuÊt ph¸t tõ mét thùc tÕ lµ con ng−êi cã kh¶ n¨ng suy nghÜ nhanh gÊp 4 lÇn kh¶
n¨ng nãi. V× vËy trong 1 phót l¾ng nghe sÏ cã 3/4 kho¶ng thêi gian ®Ó suy nghÜ.
Thay v× dïng kho¶ng thêi gian nµy ®Ó l¾ng nghe, liªn hÖ, tæng kÕt l¹i nh÷ng g×
®· nghe ®−îc th× mét sè ng−êi l¹i dïng ®Ó nghÜ vÒ c¸c vÊn ®Ò c¸ nh©n kh¸c. Cã
thÓ kh¾c phôc t×nh tr¹ng nµy b»ng c¸ch chó ý h¬n vµo c¸c tõ ng÷, ®iÖu bé, cö
chØ, sù ngËp ngõng . . . ®Ó n©ng dÇn møc c¶m nhËn.
2. Nghe nh÷ng tõ ng÷ m¹nh, g©y ph¶n øng tinh thÇn
§èi víi mét sè ng−êi, cã nh÷ng tõ ng÷ cã thÓ g©y kÝch ®éng ®Õn c¶m xóc (
gièng nh− viÖc bß tãt bÞ kÝch ®éng bëi mµu ®á). Khi nghe thÊy nh÷ng tõ ng÷ lo¹i
nµy ng−êi nghe sÏ c¶m thÊy thÊt väng vµ ngõng qu¸ tr×nh nghe. Nhãm tõ nµy
kh¸c biÖt, tuú thuéc vµo nhãm céng ®ång, x· héi hoÆc tæ chøc. C¸c tõ ng÷ nh− “
T− b¶n”, “ Céng s¶n”, “ TiÒn”, “ Sù b×nh quyÒn nam n÷”, “ Thanh niªn hiÖn
®¹i”, “ TÝnh d©n téc” . . . th−êng g©y ra nh÷ng ph¶n øng tù ®éng. Khi nhËn ®−îc
nh÷ng dÊu hiÖu nµy, chóng ta th−êng c¶m thÊy kh«ng hoµ cïng ng−êi nãi, bá
mÊt liªn l¹c víi hä vµ kh«ng t×m hiÓu thªm n÷a. B−íc ®Çu tiªn ®Ó kh¾c phôc t×nh
tr¹ng nµy lµ t×m ra nh÷ng tõ ng÷ g©y ra nh÷ng ph¶n øng vÒ c¶m xóc c¸ nh©n, cè
g¾ng l¾ng nghe mét c¸ch chó ý vµ th«ng c¶m.
3. L¾ng nghe víi nh÷ng suy nghÜ ¸p ®Æt tr−íc
§«i khi chóng ta cã suy nghÜ ¸p ®Æt tr−íc lµ c¶ ng−êi nãi vµ chñ ®Ò ®−îc nãi tíi
®Òu tÎ nh¹t vµ sau ®ã nh÷ng g× ®−îc nãi ra sÏ kh«ng cã ý nghÜa g× n÷a. Chóng ta
th−êng ®i ®Õn kÕt luËn cã thÓ dù ®o¸n tr−íc nh÷ng g× s¾p ®−îc nãi ra v× vËy
chóng ta véi cho r»ng kh«ng cã lý do g× ®Ó l¾ng nghe v× nÕu nghe th× còng kh«ng
cã th«ng tin g× míi. Tèt nhÊt nªn l¾ng nghe vµ t×m hiÓu sù thùc cho ch¾c ch¾n.
4. L¾ng nghe mét c¸ch m¬ mμng

- 30 -
Vụ Giáo dục chuyên nghiệp – Bộ Giáo dục và Đào tạo Biên soạn và giới thiệu TS. Hoàng Ngọc Vinh
§«i khi chóng ta nh×n ch»m ch»m vµo mét ng−êi cã vÎ nh− ®ang l¾ng nghe hä
nãi nh−ng kú thùc ®Çu ãc ®ang ®Ó t©m vµo viÖc kh¸c hoÆc ®ang m¬ mµng. Khi
r¬i vµo tr¹ng th¸i nµy, ®«i m¾t trë nªn v« hån, khu«n mÆt lé vÎ ®ê ®Én. Mäi
ng−êi sÏ dÔ dµng nhËn thÊy ®iÒu nµy trªn khu«n mÆt b¹n. NÕu trong giê häc cã
nhiÒu ng−êi r¬i vµo tr¹ng th¸i nµy th× h·y t×m thêi ®iÓm thÝch hîp ®Ò nghÞ nghØ
gi¶i lao hoÆc chuyÓn sang chñ ®Ò kh¸c.
5. Chñ ®Ò qu¸ chuyªn s©u
Khi l¾ng nghe nh÷ng ý kiÕn, quan ®iÓm ®i qu¸ s©u vµ phøc t¹p, chóng ta th−êng
b¾t b¶n th©n m×nh b¸m theo vµ cè g¾ng ®Ó hiÓu ®−îc vÊn ®Ò. NÕu chó ý l¾ng
nghe vµ hiÓu ®−îc vÊn ®Ò th× ta sÏ thÊy ng−êi nãi vµ c¶ chñ ®Ò ®Òu rÊt thó vÞ cßn
nÕu chóng ta kh«ng hiÓu g× th× ng−êi kh¸c còng nh− vËy. C¸ch kh¾c phôc lµ yªu
cÇu gi¶i thÝch râ rµng hoÆc nªu ra c¸c vÝ dô minh ho¹.
6. L¾ng nghe mét c¸ch ph¶n ®èi
NhiÒu ng−êi kh«ng thÝch khi c¸c ý kiÕn, quan ®iÓm cña m×nh bÞ ph¶n ®èi, chØ
trÝch v× vËy nÕu ng−êi nãi tr×nh bµy nh÷ng ý kiÕn tr¸i ng−îc víi suy nghÜ cña
chóng ta th× ph¶n øng x¶y ra sÏ cã thÓ lµ kh«ng tiÕp tôc l¾ng nghe hä nãi n÷a
hoÆc trë nªn b¶o thñ vµ cã ý ®Þnh ph¶n b¸c l¹i. Khi r¬i vµo tr−êng hîp nµy, c¸ch
tèt nhÊt lµ h·y l¾ng nghe vµ t×m hiÓu xem ng−êi nãi ®ang nghÜ g×; lËt ng−îc trë
l¹i vÊn ®Ò ®Ó cã thÓ hiÓu ®Çy ®ñ h¬n vµ ®ãng gãp ý kiÕn mang tÝnh x©y dùng.

Ph¶n håi

Mét lêi thó nhËn chøa ®ùng mét nöa sù x¸m hèi
Ng¹n ng÷ Zulu
§Ó hoµn thiÖn mét qu¸ tr×nh th«ng tin cÇn biÕt c¸ch x¸c ®Þnh nh÷ng g× ®· ®−îc
th«ng tin. Sau khi b¾t ®Çu giê häc kho¶ng 30-40 phót, gi¸o viªn cÇn ph¶i kiÓm
tra l¹i xem qu¸ tr×nh häc ®· thùc sù b¾t ®Çu ch−a.
Mçi bµi häc ®Òu cã môc ®Ých vµ môc tiªu riªng, t¹o ra mét sè ý nghÜa vµ hµnh vi
cô thÓ. §Ó ®¸nh gi¸ ®−îc mét qu¸ tr×nh häc thùc sù, gi¸o viªn cÇn xem xÐt l¹i ý
nghÜa thùc cña nh÷ng g× ®· ®−îc d¹y còng nh− nh÷ng thay ®æi vÒ hµnh vi thùc
tÕ. Nh÷ng ph¶n øng hoÆc ®¸p l¹i tõ phÝa häc viªn vÒ nh÷ng néi dung mµ gi¸o
viªn ®· d¹y gäi lµ sù ph¶n håi.
NÕu c¸c ý nghÜa vµ hµnh vi do gi¸o viªn truyÒn thô t−¬ng ®ång hoÆc phï hîp víi
c¸c ý nghÜa thùc tÕ vµ hµnh vi ®· ®−îc ng−êi häc tiÕp nhËn trong kho¸ häc th×
cã thÓ nãi r»ng ph¶n håi tõ phÝa häc viªn ®èi víi gi¸o viªn lµ tÝch cùc vµ qu¸
tr×nh häc thùc sù ®· x¶y ra. Ng−îc l¹i nh÷ng ý nghÜa vµ hµnh vi ®−îc häc sinh
tiÕp nhËn kh«ng t−¬ng ®ång víi ý nghÜa vµ hµnh vi mµ gi¸o viªn ®· truyÒn thô
th× sù ph¶n håi ®ã lµ tiªu cùc.

- 31 -
Vụ Giáo dục chuyên nghiệp – Bộ Giáo dục và Đào tạo Biên soạn và giới thiệu TS. Hoàng Ngọc Vinh
Trong tr−êng hîp sè ®«ng häc sinh gÆp vÊn ®Ò trong viÖc hiÓu c¸c ý nghÜa vµ
hµnh vi do gi¸o viªn ®· truyÒn thô th× cÇn ph¶i nhanh chãng x¸c ®Þnh xem vÊn
®Ò n»m ë kh©u nµo, cã thÓ lµ mét hoÆc c¶ nh÷ng chuçi nh©n tè sau g©y ¶nh
h−ëng ®Õn qu¸ tr×nh.
„
Ng«n ng÷ ( lêi nãi, c¸ch diÔn ®¹t, côm tõ, c¸ch chän tõ, ng÷ ®iÖu) ®−îc dïng
®Õn.
„
ThiÕu sù hiÓu biÕt lÉn nhau gi÷a gi¸o viªn vµ häc viªn, nguyªn nh©n do nh÷ng
rµo c¶n th«ng th−êng vÒ th«ng tin nh− ®· nªu trªn.
„
C¸c néi dung truyÒn ®¹t kh«ng râ rµng lµ c¸ch dïng ký hiÖu.
„
Ph−¬ng ph¸p vµ c¸ch thøc truyÒn ®¹t th«ng tin kh«ng phï hîp.
„
Chñ ®Ò gi¶ng d¹y kh«ng tho¶ ®¸ng
„
Häc viªn kh«ng tÝch cùc, cã th¸i ®é tiªu cùc hoÆc chñ ®Ò häc kh«ng phï hîp
hoÆc c¶ hai.

Ho¹t ®éng 7. Th«ng tin


Giai ®o¹n 1:
Chia nhãm thµnh tõng cÆp cïng th¶o luËn vÒ mét chñ ®Ò ( mét ng−êi ( A) ñng hé
cßn ng−êi kia ( B) t×m c¨n cø b¸c bá l¹i). LuËt ch¬i nh− sau:
Ng−êi A nªu ý kiÕn cña m×nh ( trong vßng 2 phót). Tr−íc khi ph¶n håi l¹i, ng−êi
B nh¾c l¹i néi dung ng−êi A ®· tr×nh bµy, cµng chÝnh x¸c cµng tèt vµ chØ ®−îc
tiÕp tôc khi ng−êi A thÊy néi dung tr×nh bµy khíp víi ý kiÕn cña m×nh. Sau ®ã
®Õn l−ît ng−êi B tr×nh bµy ý kiÕn vµ ng−êi A sÏ nh¾c l¹i néi dung nµy . . .
Trß ch¬i nµy thùc hiÖn trong 5 phót.
Giai ®o¹n 2:
Sau khi th¶o luËn nhanh, chia thµnh c¸c nhãm gåm 3 ng−êi. Mçi nhãm suy nghÜ
vÒ nh÷ng ý t−ëng míi xuÊt hiÖn qua bµi tËp nµy ( kho¶ng 10 phót).
TiÕp ®Õn, hái c¸c häc viªn:
- Hä ®∙ rót ra ®−îc g× tõ bµi tËp nµy ?
Theo luËt ch¬i, ng−êi nãi sau nh¾c l¹i ý kiÕn cña ng−êi nãi tr−íc råi míi tr×nh
bµy ®Õn ý kiÕn cña m×nh.

