Khãa Luën Tèt Nghiöp

Kho¸ luËn tèt nghiÖp Vò ThÞ Ph−¬ng
Th¶o
Tr−êng §¹i häc ngo¹i th−¬ng hµ néi
Khoa kinh tÕ ngo¹i th−¬ng
Khãa luËn tèt nghiÖp
§Ò tµi :
Çc biÖn ph¸p tù vÖ trong th−¬ng m¹i-
m¹i- thùc tiÔn sö dông
ë mét sè n−íc trªn thÕ giíi vµ ViÖt Nam
Gi¸o viªn h−íng dÉn : pgs.ts. hoµng ngäc thiÕt

Sinh viªn thùc hiÖn : vò thÞ ph−¬ng th¶o
Líp : ph¸p 1- k38e
Hµ Néi, 2003
Th¶o
Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n

çc thÇy c« gi¸o Khoa kinh tÕ
Ngo¹i Th-¬ng, ThÇy chñ nhiÖm
khoa TS. Vò Sü TuÊn ®· t¹o
®iÒu kiÖn cho em ®-îc häc tËp
vµ nghiªn cøu trong mét m«i
tr-êng khoa häc thuËn lîi. Em
còng xin c¶m ¬n ThÇy gi¸o
PGS.TS Hoµng Ngäc ThiÕt,
ng-êi ®· tËn t×nh h-íng dÉn vµ
Th¶o
B¶ng ch÷ çi viÕt t¾t
Afta : Khu vùc mËu dÞch tù do asean.

Apec : DiÔn ®µn hîp t¸c kinh tÕ Ch©u ¸- Th¸i B×nh D−¬ng
Asean : HiÖp héi çc Quèc gia §«ng Nam ¸.
Asem : DiÔn ®µn hîp t¸c ¸-©u.
Cept : HiÖp ®Þnh thuÕ quan −u ®·i cã hiÖu lùc chung khu vùc asean
Eu : Liªn minh Ch©u ©u.
Gats : HiÖp ®Þnh chung vÒ th−¬ng m¹i dÞch vô
Gatt : HiÖp ®Þnh chung vÒ thuÕ quan vµ th−¬ng m¹i.
MOFTEC : Bé Ngo¹i th−¬ng vµ Hîp t¸c kinh tÕ (Trung Quèc ).
Meti : Bé Kinh tÕ, Th−¬ng m¹i vµ C«ng nghiÖp (NhËt).
Mof : Bé Tµi ChÝnh.
Trips : HiÖp ®Þnh vÒ çc khÝa c¹nh liªn quan ®Õn th−¬ng m¹i cña
quyÒn së h÷u trÝ tuÖ.
Setc : Uû ban Kinh tÕ vµ Th−¬ng m¹i nhµ n−íc Trung Quèc .
Usitc : Uû ban Th−¬ng m¹i quèc tÕ Mü.
Wto : Tæ chøc Th−¬ng m¹i thÕ giíi.
Th¶o
Môc lôc
Trang
Lêi nãi ®Çu ........................................................................................................ 1
Ch−¬ng 1: Kh¸i qu¸t chung vÒ çc biÖn ph¸p tù vÖ trong th−¬ng m¹i quèc
tÕ ........................................................................................................................ 4
1.1. Kh¸i niÖm, lÞch sö ph¸t triÓn vµ vai trß cña çc biÖn ph¸p tù vÖ trong
th−¬ng m¹i quèc tÕ ........................................................................................ 4
1.1.1. Kh¸i niÖm ............................................................................................ 4
1.1.2. LÞch sö ph¸t triÓn cña çc biÖn ph¸p tù vÖ trong th−¬ng m¹i quèc tÕ ...... 12
1.1.2.1 Theo quy ®Þnh cña GATT 1947 ..................................................... 12
1.1.2.2 Theo quy ®Þnh cña WTO ............................................................... 14
1.1.3. Vai trß cña çc biÖn ph¸p tù vÖ ........................................................ 15
1.2. Çc biÖn ph¸p tù vÖ theo hiÖp ®Þnh ®a biªn cña WTO ............................. 17
1.2.1. BiÖn ph¸p thuÕ quan .......................................................................... 17
1.2.2. BiÖn ph¸p phi thuÕ quan .................................................................... 19
1.3. Nguyªn t¾c vµ thñ tôc ¸p dông çc biÖn ph¸p tù vÖ ................................ 22
1.3.1. §iÒu kiÖn ®Ó ¸p dông çc biÖn ph¸p tù vÖ ........................................ 22
1.3.2. Nguyªn t¾c ¸p dông ........................................................................... 24
1.3.2.1 Nguyªn t¾c kh«ng ph©n biÖt ®èi xö ................................................ 24
1.3.2.2 Nguyªn t¾c ¸p dông çc biÖn ph¸p tù vÖ trong ph¹m vi vµ møc ®é
cÇn thiÕt ............................................................................................................. 25
1.3.2.3 Nguyªn t¾c ®¶m b¶o viÖc båi th−êng tæn thÊt th−¬ng m¹i ............ 26
1.3.3. Thñ tôc, thêi h¹n vµ mét sè vÊn ®Ò liªn quan ®Õn viÖc ¸p dông
biÖn ph¸p tù vÖ ....................................................................................... 27
1.3.3.1 Thñ tôc ®iÒu tra .............................................................................. 27
a. C¨n cø tiÕn hµnh ®iÒu tra .......................................................................... 27
b. Thñ tôc ®iÒu tra ......................................................................................... 28
1.3.3.2 ¸p dông çc biÖn ph¸p tù vÖ ........................................................... 30
1.3.3.3 Thêi h¹n ¸p dông ............................................................................ 31
1.3.3.4 §×nh chØ, rµ so¸t, gia h¹n vµ t¸i ¸p dông çc biÖn ph¸p tù vÖ ........ 32
§×nh chØ ..................................................................................................... 32
Rµ so¸t....................................................................................................... 33
Gia h¹n ...................................................................................................... 33
VÊn ®Ò t¸i ¸p dông .................................................................................... 34
Ch−¬ng 2: Thùc tiÔn sö dông çc biÖn ph¸p tù vÖ ë mét sè n−íc vµ khu
vùc trªn thÕ giíi ............................................................................................... 35
2.1. Thùc tiÔn sö dông çc biÖn ph¸p tù vÖ th−¬ng m¹i ë Mü ........................ 35
Th¶o
2.1.1. LÞch sö ra ®êi cña çc biÖn ph¸p tù vÖ ë Mü..................................... 35
2.1.2. Thñ tôc ®iÒu tra vµ ¸p dông çc biÖn ph¸p tù vÖ .............................. 37
2.1.3. Thêi h¹n ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ .................................................... 40
2.1.4. Thùc tÕ mét sè tr−êng hîp cô thÓ vÒ viÖc ¸p dông çc biÖn ph¸p
tù vÖ ë Mü ............................................................................................... 42
2.2. Thùc tiÔn sö dông çc biÖn ph¸ ph¸pp tù vÖ th−¬ng m¹i ë EU......................... 48
2.2.1. S¬ l−îc vÒ Quy chÕ 3285/94/EC- Quy chÕ vÒ çc biÖn ph¸p tù vÖ
cña EU ..................................................................................................... 48
2.2.2. Thñ tôc ¸p biÖn ph¸p tù vÖ cña EU ................................................... 49
2.2.2.1 Thñ tôc cung cÊp th«ng tin vµ tham vÊn ........................................ 49
2.2.2.2 Thñ tôc ®iÒu tra ®Ó ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ .................................. 50
2.2.3. ¸p dông vµ thêi h¹n ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ ................................... 52
2.2.4. Thùc tÕ mét sè tr−êng hîp ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ ë EU ................ 54
2.3. Thùc tiÔn sö dông çc biÖn ph¸p tù vÖ th−¬ng m¹i ë Trung Quèc vµ
NhËt b¶n .................................................................................................... 57
2.3.1. Kh¸i qu¸t vÒ chÝnh s¸ch tù vÖ th−¬ng m¹i cña Trung Quèc ............ 57
2.3.1.1 §iÒu kiÖn ®Ó tiÕn hµnh ®iÒu tra ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ ............... 58
2.3.1.2 §iÒu tra ®Ó x¸c ®Þnh sù tån t¹i cña thiÖt h¹i .................................... 60
2.3.1.3 ¸p dông çc biÖn ph¸p tù vÖ ........................................................... 61
2.3.1.4 Thêi h¹n ¸p dông vµ thñ tôc rµ so¸t çc biÖn ph¸p tù vÖ ................ 62
2.3.2. Kh¸i qu¸t vÒ chÝnh s¸ch tù vÖ cña NhËt B¶n ..................................... 62
2.3.2.1 Theo Quy t¾c vÒ çc biÖn ph¸p khÈn cÊp ........................................ 62
2.3.2.2 Theo S¾c lÖnh liªn bé vÒ thuÕ quan nhËp khÈu ®Æc biÖt.................. 65
2.3.3. Thùc tÕ mét sè tr−êng hîp ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ ë Trung Quèc
vµ NhËt .................................................................................................... 66
Ch−¬ng 3: Thùc tiÔn tiÔn vÒ tù vÖ th−¬ng m¹i ë ViÖt Nam vµ mét sè kiÕn nghÞ
nh»m thùc hiÖn tèt c«ng t¸c nµy trong bèi c¶nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ
hiÖn nay ........................................................................................................... 70
