Nuoi Cay Mo Lo Hoi

Bé gi¸o dôc vμ ®μo t¹o
tr−êng ®¹i häc n«ng nghiÖp i

---------------------------
Bïi ThÞ hång quyªn
Nghiªn cøu kü thuËt nh©n gièng v« tÝnh c©y L« héi

(Aloe vera Linne. var Sinensis Berger) b»ng ph−¬ng ph¸p
nu«i cÊy in vitro vμ ph−¬ng ph¸p gi©m hom th©n
LuËn v¨n th¹c sÜ n«ng nghiÖp
Chuyªn ngµnh : trång trät

M· sè : 60.62.01
Ng−êi h−íng dÉn khoa häc: TS. NguyÔn ThÞ Kim Thanh
Hμ néi - 2007
Lêi cam ®oan
T«i xin cam ®oan ®©y lµ c«ng tr×nh nghiªn cøu cña riªng t«i. Çc sè
liÖu vµ kÕt qu¶ tr×nh bµy trong luËn v¨n lµ trung thùc vµ ch−a tõng ®−îc ai
c«ng bè trong bÊt cø c«ng tr×nh nµo kh¸c.
T«i xin cam ®oan r»ng mäi sù gióp ®ì cho viÖc thùc hiÖn luËn v¨n nµy
® ®−îc çm ¬n vµ çc th«ng tin trÝch dÉn trong luËn v¨n ®Òu ® ®−îc chØ râ
nguån gèc.
T¸c gi¶ luËn v¨n
Bïi ThÞ Hång Quyªn
Trường Đại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………i
Lêi c¶m ¬n
§Ó hoµn thµnh ®Ò tµi tèt nghiÖp ngoµi sù cè g¾ng cña b¶n th©n t«i ®
nhËn ®−îc rÊt nhiÒu sù quan t©m gióp ®ì nhiÖt t×nh cña thÇy c«, b¹n bÌ vµ
ng−êi th©n.
Tr−íc tiªn t«i xin göi lêi c¶m ¬n s©u s¾c tíi çc thÇy c« gi¸o trong
Khoa N«ng häc nh÷ng ng−êi ® trùc tiÕp gi¶ng d¹y trang bÞ nh÷ng kiÕn thøc
bæ Ých trong suèt thêi gian häc ®¹i häc còng nh− häc cao häc cña m×nh. T«i
xin ®−îc göi lêi ch©n thµnh c¶m ¬n tíi çc thÇy c« gi¸o trong bé m«n Sinh lý
Thùc vËt, çc anh chÞ trong Trung t©m chuyÓn giao TBKH&CN Së KHCN
VÜnh Phóc ® ch©n thµnh ®ãng gãp ý kiÕn gióp cho luËn v¨n cña t«i ®−îc
hoµn thiÖn h¬n. §Æc biÖt t«i xin ®−îc bµy tá lßng biÕt ¬n s©u s¾c tíi c« gi¸o
TS. NguyÔn ThÞ Kim Thanh ng−êi ® tËn t×nh h−íng dÉn gióp ®ì vµ ®éng viªn
t«i trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn ®Ò tµi vµ hoµn thµnh b¶n luËn v¨n nµy.
Bªn c¹nh ®ã t«i xin göi lêi c¶m ¬n ch©n thµnh tíi tÊt c¶ ng−êi th©n, b¹n
bÌ nh÷ng ng−êi lu«n bªn c¹nh ®éng viªn gióp ®ì t«i trong qu¸ tr×nh häc tËp vµ
thùc hiÖn ®Ò tµi.
Hµ Néi, ngµy 19 th¸ng 12 n¨m 2007
T¸c gi¶ luËn v¨n
Bïi ThÞ Hång Quyªn
Trường Đại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………ii
Môc lôc
1. Më ®Çu i
1.1. §Æt vÊn ®Ò 1
1.2. Môc ®Ých, yªu cÇu cña ®Ò tµi 3
2. Tæng quan tµi liÖu 5
2.1. Giíi thiÖu chung vÒ c©y L« héi 5
2.2. T×nh h×nh s¶n xuÊt vµ sö dông c©y L« héi trong vµ ngoµi n−íc 14
2.3. C¬ së khoa häc cña ph−¬ng ph¸p nh©n gièng v« tÝnh b»ng kü
thuËt gi©m cµnh, gi©m hom. 26
2.4. Kü thuËt nu«i cÊy m«, tÕ bµo vµ øng dông trong nh©n gièng v«
tÝnh c©y trång 27
3. §èi t−îng, néi dung vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 32
3.1. §èi t−îng 32
3.2. Néi dung nghiªn cøu 32
3.3. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 38
3.4. Çc chØ tiªu theo dâi. 40
3.5. Xö lý sè liÖu 42
3.6. Thêi gian vµ ®Þa ®iÓm nghiªn cøu 42
4. KÕt qu¶ nghiªn cøu vµ th¶o luËn 43
4.1. Nghiªn cøu kü thuËt nh©n gièng c©y L« héi b»ng ph−¬ng ph¸p
nu«i cÊy in vitro 43
4.1.1. Nghiªn cøu kü thuËt t¹o vËt liÖu khëi ®Çu in vitro 43
4.1.2. Nghiªn cøu kü thuËt nh©n nhanh chåi L« héi in vitro 48
4.2.3. Nghiªn cøu ¶nh h−ëng cña tæ hîp xytokinnin vµ auxin ®Õn kh¶
n¨ng nh©n nhanh chåi L« héi in vitro 53
4.1.3. Nghiªn cøu kü thuËt ra rÔ t¹o c©y hoµn chØnh c©y L« héi in vitro 57
4.1.4. Nghiªn cøu kü thuËt ra c©y ngoµi v−ên −¬m (sau èng nghiÖm) 63
Trường Đại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………iii
4.2. Nghiªn cøu kü thuËt nh©n gièng v« tÝnh c©y L« héi b»ng ph−¬ng
ph¸p gi©m hom 67
4.2.1. Nghiªn cøu ¶nh h−ëng cña thêi vô hñy ®Ønh sinh tr−ëng ®Õn kh¶
n¨ng ph¸t sinh chåi n¸ch t¹o vËt liÖu gi©m hom th©n c©y L« héi. 67
4.2.2. Nghiªn cøu ¶nh h−ëng cña viÖc xö lý IBA ®Õn kh¶ n¨ng ra rÔ vµ
n¶y mÇm ®o¹n hom th©n c©y L« héi 68
4.2.3. Nghiªn cøu ¶nh h−ëng cña viÖc phun chÕ phÈm dinh d−ìng ®Õn
kh¶ n¨ng ph¸t sinh chåi n¸ch c©y L« héi. 70
5. KÕt luËn vµ ®Ò nghÞ 71
5.1. KÕt luËn 71
5.2. §Ò nghÞ 71
Tµi liÖu tham kh¶o 73
Phô lôc 77
Trường Đại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………iv
Danh môc çc ch÷ viÕt t¾t
BAP : Benzyl Adenin Purin

CT : C«ng thøc
CP : ChÕ phÈm
§/C : §èi chøng
§TST : §iÒu tiÕt sinh tr−ëng
α-NAA : α- Naphtyl Axetic Axit
IBA : β- Indol Butyric Axit
IAA : β- Indol Axit
H§ST : Huû ®Ønh sinh tr−ëng
KHCN : Khoa häc c«ng nghÖ
KH&CN : Khoa häc vµ c«ng nghÖ
Ki : Kinetin
NXB : Nhµ xuÊt b¶n
TB : Trung b×nh
THT : Than ho¹t tÝnh
Trường Đại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………v
Danh môc b¶ng
4.1. ¶nh h−ëng cña ph−¬ng thøc vµ thêi l−îng khö trïng ®Õn tû lÖ
sèng cña mÉu cÊy 44
4.2. ¶nh h−ëng cña thêi vô lÊy mÉu ®Õn kh¶ n¨ng t¸i sinh chåi cña
mÉu cÊy 47
4.3. ¶nh h−ëng cña BAP ®Õn kh¶ n¨ng nh©n nhanh chåi L« héi 50
4.4. ¶nh h−ëng cña Kinetin ®Õn kh¶ n¨ng nh©n nhanh chåi L« héi
invitro (sau 3 tuÇn) 52
4.5. ¶nh h−ëng cña tæ hîp BAP vµ α-NAA ®Õn kh¶ n¨ng nh©n
nhanh chåi L« héi in vitro (sau 3 tuÇn nu«i cÊy) 54
4.6. ¶nh h−ëng cña tæ hîp BAP vµ IAA ®Õn kh¶ n¨ng nh©n nhanh
chåi L« héi in vitro (sau 3 tuÇn nu«i cÊy) 56
4.7. ¶nh h−ëng cña α-NAA tíi kh¶ n¨ng ra rÔ c©y L« héi in vitro 59
4.8. ¶nh h−ëng cña IBA tíi kh¶ n¨ng ra rÔ c©y L« héi in vitro 60
4.9. ¶nh h−ëng cña hµm l−îng Than ho¹t tÝnh (THT) tíi kh¶ n¨ng
ra rÔ cña c©y L« héi in vitro (sau 2 tuÇn nu«i cÊy) 62
4.10. ¶nh h−ëng cña thêi vô ra c©y ®Õn tû lÖ sèng cña c©y giai ®o¹n
v−ên −¬m (sau 60 ngµy) 64
4.11. Nghiªn cøu ¶nh h−ëng cña gi¸ thÓ ra c©y sau èng nghiÖm (sau
30 ngµy) 66
4.12. ¶nh h−ëng cña thêi vô hñy ®Ønh sinh tr−ëng ®Õn kh¶ n¨ng ph¸t
sinh chåi n¸ch c©y L« héi. 67
4.13. ¶nh h−ëng cña IBA tíi kÕt qu¶ gi©m th©n c©y L« héi 69
4.14 ¶nh h−ëng cña viÖc phun chÕ phÈm dinh d−ìng tíi kh¶ n¨ng
ph¸t sinh chåi n¸ch c©y L« héi 70
Trường Đại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………vi
Danh môc h×nh
2.1. C©y L« héi 1n¨m tuæi ë v−ên thÝ nghiÖm 6

2.2. ChÊt gel trong l¸ c©y L« héi 8
4.1. ¶nh h−ëng cña ph−¬ng thøc vµ thêi l−îng khö trïng ®Õn tû lÖ
sèng cña mÉu cÊy 45
4.2. ¶nh h−ëng cña thêi vô lÊy mÉu ®Õn kh¶ n¨ng t¸i sinh chåi cña
mÉu cÊy 48
4.3. ¶nh h−ëng cña hµm l−îng BAP ®Õn hÖ sè nh©n chåi 50
4.4. Giai ®o¹n nh©n nhanh chåi L« héi in vitro 51
4.5. ¶nh h−ëng cña hµm l−îng kinetin ®Õn hÖ sè nh©n chåi 53
4.6. ¶nh h−ëng cña tæ hîp BAP vµ α-NAA ®Õn hÖ sè nh©n chåi L«
héi in vitro 55
4.7. ¶nh h−ëng cña tæ hîp BAP vµ IAA ®Õn hÖ sè nh©n chåi L« héi
in vitro 57
4.8. Giai ®o¹n ra rÔ t¹o c©y hoµn chØnh 58
4.9. ¶nh h−ëng cña hµm l−îng α-NAA tíi tû lÖ chåi ra rÔ 59
4.10. ¶nh h−ëng cña hµm l−îng IBA tíi kh¶ n¨ng ra rÔ chåi L« héi in
vitro 61
4.11. ¶nh h−ëng cña hµm l−îng Than ho¹t tÝnh (THT) tíi kh¶ n¨ng
ra rÔ cña c©y L« héi in vitro 62
4.12. ¶nh h−ëng cña thêi vô ra c©y ®Õn tû lÖ sèng cña c©y giai ®o¹n
v−ên −¬m 65
4.13. ¶nh h−ëng cña thêi vô hñy ®Ønh sinh tr−ëng ®Õn hÖ sè nh©n
chåi c©y L« héi 68
Trường Đại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………vii
1. Më ®Çu
1.1. §Æt vÊn ®Ò
C©y L« héi (Aloe Vera) thuéc hä HuÖ t©y (Liliaceae) [3],[19], c©y mäc
nhiÒu ë çc vïng cã khÝ hËu nãng vµ kh«. §©y lµ c©y d−îc liÖu ®−îc dïng
trong c¶ ®«ng y vµ t©y y. C©y cã vÞ ®¾ng, tÝnh hµn, ®i vµo bèn kinh can, t× vÞ vµ
®¹i tr−êng. Nh÷ng tÝnh n¨ng cña L« héi ® ®−îc kh¾p n¬i trªn thÕ giíi biÕt
®Õn, tõ thêi v¨n minh cæ Ai CËp, Hy L¹p, Ên §é, Ch©u Phi vµ ®−îc sö dông
çch ®©y h¬n 2000 n¨m [9].
Mét trong nh÷ng tÝnh n¨ng kú diÖu cña loµi d−îc th¶o nµy ® ®−îc çc
nhµ khoa häc t¹i Tr−êng §¹i häc Bang Texas (Mü) nghiªn cøu ®ã lµ dÞch
chiÕt cña c©y L« héi cã kh¶ n¨ng lµm nhanh lµnh vÕt th−¬ng, do trong dÞch
chiÕt chøa ho¹t chÊt cã tÝnh thÈm thÊu cao lµm gin në mao m¹ch, lµm t¨ng
l−îng m¸u cung cÊp cho vïng xung quanh vÕt th−¬ng, lµm t¨ng tèc ®é ph©n
chia tÕ bµo, kÝch thÝch hÖ thèng miÔn dÞch. Trong c©y L« héi cã chÊt ®«ng
dÝnh (gel) rÊt cã Ých trong viÖc ®iÒu trÞ çc chøng rèi lo¹n tiªu ho¸ vµ bÖnh
tiÓu ®−êng. Mét sè c«ng tr×nh nghiªn cøu ë n−íc ngoµi còng ® ghi nhËn vµ
khuyÕn ço uèng dÞch chiÕt L« héi (2 - 5 gram/ngµy) cã t¸c dông lµm chËm
qu¸ tr×nh lo ho¸, t¨ng c−êng hÖ thèng miÔn nhiÔm vµ cã t¸c dông tèt cho
®−êng tiªu ho¸.
Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y chÊt gel chiÕt rót tõ c©y L« héi ®−îc dïng
nhiÒu trong çc ngµnh c«ng nghÖ d−îc phÈm, ho¸ mü phÈm nh−: kem thoa lªn
da, thuèc viªn hay thuèc mì ®Ó trÞ bÖnh víi çc th−¬ng hiÖu thuèc L« héi, mü
phÈm L« héi, vµ thùc phÈm d−íi d¹ng n−íc uèng xir«.
ë ViÖt Nam, c©y L« héi cã nhiÒu dßng kh¸c nhau, trong ®ã c©y Aloe
Vera ®−îc ghi nhËn lµ mét trong nh÷ng c©y thuèc cæ truyÒn ViÖt Nam, c©y
ph©n bè nhiÒu ë çc vïng ven biÓn miÒn Trung. Tõ xa x−a nh©n d©n ta ® biÕt
Trường Đại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………1
®Õn çc t¸c dông cña c©y L« héi vµ sö dông trong çc bµi thuèc §«ng y. Ngµy
nay ®Ó t¨ng c−êng sö dông ho¸ mü phÈm cã nguån gèc tõ th¶o d−îc th× mét
trong çc c©y trång ®−îc quan t©m ph¸t triÓn ®ã lµ c©y L« héi.
Tuy nhiªn vÊn ®Ò c©y gièng cho çc vïng nguyªn liÖu cßn gÆp khã
kh¨n v× trong tù nhiªn c©y L« héi rÊt khã nh©n gièng b»ng h¹t. V× vËy ng−êi
d©n vÉn th−êng nh©n gièng v« tÝnh c©y L« héi b»ng ph−¬ng ph¸p truyÒn thèng
®ã lµ ph−¬ng ph¸p t¸ch chåi thô ®éng cã hÖ sè nh©n gièng kh«ng cao, c©y
sinh ra cã søc sèng thÊp v× thÕ kh«ng thÓ s¶n xuÊt ®−îc sè l−îng lín c©y gièng
theo quy m« c«ng nghiÖp.
Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, nh»m t¹o ra çc gièng c©y trång chÊt l−îng
tèt, kh«ng phô thuéc vµo mïa vô, nhiÒu ®Þa ph−¬ng trong c¶ n−íc ® øng
dông ph−¬ng ph¸p gi©m hom vµo c«ng t¸c nh©n gièng.Tuy nhiªn ph−¬ng ph¸p
nµy cho kÕt qu¶ kh«ng cao ë nhiÒu ®èi t−îng c©y trång vµ ch−a ®¸p øng ®−îc
sè l−îng lín c©y gièng [21].
C«ng nghÖ nh©n gièng v« tÝnh b»ng kü thuËt nu«i cÊy m« tÕ bµo lµ mét
trong nh÷ng ph−¬ng thøc nh©n gièng v« tÝnh cã nhiÒu −u ®iÓm næi tréi lµ: cho
hÖ sè nh©n gièng rÊt cao, s¶n xuÊt quanh n¨m kh«ng phô thuéc vµo mïa vô,
cÇn Ýt diÖn tÝch s¶n xuÊt vµ vËt liÖu nh©n gièng ban ®Çu, c©y gièng s¶n xuÊt ra
hoµn toµn s¹ch bÖnh, ®ång nhÊt vÒ mÆt di truyÒn [14], viÖc vËn chuyÓn c©y
gièng ®i xa thuËn tiÖn, tæn thÊt Ýt, chÊt l−îng c©y ®−îc ®¶m b¶o do ®ã hoµn
toµn cã thÓ ®¸p øng ®−îc çc yªu cÇu vÒ s¶n xuÊt c©y gièng víi sè l−îng lín
mang tÝnh c«ng nghiÖp. Ph−¬ng ph¸p nµy ® ¸p dông thµnh c«ng ®èi víi nhiÒu
lo¹i c©y trång nh− çc lo¹i c©y n«ng nghiÖp: khoai t©y, chuèi, mÝa, døa…çc
lo¹i c©y hoa: phong lan, cÈm ch−íng, cóc, ®ång tiÒn…çc lo¹i c©y l©m
nghiÖp: keo lai, b¹ch ®µn, tÕch, giã trÇm [17]…çc lo¹i c©y d−îc liÖu: ®Þa
hoµng, hµ thñ «, trinh n÷ hoµng cung…V× vËy viÖc øng dông c«ng nghÖ nu«i
cÊy m« tÕ bµo ®Ó nh©n nhanh sè l−îng c©y gièng ®ñ cung cÊp cho çc vïng
trång c©y nguyªn liÖu lµ rÊt cÇn thiÕt.
Trªn c¬ së ®ã chóng t«i tiÕn hµnh ®Ò tµi: “Nghiªn cøu kü thuËt nh©n
gièng v« tÝnh c©y L« héi (Aloe vera Linne.var Sinensis Berger) b»ng
ph−¬ng ph¸p nu«i cÊy in vitro vµ ph−¬ng ph¸p gi©m hom th©n ”.
1.2. Môc ®Ých, yªu cÇu cña ®Ò tµi
1.2.1. Môc ®Ých
Nghiªn cøu kü thuËt nh©n gièng v« tÝnh c©y L« héi Aloe vera Linne.var
Sinensis Berger trªn c¬ së ®ã tõng b−íc x©y dùng quy tr×nh nh©n c©y L« héi
b»ng ph−¬ng ph¸p nu«i cÊy in vitro vµ gi©m hom cho thùc tiÔn s¶n xuÊt.
1.2.2. Yªu cÇu
* Nghiªn cøu kü thuËt nh©n gièng v« tÝnh c©y L« héi b»ng ph−¬ng ph¸p
nu«i cÊy in vitro:
- X¸c ®Þnh ph−¬ng ph¸p khö trïng vµ thêi ®iÓm lÊy mÉu thÝch hîp cho
tû lÖ mÉu s¹ch t¸i sinh cao.
- X¸c ®Þnh m«i tr−êng t¸i sinh chåi thÝch hîp, rót ng¾n giai ®o¹n t¸i
sinh chåi.
- X¸c ®Þnh m«i tr−êng nh©n nhanh cho hÖ sè nh©n cao, chÊt l−îng chåi
tèt.
- X¸c ®Þnh m«i tr−êng ra rÔ tèi −u víi tû lÖ ra rÔ cao.
- X¸c ®Þnh thêi vô, gi¸ thÓ ra c©y ®¶m b¶o tû lÖ c©y sèng ngoµi v−ên
−¬m cao.
* Nghiªn cøu kü thuËt nh©n gièng c©y L« héi b»ng ph−¬ng ph¸p gi©m hom:
- X¸c ®Þnh ¶nh h−ëng cña thêi vô huû ®Ønh sinh tr−ëng ®Õn kh¶ n¨ng
ph¸t sinh chåi n¸ch c©y L« héi.
- X¸c ®Þnh kh¶ n¨ng ph¸t sinh chåi n¸ch qua viÖc phun chÕ phÈm dinh
d−ìng.
1.2.3. ý nghÜa khoa häc
- Th«ng qua ®Ò tµi, t×m hiÓu ®−îc vai trß cña mét sè chÊt ®iÒu tiÕt sinh
tr−ëng ®èi víi qu¸ tr×nh t¸i sinh, nh©n nhanh vµ t¹o rÔ cho chåi in vitro cña
c©y L« héi.
- Lµm râ ¶nh h−ëng cña ®iÒu kiÖn ngo¹i c¶nh th«ng qua yÕu tè mïa vô
®Õn kh¶ n¨ng sèng vµ t¸i sinh cña mÉu cÊy còng nh− kh¶ n¨ng sèng vµ sinh
tr−ëng cña c©y in vitro ë giai ®o¹n v−ên −¬m.
1.2.4. ý nghÜa thùc tiÔn
- §Ò xuÊt ®−îc quy tr×nh nh©n nhanh gièng c©y L« héi b»ng ph−¬ng
ph¸p in vitro, ®Ó ®¶m b¶o cung cÊp sè l−îng lín c©y gièng cã chÊt l−îng cao,
®ång ®Òu cho s¶n xuÊt. Nh»m gãp phÇn gia t¨ng nguån nguyªn liÖu cung cÊp
cho çc ngµnh y, d−îc, mü phÈm th¶o d−îc trong vµ ngoµi n−íc.
- X¸c ®Þnh ®−îc kh¶ n¨ng nh©n gièng cña c©y L« héi b»ng ph−¬ng ph¸p
gi©m hom cã thÓ ¸p dông trong thùc tiÔn s¶n xuÊt.
2. Tæng quan tμi liÖu
2.1. Giíi thiÖu chung vÒ c©y L« héi
2.1.1. LÞch sö ph¸t hiÖn
C©y L« héi (Aloe vera Linne) lµ lo¹i c©y th¶o méc ® cã tõ thêi th−îng
cæ [8]. Kho¶ng 5000 n¨m tr−íc C«ng Nguyªn, nhiÒu d©n téc ¶ rËp ë vïng
Trung §«ng ® biÕt sö dông c©y L« héi ®Ó phôc vô cho cuéc sèng cña m×nh.
Råi tõ vïng Trung §«ng c©y L« héi di thùc sang nhiÒu quèc gia kh¸c nh−: Ên
§é, Trung Quèc, Malaixia, Mexico, CuBa. LÞch sö tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña c©y
L« héi trªn kh¾p thÕ giíi g¾n liÒn víi sù hiÓu biÕt ngµy cµng phong phó vÒ çc
lÜnh vùc: sinh häc, d−îc lý. T¹i nhiÒu quèc gia, d©n gian vÉn coi c©y L« héi
nh− “mét ®Êng hµo kiÖt’’ bëi lÏ nã rÊt h÷u Ých vµ còng rÊt dÔ t×m, dÔ trång [12].
§Õn nay, sau nhiÒu n¨m nghiªn cøu, çc nhµ khoa häc ® chøng minh
®−îc r»ng: c©y L« héi cã nguån gèc tõ B¾c Phi vµ Trung §«ng, tõ rÊt l©u nã
®−îc loµi ng−êi sö dông ®Ó lµm thuèc. Theo tµi liÖu cæ nhÊt cña ng−êi Sumeri
viÕt b»ng ch÷ h¸n n«m trªn nh÷ng phiÕn ®Êt nung t×m thÊy ë thµnh phè Nippur
tõ niªn ®¹i 2200 n¨m tr−íc C«ng Nguyªn. Dùa trªn çc ghi chÐp cña ng−êi Ai
CËp cæ ®¹i trªn giÊy sËy cho thÊy: Ng−êi Ai CËp cæ dïng l¸ L« héi ®¬n thuÇn
hoÆc phèi hîp víi nhiÒu d−îc th¶o thµnh 12 d¹ng bµo chÕ kh¸c nhau, dïng
ch÷a nhiÒu bÖnh bªn trong vµ bªn ngoµi [42].
Vµo cuèi thÕ kû XIII nhµ khoa häc ng−êi ý Macro Polo (1254 - 1323)
® thùc hiÖn chuyÕn ®i nghiªn cøu thùc vËt nhiÖt ®íi Ch©u ¸ ®Õn Trung Quèc
Macro Polo ® giíi thiÖu cho ng−êi d©n b¶n xø mét lo¹i c©y d−îc th¶o (sau
nµy gäi lµ L« héi), tõ Trung Quèc c©y L« héi ®−îc di thùc sang ViÖt Nam
[36], [38].
C©y L« héi lµ lo¹i c©y bôi nh− x−¬ng rång, cßn ®−îc gäi b»ng mét sè
tªn kh¸c nh−: T−îng ®¶m, Long tu, Du th«ng, L−ìi hæ, Hæ thiÕt... thuéc chi
Aloe, hä HuÖ t©y (Liliaceae) [6]. Trong kho¶ng 180 loµi thuéc chi Aloe th× chØ
cã 4 loµi ®−îc sö dông ®Ó lµm thuèc bæ d−ìng vµ ch÷a bÖnh, mét sè loµi cã
®éc tè. Hai loµi ®−îc chó ý nhiÒu nhÊt lµ Aloe Ferox Mill vµ Aloe vera. Linne.
Theo s¸ch "C©y cá ViÖt Nam" cña Ph¹m Hoµng Hé th× chi Aloe ë n−íc
ta chØ cã 1 loµi lµ Aloe vera L. Sinensis. Berger tøc lµ c©y L« héi l¸ nhá
[8],[9].
2.1.2. §Æc ®iÓm sinh häc cña c©y L« héi
H×nh 2.1. C©y L« héi 1n¨m tuæi trong v−ên thÝ nghiÖm
Theo Vâ V¨n Chi (1991) [4], §ç Thanh Héi (1997),[10] th× c©y L« héi
lµ lo¹i c©y d¹ng th©n cá, mËp, mµu xanh lôc nh¹t, th©n ng¾n.
C©y L« héi tr−ëng thµnh cã l¸ mËp, dµi 30 – 50 cm, réng 5 – 10 cm,

dµy 1- 2cm.
L¸ L« héi gåm 2 phÇn: phÇn vá ngoµi lµ líp vá xanh, khi c¾t ngang
ch¶y ra nhùa mµu vµng cã mïi h¾c, ®Ó kh« chuyÓn thµnh mµu ®en, phÇn trong
lµ phÇn thÞt mäng n−íc d¹ng gel.
Côm hoa cña c©y cao kho¶ng 1m, mäc thµnh chïm, hoa to ®Òu cã mµu
vµng lôc nh¹t.
Qu¶ nang h×nh trøng mµu xanh, chøa nhiÒu h¹t. NÕu r¹ch mét ®−êng
gi÷a l¸ L« héi t−¬i råi dïng th×a n¹o ë gi÷a l¸ L« héi quan s¸t sÏ cã mét chÊt
gel trong suèt.
2.1.3. Thµnh phÇn hãa häc cña c©y L« héi
Ph©n tÝch çc thµnh phÇn lÊy tõ l¸ L« héi, çc nhµ nghiªn cøu t×m thÊy
çc chÊt sau:
* Hîp chÊt anthraquinon: §©y lµ thµnh phÇn cã t¸c dông ch÷a bÖnh
cña c©y L« héi bao gåm:
- Aloe emodine chÊt nµy kh«ng cã trong dÞch t−¬i L« héi mµ cã trong
nhùa kh«, chiÕm 0,05 - 0,5%. ChÊt nµy tan trong ether, cloroform, benzen,
- Barbaloin: chiÕm 15 - 30% thµnh phÇn nhùa cña L« héi, chÊt nµy sÏ
tan dÇn khi ®Ó ngoµi kh«ng khÝ vµ ¸nh s¸ng, tan ®−îc trong n−íc, cån,
Axeton, tan Ýt trong Benzen vµ Cloroform.
- Aloinosid A, Aloinosid B, Anthranol...
* Glycosid, Aloezin, Aloenin
* ChÊt nhùa: Esther cña acide Cinnamic
* ChÊt h÷u c¬: monosacharide, polysacharide, cellulose, mannose,
L- Rhamnose...
* Çc vitamine: B1, B2, B6, acide folic
* Çc Enzym: oxydase, lipase, amilase, catalase, allnilase
* Çc nguyªn tè kho¸ng vi l−îng: zinc, potasodium, mangesium,

manganese, calcium...
Theo Al.Awadi F vµ céng sù (1991) vµ Aloe Vera, Ajabnoor MA