- 32 -
Vụ Giáo dục chuyên nghiệp – Bộ Giáo dục và Đào tạo Biên soạn và giới thiệu TS. Hoàng Ngọc Vinh
Ho¹t ®éng 8. Qu¸ tr×nh th«ng tin – Thêi gian: 40 phót
LuËt ch¬i:
Yªu cÇu c¸c häc viªn ngåi theo h×nh vßng cung. NÕu sè l−îng nhiÒu h¬n th× cã
thÓ xÕp cho häc viªn ngåi theo h×nh vßng cung kÐp.
Ng−êi h−íng dÉn:
NghÜ ra nh÷ng c©u nãi th«ng th−êng hoÆc lµ rÊt ®Æc biÖt. Tõ nh÷ng c©u nãi nµy
sÏ h×nh thµnh nªn trß ch¬i “ Th× thÇm theo kiÓu Trung Quèc”.
Ng−êi h−íng dÉn nãi thÇm vµo tai mét ng−êi vµ ng−êi nµy l¹i tiÕp tôc nãi thÇm
cho ng−êi kh¸c . . . cho ®Õn khi hÕt vßng. Sau ®ã hái l¹i ng−êi cuèi cïng xem hä
®· nghe ®−îc g× vµ viÕt ®Ëm néi dung nµy lªn mét tê giÊy khæ lín. KiÓm tra l¹i
víi ng−êi ®Çu tiªn xem cã trïng khíp kh«ng vµ viÖt ®Ëm néi dung c©u nãi ®Çu
tiªn lªn mét tê giÊy lín kh¸c. Gi¶ thiÕt hai c©u nãi trªn kh«ng trïng nhau ng−êi
h−íng dÉn sÏ tæ chøc mét cuéc th¶o luËn theo néi dung c©u hái sau:
1. T¹i sao chóng ta l¹i nghe ®−îc c©u nãi kh¸c so víi lóc ®Çu ?
2. Nh÷ng yÕu tè ¶nh h−ëng ®Õn c©u nãi ?
3. Lµm thÕ nµo ®Ó c©u nãi nguyªn thÓ lu«n ®−îc truyÒn ®i chÝnh x¸c ?
Dông cô: GiÊy khæ lín, b¨ng dÝnh giÊy vµ bót d¹.
Giai ®o¹n 3:
Quan s¸t kh«ng thÊy ph¶n øng g× tõ c¸c häc viªn, tiÕn hµnh b−íc tiÕp theo:
- Tõ nay trë ®i, c¸c nguyªn t¾c cho cuéc th¶o luËn lµ g× ?
Yªu cÇu c¸c häc viªn trao ®æi víi nhau tr−íc khi ph¸t biÓu ý kiÕn chung. Sau ®ã
c¸c nhãm sÏ quyÕt ®Þnh chän lùa nh÷ng ý kiÕn quan träng nhÊt vµ viÕt néi dung
vµo b¨ng giÊy, treo lªn t−êng. Khi lµm bµi tËp nµy cÇn chó ý tr¶ lêi c©u hái:
§iÒu nµy cã ý nghÜa g× víi gi¸o viªn h−íng dÉn
Thêi gian: 3 tiÕng
Dông cô: Mét c©u chuyÖn, giÊy, bót ch×, b¨ng giÊy, bót ®¸nh dÊu.

PhÇn 6. tiªu chuÈn cña mét gi¸o viªn


Trong mét t¸c phÈm ch−a ®−îc Ên hµnh cña m×nh, Mohammed Bwika, mét gi¸o
viªn h−íng dÉn l©u n¨m ®· nªu mét sè phÈm chÊt cña mét gi¸o viªn h−íng dÉn.
VÒ thùc chÊt cã nhiÒu nÐt t−¬ng ®ång víi nh÷ng chi tiÕt ®· nªu ë ®Çu cuèn s¸ch
nµy.
Gi¸o viªn h−íng dÉn thùc sù thµnh c«ng khi hä lµm cho c¸c häc viªn cña m×nh
häc ®−îc nh÷ng kiÕn thøc mong muèn mét c¸ch nhanh chãng víi thêi gian phï
hîp, nhanh chãng vµ ®¹t kÕt qu¶ tèt. Th−íc ®o sù thµnh c«ng cña gi¸o viªn chÝnh

- 33 -
Vụ Giáo dục chuyên nghiệp – Bộ Giáo dục và Đào tạo Biên soạn và giới thiệu TS. Hoàng Ngọc Vinh
lµ chÊt l−îng häc tËp cña häc viªn – kÕt qu¶ cña truyÒn gi¶ng. Víi môc ®Ých nµy,
chóng ta sÏ cïng nghiªn cøu nh÷ng phÈm chÊt vµ kü n¨ng gãp phÇn t¹o nªn sù
thµnh c«ng cña ng−êi gi¸o viªn.
a. BiÕt lµm chñ chñ ®Ò
Tiªu chuÈn ®Çu tiªn ®Ó ®¸nh gi¸ mét gi¸o viªn th«ng qua l−îng kiÕn thøc cña hä
®èi víi chñ ®Ò. Gi¸o viªn h−íng dÉn ph¶i cã kü n¨ng thùc hµnh vµ kinh nghiÖm
nghÒ nghiÖp ®Ó cã thÓ d¹y ®−îc c¸c kü n¨ng kü thuËt kh¸c. Hä ph¶i quen thuéc
víi chñ ®Ò thùc t¹i ®Ó cã thÓ chñ ®éng h−íng dÉn l¹i cho häc viªn nhiÒu theo
ph−¬ng ph¸p kh¸c nhau.
b. N¾m v÷ng chuyªn m«n gi¶ng d¹y vµ kü n¨ng ®¸nh gi¸
Gi¸o viªn h−íng dÉn ph¶i cã ®ñ kh¶ n¨ng ¸p dông c¸c nguyªn t¾c, ph−¬ng ph¸p
vµ chuyªn m«n gi¶ng d¹y, kü n¨ng ®¸nh gi¸ trong líp häc, bao gåm:
„
Nãi râ rµng, l−u lo¸t
„
Nh¾c l¹i vµ nhÊn m¹nh vµo nh÷ng ®iÓm chÝnh theo c¸ch ng¾n gän vµ dÔ hiÓu
nhÊt
„
BiÕt ®Æt nh÷ng c©u hái thÝch hîp ®Ó khuyÕn khÝch sù tham gia cña häc viªn
„
Thao t¸c thµnh th¹o
§¸nh gi¸ lµ mét qu¸ tr×nh liªn tôc v× vËy gi¸o viªn h−íng dÉn cÇn ph¶i hiÓu vµ
biÕt c¸ch ®¸nh gi¸. C¸c bµi thi, kiÓm tra, tr¾c nghiÖm cÇn ph¶i ®−îc thiÕt kÕ phï
hîp ®Ó cã thÓ ®¸nh gi¸ møc ®é kiÕn thøc mµ häc viªn ®· thu l−îm ®−îc.
c. Cã mong muèn gi¶ng d¹y
§©y lµ mét yÕu tè rÊt quan träng ®èi víi ng−êi gi¸o viªn bao gåm th¸i ®é cña hä
víi viÖc gi¶ng d¹y vµ víi häc viªn. Gi¸o viªn ph¶i cã ®éng c¬ gi¶ng d¹y. §éng
c¬ lµ sù thóc ®Èy néi t¹i ®Ó ®¹t ®−îc mét ®Ých ®Ò ra. Mét phÇn cña ®éng c¬ nµy
sÏ t¹o cho ng−êi gi¸o viªn sù mong muèn t×m hiÓu nhu cÇu cña mçi c¸ nh©n vµ
tËp thÓ, nh÷ng vÊn ®Ò, th¾c m¾c cña häc viªn. §©y chÝnh lµ ®éng lùc ®Ó gióp hä
v−ît qua nh÷ng trë ng¹i trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y. Th¸i ®é tÝch cùc cña gi¸o viªn
h−íng dÉn nªn lµ “ lµm thÕ nµo ®Ó gióp häc viªn nµy häc mét c¸ch ®¬n gi¶n
nhÊt” thay v× “ häc viªn chËm hiÓu qu¸”.
d. Linh ho¹t vµ s¸ng t¹o
Mét gi¸o viªn h−íng dÉn linh ho¹t vµ s¸ng t¹o lµ ng−êi biÕt s½n sµng ®èi phã
trong nh÷ng t×nh huèng ngoµi dù kiÕn. Bao gåm c¶ viÖc thiÕt kÕ vµ c¶i tiÕn c¸c
dông cô gi¶ng d¹y vµ lµm cho nh÷ng giê häc phøc t¹p trë nªn ®¬n gi¶n, dÔ hiÓu
®ång thêi biÕt sö dông c¸c sù kiÖn s½n cã, c¸c vÝ dô tham kh¶o hîp lý ®Ó gi¶i
thÝch râ rµng h¬n c¸c ý t−ëng hoÆc kh¸i niÖm míi.

- 34 -
Vụ Giáo dục chuyên nghiệp – Bộ Giáo dục và Đào tạo Biên soạn và giới thiệu TS. Hoàng Ngọc Vinh
e. Quan t©m ®Õn nhu cÇu cña häc viªn
Lu«n hiÓu ®−îc nh÷ng khã kh¨n mµ häc viªn ph¶i ®èi mÆt. Gi¸o viªn cÇn n¾m
®−îc nhu cÇu kh¸c biÖt cña mçi häc viªn, tõ ®ã t×m h×nh thøc gi¶ng bµi thÝch
hîp. Sau ®©y lµ mét sè nhãm häc viªn:
„
Nh÷ng ng−êi thiÓu n¨ng vÒ trÝ tuÖ hoÆc thÓ lùc hoÆc lµ nh÷ng ng−êi tiÕp thu
chËm
„
Nh÷ng ng−êi ë møc trung b×nh
„
Nh÷ng ng−êi hiÓu s©u vµ tiÕp thu nhanh
NhiÖm vô cña gi¸o viªn h−íng dÉn lµ biÕt sö dông c¸c ph−¬ng ph¸p phï hîp ®Ó
häc viªn nµo còng ®−îc chó ý ®óng møc, ®Æc biÖt lµ nh÷ng häc viªn ®ang gÆp
nh÷ng chuyÖn thÊt b¹i, ch¸n n¶n vµ cã ý ®Þnh häc.
f. Cã kh¶ n¨ng qu¶n lý líp häc
Qu¶n lý vµ kiÓm so¸t líp häc còng lµ mét tr¸ch nhiÖm quan träng cña gi¸o viªn
h−íng dÉn bao gåm viÖc ph©n bæ c¸c nguån hç trî, thiÕt bÞ, l−u gi÷ th«ng tin,
chuÈn bÞ b¸o c¸o vµ hoµn thµnh c¸c thñ tôc hµnh chÝnh tr−íc vµ sau kho¸ häc.
g. Cã ý thøc nghÒ nghiÖp
Víi tÝnh chÊt chuyªn nghiÖp, gi¸o viªn h−íng dÉn cÇn ph¶i biÕt tù t«n träng b¶n
th©n vµ t«n träng nghÒ nghiÖp. TÊt c¶ mäi hµnh ®éng cña gi¸o viªn còng nh−
c¸ch thøc ®èi xö ®Òu ph¶n ¶nh th¸i ®é nghÒ nghiÖp mµ th¸i ®é dï lµ tiªu cùc
hoÆc tÝch cùc ®Òu cã t¸c ®éng lín ®Õn häc viªn, m«n häc vµ ch−¬ng tr×nh ®µo
t¹o. Nh×n chung, th¸i ®é cña gi¸o viªn g©y ¶nh h−ëng rÊt lín ®Õn th¸i ®é vµ ®¹o
®øc cña ng−êi häc.
Nh÷ng gi¸o viªn cã mét th¸i ®é nghiªm tóc víi nghÒ nghiÖp sÏ thóc ®Èy m«i
tr−êng d¹y vµ häc, t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc hiÓu kiÕn thøc vµ n¾m ®−îc c¸c kü
n¨ng.
h. Cã kh¶ n¨ng x©y dùng c¸c mèi quan hÖ
Gi¸o viªn h−íng dÉn, häc viªn vµ ng−êi gi¸m s¸t (Supervisor) cÇn duy tr× mèi
quan hÖ th©n thiÖn. Gi¸o viªn tr¸nh dïng nh÷ng hµnh vi tiªu cùc, l¨ng m¹, xóc
ph¹m hoÆc chÕ nh¹o häc viªn nÕu kh«ng häc viªn sÏ coi hä lµ “ nh÷ng th¸p lµm
b»ng ngµ”, cã nghÜa lµ hä lu«n sèng trong thÕ giíi riªng cña m×nh mµ hiÓn nhiªn
kh«ng hiÓu ®−îc c¸c khã kh¨n cña häc viªn. §iÒu quan träng lµ cÇn ph¶i duy tr×
c¸c mèi quan hÖ mét c¸ch ch©n thµnh.
§ång hμnh cïng mäi ng−êi, sèng vμ häc hái tõ hä, b¾t ®Çu b»ng nh÷ng g× hä biÕt,
x©y ®¾p tõ nh÷ng thø hä ®ang cã vμ h¬n hÕt lμ khi c«ng viÖc ®−îc hoμn thμnh,
mäi ng−êi cïng nãi r»ng chóng ta ®· cïng thùc hiÖn c«ng viÖc.
L·o Tö, Trung Hoa n¨m thø 700 tr−íc C«ng nguyªn