3.1. Thùc tr¹ng vÒ tù vÖ th−¬ng m¹i ë ViÖt Nam trong thêi gian qua ............ 70
3.1.1. VÒ chÝnh s¸ch tù vÖ th−¬ng m¹i cña ViÖt Nam trong bèi c¶nh héi
nhËp kinh tÕ quèc tÕ ............................................................................... 70
3.1.1.1 Kh¸i qu¸t vÒ chñ tr−¬ng vµ sù cÇn thiÕt ph¶i thùc hiÖn chÝnh
s¸ch tù vÖ th−¬ng m¹i cña Nhµ n−íc ViÖt Nam ................................... 70
3.1.1.2 Thùc tÕ tiÕn hµnh tù vÖ th−¬ng m¹i cña ViÖt Nam ......................... 72
3.1.2. Nguyªn nh©n cña thùc tr¹ng trªn ...................................................... 74
3.1.2.1 Nguyªn nh©n nhËn thøc................................................................... 74
3.1.2.2 Nguyªn nh©n thùc tiÔn .................................................................... 75
3.1.3. Thùc tr¹ng ph¸p luËt vÒ tù vÖ th−¬ng m¹i cña ViÖt Nam ................. 76
Th¶o
3.1.3.1 Sù cÇn thiÕt ph¶i ban hµnh v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ tù vÖ th−¬ng
m¹i ........................................................................................................ 76
3.1.3.2 Mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n cña Ph¸p lÖnh vÒ tù vÖ trong nhËp khÈu
hµng ho¸ n−íc ngoµi vµo ViÖt Nam ..................................................... 77
3.1.3.3 T¸c ®éng cña viÖc ban hµnh Ph¸p lÖnh vÒ tù vÖ .............................. 79
3.2. Mét sè kiÕn nghÞ nh»m hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ tù vÖ th−¬ng m¹i cña
ViÖt Nam ......................................................................................................... 80
3.2.1. Sù cÇn thiÕt vµ ph−¬ng h−íng hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ tù vÖ trong
th−¬ng m¹i ............................................................................................... 80
3.2.1.1 Sù cÇn thiÕt ph¶i hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ tù vÖ th−¬ng m¹i cña
ViÖt Nam .............................................................................................. 80
3.2.1.2 Ph−¬ng h−íng triÓn khai vµ hoµn thiÖn c«ng t¸c tù vÖ th−¬ng
m¹i ë ViÖt Nam trong thêi gian tíi ....................................................... 82
3.2.2. Mét sè kiÕn nghÞ nh»m thùc hiÖn tèt c«ng t¸c tù vÖ th−¬ng m¹i
trong nhËp khÈu hµng ho¸ n−íc ngoµi vµo ViÖt Nam ............................ 83
3.2.2.1 §èi víi Nhµ n−íc ............................................................................ 83
3.2.2.1.1 Hoµn thiÖn hÖ thèng luËt ph¸p ®iÒu chØnh th−¬ng m¹i ®Æc biÖt
lµ ph¸p luËt vÒ tù vÖ th−¬ng m¹i ........................................................ 83
3.2.2.1.2 N©ng cao nhËn thøc cña c¬ quan nhµ n−íc vµ doanh nghiÖp vÒ
c«ng t¸c tù vÖ th−¬ng m¹i .................................................................. 85
3.2.2.1.3 X©y dùng vµ kiÖn toµn bé m¸y Nhµ n−íc chuyªn tr¸ch trong
lÜnh vùc tù vÖ th−¬ng m¹i .................................................................. 87
3.2.2.1.4 T− vÊn vµ hç trî çc doanh nghiÖp nh÷ng th«ng tin vÒ tù vÖ
th−¬ng m¹i ......................................................................................... 88
3.2.2.2 §èi víi doanh nghiÖp ..................................................................... 88
3.2.2.2.1 Tham gia vµo çc HiÖp héi Doanh nghiÖp ®Ó t¨ng c−êng søc
m¹nh trong tù vÖ th−¬ng m¹i ............................................................. 88
3.2.2.2.2 Chñ ®éng tiÕp cËn vµ chuÈn bÞ ®Çy ®ñ kiÕn thøc vÒ tù vÖ
th−¬ng m¹i ®Ó sö dông khi cÇn thiÕt tiÕn hµnh tù vÖ .......................... 89
3.2.2.2.3 KhÈn tr−¬ng t×m hiÓu vµ chuÈn bÞ ®Çy ®ñ hå s¬, b»ng chøng ®Ó
tiÕn hµnh yªu cÇu ®iÒu tra ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ vµ biÖn ph¸p
tr¶ ®òa th−¬ng m¹i .............................................................................. 90
3.2.2.3 Mét sè kiÕn nghÞ kh¸c ..................................................................... 91
KÕt luËn ........................................................................................................... 93

Danh môc tµi liÖu tham kh¶o .......................................................................... 95
Lêi nãi ®Çu
Th¶o
Tæ chøc th−¬ng m¹i thÕ giíi - WTO chÝnh thøc ®i vµo ho¹t ®éng tõ ngµy
01 th¸ng 01 n¨m 1995 sau kÕt qu¶ cña vßng ®µm ph¸n Uruguay. Môc ®Ých khi
thµnh lËp tæ chøc nµy lµ t¹o mét diÔn ®µn, lµ n¬i ®Ó cho çc Quèc gia ®µm
ph¸n thóc ®Èy tù do ho¸ th−¬ng m¹i th«ng qua viÖc dì bá çc hµng rµo lµm trë
ng¹i ®Õn tiÕn tr×nh nµy. Lµ mét c¬ chÕ quèc tÕ bao gåm çc HiÖp ®Þnh ®a biªn
vµ nhiÒu bªn vÒ th−¬ng m¹i, tæ chøc th−¬ng m¹i thÕ giíi t¹o ®iÒu kiÖn cho çc
doanh nghiÖp cña çc Quèc gia kh¸c nhau cã thÓ x©m nhËp thÞ tr−êng n−íc
ngoµi mét çch tù do, b×nh ®¼ng vµ kh«ng bÞ h¹n chÕ nh»m t×m kiÕm c¬ héi
kinh doanh, thu lîi nhuËn mét çch hîp ph¸p.
HiÖn nay, ViÖt Nam ®· lµ thµnh viªn cña ASEAN, ASEM, APEC, tham
gia vµo CEPT vµ khu vùc mËu dÞch tù do AFTA cña khu vùc §«ng Nam ¸ vµ
®ang tÝch cùc tiÕn hµnh ®µm ph¸n gia nhËp Tæ chøc th−¬ng m¹i thÕ giíi WTO.
ViÖc ký kÕt çc HiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i song ph−¬ng còng nh− tham gia çc HiÖp
®Þnh th−¬ng m¹i ®a ph−¬ng ®· më ra nh÷ng c¬ héi, ®ång thêi còng ®Æt ra nhiÒu
th¸ch thøc ®èi víi ViÖt Nam trªn con ®−êng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ theo xu
h−íng khu vùc ho¸, toµn cÇu ho¸. Thêi gian võa qua, trong tiÕn tr×nh ®æi míi,
ViÖt Nam ®· cã nh÷ng nç lùc to lín trong viÖc x©y dùng vµ ®iÒu chØnh chÝnh
s¸ch ph¸p luËt quèc gia cho phï hîp víi ph¸p luËt quèc tÕ. LuËt doanh nghiÖp
1999, LuËt ®Çu t− n−íc ngoµi 1996 söa ®æi bæ sung n¨m 2000, LuËt thuÕ xuÊt
khÈu, thuÕ nhËp khÈu söa ®æi n¨m 1998, LuËt H¶i quan n¨m 2001 lÇn l−ît ra
®êi ®· phÇn nµo ®¸p øng ®−îc nh÷ng yªu cÇu cña tiÕn tr×nh c¶i çch hÖ thèng
ph¸p luËt nãi chung vµ ph¸p luËt kinh tÕ quèc tÕ nãi riªng.
Thùc hiÖn chñ tr−¬ng ®a ph−¬ng ho¸, ®a d¹ng ho¸ çc quan hÖ kinh tÕ
quèc tÕ, dÇn dÇn héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ mét çch cã hiÖu qu¶ trªn c¬ së ®¶m
b¶o ®éc lËp tù chñ th× viÖc x©y dùng mét v¨n b¶n ph¸p lý cã gi¸ trÞ cao ®Ó ®iÒu
chØnh çc nguyªn t¾c c¬ b¶n khi tham gia héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi, t¹o
thuËn lîi cho çc doanh nghiÖp trong vµ ngoµi n−íc tham gia tÝch cùc vµo ho¹t
®éng ngo¹i th−¬ng lµ cÇn thiÕt. ChÝnh v× vËy, nhu cÇu ®Æt ra cho nÒn kinh tÕ
chuyÓn ®æi vµ ®ang tõng b−íc héi nhËp vµo kinh tÕ thÕ giíi vµ khu vùc nh− ViÖt
Nam lµ nghiªn cøu mét çch nghiªm tóc çc quy ®Þnh quèc tÕ, häc tËp kinh
Th¶o
nghiÖm cña çc n−íc ®i tr−íc ®Ó vËn dông vµo ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi cô thÓ
cña m×nh. Thùc tiÔn th−¬ng m¹i cña ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m qua ®· chøng
minh nhu cÇu ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ trong tr−êng hîp cÇn thiÕt ®Ó h¹n chÕ sù
gia t¨ng ®ét biÕn cña mét lo¹i s¶n phÈm cô thÓ nµo ®ã.
GÇn ®©y chóng ta ®· kÞp thêi ban hµnh Ph¸p lÖnh vÒ ®èi xö Tèi hôe quèc
vµ ®èi xö quèc gia trong th−¬ng m¹i quèc tÕ vµ Ph¸p lÖnh vÒ tù vÖ trong nhËp
khÈu hµng ho¸ n−íc ngoµi vµo ViÖt Nam ®−îc Uû ban Th−êng vô Quèc héi
th«ng qua ngµy 25 th¸ng 5 n¨m 2002 vµ chÝnh thøc cã hiÖu lùc vµo ngµy 01 th¸ng
9 n¨m 2002. Sù ra ®êi cña hai Ph¸p lÖnh nµy, ®Æc biÖt lµ Ph¸p lÖnh vÒ tù vÖ trong
nhËp khÈu hµng ho¸ n−íc ngoµi vµo ViÖt Nam ®· phÇn nµo kh¾c phôc ®−îc
nh÷ng thiÕu sãt cña Ph¸p luËt ViÖt Nam vÒ th−¬ng m¹i quèc tÕ, t¹o ra hµnh lang
ph¸p lý cho çc doanh nghiÖp ho¹t ®éng thuËn lîi vµ lµ b−íc chuyÓn linh ho¹t
cho viÖc ViÖt Nam ®µm ph¸n gia nhËp Tæ chøc th−¬ng m¹i thÕ giíi WTO.