(1990) [26], [27], [28].
2.1.4. T¸c dông d−îc lý cña c©y L« héi
Tõ n¨m 1700 tr−íc C«ng Nguyªn, con ng−êi ® biÕt sö dông c©y L« héi
®Ó trÞ b¸ch bÖnh nh−: da, lµm lµnh vÕt th−¬ng. Sau ®ã ng−êi ta ® dÇn dÇn ph¸t
hiÖn thªm nhiÒu t¸c dông ch÷a bÖnh kh¸c cña c©y L« héi [12].
- N¨m 1981: Héi ®ång khoa häc Quèc gia Hoa Kú ® b¶o vÖ çc viÖn bµo
chÕ çc s¶n phÈm L« héi [27].
- N¨m 1986 ®Õn nay: Hµng lo¹t çc s¶n phÈm ®−îc tæng hîp tõ L« héi ra
®êi vµ ngµy cµng ph¸t triÓn.
Theo y häc cæ truyÒn
Do c©y L« héi cã vÞ ®¾ng, tÝnh hµn, vµo 4 kinh: Can, tú, vÞ, ®¹i trµng
nªn cã t¸c dông th«ng ®¹i tiÖn, m¸t huyÕt, h¹ nhiÖt, trÞ cam tÝch, kinh gi¶n ë
trÎ em, ¨n uèng kh«ng tiªu, gióp tiªu hãa, ®¾p ngoµi trÞ pháng, r«m s¶y.
H×nh 2.2. ChÊt gel trong l¸ c©y L« héi
Theo y häc hiªn ®¹i
- L« héi cã t¸c dông båi bæ c¬ thÓ sau khi èm, gióp tiªu hãa tèt, kÝch thÝch
nhÑ niªm m¹c ruét kh«ng cho cÆn b ë l©u trong ruét. Sö dông víi liÒu nhá
(0,05 – 0,10g). Ngoµi ra L« héi cßn cã t¸c dông ®Èy m¹nh nh−ng t¸c dông
chËm, g©y sù xung huyÕt nhÊt lµ ë ruét giµ, cã t¸c dông sau 10 – 15 giê, ph©n
mÒm nho, kh«ng láng sö dông víi liÒu nhá (0,05 – 0,10g)[2].
- Cã t¸c dông lµm lµnh vÕt th−¬ng: L« héi cã chøa nhiÒu kho¸ng chÊt nh−
Canxi, Potassium, KÏm...cã chøa nhiÒu vitamin C vµ E. Çc chÊt nµy lµ tiÒn
chÊt c¬ b¶n ®Ó ®Èy nhanh tiÕn tr×nh lµm lµnh da. Canxi gi÷ vai trß quan träng
trong hÖ thèng thÇn kinh vµ m« c¬, nã còng lµ chÊt xóc t¸c chÝnh trong qu¸
tr×nh lµm lµnh vÕt th−¬ng.
- Chèng viªm nhiÔm dÞ øng: L« héi cã t¸c dông lµm lµnh vÕt ®øt, vÕt loÐt,
vÕt pháng hay vÕt s−ng do c«n trïng c¾n ®èt trªn da v× nã cã chøa nh÷ng hîp
chÊt h÷u c¬ gåm vitamin, çc hormon, chÊt Magnesium lactate... cã t¸c dông
øc chÕ ph¶n øng Histamin, øc chÕ vµ lo¹i trõ Bradykinin lµ nh÷ng thµnh phÇn
g©y ph¶n øng dÞ øng vµ viªm [24].
- Chèng sù lo hãa tÕ bµo:
+ L« héi cã chøa Canxi cã liªn quan ®Õn t©n dÞch trong tÕ bµo c¬ thÓ,
duy tr× sù c©n b»ng gi÷a trong vµ ngoµi tÕ bµo, t¹o ra çc tÕ bµo kháe m¹nh.
+ L« héi cã chøa 17 amino - axit cÇn thiÕt ®Ó tæng hîp protein vµ tÕ

bµo.
+ L« héi cã chøa çc chÊt kho¸ng nh−: Potassium, Sodium lµ çc yÕu tè
cÇn thiÕt cho sù trao ®æi chÊt vµ çc ho¹t ®éng cña tÕ bµo.
- Gi¶i ®éc cho c¬ thÓ:
+ L« héi cã chøa nguyªn tè Natri, Uronic axit nªn cã t¸c dông c¶i thiÖn
vµ kÝch thÝch chøc n¨ng gan, thËn, hai c¬ quan chñ yÕu cña viÖc lo¹i trõ chÊt
®éc trong c¬ thÓ.
+ L« héi cã phÇn chÊt x¬ cuèn s¹ch çc thµnh phÇn chÊt th¶i n»m kÑt
trong çc nÕp gÊp cña ruét.
- Sinh n¨ng l−îng vµ dinh d−ìng:
+ L« héi cã chøa Vitamin C thóc ®Èy qu¸ tr×nh trao ®æi chÊt, sinh n¨ng
l−îng cÇn thiÕt, duy tr× ho¹t ®éng miÔn dÞch gióp phßng chèng ®−îc nhiÒu bÖnh.
+ L« héi cã chøa amino axit ®Ó t¹o prrotein gióp h×nh thµnh tÕ bµo vµ m«.
+ L« héi chøa çc enzym cÇn thiÕt ®Ó ph©n gi¶i çc chÊt ®−êng, ®¹m vµ
chÊt bÐo trong d¹ dµy vµ ruét.
- L« héi cã vai trß t¸ d−îc:
+ Cã chøa chÊt lignin lµ chÊt gióp thÊm s©u vµ lu©n chuyÓn cïng víi
çc yÕu tè kh¸c mµ nã liªn kÕt, ®©y lµ lý do nhiÒu s¶n phÈm d−îc phÈm, mü
phÈm pha trén víi L« héi.
+ Cã polysaccharide, çc chÊt kho¸ng, vitamin, amino axit cïng víi

chÊt lignin tÈy s¹ch tÕ bµo chÕt, kÝch thÝch t¸i sinh tÕ bµo míi vµ bæ sung dinh
d−ìng cho da.
Çc øng dông ®iÒu trÞ trong l©m sµng
- TrÞ t¸o bãn: bét L« héi, cao mËt bß, bét cam th¶o t¸ d−îc võa ®ñ. Hay
dïng lµ: L« héi t−¬i 100g, ®Ëu xanh c¶ vá 20g, ®−êng çt 50g nÊu ¨n.
- TrÞ ®au l−ng: L« héi t−¬i 50g, ®Ëu ®en 50g, ®−êng çt 100g nÊu ¨n.
- TrÞ môn nhät: gi nhuyÔn c¶ l¸ lÉn vá ®¾p lªn vïng x−ng ®á.
- TrÞ r«m s¶y môn: lÊy n−íc cèt L« héi t−¬i thoa lªn vïng da bÖnh [2].
2.1.5. Kü thuËt trång c©y L« héi
ë n−íc ta, c©y L« héi cã thÓ trång ®−îc ë nhiÒu n¬i, nh−ng sinh tr−ëng vµ
ph¸t triÓn tèt ë nh÷ng khu vùc cã sè ngµy n¾ng trong n¨m cao nh− khu vùc MiÒn
Trung vµ T©y Nguyªn. Khi trång c©y L« héi kh«ng ph¶i ®Çu t− ban ®Çu nhiÒu, kü
thuËt ch¨m sãc ®¬n gi¶n vµ trång mét lÇn cã thÓ thu ho¹ch l©u dµi [12].
Kü thuËt lµm ®Êt
- Chän ®Êt: L« héi là c©y chÞu ®−îc kh« h¹n, nh−ng kh«ng chÞu ®−îc
ngËp óng, do ®ã ph¶i chän vïng ®Êt cao r¸o, tho¸ng xèp, tèt nhÊt lµ ®Êt pha
çt ®Ó dÔ tho¸t n−íc.
- Lµm ®Êt: §Êt trång ph¶i ®−îc cÇy bõa kü, môc ®Ých lµm nhá ®Êt vµ
san ph¼ng ruéng trång, sau ®ã lªn luèng, ®¸nh rnh trång. Th«ng th−êng
luèng ®−îc ®¸nh cao kho¶ng 20 cm ®Ó dÔ tho¸t n−íc. §¸nh rnh trång theo
mËt ®é hµng çch hµng 80 cm, c©y çch c©y 40 cm.
- Bãn lãt: Sö dông ph©n chuång hoai ®Ó bãn lãt. Mçi c©y bãn lãt
kho¶ng 500- 700g ph©n chuång, kho¶ng 2,5 tÊn ph©n chuång/ha.
Thêi vô trång
C©y L« héi cã thÓ trång quanh n¨m, nh−ng tèt nhÊt lµ trång vµo mïa
Xu©n vµ mïa Thu, v× ®©y lµ thêi gian c©y L« héi con cã thÓ phôc håi vµ ph¸t
triÓn nhanh nhÊt.
Kü thuËt trång
C©y con trång ®−îc lÊy tõ v−ên −¬m, khi ®µo c©y con nªn cÈn thËn, lÊy
®−îc cµng nhiÒu rÔ cµng tèt, nh»m thu ng¾n thêi gian håi søc cña c©y con.
Khi trång ®Ó mÇm c©y con nh« khái mÆt ®Êt, nÕu lÊp ®Êt lªn trªn ngän
c©y sÏ g©y óng thèi khi t−íi n−íc, gi÷ cho c©y th¼ng ®øng vµ rÔ phñ ®Òu míi
lÊp chÆt ®Êt, nÕu ®Êt kh«ng ®ñ Èm ®Ó gi÷ gèc nªn t−íi thªm n−íc. Sau ®ã, nÕu
trêi kh« h¹n ph¶i th−êng xuyªn t−íi n−íc gi÷ ®é Èm võa ®ñ, nÕu trêi m−a liªn
tôc th× ph¶i chó ý tho¸t n−íc, v× c©y con rÊt dÔ bÞ chÕt do óng n−íc.
C©y L« héi võa trång xong mÇm l¸ sÏ ®á hoÆc vµng, nh−ng khi c©y®
bÐn rÔ mÇm sÏ xanh trë l¹i. C©y L« héi gièng sau khi ®−a ra khái v−ên −¬m
nªn ®Ó ë chç r©m m¸t tõ 2 - 3 ngµy, sau ®ã míi ®em ra trång th× c©y con sÏ
nhanh mäc mÇm vµ tØ lÖ sèng cao h¬n [11].
Kü thuËt ch¨m sãc
ViÖc ch¨m sãc c©y L« héi chñ yÕu gåm çc kh©u kü thuËt:
- T−íi n−íc: C©y L« héi chÞu ®−îc n¾ng h¹n nh−ng l¹i ph¸t triÓn tèt khi
cã ®é Èm trong ®Êt võa ph¶i. V× vËy, trong mïa kh« ph¶i t−íi n−íc th−êng
xuyªn gi÷ ®é Èm cho ®Êt. Tèt nhÊt 3 - 5 ngµy ph¶i t−íi n−íc 1 lÇn gióp c©y
sinh tr−ëng tèt, ®¹t n¨ng suÊt chÊt l−îng cao.
- Tiªu n−íc: C©y L« héi kh«ng chÞu ®−îc ngËp óng qu¸ l©u. Do vËy,
nÕu trêi m−a dµi ngµy ph¶i kh¬i th«ng rnh trång t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó tho¸t n−íc
tèt. NÕu ®Ó m−¬ng rnh bÞ tÝch n−íc sÏ g©y thèi rÔ, lµm cho c©y L« héi chÕt
hµng lo¹t.
- Lµm cá xíi x¸o ®Êt: Trong qu¸ tr×nh ch¨m sãc c©y L« héi ph¶i xíi
x¸o ®Êt vµ trõ cá nhiÒu ®ît. ViÖc xíi ®Êt th−êng xuyªn sÏ gióp cho nÒn ®Êt
®−îc th«ng tho¸ng vµ trõ ®−îc çc lo¹i cá d¹i, lµm cho qu¸ tr×nh chuyÓn ho¸
çc chÊt dinh d−ìng trong ®Êt ®−îc nhanh chãng ®Ó c©y L« héi dÔ hÊp thu,
sinh tr−ëng vµ ph¸t triÓn nhanh h¬n.
- Bãn ph©n: C©y L« héi cã kh¶ n¨ng hÊp thô vµ chuyÓn hãa nhanh çc
chÊt dinh d−ìng trong ®Êt. Do ®ã, ngoµi viÖc bãn lãt b»ng ph©n chuång
(kho¶ng 2,5 tÊn/ha) ph¶i th−êng xuyªn bãn thóc cho c©y L« héi b»ng ph©n
NPK. Thêi gian bãn thóc tèt nhÊt lµ 1 th¸ng/lÇn, víi liÒu l−îng kho¶ng
100kg/ha. Khi bãn ph©n tr¸nh lµm bÈn l¸, th−êng bãn tr−íc khi trêi cã m−a
hoÆc ph¶i t−íi n−íc sau khi bãn ph©n. Mçi lÇn bãn ph©n nªn kÕt hîp víi xíi
x¸o ®Êt ®Ó c©y dÔ hÊp thô h¬n [11]
Phßng trõ bÖnh h¹i

BiÓu b× l¸ cña L« héi ®−îc bao bäc bëi mét líp gi¸p cøng, nªn çc lo¹i
c«n trïng khã cã thÓ g©y h¹i. Nh−ng trong ®iÒu kiÖn trång víi mËt ®é dµy, ®Êt
qu¸ Èm vµ nhiÖt ®é thÊp, l¸ cña L« héi sÏ bÞ mét sè lo¹i trùc khuÈn g©y h¹i.
Trªn mÆt l¸ xuÊt hiÖn nhiÒu ®èm ®en vµ sÏ ¶nh h−ëng rÊt lín ®Õn chÊt l−îng
cña c©y.
BiÖn ph¸p phßng trõ: §¶m b¶o th«ng tho¸ng trong v−ên trång L« héi
ph¶i kÞp thêi tiªu n−íc ®Ó khèng chÕ ®é Èm cña ®Êt phï hîp, lµm cá ®óng lóc
gióp c©y ph¸t triÓn m¹nh, t¹o nªn kh¶ n¨ng kh¸ng bÖnh tèt. NÕu xuÊt hiÖn dÊu
hiÖu bÖnh do trùc khuÈn g©y ra, nªn nhanh chãng c¾t bá nh÷ng l¸ mang bÖnh
®em tiªu hñy, tr¸nh l©y lan sang çc l¸ kh¸c.
Trång c©y L« héi chñ yÕu lµ thu ho¹ch l¸, do vËy trong qu¸ tr×nh phßng
trõ bÖnh h¹i kh«ng nªn sö dông çc lo¹i thuèc hãa häc.
C©y L« héi lµ lo¹i c©y chÞu kh« h¹n rÊt tèt. Trong mïa kh«, kh«ng cÇn
n−íc t−íi, c©y vÉn cã thÓ sèng ®−îc. Khi ®Êt cã ®é Èm thÝch hîp, c©y sÏ tiÕp
tôc ph¸t triÓn. Sau khi trång kho¶ng 6 th¸ng, c©y L« héi cã thÓ cho thu ho¹ch
vµ sau mçi th¸ng l¹i thu ho¹ch mét lÇn. Sau mét n¨m xung quanh c©y mÑ l¹i xuÊt
hiÖn nhiÒu c©y con, chän nh÷ng c©y con to kháe thay thÕ c©y mÑ th× cã thÓ cho thu
ho¹ch l©u dµi mµ kh«ng ph¶i −¬m trång l¹i tõ ®Çu [11].
Hiện nay, cã khoảng 300 loài L« héi, trong ®ã L« héi Aloe Vera cã ®Æc
®iÓm l¸ xanh thÉm, bÑ l¸ to là lo¹i dÔ trång và cho n¨ng suÊt cao, do ®ã gièng
L« héi Aloe Vera ®ang ®−îc nh©n trång ®¹i trµ [12]
2.1.6. Kü thuËt thu ho¹ch vµ chÕ biÕn