- 35 -
Vụ Giáo dục chuyên nghiệp – Bộ Giáo dục và Đào tạo Biên soạn và giới thiệu TS. Hoàng Ngọc Vinh
D−íi ®©y lµ nh÷ng ®Æc ®iÓm cña mét gi¸o viªn h−íng dÉn kh«ng ®¹t yªu cÇu.
Trong ph¹m vi tr−êng häc, th¶o luËn vÒ nh÷ng ®Æc ®iÓm nµy vµ ®Ò xuÊt c¸ch
thay ®æi. ViÖc thuyªn chuyÓn nh÷ng gi¸o viªn cã vÊn ®Ò tõ tr−êng nµy sang
tr−êng kh¸c còng kh«ng gióp hä thay ®æi. §Ó kh«ng ngõng x©y dùng nhµ tr−êng
tèt h¬n, ban l·nh ®¹o tr−êng häc cÇn kiªn nhÉn gióp ®ì gi¸o viªn thay ®æi:
- §èi xö th« b¹o víi häc viªn vµ ®ång nghiÖp
- Kh«ng chÞu tiÕp thu c¸c ý kiÕn phª b×nh
- Kh«ng tù tin
- Kh«ng ®¶m b¶o vÒ thêi gian
- Kh«ng trung thùc
- KhiÕm thÝnh ( kh«ng nghe râ)
- Kh«ng cã tinh thÇn hîp t¸c
- L−êi biÕng
- Kh«ng cã kh¶ n¨ng tæ chøc
- ThiÕu sù s¸ng t¹o vµ trau dåi
- Kh«ng cã kh¶ n¨ng kiÓm so¸t, dµn xÕp líp häc
- ThÓ hiÖn sù thiªn kiÕn
- Kh¶ n¨ng th«ng tin kÐm
- Uèng r−îu trong khi lµm viÖc
- Côc bé
- ThiÕu sù chuÈn bÞ vÒ chuyªn m«n
- Kh«ng am hiÓu vÒ chñ ®Ò ®ang gi¶ng d¹y
- Dïng c¸c lý do kh«ng chÝnh ®¸ng ®Ó trèn tr¸nh nhiÖm vô
- Kh«ng tu©n theo c¸c mÖnh lÖnh ®−îc giao
- Kh«ng t¹o ®éng c¬ thóc ®Èy häc viªn
- Ngåi lª m¸ch lÎo
- Kh«ng quan hÖ víi ®ång nghiÖp
- V¾ng mÆt kh«ng cã lý do
- Nªu ra nh÷ng vÝ dô xÊu cho häc viªn
- ThÓ hiÖn phong c¸ch kÐm trong giê häc
- DÔ xóc ®éng
- Sèng thiªn vÒ néi t©m

- 36 -
Vụ Giáo dục chuyên nghiệp – Bộ Giáo dục và Đào tạo Biên soạn và giới thiệu TS. Hoàng Ngọc Vinh
Ho¹t ®éng 9. c¸c tiªu chuÈn cña mét gi¸o viªn
Thêi gian: 1,5 h

Qu¸ tr×nh: Ng−êi h−íng dÉn cÇn nhËn biÕt ®−îc mét sè kh¶ n¨ng cña häc viªn ®Ó
ph©n vai thÝch hîp.
5 ng−êi ®ãng vai häc viªn, 1 ng−êi ®ãng vai gi¸o viªn vµ lu©n phiªn vÞ trÝ.
Nh©n vËt trong vai ®Çu tiªn rÊt kh¾t khe vµ qu¸ qu¾t, kh«ng quan t©m ®Õn häc
viªn, kh«ng cho phÐp ®Æt c©u hái, khi häc viªn cè g¾ng tr¶ lêi th× ng−êi gi¸o viªn
nµy lu«n cho r»ng c©u tr¶ lêi cña hä lµ sai. §iÒu nµy g©y cho häc viªn sù ch¸n
n¶n.
Trong vai thø hai, th¸i ®é cña nh©n vËt hoµn toµn ®èi ng−îc víi vai thø nhÊt,
khiªm nh−êng, quan t©m vµ khuyÕn khÝch häc viªn ®ång thêi kh«ng chª tr¸ch
c©u tr¶ lêi cña hä vµ biÕt tªn cña häc viªn, hiÓu ®−îc c¸c khã kh¨n vµ nh÷ng vÊn
®Ò cña hä.
NhiÖm vô cña gi¸o viªn h−íng dÉn:
Sau khi quan s¸t th¸i ®é ®èi ng−îc cña hai nh©n vËt nµy, nªu ra mét sè c©u hái
cã tÝnh chÊt dÉn d¾t sau:
1. B¹n cã nhËn xÐt g× vÒ hai nh©n vËt nµy ?
2. Thùc tÕ ®iÒu nµy cã x¶y ra kh«ng ?
3. Nguyªn nh©n s©u xa lµ g× ?
4. KÕt qu¶ cña hai th¸i ®é trªn lµ g× ?
5. Víi vai trß lµ ng−êi h−íng dÉn th× lµm thÕ nµo ®Ó kh¾c phôc ®−îc nh÷ng mÆt
h¹n chÕ trong hai t×nh huèng trªn.

Ho¹t ®éng 10
c¸c tiªu chuÈn cña mét gi¸o viªn
Thêi gian: 1/2 h
Qu¸ tr×nh: Sö dông c¶ hai h×nh thøc t− duy tËp thÓ vµ t− duy c¸ nh©n. Mçi häc
viªn ®−îc ph¸t mét tê giÊy tr¾ng. Sau ®ã yªu cÇu hä dùa trªn kinh nghiÖm gi¶ng
d¹y cña b¶n th©n, liÖt kª vµo mét mÆt giÊy Ýt nhÊt 5 phÈm chÊt tèt cña mét gi¸o
viªn h−íng dÉn vµ trªn mÆt giÊy cßn l¹i lµ 5 thãi quen xÊu.
Ph−¬ng ph¸p t− duy tËp thÓ:
C¸c häc viªn ®−îc chia thµnh c¸c nhãm. Mçi nhãm sÏ tù th¶o luËn vµ thèng nhÊt
ra 5 phÈm chÊt tèt vµ 5 thãi quen xÊu cña mét gi¸o viªn h−íng dÉn. Sau ®ã c¸c
nhãm tr×nh bµy ý kiÕn cña nhãm m×nh. Trong qu¸ tr×nh nµy mäi ng−êi tham gia
®Òu cã quyÒn b×nh luËn vµ ®−a ra ý kiÕn ®ãng gãp.

- 37 -
Vụ Giáo dục chuyên nghiệp – Bộ Giáo dục và Đào tạo Biên soạn và giới thiệu TS. Hoàng Ngọc Vinh
Dông cô:
GiÊy tr¾ng ( khæ lín), thÎ b»ng gç hoÆc c¸c m¶nh giÊy nhá, b¨ng dÝnh giÊy vµ
kÐo c¾t.

PhÇn 7. vai trß cña gi¸o viªn

Kh«ng am hiÓu ch−a ph¶i lμ tèt, xong kh«ng muèn hiÓu cßn tåi tÖ h¬n nhiÒu
Ng¹n ng÷ Nigeria
Mäi ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o ®Òu cÇn tíi nh÷ng gi¸o viªn cã kh¶ n¨ng. Trang thiÕt
bÞ, dông cô gi¶ng d¹y ®ãng vai trß quan träng nh−ng thiÕu ng−êi gi¸o viªn ®Ó
thùc hiÖn bµi gi¶ng th× ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o sÏ kh«ng thùc hiÖn ®−îc. C¸c c«ng
viÖc chÝnh mét gi¸o viªn h−íng dÉn ph¶i thùc hiÖn lµ:
(1) ChuÈn bÞ cho giê häc
Lªn kÕ ho¹ch gi¶ng d¹y phï hîp víi ph−¬ng ph¸p gi¶ng d¹y, ®¸p øng ®−îc kú
väng cña häc viªn. C«ng viÖc chuÈn bÞ bao gåm c¸c nguån, c¬ së líp häc vµ
duy tr× m«i tr−êng häc tËp lµnh m¹nh.
(2) Gi¶ng d¹y trªn líp
Qu¶n lý líp häc trong suèt qu¸ tr×nh gi¶ng bµi, th¶o luËn, thao t¸c hoÆc dïng c¸c
ph−¬ng ph¸p gi¶ng d¹y kh¸c.
(3) §¸nh gi¸ kÕt qu¶
Ngoµi viÖc theo dâi, chÊm ®iÓm kiÓm tra vµ ®¸nh gi¸ xÕp lo¹i häc viªn, gi¸o viªn
cßn tham gia vµo so¹n vµ chÊm c¸c bµi thi, kiÓm tra.
Gi¸o viªn h−íng dÉn chÝnh lµ ng−êi x©y dùng ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o t¹i c¸c líp
häc. Hä lµ ng−êi lu«n thö nghiÖm ( ®«i khi kh«ng cã chñ ý) víi nh÷ng t− t−ëng
vµ ph−¬ng ph¸p míi. Th«ng qua theo dâi, ®¸nh gi¸ häc tËp cña häc viªn vµ víi
mong muèn lu«n ®æi míi, gi¸o viªn h−íng dÉn còng trë thµnh nh÷ng ng−êi
kh¸m ph¸ ra c¸c ch−¬ng tr×nh ®µot¹o.
Mèi quan hÖ víi c¸c phßng ban kh¸c
TÊt c¶ c¸c yÕu tè cã liªn quan tíi c¸c tæ chøc hoÆc phßng ban kh¸c ®Òu quan
träng vµ ®ãng gãp vµo sù thµnh c«ng cña ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o. §Ó ph¸t huy hiÖu
qu¶, ®éi ngò ®µo t¹o cÇn ®−îc t¹o ®iÒu kiÖn, tù do giao l−u t¹i n¬i lµm viÖc ®Ó
ph¸t triÓn c¸c mèi quan hÖ. Nh÷ng ng−êi nµy sÏ lµ sù kÕt nèi víi ch−¬ng tr×nh
®µo t¹o ®Ó b¾t kÞp víi mäi sù ph¸t triÓn, thay ®æi míi nhÊt trong tõng lÜnh vùc cô
thÓ.
Tæng kÕt:
Vai trß cña gi¸o viªn h−íng dÉn trong mét ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o gåm 4 phÇn:
{

- 38 -
Vụ Giáo dục chuyên nghiệp – Bộ Giáo dục và Đào tạo Biên soạn và giới thiệu TS. Hoàng Ngọc Vinh
ChuÈn bÞ cho giê häc
{
Gi¶ng d¹y trªn líp
{
§¸nh gi¸ kÕt qu¶
{
Ph¸t triÓn vµ ®æi míi ch−¬ng tr×nh
®µo t¹o