XuÊt ph¸t tõ thùc tiÔn th−¬ng m¹i vÒ b¶o hé hµng ho¸ nãi chung vµ tù vÖ
th−¬ng m¹i nãi riªng ë ViÖt Nam, víi mong muèn t×m hiÓu s©u h¬n vÒ vÊn ®Ò
nµy trªn c¬ së ®ã cã thÓ ®ãng gãp mét sè ý kiÕn nh»m gãp phÇn n©ng cao hiÖu
qu¶ cña ho¹t ®éng b¶o hé tù vÖ th−¬ng m¹i còng nh− cña ph¸p luËt vÒ tù vÖ
th−¬ng m¹i ë ViÖt Nam, t«i ®· quyÕt ®Þnh chän ®Ò tµi: “Çc biÖn ph¸p tù vÖ
trong th−¬ng m¹i quèc tÕ- Thùc tiÔn sö dông ë mét sè n−íc trªn thÕ giíi vµ
ViÖt Nam” lµm ®Ò tµi Kho¸ luËn cña m×nh. C«ng viÖc nghiªn cøu b¾t ®Çu tõ
viÖc t×m hiÓu néi dung chÕ ®Þnh vÒ tù vÖ th−¬ng m¹i theo quy ®Þnh cña Tæ
chøc th−¬ng m¹i thÕ giíi, t×m hiÓu lý thuyÕt vµ thùc tiÔn ¸p dông biÖn ph¸p tù
vÖ ë mét sè n−íc vµ khu vùc ®iÓn h×nh trªn thÕ giíi qua ®ã sÏ lµm râ néi dung
çc quy ®Þnh cña ph¸p luËt quèc tÕ còng nh− çc quy ®Þnh cña luËt ph¸p ViÖt
Nam vÒ vÊn ®Ò nµy ®Ó tõ ®ã ®Ò xuÊt ra nh÷ng gi¶i ph¸p kh¾c phôc, hoµn thiÖn
h¬n n÷a còng nh− gãp phÇn minh b¹ch ho¸ chÝnh s¸ch vµ çc quy ®Þnh ph¸p
luËt cña ViÖt Nam.
Trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu, ng−êi viÕt ®· sö dông ph−¬ng ph¸p so s¸nh,
ph©n tÝch tæng hîp dùa trªn sù vËn dông kÕt qu¶ çc c«ng tr×nh khoa häc ®·
c«ng bè, çc v¨n b¶n ph¸p luËt, çc tµi liÖu tham kh¶o…vv. Tuy vËy, ®©y lµ
Th¶o
mét ®Ò tµi cßn rÊt míi vµ ch−a ®−îc nghiªn cøu s©u, nguån tµi liÖu tham kh¶o
cßn h¹n chÕ nªn bµi kho¸ luËn nµy kh«ng tr¸nh ®−îc nh÷ng thiÕu sãt, rÊt mong
nhËn ®−îc sù phª b×nh, nhËn xÐt vµ ®ãng gãp ý kiÕn ®Ó bµi viÕt ®−îc hoµn
thiÖn h¬n.
Bµi Kho¸ luËn tèt nghiÖp nµy bao gåm cã Lêi nãi ®Çu vµ ba ch−¬ng:
Ch−¬ng I : Kh¸i qu¸t chung vÒ çc biÖn ph¸p tù vÖ trong th−¬ng m¹i
quèc tÕ
Ch−¬ng II: Thùc tiÔn sö dông biÖn ph¸p tù vÖ ë mét sè n−íc vµ khu vùc
trªn thÕ giíi
Ch−¬ng III: Thùc tiÔn vÒ tù vÖ th−¬ng m¹i ë ViÖt Nam vµ mét sè kiÕn
nghÞ nh»m thùc hiÖn tèt c«ng t¸c nµy trong bèi c¶nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ
hiÖn nay.
Cuèi cïng lµ phÇn KÕt luËn vµ Danh môc tµi liÖu tham kh¶o.
Th¶o
Ch−¬ng 1
Kh¸i qu¸t chung vÒ çc biÖn ph¸p tù vÖ trong th−¬ng m¹i quèc tÕ
1.1.
1.1 Kh¸i niÖm, lÞch sö ph¸t triÓn vµ vai trß cña çc biÖn ph¸p tù vÖ
trong th−¬ng m¹i quèc tÕ.
1.1.1.Kh¸i niÖm vÒ çc biÖn ph¸p tù vÖ trong th−¬ng m¹i quèc tÕ.
Tæ chøc th−¬ng m¹i thÕ giíi WTO ®−îc thµnh lËp dùa trªn c¬ së HiÖp ®Þnh
Marakesh n¨m 1994, chÝnh thøc ®i vµo ho¹t ®éng tõ n¨m 1995 sau kÕt qu¶ cña
vßng ®µm ph¸n Uruguay. Mét trong nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n trong viÖc thµnh
lËp vµ ho¹t ®éng cña tæ chøc nµy lµ ®¶m b¶o cho tù do ho¸ th−¬ng m¹i ®−îc
diÔn ra mét çch thuËn lîi. VËy tù do ho¸ th−¬ng m¹i lµ g×?
Tù do ho¸ th−¬ng m¹i lµ viÖc dì bá nh÷ng hµng rµo th−¬ng m¹i do çc
n−íc lËp nªn nh»m lµm cho luång hµng ho¸, dÞch vô, t− b¶n (vèn) vµ thÓ nh©n
®−îc di chuyÓn tõ n−íc nµy sang n−íc kh¸c ®−îc thuËn lîi h¬n trªn c¬ së c¹nh
tranh b×nh ®¼ng. Trªn c¬ së lý thuyÕt vÒ lîi thÕ so s¸nh, lîi Ých lín nhÊt cña tù
do ho¸ th−¬ng m¹i lµ thóc ®Èy ngµy cµng nhiÒu n−íc tham gia bu«n b¸n trao
®æi hµng ho¸ quèc tÕ, tõ ®ã thóc ®Èy t¨ng tr−ëng kinh tÕ. Víi ng−êi tiªu dïng,
hµng ho¸ l−u th«ng dÔ dµng h¬n ®em l¹i cho hä c¬ héi lùa chän hµng ho¸ tèt
h¬n víi gi¸ rÎ h¬n. Ng−êi tiªu dïng ë ®©y cã thÓ hiÓu lµ nh÷ng nhµ s¶n xuÊt
nhËp khÈu nguyªn vËt liÖu ®Ó s¶n xuÊt ra nh÷ng hµng hãa kh¸c.
Ngoµi nh÷ng lîi thÕ khi tham gia héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, tham gia vµo
luËt ch¬i chung cña thÕ giíi, çc n−íc còng ph¶i chÊp nhËn nh÷ng nh−îng bé
vµ chÞu nh÷ng rñi ro nhÊt ®Þnh. Vµ còng kh«ng ph¶i ngÉu nhiªn mµ çc n−íc
l¹i dùng lªn nh÷ng hµng rµo lµm c¶n trë ®Õn sù l−u th«ng cña hµng ho¸. Lý do
®Ó çc n−íc lµm viÖc nµy lµ nh»m b¶o hé s¶n xuÊt trong n−íc tr−íc sù c¹nh
tranh cña hµng ho¸ bªn ngoµi. §iÒu nµy cã ý nghÜa lín v× s¶n xuÊt trong n−íc
suy gi¶m sÏ lµm ¶nh h−ëng lín ®Õn c«ng ¨n viÖc lµm vµ qua ®ã sÏ ¶nh h−ëng
®Õn t×nh h×nh æn ®Þnh x· héi cña mét quèc gia.MÆt kh¸c, viÖc b¶o hé thu¬ng
m¹i mét çch trµn lan, kh«ng h¹n chÕ sÏ lµm cho çc ngµnh s¶n xuÊt néi ®Þa
ho¹t ®éng tr× trÖ vµ sÏ ng¨n c¶n sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña mçi quèc gia. ViÖc tù
do ho¸ th−¬ng m¹i ë nh÷ng møc ®é kh¸c nhau sÏ lµm yÕu ®i hoÆc mÊt dÇn çc
hµng rµo nãi trªn. Qua ®ã, çc quy t¾c chung cña WTO ®Æt ra nh÷ng ngo¹i lÖ
Th¶o
cho phÐp çc doanh nghiÖp trong n−íc vµ ChÝnh phñ cña hä thùc hiÖn nh÷ng
hµnh ®éng nhÊt ®Þnh nh»m b¶o vÖ quyÒn lîi cña m×nh khi bÞ t¸c ®éng bëi
chÝnh s¸ch tù do ho¸ th−¬ng m¹i. §ã chÝnh lµ çc biÖn ph¸p tù vÖ trong th−¬ng
m¹i quèc tÕ.
Çc biÖn ph¸p tù vÖ trong th−¬ng m¹i quèc tÕ cã thÓ ®−îc hiÓu theo hai
nghÜa. Theo nghÜa réng, çc biÖn ph¸p tù vÖ bao gåm çc biÖn ph¸p mµ mét
n−íc sö dông nh»m b¶o hé cho çc nhµ s¶n xuÊt hay hµng ho¸ cña n−íc ®ã
tr−íc sù c¹nh tranh cña hµng ho¸ n−íc ngoµi. Çc biÖn ph¸p tù vÖ theo nghÜa
trªn lµ rÊt réng, ®−îc ¸p dông trong nhiÒu tr−êng hîp kh¸c nhau vµ chÞu sù
gi¸m s¸t cña çc HiÖp ®Þnh ®a biªn cña WTO, ch¼ng h¹n nh− çc biÖn ph¸p
kiÓm dÞch thùc vËt, çc biÖn ph¸p trî cÊp, çc biÖn ph¸p chèng b¸n ph¸
gi¸…CÇn l−u ý lµ çc HiÖp ®Þnh ®a biªn t−¬ng øng chÞu tr¸ch nhiÖm gi¸m s¸t
viÖc thùc thi çc biÖn ph¸p trªn trong nh÷ng ®iÒu kiÖn chÆt chÏ chø kh«ng
nh»m môc ®Ých t¹o ®iÒu kiÖn cho çc n−íc thµnh viªn sö dông th−êng xuyªn
çc biÖn ph¸p b¶o hé trªn nh»m lµm c¶n trë ®Õn tù do ho¸ th−¬ng m¹i.