L« héi muèn cã d−îc tÝnh cao yªu cÇu ph¶i cã qui tr×nh trång trät vµ
thu h¸i hîp lý. Çc l¸ ®Çu tiªn thu h¸i lµ çc l¸ tèt nhÊt ®−îc −u tiªn dïng
trong mü phÈm. Sau khi röa s¹ch l¸ b»ng h¬i n−íc, ng−êi ta lÊy phÇn thÞt bªn
trong l¸, lo¹i bá celluloza råi x¸c ®Þnh thµnh phÇn vµ ho¹t tÝnh sinh häc ®Ó chÕ
t¹o gel [12].
2.1.7. Çc ph−¬ng ph¸p nh©n gièng c©y L« héi
Th«ng th−êng L« héi sinh s¶n kh«ng phô thuéc vµo h¹t. ViÖc thõa kÕ
ph¸t triÓn ®êi sau lµ dùa vµo mÇm th©n.
MÇm th©n cña L« héi gåm 3 lo¹i: mÇm ngän, mÇu hót, mÇm th©n
ngÇm.
- MÇm ngän:
MÇm ngän lµ phÇn th©n trªn mÆt ®Êt, lµ mÇm quan träng cña sinh
tr−ëng ph¸t dôc. Sù sinh tr−ëng cña bé phËn trªn mÆt ®Êt cña c©y chñ yÕu phô
thuéc vµo søc sèng cña mÇm ngän.
Víi gièng L« héi Aloe vera sù ph©n ho¸ ph¸t dôc gèc nguyªn thñy cña
l¸ mÇm ngän m¹nh h¬n sù sinh tr−ëng h−íng lªn trªn cña mÇm ngän. Trong
thêi kú sinh tr−ëng, träng t©m cña dinh d−ìng vµ vïng ho¹t ®éng vÒ trao ®æi
chÊt ®Òu dån vµo viÖc sinh tr−ëng vµ ph©n ho¸ cña l¸, lµm cho l¸ to, nhiÒu n¹c,
th©n ng¾n. Vµo thêi kú cuèi cña tuæi non, toµn bé ®iÓm sinh tr−ëng ®Òu bÞ bÑ
l¸ bã chÆt, hÇu nh− kh«ng nh×n thÊy th©n.
MÇm ngän cña c©y L« héi còng gièng nh− çc c©y kh¸c, ®Òu cã −u thÕ
cña ®iÓm sinh tr−ëng ngän, g©y øc chÕ sù ph¸t dôc cña mÇm ë phÇn d−íi,
thËm chÝ cßn øc chÕ sù sinh s¶n cña mÇm ë phÇn d−íi ®Êt cña c©y. Trong s¶n
xuÊt ®¹i trµ, muèn t¨ng tèc ®é nh©n gièng nªn ng¾t mÇm ngän cña th©n ®Ó
phÇn d−íi cña c©y mäc ra nhiÒu mÇm.
- MÇm hót:
MÇm hót lµ mÇm mäc tõ n¸ch l¸ cña bé phËn th©n trªn mÆt ®Êt cña c©y,
do mÇm n¸ch ph¸t triÓn h×nh thµnh, ngoµi mét sè chñng lo¹i cã ®Æc tr−ng c©y
th©n gç, phÇn lín mÇm n¸ch ®Òu nh¹y c¶m víi ¸nh s¸ng vµ trë thµnh chåi
tiÒm Èn, nhiÒu n¨m kh«ng n¶y léc. Nh−ng khi gi©m vµo ®Êt l¹i rÊt dÔ n¶y léc
thµnh mÇm th©n ngÇm. Khi ®iÓm sinh tr−ëng bÞ øc chÕ, mÇm n¸ch chÞu sù
kÝch thÝch tõ néi t¹i c¬ thÓ còng cã thÓ n¶y mÇm hót.
C©y L« héi khi ®−îc vun ®Êt, còng cã thÓ kÝch thÝch mÇm n¸ch cña bé
phËn bªn trªn cña c©y n¶y léc. Bëi vËy b»ng çch xö lý nh©n t¹o, mÇm n¸ch
cña c©y L« héi cã thÓ dïng ®Ó nh©n gièng.
- MÇm th©n ngÇm:
Lµ chåi mÇm ph¸t sinh ë d−íi mÆt ®Êt, sè l−îng nhiÒu, mäc phæ biÕn.
Trong qu¸ tr×nh sinh s¶n tù th©n ®Ó sinh s¶n thay thÕ, lµ nguån chñ yÕu ®Ó t¸ch
c©y gièng[11].
2.2. T×nh h×nh s¶n xuÊt vµ sö dông c©y L« héi trong vµ ngoµi n−íc
ViÖc ph¸t hiÖn ra t¸c dông vµ sö dông c©y L« héi ® cã tõ rÊt sím,
kho¶ng 400 n¨m tr−íc C«ng Nguyªn, l¸ L« héi kh« vµ nhùa L« héi b¾t ®Çu
®−îc çc th−¬ng nh©n biÕn thµnh mét mÆt hµng ®Ó ®em b¸n sang Ch©u ¸.
Sau ®ã, chõng 50 n¨m tr−íc C«ng Nguyªn, Celsius mét thÇy thuèc Hy
L¹p ® sö dông nhùa c©y L« héi trong y häc lµm thuèc tÈy. Tõ ®©y L« héi
ngµy cµng ®−îc sö dông réng ri trong y häc Hy L¹p - La M vµ y häc
ph−¬ng T©y sau nµy [12].
LÞch sö ®ã ghi l¹i: Aristote thuyÕt phôc Alexandre Le Grand ph¶i chinh
phôc Ch©u Phi b»ng mäi gi¸, ®Ó cã ®ñ c©y L« héi ch÷a trÞ vÕt th−¬ng cho binh sÜ.
Kho¶ng thÕ kû thø VII, VIII ®êi Tïy - §−êng, c©y L« héi ®−îc sö dông
ë Trung Quèc. QuyÓn s¸ch thuèc sím nhÊt cña Trung Quèc (®êi §−êng) ghi
chÐp vÒ L« héi lµ cuèn b¶n th¶o, ng−êi Trung Quèc gäi c©y nµy lµ L« héi, cã
nghÜa lµ lo¹i c©y cho nhùa ®en. Çc thÇy thuèc Trung Quèc dïng L« héi ®Ó
ch÷a çc bÖnh sèt cao, co giËt ë trÎ em còng nh− dïng lµm thuèc tÊy sæ. Vµo
thÕ kû XVI, XVII c©y L« léi theo ch©n ng−êi T©y Ban Nha sang ch©u Mü. C©y
trë nªn phæ biÕn t¹i ®¶o Caribª, Trung vµ Nam Mü. Tõ ®©y vïng ®Êt míi nµy
l¹i trë thµnh n¬i s¶n xuÊt L« héi chÝnh ®Ó xuÊt khÈu sang Ch©u ¢u [32].
N¨m 1720 c©y L« héi ®−îc Carl Von Linne miªu t¶ vµ ®Æt tªn Aloe
Vera Linne, ®ã còng lµ tªn khoa häc cña c©y dïng tíi ngµy nay. N¨m 1820,
L« héi chÝnh thøc ®−îc c«ng nhËn trong D−îc ®iÓn Mü víi t¸c dông tÈy xæ vµ
b¶o vÖ da [18].
Còng theo truyÒn thuyÕt Ai CËp, n÷ hoµng Cleopactre – ng−êi ®−îc t«n
vinh lµ “n÷ hoµng s¾c ®Ñp” ® sö dông c©y L« héi ®Ó t¹o ra mét lµn da mÞn
mµng t−¬i t¾n. V× vËy bµ ® ®−îc l−u danh vµo sæ s¸ch víi mét vÎ ®Ñp huyÒn
tho¹i, kh«ng hÒ bÞ sù tµn ph¸ kh¾c nghiÖt cña thêi gian lµm cho tµn phai.
§¹i ®Õ Hy L¹p Alexandra ® dïng c©y L« héi ®Ó ch÷a vÕt th−¬ng cho
binh lÝnh cña m×nh trong nh÷ng cuéc viÔn chinh. Nh÷ng tÝnh n¨ng cña c©y L«
héi dÇn dÇn ® ®−îc kh¾p n¬i trªn thÕ giíi biÕt ®Õn, tõ thêi v¨n minh cæ Ai
CËp, Ba T−, Hy L¹p, Ên §é vµ Phi Ch©u [12], [51],[52] .
Çc nhµ nghiªn cøu th¶o d−îc vµ y häc d©n gian xem L« héi lµ mét lo¹i
“C©y thuèc” lo¹i c©y cã d¹ng gièng c©y x−¬ng rång vµ l¸ h×nh dao g¨m chøa
®Çy chÊt gel trong suèt nµy ® ®−îc mang tõ Ch©u Phi sang B¾c Mü vµo thÕ
kû 16 [44].
Nh−ng tr−íc kho¶ng thêi gian nµy kh¸ l©u, Aloe – mét çi tªn cã nghÜa
lµ “ChÊt ®¾ng trong suèt” ® ®−îc biÕt réng ri nh− lµ mét lo¹i c©y chñ lùc cã
t¸c dông ch÷a th−¬ng. Ng−êi Ai CËp cæ x−a ® vÝ c©y L« héi lµ mét “lo¹i c©y
bÊt tö” vµ ® ch«n nã cïng víi çc vÞ vua Ai CËp. Trong nh÷ng thËp niªn gÇn
®©y, çc nghiªn cøu y khoa ® x¸c ®Þnh vµ ®−a ra nhiÒu tuyªn bè quan träng
cña lo¹i “chÊt ®¾ng trong suèt” nµy ®−îc dïng víi d¹ng dung dÞch hoÆc còng
cã thÓ dïng d−íi d¹ng viªn nang mÒm chÝnh lµ thµnh phÇn cèt lâi cña c©y L«
héi [12].
N¨m 1996, Tæ chøc l−¬ng thùc thÕ giíi FAO ® tæ chøc ®iÒu tra çc
lo¹i thùc vËt hoang d¹i dùa vµo çc tiªu chuÈn tæng hîp ®Ó tiÕn hµnh b×nh
chän çc loµi c©y cã lîi cho c¬ thÓ con ng−êi, ® xÕp c©y L« héi lµ “ C©y thùc
phÈm bæ d−ìng tèt nhÊt cho con ng−êi ë thÕ kû 21” vµ thµnh lËp Uû ban khoa
häc vÒ L« héi quèc tÕ IASC ®Ó t− vÊn nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn s¶n phÈm
L« héi phôc vô con ng−êi.
HiÖn nay trªn thÕ giíi ® cã 1500 mÆt hµng mü phÈm, thùc phÈm bæ
d−ìng tõ L« héi. Çc n−íc cã nÒn c«ng nghiÖp ph¸t triÓn nh− Mü, NhËt B¶n,
Hµn Quèc...lµ nh÷ng quèc gia cã ngµnh s¶n xuÊt vµ chÕ biÕn L« héi ph¸t triÓn
m¹nh [33].
Sau ®©y lµ nh÷ng c«ng bè ng¾n gän vÒ t¸c dông cña c©y L« héi trong y häc:
Lµm lµnh vÕt th−¬ng
DÞch chiÕt l¸ L« héi thoa vµo vÕt th−¬ng sÏ lµm tª nhÑ vÕt th−¬ng vµ
gióp gi¶m ngøa, gi¶m s−ng ®au, ®ång thêi cã t¸c dông kh¸ng khuÈn vµ chèng
nÊm, lµm t¨ng viÖc l−u th«ng m¸u ë vïng bÞ th−¬ng, kÝch thÝch çc nguyªn
bµo sîi vµ tÕ bµo da cã nhiÖm vô lµm lµnh vÕt th−¬ng.
Mét nghiªn cøu trªn ®éng vËt t¹i hiÖp héi y khoa ® ph¸t hiÖn ra r»ng, c¶
hai ph−¬ng çch uèng vµ thoa ngoµi da ®Òu cã t¸c dông ®Èy nhanh qu¸ tr×nh lµm
lµnh vÕt th−¬ng. Çc con vËt ®−îc thö nghiÖm nµy ® ®−îc pha dung dÞch L« héi
(100mg/kg träng l−îng c¬ thÓ) vµo n−íc uèng cña chóng trong vßng hai th¸ng
hoÆc ®−îc thoa trùc tiÕp 25% chÊt kem L« héi lªn vÕt th−¬ng trong vßng 6 ngµy
[12], [46].
L« héi cã t¸c dông tÝch cùc trong c¶ hai tr−êng hîp, diÖn tÝch vÕt
th−¬ng ® gi¶m 62% ë nh÷ng con ® uèng L« héi víi tû lÖ gi¶m 51% trong
nhãm thö nghiÖm. Tr−êng hîp thoa ngoµi da ® gi¶m 51% diÖn tÝch vÕt
th−¬ng so víi tØ lÖ 33% trong nhãm thö nghiÖm [15],[25].
Hç trî qu¸ tr×nh håi phôc sau phÉu thuËt
L« héi cã t¸c dông rót ng¾n thêi gian phôc håi sau phÉu thuËt.
Ng−êi ta thö nghiÖm trªn çc bÖnh nh©n løa tuæi 18 bÞ bÖnh môn trøng
ç ph¶i chÞu phÉu thuËt da mÆt. Ng−êi ta ®¾p nh÷ng miÕng b¨ng lªn mÆt hä,
mét bªn lµ miÕng b¨ng phÉu thuËt, mét bªn lµ miÕng b¨ng cã thÊm dung dÞch
L« héi. KÕt qu¶ lµ bªn cã tÈm dung dÞch L« héi lµnh nhanh h¬n bªn kia gÇn
75 tiÕng ®ång hå [41].
Mét b¸c sÜ da liÔu James Fult trong bµi thùc hµnh cña m×nh «ng ®
dïng L« héi ®Ó ®Èy nhanh qu¸ tr×nh lµm lµnh vÕt th−¬ng. ¤ng tuyªn bè: “BÊt
cø vÕt th−¬ng nµo chóng ta cÇn ch÷a trÞ, dï lµ kh©u mét vÕt mæ hay tÈy tÕ bµo
chÕt trªn da th× bao giê viÖc sö dông L« héi còng vÉn tèt h¬n” [38]
Lµm dÞu vÕt báng
ë mét nghiªn cøu ë Th¸i Lan, 27 bÖnh nh©n bÞ báng ë møc ®é kh¸c
nhau ®−îc chia thµnh hai nhãm. Mét nhãm ®−îc ®¾p mét miÕng g¹c thÊm
dung dÞch L« héi, mét nhãm ®−îc ®¾p mét miÕng g¹c cã thªm dung dÞch
Vaseline (petroleum jelly). KÕt qu¶ lµ çc vÕt báng cña nhãm dïng L« héi
lµnh nhanh h¬n, víi thêi gian lµnh trung b×nh lµ 12 ngµy so víi nhãm sö dông
Vaseline lµ 18 ngµy [15], [36].
Lµm gi¶m thiÓu tèi ®a chøng ph¸t c−íc
L« héi cßn cã t¸c dông ®èi víi chøng ph¸t c−íc. Çc nhµ nghiªn cøu
® ®−a mét çch ®iÒu trÞ chuÈn mùc vÒ chøng bÖnh nµy (dïng thuèc kh¸ng
sinh, ipuprofen vµ lµm Êm l¹i) cho 154 bÖnh nh©n víi çc møc nÆng nhÑ kh¸c
nhau. Trong sè çc bÖnh nh©n dïng kem L« héi, cã ®Õn 67,9% ® lµnh mµ
kh«ng bÞ tæn h¹i ®Õn m« so víi tû lÖ trong nhãm ®−îc thö nghiÖm lµ 32,7%.
Çc nhµ nghiªn cøu kÕt luËn r»ng chÝnh chÊt L« héi ® ng¨n viÖc gi¶m l−îng
m¸u ®Õn çc phÇn m« bÞ tª cãng, mét nguyªn nh©n chung khiÕn cho m« bÞ tæn
h¹i trong chøng ph¸t c−íc [37], [38].
B¶o vÖ khái chÊt phãng x¹
L« héi cã t¸c dông b¶o vÖ da khái bÞ t¸c h¹i do tia X. Hä ph¸t hiÖn ra
r»ng L« héi lµ mét nh©n tè chèng «xy ho¸ rÊt hiÖu qu¶, cã t¸c dông tÈy ®i çc
gèc ho¸ häc tù do chÊt phãng x¹ g©y ra. Hä cßn ph¸t hiÖn ra r»ng nã cung
cÊp ®−îc hai chÊt cã t¸c dông lµm lµnh vÕt th−¬ng trªn c¬ thÓ lµ superoride
dismutase (mét lo¹i enzyme chèng oxy ho¸) vµ glutathione (mét lo¹i axit
amin kÝch thÝch hÖ thèng miÔn dÞch) [38].
Lµm lµnh çc vÕt th−¬ng tæn do bÖnh vÈy nÕn
Mét sè nghiªn cøu ® thÝ nghiÖm trªn 60 bÖnh nh©n dïng lo¹i kem cã
chøa 0,5 % chiÕt suÊt L« héi. Ng−êi ta b«i lo¹i thuèc mì nµy 3 lÇn mét ngµy
trong 5 ngµy liªn tiÕp (tæng céng 15 lÇn b«i trong mét tuÇn) vµ b«i trong 4 tuÇn.
KÕt qu¶ kiÓm tra sau 8 tuÇn thö nghiÖm lµ çc bÖnh nh©n trong nhãm cã
dïng chiÕt xuÊt L« héi ® lµnh çc tæn th−¬ng trªn da nhiÒu h¬n (82,8%) so
víi nhãm dïng thuèc an thÇn (7,7%) [26].
Cã t¸c dông ®èi víi çc vÊn ®Ò vÒ ruét
Mét sè nghiªn cøu ®−îc c«ng bè vÒ n−íc uèng L« héi cã t¸c dông
trong viÖc ch÷a trÞ çc bÖnh viªm nhiÔm ®−êng ruét. 10 bÖnh nh©n ®−îc uèng
n−íc L« héi mét ngµy 3 lÇn, mçi lÇn lµ 2 ounce vµ uèng liªn tôc trong 7 ngµy.
Sau mét tuÇn, tÊt c¶ çc bÖnh nh©n ® tr¸nh khái ®−îc bÖnh tiªu ch¶y, 4 ng−êi
® c¶i thiÖn vÊn ®Ò vÒ ruét, vµ 3 ng−êi cho biÕt lµ c¶m thÊy khoÎ h¬n.
Çc nhµ nghiªn cøu kÕt luËn r»ng L« héi cã kh¶ n¨ng c©n b»ng hai hÖ
thèng ®−êng ruét b»ng çch “®iÒu chØnh ®é pH trong ®−êng ruét, ®ång thêi c¶i
thiÖn tÝnh co bãp cña ruét - d¹ dµy, t¨ng tÝnh nhuËn trµng vµ lµm gi¶m l−îng vi
sinh vËt trong ph©n, kÓ c¶ men.” Çc nghiªn cøu ® chøng minh r»ng n−íc dinh
d−ìng L« héi cã t¸c dông gióp gi¶i ®éc tè trong ®−êng ruét, trung hoµ tÝnh axit
trong d¹ dµy, ®ång thêi lµm gi¶m chøng t¸o bãn vµ loÐt d¹ dµy [33].
GÇn ®©y mét b¸o ço cña Smith L (1997) [45], ®èi víi çc chøng bÖnh
tiÓu ®−êng, L« héi cßn cã t¸c dông lµm gi¶m l−îng ®−êng trong m¸u cho chøng
bÖnh tiÓu ®−êng. Ng−êi ta thö nghiÖm trªn 5 bÖnh nh©n bÞ tiÓu ®−êng b»ng çch
cho uèng 1/2 muçng canh chiÕt xuÊt tõ L« héi mçi ngµy, trong vßng 14 tuÇn trë
lªn. KÕt qu¶ lµ l−îng ®−êng trong m¸u ® gi¶m ë tÊt c¶ çc bÖnh nh©n, trung
b×nh gi¶m kho¶ng 45% mµ kh«ng cã sù thay ®æi vÒ träng l−îng [12].
Gi¶m chøng s−ng khíp
L« héi cßn cã t¸c dông gióp phßng chèng ®−îc chøng viªm khíp vµ
lµm gi¶m sù viªm nhiÔm t¹i çc khíp do chøng viªm khíp g©y ra. L« héi cßn
cã thÓ øc chÕ kh¶ n¨ng ph¶n øng tù miÔn dÞch g¾n liÒn víi mét sè d¹ng viªm
khíp [12].
Ng−êi ta tiªm vµo mét sè con vËt thö nghiÖm mét lo¹i vi khuÈn g©y ra
çc triÖu chøng viªm khíp nh− s−ng vµ viªm. §Ó x¸c ®Þnh xem nã cã kh¶
n¨ng h¹n chÕ chøng viªm khíp hay kh«ng, ng−êi ta ® tiªm chÊt L« héi d−íi
da hµng ngµy vµ kÐo dµi trong 13 ngµy. Hµng ngµy ng−êi ta dïng th−íc ®o
nh»m x¸c ®Þnh ®é viªm vµ s−ng [41].
Çc nhµ nghiªn cøu cßn cho biÕt nhiÒu hîp chÊt tõ L« héi cã kh¶ n¨ng
chèng viªm. Mét lo¹i axit h÷u c¬ trong L« héi cã t¸c dông lµm gi¶m chøng
viªm ®Õn 79,7% vµ øc chÕ ph¶n øng tù miÔn dÞch ®Õn 42,4%. Mét hîp chÊt L«
héi (anthraquinone) còng cã kh¶ n¨ng lµm gi¶m chøng viªm nh−ng kh«ng cã
t¸c dông ®èi víi ph¶n øng tù miÔn dÞch [42], [43].
Bæ sung dinh d−ìng cho çc bÖnh nhiÔm HIV
N−íc uèng dinh d−ìng L« héi ® chøng tá lµ mét thµnh phÇn trong
ch−¬ng tr×nh bæ sung dinh d−ìng dµnh cho ng−êi bÞ nhiÔm HIV d−¬ng tÝnh.
Ng−êi ta cho 29 bÖnh nh©n uèng n−íc Ðp L« héi nguyªn chÊt 100% (4 lÇn mét
ngµy, mçi lÇn 5 ounce) song song víi viÖc bæ sung chÊt axit bÐo thiÕt yÕu vµ
mét chÕ ®é bæ sung kh¸c cã chøa çc vitamin, chÊt kho¸ng vµ axit amin. Çc
bÖnh nh©n ®−îc khuyªn duy tr× chÕ ®é ¨n b×nh th−êng vµ kh«ng uèng çc lo¹i
bæ sung kh¸c [12].
Sau 90 ngµy, tÊt c¶ çc bÖnh nh©n ® cã biÕn chuyÓn tèt h¬n ®èi víi çc
vÊn ®Ò viªm nhiÔm, bÖnh nÊm, chøng mÖt mái vµ tiªu ch¶y còng nh− lµm t¨ng
l−îng b¹ch cÇu trong m¸u (cã nghÜa lµ hÖ thèng miÔn dÞch cña hä ®ang cã
ph¶n øng tÝch cùc). T×nh tr¹ng søc khoÎ chung cña hä còng ® ®−îc c¶i thiÖn.
Trong kho¶ng 25% bÖnh nh©n, L« héi ® ®¸nh b¹i ®−îc kh¶ n¨ng t¸i s¶n xuÊt
cña virus.
Çc nhµ nghiªn cøu ph¸t hiÖn ra r»ng L« héi (chiÕt suÊt mannose vµ mét
sè hîp chÊt kh¸c) cã t¸c dông kÝch thÝch hÖ thèng miÔn dÞch, ®Æc biÖt lµ çc tÕ
bµo trî gióp T4, çc b¹ch cÇu kÝch ho¹t ph¶n øng miÔn dÞch chèng viªm
nhiÔm [39], [40].
KÝch thÝch ph¶n øng miÔn dÞch chèng ung th−
Mét nghiªn cøu gÇn ®©y, L« héi cã kh¶ n¨ng gióp kÐo dµi thêi gian sèng
vµ kÝch thÝch hÖ thèng miÔn dÞch ë çc bÖnh nh©n bÞ ung th−.
Ngoµi t¸c dông øc chÕ sù ph¸t triÓn çc khèi u, L« héi cßn gióp kÐo dµi
tuæi thä trung b×nh ®Õn 22% ë nh÷ng con uèng theo liÒu mçi ngµy 50mg L«
héi/kg träng l−îng c¬ thÓ vµ 32% ë nh÷ng con uèng theo liÒu 100mg/kg träng
l−îng. Mét thö nghiÖm trªn çc tÕ bµo ung th− ng−êi (bªn ngoµi c¬ thÓ) ®
ph¸t hiÖn ra r»ng nh÷ng liÒu L« héi cao cã kh¶ n¨ng h¹n chÕ sù ph¸t triÓn cña
çc tÕ bµo ung th− nµy [41].
Çc nhµ nghiªn cøu ® ph¸t hiÖn ra mét hîp chÊt (lectin) tõ L« héi khi
®−îc tiªm th¼ng vµo çc khèi u ® kÝch ho¹t ®−îc hÖ thèng miÔn dÞch chèng
ung th−. Çc tÕ bµo ch÷ T ® b¾t ®Çu tÊn c«ng çc tÕ bµo trong khèi u ®−îc
tiªm b»ng lectin [12].
L« héi khëi ®éng hÖ thèng miÔn dÞch b»ng çch kÝch ho¹t çc ®¹i thùc
bµo (lo¹i b¹ch cÇu “nuèt” lÊy çc sinh kh¸ng thÓ), nguyªn nh©n viÖc phãng
thÝch çc chÊt kÝch ho¹t miÔn dÞch vµ chèng ung th− nh− interferon,
interleukine. H¬n n÷a, çc nhµ nghiªn cøu tuyªn bè L« héi cßn cã kh¶ n¨ng
®Èy m¹nh sù ph¸t triÓn çc tÕ bµo b×nh th−êng (kh«ng bÞ ung th−) [34]
Cã t¸c dông tèt víi bÖnh ung th− phæi