Ho¹t ®éng 11. vai trß cña gi¸o viªn h−íng dÉn

Ph−¬ng ph¸p t− duy tËp thÓ:


Vai trß vµ tr¸ch nhiÖm cña gi¸o viªn h−íng dÉn lµ g× ?
Sau khi häc viªn th¶o luËn vµ ®ãng gãp ý kiÕn. ViÕt nh÷ng ý kiÕn nµy lªn b¶ng,
ph©n theo tõng nhãm nh− sau:
1. ChuÈn bÞ giê häc
2. Gi¶ng d¹y trªn líp
3. §¸nh gi¸ kÕt qu¶
4. X©y dùng ch−¬ng tr×nh
5. Quan hÖ víi c¸c bé phËn kh¸c
Ngoµi ra gi¸o viªn cã thÓ bæ sung thªm c¸c ý kiÕn cña m×nh.
Dông cô: PhÊn, b¶ng viÕt hoÆc bót d¹, giÊy tr¾ng, b¨ng dÝnh giÊy

PhÇn 8. ®éng c¬ cña gi¸o viªn


Cã nhiÒu lo¹i ®éng c¬ kh¸c nhau. Nh÷ng ®éng c¬ nµy ®−îc chia thµnh nhãm
nh− sau:
1. §éng c¬ nghÒ nghiÖp ( Vocational Motives):
Lµ mong muèn häc mét kü n¨ng nghÒ ®Ó t×m viÖc lµm hoÆc tù trau dåi thªm cho
b¶n th©n.
2. §éng c¬ tù ph¸t triÓn ( Self Development Motives):

- 39 -
Vụ Giáo dục chuyên nghiệp – Bộ Giáo dục và Đào tạo Biên soạn và giới thiệu TS. Hoàng Ngọc Vinh
Muèn häc mét kü n¨ng ®Ó cã thÓ cã mét møc sèng cao h¬n
3. §éng c¬ x· héi ( Social Motives):
§Ó cã thªm nhiÒu b¹n míi vµ c¸c mèi quan hÖ
Cã hai gi¶i thiÕt:
1. §éng c¬ cña con ng−êi trong viÖc thùc hiÖn mét lo¹t c¸c ho¹t ®éng ®Ó tho¶
m·n nh÷ng nhu cÇu c¬ b¶n nhÊt cña con ng−êi nh− ®ãi, kh¸t, ngñ, t×nh dôc vµ nÐ
tr¸nh sù ®au ®ín, lo ©u, buån bùc.
2. §éng c¬ cña con ng−êi cßn dùa trªn nhu cÇu thóc ®Èy mèi quan hÖ víi x· héi,
®ã lµ sù tù hoµn thiÖn m×nh.
Abraham M. Maslow cho r»ng nhu cÇu cña con ng−êi bao gåm hµng lo¹t nh÷ng
nhu cÇu tõ c¬ b¶n ®Õn phøc t¹p:
1. Nhu cÇu vÒ sinh lý – Nhu cÇu t©m lý nh− n−íc uèng, thøc ¨n, nghØ ng¬i,
chç ë, quÇn ¸o . . .
2. Nhu cÇu vÒ sù an toµn – Sù an toµn c¸ nh©n vµ tr¸nh ®−îc nh÷ng phiÒn
to¸i, mong muèn tr¸nh ®−îc nh÷ng chÊn th−¬ng vÒ thÓ lùc vµ mong muèn
së h÷u.
3. Nhu cÇu x· héi – Yªu mÕn, g©y ¶nh h−ëng, ®−îc së h÷u, ®−îc chÊp nhËn
vµ tham gia vµo c¸c ®oµn thÓ.
4. Tù hoµn thiÖn – Thµnh ®¹t, ph¸t triÓn nh÷ng tiÒm n¨ng c¸ nh©n, ®ã lµ cè
g¾ng ®Ó v−¬n ®Õn sù tuyÖt ®èi vµ s¸ng t¹o.
Gi¶ thiÕt vÒ lý thuyÕt nhu cÇu
1. Kh«ng cã nhu cÇu nµo ®−îc tho¶ m·n hoµn toµn. ChØ cÇn tho¶ m·n phÇn
nµo cña mét nhu cÇu tr−íc khi xuÊt hiÖn nhu cÇu kh¸c.
2. Nhu cÇu cña mçi con ng−êi lu«n thay ®æi vµ ®−îc che dÊu trong t©m thøc.
c¸c h×nh thøc cña ®éng c¬

1. §éng c¬ do sù hèi thóc, b¾t buéc - §e do¹


- KÌm s¸t ( Stick approach)
2. §éng c¬ do sù dô dç, l«i kÐo - Høa hÑn c¸c phÇn th−ëng vËt
chÊt hoÆc dô dç
- Kh«ng cã c¬ héi tiÕp cËn
3. §éng c¬ do sù ®ång c¶m hoÆc b¶n - Lµm cho mét ng−êi “ cã ý
th©n ®· bÞ thuyÕt phôc hoµn toµn muèn thùc hiÖn” mét ®iÒu g×
®ã
Nhu cÇu th−êng lµ nh÷ng nhãm cã liªn quan, trén lÉn nhau.

- 40 -
Vụ Giáo dục chuyên nghiệp – Bộ Giáo dục và Đào tạo Biên soạn và giới thiệu TS. Hoàng Ngọc Vinh
sù quan träng cña ®éng c¬ trong viÖc häc tËp
Häc viªn cã ý thøc häc tèt nhÊt khi hä nhËn thøc ®−îc nhu cÇu vµ cã ham muèn
häc tËp. §iÒu nµy ®¹t ®−îc th«ng qua ®éng c¬. §éng c¬ häc tËp lµm cho häc
viªn suy nghÜ, tËp trung vµ häc cã hiÖu qu¶. Häc tËp lµ mét qu¸ tr×nh tÝch cùc ®ßi
hái ph¶i cã sù tham gia. §éng c¬ t¸c ®éng ®Õn møc ®é häc tËp, møc ®é l−u gi÷
th«ng tin vµ ham muèn häc tËp. Khi thiÕu ®éng c¬ häc tËp, häc viªn sÏ kh«ng
muèn häc vµ häc ®−îc Ýt v× hä kh«ng thÊy cÇn thiÕt ph¶i häc.
T¹o ®éng c¬ häc tËp cho häc viªn còng lµ mét nhiÖm vô chÝnh trong gi¶ng d¹y.
Gi¸o viªn cÇn duy tr× ®−îc ®éng c¬ nµy trong suèt kho¸ häc vµ ®Þnh h−íng cho
häc viªn nh÷ng néi dung träng t©m ®Ó cho giê häc hiÖu qu¶ vµ viÖc häc trë nªn
cã ý nghÜa h¬n.
§Æc ®iÓm cña qu¸ tr×nh häc tËp lµ:
(a) Kh«ng nh×n thÊy râ rµng
(b) Sau qu¸ tr×nh häc, mét sè hµnh vi cã thay ®æi
(c) Häc tËp lµ sù kÕt hîp thùc tiÔn cña kiÕn thøc, th¸i ®é vµ kü n¨ng
(d) Häc tËp cã thÓ chuyÓn ®æi ®−îc
(e) Häc tËp lµ t−¬ng ®èi
C¸c b−íc trong viÖc t¹o ®éng c¬ häc tËp cho häc viªn
1. Cho thÊy sù cÇn thiÕt cña giê häc
§õng cho r»ng häc viªn nhËn thøc ®−îc tÇm quan träng cña giê häc. H·y chØ
cho hä thÊy møc ®é cÇn thiÕt cña giê häc ®èi víi hä nh− thÕ nµo.
2. T¹o vµ duy tr× høng thó
Bµy tá sù chó t©m trong qu¸ tr×nh gi¶ng bµi nh− tá ra nhiÖt t×nh, dïng nhiÒu h×nh
¶nh, dÉn chøng ®Ó minh ho¹, dïng c¸c ph−¬ng tiÖn trî gi¶ng cã hiÖu qu¶, cã ãc
hµi h−íc vµ biÕt c¸ch dõng ®óng lóc.
3. KhuyÕn khÝch häc viªn nç lùc ®Ó ®¹t ®−îc thµnh c«ng
KhuyÕn khÝch ng−êi häc tham gia lµm thùc tËp ë nh÷ng dù ¸n phï hîp víi hä.
Sù thµnh c«ng sÏ t¹o ®éng c¬ thóc ®Èy häc tËp, t¹o ra nh÷ng nç lùc. Thµnh c«ng
còng lµ thµnh tùu. Thµnh tùu mang l¹i sù tho¶ m·n, tù tin vµ khuyÕn khÝch sù nç
lùc h¬n n÷a. Nh÷ng thÊt b¹i ë giai ®o¹n ®Çu th−êng lµm nhôt chÝ vµ dËp t¾t ®éng
c¬ häc tËp.
4. §¸nh gi¸ vµ khen th−ëng ®óng møc
§¸nh gi¸ mét c¸ch thµnh thËt ®èi víi nh÷ng häc viªn hoµn thµnh tèt c«ng viÖc vµ
khen th−ëng ®óng møc. H·y ®Ó cho häc viªn ®−îc thÓ hiÖn nh÷ng g× hä biÕt.
§õng lµm cho nh÷ng ng−êi häc chËm trë nªn lóng tóng.
5. Khen ngîi, tr¸nh ®æ lçi

- 41 -
Vụ Giáo dục chuyên nghiệp – Bộ Giáo dục và Đào tạo Biên soạn và giới thiệu TS. Hoàng Ngọc Vinh
Khen ngîi lµ mét phÇn th−ëng vµ sù khuyÕn khÝch ®èi víi nh÷ng c«ng viÖc ®−îc
lµm tèt. Sù ®æ lçi sÏ xo¸ bá tÊt c¶. H·y ®−a ra nh÷ng lêi khuyªn cã tÝnh chÊt x©y
dùng víi mét th¸i ®é nh· nhÆn tÝch cùc, b¾t ®Çu tõ nh÷ng −u ®iÓm cña häc viªn
sau ®ã míi ®−a ra nh÷ng gîi ý ®Ó c¶i tiÕn tèt h¬n.
6. Tr¸nh sù ph¶n øng theo c¶m tÝnh
Ph¶n øng theo lèi c¶m tÝnh sÏ lµm cho häc viªn tøc giËn hoÆc sî h·i vµ do ®ã sÏ
lµm cho hä kh«ng tËp trung vµo néi dung ®ang häc. Sù biÓu hiÖn theo lèi c¶m
tÝnh sÏ lµm ¶nh h−ëng ®Õn häc tËp vµ lµm gi¶m ®éng c¬.
7. Cè g¾ng trë nªn chuyªn nghiÖp
H·y tá ra tËn tuþ khi gi¶ng d¹y häc viªn còng sÏ häc mét c¸ch tËn t×nh.
L−u ý: Ph−¬ng ph¸p gi¶ng d¹y kh«ng hîp lý, ph−¬ng tiÖn gi¶ng d¹y nghÌo nµn,
c¸ch qu¶n lý líp häc còng nh− quan hÖ t−¬ng t¸c kÐm sÏ lµm gi¶m ®éng c¬ häc
tËp cña häc viªn.
8. §Æt ra nh÷ng môc tiªu râ rµng
§Ó ®¶m b¶o sao cho häc viªn hiÓu ®−îc nh÷ng g× mµ gi¸o viªn ®ang truyÒn thô
vµ biÕt m×nh ph¶i lµm g×.
9. Cung cÊp ®Çy ®ñ c¸c ph−¬ng tiÖn vµ nguån cÇn thiÕt
§Ó ®¶m b¶o sao cho häc viªn tù m×nh thùc hiÖn nh÷ng viÖc mong muèn. §iÒu
nµy gióp t¹o nªn sù tù tin vµ t¨ng thªm ®éng c¬ häc tËp.
10. Giao tr¸ch nhiÖm cho häc viªn
Giao tr¸ch nhiÖm cho häc viªn tù m×nh thùc hiÖn nh÷ng viÖc mong muèn. §iÒu
nµy gióp t¹o nªn sù tù tin vµ t¨ng thªm ®éng c¬ häc tËp.
11. Coi häc viªn nh− lµ nh÷ng c¸ nh©n ®Æc biÖt
Dµnh cho mçi häc viªn sù t«n träng phï hîp víi hä. NhËn biÕt ®−îc kh¶ n¨ng
cña mçi ng−êi vµ khuyÕn khÝch hä. Quan t©m tíi nhu cÇu cña tõng c¸ nh©n.
12. §−a ra sù chØ b¶o ®óng ®¾n
Hç trî hîp lý khi cÇn, ®Æc biÖt lµ nh÷ng lóc khã kh¨n nh− èm ®au, thiÕu thèn,
®ãi, tiÕp thu chËm . . .