NÕu hiÓu theo nghÜa hÑp th× çc biÖn ph¸p tù vÖ lµ çc biÖn ph¸p th−¬ng
m¹i khÈn cÊp do mét n−íc ¸p dông t¹m thêi ®Ó gióp lµm gi¶m nhÑ g¸nh nÆng
cho ngµnh c«ng nghiÖp néi ®Þa cña m×nh khi ngµnh nµy bÞ tæn h¹i do hµng
nhËp khÈu gia t¨ng. Trong nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh, mét n−íc cã thÓ ¸p dông
nh÷ng biÖn ph¸p th−¬ng m¹i nh»m h¹n chÕ l−îng hµng nhËp khÈu cña mét s¶n
phÈm nµo ®ã ®Ó b¶o vÖ ngµnh s¶n xuÊt néi ®Þa ®ã cña m×nh. §«i khi ng−êi ta
cßn gäi ®ã lµ “ ®iÒu kho¶n gi¶i tho¸t” bëi v× nã gióp cho mét n−íc “tho¸t
khái” nghÜa vô cña m×nh trong nh÷ng tr−êng hîp ®Æc biÖt. Theo çch hiÓu nµy
th× khi tiÕn hµnh më cöa thÞ tr−êng vµ thùc thi chÝnh s¸ch tù do ho¸ th−¬ng
m¹i, ngµnh s¶n xuÊt trong n−íc cã thÓ bÞ suy yÕu vµ gÆp khã kh¨n nghiªm
träng do gÆp ph¶i sù c¹nh tranh cña hµng ho¸ n−íc ngoµi. Do vËy, ngµnh s¶n
xuÊt ®ã cã thÓ yªu cÇu c¬ quan cã thÈm quyÒn cña n−íc m×nh vÒ kh¶ n¨ng ¸p
dông çc biÖn ph¸p tù vÖ ®Ó ngµnh nµy cã thÓ thÝch nghi ®−îc víi sù c¹nh
tranh. Çc biÖn ph¸p tù vÖ trong tr−êng hîp nµy chÞu sù ®iÒu chØnh cña HiÖp
®Þnh vÒ çc biÖn ph¸p tù vÖ trong khu«n khæ WTO.
Çc nguyªn t¾c vÒ çc biÖn ph¸p tù vÖ ®Çu tiªn ®−îc quy ®Þnh trong
§iÒu XIX, GATT 1947, hiÖn nay ®· ®−îc quy ®Þnh râ rµng vµ ®Çy ®ñ h¬n
Th¶o
trong HiÖp ®Þnh vÒ çc biÖn ph¸p tù vÖ - mét trong çc HiÖp ®Þnh ®a biªn cña
Tæ chøc th−¬ng m¹i thÕ giíi (WTO). Lêi nãi ®Çu cña HiÖp ®Þnh nµy ®· ghi
nhËn r»ng çc Quèc gia thµnh viªn thõa nhËn sù cÇn thiÕt ph¶i lµm râ vµ cñng
cè çc ®Þnh chÕ cña GATT 1994, ®Æc biÖt lµ ®iÒu XIX cña GATT 1994 nh»m
thiÕt lËp mét sù gi¸m s¸t ®a ph−¬ng trªn c¬ së çc biÖn ph¸p tù vÖ vµ triÖt tiªu
çc biÖn ph¸p nh»m nÐ tr¸nh sù gi¸m s¸t nµy. Theo ®ã, nÕu do hËu qu¶ cña
nh÷ng diÔn biÕn kh«ng l−êng tr−íc ®−îc cña çc t×nh huèng vµ do kÕt qu¶ cña
çc cam kÕt theo HiÖp ®Þnh nµy, mét s¶n phÈm ®−îc nhËp khÈu vµo l·nh thæ cña
bªn ký kÕt ®ã víi sè l−îng t¨ng m¹nh vµ víi ®iÒu kiÖn tíi møc g©y tæn h¹i hay
®e do¹ g©y tæn h¹i nghiªm träng cho çc nhµ s¶n xuÊt s¶n phÈm t−¬ng tù hay
c¹nh tranh trùc tiÕp trong n−íc th× bªn ký kÕt cã thÓ dõng hay tr× ho·n thùc hiÖn
toµn bé hay mét phÇn çc cam kÕt theo çc HiÖp ®Þnh cña WTO vÒ hµng ho¸, cã
thÓ rót bá hay ®iÒu chØnh nh©n nh−îng vÒ thuÕ quan, trong chõng mùc liªn quan
®Õn s¶n phÈm ®ã vµ trong thêi gian cÇn thiÕt ®Ó dù liÖu vµ kh¾c phôc tæn h¹i ®ã.
Trªn c¬ së cña §iÒu XIX cña GATT 1947 vµ sau nµy Tæ chøc th−¬ng m¹i
thÕ giíi WTO ®· kÕ thõa, §iÒu II, HiÖp ®Þnh ®a biªn vÒ çc biÖn ph¸p tù vÖ
trong khu«n khæ WTO còng ®· quy ®Þnh r»ng mét thµnh viªn cã thÓ ¸p dông
mét biÖn ph¸p tù vÖ cho mét s¶n phÈm chØ khi thµnh viªn ®ã ®· x¸c ®Þnh ®−îc,
theo nh÷ng ®iÒu kho¶n trong HiÖp ®Þnh, lµ s¶n phÈm ®ã ®−îc nhËp vµo l·nh
thæ m×nh khi cã sù gia t¨ng nhËp khÈu t−¬ng ®èi hay tuþªt ®èi so víi s¶n phÈm
néi ®Þa, vµ theo ®ã cã thÓ g©y ra hoÆc ®e do¹ g©y ra tæn h¹i nghiªm träng cho
ngµnh c«ng nghiÖp néi ®Þa s¶n xuÊt ra s¶n phÈm t−¬ng tù hoÆc çc s¶n phÈm
c¹nh tranh trùc tiÕp. VËy néi dung cña çc quy t¾c trªn ®−îc hiÓu ra sao?
Çc quy t¾c trªn thõa nhËn r»ng khi thùc hiÖn çc cam kÕt cña m×nh liªn
quan ®Õn chÝnh s¸ch tù do ho¸ th−¬ng m¹i, mét sè ngµnh s¶n xuÊt néi ®Þa cã
thÓ gÆp ph¶i nh÷ng khã kh¨n vµ ph¶i ®èi phã l¹i víi nh÷ng vÊn ®Ò cÇn ®iÒu
chØnh theo sù c¹nh tranh t¨ng lªn cña hµng ho¸ nhËp khÈu. ViÖc nhËp khÈu
hµng ho¸ nµy gia t¨ng víi sè l−îng tuyÖt ®èi hoÆc t−¬ng ®èi so víi ngµnh hµng
s¶n xuÊt néi ®Þa mµ hä kh«ng thÓ dù ®o¸n ®−îc t×nh huèng nµy vµo thêi ®iÓm
thùc hiÖn çc cam kÕt. Sù gia t¨ng nµy t¸c ®éng ®Õn çc ngµnh s¶n xuÊt néi
®Þa, g©y thiÖt h¹i hay ®e do¹ g©y thiÖt h¹i cho ngµnh chuyªn s¶n xuÊt nh÷ng
Th¶o
hµng ho¸ gièng víi hµng ho¸ nhËp khÈu vÒ chøc n¨ng, c«ng dông, tÝnh n¨ng kü
thuËt vµ çc thuéc tÝnh c¬ b¶n kh¸c hoÆc cã thÓ lµ hµng ho¸ ®−îc ng−êi mua
chÊp nhËn thay thÕ cho hµng ho¸ thuéc ph¹m vi ¸p dông çc biÖn ph¸p tù vÖ do
−u thÕ vÒ gi¸ vµ môc ®Ých sö dông. Nh»m môc ®Ých thùc hiÖn çc cam kÕt trong
khu«n khæ cña GATT, çc bªn ký kÕt còng thõa nhËn tÇm quan träng cña viÖc
®iÒu chØnh c¬ cÊu vµ sù cÇn thiÕt ph¶i t¨ng c−êng chø kh«ng ph¶i lµ h¹n chÕ
c¹nh tranh trªn thÞ tr−êng quèc tÕ1.
HiÖp ®Þnh ®a biªn vÒ çc biÖn ph¸p tù vÖ cã ph¹m vi ¸p dông cho tÊt c¶ çc
lo¹i hµng ho¸ nh−ng còng ®−a ra hai ngo¹i lÖ kh«ng thuéc ph¹m vi ¸p dông
chung cña HiÖp ®Þnh. Ngo¹i lÖ thø nhÊt lµ ®iÒu kho¶n vÒ tù vÖ ®Æc biÖt trong
khu«n khæ HiÖp ®Þnh vÒ n«ng nghiÖp ®èi víi mét vµi s¶n phÈm ®Æc biÖt trong
nh÷ng t×nh huèng nhÊt ®Þnh2. Ngo¹i lÖ thø hai lµ vÒ c¬ chÕ tù vÖ t¹m thêi ¸p
dông cho mét vµi mÆt hµng dÖt may ch−a ®−îc tù do ho¸ theo HiÖp ®Þnh vÒ
hµng dÖt vµ may mÆc3.
Ph¸p lÖnh vÒ tù vÖ trong nhËp khÈu hµng ho¸ vµo ViÖt Nam n¨m 2002 còng
kh¼ng ®Þnh ChÝnh Phñ ViÖt Nam cã quyÒn ¸p dông çc biÖn ph¸p tù vÖ trong
tr−êng hîp mét lo¹i hµng ho¸ ®−îc nhËp khÈu qu¸ møc vµo ViÖt Nam vµ g©y ra
thiÖt h¹i hoÆc ®e do¹ g©y ra thiÖt h¹i nghiªm träng cho ngµnh s¶n xuÊt néi ®Þa.