T¸c dông phßng ngõa bÖnh cña L« héi ® ®−îc x¸c ®Þnh trªn 673 bÖnh
nh©n bÞ ung th− phæi t¹i Okinawa NhËt B¶n. Cuéc thö nghiÖm nµy ® quan s¸t
mèi quan hÖ gi÷a çc sè l−îng t−¬ng ®èi cña 17 lo¹i dinh d−ìng tõ thùc vËt
trong chÕ ®é ¨n, ®ång thêi quan s¸t qu¸ tr×nh diÔn ra cña c¨n bÖnh ung th−
phæi trong mét giai ®o¹n h¬n 5 n¨m [30], [31].
Trong sè ®ã, duy chØ cã L« héi lµ lo¹i dinh d−ìng tõ thùc vËt cã t¸c dông
b¶o vÖ khái bÖnh ung th−. Çc nhµ nghiªn cøu tuyªn bè: “Theo çc kÕt qu¶
dÞch tÔ häc c©y trång cho biÕt th× L« héi cã t¸c dông ng¨n chÆn çc chÊt g©y
ung th− phæi”. H¬n n÷a, L« héi cßn lµ “mét lo¹i chÊt phßng ngõa réng ri”,
hay cßn gäi lµ “mét lo¹i d−ìng chÊt phßng chèng ®−îc nhiÒu lo¹i bÖnh ung
th− cho con ng−êi” [35].
Mét nghiªn cøu t¹i Mü cho thÊy chØ nh÷ng Aloe cã thµnh phÇn nguyªn
vÑn vÒ ho¹t tÝnh sinh häc míi cã hiÖu qu¶ lµm lµnh vÕt th−¬ng, chèng viªm,
®iÒu hßa miÔn dÞch, nhuËn tr−êng, v× vËy nÕu dïng nhiÒu qua ®−êng tiªu hãa,
cã thÓ dÉn ®Õn tiªu ch¶y. Khi øng dông trong mü phÈm, Aloe cã t¸c dông lµm
Èm da, d−ìng da, håi phôc nh÷ng tÕ bµo da bÞ tæn th−¬ng [32].
Theo Tæ chøc Y tÕ ThÕ giíi, 80% d©n sè toµn cÇu sö dông çc lo¹i th¶o d−îc
truyÒn thèng ®Ó b¶o vÖ søc kháe. ViÖn Thùc vËt häc Trung Quèc kh¼ng ®Þnh, cïng
víi Trung Quèc vµ Lµo, ViÖt Nam lµ mét trong nh÷ng n−íc cã tµi nguyªn c©y thuèc
phong phó nhÊt. Tuy nhiªn, nguån c©y thuèc cña ViÖt Nam ®ang c¹n kiÖt v× ho¹t
®éng khai th¸c bõa bi vµ sù yÕu kÐm trong c«ng t¸c b¶o tån.
Theo truyÒn thuyÕt, tõ thêi Trung Hoa cæ ®¹i, c©y L« héi ®−îc di thùc
sang ViÖt Nam vµ ph¸t triÓn tèt t¹i ®©y. Nh−ng khi ®ã, Ýt ai cã thÓ nghÜ ®−îc
r»ng ®Õn nhiÒu thÕ kû sau c©y L« héi sÏ trë thµnh mét thÕ m¹nh trong ph¸t
triÓn kinh tÕ n«ng th«n, mét ph−¬ng çch trong bµi to¸n xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo
cho ng−êi n«ng d©n ViÖt Nam.
Theo NguyÔn ThiÖn Thµnh – Chñ nhiÖm bé m«n ®iÒu trÞ häc tuæi cao
Tr−êng §¹i häc Y d−îc Thµnh phè Hå ChÝ Minh, lµ ng−êi tõ l©u say mª
nghiªn cøu ¸p dông çc lîi Ých cña L« héi. Trong kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p,
®−îc biÕt çc c«ng tr×nh cña Filatov qua s¸ch b¸o, «ng ® phæ biÕn çch s¶n
xuÊt thuèc Philatop lµm tõ L« héi trong chiÕn Khu 9, gãp phÇn b¶o vÖ søc
khoÎ cho çn bé, chiÕn sÜ. N¨m 1955 sau khi tËp kÕt ra B¾c, «ng vinh dù ®−îc
sang Liªn X« dù héi nghÞ khoa häc, chóc thä nhµ b¸c häc Filatov 80 tuæi. T¹i
®©y «ng ®−îc Filatov ®Ých th©n gi¶i thÝch vÒ søc sèng kú diÖu cña L« héi.
HiÖn nay chÕ phÈm Philatop L« héi vÉn tiÕp tôc ®−îc sö dông t¹i mét
sè bÖnh viÖn cña ViÖt Nam. Quan träng h¬n n÷a trÞ liÖu Filatop ® ®−îc sö
dông réng ri ®Ó ch÷a nh÷ng c¨n bÖnh ®−îc coi lµ khã ch÷a nh−: viªm t¾c
vâng m¹c, tho¸i ho¸ hoµng ®iÓm, cËn thÞ víi xu thÕ nÆng dÇn. Cßn nhiÒu chØ
®Þnh kh¸c dïng Philatop - L« héi trong néi khoa, chuyªn khoa thÇn kinh,
ngo¹i khoa vµ còng ® cho nh÷ng kÕt qu¶ rÊt tèt.
Cuèi n¨m 2002, mét bµi viÕt nhá trªn b¸o Ninh ThuËn ® lµm nøc lßng
nhiÒu bµ con n«ng d©n miÒn Trung, vèn ph¶i chÞu nh÷ng thö th¸ch kh¾c
nghiÖt cña ®iÒu kiÖn tù nhiªn. Bµi viÕt ®ã cã néi dung nh− sau:
N«ng d©n x V¨n H¶i t¨ng thu nhËp nhê trång c©y L« héi: X V¨n H¶i
(thÞ x Phan Rang- tØnh Ninh ThuËn) cã h¬n 806 hecta diÖn tÝch ®Êt s¶n xuÊt
n«ng nghiÖp, trong ®ã cã 271 hecta ®Êt ruéng chuyªn s¶n xuÊt lóa vµ 523
hecta ®Êt rÉy vµ ®Êt lµm v−ên kh¸c. Ngoµi viÖc thÝch nghi trång çc lo¹i c©y
hµnh, tái, nho vµ b«ng v¶i, ®Êt rÉy vµ ®Êt lµm v−ên t¹i x V¨n H¶i cßn phï
hîp trång çc lo¹i c©y c«ng nghiÖp ng¾n ngµy, dµi ngµy.
Thêi gian gÇn ®©y mét sè hé ® m¹nh d¹n chuyÓn mét sè diÖn tÝch ®Êt
sang trång c©y L« héi, hiÖn ®ang ®−îc tiªu thô m¹nh trªn thÞ tr−êng.Tuy ®Êt bÞ
c»n cçi ®èi víi çc lo¹i c©y truyÒn thèng, nh−ng l¹i thÝch nghi víi c©y L« héi -
lo¹i c©y trång míi, v× c©y L« héi ph¸t triÓn tèt chØ trong vßng 3 - 4 th¸ng lµ cã
thÓ cho thu ho¹ch. Nhê chi phÝ ®Çu t− s¶n xuÊt rÊt thÊp so víi çc lo¹i c©y
kh¸c, ®Æc biÖt c©y L« héi cho thu ho¹ch liªn tôc. ChØ cÇn c¾t nh÷ng bÑ ®ñ kÝch
cì lµ b¸n ®−îc, v× vËy trong vßng mét th¸ng mçi hecta L« héi cho thu li tõ 8
®Õn 15 triÖu ®ång. Nhê cã hiÖu qu¶ trong s¶n xuÊt nªn diÖn tÝch ®Êt trång c©y
L« héi ngµy cµng thªm më réng. Theo −íc tÝnh hiÖn nay, toµn x V¨n H¶i cã
kho¶ng 35 - 40 ha ®Êt trång c©y L« héi.
Theo «ng Lª §Æng Ch−¬ng - Ban qu¶n lý th«n V¨n S¬n - V¨n H¶i cho
biÕt: chi phÝ s¶n xuÊt c©y L« héi thÊp so víi çc lo¹i c©y trång kh¸c, ®ång thêi
phï hîp víi thæ nh−ìng cña ®Þa ph−¬ng nªn n«ng d©n më réng diÖn tÝch. Tuy
nhiªn, viÖc më réng diÖn tÝch s¶n xuÊt c©y L« héi mang tÝnh tù ph¸t vµ kh«ng
cã sù qu¶n lý h−íng dÉn ch¨m sãc cña ngµnh chøc n¨ng nªn n«ng d©n ®ang
gÆp khã kh¨n nhÊt lµ gi¸ c¶ tr«i næi, bÊp bªnh.
Do kh«ng n¾m v÷ng ph−¬ng ph¸p ch¨m sãc nªn c©y L« héi hiÖn nay cã
xuÊt hiÖn mét sè bÖnh, trong lóc ®ã thÞ tr−êng tiªu thô ®ßi hái s¶n phÈm ®¹t
chÊt l−îng vµ ®óng kÝch cì quy ®Þnh. V× vËy, n«ng d©n ®Þa ph−¬ng rÊt mong
ngµnh chøc n¨ng quan t©m h−íng dÉn cho n«ng d©n çch ch¨m sãc còng nh−
æn ®Þnh gi¸ c¶ tiªu thô ®Ó n«ng d©n an t©m s¶n xuÊt c©y L« héi - lo¹i c©y cã
nhiÒu triÓn väng t¹i x V¨n H¶i nh− hiÖn nay. Nh− vËy lµ mét h−íng lµm ¨n
míi, nhiÒu høa hÑn ® më ra cho bµ con n«ng d©n miÒn Trung kh« nãng bëi
giã Lµo çt tr¾ng.
RÊt nhanh chãng, loµi c©y nµy ® thu hót ®−îc sù quan t©m cña nhiÒu
ng−êi. CÇn ph¶i ch¨m sãc lo¹i c©y nµy nh− thÕ nµo? Vô mïa gieo trång vµ thu
ho¹ch ®−îc tÝnh to¸n ra sao? Nh÷ng th¾c m¾c liªn tiÕp ®−îc göi vÒ çc phßng
n«ng nghiÖp cña ®Þa ph−¬ng vµ nhiÒu c¬ quan truyÒn th«ng b¸o chÝ. Çc nhµ
khoa häc còng ® vµo cuéc ®Ó kÞp thêi hç trî gi¶i ®¸p nh÷ng th¾c m¾c vÒ vÊn
®Ò kü thuËt cho ng−êi n«ng d©n, theo ®ã, ng−êi n«ng d©n ® hoµn toµn cã thÓ
yªn t©m khi biÕt ®−îc r»ng: c©y L« héi lµ mét lo¹i c©y trång c¹n, cã kh¶ n¨ng
thÝch nghi víi nhiÒu lo¹i ®Êt kh¸c nhau, viÖc ch¨m sãc kh«ng qu¸ phøc t¹p,
cho hiÖu qu¶ kinh tÕ cao. Ng−êi d©n hoµn toµn cã thÓ tù tin trång c©y L« héi
trªn diÖn tÝch ®Êt cña m×nh [12].
ë n−íc ta, c©y L« héi cã thÓ trång ®−îc ë nhiÒu n¬i, nh−ng sinh tr−ëng vµ
ph¸t triÓn tèt ë nh÷ng khu vùc cã sè ngµy n¾ng trong n¨m cao nh− khu vùc miÒn
Trung vµ T©y Nguyªn. Khi trång c©y L« héi, n«ng d©n kh«ng ph¶i ®Çu t− ban
®Çu nhiÒu, kü thuËt ch¨m sãc ®¬n gi¶n vµ trång mét lÇn cã thÓ thu h¸i l©u dµi.
VÒ mÆt chuyªn m«n, L« héi muèn cã d−îc tÝnh ®ßi hái ph¶i qua mét
qui tr×nh trång trät, thu h¸i g¾t gao chø kh«ng ph¶i lo¹i nµo còng cã thÓ dïng
kÌm thuèc, lµm thùc phÈm dinh d−ìng [29].
Nh− vËy tõ mét c©y lo¹i quen thuéc trong d©n gian, L« héi hiÖn ®ang lµ
nguån d−îc liÖu "vµng rßng". Kh«ng cã g× thuyÕt phôc bµ con n«ng d©n h¬n
lµ nh÷ng g× hä ® vµ ®ang ®−îc chøng kiÕn: chØ trong mét thêi gian ng¾n, hiÖn
nay Ninh ThuËn lµ mét trong nh÷ng tØnh cã diÖn tÝch c©y L« héi nhiÒu nhÊt.
C©y d−îc liÖu nµy chñ yÕu ®−îc trång trªn nh÷ng vïng ®Êt çt vµ pha
çt ven biÓn, canh t¸c çc lo¹i c©y trång kh¸c kÐm hiÖu qu¶. Nhê ®ã ®êi sèng
cña bµ con n«ng d©n ® tõng b−íc khëi s¾c. Tuy nhiªn, ®Ó viÖc chuyÓn h−íng
c©y trång thùc sù ®¹t ®−îc hiÖu qu¶ cao, ng−êi n«ng d©n vÉn rÊt cÇn sù hç trî
vÒ chuyªn m«n vµ nghiÖp vô cña çc nhµ khoa häc.
Bªn c¹nh nh÷ng hiÖu qu¶ vÒ kinh tÕ, viÖc ph¸t triÓn c©y L« héi cßn cã ý
nghÜa vÒ mÆt x héi vµ b¶o vÖ m«i tr−êng sinh th¸i. Kh«ng Ýt lÇn chóng ta ®
nghe ®−îc lêi c¶nh b¸o vÒ nguy c¬ c¹n kiÖt çc nguån d−îc liÖu ViÖt Nam. HiÖn
nay, nhiÒu loµi c©y thuèc quý cña ViÖt Nam ®øng tr−íc nguy c¬ tuyÖt chñng,
trong ®ã 31 loµi ë møc bÞ ®e däa tuyÖt chñng cao. Çc c©y thuèc tr−íc kia cã thÓ
khai th¸c hµng chôc ngh×n tÊn/n¨m nh−: ba kÝch, ®¼ng s©m, hoµng tinh ® gi¶m
râ rÖt. § tõng cã thêi kú sù v¾ng bãng c©y L« héi trong ®êi sèng vµ tù nhiªn, sù
thê ¬ cña ng−êi n«ng d©n vÒ loµi c©y nµy khiÕn çc nhµ khoa häc kh«ng khái lo
ng¹i vÒ kh¶ n¨ng thu hÑp c©y L« héi trªn toµn lnh thæ [12].
¤ng Ng« Quèc LuËt, ViÖn D−îc liÖu cho biÕt: ë çc khu b¶o tån thiªn
nhiªn, t×nh tr¹ng khai th¸c c©y thuèc rÊt tïy tiÖn. T¹i khu b¶o tån thiªn nhiªn
B×nh Ch©u, Ph−íc Böu (Bµ RÞa - Vòng Tµu), tõ n¨m 1998 h»ng ngµy cã
kho¶ng 5 - 10 ng−êi tù do vµo rõng lÊy d©y ký ninh (trÞ sèt rÐt) vµ vËn chuyÓn
ra khái rõng mét çch c«ng khai víi sè l−îng kho¶ng 80-100kg d©y
t−¬i/ng−êi. Do ®ã, sè loµi ký ninh ngµy cµng suy gi¶m vµ lo¹i c©y nµy hiÖn ®
trë nªn hiÕm thÊy ë ®©y.
T¹i khu b¶o tån thiªn nhiªn Ta Kou (B×nh ThuËn), thÇn x¹ (mét d−îc
liÖu cã c«ng dông chÝnh lµ trÞ viªm xoang) bÞ khai th¸c víi sè l−îng lín, b¸n
c«ng khai cho kh¸ch thËp ph−¬ng. Gi¶i ph¸p ®−îc nhiÒu ng−êi ®−a ra lµ Nhµ
n−íc cÇn quan t©m h¬n n÷a ®Õn viÖc nghiªn cøu, b¶o tån ®a d¹ng sinh häc,
trong ®ã cÇn chó träng ®Õn lÜnh vùc c©y thuèc ë v−ên quèc gia vµ khu b¶o tån
thiªn nhiªn.
Bµ §Æng ThÞ Hoa, Trung t©m Khoa häc X héi vµ Nh©n v¨n Quèc gia,
Dù ¸n trång 5 triÖu ha rõng míi chØ quan t©m ®Õn c©y lÊy gç, c©y nguyªn liÖu
vµ c©y ¨n qu¶ chø ch−a chó ý ®Õn c©y d−îc liÖu, trong khi gi¸ trÞ hµng hãa cña
lo¹i c©y nµy rÊt cao. Ch¼ng h¹n nh−: sè tiÒn thu ®−îc tõ 0,2 hecta sa nh©n
còng t−¬ng ®−¬ng víi thu nhËp tõ 1,5 hecta dong riÒng. V× vËy, ®Ó ph¸t triÓn
nguån d−îc liÖu, cã thÓ më réng viÖc trång c©y thuèc nh− mét lo¹i c©y xãa
®ãi gi¶m nghÌo t¹i nh÷ng n¬i cã ®iÒu kiÖn thiªn nhiªn thÝch hîp. Do ®ã cã thÓ
thÊy h−íng ®i cña bµ con n«ng d©n Ninh ThuËn hiÖn nay lµ mét h−íng ®i
®óng ®¾n vµ cÇn nh©n réng [12],[18].
C©y L« héi ®−îc sö dông rÊt nhiÒu trong çc bµi thuèc ®«ng y cæ
truyÒn, çc s¶n phÈm chiÕt suÊt tõ L« héi ®−îc biÕt ®Õn nhiÒu trong nh÷ng
n¨m gÇn ®©y [1].Tuy nhiªn çc nghiªn cøu cô thÓ vÒ nh©n gièng, s¶n xuÊt, chÕ
biÕn cßn rÊt míi mÎ. HiÖn nay míi cã mét sè c¬ së nh− ViÖn nghiªn cøu d−îc
liÖu, ViÖn sinh häc nhiÖt ®íi, Së Khoa häc C«ng nghÖ mét sè ®Þa ph−¬ng ®Æt
vÊn ®Ò nghiªn cøu.
2.3. C¬ së khoa häc cña ph−¬ng ph¸p nh©n gièng v« tÝnh b»ng kü thuËt
gi©m cµnh, gi©m hom
* C¬ së khoa häc
Khi cã t¸c ®éng c¾t cµnh th× auxin sÏ ®−îc h×nh thµnh mét çch nhanh
chãng t¹i ®Ønh sinh tr−ëng vµ çc c¬ quan non, sau ®ã qua hÖ thèng m¹ch libe,
auxin ®−îc vËn chuyÓn vÒ phÇn vÕt c¾t cµnh chiÕt, cµnh gi©m ®Ó kÝch thÝch t¹o
rÔ bÊt ®Þnh. Ng−êi ta chia sù h×nh thµnh rÔ bÊt ®Þnh lµm ba giai ®o¹n :
- Giai ®o¹n ph¶n ph©n ho¸ cña tÕ bµo t−îng tÇng trë l¹i chøc n¨ng ph©n
chia cña m« ph©n sinh t¹o khèi tÕ bµo bÊt ®Þnh (callus). L−îng auxin lín ®Ó
ph¶n ph©n ho¸ tÕ bµo (10-4 - 10-5 g/cm3)
- Giai ®o¹n t¸i ph©n ho¸ : çc tÕ bµo bÊt ®Þnh t¸i ph©n ho¸ h×nh thµnh
mÇm rÔ bÊt ®Þnh cÇn l−îng auxin thÊp h¬n (10-7 g/cm3).
- Giai ®o¹n sinh tr−ëng cña mÇm rÔ ®Ó h×nh thµnh rÔ bÊt ®Þnh. L−îng
auxin cÇn rÊt thÊp (10-11 - 10-12 g/cm3) hoÆc kh«ng cÇn.
Th−êng sö dông çc chÊt thuéc nhãm auxin ngo¹i sinh ®Ó kÝch thÝch sù
t¹o rÔ bÊt ®Þnh nhanh vµ hiÖu qu¶ trong kü thuËt gi©m chiÕt cµnh: IBA, α-
NAA, 2,4D...
* ¦u ®iÓm cña ph−¬ng ph¸p gi©m cµnh, gi©m hom
- C©y con gi÷ nguyªn tÝnh tr¹ng cña c©y mÑ, c©y ®ång ®Òu thuËn tiÖn cho
qu¸ tr×nh ch¨m sãc, thu ho¹ch.
- Thêi gian nh©n gièng t−¬ng ®èi nhanh, hÖ sè nh©n gièng cao.
- Chu kú khai th¸c ng¾n, hiÖu qu¶ kinh tÕ cao.
2.4. Kü thuËt nu«i cÊy m«, tÕ bµo vµ øng dông trong nh©n gièng v« tÝnh
c©y trång
2.4.1. C¬ së khoa häc cña ph−¬ng ph¸p nu«i cÊy m«, tÕ bµo
Nu«i cÊy m«, tÕ bµo thùc vËt lµ lÜnh vùc nu«i cÊy çc nguyªn liÖu thùc
vËt hoµn toµn s¹ch çc vi sinh vËt trªn m«i tr−êng nh©n t¹o, trong ®iÒu kiÖn v«
trïng [1].
C¬ së lý luËn cña ph−¬ng ph¸p nu«i cÊy m«, tÕ bµo thùc vËt dùa trªn
häc thuyÕt vÒ tÝnh toµn n¨ng cña tÕ bµo. Cuèi thÕ kû 19 ®Çu thÕ kû 20 nhµ sinh
lý thùc vËt ng−êi §øc Haberlandt (1902) ® ph¸t biÓu tÝnh toµn n¨ng cña tÕ
bµo nh− sau: mçi tÕ bµo bÊt kú cña mét c¬ thÓ sinh vËt ®a bµo ®Òu cã kh¶ n¨ng
tiÒm tµng ®Ó ph¸t triÓn thµnh mét ç thÓ hoµn chØnh [1], [7].
Theo quan niÖm cña sinh häc hiÖn ®¹i th× mçi tÕ bµo riªng rÏ ® ph©n
hãa ®Òu mang toµn bé l−îng th«ng tin di truyÒn cÇn thiÕt vµ ®ñ cña c¶ c¬ thÓ
sinh vËt ®ã. Khi gÆp ®iÒu kiÖn thÝch hîp, mçi tÕ bµo ®Òu cã thÓ ph¸t triÓn
thµnh mét ç thÓ hoµn chØnh. Cho ®Õn nay con ng−êi ® hoµn toµn chøng
minh ®−îc kh¶ n¨ng t¸i sinh mét c¬ thÓ thùc vËt hoµn chØnh tõ mét tÕ bµo
riªng rÏ.
Trong nu«i cÊy in vitro, tÕ bµo thùc vËt thÓ hiÖn tÝnh toµn n¨ng th«ng
qua sù ph¶n ph©n ho¸ vµ ph©n ho¸ cña tÕ bµo.
C¬ thÓ thùc vËt tr−ëng thµnh lµ mét chÝnh thÓ thèng nhÊt bao gåm nhiÒu
c¬ quan chøc n¨ng kh¸c nhau.Tuy nhiªn tÊt c¶ çc lo¹i tÕ bµo ®ã ®Òu b¾t
nguån tõ mét tÕ bµo ®Çu tiªn (tÕ bµo hîp tö). ë giai ®o¹n ®Çu, tÕ bµo hîp tö
tiÕp tôc ph©n chia h×nh thµnh nhiÒu tÕ bµo ph«i sinh ch−a mang chøc n¨ng
riªng biÖt (chuyªn hãa).
Sau ®ã tõ çc tÕ bµo ph«i sinh nµy chóng tiÕp tôc ®−îc biÕn ®æi thµnh
çc tÕ bµo chuyªn hãa ®Æc hiÖu cho çc m«, c¬ quan cã chøc n¨ng kh¸c
nhau.Sù ph©n hãa tÕ bµo lµ sù chuyÓn çc tÕ bµo ph«i sinh thµnh çc tÕ bµo m«
chuyªn hãa, ®¶m nhËn çc chøc n¨ng kh¸c nhau.
TÕ bµo ph«i sinh —> TÕ bµo dn —>TÕ bµo ph©n hãa cã chøc n¨ng riªng biÖt.
Tuy nhiªn, khi tÕ bµo ® ph©n hãa thµnh çc tÕ bµo cã chøc n¨ng
chuyªn, chóng kh«ng hoµn toµn mÊt kh¶ n¨ng biÕn ®æi cña m×nh. Trong
tr−êng hîp cÇn thiÕt, ë ®iÒu kiÖn thÝch hîp, chóng l¹i cã thÓ trë vÒ d¹ng tÕ bµo
ph«i sinh vµ ph©n chia m¹nh mÏ.
Qu¸ tr×nh ®ã gäi lµ ph¶n ph©n hãa tÕ bµo, ng−îc l¹i víi sù ph©n hãa tÕ bµo.
Ph©n hãa tÕ bµo
TÕ bµo ph«i sinh TÕ bµo dn TÕ bµo chuyªn hãa
Ph¶n ph©n hãa tÕ bµo
VÒ b¶n chÊt th× sù ph©n hãa vµ ph¶n ph©n hãa lµ mét qóa tr×nh ho¹t
hãa, øc chÕ çc gen. T¹i mét thêi ®iÓm nµo ®ã trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ç
thÓ, cã mét sè gen ®−îc ho¹t hãa (mµ vèn tr−íc nay bÞ øc chÕ) ®Ó cho ta tÝnh
tr¹ng míi, cßn mét sè gen kh¸c l¹i bÞ ®×nh chØ ho¹t ®éng. §iÒu nµy x¶y ra theo
mét ch−¬ng tr×nh ® ®−îc m hãa trong cÊu tróc cña ph©n tö ADN cña mçi tÕ
bµo khiÕn qu¸ tr×nh sinh tr−ëng ph¸t triÓn cña c¬ thÓ thùc vËt lu«n ®−îc hµi hßa.
MÆt kh¸c, khi tÕ bµo n»m trong mét khèi m« cña c¬ thÓ th−êng bÞ øc chÕ bëi
çc tÕ bµo xung quanh. Khi t¸ch riªng tõng tÕ bµo hoÆc gi¶m kÝch th−íc cña
khèi m« sÏ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho sù ho¹t hãa çc gen cña tÕ bµo.
Qu¸ tr×nh ph¸t sinh h×nh th¸i trong nu«i cÊy m«, tÕ bµo thùc vËt thùc
chÊt lµ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh ph©n hãa vµ ph¶n ph©n hãa tÕ bµo.
2.4.2. Giíi thiÖu çc b−íc trong kü thuËt nh©n gièng in vitro
Sù thµnh c«ng hay thÊt b¹i cña nh©n gièng v« tÝnh phô thuéc phÇn lín
vµo viÖc thùc hiÖn çc b−íc nh©n gièng in vitro. Quy tr×nh nµy bao gåm çc
giai ®o¹n sau:
Giai ®o¹n chuÈn bÞ
§©y lµ b−íc ®Çu tiªn cña quy tr×nh nh©n gièng. Tuú theo ®iÒu kiÖn, giai
®o¹n nµy kÐo dµi tõ 3- 6 th¸ng.
Giai ®o¹n nµy gåm çc kh©u nh−: chän läc c©y mÑ ®Ó lÊy mÉu (c©y mÑ
th−êng lµ c©y −u viÖt, khoÎ, cã trÝ vÞ kinh tÕ) chän c¬ quan ®Ó lÊy mÉu (th−êng
lµ chåi ®Ønh, chåi n¸ch, chåi ngñ, l¸ non, ®Çu rÔ). M« chän ®Ó nu«i cÊy th−êng
lµ çc m« cã kh¶ n¨ng t¸i sinh cao trong èng nghiÖm, s¹ch bÖnh, gi÷ ®−îc çc
®Æc tÝnh quý cña c©y mÑ.
Sau ®ã chän chÕ ®é khö trïng thÝch hîp lµm sao ®Ó lÊy mÉu cÊy bÞ
nhiÔm lµ thÊp nhÊt, ®ång thêi kh¶ n¨ng sinh tr−ëng vµ ph¸t triÓn vÉn tèt.
Ph−¬ng ph¸p v« trïng mÉu cÊy dïng ®Ó khö trïng lµ cån 70%, HgCl2, NaOCl,
Ca(ClO3)2, H2O2 . Nång ®é chÊt chÊt khö trïng ®−îc chän trªn c¬ së thùc tiÔn
thÝ nghiÖm, theo nguyªn t¾c m« non nång ®é thÊp, m« giµ nång ®é cao, cã
nhiÒu tr−êng hîp ph¶i phèi hîp hai hay nhiÒu chÊt khö trïng víi nhau. Còng
cã thÓ bæ sung çc chÊt kh¸ng nÊm vµ vi khuÈn vµo m«i tr−êng nh»m t¨ng
hiÖu qu¶ khö trïng [23].
Thêi gian khö trïng ®−îc x¸c ®Þnh b»ng thùc nghiÖm ®èi víi tõng loµi
c©y, lo¹i m« hoÆc m« nu«i cÊy. Nh×n chung, m« non khö trïng trong thêi gian
ng¾n, m« giµ trong thêi gian dµi h¬n.
Giai ®o¹n khëi ®éng mÉu cÊy
Sau khi khö trïng, ta ®−a mÉu vµo nu«i cÊy in vitro trªn m«i tr−êng
dinh d−ìng nh©n t¹o thÝch hîp ®Ó t¸i sinh m« cÊy. M«i tr−êng nµy ®−îc x¸c
lËp cho tõng lo¹i c©y, lo¹i m« nu«i cÊy. Çc mÉu nu«i cÊy nÕu kh«ng bÞ nhiÔm
khuÈn, nÊm hoÆc virus sÏ ®−îc l−u gi÷ ë phßng nu«i cÊy víi ®iÒu kiÖn nhiÖt
®é, ¸nh s¸ng phï hîp. Sau mét thêi gian nhÊt ®Þnh, tõ mÉu nu«i cÊy ban ®Çu
sÏ xuÊt hiÖn çc côm tÕ bµo hoÆc c¬ quan (chåi, côm chåi, rÔ) hoÆc çc ph«i
v« tÝnh cã ®Æc tÝnh gÇn nh− ph«i h÷u tÝnh. §©y sÏ lµ nh÷ng vËt liÖu khëi ®Çu
®Ó cho qu¸ tr×nh nh©n nhanh tiÕp ®ã.
Giai ®o¹n nh©n nhanh
Khi mÉu cÊy s¹ch ® ®−îc t¹o ra vµ tõ ®ã nh©n ®−îc çc côm chåi, çc
ph«i v« tÝnh sinh tr−ëng tèt, qu¸ tr×nh nu«i cÊy sÏ b−íc vµo giai ®o¹n nh©n
nhanh. Ng−êi ta cÇn thu ®−îc tèc ®é nh©n nhanh cao nhÊt trong ®iÒu kiÖn nu«i
cÊy vµ thµnh phÇn m«i tr−êng ® ®−îc tèi −u ho¸ nh»m ®¹t ®−îc môc tiªu nµy.
Quy tr×nh cÊy chuyÓn ®Ó nh©n nhanh chåi th−êng kÐo dµi trong kho¶ng 1 – 2
th¸ng tuú mçi lo¹i c©y.
Giai ®o¹n t¹o c©y hoµn chØnh
Çc chåi h×nh thµnh trong qu¸ tr×nh nu«i cÊy cã thÓ tù ph¸t sinh rÔ,
nh−ng th«ng th−êng çc chåi nµy ph¶i ®−îc cÊy sang mét m«i tr−êng kh¸c ®Ó
kÝch thÝch t¹o rÔ. ë giai ®o¹n nµy ph¶i t¹o c©y trong èng nghiÖm ph¸t triÓn
c©n ®èi vÒ th©n, l¸, rÔ ®Ó ®¹t tiªu chuÈn cña mét c©y gièng [14].
Giai ®o¹n v−ên −¬m

§©y lµ giai ®o¹n ®¸nh gi¸ tÝnh hiÖn thùc cña qu¸ tr×nh nh©n gièng in
vitro khi chuyÓn c©y tõ ®iÒu kiÖn v« trïng cña phßng thÝ nghiÖm ra ngoµi tù
nhiªn. Khi ®−a èng nghiÖm ra ngoµi v−ên −¬m, nh»m gi¶m ®i hiÖn t−îng
“sèc” do thay ®æi m«i tr−êng cÇn cã giai ®o¹n thÝch nghi. Qu¸ tr×nh thÝch nghi
víi ®iÒu kiÖn ngoµi cña c©y yªu cÇu ph¶i ch¨m sãc ®Æc biÖt, do ®ã ë giai ®o¹n
nµy cÇn chñ ®éng ®Ó ®iÒu khiÓn ®−îc qu¸ tr×nh chiÕu s¸ng, dinh d−ìng vµ gi÷
n−íc còng nh− lùa chän çc gi¸ thÓ thÝch hîp vµo trong ®iÒu kiÖn çch ly s¹ch
bÖnh ®Ó çc c©y con ®¹t tû lÖ sèng cao.
2.4.3. ý nghÜa trong c«ng t¸c nh©n gièng v« tÝnh c©y trång
Nh− chóng ta ® biÕt khi nh©n gièng b»ng h¹t kh«ng ®¶m b¶o truyÒn ®Çy
®ñ çc ®Æc tÝnh di truyÒn quý cña bè mÑ cho hËu thÕ v× vËy hËu thÕ cã xu h−íng
ph©n ly theo çc ®Þnh luËt cña Mendel. Ngay c¶ khi truyÒn ®¹t ®−îc çc tÝnh
tr¹ng di truyÒn cña bè mÑ th× nh©n gièng b»ng h¹t vÉn gÆp mét sè khã kh¨n
nh−: mét sè lo¹i h¹t nhá tû lÖ n¶y mÇm thÊp, thêi gian n¶y mÇm dµi, nhiÒu lo¹i
c©y gç quý cã chu kú ra qu¶ dµi, trong nh÷ng tr−êng hîp nµy th× nh©n gièng v«
tÝnh nãi chung vµ nu«i cÊy m« nãi riªng cã ý nghÜa lín h¬n [17].
Theo NguyÔn Quang Th¹ch (1995), [14]. Nh©n gièng v« tÝnh b»ng nu«i
cÊy m« víi −u ®iÓm næi bËt lµ cã thÓ t¹o ra hµng lo¹t çc ç thÓ ®ång nhÊt vÒ
mÆt di truyÒn tõ mét ç thÓ ban ®Çu víi hÖ sè nh©n gièng cao ë quy m« c«ng
nghiÖp cã thÓ ®−îc øng dông ®Ó:
+ Nh©n nhanh çc gièng c©y trång cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao hoÆc khã nh©n
gièng b»ng ph−¬ng ph¸p nh©n gièng th«ng th−êng kh¸c.
+ Duy tr× vµ nh©n nhanh nh÷ng kiÓu gen quý, ®Æc biÖt lµ nh÷ng kiÓu gen cã
nguy c¬ bÞ tuyÖt chñng nh»m môc ®Ých lµm nguyªn liÖu khëi ®Çu cho viÖc t¹o
gièng c©y trång.
+ Duy tr× vµ nh©n nhanh nh÷ng dßng bè mÑ ®ång hîp tö ®Ó phôc vô cho
c«ng t¸c t¸i s¶n xuÊt h¹t lai.
+ T¹o ra çc c©y s¹ch bÖnh virus nh»m phôc tr¸ng gièng c©y trång.
+ B¶o qu¶n nguån gen thùc vËt.
3. §èi t−îng, néi dung vμ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu
3.1. §èi t−îng

- §Ò tµi ®−îc tiÕn hµnh trªn c©y L« héi dßng Aloe vera Linne. Sinensis. Berger
(L« héi l¸ nhá) ®−îc cung cÊp tõ ViÖn nghiªn cøu c©y d−îc liÖu Trung −¬ng.
+ §èi víi kü thuËt nh©n gièng in vitro, chóng t«i sö dông vËt liÖu ban
®Çu lµ chåi ®Ønh cña c©y L« héi ®−îc trång trong v−ên −¬m tõ c©y gièng cã
nguån gèc in vitro.
+ §èi víi kü thuËt gi©m hom, chóng t«i sö dông çc ®o¹n th©n cña c©y
L« héi tr−ëng thµnh (1n¨m tuæi) trång trong v−ên −¬m tõ c©y gièng in vitro.
- ChÊt ®iÒu tiÕt sinh tr−ëng (§TST): auxin, Xytokinin (BAP).
- ChÕ phÈm dinh d−ìng : Thµnh phÇn bao gåm 10% dung dÞch dinh d−ìng MS
(Muraskige & Skoog) + 5ppm BAP (Benzyl Adenin Purin) ®−îc s¶n xuÊt t¹i
Trung t©m øng dông & chuyÓn giao tiÕn bé KH&CN - Së KHCN VÜnh Phóc.
3.2. Néi dung nghiªn cøu
3.2.1. Nghiªn cøu ph−¬ng ph¸p nh©n gièng v« tÝnh b»ng kü thuËt nu«i cÊy
in vitro
a. Giai ®o¹n t¹o vËt liÖu ban ®Çu in vitro
ThÝ nghiÖm1: Nghiªn cøu ¶nh h−ëng cña chÕ ®é khö trïng ®Õn kh¶ n¨ng
sèng cña mÉu cÊy.
LÇn 1 LÇn 2
Sè mÉu thÝ
CT Thêi gian Thêi gian Ký hiÖu
nghiÖm
(phót) (phót)
CT1 3 0 30 §¬n 3’
CT2 5 0 30 §¬n 5’
CT3 7 0 30 §¬n 7’
CT4 2 1 30 KÐp 2’+1’
CT5 3 2 30 KÐp 3’+2’
CT6 4 3 30 KÐp 4’+3’
ThÝ nghiÖm 2: Nghiªn cøu ¶nh h−ëng cña thêi ®iÓm lÊy mÉu ®Õn kh¶
n¨ng t¸i chåi cña mÉu cÊy.
Thêi ®iÓm lÊy mÉu ®−îc tiÕn hµnh trªn 4 thêi vô sau :
Sè mÉu thÝ
CT Thêi ®iÓm lÊy mÉu Ký hiÖu
nghiÖm
CT1 Vô Thu (09/2006) 30 Vô Thu
CT2 Vô §«ng (12/2006) 30 Vô §«ng
CT3 Vô Xu©n (03/2007) 30 Vô Xu©n
CT4 Vô HÌ (06/2007) 30 Vô HÌ
b. Giai ®o¹n nh©n nhanh

ThÝ nghiÖm 3:
Nghiªn cøu ¶nh h−ëng cña hµm l−îng Benzyl Adenin Purin (BAP)
®Õn kh¶ n¨ng nh©n nhanh chåi.
BAP Sè mÉu thÝ
CT Ký hiÖu
(mg/l) nghiÖm
CT1 0 50 §/C
CT2 0,5 50 0,5 BA
CT3 1,0 50 1,0 BA
CT4 1,5 50 1,5 BA
CT5 2,0 50 2,0 BA
CT6 2,5 50 2,5 BA
CT7 3,0 50 3,0 BA
ThÝ nghiÖm 4: Nghiªn cøu ¶nh h−ëng cña hµm l−îng Kinetin ®Õn kh¶
n¨ng nh©n nhanh chåi.
Kinetin Sè mÉu thÝ
CT Ký hiÖu
(mg/l) nghiÖm
CT1 0 50 §/C
CT2 0,5 50 0,5 Ki
CT3 1,0 50 1,0 Ki
CT4 1,5 50 1,5 Ki
CT5 2,0 50 2,0 Ki
CT6 2,5 50 2,5 Ki
CT7 3,0 50 3,0 Ki
ThÝ nghiÖm 5: Nghiªn cøu ¶nh h−ëng cña tæ hîp BAP + α- NAA ®Õn kh¶
BAP α - NAA Sè mÉu thÝ
CT Ký hiÖu
(mg/l) (mg/l) nghiÖm
CT1 2,5 0 50 §/C

CT2 2,5 0,2 50 0,2 NAA
CT3 2,5 0,4 50 0,4 NAA
CT4 2,5 0,6 50 0,6 NAA
CT5 2,5 0,8 50 0,8 NAA
CT6 2,5 1,0 50 1,0 NAA
Ghi chó: 2,5 mg/l BAP lµ c«ng thøc tèi −u cña thÝ nghiÖm 3
ThÝ nghiÖm 6: Nghiªn cøu ¶nh h−ëng cña tæ hîp BAP + IAA ®Õn kh¶
BAP IAA Sè nghiÖm thÝ
CT Ký hiÖu
(mg/l) (mg/l) nghiÖm
CT1 2,5 0 50 §/C
CT2 2,5 0,2 50 0,2 IAA
CT3 2,5 0,4 50 0,4 IAA
CT4 2,5 0,6 50 0,6 IAA
CT5 2,5 0,8 50 0,8 IAA
CT6 2,5 1,0 50 1,0 IAA
Ghi chó: 2,5mg/l BAP lµ c«ng thøc tèi −u cña thÝ nghiÖm 3
c.Giai ®o¹n t¹o c©y hoµn chØnh
ThÝ nghiÖm 7: Nghiªn cøu ¶nh h−ëng cña hµm l−îng α - NAA trong m«i
tr−êng ®Õn kh¶ n¨ng ra rÔ cña chåi L« héi in vitro.
α-NAA
CT Sè mÉu thÝ nghiÖm Ký hiÖu
(mg/l)
CT1 0 50 §/C
CT2 0,1 50 0,1 NAA
CT3 0,3 50 0,3 NAA
CT4 0,5 50 0,5 NAA
CT5 0,7 50 0,7 NAA
ThÝ nghiÖm 8: Nghiªn cøu ¶nh h−ëng cña hµm l−îng IBA trong m«i
tr−êng ®Õn kh¶ n¨ng ra rÔ cña chåi L« héi t¹o c©y hoµn chØnh.
IBA
CT Sè mÉu thÝ nghiÖm Ký hiÖu
(mg/l)
CT1 0 50 §/C
CT2 0,1 50 0,1 IBA
CT3 0,3 50 0,3 IBA
CT4 0,5 50 0,5 IBA
CT5 0,7 50 0,7 IBA
ThÝ nghiÖm 9: Nghiªn cøu ¶nh h−ëng cña hµm l−îng than ho¹t tÝnh ®Õn
kh¶ n¨ng ra rÔ t¹o c©y hoµn chØnh.
Than ho¹t tÝnh Sè mÉu thÝ
CT Ký hiÖu
(g/l) nghiÖm
CT1 0 50 §/C
CT2 0,3 50 0,3 THT

CT3 0,5 50 0,5 THT
CT4 0,7 50 0,7 THT
CT5 1,0 50 1,0 THT
d. Giai ®o¹n sau in vitro

ThÝ nghiÖm 10: Nghiªn cøu ¶nh h−ëng cña thêi vô ra c©y ®Õn tû lÖ sèng
cña c©y con giai ®o¹n v−ên −¬m.
CT Thêi vô Sè c©y thÝ nghiÖm
CT1 Vô Thu 100
CT2 Vô §«ng 100
CT3 Vô Xu©n 100
CT4 Vô HÌ 100
ThÝ nghiÖm11: Nghiªn cøu ¶nh h−ëng cña gi¸ thÓ ra c©y ®Õn tû lÖ sèng
cña c©y con ngoµi v−ên −¬m.
CT Gi¸ thÓ Sè c©y thÝ nghiÖm
CT1 TrÊu hun 100

CT2 Çt mÞn 100
CT3 TrÊu hun + Çt mÞn (tØ lÖ 1:1) 100
3.2.2. Ph−¬ng ph¸p gi©m hom th©n

ThÝ nghiÖm 12: Nghiªn cøu ¶nh h−ëng cña thêi vô huû ®Ønh sinh tr−ëng
®Õn kh¶ n¨ng ph¸t sinh chåi n¸ch t¹o vËt liÖu gi©m hom th©n c©y L« héi.
STT C«ng thøc thÝ nghiÖm Ký hiÖu

1 Hñy ®Ønh sinh tr−ëng th¸ng 3 Hñy §ST T3
ThÝ nghiÖm 13: Nghiªn cøu ¶nh h−ëng cña viÖc xö lý IBA ®Õn kh¶ n¨ng
ra rÔ vµ n¶y mÇm ®o¹n hom th©n c©y L« héi.
STT C«ng thøc thÝ nghiÖm Ký hiÖu
1 Xö lý n−íc l (§èi chøng) §/C
2 IBA d¹ng bét IBA bét
3 IBA 10 ppm 10 IBA
4 IBA 50 ppm 50 IBA
5 IBA 100 ppm 100 IBA
ThÝ nghiÖm 14: Nghiªn cøu ¶nh h−ëng cña viÖc phun chÕ phÈm dinh
d−ìng ®Õn kh¶ n¨ng ph¸t sinh chåi n¸ch c©y L« héi.
STT C«ng thøc Ký hiÖu