PhÇn 9. c¸c ph−¬ng ph¸p gi¶ng d¹y


Ph−¬ng ph¸p gi¶ng d¹y ®−îc chia lµm 3 nhãm kh¸c nhau ®ã lµ: nhãm ph−¬ng
ph¸p gi¶ng d¹y lÊy gi¸o viªn lµm trung t©m, nhãm ph−¬ng ph¸p gi¶ng d¹y lÊy
ng−êi häc lµm trung t©m, nhãm ph−¬ng ph¸p gi¶ng d¹y tËp trung vµo néi dung
vµ nhãm ph−¬ng ph¸p tham gia, t−¬ng t¸c.
a. Nhãm ph−¬ng ph¸p gi¶ng d¹y lÊy gi¸o viªn lµm trung t©m
ë ®©y gi¸o viªn ®ãng vai trß lµm chñ cña vÊn ®Ò. Häc viªn coi gi¸o viªn lµ mét
chuyªn gia hoÆc ng−êi chuyªn tr¸ch. Häc viªn ®ãng vai trß phô vµ lµ ng−êi nhËn

- 42 -
Vụ Giáo dục chuyên nghiệp – Bộ Giáo dục và Đào tạo Biên soạn và giới thiệu TS. Hoàng Ngọc Vinh
nguån kiÕn thøc phong phó tõ gi¸o viªn. VÝ dô vÒ nhãm ph−¬ng ph¸p nµy lµ
ph−¬ng ph¸p gi¶i thÝch, m« t¶ hoÆc ph−¬ng ph¸p thuyÕt gi¶ng – Ýt cã sù tham gia
hoÆc kh«ng cã sù tham gia cña häc viªn trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y. Còng do tÝnh
chÊt nµy nªn ph−¬ng ph¸p trªn ®−îc coi lµ “ ®ãng”.
b. Nhãm ph−¬ng ph¸p gi¶ng d¹y lÊy häc viªn lµm trung t©m
§èi víi nhãm ph−¬ng ph¸p nµy, gi¸o viªn ®ång thêi ®ãng c¶ vai trß lµ häc viªn
hay nãi theo c¸c cña Lawrence Stenhouse th× gi¸o viªn ®ãng vai trß kÐp v× vËy
líp häc cña hä lu«n réng më ®èi víi ch©n trêi tri thøc h¬n lµ h¹n chÕ l¹i. Ng−êi
gi¸o viªn còng ph¶i häc hái nh÷ng kiÕn thøc míi hµng ngµy mµ anh ta ch−a biÕt
tíi trong suèt qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y. Ng−êi gi¸o viªn “ trë thµnh ng−êi kh¬i nguån
h¬n lµ ng−êi chuyªn tr¸ch”. VÝ dô vÒ nhãm ph−¬ng ph¸p nµy lµ ph−¬ng ph¸p
th¶o luËn, tiÕp cËn dùa theo yªu cÇu vµ häc th¶o luËn theo h×nh thøc Hill ( LTD).
c. Nhãm ph−¬ng ph¸p gi¶ng d¹y tËp trung vµo néi dung
ë nhãm nµy, c¶ gi¸o viªn vµ häc viªn ®Òu ph¶i tù ®iÒu chØnh cho phï hîp víi néi
dung gi¶ng d¹y. Nh÷ng th«ng tin vµ kü n¨ng gi¶ng d¹y ®−îc coi lµ quan träng vµ
kh«ng thÓ thay ®æi, chó träng vµo viÖc ph©n tÝch kü l−ìng phÇn néi dung. C¶
gi¸o viªn lÉn häc viªn ®Òu kh«ng ®−îc chuyÓn ®æi hoÆc phª ph¸n néi dung. VÝ
dô vÒ nhãm nµy lµ ph−¬ng ph¸p häc theo ch−¬ng tr×nh ®· x©y dùng s½n.
d. Nhãm ph−¬ng ph¸p tham gia, t−¬ng t¸c
Nhãm ph−¬ng ph¸p nµy lµ sù kÕt hîp cña c¶ 3 nhãm trªn vµ ®−îc x¸c ®Þnh trªn
c¬ së ph©n tÝch cô thÓ nh÷ng c¸i g× lµ phï hîp. Ph−¬ng ph¸p nµy ®ßi hái sù hiÓu
biÕt tæng hîp gi÷a nhiÒu kªnh vµ nh©n tè kh¸c nhau:

Tãm l¹i cã 4 nhãm ph−¬ng ph¸p chÝnh th−êng xuyªn ®−îc sö dông lµ:
…
Nhãm ph−¬ng ph¸p gi¶ng d¹y lÊy gi¸o viªn lµm trung t©m
…
Nhãm ph−¬ng ph¸p gi¶ng d¹y lÊy häc viªn lµm trung t©m
…
Nhãm ph−¬ng ph¸p gi¶ng d¹y tËp trung vµo néi dung
…
Nhãm ph−¬ng ph¸p tham gia/ t−¬ng t¸c

C¸c ph−¬ng ph¸p gi¶ng d¹y c¸ biÖt


Chóng ta sÏ xem xÐt mét sè ph−¬ng ph¸p gi¶ng d¹y c¸ biÖt ®−îc rót ra trong qu¸
tr×nh gi¶ng d¹y. Tuy nhiªn, kh«ng nªn ¸p ®Æt viÖc lùa chän ph−¬ng ph¸p gi¶ng
d¹y mµ ph¶i dùa trªn c¸c tiªu chÝ ®· ®Ò ra. Mçi ph−¬ng ph¸p gi¶ng d¹y ®Òu cã c¶

- 43 -
Vụ Giáo dục chuyên nghiệp – Bộ Giáo dục và Đào tạo Biên soạn và giới thiệu TS. Hoàng Ngọc Vinh
−u vµ nh−îc ®iÓm, v× vËy nªn sö dông kÕt hîp nhiÒu ph−¬ng ph¸p h¬n lµ chØ
dïng mét ph−¬ng ph¸p.
1. Ph−¬ng ph¸p thuyÕt gi¶ng:
ThuyÕt gi¶ng lµ h×nh thøc tr×nh bµy th«ng tin th«ng qua nãi truyÒn miÖng. §©y lµ
ph−¬ng ph¸p truyÒn ®¹t nh÷ng th«ng tin thùc tÕ nh− c¸c nguyªn t¾c, quan niÖm,
ý t−ëng vµ tÊt c¶ nh÷ng kiÕn thøc lý thuyÕt vÒ mét chñ ®Ò. Trong khi thuyÕt
gi¶ng, gi¸o viªn nãi, gi¶i thÝch, miªu t¶ hoÆc ®èi chiÕu ®Õn tÊt c¶ c¸c th«ng tin
mµ häc viªn cÇn ®Õn th«ng qua nghe vµ hiÓu v× vËy ®©y ®−îc coi lµ ph−¬ng ph¸p
lÊy gi¸o viªn lµm trung t©m. Gi¸o viªn ®ãng vai trß tÝch cùc, lu«n ph¶i nãi,
ng−îc l¹i häc viªn ®ãng vai trß thô ®éng, lu«n l¾ng nghe. MÆc dï ph−¬ng ph¸p
nµy mang tÝnh ®¹i chóng nh−ng do thiÕu sù tham gia tÝch cùc cña häc viªn lµm
h¹n chÕ t¸c dông cña ph−¬ng ph¸p.
Ph−¬ng ph¸p thuyÕt gi¶ng ¸p dông cho c¸c ®èi t−îng cã kiÕn thøc h¹n hÑp hoÆc
kiÕn thøc nÒn vÒ mét chñ ®Ò nµo ®ã bÞ h¹n chÕ ngoµi ra ph−¬ng ph¸p nµy còng
cßn ®−îc dïng ®Ó giíi thiÖu mét chØnh thÓ th«ng tin míi tíi ng−êi häc. §Ó ®¹t
hiÖu qu¶, ph−¬ng ph¸p nµy cÇn ®i kÌm víi th¶o luËn, dµnh thêi gian gi¶i ®¸p c¸c
th¾c m¾c ( ®Æt c©u hái vµ tr¶ lêi) ®Ó l«i kÐo ®−îc sù tham gia tÝch cùc cña häc
viªn.
C¸c b−íc chuÈn bÞ
Nh− ®· nªu ë trªn, ®©y lµ ph−¬ng ph¸p ®ßi hái häc viªn lu«n ph¶i l¾ng nghe gi¸o
viªn nªn khi chuÈn bÞ bµi gi¶ng cÇn ph¶i xem xÐt khÈu ®é chó ý cña häc viªn.
KhÈu ®é chó ý lµ kho¶ng thêi gian mµ häc viªn cã thÓ tËp trung hoµn toµn vµo
bµi gi¶ng, th−êng chØ kÐo dµi tõ 15 – 25 phót. Khã cã thÓ l«i kÐo sù tËp trung cña
häc viªn trong mét thêi gian dµi do ®ã cÇn ph¶i cã sù chuÈn bÞ kü l−ìng cho bµi
gi¶ng.
Gi¸o viªn h−íng dÉn cÇn ph¶i cã mét kÕ ho¹ch gi¶ng bµi râ rµng vµ l«gÝc, ®Æt ra
nh÷ng chñ ®Ò chÝnh vµ s¾p xÕp theo thø tù −u tiªn vµ mang tÝnh kÕ thõa l«gÝc,
thiÕt lËp sù kÕt nèi gi÷a c¸c vÊn ®Ò kh¸c nhau. ViÖc s¾p xÕp néi dung cÈn thËn
sÏ gióp gi¸o viªn h×nh dung vµ ghi nhí ®−îc c¸c th«ng tin. Khi ®i s©u vµo ph¸t
triÓn c¸c chñ ®Ò cña bµi gi¶ng, gi¸o viªn nªn sö dông c¸c c¸ch tiÕp cËn kh¸c
nhau. Mét nguyªn t¾c gi¶ng d¹y h÷u Ých trong bÊt kú bµi gi¶ng nµo lµ b¾t ®Çu tõ
BiÕt ®Õn Kh«ng biÕt; tõ §¬n gi¶n ®Õn Phøc t¹p hoÆc tõ Bé phËn riªng lÎ ®Õn
Tæng thÓ.
HiÓu biÕt häc viªn vµ x¸c ®Þnh ®−îc nhu cÇu, mèi quan t©m cña hä lµ rÊt quan
träng. VÝ dô khi gi¶i thÝch nh÷ng c«ng ®o¹n kü thuËt gi¸o viªn nªn t×m nh÷ng vÝ
dô minh ho¹ gÇn víi häc viªn; nªn thËn träng khi dïng nh÷ng tõ ng÷ kü thuËt
kh«ng th«ng dông; c¸c thuËt ng÷ míi cÇn ®−îc ®Þnh nghÜa, gi¶i thÝch vµ nªu vÝ
dô dÉn chøng.
§Ó l«i kÐo ®−îc sù chó ý cña häc viªn, gi¸o viªn h−íng dÉn còng ph¶i cã sù
chuÈn bÞ t−¬ng xøng, thuÇn thôc bµi gi¶ng vµ c¸ch sö dông c¸c ph−¬ng tiÖn d¹y
häc, minh ho¹ nh− c¸c biÓu ®å, giÊy trong, c¸c m· vµ thËm chÝ c¶ nh÷ng ®å vËt