Còng gièng nh− HiÖp ®Þnh vÒ çc biÖn ph¸p tù vÖ, Ph¸p lÖnh còng ®· gi¶i thÝch
mét sè thuËt ng÷ nh−: nhËp khÈu hµng ho¸ qu¸ møc, thiÖt h¹i nghiªm träng,
ngµnh s¶n xuÊt trong n−íc, hµng ho¸ t−¬ng tù vµ hµng ho¸ c¹nh tranh trùc tiÕp…
®ång thêi còng ®−a ra nh÷ng tiªu chÝ x¸c ®Þnh lµm c¬ së cho viÖc ¸p dông çc
biÖn ph¸p tù vÖ.
§Ó hiÓu râ h¬n vÒ çc biÖn ph¸p tù vÖ, chóng ta ph¶i ®Æt viÖc nghiªn cøu
çc tr−êng hîp cña viÖc ¸p dông çc biÖn ph¸p tù vÖ víi çc biÖn ph¸p kh¸c cã
liªn quan ®Õn viÖc b¶o hé hµng ho¸ trong th−¬ng m¹i quèc tÕ nh− lµ çc biÖn
ph¸p chèng b¸n ph¸ gi¸, çc biÖn ph¸p chèng trî cÊp hay biÖn ph¸p tr¶ ®òa
trong th−¬ng m¹i quèc tÕ.
Çc biÖn ph¸p chèng b¸n ph¸ gi¸, çc biÖn ph¸p chèng trî cÊp cña ChÝnh Phñ
vµ çc biÖn ph¸p tù vÖ ®Òu cã chung môc ®Ých lµ b¶o vÖ hµng ho¸ s¶n xuÊt trong
1
Lêi nãi ®Çu HiÖp ®Þnh vÒ çc biÖn ph¸p tù vÖ
2
Xem ®iÒu V HiÖp ®Þnh ®a biªn vÒ hµng n«ng nghiÖp- GATT 1994
3
Xem ®iÒu VI HiÖp ®Þnh ®a biªn vÒ hµng dÖt may- GATT 1994
Th¶o
n−íc tr−íc viÖc tù do ho¸ th−¬ng m¹i mµ hÖ qu¶ lµ sù xuÊt hiÖn cña hµng ho¸
n−íc ngoµi trªn thÞ tr−êng néi ®Þa. Tr−íc ®©y, khi vÊn ®Ò tù do ho¸ th−¬ng m¹i
ch−a ®−îc ®Æt ra, çc n−íc th−êng xuyªn sö dông çc c«ng cô thuÕ quan vµ phi
thuÕ quan rÊt cao ®Ó ng¨n chÆn thËm chÝ lµ triÖt tiªu sè l−îng hµng ho¸ nhËp
khÈu. Cïng víi tiÕn tr×nh tù do ho¸ th−¬ng m¹i vµ dì bá çc rµo c¶n th−¬ng m¹i
th× çc biÖn ph¸p thuÕ quan vµ phi thuÕ quan vÉn ®−îc sö dông nh−ng chØ ë møc
®é thÊp, h¹n chÕ vµ tuú thuéc vµo tõng tr−êng hîp. Tuy nhiªn, ®«i khi chóng ta
th−êng nhÇm lÉn b¶n chÊt cña çc biÖn ph¸p tù vÖ víi çc biÖn ph¸p chèng b¸n
ph¸ gi¸ vµ chèng trî cÊp cña ChÝnh phñ. So víi biÖn ph¸p tù vÖ, çc biÖn ph¸p
b¶o hé nµy cã nh÷ng ®iÓm kh¸c biÖt chñ yÕu sau ®©y:
Thø nhÊt, vÒ b¶n chÊt vµ môc ®Ých ¸p dông, çc biÖn ph¸p chèng b¸n
ph¸ gi¸ vµ chèng trî cÊp ®Òu lµ nh÷ng biÖn ph¸p chèng l¹i çc hµnh vi c¹nh
tranh kh«ng lµnh m¹nh trong th−¬ng m¹i quèc tÕ hoÆc do b¸n ph¸ gi¸ (b¸n
hµng ho¸ thÊp h¬n gi¸ trÞ s¶n xuÊt hoÆc thÊp h¬n gi¸ trÞ th«ng th−êng nh»m
x©m nhËp thÞ tr−êng mét n−íc kh¸c, tiÕn tíi triÖt tiªu ®èi thñ c¹nh tranh trong
thÞ tr−êng ®ã) hoÆc do ®−îc trî cÊp cña ChÝnh phñ (çc −u ®·i vÒ miÔn thu,
tho¸i thu hoÆc gi¶m nh÷ng kho¶n thu ®¸ng ra ph¶i ®ãng hoÆc giao vèn trùc
tiÕp). Hµnh vi b¸n ph¸ gi¸ lµ hµnh vi c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh xuÊt ph¸t tõ
phÝa çc doanh nghiÖp, cßn hµnh vi trî cÊp lµ hµnh vi xuÊt ph¸t tõ phÝa ChÝnh
Phñ. Çc hµnh vi c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh nµy g©y ¶nh h−ëng tíi ho¹t
®éng cña çc doanh nghiÖp, çc ®èi thñ c¹nh tranh kh¸c vµ xa h¬n lµ ¶nh
h−ëng tíi ng−êi tiªu dïng, do vËy çc n−íc ®Æt ra çc biÖn ph¸p nh»m chèng
l¹i çc hµnh vi nµy. Cßn çc biÖn ph¸p tù vÖ ®−îc ¸p dông nh»m b¶o hé s¶n
xuÊt trong n−íc tr−íc sù nhËp khÈu hµng ho¸ qu¸ møc, kh«ng thÓ l−êng tr−íc
vµo thÞ tr−êng néi ®Þa vµ ®ang g©y thiÖt h¹i nghiªm träng hoÆc cã b»ng chøng
cho thÊy sÏ g©y ¶nh h−ëng nghiªm träng ®Õn ngµnh s¶n xuÊt néi ®Þa. Kh¸c víi
çc quy ®Þnh vÒ c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh do b¸n ph¸ gi¸ vµ do ®−îc trî
cÊp, biÖn ph¸p tù vÖ xuÊt ph¸t tõ viÖc hµng ho¸ nhËp khÈu gia t¨ng ®ét biÕn
nh−ng kh«ng bÞ quy lµ hµnh vi c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh cña nhµ cung cÊp
n−íc ngoµi. VÒ b¶n chÊt, çc biÖn ph¸p chèng b¸n ph¸ gi¸ vµ chèng trî cÊp
Th¶o
®Òu cã môc ®Ých lµ ®−a c¹nh tranh trë l¹i vÞ thÕ c©n b»ng trong khi ®ã biÖn
ph¸p tù vÖ l¹i cã môc ®Ých h¹n chÕ c¹nh tranh trong ®iÒu kiÖn ®Æc biÖt vµ chØ
mang tÝnh chÊt t¹m thêi ®Ó cho ngµnh s¶n xuÊt trong n−íc cã thÓ tån t¹i, c¹nh
tranh sÏ kh«ng bÞ thñ tiªu vµ quan hÖ th−¬ng m¹i ®−îc duy tr× l©u dµi.
Thø hai, sù kh¸c biÖt gi÷a çc biÖn ph¸p nµy n»m ë ®iÒu kiÖn ¸p dông
theo ®ã møc ®é tæn h¹i cña ngµnh s¶n xuÊt ®−îc nªu lªn ®Ó chøng minh hµnh
®éng tù vÖ cña ChÝnh phñ cao h¬n nhiÒu so víi møc ®ßi hái cña viÖc ®¸nh thuÕ
®èi kh¸ng vµ thuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸. Trong tr−êng hîp ¸p dông biÖn ph¸p tù
vÖ th× thiÖt h¹i ®èi víi ngµnh s¶n xuÊt ph¶i lµ nghiªm träng. Trong khi ®ã, bªn
yªu cÇu ¸p dông çc biÖn ph¸p chèng l¹i hµnh vi c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh
trong th−¬ng m¹i quèc tÕ chØ cÇn chøng minh cã hµnh vi c¹nh tranh kh«ng
lµnh m¹nh vµ hµnh vi ®ã ®· g©y ra thiÖt h¹i vËt chÊt lµ ®ñ.
Thø ba, ®Ó chèng l¹i çc hµnh vi c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh cña nhµ
s¶n xuÊt n−íc ngoµi, n−íc nhËp khÈu chØ cã thÓ ¸p dông biÖn ph¸p thuÕ quan.
Tøc lµ hä chØ ®−îc sö dông thuÕ ®èi kh¸ng, thuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸ hay ®¸nh
thuÕ bæ sung vµo sè l−îng hµng ho¸ nhËp khÈu nh»m triÖt tiªu sù gian lËn
trong th−¬ng m¹i quèc tÕ mµ kh«ng ®−îc sö dông çc biÖn ph¸p phi thuÕ quan
nh− trong tr−êng hîp tù vÖ th−¬ng m¹i.
Thø t−, vÒ nguyªn t¾c ¸p dông, ®Ó chèng l¹i hµnh vi c¹nh tranh kh«ng lµnh
m¹nh cña bªn cung cÊp hµng ho¸ n−íc ngoµi th× n−íc nhËp khÈu chØ ®−îc ®¸nh
thuÕ chèng ph¸ gi¸ hay thuÕ ®èi kh¸ng vµo sè l−îng hµng cña n−íc cung cÊp
hµng ho¸ cã hµnh vi c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh ®ã mµ kh«ng ®¸nh thuÕ vµo çc
mÆt hµng cña çc n−íc kh¸c kh«ng liªn quan vµ kh«ng lµ ®èi t−îng cña thuÕ
chèng ph¸ gi¸ hay thuÕ ®èi kh¸ng. Cßn trong tr−êng hîp ¸p dông çc biÖn ph¸p
tù vÖ th× n−íc nhËp khÈu, theo quy ®Þnh cña WTO, ph¶i tu©n thñ nguyªn t¾c Tèi
huÖ quèc, kh«ng ph©n biÖt nguån gèc xuÊt xø hµng ho¸: NghÜa lµ mét khi ®· ¸p
dông biÖn ph¸p tù vÖ ®èi víi lo¹i hµng ho¸ nhËp khÈu tõ n−íc nµo th× còng ph¶i
¸p dông çc biÖn ph¸p ®ã cho lo¹i hµng ho¸ cïng lo¹i nhËp khÈu tõ çc n−íc
kh¸c. Së dÜ cã sù kh¸c biÖt nh− vËy lµ v× çc biÖn ph¸p tù vÖ lµ biÖn ph¸p ®¸nh
vµo hµng ho¸ nhËp khÈu nh»m môc ®Ých h¹n chÕ chø kh«ng nh»m môc ®Ých trõng
ph¹t hµnh vi c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh cña hµng ho¸ nhËp khÈu.