1 Phun n−íc l §/C
2 Phun chÕ phÈm Phun CP
Ghi chó: ChÕ phÈm dinh d−ìng lµ dung dÞch MS 10% + 5ppm BAP, phun 10
ngµy/lÇn.
3.3. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu

* Çc thÝ nghiÖm trong kü thuËt nu«i cÊy in vitro
- ThÝ nghiÖm ®−îc bè trÝ ngÉu nhiªn víi 3 lÇn lÆp l¹i, mçi lÇn lÆp 30 - 100
b×nh tïy tõng thÝ nghiÖm. Thêi gian theo dâi 1tuÇn/ lÇn.
- Mçi b×nh cÊy ®ång ®Òu 1 chåi
- Çc b×nh nu«i cÊy in vitro ®−îc ®Æt trong phßng nu«i cã chÕ ®é chiÕu
s¸ng: 16 giê s¸ng/8 giê tèi víi c−êng ®é ¸nh s¸ng 2.500 – 3.000 Lux.
- NhiÖt ®é phßng nu«i: 25 ± 20C.
- §é Èm kh«ng khÝ: 50 – 60%.
* Çc thÝ nghiÖm trong kü thuËt gi©m hom th©n.
- ThÝ nghiÖm ®−îc bè trÝ ngÉu nhiªn víi 3 lÇn lÆp l¹i, mçi lÇn lÆp l¹i 15 -
35 hom (c©y) tïy theo tõng thÝ nghiÖm.
- Thêi gian theo dâi : 30 ngµy/ lÇn
3.3.1. ChuÈn bÞ m«i tr−êng nu«i cÊy in vitro

- Sö dông m«i tr−êng MS (Muraskige & Skoog, 1962 – phô lôc) cã chøa
15-30g/l ®−êng Saccaroza, 6,5g/l agar tïy tõng thÝ nghiÖm.
- Çc chÊt ®iÒu tiÕt sinh tr−ëng sö dông thuéc nhãm auxin vµ cytokinin,
than ho¹t tÝnh bæ sung vµo m«i tr−êng nu«i cÊy víi nång ®é kh¸c nhau tïy
tõng thÝ nghiÖm.
- Gi¸ trÞ pH cña m«i tr−êng nu«i cÊy tr−íc khi khö trïng lµ : 5,8 – 6,0.
- ThÓ tÝch dung dÞch dinh d−ìng (m«i tr−êng nu«i cÊy) trong b×nh nu«i
cÊy lµ 50 - 70 ml/ b×nh.
- M«i tr−êng nu«i cÊy ®−îc hÊp khö trïng ë nhiÖt ®é 1210C, ¸p suÊt
1,1atm trong 25 phót.
3.3.2. Ph−¬ng ph¸p khö trïng mÉu cÊy

MÉu cÊy ®−îc chän lµ chåi ®Ønh ®−îc lÊy tõ çc c©y L« héi tr−ëng thµnh,
s¹ch bÖnh, sinh tr−ëng tèt trång ë v−ên c©y mÑ. MÉu ®−îc c¾t b»ng dao hoÆc
kÐo s¾c råi ®−îc ®em vµo röa s¹ch b»ng n−íc xµ phßng long d−íi vßi n−íc
ch¶y vµ tr¸ng l¹i 3 - 4 lÇn b»ng n−íc cÊt.
Khö trïng s¬ bé b»ng cån 75%. TiÕp ®ã ®em mÉu vµo tñ cÊy ®Ó tiÕn hµnh
çc b−íc khö trïng b»ng HgCl2 0,1% theo 2 ph−¬ng ph¸p lµ khö trïng ®¬n
hoÆc khö trïng kÐp tïy theo tõng thÝ nghiÖm.
Khö trïng kÐp : LÇn 1 khö trïng b»ng HgCl2 0,1% sau ®ã tr¸ng l¹i mÉu
b»ng n−íc cÊt v« trïng, khö trïng tiÕp b»ng HgCl2 0,1% thêi gian khö trïng
tïy theo tõng thÝ nghiÖm
3.3.3. Ph−¬ng ph¸p nh©n nhanh

Chåi bÊt ®Þnh h×nh thµnh cã chiÒu cao kho¶ng 2-3cm cÊy vµo m«i
tr−êng nh©n nhanh MS cã bæ sung çc chÊt ®iÒu tiÕt sinh tr−ëng thuéc nhãm
xytokinin vµ auxin ë çc nång ®é kh¸c nhau tïy theo tõng thÝ nghiÖm.
3.3.4. Ph−¬ng ph¸p t¹o c©y hoµn chØnh

Sau giai ®o¹n nh©n nhanh, çc chåi cã chiÒu cao 4-5 cm, cã tr¹ng th¸i
sinh tr−ëng vµ ph¸t triÓn b×nh th−êng ®−îc cÊy vµo m«i tr−êng ra rÔ ®Ó t¹o
thµnh c©y hoµn chØnh. M«i tr−êng ra rÔ lµ m«i tr−êng MS ®−îc bæ sung çc
chÊt ®iÒu tiÕt sinh tr−ëng thuéc nhãm auxin vµ than ho¹t tÝnh ë çc nång ®é
kh¸c nhau tïy theo tõng thÝ nghiÖm.
3.3.5. Ph−¬ng ph¸p gi©m hom th©n
- C©y L« héi tr−ëng thµnh ®−îc lÊy tõ v−ên c©y mÑ, c¾t bá phÇn l¸, rÔ,
phÇn th©n c©y ®−îc röa s¹ch, c¾t thµnh tõng ®o¹n 2,0 - 2,5 cm sao cho çc
hom ®Òu cã m¾t ngñ.
- Hom ®−îc xö lý chèng nÊm thèi b»ng dung dÞch Benlate 0,15% trong
10 phót. Sau ®ã ®−îc xö lý kÝch thÝch ra rÔ b»ng IBA råi tiÕn hµnh gi©m vµo
çt mÞn ® ®−îc xö lý b»ng thuèc chèng nÊm Benlate tr−íc ®ã kho¶ng 5 ngµy.
3.3.6. Ph−¬ng ph¸p huû ®Ønh sinh tr−ëng

C©y L« héi tr−ëng thµnh ®−îc gi©m −¬m t¹i v−ên thÝ nghiÖm. Dïng kÐo
hoÆc dao s¾c huû bá ®Ønh sinh tr−ëng, mçi « thÝ nghiÖm trªn 15 c©y mÑ.
3.3.7. Ph−¬ng ph¸p xö lý chÕ phÈm dinh d−ìng.

- C©y L« héi tr−ëng thµnh ®−îc gi©m −¬m t¹i v−ên thÝ nghiÖm. Mçi «
trång 35 c©y mÑ theo cù ly 40 x 35cm, çc « thÝ nghiÖm vµ ®èi chøng ®ång
nhÊt vÒ ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai vµ kü thuËt ch¨m sãc.
- Dïng chÕ phÈm dinh d−ìng 10% MS + 5ppm BAP, phun 10 ngµy/lÇn.
3.4. Çc chØ tiªu theo dâi.

* ChØ tiªu theo dâi trong phßng thÝ nghiÖm:
- Quan s¸t sù biÕn ®æi h×nh th¸i, mµu s¾c cña mÉu cÊy
Σ mÉu sèng vµ s¹ch VSV
+Tû lÖ mÉu sèng (%) = x 100
Σ mÉu nu«i cÊy
Tæng sè mÉu nhiÔm

+Tû lÖ mÉu nhiÔm (%) = x 100
Tæng sè mÉu cÊy ban ®Çu
Tæng sè mÉu chÕt

+ Tû lÖ mÉu chÕt (%) = x 100
Tæng sè mÉu cÊy ban ®Çu
Σ sè chåi t¹o thµnh
+ HÖ sè nh©n chåi (lÇn) = X 100
Σ sè chåi ban ®Çu
Σ chåi t¹o rÔ
+ Tû lÖ ra rÔ (%) = x 100
Σ chåi thÝ nghiÖm
Σ sè rÔ
+ Sè rÔ trung b×nh =
Σ sè c©y thÝ nghiÖm
Σ chiÒu cao chåi

+ ChiÒu cao trung b×nh chåi (cm) =
Σ sè chåi theo dâi
Σ sè l¸
+ Sè l¸ trung b×nh chåi (l¸) =
Σ sè c©y theo dâi
+ Tr¹ng th¸i chåi:
+++: Chåi mËp, l¸ xanh
++ : Chåi trung b×nh, l¸ xanh
+ : Chåi gÇy, l¸ xanh nh¹t
* ChØ tiªu theo dâi ngoµi v−ên −¬m
Tæng sè c©y sèng

+ Tû lÖ c©y sèng (%) = x 100
Tæng sè c©y theo dâi
Tæng chiÒu cao c©y
+ ChiÒu cao c©y trung b×nh (cm) =
Tæng sè c©y
Tæng sè l¸
+ Sè l¸ trung b×nh (l¸) =
Tæng sè c©y
Sè hom n¶y mÇm

+ Tû lÖ hom n¶y mÇm (%) = x 100
Sè hom thÝ nghiÖm
Sè hom ra rÔ
+ Tû lÖ hom ra rÔ (%) = x 100
Sè hom thÝ nghiÖm
3.5. Xö lý sè liÖu
- Çc sè liÖu ®−îc tÝnh to¸n b»ng ph−¬ng ph¸p thèng kª thÝch øng theo
gi¸o tr×nh ph−¬ng ph¸p thÝ nghiÖm ®ång ruéng (Ph¹m ChÝ Thµnh, 1988) [16].
- Çc sè liÖu ph©n tÝch lµ sè liÖu trung b×nh cña çc lÇn theo dâi. Qu¸
tr×nh xö lý thùc hiÖn trªn m¸y theo ch−¬ng tr×nh IRRISTAT 4.0 (Ph¹m TiÕn
Dòng, 2003) [7].
- Çc c«ng thøc so s¸nh ®−îc tiÕn hµnh theo ph−¬ng ph¸p kiÓm tra sù
sai kh¸c gi÷a çc gi¸ trÞ trung b×nh b»ng phÐp −íc l−îng vµ sö dông tiªu chuÈn
LSD (Least Significant Different) ë ®é tin cËy 95%.
- KiÓm tra ®é biÕn ®éng cña thÝ nghiÖm ®−îc biÓu hiÖn qua chØ sè tiªu
chuÈn CV%.
3.6. Thêi gian vµ ®Þa ®iÓm nghiªn cøu
Çc thÝ nghiÖm ®−îc tiÕn hµnh tõ th¸ng 8/2006- 10/2007 t¹i Trung t©m
øng dông vµ chuyÓn giao tiÕn bé KH&CN thuéc Së Khoa häc C«ng nghÖ TØnh
VÜnh Phóc.
4. KÕt qu¶ nghiªn cøu vμ th¶o luËn
4.1. Nghiªn cøu kü thuËt nh©n gièng c©y L« héi b»ng ph−¬ng ph¸p nu«i
cÊy in vitro
4.1.1. Nghiªn cøu kü thuËt t¹o vËt liÖu khëi ®Çu in vitro
§©y lµ giai ®o¹n ®−a mÉu nu«i cÊy vµo ®iÒu kiÖn in vitro. Trong kü
thuËt nh©n gièng v« tÝnh in vitro th× vÊn ®Ò t¹o nguån mÉu ban ®Çu hoµn toµn
s¹ch vi sinh vËt nh−: nÊm, khuÈn nh−ng vÉn cßn kh¶ n¨ng t¸i sinh lµ quan
träng, chÝnh v× vËy ph¶i ®ßi hái chÕ ®é khö trïng hîp lý. §èi víi kü thuËt khö
trïng ng−êi ta th−êng dïng çc lo¹i ho¸ chÊt nh−: Ca(OCl)2, NaOCl, H2O2,
HgCl2, cån70%...®Ó khö trïng mÉu cÊy víi nång ®é vµ ph−¬ng thøc khö trïng
kh¸c nhau tuú theo tõng lo¹i c©y trång.
Trong thÝ nghiÖm nµy chóng t«i sö dông HgCl2 (0,1%) ®©y lµ lo¹i ho¸
chÊt cã hiÖu qu¶ khö trïng cao cho nhiÒu lo¹i ®èi t−îng c©y trång nh−: khoai
t©y, cóc, cÈm ch−íng, b¹ch ®µn, trinh n÷ hoµng cung...
Chóng t«i tiÕn hµnh thÝ nghiÖm nghiªn cøu ph−¬ng thøc khö trïng (khö
trïng ®¬n, khö trïng kÐp) víi thêi gian khö trïng kh¸c nhau ®Õn hiÖu qu¶ t¹o
vËt liÖu khëi ®Çu in vitro.
4.1.1.1. Nghiªn cøu ¶nh h−ëng cña ph−¬ng thøc vµ thêi gian khö trïng ®Õn hiÖu
qu¶ t¹o vËt liÖu khëi ®Çu in vitro c©y L« héi.
Trong thÝ nghiÖm nµy chóng t«i tiÕn hµnh nghiªn cøu so s¸nh hai
ph−¬ng thøc khö trïng (®¬n, kÐp) víi thêi gian khö trïng kh¸c nhau trªn mÉu
nu«i cÊy lµ chåi ®Ønh cña c©y L« héi vô Xu©n ®−îc trång trong v−ên −¬m .KÕt
qu¶ thÝ nghiÖm ®−îc tr×nh bµy ë b¶ng 4.1 vµ h×nh 4.1.
B¶ng 4.1. ¶nh h−ëng cña ph−¬ng thøc vµ thêi gian khö trïng
®Õn tû lÖ sèng cña mÉu cÊy
(sau thêi gian 10 ngày)
Thêi gian
khö trïng Tû lÖ Tû lÖ Tû lÖ mÉu sèng
CT (phót) mÉu nhiÔm mÉu chÕt bËt chåi
(%) (%) (%)
LÇn 1 LÇn 2
1 3 0 90,2 0 9,8
2 5 0 74,5 0 25,5
3 7 0 25,8 5,7 68,5
4 2 1 92,5 0 7,5
5 3 2 75,3 3,4 21,3
6 4 3 10,0 23,2 66,8
Thêi gian khö trïng vµ ph−¬ng thøc khö trïng (®¬n vµ kÐp) cã ¶nh
h−ëng rÊt lín ®Õn tû lÖ mÉu sèng vµ bËt chåi.
- §èi víi ph−¬ng ph¸p khö trïng ®¬n chóng t«i tiÕn hµnh khö trïng
mÉu ë çc thêi gian kh¸c nhau 3 phót, 5 phót, 7 phót kÕt qu¶ cho thÊy:
Khi t¨ng thêi gian khö trïng tõ 3 phót ®Õn 7 phót th× tû lÖ mÉu nhiÔm
VSV gi¶m, tû lÖ mÉu chÕt vµ tû lÖ mÉu sèng cã kh¶ n¨ng bËt chåi t¨ng. Cô thÓ
lµ tû lÖ mÉu nhiÔm VSV gi¶m tõ (90,2%) ë c«ng thøc 1 xuèng cßn (25,8%) ë
c«ng thøc 3 khi t¨ng thêi gian khö trïng tõ 3 phót ®Õn 7 phót.
Trong çc c«ng thøc khö trïng víi thêi gian 3 phót vµ 5 phót ch−a thÊy
xuÊt hiÖn mÉu chÕt nh−ng khi t¨ng ®Õn 7 phót th× tû lÖ mÉu chÕt lµ (5,7%) ë
c«ng thøc 3 .
Tû lÖ mÉu sèng vµ bËt chåi t¨ng tõ (9,8%) ë c«ng thøc 1 ®Õn (68,5%) ë
c«ng thøc 3 khi t¨ng thêi gian khö trïng tõ 3 phót ®Õn 7 phót.
CT1 CT2
0 9.8 25.5
0 74.5
90.2
Tû lÖ mÉu nhiÔm (%) Tû lÖ mÉu nhiÔm (%)
Tû lÖ mÉu chÕt (%) Tû lÖ mÉu chÕt (%)
Tû lÖ mÉu sèng bËt chåi (%) Tû lÖ mÉu sèng bËt chåi (%)
CT3 CT4
0 7.5
25.8
5.7
68.5
92.5
Tû lÖ mÉu nhiÔm (%)
Tû lÖ mÉu nhiÔm (%)
Tû lÖ mÉu chÕt (%)
Tû lÖ mÉu chÕt (%)
Tû lÖ mÉu sèng bËt chåi (%)
Tû lÖ mÉu sèng bËt chåi (%)
CT5 CT6
10
21.3
3.4 23.2
75.3 66.8
Tû lÖ mÉu nhiÔm (%) Tû lÖ mÉu nhiÔm (%)

Tû lÖ mÉu chÕt (%) Tû lÖ mÉu chÕt (%)
Tû lÖ mÉu sèng bËt chåi (%) Tû lÖ mÉu sèng bËt chåi (%)
H×nh 4.1. ¶nh h−ëng cña ph−¬ng thøc vµ thêi l−îng khö trïng
®Õn tû lÖ sèng cña mÉu cÊy
- §èi víi ph−¬ng ph¸p khö trïng kÐp: chóng t«i vÉn sö dông tæng thêi
gian khö trïng lµ 3 phót, 5 phót, 7 phót nh−ng tiÕn hµnh khö trïng lµm 2 lÇn.
LÇn ®Çu khö trïng trong thêi gian 2 phót, 3 phót, 4 phót sau ®ã röa l¹i mÉu
b»ng n−íc cÊt v« trïng råi khö trïng tiÕp lÇn thø 2 trong thêi gian 1 phót, 2
phót, 3 phót.
Chóng t«i nhËn thÊy hiÖu qu¶ khö trïng vÉn theo quy luËt nh− khö
trïng ®¬n, tøc lµ tû lÖ mÉu nhiÔm gi¶m dÇn, tû lÖ mÉu chÕt vµ tû lÖ mÉu sèng
bËt chåi t¨ng dÇn theo chiÒu t¨ng cña tæng l−îng thêi gian khö trïng tõ 3 phót,
5 phót ®Õn 7 phót. Tû lÖ mÉu nhiÔm VSV gi¶m (92,5%) xuèng cßn (10%), tû
lÖ mÉu chÕt t¨ng tõ (0%) lªn (23,2%), tû lÖ mÉu sèng bËt chåi t¨ng tõ (7,5%)
®Õn (66,8%).
So s¸nh hai ph−¬ng thøc khö trïng ®¬n vµ kÐp th× ph−¬ng thøc khö
trïng ®¬n cho kÕt qu¶ khö trïng cao h¬n kh«ng ®¸ng kÓ so víi ph−¬ng thøc
khö trïng kÐp. ë ph−¬ng thøc khö trïng ®¬n tû lÖ mÉu sèng vµ bËt chåi t¨ng
tõ (9,8%) ®Õn (68,5%), cßn ë ph−¬ng thøc khö trïng kÐp cã tû lÖ mÉu sèng vµ
bËt chåi t¨ng tõ (7,5%) ®Õn (66,8%) khi t¨ng thêi gian khö trïng tõ 3 phót, 5
phót ®Õn 7 phót.
Nh− vËy tõ kÕt qu¶ trªn, chóng t«i lùa chän chÕ ®é khö trïng mÉu cÊy
thÝch hîp nhÊt lµ khö trïng ®¬n b»ng HgCl2 0,1% trong thêi gian 7 phót, kÕt
qu¶ khö trïng cho tû lÖ mÉu sèng cao nhÊt ®¹t (68,5%).
4.1.1.2. Nghiªn cøu ¶nh h−ëng cña thêi vô lÊy mÉu ®Õn kh¶ n¨ng t¸i sinh chåi
cña mÉu cÊy.
Tr¹ng th¸i sinh tr−ëng ph¸t triÓn cña c©y trång ë çc thêi vô kh¸c nhau
th× kh¸c nhau. V× vËy ®Ó t×m hiÓu ¶nh h−ëng cña mïa vô ®Õn kh¶ n¨ng t¸i sinh
chåi L« héi in vitro chóng t«i tiÕn hµnh lÊy mÉu ë çc thêi vô kh¸c nhau trong
n¨m: mïa Thu, mïa §«ng, mïa Xu©n, mïa HÌ.
Çc mÉu cÊy ®−îc khö trïng ë chÕ ®é khö trïng ®¬n trong thêi gian
7phót, sau ®ã cÊy vµo m«i tr−êng dinh d−ìng kÕt qu¶ nghiªn cøu ®−îc thÓ
hiÖn ë b¶ng 4.2 vµ h×nh 4.2.
B¶ng 4.2. ¶nh h−ëng cña thêi vô lÊy mÉu ®Õn kh¶ n¨ng t¸i sinh chåi
cña mÉu cÊy
Tû lÖ mÉu Tû lÖ Tû lÖ mÉu
Thêi vô Tr¹ng th¸i
CT nhiÔm mÉu chÕt sèng bËt chåi
lÊy mÉu chåi
(%) (%) (%)
Vô Thu
1 23,8 39,6 36,6 ++
(9/2006)
Vô §«ng
2 17,9 54,5 27,6 ++
(12/2006)
Vô Xu©n
3 25,8 5,7 68,5 +++
(3/2007)
Vô HÌ
4 30,1 45,6 24,3 +
(6/2007)
Ghi chó :
+++ : chåi mËp, l¸ xanh
++ : chåi b×nh th−êng, l¸ xanh
+: chåi gÇy, mäng n−íc
ë b¶ng 4.2 chóng t«i nhËn thÊy: thêi ®iÓm lÊy mÉu cã ¶nh h−ëng râ rÖt
®Õn tû lÖ mÉu sèng bËt chåi.
Tû lÖ mÉu sèng bËt chåi cao nhÊt khi lÊy mÉu ë thêi ®iÓm vô Xu©n ®¹t
(68,5%) vµ thÊp nhÊt lµ vµo thêi ®iÓm vô HÌ ®¹t (24,3%). Râ rµng, tû lÖ mÉu
t¸i sinh t¹o chåi phô thuéc nhiÒu vµo thêi ®iÓm lÊy mÉu.
HiÖn t−îng trªn cã thÓ ®−îc gi¶i thÝch lµ do vµo thêi ®iÓm th¸ng Ba ®ang
vµo mïa Xu©n, giai ®o¹n nµy c©y L« héi ®ang sinh tr−ëng m¹nh nªn tû lÖ mÉu
sèng bËt chåi ®¹t (68,5%) vµ cho chÊt l−îng chåi tèt (chåi mËp, l¸ xanh).
Thêi ®iÓm lÊy mÉu th¸ng 6 lµ thêi ®iÓm vô HÌ, giai ®o¹n nµy c©y sinh
tr−ëng kÐm h¬n so víi vô Xu©n nªn tû lÖ mÉu t¸i sinh t¹o chåi l¹i thÊp nhÊt
chØ ®¹t (24,3%), tû lÖ mÉu chÕt (54,4%) vµ nhiÔm cao (30,1%).
Nh− vËy, kÕt qu¶ vµo mÉu ë thêi ®iÓm vô Xu©n (th¸ng 3/2007) lµ tèt
nhÊt: tû lÖ mÉu sèng bËt chåi ®¹t cao nhÊt (68,5%), chåi h×nh thµnh cã chÊt
l−îng tèt (chåi mËp, l¸ xanh).
23.8
36.6 17.9
27.6
39.6
54.5
Tû lÖ mÉu nhiÔm Tû lÖ mÉu chÕt (%)
Tû lÖ mÉu sèng bËt chåi Tû lÖ mÉu nhiÔm Tû lÖ mÉu chÕt (%)
Tû lÖ mÉu sèng bËt chåi
Vô Thu (9/2006) Vô §«ng (12/2006)
25.8 24.3 30.1
5.7
68.5
45.6
Tû lÖ mÉu nhiÔm Tû lÖ mÉu chÕt (%)
Tû lÖ mÉu sèng bËt chåi Tû lÖ mÉu nhiÔm Tû lÖ mÉu chÕt (%)
Tû lÖ mÉu sèng bËt chåi
Vô Xu©n (3/2007) Vô HÌ (6/2007)
H×nh 4.2. ¶nh h−ëng cña thêi vô lÊy mÉu ®Õn kh¶ n¨ng t¸i sinh chåi
cña mÉu cÊy
4.1.2. Nghiªn cøu kü thuËt nh©n nhanh chåi L« héi in vitro
Trong quy tr×nh nh©n gièng in vitro, giai ®o¹n nh©n nhanh quyÕt ®Þnh
hiÖu qu¶ cña qu¸ tr×nh nh©n gièng v« tÝnh. §Ó cã ®−îc hÖ sè nh©n gièng cao,
®ång nhÊt, c©y cã tr¹ng th¸i sinh tr−ëng tèt th× viÖc x¸c ®Þnh m«i tr−êng nh©n
nhanh thÝch hîp lµ quan träng.
ChÊt ®iÒu tiÕt sinh tr−ëng xytokinin ®ãng vai trß quan träng trong viÖc
®iÒu khiÓn sù t¸i sinh mÉu cÊy theo h−íng t¹o chåi lµm t¨ng hÖ sè nh©n. Tuy
nhiªn, víi mçi lo¹i chÊt kÝch thÝch sinh tr−ëng kh¸c nhau sÏ cho hiÖu qu¶ kh¸c
nhau ë mçi loµi c©y vµ giai ®o¹n nu«i cÊy. §Æc biÖt, viÖc phèi hîp çc chÊt
nµy l¹i tá ra hiÖu qu¶ h¬n so víi khi sö dông riªng rÏ. Nh÷ng nghiªn cøu cña
Miller vµ Skoog (1963) cho thÊy çc ®iÒu tiÕt sinh tr−ëng ngo¹i sinh cßn phèi
hîp çc chÊt ®iÒu tiÕt sinh tr−ëng néi sinh trong viÖc ph©n hãa vµ biÖt ho¸ çc
tÕ bµo [6].
ChÝnh v× vËy, ë giai ®o¹n nµy chóng t«i ® tiÕn hµnh nh÷ng thÝ nghiÖm
nghiªn cøu ¶nh h−ëng cña BAP vµ Kinetin lµ hai chÊt ®iÒu tiÕt sinh tr−ëng
thuéc nhãm xytokinnin ®Õn kh¶ n¨ng nh©n nhanh chåi.
4.1.2.1 Nghiªn cøu ¶nh h−ëng cña BAP (Benzyl Adenin Purin) ®Õn kh¶ n¨ng
nh©n nhanh chåi L« héi in vitro.
BAP lµ chÊt ®iÒu tiÕt sinh tr−ëng cã t¸c dông tÝch cùc trong viÖc kÝch
thÝch ph©n chia tÕ bµo, kÐo dµi thêi gian sinh tr−ëng cña m« ph©n sinh vµ lµm
h¹n chÕ sù giµ ho¸ cña tÕ bµo.Trong nh©n gièng in vitro, BAP cã vai trß ®Æc
biÖt quan träng trong viÖc kÝch thÝch m¹nh mÏ sù h×nh thµnh chåi non, quyÕt
®Þnh hÖ sè nh©n vµ chÊt l−îng chåi h×nh thµnh [14].
§Ó t×m hiÓu ¶nh h−ëng cña BAP ®Õn kh¶ n¨ng nh©n nhanh cña chåi L«
héi in vitro chóng t«i bè trÝ tiÕn hµnh nghiªn cøu sö dông BAP víi çc nång
®é kh¸c nhau dao ®éng tõ 0,5 mg/l ®Õn 3,0 mg/l vµ kÕt qu¶ nghiªn cøu ®−îc
thÓ hiÖn ë b¶ng 4.3 vµ h×nh 4.3.
KÕt qu¶ nghiªn cøu cho thÊy:
ë c«ng thøc ®èi chøng kh«ng bæ sung BAP th× tû lÖ mÉu ph¸t sinh chåi
chØ ®¹t (25%). Bæ sung BAP vµo m«i tr−êng nu«i cÊy víi nång ®é dao ®éng tõ
0,5mg/l ®Õn 3,0 mg/l ë tÊt c¶ çc c«ng thøc ®Òu cho tû lÖ mÉu ph¸t sinh chåi
lµ 100%. Bªn c¹nh ®ã còng lµm t¨ng hÖ sè nh©n chåi tõ (1,9 lÇn) khi bæ sung
0,5 mg/l BAP lªn (3,7 lÇn) ë c«ng thøc bæ sung 3mg/l BAP.
B¶ng 4.3. ¶nh h−ëng cña BAP ®Õn kh¶ n¨ng nh©n nhanh chåi L« héi
(sau 3 tuÇn nu«i cÊy)
ChØ tiªu theo dâi
BAP MÉu ph¸t HÖ sè ChiÒu Sè
CT Tr¹ng th¸i
(mg/l) sinh chåi nh©n chåi cao chåi l¸/chåi
chåi
(%) (lÇn) (cm) (l¸)
1 0 25 1, 1 a 2,7 a 2,3 +
2 0,5 100 1,9 b 2,9 b 3,2 ++
3 1,0 100 2,5 c 3,0 bc 4,1 ++
4 1,5 100 2,8 cd 3,1 c 3,5 +++
5 2,0 100 3,1 d 3,7 d 3,4 +++
6 2,5 100 3,7 e 3,8d 5,3 +++
7 3,0 100 3,5 e 3,3 d 4,6 ++
CV (%) 6,8 3,3
LSD (5%) 0,33 0,12
Ghi chó: +++ : Chåi mËp, l¸ xanh
++: Chåi trung b×nh, l¸ xanh
+ : Chåi gÇy, l¸ xanh nh¹t
4
3.5
HÖ sè nh©n chåi (lÇn)
3
2.5
2
1.5
1
0.5
0
0 0.5 1 1.5 2 2.5 3
Hµm l−îng BAP (mg/l)
H×nh 4.3. ¶nh h−ëng cña hµm l−îng BAP ®Õn hÖ sè nh©n chåi
ë c«ng thøc 2 bæ sung 0,5mg/lBAP cho hÖ sè nh©n chåi thÊp nhÊt chØ
®¹t (1,9 lÇn ), khi bæ sung 2,5mg/lhÖ sè nh©n chåi ®¹t cao nhÊt ®¹t (3,7 lÇn).
Khi xÐt ®Õn chØ tiªu chiÒu cao chåi ë c«ng thøc ®èi chøng chØ ®¹t (2,7 cm) víi
sè l¸ (2,3 l¸) vµ cho chÊt l−îng chåi xÊu (chåi gÇy vµ mäng n−íc). Trong khi
çc c«ng thøc cã bæ sung BAP tõ 0,5mg/l ®Õn 3,0 mg/l th× chiÒu cao chåi t¨ng
tõ (2,9 cm) ®Õn (3,8cm) víi sè l¸ (3,2 l¸) ®Õn (5,3 l¸) cho chÊt l−îng chåi
trung b×nh vµ tèt.
Nh− vËy c«ng thøc bæ sung 2,5mg BAP/lÝt cho hÖ sè nh©n chåi cao nhÊt
®¹t (3,7 lÇn), tiÕp ®ã lµ ®Õn c«ng thøc bæ sung 3,0mg/lÝt BAP (®¹t 3,5 lÇn).Tuy
nhiªn, khi ta xÐt ®Õn çc chØ tiªu chÊt l−îng cña chåi t¸i sinh nh−: sè l¸, chiÒu
cao chåi th× ë c«ng thøc bæ sung 2,5 mg/l BAP cho tr¹ng th¸i chåi tèt t¹o ®iÒu
kiÖn thuËn lîi cho viÖc t¹o c©y gièng in vitro hoµn chØnh ë giai ®o¹n sau.
H×nh 4.4. Giai ®o¹n nh©n nhanh chåi L« héi in vitro
4.1.2.2. Nghiªn cøu ¶nh h−ëng cña Kinetin ®Õn kh¶ n¨ng nh©n nhanh chåi L«
héi invitro
Kinetin lµ mét dÉn xuÊt cña Baz¬ nit¬ adenin cã t¸c dông lµm t¨ng sù
ph©n chia tÕ bµo, duy tr× sù sèng cña m«, ®Þnh h−íng tÕ bµo trong con ®−êng
ph©n hãa vµ t¨ng c−êng tæng hîp chÊt diÖp lôc ë l¸ c©y [14].
§Ó t×m hiÓu vai trß cña Kinetin ®Õn kh¶ n¨ng nh©n vµ ph¸t triÓn cña chåi
L« héi, sau 3 tuÇn nu«i cÊy, kÕt qu¶ ®−îc thÓ hiÖn ë b¶ng 4.4 vµ h×nh 4.5.
B¶ng 4.4. ¶nh h−ëng cña Kinetin ®Õn kh¶ n¨ng nh©n nhanh
chåi L« héi invitro (sau 3 tuÇn)
Kinetin MÉu ph¸t HÖ sè ChiÒu Sè Tr¹ng
CT
(mg/l) sinh chåi nh©n cao chåi l¸/chåi th¸i
(%) (lÇn) (cm) (l¸) chåi
1 0 25 1,0 a 2,7 b 2,5 +
2 0,5 100 2,6 bc 2,8 bc 3,0 ++
3 1,0 100 2,7 c 2,9 c 3,4 +
4 1,5 100 2,9 d 2,9 c 4,1 +
5 2,0 100 2,6 c 2,8 bc 3,5 ++
6 2,5 100 2,3 bc 2,5 ab 3,1 ++
7 3,0 100 2,1 b 2,2 a 3,0 +
CV (%) 4,5 4,3
LSD (5%) 0,15 0,1
Ghi chó: ++ : Chåi trung b×nh, mËp, l¸ xanh
+ : Chåi gÇy, ng¾n, l¸ máng xanh vµng
KÕt qu¶ trªn b¶ng 4.4 cho thÊy: ë çc c«ng thøc thÝ nghiÖm víi kinetin, hÖ sè
nh©n chåi còng nh− chÊt l−îng chåi kÐm h¬n h¼n so víi bæ sung BAP.
Khi bæ sung kinetin vµo m«i tr−êng nu«i cÊy víi nång ®é kinetin dao
®éng tõ 0,5mg/l ®Õn 3mg/l th× tû lÖ mÉu ph¸t sinh chåi lµ (100%) trong khi ë
c«ng thøc ®èi chøng kh«ng bæ sung kinetin chØ ®¹t (25%).
ë c«ng thøc ®èi chøng kh«ng bæ sung kinetin th× hÖ sè nh©n chåi ®¹t
(1,0 lÇn) nh−ng khi bæ sung vµo m«i tr−êng nu«i cÊy tõ 0,5 mg/l ®Õn 1,5 mg/l
th× hÖ sè nh©n chåi t¨ng (tõ 2,6 ®Õn 2,9 lÇn) vµ çc chØ tiªu nh− chiÒu cao t¨ng
tõ 2,8 ®Õn 2,9 cm, sè l¸/chåi t¨ng tõ 3,0 ®Õn 4,1 l¸.
3