- 44 -
Vụ Giáo dục chuyên nghiệp – Bộ Giáo dục và Đào tạo Biên soạn và giới thiệu TS. Hoàng Ngọc Vinh
thùc tÕ trong khi gi¶ng bµi. KÕt hîp dµnh thêi gian cho viÖc ®Æt c©u hái th¾c m¾c
vµ tr¶ lêi.
C¸c tiªu chuÈn cña mét bμi thuyÕt gi¶ng
1. Bµi thuyÕt gi¶ng kh«ng ®−îc dµi qu¸ khÈu ®é chó ý cña häc viªn ( tèi ®a kÐo
dµi 25 phót).
2. ChØ tËp trung vµo mét chñ ®Ò
3. C¸c thuËt ng÷ kü thuËt ph¶i ®−îc gi¶i thÝch cô thÓ
4. Sö dông c¸c vÝ dô so s¸nh t−¬ng øng
5. T¹o sù th«ng suèt vÒ néi dung kü thuËt
6. Sö dông c¸c vÝ dô vµ cã minh ho¹
7. Dùa trªn nh÷ng kiÕn thøc s½n cã
8. Sö dông nhiÒu c¸ch tiÕp cËn kh¸c nhau
2. Ph−¬ng ph¸p th¶o luËn
Th¶o luËn lµ sù trao ®æi th«ng tin hai chiÒu gi÷a c¸c häc viªn. Trong líp häc c¶
gi¸o viªn vµ häc viªn ®Òu tham gia vµo th¶o luËn. Trong suèt qu¸ tr×nh nµy, gi¸o
viªn tËp trung l¾ng nghe vµ häc viªn dµnh nhiÒu thêi gian ®Ó trao ®æi v× vËy c¸c
cuéc th¶o luËn cã hiÖu qu¶ víi häc viªn nhiÒu h¬n lµ c¸c buæi thuyÕt gi¶ng. Th¶o
luËn lµ c¸ch ®Ó mäi ng−êi chia sÎ c¸c kinh nghiÖm, ý t−ëng vµ th¸i ®é vµ thóc
®Èy sù tham gia cña häc viªn vµo qu¸ tr×nh häc vµ v× vËy còng gãp phÇn vµo
nh÷ng thay ®æi vÒ th¸i ®é mong muèn. Nªn th¶o luËn trong líp häc ®Ó phôc vô
cho môc ®Ých ph¸t triÓn bµi häc, t¹o c¬ héi cho häc viªn ¸p dông ®−îc nh÷ng
kiÕn thøc hä võa häc hoÆc kiÓm tra ®−îc kh¶ n¨ng häc tËp cña häc viªn th«ng
qua sù ph¶n håi.
Ph¸t triÓn bµi häc
§èi víi nh÷ng chñ ®Ò mµ häc viªn ®· ®−îc biÕt tíi ®«i chót hoÆc ®· cã kinh
nghiÖm, th¶o luËn gióp ph¸t triÓn c¸c ®iÓm chÝnh trong bµi häc. VÝ dô, trong
kho¸ tËp huÊn vÒ an toµn, mét sè qu¸ tr×nh hoÆc hµnh vi cÇn ph¶i quan s¸t sÏ
®−îc x©y dùng th«ng qua th¶o luËn víi häc viªn
Häc viªn sÏ dïng nh÷ng kinh nghiÖm ®· cã ®ãng gãp vµo cuéc th¶o luËn. Khi
cïng nhau trao ®æi, th¶o luËn sÏ xuÊt hiÖn nhiÒu ý kiÕn kh¸c nhau. Th¶o luËn sÏ
gióp lµm râ c¸c quan ®iÓm kh¸c nhau vµ gióp mçi häc viªn x¸c ®Þnh ®−îc ý kiÕn
riªng cña m×nh. Theo c¸ch nµy, th¶o luËn tá ra cã hiÖu qu¶ tÝch cùc h¬n trong
viÖc thóc ®Èy häc viªn so víi thuyÕt gi¶ng. Häc viªn nhËn ra ®−îc sù ®ãng gãp
cña hä lµ quan träng.
øng dông
Th¶o luËn còng cã thÓ thùc hiÖn sau mét bµi gi¶ng hoÆc ®Ó gióp häc viªn ¸p
dông nh÷ng g× hä võa häc ®−îc. Gi¸o viªn cã thÓ hái nh÷ng c©u hái ®Ó gióp häc
viªn liªn hÖ ®Õn c¸c quan niÖm vµ nguyªn t¾c gÇn víi hä hoÆc cÇn thiÕt ®èi víi

- 45 -
Vụ Giáo dục chuyên nghiệp – Bộ Giáo dục và Đào tạo Biên soạn và giới thiệu TS. Hoàng Ngọc Vinh
hä. VÝ dô, sau mét buæi häc vÒ “ c¸c lo¹i mèi ®Çu gç”, gi¸o viªn h−íng dÉn cã
thÓ tæ chøc mét cuéc th¶o luËn ®Ó h−íng häc viªn chó ý cña häc viªn vµo nguån
gèc cña mçi ®Çu gç vµ lý do ph¶i dïng tõng lo¹i. B»ng c¸ch nµy th¶o luËn ®−îc
coi lµ sù chuyÓn ®æi cña qu¸ tr×nh häc tËp.
Tæ chøc mét cuéc th¶o luËn
Th¶o luËn cã thÓ do gi¸o viªn dÉn d¾t hoÆc mét nhãm . Tuy nhiªn ®Òu cã môc
tiªu chung lµ ®¹t ®−îc môc tiªu cña bµi häc th«ng qua viÖc t¹o cho häc viªn cã
kh¶ n¨ng:
a) ®èi chiÕu víi nh÷ng kinh nghiÖm hoÆc sù kiÖn c¸ nh©n cã liªn quan ®· tõng
x¶y ra trong nghÒ nghiÖp.
b) §ãng gãp nh÷ng quan ®iÓm vµ ý kiÕn c¸ nh©n
c) ¸p dông ®−îc nh÷ng kiÕn thøc ®· häc vµo nh÷ng t×nh huèng hoÆc vÊn ®Ò
t−¬ng tù.
d) DiÔn ®¹t ®−îc nh÷ng kiÕn thøc ®· häc
Dï ®−îc tæ chøc d−íi bÊt kú h×nh thøc nµo, c¸c cuéc th¶o luËn ®Òu cÇn ph¶i cã
gi¸o viªn h−íng dÉn v× néi dung tËp trung vµo môc tiªu cña bµi häc nªn gi¸o
viªn h−íng dÉn cã tr¸ch nhiÖm theo dâi xem môc tiªu cña kho¸ häc ®· ®−îc ®¸p
øng ch−a. NÕu thiÕu sù h−íng dÉn, buæi th¶o luËn cã thÓ tËp trung vµo nh÷ng vÊn
®Ò kh«ng quan träng hoÆc kh«ng träng t©m chø kh«ng bæ trî thªm vÒ néi dung
bµi häc.
3. gi¶ng bμi
C¸ch hiÖu qu¶ nhÊt khi d¹y mét kü n¨ng nghÒ nghiÖp lµ thùc hiÖn thao t¸c kü
n¨ng . . . Trong sè hai kü n¨ng d¹y häc chñ yÕu khi d¹y häc thùc hµnh (
operation lesson) hoÆc d¹y lý thuyÕt ( information lesson), quan träng nhÊt lµ
kh¶ n¨ng thao t¸c sau ®ã lµ kh¶ n¨ng diÔn gi¶i.
§Þnh nghÜa
Gi¶ng bµi lµ viÖc biÓu diÔn, thao t¸c tuÇn tù mét kü n¨ng nghÒ nghiÖp, nguyªn lý
khoa häc hoÆc thÝ nghiÖm.
phÇn chuÈn bÞ dµnh cho gi¸o viªn
1. TËp duyÖt l¹i lêi gi¶ng tr−íc giê häc
2. L−êng tr−íc nh÷ng khã kh¨n, trë ng¹i . . .
3. KiÓm tra c¸c tµi liÖu, ph−¬ng tiÖn vµ thiÕt bÞ nghe nh×n gi¶ng d¹y vµ c¸c ®iÒu
kiÖn kÌm theo.
4. ChuÈn bÞ, s¾p xÕp s½n c¸c tµi liÖu.
5. ¦íc l−îng sao cho thêi gian thao t¸c kh«ng v−ît qu¸ 15 phót
6. Lo¹i bá nh÷ng yÕu tè kh«ng liªn quan; kiÓm tra ®Ìn chiÕu s¸ng, tÇm nh×n, c¸c
nhãm häc viªn vµ nguån ®iÖn, ga, nguån n−íc.

- 46 -
Vụ Giáo dục chuyên nghiệp – Bộ Giáo dục và Đào tạo Biên soạn và giới thiệu TS. Hoàng Ngọc Vinh
7.TÝnh to¸n chän lùa mét kü n¨ng hoÆc ph−¬ng ph¸p thao t¸c; thùc hiÖn tõ ®¬n
gi¶n ®Õn phøc t¹p, tõng b−íc mét.
Giê gi¶ng
1. §¶m b¶o ®Ó häc viªn cã thÓ nghe vµ nh×n thÊy râ
2. ThÓ hiÖn th¸i ®é nhiÖt t×nh, chuyªn nghiÖp vµ cã hiÖu qu¶ nh−ng kh«ng ®ãng
kÞch.
3. H·y th− gi·n th¶ láng vµ tá ra hµi h−íc
4. Tu©n thñ c¸c néi qui vÒ an toµn
5. Lu«n nh×n vµo häc viªn, hái vµ khuyÕn khÝch häc viªn ®Æt c©u hái
6. Gi¶i thÝch cho c©u hái t¹i sao vµ nh− thÕ nµo b»ng nghÖ thuËt nãi vµ
dÉn d¾t.
7. Th−êng xuyªn tãm l−îc c¸c ý chÝnh ®Ó cñng cè l¹i cho bµi gi¶ng.
L−u ý
1. Tr¸nh ng¾t qu·ng; thùc hiÖn c¸c thao t¸c th«ng suèt vµ liªn tôc.
2. Kh«ng ®−îc thao t¸c trªn ®å dïng cña häc viªn.
3. TËp trung h−íng vµo mét môc tiªu
4. Dµnh mét sè thêi gian ®Ó häc viªn cïng tham gia
C¸c b−íc thùc hiÖn mét bµi gi¶ng
1. Thùc hiÖn thao t¸c thuÇn thôc, nªn nhí r»ng häc viªn häc th«ng qua c¸c thao
t¸c cña gi¸o viªn.
2. Gi¶i thÝch c¸c b−íc khi thùc hiÖn. Tu©n theo kÕ ho¹ch bµi gi¶ng ( gi¸o ¸n)
3. T¹o gãc ®é cho häc viªn quan s¸t kü c¸c thao t¸c
4. §Ó cho tÊt c¶ mäi ng−êi ®Òu nh×n vµ nghe thÊy. Duy tr× liªn l¹c b»ng m¾t víi
häc viªn.
5. NhÊn m¹nh vµo nh÷ng ®iÓm chÝnh vµ nÕu cã thÓ chuÈn bÞ tr−íc vµ ®Æt c¸c c©u
hái cho tõng giai ®o¹n vµ khuyÕn khÝch häc viªn ®Æt c©u hái.
6. Tu©n thñ vµ nhÊn m¹nh c¸c qui ®Þnh vÒ an toµn, c¸c th«ng b¸o l−u ý.
7. ChØ dÉn ®Çy ®ñ vµ cung cÊp b¶ng viÕt, biÓu ®å, tµi liÖu ph¸t rêi ®Ó hç trî khi
thao t¸c.
8. T¹o ®iÒu kiÖn cho häc viªn diÔn tËp tr−íc hoÆc sau khi thao t¸c.
9. ChØ thao t¸c theo c¸ch ®óng nhÊt. Nh÷ng Ên t−îng ®Çu tiªn rÊt quan träng v×
vËy h·y thùc hiÖn c¸c thao t¸c chÝnh x¸c.
10. Th−êng xuyªn tãm l−îc c¸c b−íc vµ nhÊn m¹nh l¹i vµo c¸c ®iÓm chÝnh
Sau khi gi¶ng