Th¶o
Thø n¨m, kh¸c víi çc biÖn ph¸p chèng l¹i hµnh vi c¹nh tranh kh«ng lµnh
m¹nh, n−íc ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ ph¶i cam kÕt ®¶m b¶o ®−a ra mét møc båi
th−êng tho¶ ®¸ng ®èi víi çc n−íc chÞu thiÖt h¹i ph¸t sinh tõ hÖ qu¶ cña viÖc ¸p
dông çc biÖn ph¸p tù vÖ. Khi ¸p dông çc biÖn ph¸p tù vÖ, bªn ¸p dông ph¶i
®−a ra møc ®Òn bï tho¶ ®¸ng trªn c¬ së tham vÊn, ®µm ph¸n víi n−íc cung øng
hµng ho¸ vµ trong tr−êng hîp kh«ng ®¹t ®−îc møc båi th−êng tho¶ ®¸ng, bªn bÞ
¶nh h−ëng cã quyÒn yªu cÇu c¬ quan gi¶i quyÕt tranh chÊp cho phÐp ®−îc tiÕn
hµnh hµnh ®éng tr¶ ®òa. VËy tr¶ ®òa lµ g×, nã cã ph¶i lµ çc biÖn ph¸p tù vÖ
kh«ng? Tr¶ ®òa ®−îc ¸p dông trong tr−êng hîp nµo, viÖc ¸p dông nã sÏ cã hÖ
qu¶ g×, vµ tr¶ ®òa cã liªn quan g× ®Õn çc cuéc chiÕn tranh th−¬ng m¹i?
BiÖn ph¸p tr¶ ®òa còng ®−îc xem lµ mét trong nh÷ng biÖn ph¸p b¶o hé
hµng ho¸ trong th−¬ng m¹i quèc tÕ vµ lµ biÖn ph¸p tù vÖ nÕu hiÓu theo nghÜa
réng. Cßn nÕu xÐt cô thÓ vÒ mÆt b¶n chÊt, môc ®Ých ¸p dông, ®iÒu kiÖn ¸p dông
hay møc ®é ¸p dông th× biÖn ph¸p tr¶ ®òa vµ biÖn ph¸p tù vÖ lµ hoµn toµn kh¸c
nhau. BiÖn ph¸p tr¶ ®òa lµ hÖ qu¶ cña viÖc vi ph¹m çc nghÜa vô trong th−¬ng
m¹i, kh«ng chØ tõ viÖc çc bªn kh«ng tho¶ thuËn ®−îc møc båi th−êng khi ¸p
dông biÖn ph¸p tù vÖ mµ cßn do viÖc ¸p dông çc biÖn ¸p chèng c¹nh tranh
kh«ng lµnh m¹nh kh«ng cã c¨n cø vµ bªn kia kh«ng tu©n thñ çc khuyÕn nghÞ
cña çc c¬ quan gi¶i quyÕt tranh chÊp. §iÒu nµy cã nghÜa lµ: ch¼ng h¹n khi
mét bªn vi ph¹m nghÜa vô nªu trong GATT hay çc HiÖp ®Þnh kÌm theo, c¬
quan gi¶i quyÕt tranh chÊp cã thÓ cho phÐp bªn bÞ ¶nh h−ëng n©ng thuÕ suÊt
®¸nh vµo s¶n phÈm nhËp khÈu tõ n−íc vi ph¹m víi kim ng¹ch mua b¸n cña çc
s¶n phÈm nµy sÏ ph¶i t−¬ng ®−¬ng víi kim ng¹ch bÞ ¶nh h−ëng bëi çc biÖn
ph¸p ®ang bÞ khiÕu kiÖn1.
Çc biÖn ph¸p tr¶ ®òa th«ng th−êng ph¶i ®−îc c¬ quan gi¶i quyÕt tranh chÊp
cho phÐp vµ trong cïng mét lÜnh vùc cña GATT, GATS hay TRIPS. Tuy nhiªn,
nÕu c¬ quan gi¶i quyÕt tranh chÊp xem xÐt thÊy kh«ng thÓ ¸p dông biÖn ph¸p tr¶
®òa trong cïng mét lÜnh vùc th× cã thÓ cho phÐp tr¶ ®òa ë çc lÜnh vùc kh¸c cña
cïng mét HiÖp ®Þnh. Mét vÝ dô cô thÓ vÒ tr¶ ®òa trong th−¬ng m¹i quèc tÕ: Míi
1
Xem cuèn H−íng dÉn doanh nghiÖp vÒ hÖ thèng th−¬ng m¹i thÕ giíi, b¶n dÞch cña Phßng Th−¬ng m¹i vµ C«ng nghiÖp
ViÖt Nam , Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ Quèc gia 2001
Th¶o
®©y, Uû ban Ch©u ¢u ®· kiÖn Hoa kú ra c¬ quan gi¶i quyÕt tranh chÊp cña
WTO vÒ viÖc Hoa kú n©ng møc thuÕ thÐp nhËp khÈu tõ 8% lªn 30% g©y ra thiÖt
h¹i cho Liªn minh Ch©u ©u. Do kh«ng ®¹t ®−îc tho¶ thuËn vÒ møc båi th−êng
víi Hoa kú nªn c¬ quan gi¶i quyÕt tranh chÊp ®· cho phÐp Uû ban Ch©u ©u ¸p
dông çc biÖn ph¸p tr¶ ®òa l¹i Hoa Kú b»ng çch ®¸nh thuÕ cao vµo mét sè mÆt
hµng n«ng s¶n nhËp khÈu vµo Ch©u ¢u tõ Hoa kú.
Tr¶ ®òa cã thÓ ®¸nh vµo mét mÆt hµng cïng lo¹i hoÆc cã thÓ kh«ng ®¸nh
vµo mÆt hµng ®ã mµ ®¸nh vµo nh÷ng mÆt hµng kh¸c cã vÞ trÝ quan träng trong
chiÕn l−îc xuÊt khÈu cña n−íc ®· ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ víi m×nh tr−íc ®ã.
Ng−êi ta gäi ®ã lµ biÖn ph¸p tr¶ ®òa chÐo. ChØ trong rÊt Ýt çc tr−êng hîp ®Æc
biÖt vµ lµ ph−¬ng s¸ch cuèi cïng, c¬ quan gi¶i quyÕt tranh chÊp cña WTO míi
cho phÐp tr¶ ®òa chÐo gi÷a çc HiÖp ®Þnh, cã nghÜa lµ ¸p ®Æt thuÕ suÊt cao h¬n
®èi víi hµng ho¸ do cã sù vi ph¹m nghÜa vô cña HiÖp ®Þnh GATS hay cña
HiÖp ®Þnh TRIPS.
Nh− vËy cã thÓ hiÓu tr¶ ®òa trong th−¬ng m¹i quèc tÕ lµ quyÒn tù vÖ cña
n−íc cung cÊp hµng ho¸ bÞ ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ, sö dông çc c«ng cô cña
chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i quèc tÕ nh»m g©y ¶nh h−ëng tíi hµng ho¸ cña mét
n−íc kh¸c v× môc ®Ých g©y ra mét thiÖt h¹i nhÊt ®Þnh cho n−íc ®ã. Theo quy
®Þnh cña §iÒu XIX kho¶n 3b cña GATT th× “ nÕu nh− çc biÖn ph¸p tù vÖ ®·
¸p dông theo tinh thÇn cña §iÒu XIX, ®o¹n 2, kh«ng tham vÊn tr−íc, g©y thiÖt
h¹i hay ®e do¹ g©y thiÖt h¹i nghiªm träng cho çc nhµ s¶n xuÊt trong n−íc,
trªn l·nh thæ cña mét bªn ký kÕt kh¸c chÞu t¸c ®éng cña çc biÖn ph¸p ®ã, khi
mçi sù chËm trÔ cã thÓ g©y ra thiÖt h¹i khã cã thÓ kh¾c phôc ®−îc, bªn ký kÕt
nµy cã quyÒn ngõng cho h−ëng çc nh©n nh−îng hay ngõng çc nghÜa vô
kh¸c trong thêi h¹n cÇn thiÕt ®Ó ng¨n ngõa hay kh¾c phôc thiÖt h¹i ®ã.
Trªn thùc tÕ, viÖc ¸p dông çc biÖn ph¸p tr¶ ®òa chØ thùc sù diÔn ra gi÷a
çc n−íc cã nÒn kinh tÕ m¹nh vµ tû träng th−¬ng m¹i lín. ViÖc tr¶ ®òa nhau
gi÷a çc n−íc lín vÒ kinh tÕ thùc chÊt lµ nh÷ng cuéc chiÕn th−¬ng m¹i mµ
chóng ta th−êng thÊy trong thêi gian gÇn ®©y. §èi víi çc n−íc mµ tû träng
hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu trong th−¬ng m¹i quèc tÕ kh«ng ®¸ng kÓ th× viÖc tr¶
®òa trong th−¬ng m¹i quèc tÕ lµ kh«ng thùc tÕ, kh«ng hiÖu qu¶ vµ cã thÓ g©y
Th¶o
ra nh÷ng bÊt lîi trong quan hÖ th−¬ng m¹i víi çc n−íc cã nÒn kinh tÕ lín
m¹nh h¬n.