2.5
1.5
0.5
0
0 0.5 1 1.5 2 2.5 3
Hµm l−îng kinetin (mg/l)
H×nh 4.5. ¶nh h−ëng cña hµm l−îng kinetin ®Õn hÖ sè nh©n chåi
Cô thÓ nh− sau: khi bæ sung nång ®é kinetin 1,5 mg/l th× chåi cã chiÒu
cao lµ 2,9 cm nh−ng khi t¨ng nång ®é kinetin lªn 3,0 mg/l th× chiÒu cao chåi
gi¶m chØ ®¹t (2,2 cm). Víi tr¹ng th¸i chåi ë c«ng thøc 5, c«ng thøc 6 lµ trung
b×nh vµ c«ng thøc 7 cho tr¹ng th¸i chåi xÊu.
HÖ sè nh©n cao nhÊt lµ 2,9 lÇn ë c«ng thøc bæ sung 1,5mg/l kinetin nh−ng
xÐt vÒ tr¹ng th¸i chåi l¹i kh«ng ®¹t tiªu chuÈn. Çc chåi h×nh thµnh ®Òu ng¾n, l¸
máng mµu xanh nh¹t cã hiÖn t−îng ng¶ sang mÇu vµng vµ dÔ bÞ chÕt. Nh− vËy, bæ
sung kinetin lµ hoµn toµn kh«ng phï hîp víi viÖc kÝch thÝch t¹o chåi vµ nh©n
nhanh cña c©y L« héi.
4.2.3. Nghiªn cøu ¶nh h−ëng cña tæ hîp xytokinnin vµ auxin ®Õn kh¶ n¨ng
nh©n nhanh chåi L« héi in vitro
Xytokinnin vµ auxin lµ hai chÊt kÝch thÝch sinh tr−ëng, trong ®ã

xytokinnin thóc ®Èy sù ph©n chia tÕ bµo vµ sù ph¸t sinh chåi, auxin thóc ®Èy
sù ra rÔ bÊt ®Þnh. Tuy nhiªn theo kÕt qu¶ cña nhiÒu t¸c gi¶ nghiªn cøu trong
lÜnh vùc nu«i cÊy m« tÕ bµo cho biÕt: khi tæ hîp 2 nhãm chÊt nµy víi hµm
l−îng vµ tû lÖ thÝch hîp th× l¹i cã t¸c dông kÝch thÝch rÊt tèt cho sù ph¸t sinh
chåi trong giai ®o¹n nh©n nhanh in vitro.
VÒ nguyªn t¾c th× tû lÖ xytokinin/auxin cao sÏ kÝch thÝch mÉu ph¸t sinh
theo h−íng t¹o chåi v× vËy trong thÝ nghiÖm nµy chóng t«i tiÕn hµnh nghiªn
cøu ¶nh h−ëng cña tæ hîp xytokinin vµ auxin trong qu¸ tr×nh nh©n nhanh chåi
L« héi in vitro.
4.1.2.3. Nghiªn cøu ¶nh h−ëng cña tæ hîp BAP vµ α- NAA ®Õn kh¶ n¨ng nh©n
nhanh chåi L« héi in vitro
Chóng t«i tiÕn hµnh hai thÝ nghiÖm vÒ tæ hîp gi÷a 2,5mg/l BAP (c«ng
thøc tèt nhÊt cña thÝ nghiÖm 4.1.2.2) víi α- NAA nång ®é dao ®éng tõ 0,2 -
1,0 mg/l. Theo dâi hÖ sè nh©n, tr¹ng th¸i chåi vµ kh¶ n¨ng sinh tr−ëng ph¸t
triÓn cña chåi L« héi in vitro sau 3 tuÇn nu«i cÊy.
KÕt qu¶ nghiªn cøu thu ®−îc thÓ hiÖn ë b¶ng 4.5 vµ h×nh 4.6.
B¶ng 4.5. ¶nh h−ëng cña tæ hîp BAP vµ α-NAA ®Õn kh¶ n¨ng nh©n
nhanh chåi L« héi in vitro (sau 3 tuÇn nu«i cÊy)
HÖ sè ChiÒu
BAP α-NAA MÉu ph¸t Sè Tr¹ng
CT nh©n cao
(mg/l) (mg/l) sinh chåi l¸/chåi th¸i
chåi chåi
(%) (l¸) chåi
(lÇn) (cm)
1 2,5 0 100 3,7 a 3,8 c 5,3 +++
2 2,5 0,2 100 3,8 bc 2,6 a 4,1 ++
3 2,5 0,4 100 3,9 c 3,0 b 4,8 ++
4 2,5 0,6 100 4,1 d 3,5 c 4,8 +++
5 2,5 0,8 100 4,0 cd 2,8 b 4,7 ++
6 2,5 1,0 100 3,7 a 2,7 a 4,5 ++
CV (%) 3,0 2,3
LSD (5%) 0,19 0,1
Ghi chó: +++ : Chåi mËp l¸ xanh.
++: Chåi trung b×nh l¸ xanh.
+ : Chåi gÇy l¸ xanh nh¹t.
4.1
4
3.9
3.8
3.7
3.6
3.5
1 2 3 4 5 6
C«ng thøc
H×nh 4.6. ¶nh h−ëng cña tæ hîp BAP vµ α-NAA

®Õn hÖ sè nh©n chåi L« héi in vitro
KÕt qu¶ ë b¶ng 4.5 cho thÊy:
ë c«ng thøc ®èi chøng kh«ng bæ sung α-NAA vµ çc c«ng thøc cã bæ sung
nång ®é α- NAA tõ 0,2- 1,0 mg/l ®Òu cho tû lÖ mÉu ph¸t sinh chåi lµ 100%.
Khi kÕt hîp gi÷a 2,5mg/l BAP vµ α-NAA nång ®é tõ 0,2- 1,0mg/lÝt cã
t¸c dông lµm t¨ng hÖ sè nh©n chåi so víi ®èi chøng kh«ng bæ sung α-NAA.
Cô thÓ, ë c«ng thøc ®èi chøng kh«ng bæ sung α-NAA hÖ sè nh©n chåi chØ ®¹t
3,7 lÇn. Cßn çc c«ng thøc cã bæ sung α-NAA nång ®é dao ®éng tõ (0,2mg/l
®Õn 0,6 mg/l) cã hÖ sè nh©n chåi t¨ng (tõ 3,8 ®Õn 4,1 lÇn).
Cïng víi hÖ sè nh©n chåi çc chØ tiªu nh− chiÒu cao vµ sè l¸/chåi còng
cã xu h−íng t¨ng. ë c«ng thøc 2 tæ hîp 2,5 mg/l BAP + 0,2 mg/l α-NAA th×
hÖ sè nh©n chåi ®¹t 3,8(lÇn), chiÒu cao chåi ®¹t 2,6 (cm). ë c«ng thøc 3 bæ
sung 0,4 mg/l α-NAA th× hÖ sè nh©n ®¹t 3,9 lÇn víi chiÒu cao chåi lµ 3,0 cm.
ë c«ng thøc 4 chóng t«i t¨ng nång ®é α-NAA 0,6 mg/l th× hÖ sè nh©n chåi ®¹t
cao nhÊt 4,1 lÇn víi chiÒu cao chåi lµ 3,5 cm, tr¹ng th¸i chåi tèt. TiÕp tôc t¨ng
nång ®é α-NAA tõ 0,8mg/l ®Õn 1mg/l th× hÖ sè nh©n chåi cã xu h−íng gi¶m
dÇn tõ 4,0 lÇn xuèng 3,7 lÇn vµ çc chØ tiªu nh−: chiÒu cao, sè l¸ còng gi¶m.
Nh− vËy ®Ó ®¸p øng yªu cÇu c¶ vÒ sè l−îng vµ chÊt l−îng chåi t¸i sinh
th× c«ng thøc 3 (2,5 mg/l BAP + 0,6 mg/l α-NAA) lµ thÝch hîp nhÊt.
4.1.2.4. Nghiªn cøu ¶nh h−ëng cña tæ hîp BAP vµ IAA ®Õn kh¶ n¨ng nh©n
nhanh chåi L« héi in vitro
Còng nh− α-NAA, IAA lµ auxin néi sinh trong c©y nªn chóng t«i tiÕp
tôc nghiªn cøu tæ hîp 2,5mg/l BAP víi IAA nång ®é dao ®éng 0,2 – 1,0 mg/l.
KÕt qu¶ thÝ nghiÖm ®−îc thÓ hiÖn ë b¶ng 4.6 vµ h×nh 4.7
B¶ng 4.6. ¶nh h−ëng cña tæ hîp BAP vµ IAA ®Õn kh¶ n¨ng
nh©n nhanh chåi L« héi in vitro (sau 3 tuÇn nu«i cÊy)
MÉu ph¸t HÖ sè ChiÒu
BAP IAA Sè Tr¹ng
CT sinh chåi nh©n cao
(mg/l) (mg/l) l¸/chåi th¸i
(%) chåi chåi
(l¸) chåi
(lÇn) (cm)
1 2,5 0 100 3,7 c 3,8 d 5,3 +++
2 2,5 0,2 100 3,4 a 3,0 a 3,8 ++
3 2,5 0,4 100 3,5 b 3,2 b 4,2 ++
4 2,5 0,6 100 3,8 cd 3,2 b 4,3 ++
5 2,5 0,8 100 4,0 d 3,5 c 4,3 +++
6 2,5 1,0 100 3,7 c 3,0 a 4,0 ++
CV (%) 2,4 4,2
LSD (5%) 0,14 0,19
Ghi chó: +++: Chåi mËp, l¸ xanh.
++ : Chåi trung b×nh, l¸ xanh.
+ : Chåi gÇy, l¸ xanh nh¹t.
KÕt qu¶ tæ hîp gi÷a 2,5 mg/l BAP vµ IAA ® cã ¶nh h−ëng ®Õn kh¶
n¨ng nh©n nhanh chåi cña c©y L« héi.
ë c«ng thøc ®èi chøng kh«ng bæ sung IAA vµ çc c«ng thøc cã bæ sung
IAA nång ®é dao ®éng tõ 0,2- 1,0 mg/lÝt ®Òu cho tû lÖ mÉu ph¸t sinh chåi lµ
100%. HÖ sè nh©n chåi ë c«ng thøc ®èi chøng lµ (3,7 lÇn).
Khi tæ hîp 2,5 mg/l BAP vµ IAA ë çc nång ®é tõ 0,2 – 0,8 mg/l th× hÖ
sè nh©n chåi t¨ng 3,4 – 4,0 lÇn. TiÕp tôc t¨ng nång ®é IAA lªn 1,0 mg/l th× hÖ
sè nh©n chåi l¹i gi¶m (3,7 lÇn). Cïng víi xu h−íng t¨ng dÇn cña hÖ sè nh©n
chåi khi t¨ng nång ®é IAA tæ hîp víi 2,5 mg/l BAP th× chiÒu cao cña chåi
còng cã xu h−íng t¨ng tõ 3,0 cm – 3,5 cm, sè l¸/chåi t¨ng 3,8 l¸ - 4,3 l¸ vµ cho
chÊt l−îng chåi trung b×nh ë çc c«ng thøc 2, c«ng thøc 3, c«ng thøc 4, chÊt
l−îng chåi tèt ë c«ng thøc 5
V× vËy ®Ó ®¸p øng ®−îc hÖ sè nh©n còng nh− tr¹ng th¸i chåi th× chóng
t«i chän c«ng thøc 5 tæ hîp 2,5 mg/l BAP vµ 0,8 mg/l IAA cho hÖ sè nh©n
chåi cao nhÊt (3,9 lÇn ), tr¹ng th¸i chåi tèt (chåi mËp, l¸ xanh)
4
3.9
3.8
3.7
3.6
3.5
3.4
3.3
3.2
3.1
1 2 3 4 5 6
C«ng thøc
H×nh 4.7. ¶nh h−ëng cña tæ hîp BAP vµ IAA

®Õn hÖ sè nh©n chåi L« héi in vitro
4.1.3. Nghiªn cøu kü thuËt ra rÔ t¹o c©y hoµn chØnh c©y L« héi in vitro
Trong qu¸ tr×nh nu«i cÊy trong èng nghiÖm, ngoµi mét sè Ýt çc chåi cã
thÓ h×nh thµnh rÔ, cßn l¹i lµ hÇu hÕt ®Òu ch−a cã rÔ. §Ó qu¸ tr×nh thÝch nghi
víi ®iÒu kiÖn tù nhiªn bªn ngoµi ®−îc thuËn lîi th× viÖc sö dông çc biÖn ph¸p
kÝch thÝch cho chåi ra rÔ lµ viÖc lµm rÊt quan träng. Nh»m t×m ra ®−îc m«i
tr−êng ra rÔ tèi −u cho chåi c©y L« héi, chóng t«i tiÕn hµnh çc b−íc thÝ
nghiÖm vÒ ¶nh h−ëng cña auxin (α-NAA, IBA) vµ than ho¹t tÝnh ®Õn sù h×nh
thµnh rÔ còng nh− chÊt l−îng cña bé rÔ in vitro.
H×nh 4.8. Giai ®o¹n ra rÔ t¹o c©y hoµn chØnh
4.1.3.1.Nghiªn cøu ¶nh h−ëng cña α-NAA tíi kh¶ n¨ng ra rÔ c©y L« héi in vitro
α-NAA lµ chÊt ®iÒu tiÕt sinh tr−ëng nh©n t¹o thuéc nhãm auxin, ®−îc
Went vµ Thiman ph¸t hiÖn n¨m 1973. ChÊt nµy cã t¸c dông tÝch cùc trong viÖc
t¨ng kh¶ n¨ng h« hÊp cña m« tÕ bµo vµ m« nu«i cÊy, t¨ng ho¹t tÝnh cña çc
enzym vµ ¶nh h−ëng m¹nh mÏ ®Õn trao ®æi chÊt cña nit¬, t¨ng kh¶ n¨ng tiÕp
nhËn vµ sö dông nguån cacbon trong m«i tr−êng. Ngoµi ra, α-NAA cßn cã vai
trß quan träng trong viÖc kÝch thÝch sinh tr−ëng, ph©n chia tÕ bµo vµ t¹o rÔ bÊt
®Þnh [15], [26].
Trong giai ®o¹n t¹o rÔ cña nhiÒu lo¹i c©y trång, th«ng th−êng ng−êi ta
bæ sung mét l−îng α- NAA nhÊt ®Þnh vµo m«i tr−êng nh»m t¨ng hiÖu qu¶ cña
viÖc t¹o rÔ.
KÕt qu¶ thÝ nghiÖm ®−îc thÓ hiÖn ë b¶ng 4.7 vµ h×nh 4.9
B¶ng 4.7. ¶nh h−ëng cña α-NAA tíi kh¶ n¨ng ra rÔ c©y L« héi in vitro
α-NAA Tû lÖ Sè rÔ ChiÒu dµi
CT H×nh th¸i
(mg/l) chåi ra rÔ TB/c©y TB rÔ
rÔ
(% ) (rÔ) (cm)
1 0 0 0 0
2 0,1 32,7 2,8 a 3,5 Tr¾ng
3 0,3 48,6 3,5 b 4,0 Tr¾ng
4 0,5 79,1 4,7 d 4,5 Vµng nh¹t
5 0,7 66,7 4,2 c 4,2 Vµng nh¹t
CV% 4,7 5,8
LSD(5%) 0,35 0,23
80
70
Tû lÖ chåi ra rÔ (%)
60
50
40
30
20
10
0
0 0,1 0,3 0,5 0,7
Hµm l−îng NAA (mg/l)
H×nh 4.9. ¶nh h−ëng cña hµm l−îng α-NAA tíi tû lÖ chåi ra rÔ
Qua b¶ng trªn cho thÊy : ë c«ng thøc ®èi chøng kh«ng bæ sung α-NAA
th× chåi kh«ng ra rÔ. Khi bæ sung α-NAA víi çc nång ®é dao ®éng (tõ 0,1
®Õn 0,5 mg/l) th× tû lÖ chåi ra rÔ t¨ng tõ (32,7% - 79,1%) vµ ®¹t cao nhÊt ë
c«ng thøc 4 khi bæ sung 0,5mg/l α-NAA. Víi nång ®é nµy çc chØ tiªu nh− sè
rÔ tb/c©y t¨ng tõ 2,8 - 4,7 rÔ, chiÒu dµi trung b×nh rÔ ®¹t tõ 3,5 - 4,5 cm.
ë c«ng thøc 5 khi t¨ng nång ®é α-NAA lªn 0,7mg/l th× tû lÖ chåi ra rÔ
cã xu h−íng gi¶m chØ cßn (66,7%) vµ sè l−îng rÔ/ chåi (4,2 rÔ), rÔ cã mµu
vµng nh¹t.
VËy ®Ó ®¸p øng ®−îc kh¶ n¨ng ra rÔ cña c©y in vitro víi tû lÖ chåi ra rÔ
cao vµ chÊt l−îng chåi tèt chóng t«i lùa chän c«ng thøc 4 lµ phï hîp.
4.1.3.2.Nghiªn cøu ¶nh h−ëng cña IBA tíi kh¶ n¨ng ra rÔ c©y L« héi in vitro
IBA lµ lo¹i auxin th−êng ®−îc sö dông ®Ó kÝch thÝch ph¶n øng t¹o rÔ
bÊt ®Þnh cho chåi vµ th−êng ®−îc sö dông trong m«i tr−êng ra rÔ t¹o c©y in
vitro hoµn chØnh. V× vËy chóng t«i tiÕn hµnh nghiªn cøu ¶nh h−ëng cña IBA
®Õn sù h×nh thµnh rÔ cña chåi L« héi.
B¶ng 4.8. ¶nh h−ëng cña IBA tíi kh¶ n¨ng ra rÔ c©y L« héi in vitro
IBA Tû lÖ chåi Sè rÔ ChiÒu dµi
CT H×nh th¸i
(mg/l) ra rÔ TB/c©y TB rÔ
rÔ
(% ) (rÔ) (cm)
1 0 0 0 0
2 0,1 32,7 a 2,8 a 3,6 a tr¾ng
3 0,3 48,6 b 3,5 b 4,2 b tr¾ng
4 0,5 89,1 d 4,7 c 4,5 b vµng nh¹t
5 0,7 66,7 c 4,2 bc 4,1 ab tr¾ng
CV% 6,1 6,0 5,8
Qua b¶ng trªn cho thÊy IBA cã hiÖu qu¶ râ rÖt cho sù t¹o rÔ chåi L« héi
in vitro.
Khi bæ sung IBA víi nång ®é dao ®éng tõ 0,3 – 0,5 mg/l tõ c«ng thøc
2 ®Õn c«ng thøc 5 ® lµm t¨ng tû lÖ chåi ra rÔ vµ tû lÖ nµy ®¹t cao nhÊt ë c«ng
thøc 3 khi bæ sung 0,5mg/l IBA.
ë c«ng thøc 4 ta bæ sung t¨ng 0,6 mg/l hµm l−îng IBA ® lµm gi¶m tû
lÖ chåi ra rÔ vµ sè rÔ s¬ cÊp/chåi so víi c«ng thøc bæ sung 0,5mg/l. Râ rµng bæ
xung IBA ë nång ®é cao ® lµm gi¶m kh¶ n¨ng ra rÔ cña chåi L« héi.
C«ng thøc cho tû lÖ chåi ra rÔ cao nhÊt lµ c«ng thøc 3 bæ sung IBA ë
nång ®é 0,5 mg/l, ë c«ng thøc nµy tû lÖ chåi ra rÔ ®¹t (89,1%) vµ sè rÔ tb/chåi
(4,7rÔ), rÔ cã mµu vµng nh¹t.
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
0 0,1 0,3 0,5 0,7
Hµm l−îng IBA (mg/l)
H×nh 4.10. ¶nh h−ëng cña hµm l−îng IBA tíi kh¶ n¨ng ra rÔ
chåi L« héi in vitro
4.1.3.3. Nghiªn cøu ¶nh h−ëng cña hµm l−îng Than ho¹t tÝnh (THT) tíi kh¶
n¨ng ra rÔ cña chåi.
Than ho¹t tÝnh ®−îc sö dông réng ri nh− mét t¸c nh©n cã t¸c dông kÝch
thÝch sù ra rÔ vµ c¶i thiÖn chÊt l−îng bé rÔ cho c©y in vitro, ®Æc biÖt lµ trªn çc
®èi t−îng “khã tÝnh” víi çc chÊt ®iÒu tiÕt sinh tr−ëng.
KÕt qu¶ nghiªn cøu ë thÝ nghiÖm 4.1.3.1 vµ 4.1.3.2 cho thÊy IBA vµ
α-NAA cã t¸c dông tèt ®Õn kh¶ n¨ng ra rÔ cña c©y L« héi. VËy khi kÕt hîp
gi÷a α-NAA, IBA vµ than ho¹t tÝnh (THT) th× kÕt qu¶ ®−îc thÓ hiÖn trong
b¶ng 4.9 vµ h×nh 4.9 nh− sau:
B¶ng 4.9. ¶nh h−ëng cña hµm l−îng Than ho¹t tÝnh (THT) tíi kh¶ n¨ng
ra rÔ cña c©y L« héi in vitro (sau 2 tuÇn nu«i cÊy)
THT Tû lÖ chåi Sè rÔ ChiÒu dµi
CT
(g/l) ra rÔ TB/c©y TB rÔ H×nh th¸i rÔ
(% ) (rÔ) (cm)
1 0,0 75,1 2,8 a 4,7 a Tr¾ng
2 0,1 97,4 3,9 b 4,8 a N©u vµng
3 0,3 100 5,5 e 4,9 a MËp, n©u vµng
4 0,5 100 5,1 d 4,7 a MËp, n©u vµng
5 0,7 92,8 4,2 c 4,6 a Tr¾ng
CV% 3,8 4,6 5,2
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
0 0,1 0,3 0,5 0,7
Hµm l−îng than ho¹t tÝnh (g/l)
H×nh 4.11. ¶nh h−ëng cña hµm l−îng Than ho¹t tÝnh (THT) tíi kh¶
n¨ng ra rÔ cña c©y L« héi in vitro
KÕt qu¶ thÝ nghiÖm ë b¶ng 4.9 vµ h×nh 4.11 cho thÊy:
Trªn nÒn m«i tr−êng lµ MS + 0,5mg/l IBA +0,5mg/l α-NAA bæ sung
thªm than ho¹t tÝnh ® lµm t¨ng tû lÖ ra rÔ kh«ng ®¸ng kÓ nh−ng ®iÒu quan
träng lµ chÊt l−îng bé rÔ ® ®−îc c¶i thiÖn râ rµng. ë c«ng thøc 3, c«ng thøc 4
®−îc bæ sung thªm 0,3 - 0,5 g/lÝt than ho¹t tÝnh th× tû lÖ ra rÔ ®¹t (100%), rÔ
t¸i sinh ®Òu mËp vµ cã mÇu vµng n©u. §iÒu nµy thÓ hiÖn râ rÔ t¸i sinh lµ khoÎ
m¹nh vµ ®ang ë giai ®o¹n sinh tr−ëng tèt.
ë c«ng thøc 5 khi t¨ng l−îng than ho¹t tÝnh lªn 0,7g/lÝt ® lµm gi¶m tû
lÖ chåi ra rÔ chØ cßn (92,8 %) còng nh− sè rÔ trung b×nh gi¶m (4,2 rÔ) vµ
chiÒu dµi rÔ (4,6 cm).
VËy m«i tr−êng: MS + 0,5mg/l IBA + 0,5 mg/l α-NAA + 0,3g/l than
ho¹t tÝnh lµ m«i tr−êng cã hiÖu qu¶ cao trong qu¸ tr×nh ra rÔ t¹o c©y hoµn
chØnh. Trªn m«i tr−êng nµy, tû lÖ chåi ra rÔ cao ®¹t (95%) sau 2 tuÇn nu«i
cÊy,vµ cho chÊt l−îng rÔ tèt.
4.1.4. Nghiªn cøu kü thuËt ra c©y ngoµi v−ên −¬m (sau èng nghiÖm)
Trong giai ®o¹n nu«i cÊy m«, c©y con ®−îc cung cÊp ®Çy ®ñ çc chÊt
dinh d−ìng ®¶m b¶o cho qu¸ tr×nh sinh tr−ëng vµ ph¸t triÓn ®−îc diÔn ra b×nh
th−êng. V× vËy, c©y sÏ bÞ “sèc” m¹nh khi chóng ®−îc chuyÓn qua giai ®o¹n
nu«i trång ngoµi v−ên −¬m. ChÝnh v× vËy tr−íc khi ra ngoµi v−ên −¬m, viÖc
t¹o cho c©y sinh tr−ëng tèt vµ cã kh¶ n¨ng thÝch nghi víi ®iÒu kiÖn tù nhiªn lµ
viÖc lµm rÊt quan träng.
Giai ®o¹n v−ên −¬m lµ giai ®o¹n quyÕt ®Þnh kh¶ n¨ng øng dông cña ®Ò
tµi vµo thùc tiÔn s¶n xuÊt.Tr−íc khi trång trªn ®ång ruéng s¶n xuÊt, c©y
invitro vèn sèng trong m«i tr−êng nh©n t¹o, thuËn lîi hoµn toµn vÒ dinh
d−ìng, nhiÖt ®é, ¸nh s¸ng vµ theo ph−¬ng thøc dÞ d−ìng.V× vËy, viÖc x¸c ®Þnh
®−îc çc yÕu tè ®Ó c©y invitro cã thÓ tån t¹i vµ sinh tr−ëng tèt ë ngoµi m«i
tr−êng tù nhiªn theo ph−¬ng thøc tù d−ìng lµ rÊt quan träng. Víi môc ®Ých
nµy chóng t«i tiÕn hµnh thÝ nghiÖm nghiªn cøu ¶nh h−ëng cña thêi vô ra c©y
vµ ¶nh h−ëng cña gi¸ thÓ ®Õn tû lÖ sèng, sù sinh tr−ëng ph¸t triÓn cña c©y L«
héi ngoµi v−ên −¬m.
4.1.4.1. Nghiªn cøu ¶nh h−ëng cña thêi vô ra c©y ®Õn tû lÖ sèng vµ sinh tr−ëng
ph¸t triÓn cña c©y L« héi ngoµi v−ên −¬m
C©y con ra ng«i chÞu ¶nh h−ëng cña rÊt nhiÒu yÕu tè trong ®ã yÕu tè
thêi vô lµ rÊt quan träng.Thêi vô cã ¶nh h−ëng lín ®Õn tû lÖ sèng vµ kh¶ n¨ng
sinh tr−ëng cña c©y L« héi nu«i cÊy m«.
Qua b¶ng 4.10 vµ h×nh 4.12 cã thÓ cho chóng ta thÊy r»ng thêi vô ra
c©y cho tû lÖ sèng cao nhÊt lµ vµo vô Xu©n. Tû lÖ sèng khi ra c©y ë thêi vô
nµy ®¹t (95,7%), tiÕp ®Õn lµ thêi ®iÓm vô Thu (88,4%) vµ thÊp nhÊt lµ thêi
®iÓm vô HÌ (78,6%)
B¶ng 4.10. ¶nh h−ëng cña thêi vô ra c©y ®Õn tû lÖ sèng cña c©y
giai ®o¹n v−ên −¬m (sau 60 ngµy)
Tû lÖ ChiÒu Sè ChiÒu dµi
CT Thêi vô
sèng cao c©y l¸/c©y rÔ Tb/c©y
(%) (cm) (l¸) (cm)
1 Vô Thu 88,4 14,7 a 7,0a 6,3
2 Vô §«ng 86,2 15,3 a 7,5a 6,5
3 Vô Xu©n 95,7 15,9 a 8,5b 6,9
4 Vô HÌ 78,6 14,8 a 7,3a 6,4
CV% 5,9 3,5
Do vËy ®Ó c©y con sinh tr−ëng m¹nh nhÊt ta cã thÓ ra c©y vµo thêi ®iÓm
mïa xu©n, ®iÒu nµy ®−îc thÓ hiÖn râ ë çc chØ tiªu sinh tr−ëng nh−: chiÒu cao
c©y 15,9cm, sè l¸/c©y 8,5l¸, chiÒu dµi rÔ tb/c©y 6,9cm.
100 95.7
90 88.4 86.2
80 78.6
70
Tû lÖ sèng (%)
60
50
40
30
20
10
0
Vô Thu Vô §«ng Vô Xu©n Vô HÌ
Thêi Vô
H×nh 4.12. ¶nh h−ëng cña thêi vô ra c©y ®Õn tû lÖ sèng