- 47 -
Vụ Giáo dục chuyên nghiệp – Bộ Giáo dục và Đào tạo Biên soạn và giới thiệu TS. Hoàng Ngọc Vinh
1. Tr¶ l¹i c¸c ®å vËt ®· dïng vÒ vÞ trÝ cò
2. S¾p xÕp ®Ó häc viªn thùc hµnh c¸c kü n¨ng trong c¸c buæi häc thùc hµnh cµng
sím cµng tèt.
3. Quan s¸t vµ ph©n tÝch häc viªn thùc hiÖn thao t¸c vµ chØnh söa l¹i.
4. Cñng cè l¹i khi cÇn thiÕt
5. KÌm cÆp cho nh÷ng häc viªn chËm tiÕp thu
6. KiÓm tra l¹i phÇn viÖc ®· hoµn tÊt cña mçi häc viªn ®Ó söa ch÷a vµ thèng kª
l¹i.
7. Dµnh kho¶ng thêi gian nghØ thÝch hîp tr−íc khi thùc hiÖn mét bµi thao t¸c
kh¸c.
4. C¸c nhãm ®«ng
Mét ph−¬ng ph¸p gi¶ng d¹y kh¸c lµ tËp hîp thµnh nhãm ®«ng. Trong mét buæi
häc dµi, c¶ líp cã thÓ chia thµnh c¸c nhãm nhá ®Ó th¶o luËn mét hoÆc hai chñ ®Ò
hoÆc c©u hái. C¶ phßng häc sÏ trë nªn ån µo khi c¸c nhãm nhá “ gãp tiÕng” cho
cuéc th¶o luËn riªng. NÕu thÝch hîp, sau khi th¶o luËn thµnh viªn ®¹i diÖn cña
tõng nhãm cã thÓ b¸o c¸o l¹i nh÷ng ph¶n håi. Mét nhãm ®«ng cã thÓ lµ hai hoÆc
ba ng−êi hoÆc nhiÒu h¬n, tuú thuéc vµo c¸c ho¹t ®éng. Mäi ng−êi sang nãi
chuyÖn víi nh÷ng ng−êi bªn c¹nh ®Ó th¶o luËn nhanh hoÆc ®Ó tËp hîp thµnh
nh÷ng nhãm lín h¬n gåm 3 ng−êi hoÆc h¬n v× vËy tÊt c¶ mäi ng−êi ®Òu cã c¬
héi ph¸t biÓu ý kiÕn. Khi trao ®æi víi nhau, c¸c thµnh viªn trong nhãm cã c¬ héi
®Ó trao ®æi quan ®iÓm vµ rót ra ®−îc nh÷ng kinh nghiÖm tËp thÓ. §©y lµ c¬ héi
tèt ®Ó häc viªn ph¶n ¸nh ®−îc néi dung bµi häc. Mét buæi th¶o luËn theo kiÓu
nµy nÕu ®¹t hiÖu qu¶ sÏ cã t¸c dông lµm n¶y sinh c¸c ý t−ëng, b×nh luËn vµ ý
kiÕn. Nh÷ng phÇn quan träng nhÊt sÏ ®−îc ph¶n håi trë l¹i.
Nhãm ®«ng ng−êi gióp gi¸o viªn:
- TËp trung sù chó ý cña häc viªn
- Cã thÓ ph¸n ®o¸n ®−îc t×nh h×nh nhê theo dâi mét sè cuéc th¶o luËn
- Thay ®æi h×nh thøc häc
- KhuyÕn khÝch c¸c häc viªn thÓ hiÖn nh÷ng kiÕn thøc võa häc

Nh−îc ®iÓm

Nh−îc ®iÓm chñ yÕu lµ lo¹i h×nh nµy ch−a phæ biÕn nªn häc viªn c¶m thÊy lóng
tóng. Ngoµi ra cßn mét sè h¹n chÕ vÒ kho¶ng thêi gian thùc hiÖn, ng−êi l·nh ®¹o
cña tõng nhãm, bµn ghÕ cÇn ph¶i s¾p xÕp, thay ®æi vÞ trÝ liªn tôc ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn
cho c¸c nhãm th¶o luËn dÔ dµng.

5. H×nh thøc t− duy tËp thÓ


Môc ®Ých cña buæi häc t− duy tËp thÓ nh»m ph¸t hiÖn nh÷ng ý t−ëng míi vµ håi
®¸p nhanh chãng. §©y lµ mét ph−¬ng ph¸p ®Æc biÖt ®−îc sö dông ®Ó thu l−îm
nh÷ng ý kiÕn s¾c bÐn. H×nh thøc nµy kh¸c víi th¶o luËn theo nhãm ®«ng ë chç

- 48 -
Vụ Giáo dục chuyên nghiệp – Bộ Giáo dục và Đào tạo Biên soạn và giới thiệu TS. Hoàng Ngọc Vinh
cã thÓ khuyÕn khÝch ®−îc nhiÒu ý t−ëng cïng mét lóc v× kh«ng cã phÇn b×nh
luËn vÒ néi dung c¸c ý kiÕn nµy v× vËy mäi ý kiÕn ®−a ra ®Òu ®−îc tiÕp nhËn mét
c¸ch b×nh ®¼ng.
C¸c häc viªn ®−îc khuyÕn khÝch suy nghÜ vÒ c¸c ý t−ëng míi ( dùa trªn nh÷ng ý
kiÕn tr−íc). Nh÷ng ý t−ëng nµy ®−îc viÕt chÝnh x¸c trªn b¶ng, giÊy d¸n lªn
t−êng. Sù kÕt hîp gi÷a nh÷ng ý kiÕn tøc thêi nµy t¹o ra mét buæi häc s«i næi vµ
tÝch cùc, thËm chÝ c¶ nh÷ng ng−êi dÌ dÆt nhÊt còng bÞ l«i kÐo vµo.
Sau buæi th¶o luËn nµy, líp häc sÏ tiÕp tôc th¶o luËn s©u h¬n c¸c ®¸nh gi¸ c¸c ý
kiÕn vµ ph©n lo¹i theo tõng nhãm thay v× xÕp theo tõng c¸ nh©n. H×nh thøc nµy
th−êng tèn Ýt thêi gian h¬n vµ nhiÒu ng−êi cã thÓ cïng tham gia. Tèt nhÊt nªn
giíi h¹n kho¶ng thêi gian dµnh ®Ó th¶o luËn tËp thÓ nÕu kh«ng mét sè häc viªn
cã thÓ sÏ bÞ ph©n t¸n. Trong khi ®ãng c¸c vai, häc viªn sÏ sö dông c¸c kinh
nghiÖm riªng ®Ó vµo nh÷ng vai thùc tÕ trong cuéc sèng. Khi ®ãng tèt nh÷ng vai
nµy, häc viªn t¨ng thªm sù tù tin; hiÓu vµ th«ng c¶m h¬n víi nh÷ng ng−êi kh¸c
vµ cuèi cïng lµ rót ra ®−îc nh÷ng bµi häc thùc tÕ.
§ãng vai c¸c nh©n vËt sÏ gióp Ých cho viÖc t×m hiÓu vµ n©ng cao kh¶ n¨ng ®èi
tho¹i, kiÓm so¸t ®−îc c¸c xung ®ét hoÆc t×nh huèng bÊt ngê cña c¸c buæi häc
nhãm, ®ång thêi cñng cè ®−îc nhiÒu bµi häc cïng mét lóc.
Tuy vËy viÖc vµo vai c¸c nh©n vËt sÏ tèn nhiÒu thêi gian. Thµnh c«ng hay kh«ng
cßn phô thuéc vµo sù tham gia nhiÖt t×nh vµ tÝch cùc cña mçi c¸ nh©n. Mét sè
häc viªn sÏ c¶m thÊy lóng tóng hoÆc kh«ng muèn béc lé m×nh khi ®ãng c¸c vai
nh©n vËt. §Ó tr¸nh t×nh tr¹ng nµy, gi¸o viªn nªn gi¶i thÝch râ vÒ môc tiªu vµ kÕt
qu¶ cho häc viªn. Mét sè vai nh©n vËt cã thÓ g©y cho häc viªn nh÷ng c¶m xóc
®Æc biÖt v× vËy ngay sau ®ã cÇn ph¶i cã sù ph©n tÝch kü l−ìng. §iÒu nµy sÏ t¹o
®iÒu kiÖn cho gi¸o viªn vµ ng−êi häc ph¸t triÓn vµ ®¸nh gi¸ c¸c vÊn ®Ò míi.

Ph−¬ng ph¸p h−íng dÉn vμ c¸ch ¸p dông

Ph−¬ng ph¸p C¸ch ¸p ¦u ®iÓm Nh−îc ®iÓm


dông
Ph−¬ng ph¸p 1. §Ó ®Þnh h−íng 1. TiÕt kiÖm thêi 1. ChØ cã th«ng
thuyÕt gi¶ng cho häc viªn gian tin mét chiÒu
Mét bµi gi¶ng 2. Giíi thiÖu mét 2. T¹o sù linh 2. Ph¸t sinh
trong ®ã gi¸o chñ ®Ò ®éng, uyÓn nh÷ng vÊn ®Ò vÒ
viªn giíi thiÖu 3. §−a ra nh÷ng chuyÓn kü n¨ng gi¶ng
mét lo¹t c¸c sù chØ dÉn vÒ mét 3. Kh«ng cÇn d¹y
kiÖn, sè liÖu hoÆc qu¸ tr×nh ph¶i cã mét mÆt 3. T¹o cho häc
nguyªn t¾c, t×m 4. Giíi thiÖu b»ng cè ®Þnh viªn tÝnh thô
hiÓu mét sè vÊn nh÷ng tµi liÖu c¬ 4. DÔ thÝch nghi ®éng
®Ò vµ gi¶i thÝch b¶n 5. Linh ho¹t 4. Khã ®¸nh gi¸
c¸c mèi quan hÖ. 5. Giíi thiÖu mét trong øng dông ®−îc ph¶n øng
thao t¸c, th¶o 6. cña häc viªn
luËn hoÆc biÓu 5. §ßi hái gi¸o
diÔn viªn ph¶i giái