1.1.2. LÞch sö ph¸t triÓn cña çc biÖn ph¸p tù vÖ trong th−¬ng m¹i quèc tÕ.
1.1.2.1 Theo quy ®Þnh cña GATT 1947.
1947
Tù do ho¸ th−¬ng m¹i kh«ng ph¶i lóc nµo còng diÔn ra mét çch su«n sÎ,
trªn thùc tÕ ®· xuÊt hiÖn kh«ng Ýt nh÷ng trë ng¹i. ViÖc më cöa biªn giíi, nÕu
nh− nã t¹o ra nh÷ng lîi Ých cho ng−êi tiªu dïng vµ nh÷ng nhµ s¶n xuÊt ph¶i
nhËp khÈu nguyªn liÖu, s¶n phÈm lµ ®Çu vµo th× ng−îc l¹i, nã g©y ra cho nh÷ng
nhµ s¶n xuÊt néi ®Þa nh÷ng khã kh¨n nhÊt ®Þnh, thÞ tr−êng cña hä bÞ ®e do¹ r¬i
vµo tay çc t− b¶n n−íc ngoµi. Nh− vËy, ë ®©y diÔn ra hai xu h−íng mét ñng
hé tù do ho¸ th−¬ng m¹i, mét t×m çch h¹n chÕ. Quèc gia lµ chñ thÓ ®iÒu hoµ
nh÷ng lîi Ých ®èi lËp trªn khi ho¹ch ®Þnh vµ x©y dùng chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i
cña m×nh1.
T− t−ëng tù do ho¸ th−¬ng m¹i kÕt hîp víi viÖc c¬ cÊu l¹i ngµnh s¶n xuÊt
néi ®Þa b»ng çch gióp ®ì çc ngµnh c«ng nghiÖp bÞ ¶nh h−ëng tõ viÖc c¹nh
tranh thay ®æi h−íng ®i thÝch hîp tõ ®ã cã thÓ tËn dông nh÷ng −u thÕ cña c¹nh
tranh vµ gi¶i quyÕt ®−îc nh÷ng vÊn ®Ò kh¸c trong ®ã cã vÊn ®Ò viÖc lµm. ViÖc
chuyÓn ®æi l¹i c¬ cÊu n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cÇn cã mét kho¶ng thêi
gian thÝch hîp vµ mét c¬ chÕ th−¬ng m¹i toµn cÇu cho phÐp çc n−íc t¹m thêi
rót lui çc cam kÕt cña m×nh th«ng qua çc biÖn ph¸p b¶o hé.
Çc biÖn ph¸p b¶o hé th«ng qua con ®−êng tù vÖ th−¬ng m¹i cã nguån gèc
tõ Hoa kú. Nã xuÊt hiÖn lÇn ®Çu tiªn trong ®¹o luËt vÒ tù do ho¸ chÝnh s¸ch
th−¬ng m¹i cña Mü vµo n¨m 1934 vµ ®−îc sö dông trong HiÖp ®Þnh th−¬ng
m¹i gi÷a Mü vµ Mªhic« n¨m 1943. Tæng thèng Mü Truman ®· ®−a ra ®Ò xuÊt
vÒ ®iÒu kho¶n miÔn trõ nghÜa vô trong çc HiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i cña Mü mµ
chóng ta hiÓu ngµy nay ®ã lµ viÖc cho phÐp dùng lªn nh÷ng rµo c¶n t¹m thêi
®èi víi hµng ho¸ nhËp khÈu gia t¨ng g©y thiÖt h¹i cho çc ngµnh s¶n xuÊt néi
®Þa2. N¨m 1947, Mü vµ 21 quèc gia kh¸c ®· tho¶ thuËn ®µm ph¸n vÒ v¨n kiÖn
GATT trong ®ã cã chøa ®ùng ®iÒu kho¶n vÒ hµnh ®éng trong tr−êng hîp khÈn
1
Xem Patrick & Dominique Carreau, Manuel Droit international Ðconomique, B¶n tiÕng Ph¸p, NXB Paris 1998
2
Xem cuèn VÒ hÖ thèng th−¬ng m¹i thÕ giíi, LuËt lÖ vµ chÝnh s¸ch vÒ quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ, John.H.Jackson, b¶n dÞch
cña Ph¹m Viªn Ph−¬ng & Huúnh Thanh, NXB Thanh niªn 2001
Th¶o
cÊp. Th«ng qua §iÒu XIX trong GATT 1947 vÒ th−¬ng m¹i hµng ho¸, ChÝnh
phñ çc n−íc ®· nhÊt trÝ vÒ nh÷ng ®iÒu kho¶n miÔn trõ nghÜa vô t¹m thêi khi
x¶y ra t×nh thÕ cÊp thiÕt.Theo ®ã, GATT 1947 quy ®Þnh r»ng nÕu do hËu qu¶
cña nh÷ng diÔn biÕn kh«ng l−êng tr−íc ®−îc cña çc t×nh huèng vµ do kÕt qu¶
cña çc cam kÕt theo HiÖp ®Þnh nµy, khi mét s¶n phÈm ®−îc nhËp khÈu vµo l·nh
thæ cña bªn ký kÕt ®ã víi sè l−îng t¨ng m¹nh vµ víi ®iÒu kiÖn g©y tæn h¹i hay
®e do¹ g©y tæn h¹i nghiªm träng cho çc nhµ s¶n xuÊt s¶n phÈm t−¬ng tù hay
c¹nh tranh trùc tiÕp trong n−íc th× bªn ký kÕt cã thÓ dõng toµn bé hay mét phÇn
çc cam kÕt, rót bá hay ®iÒu chØnh nh©n nh−îng vÒ thuÕ quan, trong chõng mùc
liªn quan ®Õn s¶n phÈm ®ã vµ trong thêi gian cÇn thiÕt ®Ó dù liÖu vµ kh¾c phôc
tæn h¹i ®ã.
Tuy nhiªn , GATT 1947 míi chØ lµ b−íc më ®Çu cho quan hÖ giao th−¬ng
®−îc tù do ph¸t triÓn. Cïng víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn chung cña th−¬ng m¹i toµn
cÇu nã ®· dÇn béc lé nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh lµm c¬ së cho mét sè Quèc gia
lîi dông ®Ó tõ bá çc nghÜa vô trong çc cam kÕt cña hä:
Thø nhÊt GATT 1947 chØ cã duy nhÊt ®iÒu XIX quy ®Þnh vÒ tù vÖ trong
viÖc nhËp khÈu hµng ho¸ vµ do thiÕu çc quy ®Þnh gi¶i thÝch nªn çc thuËt ng÷
®−îc sö dông trong GATT 1947 nh− sù gia t¨ng qu¸ møc vµ kh«ng thÓ l−êng
tr−íc ®−îc, thiÖt h¹i nghiªm träng, ngµnh s¶n xuÊt trong n−íc…vv ®−îc sö
dông mét çch tuú tiÖn bëi çc n−íc nhËp khÈu. Nh÷ng ®¸nh gi¸ cña çc n−íc
nµy th−êng mang tÝnh chñ quan.
Thø hai, çc ®iÒu kho¶n miÔn trõ nghÜa vô ®−îc bªn nhËp khÈu ¸p dông
mét çch ®¬n ph−¬ng mµ kh«ng c©n nh¾c ®Õn quyÒn lîi cña çc bªn xuÊt khÈu
do kh«ng cã quy ®Þnh vÒ thñ tôc kiÓm tra vµ gi¸m s¸t viÖc thùc hiÖn çc biÖn
ph¸p tù vÖ. H¬n n÷a, çc biÖn ph¸p tù vÖ ®−îc ¸p dông kh«ng h¹n chÕ vÒ thêi
gian nªn hÖ qu¶ lµ ®−îc sö dông mét çch th−êng xuyªn vµ liªn tôc.
Thø ba, viÖc thùc thi quy chÕ Tèi huÖ quèc kh«ng mang ý nghÜa tÝch cùc
do bªn nhËp khÈu ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ “vïng x¸m” hay cßn gäi lµ biÖn
ph¸p h¹n chÕ xuÊt khÈu tù nguyÖn dÉn ®Õn viÖc ®èi xö kh«ng c«ng b»ng trong
quan hÖ th−¬ng m¹i gi÷a çc Quèc gia. §iÒu nµy ®i ng−îc l¹i nguyªn t¾c c¬
b¶n trong ho¹t ®éng cña WTO nãi chung vµ GATT nãi riªng.
Th¶o
Sù tån t¹i cña çc h¹n chÕ nãi trªn dÉn ®Õn hÖ qu¶ lµ th−¬ng m¹i bÞ c¶n trë,
çc n−íc sö dông tèi ®a quy ®Þnh vÒ tù vÖ trong thêi gian kh«ng h¹n chÕ. Theo
thèng kª cña c¬ quan gi¶i quyÕt tranh chÊp th× cho ®Õn tr−íc khi diÔn ra vßng
®µm ph¸n uruguay ®· cã h¬n 150 vô tranh chÊp1 liªn quan ®Õn viÖc vËn dông
®iÒu XIX cña GATT 1947. T¹i vßng ®µm ph¸n Tokyo tr−íc ®ã, çc quèc gia
còng ®· thÊt b¹i khi nh÷ng cè g¾ng cña hä vÒ viÖc so¹n th¶o mét HiÖp ®Þnh vÒ
çc biÖn ph¸p tù vÖ bæ sung cho quy ®Þnh cña GATT ®· kh«ng ®−îc th«ng qua.