cña c©y giai ®o¹n v−ên −¬m
4.1.4.2. Nghiªn cøu ¶nh h−ëng cña gi¸ thÓ ra c©y sau èng nghiÖm ®Õn tû lÖ sèng
vµ sinh tr−ëng ph¸t triÓn cña c©y L« héi ngoµi v−ên −¬m
ViÖc ra ng«i c©y gièng thµnh c«ng hay kh«ng phô thuéc vµo rÊt nhiÒu yÕu
tè nh−: kü thuËt huÊn luyÖn c©y invitro, ®iÒu kiÖn thêi tiÕt, gi¸ thÓ phï hîp, kü
thuËt ch¨m sãc. Trong ®ã yÕu tè phï hîp cña gi¸ thÓ lµ rÊt quan träng .
Trong thÝ nghiÖm nµy chóng t«i nghiªn cøu ¶nh h−ëng cña gi¸ thÓ ra
c©y ®Õn tû lÖ sèng vµ sinh tr−ëng ph¸t triÓn cña c©y L« héi víi 3 lo¹i gi¸ thÓ:
TrÊu hun, çt mÞn vµ phèi hîp trÊu hun + çt mÞn tØ lÖ (1:1).
Çc chåi c©y invitro ®−îc t¸i t¹o hoµn chØnh trong èng nghiÖm, sau 2
tuÇn nu«i d−ìng c©y cã tr¹ng th¸i tèt, chiÒu cao c©y 5-7 cm, sè l−îng rÔ 4- 5
rÔ ®−îc ®−a ra v−ên −¬m huÊn luyÖn 7 ngµy.
Sau 7 ngµy c©y ®−îc lÊy ra khái èng nghiÖm, röa s¹ch hÕt chÊt dinh d−ìng
b¸m vµo rÔ, rÔ ®−îc xö lý chèng nÊm b»ng Benlate 0,15% vµ ®−îc trång trong çc
c«ng thøc gi¸ thÓ kh¸c nhau chóng t«i thu ®−îc kÕt qu¶ ë b¶ng 4.11.
B¶ng 4.11. Nghiªn cøu ¶nh h−ëng cña gi¸ thÓ ra c©y sau èng nghiÖm
(sau 30 ngµy)
Tû lÖ ChiÒu cao Sè rÔ ChiÒu dµi
CT Gi¸ thÓ
sèng c©y thø cÊp rÔ thø cÊp
(%) (cm) (rÔ) (cm)
1 TrÊu hun 72,5 a 9,3 a 2,2 a 1,8 a
2 Çt mÞn 81,4 c 10,6 b 2,9 c 3,7 b
3 1TrÊu hun :1 Çt mÞn 76,5 b 9,5 a 2,6 b 2,1 a
CV% 3,1 2,8 3,2 7,5
Qua b¶ng 4.11 chóng t«i thÊy: trong cïng 1 ®iÒu kiÖn thÝ nghiÖm çc
gi¸ thÓ kh¸c nhau cho kÕt qu¶ ra ng«i c©y con sau èng nghiÖm lµ kh¸c nhau.
Çc chØ tiªu nh−: tû lÖ sèng (%), t¨ng tr−ëng chiÒu cao c©y (cm), sè
l−îng rÔ vµ chiÒu dµi rÔ thø cÊp lµ nh÷ng chØ tiªu kh¸ch quan ®Ó ®¸nh gi¸ hiÖu
qu¶ viÖc ra ng«i c©y gièng vµ sù phï hîp cña gi¸ thÓ sö dông. Bëi v× trong giai
®o¹n invitro víi çc ®iÒu kiÖn nh©n t¹o tèi −u, giµu chÊt dinh d−ìng, bé rÔ s¬
cÊp cña L« héi ph¸t triÓn m¹nh. Khi ®−a ra m«i tr−êng tù nhiªn bé rÔ s¬ cÊp
kh«ng thÝch øng víi viÖc vËn chuyÓn chÊt dinh d−ìng nªn tho¸i ho¸, thay vµo
®ã lµ hÖ rÔ thø cÊp. Víi gi¸ thÓ phï hîp, c©y ra ng«i sau èng nghiÖm sÏ bÐn rÔ
nhanh h¬n, gióp cho qu¸ tr×nh sinh tr−ëng ph¸t triÓn tèt h¬n.
ë c«ng thøc 2 trªn gi¸ thÓ çt tû lÖ sèng cña c©y lµ cao nhÊt ®¹t
(81,4%), chiÒu cao c©y ®¹t (10,6cm) sau ®ã ®Õn gi¸ thÓ 1çt mÞn:1 trÊu hun
®¹t (76,5%) vµ thÊp nhÊt lµ ra ng«i trªn gi¸ thÓ trÊu tû lÖ sèng cña c©y chØ ®¹t
(72,5%)
Víi kÕt qu¶ nh− trªn, chóng t«i lùa chän ra ng«i c©y gièng L« héi trªn
gi¸ thÓ çt mÞn lµ hîp lý vµ hiÖu qu¶.
4.2. Nghiªn cøu kü thuËt nh©n gièng v« tÝnh c©y L« héi b»ng ph−¬ng
ph¸p gi©m hom
C©y L« héi lµ loµi c©y bôi, trong tù nhiªn khã nh©n gièng b»ng h¹t, c©y
cã ®Æc tÝnh t¸i sinh tõ chåi n¸ch, ®Çu rÔ. VÒ lý thuyÕt cã thÓ ¸p dông ph−¬ng
ph¸p gi©m hom ®Ó th¨m dß kh¶ n¨ng nh©n gièng cña L« héi.V× vËy chóng t«i
tiÕn hµnh çc thÝ nghiÖm nghiªn cøu kh¶ n¨ng gi©m hom th©n cña c©y L« héi.
4.2.1. Nghiªn cøu ¶nh h−ëng cña thêi vô hñy ®Ønh sinh tr−ëng ®Õn kh¶
n¨ng ph¸t sinh chåi n¸ch t¹o vËt liÖu gi©m hom th©n c©y L« héi.
Huû ®Ønh sinh tr−ëng lµm ph¸t sinh chåi n¸ch cã thÓ xem lµ mét trong
nh÷ng ph−¬ng ph¸p nh©n gièng v« tÝnh cæ truyÒn ®−îc ¸p dông ®Ó nh©n gièng
dinh d−ìng nhiÒu lo¹i c©y.
B¶n chÊt cña ph−¬ng ph¸p lµ ¸p dông kü thuËt huû ®Ønh sinh tr−ëng
c−ìng bøc, g©y øc chÕ néi t¹i, kÝch thÝch çc chåi ngñ tiÒm Èn ë n¸ch l¸, ®Çu
rÔ, ph©n ho¸ thµnh chåi míi.
Chóng t«i thö nghiÖm vµo 4 thêi vô kh¸c nhau trong n¨m (th¸ng
3,6,9,12) mçi lÇn thö nghiÖm trªn 15 c©y mÑ ®−îc chän läc t¹i v−ên thÝ
nghiÖm. KÕt qu¶ d−îc thÓ hiÖn ë b¶ng 4.12 vµ h×nh 4.12.
B¶ng 4.12. ¶nh h−ëng cña thêi vô hñy ®Ønh sinh tr−ëng ®Õn kh¶ n¨ng
ph¸t sinh chåi n¸ch c©y L« héi.
STT C«ng thøc Tû lÖ c©y n¶y chåi HÖ sè nh©n Tr¹ng th¸i
(%) (lÇn) chåi
1 H§ST T3 100 5,2 ++
2 H§ST T6 100 5,0 +++
3 H§ST T9 100 5,1 ++
4 H§ST T12 100 5,2 +++
Ghi chó : +++ : chåi mËp, l¸ xanh
++: chåi trung b×nh, l¸ xanh
5.2
5.15
5.1
5.05
4.95
4.9
H§ST T3 H§ST T6 H§ST T9 H§ST T12
Thêi vô H§ST
H×nh 4.13. ¶nh h−ëng cña thêi vô hñy ®Ønh sinh tr−ëng
®Õn hÖ sè nh©n chåi c©y L« héi
Qua b¶ng 4.12 vµ h×nh 4.13 cho thÊy: 100% sè c©y thÝ nghiÖm ®Òu n¶y
chåi n¸ch, hÖ sè nh©n chåi t−¬ng ®èi lín (5,0 – 5,2 lÇn), hÖ sè nh©n chåi gi÷a
çc lÇn thùc nghiÖm cã sù chªnh lÖch kh«ng ®¸ng kÓ.
Víi kÕt qu¶ trªn chóng t«i nhËn thÊy:
Cã thÓ ¸p dông ph−¬ng ph¸p nh©n gièng b»ng kü thuËt huû ®Ønh sinh
tr−ëng ®Ó t¨ng hÖ sè nh©n nhanh gièng c©y L« héi.Thêi vô kh«ng ¶nh h−ëng
nhiÒu ®Õn hÖ sè nh©n chåi còng nh− chÊt l−îng chåi qua çc mïa vô.
4.2.2. Nghiªn cøu ¶nh h−ëng cña viÖc xö lý IBA ®Õn kh¶ n¨ng ra rÔ vµ n¶y
mÇm ®o¹n hom th©n c©y L« héi
IBA lµ lo¹i auxin cã vai trß sinh lý kÝch thÝch sù ra rÔ bÊt ®Þnh cña c©y,
®Æc biÖt ®èi víi nh÷ng lo¹i c©y khã ra rÔ nh− c©y L« héi. V× vËy chóng t«i sö
dông IBA víi çc nång ®é kh¸c nhau ®Ó gi©m th©n c©y L« héi.
KÕt qu¶ thÝ nghiÖm ®−îc thÓ hiÖn ë b¶ng 4.13.
B¶ng 4.13. ¶nh h−ëng cña IBA tíi kÕt qu¶ gi©m th©n c©y L« héi
Ra rÔ Hom n¶y mÇm
STT C«ng thøc Tû lÖ Tû lÖ
Sè l−îng Sè l−îng
(%) (%)
1 Xö lý n−íc l 7 7,8 0 0
2 IBA d¹ng bét 32 35,5 8 8,8
3 IBA 10 ppm 20 22,2 3 3,3
4 IBA 50 ppm 26 28,9 5 5,6
5 IBA 100 ppm 28 31,1 4 4,4
KÕt qu¶ thu ®−îc t¹i b¶ng 4.13 cho thÊy t¹i çc c«ng thøc sö dông IBA
d¹ng bét vµ d¹ng dung dÞch víi çc nång ®é ®Ëm ®Æc ®Òu cho hiÖu qu¶ thÊp
®èi víi gi©m hom th©n c©y L« héi.
So s¸nh tû lÖ hom sèng gi÷a c«ng thøc ®èi chøng (7,8%) vµ çc c«ng thøc
thÝ nghiÖm cã sö dông IBA th× tû lÖ hom sèng ë çc c«ng thøc cã sö dông IBA lµ
cao h¬n dao ®éng tõ 22,2% ®Õn 35,5% ë çc nång ®é 10 ppm IBA, 50 ppm
IBA,100 ppm IBA,IBA d¹ng bét.Tuy nhiªn ë hÇu hÕt çc c«ng thøc thÝ nghiÖm
kh¸c nhau vÒ nång ®é IBA ®Òu cho tû lÖ hom sèng thÊp, c«ng thøc thÝ nghiÖm cho
tû lÖ hom sèng cao nhÊt míi chØ ®¹t (35,5%) khi sö dông IBA d¹ng bét.
TiÕp tôc theo dâi vÒ tû lÖ hom n¶y mÇm ë çc c«ng thøc chóng t«i nhËn
thÊy r»ng: khi tiÕn hµnh gi©m hom th©n c©y L« héi tû lÖ hom n¶y mÇm lµ rÊt
thÊp, cao nhÊt míi chØ ®¹t (8,8%) ë c«ng thøc sö dông IBA d¹ng bét, thÊp
nhÊt lµ ë c«ng thøc ®èi chøng tû lÖ hom n¶y mÇm lµ (0%). Cã thÓ nãi r»ng
®©y lµ tû lÖ kh«ng ®¸p øng ®−îc yªu cÇu trong quy tr×nh nh©n gièng v« tÝnh
b»ng ph−¬ng ph¸p gi©m hom.
Víi kÕt qu¶ nh− trªn chóng t«i nhËn xÐt:
Nh©n gièng v« tÝnh c©y L« héi b»ng ph−¬ng ph¸p gi©m hom th©n cho
hiÖu qu¶ thÊp, v× vËy chØ nªn ¸p dông nghiªn cøu thùc nghiÖm kh«ng nªn x©y
dùng quy tr×nh s¶n xuÊt thùc tiÔn.
4.2.3. Nghiªn cøu ¶nh h−ëng cña viÖc phun chÕ phÈm dinh d−ìng ®Õn kh¶
n¨ng ph¸t sinh chåi n¸ch c©y L« héi.
Trong thùc tiÔn s¶n xuÊt hiÖn nay, viÖc nh©n gièng c©y L« héi hoµn
toµn thô ®éng dùa vµo viÖc t¸ch chåi n¸ch. H¹n chÕ cña ph−¬ng ph¸p nh©n
gièng nµy lµ thô ®éng, phô thuéc vµo yÕu tè tù nhiªn, hÖ sè nh©n thÊp, chÊt
l−îng gièng c©y kh«ng ®ång ®Òu.
§Ó gi¶i quyÕt tån t¹i nµy ®ång thêi n©ng cao hiÖu qu¶ nh©n gièng
chóng t«i ¸p dông thö nghiÖm xö lý kÝch thÝch chåi n¸ch c©y L« héi b»ng
çch phun chÕ phÈm dinh d−ìng bao gåm 10%MS + 5ppm BAP. KÕt qu¶ thÝ
nghiÖm ®−îc thÓ hiÖn ë b¶ng 4.14
B¶ng 4.14 ¶nh h−ëng cña viÖc phun chÕ phÈm dinh d−ìng tíi kh¶ n¨ng
ph¸t sinh chåi n¸ch c©y L« héi
Tû lÖ Sè chåi/c©y So víi ®èi
CT
bËt chåi n¸ch (chåi) chøng
(%) (%)
§/C (kh«ng xö lý) 50,5 1,6 100
Xö lý 10%MS + 5mg/l BAP 100 4,9 306,2
Qua b¶ng 4.14 cho chóng ta thÊy: cã sù kh¸c nhau râ rÖt vÒ kÕt qu¶
nghiªn cøu gi÷a c«ng thøc ®èi chøng vµ c«ng thøc thÝ nghiÖm.
ë c«ng thøc ®èi chøng kh«ng phun chÕ phÈm chÊt dinh d−ìng th× tû lÖ
c©y bËt chåi n¸ch kh«ng ®ång ®Òu ®¹t (50,5%), sè chåi trªn c©y mÑ chØ ®¹t
(1,6 chåi/c©y).
ë c«ng thøc cã xö lý phun chÕ phÈm dinh d−ìng th× 100% sè c©y thÝ
nghiÖm ®Òu n¶y chåi n¸ch, víi sè chåi b×nh qu©n (4,9 chåi/c©y).
ViÖc ¸p dông phun chÕ phÈm dinh d−ìng xö lý kÝch thÝch n¶y chåi n¸ch
cho tû lÖ c©y n¶y chåi vµ hÖ sè nh©n chåi lín v× vËy b−íc ®Çu cã thÓ kÕt luËn
®©y lµ biÖn ph¸p khoa häc vµ cã hiÖu qu¶.
5. KÕt luËn vμ ®Ò nghÞ
5.1 KÕt luËn

Tõ kÕt qu¶ nghiªn cøu trªn chóng t«i rót ra kÕt luËn sau:
5.1.1.Sö dông ph−¬ng ph¸p nh©n gièng v« tÝnh c©y L« héi b»ng kü thuËt nu«i
cÊy invitro cho hÖ sè nh©n gièng cao, chÊt l−îng chåi tèt.
5.1.2.Kü thuËt t¹o vËt liÖu khëi ®Çu invitro nªn sö dông mÉu ë vô Xu©n vµ khö
trïng ®¬n trong dung dÞch HgCl2 0,1% trong thêi gian 7phót cho hiÖu qu¶ khö
trïng tèt, tû lÖ mÉu sèng vµ bËt chåi cao (68,5%).
5.1.3. M«i tr−êng thÝch hîp cho nh©n nhanh chåi L« héi invitro lµ m«i tr−êng
MS bæ sung 2,5mg/l BAP + 0,6 mg/l NAA cho hÖ sè nh©n cao (4,1 lÇn), chÊt
l−îng chåi tèt.
5.1.4. M«i tr−êng thÝch hîp cho sù ra rÔ t¹o c©y hoµn chØnh lµ m«i tr−êng: MS
bæ sung 0,5 mg/l IBA + 0,5 mg/l NAA + 0,3 g/l than ho¹t tÝnh cho tû lÖ ra rÔ
cao (100%), chÊt l−îng rÔ tèt.
5.1.5. Gi¸ thÓ ra c©y L« héi invitro thÝch hîp lµ çt mÞn. C©y ra ng«i trªn gi¸
thÓ nµy tû lÖ sèng ®¹t (81,4%), sinh tr−ëng ph¸t triÓn chåi tèt.
Thêi vô kh«ng ¶nh h−ëng ®¸ng kÓ ®Õn hiÖu qu¶ ra c©y L« héi invitro.
5.1.6. Sö dông ph−¬ng ph¸p huû ®Ønh sinh tr−ëng ë çc thêi vô ®Òu lµm t¨ng
kh¶ n¨ng bËt chåi c©y L« héi invitro lµm nguyªn liÖu cho nh©n gièng.Thêi vô
¶nh h−ëng kh«ng ®¸ng kÓ ®Õn kh¶ n¨ng n¶y chåi.
5.1.7.Ph−¬ng ph¸p xö lý chÕ phÈm dinh d−ìng lµm t¨ng kh¶ n¨ng ph¸t sinh chåi
so víi ®èi chøng.
5.2.§Ò nghÞ
- B−íc ®Çu ¸p dông kÕt qu¶ nghiªn cøu vµo s¶n xuÊt c©y gièng L« héi
b»ng ph−¬ng ph¸p nu«i c©y invitro.
- TiÕp tôc thö nghiÖm çc ph−¬ng ph¸p xö lý gi©m hom th©n ®Ó ®Ò ra
ph−¬ng ph¸p cã hiÖu qu¶ kinh tÕ h¬n.
- CÇn ®¸nh gi¸ tiÕp vÒ chÊt l−îng d−îc liÖu cña c©y L« héi ®−îc nh©n
b»ng ph−¬ng ph¸p invitro.
S¬ ®å nh©n gièng v« tÝnh c©y L« héi :
C©y tréi ®·
tuyÓn chän
LÊy mÉu
(chåi ®Ønh)
Xö lý cho n¶y chåi
10%MS+5mg/lBAP
(4 tuÇn)
Khëi ®éng chåi

(m«i tr−êng MS)
(1 tuÇn)
Nh©n nhanh chåi Gi©m chåi

(MS +2,5mg/lBAP+0,6mg/lNAA ) (IBA d¹ng bét)
(3 tuÇn)
Thóc rÔ
(MS+0,5mg/lIBA+0,6mg/lNAA
+0,3g/l THT)
(2 tuÇn)
Ra ng«i c©y con