- 49 -
Vụ Giáo dục chuyên nghiệp – Bộ Giáo dục và Đào tạo Biên soạn và giới thiệu TS. Hoàng Ngọc Vinh
6. §Ó minh ho¹
vÒ c¸ch ¸p dông
nh÷ng qui t¾c,
nguyªn lý hoÆc
kh¸i niÖm
7. §Ó tæng kÕt,
x¸c ®Þnh vµ nhÊn
m¹nh.
Ph−¬ng ph¸p 1. KhuyÕn khÝch 1. Lµm t¨ng sù 1. §ßi hái gi¸o
th¶o luËn c¸ch gi¶i quyÕt høng thó cña häc viªn ph¶i giái
Lµ mét ph−¬ng vÊn ®Ò mang tÝnh viªn 2. Sinh viªn cÇn
ph¸p dïng h×nh s¸ng t¹o 2. Häc viªn dÔ ph¶i cã sù chuÈn
thøc th¶o luËn 2. Thóc ®Èy suy ñng hé vµ nhiÖt bÞ
nhãm ®Ó ®¹t nghÜ vµ sù høng t×nh tham gia 3. Néi dung bÞ
®−îc c¸c môc thó tham gia 3. TËn dông sù giíi h¹n
tiªu gi¶ng d¹y 3. NhÊn m¹nh hiÓu biÕt vµ kinh 4. ChiÕm nhiÒu
nh÷ng ®iÓm nghiÖm cña häc thêi gian
chÝnh viªn. 5. Sè l−îng ng−êi
4. Bæ trî cho bµi 4. §¹t kÕt qu¶ tham gia trong
gi¶ng, bµi ®äc ®èi víi qu¸ tr×nh c¸c nhãm bÞ h¹n
hiÓu hoÆc giê häc häc l©u dµi do chÕ
thÝ nghiÖm møc ®é tham gia
5. X¸c ®Þnh ®−îc cña häc viªn cao
møc ®é cña häc
viªn trong viÖc
hiÓu c¸c kh¸i
niÖm vµ nguyªn
t¾c
6. ChuÈn bÞ cho
häc viªn lµm
quen víi viÖc ¸p
dông lý thuyÕt.
7. Tæng kÕt, x¸c
®Þnh c¸c quan
®iÓm, hoÆc ®iÓm
chÝnh
Ph−¬ng ph¸p 1. §−a ra nh÷ng 1. Tû lÖ thÊt b¹i 1. §ßi hái ph¶i
gi¶ng d¹y theo h−íng dÉn cã gi¶m cã nh÷ng dµn xÕp
ch−¬ng tr×nh tÝnh chÊt chuyªn 2. T¨ng hiÖu qu¶ tr−íc
Mét ph−¬ng ph¸p biÖt vµo cuèi kho¸ 2. §ßi hái ph¶i
tù th©n gi¶ng d¹y 2. H−íng dÉn cho häc cã nh÷ng gi¸o
nh÷ng häc viªn 3. TiÕt kiÖm thêi viªn huÊn luyÖn
nhËp häc muén, gian theo ch−¬ng tr×nh
v¾ng mÆt hoÆc 4. T¹o ®iÒu kiÖn l©u dµi
chuyÓn ®æi. ®Ó mçi c¸ nh©n 3. T¨ng chi phÝ

- 50 -
Vụ Giáo dục chuyên nghiệp – Bộ Giáo dục và Đào tạo Biên soạn và giới thiệu TS. Hoàng Ngọc Vinh
3. Duy tr× nh÷ng cã thÓ tù béc lé 4. Kho¶ng thêi
kü n¨ng ®· häc gian thùc hiÖn
tr−íc ®©y nh−ng t−¬ng ®èi l©u
kh«ng ®−îc
th−êng xuyªn sö
dông ®Õn.
4. §µo t¹o l¹i vµ
båi d−ìng thªm
kiÕn thøc vÒ thiÕt
bÞ vµ nh÷ng c«ng
®o¹n ®· trë nªn
l¹c hËu
5. C¶i tiÕn s¶n
xuÊt
6. T¹o ®iÒu kiÖn
thóc ®Èy cho
nh÷ng häc viªn
cã kh¶ n¨ng ®Æc
biÖt
7. Cung cÊp ®ñ
nh÷ng kiÕn thøc
nÒn th«ng th−êng
cho häc viªn
8. Tæng kÕt vµ
thùc hµnh kiÕn
thøc vµ kü n¨ng
Ph−¬ng ph¸p 1. §Þnh h−íng 1. BiÕt nhiÒu tµi 1. §ßi hái ph¶i
häc theo c¸c chñ cho häc viªn vÒ liÖu vµ chñ ®Ò cã sù lªn kÕ
®Ò chñ ®Ò tr−íc khi 2. Gi¶m thêi gian ho¹ch vµ thùc
Lµ mét ph−¬ng b¾t ®Çu häc hoÆc lªn líp häc hiÖn kü l−ìng
ph¸p mµ gi¸o tham gia thùc 3. Cho phÐp cã sù 2. Ph¸t sinh mét
viªn giao cho häc hiÖn thÝ nghiÖm tham gia c¸ nh©n sè vÊn ®Ò vÒ kh©u
viªn c¸c s¸ch 2. ChuÈn bÞ cho ®¸nh gi¸
®äc, t¹p chÝ bµi gi¶ng hoÆc 3. Khã ®Þnh
th−êng kú, dù ¸n th¶o luËn chuÈn kÕt qu¶,
hoÆc nghiªn cøu 3. Ph¸t huy ®−îc ( t¹o ra nh÷ng kÕt
kh¶o s¸t hoÆc c¸c c¸c ®iÓm m¹nh qu¶ kh«ng cã
bµi tËp ®Ó thùc hoÆc kinh chuÈn ®¸nh gi¸).
hµnh nghiÖm cña häc
viªn th«ng qua
c¸c chñ ®Ò kh¸c
nhau
4. T¹o ®iÒu kiÖn
®Ó xem l¹i c¸c tµi
liÖu dïng trªn líp

- 51 -
Vụ Giáo dục chuyên nghiệp – Bộ Giáo dục và Đào tạo Biên soạn và giới thiệu TS. Hoàng Ngọc Vinh
häc hoÆc trong
thùc tÕ.
5. Lµm phong
phó tµi liÖu
nghiªn cøu
Ph−¬ng ph¸p 1. §Ó thao t¸c 1. Cã thÓ ®iÒu 1. §ßi hái gi¸o
d¹y kÌm ®−îc nh÷ng kü chØnh ®−îc sù viªn ph¶i giái
Lµ ph−¬ng ph¸p n¨ng phøc t¹p h−íng dÉn. 2. Tiªu tèn thêi
gi¶ng d¹y mµ hoÆc dïng m¸y 2. T¹o sù tham gian vµ tiÒn b¹c
gi¸o viªn h−íng mãc thiÕt bÞ ®¾t gia tÝch cùc
dÉn trùc tiÕp tiÒn, nguy hiÓm. 3. T¨ng ®é an
h−íng dÉn tõng 2. §−a ra nh÷ng toµn
häc viªn chØ dÉn chuyªn
biÖt cho tõng c¸
nh©n häc viªn.
Ph−¬ng ph¸p 1. H−íng dÉn bæ 1. T¹o ®éng c¬ vµ 1. §ßi hái gi¸o
héi th¶o trî cho mét nhãm cung cÊp c¸c b¸o viªn ph¶i giái
Mét ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu hoÆc c¸o 2. Ph¸t sinh vÊn
d¹y kÌm trong ®ã dù ¸n kh¶o s¸t 2. T¹o sù tham ®Ò ®¸nh gi¸
gi¸o viªn tiÕp xóc 2. Trao ®æi th«ng gia tÝch cùc 3. Tèn kÐm nhÊt
víi c¸c nhãm tin vÒ nh÷ng kü 3. Cã thÓ ®iÒu so víi c¸c
thay v× víi tõng thuËt vµ ph−¬ng chØnh ®−îc sù ph−¬ng ph¸p
c¸ nh©n thøc míi h−íng dÉn. kh¸c.
3. Ph¸t triÓn
nh÷ng gi¶i ph¸p
s¸ng t¹o cho
nh÷ng vÊn ®Ò
nghiªn cøu cña
mét nhãm
Ph−¬ng ph¸p 1. D¹y nh÷ng 1. Gi¶m thiÓu h− 1. §ßi hái sù
tr×nh diÔn thao t¸c hoÆc qui h¹i vµ sù l·ng phÝ chuÈn bÞ kü
Mét ph−¬ng ph¸p tr×nh l«i cuèn 2. TiÕt kiÖm thêi l−ìng
th«ng qua kü ®−îc nhiÒu häc gian 2. §ßi hái ph¶i
n¨ng thao t¸c, viªn. 3. Cã thÓ d¹y cã sù s¾p xÕp líp
gi¸o viªn chØ dÉn 2. D¹y c¸ch gi¶i ®−îc cho mét sè häc theo h×nh
cho häc viªn ph¶i quyÕt c¸c r¾c rèi l−îng lín häc thøc ®Æc biÖt.
lµm c¸i g×, nh− ph¸t sinh viªn
thÕ nµo, ë ®©u, t¹i 3. Minh ho¹ cho
sao vµ lóc nµo. c¸c nguyªn t¾c
4. D¹y c¸ch vËn
hµnh hoÆc sö
dông thiÕt bÞ
5. D¹y c¸c kü
n¨ng lµm viÖc
trong mét nhãm

- 52 -
Vụ Giáo dục chuyên nghiệp – Bộ Giáo dục và Đào tạo Biên soạn và giới thiệu TS. Hoàng Ngọc Vinh
6. §Æt ra c¸c tiªu
chuÈn chung vÒ
lao ®éng
7. D¹y nh÷ng qui
tr×nh an toµn
T− duy tËp thÓ 1. Ph¸t hiÖn ra 1. T¹o ra nh÷ng 1. Tèn nhiÒu thêi
nh÷ng ý t−ëng vµ buæi häc s«i næi gian ®Æc biÖt lµ
suy nghÜ míi vµ 2. KhuyÕn khÝch khi sè l−îng häc
håi ®¸p nhanh nh÷ng häc viªn viªn ®«ng
dÌ dÆt thamg gia 2. Sö dông nhiÒu
vµo dông cô nh− giÊy
treo hoÆc bót viÕt
3. §ßi hái kü
n¨ng h−íng dÉn
cao
§ãng vai 1. Ph¸t hiÖn vµ 1. T¹o sù thóc 1. Häc viªn cã
n©ng cao kh¶ ®Èy thÓ sÏ l−ìng lù vµ
n¨ng ®èi tho¹i, 2. Lµm cho häc lóng tóng
kiÓm so¸t ®−îc viªn häc c¸ch 2. C¸c häc viªn
sù phøc tËp vµ biÕt th«ng c¶m th−êng chän
xung ®ét trong trong c¸c t×nh nh÷ng ng−êi ®·
c¸c nhãm. huèng quen biÕt tr−íc
2. Cñng cè l¹i 3. KhuyÕn khÝch trong nhãm ®Ó
c¸c bµi häc cò tÝnh s¸ng t¹o ®ãng vai cïng.
trong häc tËp

Ho¹t ®éng 12. c¸c ph−¬ng ph¸p gi¶ng d¹y

Néi dung
Ng−êi h−íng dÉn cÇn thao t¸c hÕt søc khÐo lÐo ®Ó cã thÓ t¸ch biÖt râ tõng
ph−¬ng ph¸p. Ngoµi ra, chän mét sè häc viªn cã kh¶ n¨ng ( ®Æc biÖt nh÷ng
ng−êi ®· tõng d¹y häc l©u n¨m) thao t¸c cho c¸c häc viªn kh¸c vÒ sù kh¸c nhau
gi÷a c¸c ph−¬ng ph¸p d¹y häc. Sau ®ã ng−êi h−íng dÉn sÏ kiÓm tra víi c¶ nhãm
xem cßn ph−¬ng ph¸p nµo bÞ bá sãt kh«ng ®Ó bæ sung thªm.
chia nhãm
Tuú thuéc vµo c¸c ph−¬ng ph¸p ®· nªu trªn, chia häc viªn thµnh c¸c nhãm t−¬ng
øng hoÆc ®Ó häc viªn tù chän c¸c nhãm phï hîp víi kh¶ n¨ng. Sau ®ã c¸c nhãm
sÏ th¶o luËn vµ liÖt kª ra nh÷ng −u vµ nh−îc ®iÓm khi sö dông ph−¬ng ph¸p cña
nhãm nµy. §iÒu kiÖn ®Ó thùc hiÖn lµ c¸c nhãm ph¶i th¶o luËn hoµn toµn kh¸ch
quan.

- 53 -
Vụ Giáo dục chuyên nghiệp – Bộ Giáo dục và Đào tạo Biên soạn và giới thiệu TS. Hoàng Ngọc Vinh
tËp trung líp
Tõng nhãm giíi thiÖu kÕt qu¶ th¶o luËn
Ng−êi h−íng dÉn: giíi thiÖu kh¸i qu¸t vÒ nh÷ng néi dung ®· nªu vµ sau ®ã sÏ
bæ sung thªm c¸c chi tiÕt do c¸c nhãm cung cÊp.
Dông cô: GiÊy in khæ lín, b¨ng dÝnh giÊy, bót d¹

- 54 -
Vụ Giáo dục chuyên nghiệp – Bộ Giáo dục và Đào tạo Biên soạn và giới thiệu TS. Hoàng Ngọc Vinh

You might also like