(çt mÞn)
C©y gièng
Xö lý cho n¶y chåi (cao 12-14cm
V−ên c©y mÑ 10%MS+5mg/lBAP l¸ 5 - 7 l¸
nÆng 12 - 15g)
Tμi liÖu tham kh¶o
I.Tµi liÖu tiÕng ViÖt
1. Lª TrÇn B×nh, Hå H÷u Nhi, Lª ThÞ Muéi (1997) C«ng nghÖ sinh häc
thùc vËt trong c¶i tiÕn gièng c©y trång. Nhµ xuÊt b¶n n«ng nghiÖp .
2. Çch dïng c©y L« héi ch÷a bÖnh.
http://www.baocantho.com.vn/vietnam/suckhoe/19049.
3. Vâ V¨n Chi, D−¬ng §øc TiÕn (1978), Ph©n lo¹i thùc vËt - Thùc vËt bËc
cao, NXB §¹i häc vµ Trung häc chuyªn nghiÖp.
4. Vâ V¨n Chi (1991), C©y thuèc An Giang, Nhµ xuÊt b¶n Uû ban khoa
häc Kü thuËt An Giang.
5. Vâ V¨n Chi (1991), Tõ ®iÓn thùc ®iÓn thùc vËt th«ng dông, TËp1, Nhµ
xuÊt b¶n Khoa Häc Kü ThuËt.
6. NguyÔn V¨n Ch−¬ng, TrÞnh V¨n ThÞnh (1991), Tõ ®iÓn b¸ch khoa
N«ng nghiÖp, Trung t©m quèc gia biªn so¹n - Hµ Néi.
7. Ph¹m TiÕn Dòng (2003), Xö lý kÕt qu¶ trªn m¸y vi tÝnh b»ng INRISTAT
trong Windows, NXB N«ng NghiÖp, Hµ Néi.
8. Ph¹m Hoµng Hé (1991), C©y cá MiÒn Nam ViÖt Nam, TËp 2, Nhµ xuÊt
b¶n TrÎ Thµnh phè Hå ChÝ Minh.
9. Ph¹m Hoµng Hé (2000), C©y cá ViÖt Nam, Nhµ xuÊt b¶n TrÎ Thµnh
phè Hå ChÝ Minh.
10. 10.§ç Thanh Héi (1977), Nh÷ng c©y thuèc vµ vÞ thuèc ViÖt Nam, NXB
Khoa Häc Kü ThuËt.
11. Kü thuËt trång c©y L« héi. http://www.laocai.gov.vn/home.
12. Nh÷ng c©u chuyÖn truyÒn kú vÒ c©y L« héi, http://www.phongdiep.net.
13. Hoµng Minh TÊn, NguyÔn Quang Th¹ch, TrÇn V¨n PhÈm (1994), Gi¸o
tr×nh Sinh Lý Thùc VËt, NXB N«ng nghiÖp - Hµ Néi.
14. NguyÔn Quang Th¹ch (1995), øng dông c«ng nghÖ sinh häc nu«i cÊy
m« tÕ bµo. Nhµ xuÊt b¶n n«ng nghiÖp.
15. Vâ Thanh Th¸i (1962), T¸c dông cña L« héi ®èi víi vÕt th−¬ng vµ ¸p
xe, Y häc thùc hµnh. Nhµ xuÊt b¶n Thµnh phè Hå ChÝ Minh.
16. Ph¹m ChÝ Thµnh (1998), Gi¸o tr×nh Ph−¬ng Ph¸p ThÝ NghiÖm, Tr−êng
§¹i häc N«ng nghiÖp I Hµ Néi.
17. Lª ThÞ Thu Thuû (2001), B¸o ço kÕt qu¶ nh©n gièng dinh d−ìng c©y
trång b»ng ph−¬ng ph¸p nu«i cÊy m« (Tµi liÖu héi th¶o vÒ c«ng nghÖ
sinh häc - C«ng ty gièng c©y trång §«ng B¾c Bé).
18. M¹nh Tïng (2004), B¸o ço c©y L« héi, TÆng phÈm tõ thiªn nhiªn, sè
32, B¸o ng−êi Lao §éng.
19. Hoµng ThÞ S¶n (2003), Ph©n lo¹i häc thùc vËt, Nhµ xuÊt b¶n Gi¸o Dôc.
20. NguyÔn V¨n UyÓn (2000), Nh÷ng ph−¬ng ph¸p C«ng nghÖ Sinh häc
Thùc vËt, TËp I, Nhµ xuÊt b¶n N«ng nghiÖp, Tp Hå ChÝ Minh.
21. NguyÔn V¨n UyÓn vµ çc t¸c gi¶(1995), Nu«i cÊy m« thùc vËt phôc vô
c«ng t¸c gièng c©y trång. Nhµ xuÊt b¶n n«ng nghiÖp .
22. ViÖn sinh häc nhiÖt ®íi(1998), TuyÓn tËp çc c«ng tr×nh nghiªn cøu
khoa häc ngµnh n«ng l©m nghiÖp 1993-1998. Nhµ xuÊt b¶n n«ng
nghiÖp.
23. ViÖn Di TruyÒn N«ng nghiÖp (2001), C«ng nghÖ nu«i cÊy m« vµ tÕ bµo
thùc vËt (Gi¸o tr×nh h−íng dÉn thùc tËp), Hµ Néi.
II. Tµi liÖu tiÕng Anh
24. Agarwal OP (1985), Prevention of atheromatous heart disease.
Angiology, pp. 485- 492.
25. Al-Awadi F, Fatania H, Shamte U (1991). The effect of a plants mixture
extract on liver gluconeogenesis in streptozotocin induced diabetic rats.
Diabetes Research. 18, pp 163-168.
26. 26.AloeVera - the free encyclopedia,
http://www.enwikipedia.org/wiki/
27. Ajabnoor MA (1990), “Effect of Aloes on blood glucose levels in
normal and alloxan diabetic mice”. Journal of Ethnopharmacology. 28,
pp.215-220.
28. Brusick D. Mengs (1997), Environmental and Molecular Mutagenesis
29, pp.1-9.
29. Davis RH, Leitner MG, Russo JM, Byrne ME (1989). “Wound healing.
Oral and topical activity of Aloe vera”. Journal of the American
Podiatric Medical Association, pp.559-562.
30. Ghannam N and others (1986). “The antidiabetic activity of Aloes:
Preliminary clinical and experimental observations”. Hormone
Research, pp 288-294.
31. Grindlay D, Reynolds T (1986), “The Aloe vera phenomenon: A review
of the properties and modern uses of the leaf parenchyma gel” Journal
of Ethnopharmacology, pp.117- 151.
32. Hecht A (1981). The Overselling of Aloe vera. FDA Consumer, pp.26-29.
33. How much Aloe Vera gel should I drink?http://www.Aloe vera.org/
34. Ishii Y, Tanizawa H, Takino Y (1994), “Studies of Aloe. V. Mechanism
of cathartic effect". Biological and Pharmaceutical Bulletin 17, pp.4.
35. Nambiar E.K.S and A.G.Brow(1997), Management of soil, Nutrients
and water in Tropocal Plantation Forests. ACIAR – CSIRO –
CIFOR.571 P
36. Nature's Choice Aloe Vera Online Catalog, June 22, 1998.
37. O.Gramborg, G.C.Phillips (1997), Plant Cell, Tissue and Organ
culture-by Fundamental Methods cell spinger. Lab Manual
38. Odes H.S (1991), Madar Z.“A double-blind trial of a celandin,
Aloevera and psyllium laxative preparation in adult patients with
constipation”. Digestion, pp.65-71.
39. Premium Aloe Company Web site, June 22, 1998.
40. Roman-Ramos R and others (1991). Experimental study of the
hypoglycemic effect of some antidiabetic plants. Archivosde
Investigacion Medica. 22 pp .7-93.
41. Smith L, Struck D (1997), The Aloe vera trail, Investigation of four
patient deaths leads officials to company based in Maryland.
Washington Post, pp.36-38.
42. Schultz W. Proposed Rules. Federal Register (1997), Vol 62, pp.169.
43. Smith L., Blum J (1997), Police probe death of second patient treated
by Manassas Doctor. Washington Post. Sept 26.
44. Smith L, Lipton E (1997), Panel suspends the license of VA physician,
Doctor's Aloe therapy suspected in 3 deaths. Washington Post. Sept 27,
Sec.A, 1:2.
45. Smith L(1997), Judge rejects case against Doctor's aide, Man allegedly
gave Aloe vera injections, Washington Post. Nov 18, Sec.B.
46. Sharma, J.K(1994), Pathological investigations in forest nurseries and
palantiations in Vietnam.FAO VIE/92/022. Hanoi, Vietnam.46p.
Phô lôc
Phô lôc 1. Mét sè h×nh ¶nh minh ho¹
Giai ®o¹n nh©n nhanh
Giai ®o¹n t¹o c©y hoµn chØnh
MÉu c©y s¹ch bÖnh MÊu c©y nhiÔm
Mét sè h×nh ¶nh c©y L« héi trong v−ên −¬m
C©y L« héi C¾t ngang l¸ L« héi
ChÊt gel trong l¸ c©y L« héi Hoa C©y L« héi
Çc s¶n phÈm cña c©y L« héi
Phô lôc 2 : Thµnh phÇn m«i tr−êng MS (Murashige and Skoog - 1962 )
Mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn quan träng ®¶m b¶o sù thµnh c«ng cho nu«i
cÊy m«, tÕ bµo thùc vËt lµ x¸c ®Þnh ®−îc m«i tr−êng nu«i cÊy.
ë ®Ò tµi nµy chóng t«i sö dông m«i tr−êng nu«i cÊy c¬ b¶n giµu chÊt
dinh d−ìng MS (Murashige and Skoog - 1962) cã çc thµnh phÇn nh− sau:
Kho¸ng ®a l−îng :
KNO3 1.900 ppm
NH4NO3 1.650 ppm
KH2PO4 170 ppm
MgSO4.7H2O 370 ppm
CaCl2.2H2O 440 ppm
Kho¸ng vi l−îng :
KI 0,83 ppm
H3BO3 6,2 ppm
MnSO4.4H2O 22,3 ppm
ZnSO4.7H2O 8,6 ppm
Na2MoO4.H2O 0,25 ppm
CuSO4.5H2O 0,025ppm
CoCl2.6H2O 0,025ppm
S¾t - EDTA :
Na2.EDTA 37,3 ppm
FeSO4.7H2O 27,8 ppm
Vitamine :
Myo-inostol 100 ppm
Glycine 2,0 ppm
Niacine (acid nicotinic ) 0,5 ppm
Pyridoxine (B6) 0,5 ppm
Thiamine HCL (B1) 0,1 ppm
• M«i tr−êng nu«i cÊy trong qu¸ tr×nh chuÈn bÞ ®−îc bæ xung thªm ®−êng
Saccharose 30 gram/lÝt, çc chÊt kÝch thÝch sinh tr−ëng, th¹ch agar 6 gram/lÝt
vµ çc chÊt phô gia kh¸c. Çc m«i tr−êng sau khi nu«i cÊy ®−îc ch¾t vµo b×nh
thuû tinh víi thÓ tÝch 50 - 70 ml, sau ®ã ®−îc v« trïng b»ng çch hÊp ë nhiÖt
®é 130oC, ¸p xuÊt 1,2 atm trong thêi gian 20-30 phót.
Phô lôc 3: Sè liÖu xö lý thèng kª sinh häc
FILENAME : Bang 4.3
TITLE : Anh hương cua BAP den kha nang nhan nhanh
A N A L Y S I S O F V A R I A N C E
RANDOMIZED COMPLETE BLOCK DESIGN
REPLICATION (R) = 3
TREATMENT : CT (C) = 7
C1 = c1
C2 = c2
C3 = c3
C4 = c4
C5 = c5
C6 = c6
C7 = c7
Chieu cao choi (cm)
r1 r2 r3
C1 2.7 2.5 2.9

C2 2.9 2.7 3.1
C3 3.0 2.8 4.2
C4 3.1 2.8 3.4
C5 3.7 3.8 3.6
C6 2.8 3.1 4.5
C7 3.3 3.1 3.5
REP TOTALS 14.8 13.3 16.3

REP MEANS 3.0 2.5 3.6
ANALYSIS OF VARIANCE FOR chieu cao choi
===============================================================================
SV DF SS MS F
===============================================================================
LAP (R) 2 0.64285714 0.32142857 67.50 **
CT (C) 6 1.28571429 0.21428571 45.00 **
ERROR 12 0.05714286 0.00476191
-------------------------------------------------------------------------------
TOTAL 20 1.98571429
===============================================================================
cv = 3.3%
** = significant at 1% level
TABLE OF CT (C) MEANS FOR chieu cao choi (cm)

(AVE. OVER 3 REPS)
------------------------------------------
CT MEANS DIFFERENCE
------------------------------------------
C1 (CONTROL) 2 -
C2 2 0 **
C3 2 0 **
C4 2 0 **
C5 2 1 **
C6 2 1 **
C7 2 1 **
------------------------------------------
MEAN 2
------------------------------------------
Comparison S.E.D. LSD(5%) LSD(1%)
2-C means 0.03 0.12 0.1

(AVE. OVER 3 REPS)
------------------------------------------
CT RANKS MEANS
------------------------------------------
c1 1 2.70 a
c2 2 2.90 b
c3 3 3.00 bc
c4 4 3.10 c
c5 6 3.70 d
c6 6 3.80 d
c7 5 3.30 d
------------------------------------------
MEAN 2.11
------------------------------------------
Means followed by a common letter are not
significantly different at the 5% level by
DMRT.
He so nhan (lan)
r1 r2 r3
C1 1.1 0.8 1.2

C2 1.9 2.0 1.8
C3 2.5 2.4 2.6
C4 2.8 2.7 2.9
C5 3.1 3.2 3.0
C6 3.7 3.6 3.8
C7 3.5 3.3 3.7
REP TOTALS 18.6 18.0 19.6

REP MEANS 2.8 2.6 2.7
ANALYSIS OF VARIANCE FOR He so nhan
===============================================================================
SV DF SS MS F
===============================================================================
LAP (R) 2 0.14095238 0.07047619 2.08 ns
CT (C) 6 16.40285714 2.73380952 80.86 **
ERROR 12 0.40571429 0.03380952
-------------------------------------------------------------------------------
TOTAL 20 16.94952381
===============================================================================
cv = 6.8%
** = significant at 1% level; ns = not significant
TABLE OF CT (C) MEANS FOR he so nhan (lan)

(AVE. OVER 3 REPS)
------------------------------------------
CT MEANS DIFFERENCE
------------------------------------------
C1 (CONTROL) 1.10 -
C2 1.90 0.97 **
C3 2.50 1.57 **
C4 2.80 1.77 **
C5 3.10 2.07 **
C6 3.70 2.77 **
C7 3.50 2.57 **
------------------------------------------
MEAN 2.70
------------------------------------------

2-C means 0.15 0.33 0.46

(AVE. OVER 3 REPS)
------------------------------------------
CT RANKS MEANS
------------------------------------------
c1 1 1.10 a
c2 2 1.90 b
c3 3 2.50 c
c4 4 2.80 cd
c5 5 3.10 d
c6 7 3.70 e
c7 6 3.50 e
------------------------------------------
MEAN 2.70
------------------------------------------
DMRT.
*** END OF ANALYSIS OF VARIANCE RUN ***
FILENAME : bang 4.4
TITLE : Anh hương cua kinetin đen kha nang nhan nhanh
REPLICATION (R) = 3
C1 = c1
C2 = c2
C3 = c3
C4 = c4
C5 = c5
C6 = C6
C7 = C7
Chieu cao choi (cm)
r1 r2 r3
C1 2.7 2.5 2.9
C2 2.8 2.6 3.0
C3 2.9 2.6 3.2
C4 2.9 2.7 3.1
C5 2.8 2.5 3.1
C6 2.5 2.7 2.6
C7 2.2 2.4 2.3
REP TOTALS 19.1 18.0 20.2

REP MEANS 2.7 2.6 2.9
===============================================================================
SV DF SS MS F
===============================================================================
LAP (R) 2 0.57600000 0.28800000 96.00 **
CT6 (C) 4 0.08400000 0.02100000 7.00 *
ERROR 8 0.02400000 0.00300000
-------------------------------------------------------------------------------
TOTAL 14 0.68400000
===============================================================================
cv = 3.0%
** = significant at 1% level; * = significant at 5% level
TABLE OF CT6 (C) MEANS FOR chieu cao choi (cm)

(AVE. OVER 3 REPS)
------------------------------------------
CT6 MEANS DIFFERENCE
------------------------------------------
C1 (CONTROL) 2.70 -
C2 2.80 0.10 ns
C3 2.90 0.20 **
C4 2.90 0.20 **
C5 2.80 0.10 ns
C6 2.50 -
C7 2.20 -
------------------------------------------
MEAN 2.62
------------------------------------------
ns = not significant

2-C means 0.04 0.10 0.15

(AVE. OVER 3 REPS)
------------------------------------------
CT RANKS MEANS
------------------------------------------
c1 2 2.70 b
c2 3 2.80 bc
c3 4 2.90 c
c4 4 2.90 c
c5 2 2.80 bc
C6 1 2.50 ab
C7 1 2.20 a
------------------------------------------
MEAN 1.82
------------------------------------------
DMRT.

2-C means 0.04 0.10 0.15
he so nhan (lan)
r1 r2 r3
C1 1.0 1.0 1.0

C2 2.6 2.7 2.5
C3 2.7 2.8 2.6
C4 2.9 2.8 3.0
C5 2.6 2.5 2.7
C6 2.3 2.4 2.2
C7 2.1 2.0 2.2
REP TOTALS 16.2 16.2 16.2

REP MEANS 2.3 2.3 2.3
1
ANALYSIS OF VARIANCE FOR he so nhan
===============================================================================
SV DF SS MS F
===============================================================================
LAP (R) 2 0.00000000 0.00000000 <1
CT6 (C) 3 0.18000000 0.06000000 4.50 ns
ERROR 6 0.08000000 0.01333333
-------------------------------------------------------------------------------
TOTAL 11 0.26000000
===============================================================================
cv = 6.8%
---------------
1
C1 is excluded from the analysis.

(AVE. OVER 3 REPS)
------------------------------------------
CT RANKS MEANS
------------------------------------------
C1 1.00 a
c2 1 2.60 bc
c3 2 2.70 c
c4 3 2.90 d
c5 1 2.60 bc
C6 2.3 b
C7 2.1 a
------------------------------------------
MEAN 1.70
------------------------------------------
DMRT.
FILENAME : bang 4.5
TITLE : Anh hương cua BAP và α-NAA đen he so nhan choi Lo hoi
REPLICATION (R) = 3
C1 = c1
C2 = c2
C3 = c3
C4 = c4
C5 = c5
C6 = c6
chieu cao choi (cn)
r1 r2 r3
C1 3.8 3.7 3.9

C2 2.6 2.3 2.9
C3 3.0 3.2 2.8
C4 3.5 3.3 3.7
C5 2.8 2.9 2.7
C6 2.7 2.6 2.8
REP TOTALS 18.4 18.0 18.8

REP MEANS 3.1 3.0 3.1
===============================================================================
SV DF SS MS F
===============================================================================
LAP (R) 2 0.75000000 0.37500000 125.00 **
CT (C) 5 1.76500000 0.35300000 117.67 **
ERROR 10 0.03000000 0.00300000
-------------------------------------------------------------------------------
TOTAL 17 2.54500000
===============================================================================
cv = 2.3%
TABLE OF CT (C) MEANS FOR chieu cao choi (cn)

(AVE. OVER 3 REPS)
------------------------------------------
CT MEANS DIFFERENCE
------------------------------------------
C1 (CONTROL) 3.80 -
C2 2.60 0.90 **
C3 3.00 0.90 **
C4 3.50 0.80 **
C5 2.80 0.70 **
C6 2.70 0.80 **
------------------------------------------
MEAN 2.38
------------------------------------------

2-C means 0.04 0.10 0.14
TABLE OF CT (C) MEANS FOR chieu cao choi (cn)
(AVE. OVER 3 REPS)
------------------------------------------
CT RANKS MEANS
------------------------------------------
c1 1 3.80 c
c2 1 2.60 a
c3 2 3.00 b
c4 3 3.50 c
c5 2 2.80 b
c6 3 2.70 a
------------------------------------------
MEAN 2.38
------------------------------------------
DMRT.
he so nhan (lan)
r1 r2 r3
C1 3.7 3.6 3.8

C2 3.8 3.6 4.0
C3 3.9 3.6 4.2
C4 4.0 3.8 4.2
C5 4.1 3.7 4.5
C6 3.7 3.4 4.0
REP TOTALS 23.2 22.6 24.7

REP MEANS 3.9 3.8 4.1
===============================================================================
SV DF SS MS F
===============================================================================
LAP (R) 2 0.75000000 0.37500000 34.09 **
CT (C) 5 18.52500000 3.70500000 336.82 **
ERROR 10 0.11000000 0.01100000
-------------------------------------------------------------------------------
TOTAL 17 19.38500000
===============================================================================
cv = 3.0%

(AVE. OVER 3 REPS)
------------------------------------------
CT MEANS DIFFERENCE
------------------------------------------
C1 (CONTROL) 3.70 -
C2 3.80 0.10 **
C3 3.90 0.20 **
C4 4.10 0.40 **
C5 4.00 0.30 **
C6 3.70 0.00 **
------------------------------------------
MEAN 3.45
------------------------------------------

2-C means 0.09 0.19 0.18
(AVE. OVER 3 REPS)
------------------------------------------
CT RANKS MEANS
------------------------------------------
c1 1 3.70 a
c2 3 3.80 bc
c3 4 3.90 c
c4 5 4.10 d
c5 6 4.00 c
c6 2 3.70 a
------------------------------------------
MEAN 3.45
------------------------------------------
DMRT.
FILENAME : Bang 4.6
TITLE : Anh hương cua BAP và IAA đen kha nang nhan nhanh choi Lo hoi
REPLICATION (R) = 3
C1 = c1
C2 = c2
C3 = c3
C4 = c4
C5 = c5
C6 = c6
chieu cao choi (cm)
r1 r2 r3
C1 3.8 3.6 4.0

C2 3.0 2.8 3.2
C3 3.2 3.4 3.0
C4 3.2 3.3 3.1
C5 3.5 3.3 3.7
C6 3.0 3.1 3.9
REP TOTALS 19.7 19.5 19.9

REP MEANS 3.3 3.2 3.3
===============================================================================
SV DF SS MS F
===============================================================================
LAP (R) 2 0.80111111 0.40055556 37.95 **
CT (C) 5 1.17111111 0.23422222 22.19 **
ERROR 10 0.10555556 0.01055556
-------------------------------------------------------------------------------
TOTAL 17 2.07777778
===============================================================================
cv = 4.3%

(AVE. OVER 3 REPS)
------------------------------------------
CT MEANS DIFFERENCE
------------------------------------------
C1 (CONTROL) 3.83 -
C2 3.00 0.57 **
C3 3.20 0.67 **
C4 3.20 0.77 **
C5 3.50 0.67 **
C6 3.00 0.67 **
------------------------------------------
MEAN 2.39
------------------------------------------

2-C means 0.08 0.19 0.27
(AVE. OVER 3 REPS)
------------------------------------------
CT RANKS MEANS
------------------------------------------
c1 1 3.83 a
c2 2 3.00 b
c3 3 3.20 bc
c4 4 3.20 c
c5 3 3.50 bc
c6 3 3.00 bc
------------------------------------------
MEAN 2.39
------------------------------------------
DMRT.
he so nhan (lan)
r1 r2 r3
C1 3.7 3.8 3.6

C2 3.4 3.1 3.7
C3 3.5 3.2 3.8
C4 3.8 3.6 4.0
C5 4.0 3.7 4.3
C6 3.7 3.5 3.9
REP TOTALS 22.1 20.9 23.3

REP MEANS 3.7 3.5 3.9
===============================================================================
SV DF SS MS F
===============================================================================
LAP (R) 2 0.90777778 0.45388889 77.08 **
CT (C) 5 17.32944444 3.46588889 588.55 **
ERROR 10 0.05888889 0.00588889
-------------------------------------------------------------------------------
TOTAL 17 18.29611111
===============================================================================
cv = 2.4%

(AVE. OVER 3 REPS)
------------------------------------------
CT MEANS DIFFERENCE
------------------------------------------
C1 (CONTROL) 3.70 -
C2 3.40 2.33 **
C3 3.50 2.73 **
C4 3.80 2.43 **
C5 4.00 2.83 **
C6 3.70 2.63 **
------------------------------------------
MEAN 3.23
------------------------------------------
2-C means 0.06 0.14 0.2
(AVE. OVER 3 REPS)
------------------------------------------
CT RANKS MEANS
------------------------------------------
c1 1 3.70 c
c2 2 3.40 a
c3 5 3.50 b
c4 3 3.80 cb
c5 6 4.00 d
c6 4 3.70 c
------------------------------------------
MEAN 3.23
------------------------------------------
DMRT.
FILENAME : Bảng 4.8
TITLE : Anh hương cua IBA toi kha nang ra re
REPLICATION (R) = 3
C1 = c1
C2 = c2
C3 = c3
C4 = c4
C5 = c5
so re so cap (re)
r1 r2 r3
C1 0.0 0.0 0.0

C2 2.8 2.5 3.1
C3 3.5 3.3 3.7
C4 4.7 4.4 5.0
C5 4.2 4.1 4.3
REP TOTALS 15.2 14.3 16.1

REP MEANS 3.0 2.9 3.2
1
ANALYSIS OF VARIANCE FOR so re so cap
==============================================================================
SV DF SS MS F
===============================================================================
LSP (R) 2 0.40500000 0.20250000 22.09 **
CT (C) 3 6.18000000 2.06000000 224.73 **
ERROR 6 0.05500000 0.00916667
-------------------------------------------------------------------------------
TOTAL 11 6.64000000
===============================================================================
cv = 2.5%
---------------
1
Ty le ra re (%)
r1 r2 r3
C1 0.0 0.0 0.0

C2 32.7 33.5 31.9
C3 48.6 49.1 48.1
C4 89.1 87.9 90.3
C5 66.7 67.7 65.7
REP TOTALS 237.1 238.2 236.0

REP MEANS 47.4 47.6 47.2
1
ANALYSIS OF VARIANCE FOR Ty le ra re
===============================================================================
SV DF SS MS F
===============================================================================
LSP (R) 2 0.605000 0.302500 <1
CT (C) 3 5294.542500 1764.847500 1748.82 **
ERROR 6 6.055000 1.009167
-------------------------------------------------------------------------------
TOTAL 11 5301.202500
===============================================================================
cv = 1.7%
---------------
1
TABLE OF CT (C) MEANS FOR Ty le ra re (%)

(AVE. OVER 3 REPS)
------------------------------------------
CT RANKS MEANS
------------------------------------------
c2 1 32.70 a
c3 2 48.60 b
c4 4 89.10 d
c5 3 66.70 c
------------------------------------------
MEAN 59.28
------------------------------------------
DMRT.

2-C means 0.82 2.01 3.04
TABLE OF CT (C) MEANS FOR ty le ra re (%)
(AVE. OVER 3 REPS)
-----------------------------
CT MEANS
-----------------------------
C1 (CONTROL) 88.77
C2 92.00
--------------- 0.00 ---
-----------------------------
DIFF -3.23
-----------------------------
TABLE OF CT (C) MEANS FOR ty le ra re (%)
(AVE. OVER 3 REPS)
-----------------------------
CT MEANS
-----------------------------
ct1 88.77
ct2 92.00
-----------------------------
MEAN 90.38
DIFF -3.23
-----------------------------
FILENAME : bang 4.10
TITLE : Anh huong cua thoi vu ra cay đen ty le song cua cay giai doan vuon uom
COMPLETELY RANDOMIZED DESIGN
REPLICATION (R) = 3
C1 = c1
C2 = c2
C3 = c3
C4 = c4
so la (la)
r1 r2 r3
C1 7.0 6.5 7.5

C2 7.5 7.6 7.4
C3 8.5 8.6 8.4
C4 7.3 7.2 7.4
REP TOTALS 30.3 29.9 30.7

REP MEANS 7.6 7.5 7.7
ANALYSIS OF VARIANCE FOR so la
===============================================================================
SV DF SS MS F
===============================================================================
CT (C) 3 3.80250000 1.26750000 18.11 **
ERROR 8 0.56000000 0.07000000
-------------------------------------------------------------------------------
TOTAL 11 4.36250000
===============================================================================
cv = 3.5%
TABLE OF CT (C) MEANS FOR so la (la)

(AVE. OVER 3 REPS)
------------------------------------------
CT RANKS MEANS
------------------------------------------
c1 1 7.00 a
c2 3 7.50 a
c3 4 8.50 b
c4 2 7.30 a
------------------------------------------
MEAN 7.58
------------------------------------------
DMRT.

2-C means 0.22 0.50 0.72
chieu cao (cm)
r1 r2 r3
C1 14.7 14.0 15.4

C2 15.3 15.0 15.6
C3 15.9 14.5 17.3
C4 14.8 14.0 15.6
REP TOTALS 60.7 57.5 63.9

REP MEANS 15.2 14.4 16.0
ANALYSIS OF VARIANCE FOR chieu cao
===============================================================================
SV DF SS MS F
===============================================================================
CT (C) 3 2.72250000 0.90750000 1.14 ns
ERROR 8 6.36000000 0.79500000
-------------------------------------------------------------------------------
TOTAL 11 9.08250000
===============================================================================
cv = 5.9%
TABLE OF CT (C) MEANS FOR chieu cao (cm)

(AVE. OVER 3 REPS)
------------------------------------------
CT RANKS MEANS
------------------------------------------
c1 1 14.70 a
c2 3 15.30 a
c3 4 15.90 a
c4 2 14.80 a
------------------------------------------
MEAN 15.18
------------------------------------------
DMRT.

Nuoi Cay Mo Lo Hoi

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Nuoi Cay Mo Lo Hoi

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Bé gi¸o dôc vμ ®μo t¹o

tr−êng ®¹i häc n«ng nghiÖp i

Bïi ThÞ hång quyªn

Nghiªn cøu kü thuËt nh©n gièng v« tÝnh c©y L« héi

LuËn v¨n th¹c sÜ n«ng nghiÖp

Chuyªn ngµnh : trång trät

T¸c gi¶ luËn v¨n

Bïi ThÞ Hång Quyªn

T¸c gi¶ luËn v¨n

Bïi ThÞ Hång Quyªn

BAP : Benzyl Adenin Purin

2.1. C©y L« héi 1n¨m tuæi ë v−ên thÝ nghiÖm 6

1.1. §Æt vÊn ®Ò

1.2. Môc ®Ých, yªu cÇu cña ®Ò tµi

1.2.1. Môc ®Ých

1.2.2. Yªu cÇu

- X¸c ®Þnh m«i tr−êng ra rÔ tèi −u víi tû lÖ ra rÔ cao.

1.2.4. ý nghÜa thùc tiÔn

2.1. Giíi thiÖu chung vÒ c©y L« héi

2.1.1. LÞch sö ph¸t hiÖn

2.1.2. §Æc ®iÓm sinh häc cña c©y L« héi

C©y L« héi tr−ëng thµnh cã l¸ mËp, dµi 30 – 50 cm, réng 5 – 10 cm,

2.1.3. Thµnh phÇn hãa häc cña c©y L« héi

* Glycosid, Aloezin, Aloenin

* ChÊt nhùa: Esther cña acide Cinnamic

* ChÊt h÷u c¬: monosacharide, polysacharide, cellulose, mannose,

* C¸c vitamine: B1, B2, B6, acide folic

* C¸c Enzym: oxydase, lipase, amilase, catalase, allnilase

* C¸c nguyªn tè kho¸ng vi l−îng: zinc, potasodium, mangesium,

Theo Al.Awadi F vµ céng sù (1991) vµ Aloe Vera, Ajabnoor MA

Theo y häc cæ truyÒn

H×nh 2.2. ChÊt gel trong l¸ c©y L« héi

Theo y häc hiªn ®¹i

- Chèng sù lo hãa tÕ bµo:

+ L« héi cã chøa 17 amino - axit cÇn thiÕt ®Ó tæng hîp protein vµ tÕ

- Gi¶i ®éc cho c¬ thÓ:

- Sinh n¨ng l−îng vµ dinh d−ìng:

- L« héi cã vai trß t¸ d−îc:

+ Cã polysaccharide, c¸c chÊt kho¸ng, vitamin, amino axit cïng víi

C¸c øng dông ®iÒu trÞ trong l©m sµng

2.1.5. Kü thuËt trång c©y L« héi

Kü thuËt lµm ®Êt

Phßng trõ bÖnh h¹i

2.1.6. Kü thuËt thu ho¹ch vµ chÕ biÕn

2.1.7. C¸c ph−¬ng ph¸p nh©n gièng c©y L« héi

- MÇm th©n ngÇm:

Lµm lµnh vÕt th−¬ng

Hç trî qu¸ tr×nh håi phôc sau phÉu thuËt

Lµm lµnh c¸c vÕt th−¬ng tæn do bÖnh vÈy nÕn

Cã t¸c dông tèt víi bÖnh ung th− phæi

Ph©n hãa tÕ bµo

TÕ bµo ph«i sinh TÕ bµo dn TÕ bµo chuyªn hãa

Ph¶n ph©n hãa tÕ bµo

Giai ®o¹n v−ên −¬m

3.1. §èi t−îng

3.2. Néi dung nghiªn cøu

b. Giai ®o¹n nh©n nhanh

CT1 2,5 0 50 §/C

CT1 2,5 0 50 §/C

CT2 2,5 0,2 50 0,2 IAA

CT3 2,5 0,4 50 0,4 IAA

CT4 2,5 0,6 50 0,6 IAA

CT5 2,5 0,8 50 0,8 IAA