1.1.2.2 Theo quy ®Þnh cña WTO.
WTO
N¨m 1994, cïng víi viÖc thµnh lËp ra tæ chøc th−¬ng m¹i thÕ giíi(WTO),
mét hÖ thèng çc quy t¾c th−¬ng m¹i ®a biªn ®· ®−îc thiÕt lËp vµ ngµy cµng
®−îc hoµn thiÖn h¬n. Môc tiªu cña hÖ thèng WTO lµ t¹o c¬ héi cho çc s¶n
phÈm hµng ho¸ vµ dÞch vô cña çc nhµ xuÊt khÈu cã thÓ th©m nhËp vµo thÞ
tr−êng n−íc ngoµi mét çch tù do mµ kh«ng gÆp ph¶i çc rµo c¶n th−¬ng m¹i vµ
t¹o ®iÒu kiÖn cho çc doanh nghiÖp cña çc Quèc gia kh¸c nhau cã thÓ c¹nh
tranh víi nhau mét çch b×nh ®¼ng vµ kh«ng bÞ gi¸n ®o¹n bëi viÖc ¸p ®Æt çc
h¹n chÕ. GATT 1994 vµ HiÖp ®Þnh vÒ çc biÖn ph¸p tù vÖ vÉn b¶o l−u çc quy
®Þnh cña GATT 1947 ®ång thêi còng cã nh÷ng söa ®æi bæ sung cho phï hîp
nh»m ®¶m b¶o cho viÖc trao ®æi, giao l−u th−¬ng m¹i gi÷a çc quèc gia diÔn ra
thuËn lîi, ®¶m b¶o cho çc quèc gia nhËp khÈu kh«ng ph¶i chÞu nh÷ng thiÖt h¹i
do t¸c ®éng khi tham gia th−¬ng m¹i toµn cÇu.Bªn c¹nh ®ã, HiÖp ®Þnh còng cã
quy ®Þnh viÖc b¶o vÖ quyÒn lîi cña çc n−íc cung øng hµng ho¸ khi bÞ n−íc
nhËp khÈu ¸p dông çc biÖn ph¸p tù vÖ. So víi çc quy ®Þnh cña GATT 1947,
GATT 1994 vµ HiÖp ®Þnh vÒ çc biÖn ph¸p tù vÖ cã nh÷ng thay ®æi c¬ b¶n sau:
Thø nhÊt, kh¸c víi quy ®Þnh cña GATT 1947, HiÖp ®Þnh vÒ çc biÖn ph¸p
tù vÖ ®· gi¶i thÝch cô thÓ çc ®iÒu kiÖn ®Ó ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ ®ång thêi
lµm râ çc kh¸i niÖm mµ HiÖp ®Þnh chung GATT 1947 kh«ng quy ®Þnh chÆt
chÏ. ViÖc gi¶i thÝch nµy ®· phÇn nµo h¹n chÕ viÖc sö dông tuú tiÖn çc kh¸i
niÖm dùa trªn ý chÝ chñ quan cña n−íc nhËp khÈu.
1
Xem Patrick Juillard & Dominique carreau, Manuel Droit international Ðconomique, B¶n tiÕng ph¸p, NXB Paris 1998
Th¶o
Thø hai, HiÖp ®Þnh xo¸ bá biÖn ph¸p h¹n chÕ xuÊt khÈu tù nguyÖn, hay bÊt kú
çc biÖn ph¸p t−¬ng tù nµo kh¸c muén nhÊt lµ ®Õn ngµy 1/1/1999 trõ tr−êng hîp
®Æc biÖt kh«ng qu¸ mét n¨m nh−ng ph¶i ®−îc sù ®ång ý cña Tæ chøc th−¬ng m¹i
thÕ giíi. §ã lµ tr−êng hîp cña Liªn minh Ch©u ©u ®èi víi viÖc nhËp khÈu « t« tõ
NhËt B¶n víi thêi gian kÐo dµi lµ muén h¬n 1 n¨m, ®Õn ngµy 1/1/2000.
Thø ba, çc n−íc thµnh viªn nhËp khÈu khi ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ ph¶i
chÞu sù gi¸m s¸t, kiÓm tra cña Uû ban tù vÖ cña WTO, ®ång thêi ph¶i tiÕn
hµnh tham vÊn çc bªn cã liªn quan ®Ó çc bªn nµy cã quyÒn tr×nh bµy ý kiÕn,
quan ®iÓm vµ ®−a ra chøng cø b¶o vÖ quyÒn lîi cña m×nh.
Thø t−, trong tr−êng hîp cÇn thiÕt ®Ó ng¨n chÆn thiÖt h¹i th× n−íc nhËp
khÈu cã thÓ ¸p dông çc biÖn ph¸p tù vÖ t¹m thêi trong mét thêi h¹n hîp lý víi
®iÒu kiÖn çc biÖn ph¸p ®iÒu tra vÉn ®−îc tiÕn hµnh sau ®ã.
Thø n¨m, thêi h¹n ¸p dông çc biÖn ph¸p tù vÖ kh«ng kÐo dµi nh− tr−íc
®©y mµ giíi h¹n trong kho¶ng thêi gian tèi ®a lµ 8 n¨m.
Thø s¸u, GATT 1947 cho phÐp tù do ¸p dông çc biÖn ph¸p thuÕ quan vµ
phi thuÕ quan trong khi GATT 1994 khuyÕn khÝch ¸p dông çc biÖn ph¸p thuÕ
quan vµ tiÕn tíi h¹n chÕ viÖc ¸p dông biÖn ph¸p phi thuÕ quan.
1.1.3. Vai trß cña çc biÖn ph¸p tù vÖ trong th−¬ng m¹i quèc tÕ.
Thø nhÊt, çc biÖn ph¸p tù vÖ nh»m gi¶m nhÑ hay trî gióp kh¾c phôc
thiÖt h¹i g©y ra do viÖc nhËp khÈu hµng ho¸ t¨ng mét çch bÊt th−êng, kh«ng
thÓ l−êng tr−íc vµo thÞ tr−êng néi ®Þa.
Khi thùc hiÖn çc cam kÕt vÒ tù do ho¸ th−¬ng m¹i, çc n−íc ph¶i chÊp
nhËn tõ bá sù b¶o hé cña m×nh ®èi víi çc mÆt hµng s¶n xuÊt trong n−íc vµ
chÊp nhËn r»ng hµng ho¸ nhËp khÈu tõ n−íc ngoµi vµo sÏ ®−îc h−ëng çc lîi
Ých t−¬ng tù vµ b×nh ®¼ng nh− hµng ho¸ trong n−íc theo nguyªn t¾c ®èi xö
Quèc gia. Tuy nhiªn, trong çc quy ®Þnh cña WTO cßn cã nh÷ng ngo¹i lÖ nhÊt
®Þnh nh»m ®¶m b¶o quyÒn lîi cña çc thµnh viªn trong nh÷ng tr−êng hîp khÈn
cÊp nh− cho phÐp çc bªn tham gia ký kÕt sö dông çc biÖn ph¸p tù vÖ trong
mét kho¶ng thêi gian h¹n chÕ nhÊt ®Þnh kh«ng nh»m môc ®Ých b¶o hé l©u dµi
cho s¶n xuÊt néi ®Þa mµ chØ ®Ó kh¾c phôc hay gi¶m nhÑ nh÷ng thiÖt h¹i cho
çc doanh nghiÖp trong n−íc tr−íc t×nh huèng bÊt th−êng tõ viÖc hµng ho¸
Th¶o
n−íc ngoµi nhËp khÈu kh«ng h¹n chÕ vÒ sè l−îng vµo thÞ tr−êng néi ®Þa cña
hä. Çc biÖn ph¸p tù vÖ sÏ chÊm døt khi mèi nguy hiÓm trong t×nh huèng ®Æc
biÖt kh«ng cßn n÷a.
Thø hai, çc biÖn ph¸p tù vÖ gãp phÇn t¨ng c−êng, khuyÕn khÝch tÝnh
c¹nh tranh th«ng qua viÖc ®iÒu chØnh c¬ cÊu s¶n xuÊt chø kh«ng ph¶i v× môc
®Ých −u ®·i, b¶o hé ngµnh s¶n xuÊt trong n−íc hay h¹n chÕ sù c¹nh tranh cña
hµng ho¸ n−íc ngoµi trong thÞ tr−êng néi ®Þa.
§©y lµ mét quy ®Þnh mang tÝnh chÊt nh©n nh−îng vµ −u ®·i dµnh cho
çc n−íc ®ang ph¸t triÓn, çc n−íc ®ang trong thêi kú chuyÓn tiÕp mµ nÒn
c«ng nghiÖp cña hä ch−a s½n sµng vµ còng ch−a ®ñ søc ®−¬ng ®Çu víi c¹nh
tranh quèc tÕ. Theo ®ã, mét kho¶ng thêi gian hîp lý sÏ dµnh cho hä ®Ó hä th¸o
gì nh÷ng khã kh¨n tr−íc m¾t, t×m ra ®èi s¸ch l©u dµi ®Ó n©ng cao søc hÊp dÉn
cña s¶n phÈm mµ hä lµm ra, thóc ®Èy c¹nh tranh víi hµng nhËp khÈu th«ng qua
nh÷ng biÖn ph¸p thÝch hîp thu hót sù lùa chän cña ng−êi tiªu dïng ®èi víi
hµng néi ®Þa, th«ng qua chiÕn l−îc tù ®iÒu chØnh l¹i c¬ cÊu s¶n xuÊt, n©ng cao
tr×nh ®é s¶n xuÊt , c¶i tiÕn quy tr×nh c«ng nghÖ ®Ó cã thÓ thÝch øng ®−îc víi sù
thay ®æi trªn. Do vËy, çc biÖn ph¸p tù vÖ chØ mang tÝnh chÊt nhÊt thêi vµ tõng
b−íc. Trong thêi h¹n ¸p dông sÏ ®−îc gi¶m nhÑ vµ dÇn tiÕn tíi xo¸ bá. MÆt
kh¸c, nh÷ng quy t¾c cña GATT còng thõa nhËn r»ng ChÝnh phñ cña çc n−íc
®ang ph¸t triÓn, trong khi theo ®uæi nh÷ng ch−¬ng tr×nh vµ chÝnh s¸ch ph¸t
triÓn kinh tÕ cã thÓ thÊy cÇn hç trî cho nh÷ng ngµnh s¶n xuÊt míi hoÆc cho sù
ph¸t triÓn h¬n n÷a nh÷ng ngµnh s¶n xuÊt hiÖn cã ®−îc quyÒn ¸p dông çc biÖn
ph¸p tù vÖ. Çc quy t¾c vÒ tù vÖ cho môc ®Ých nµy th−êng chøa ®ùng nh÷ng
®iÒu kiÖn nghiªm ngÆt h¬n so víi môc ®Ých trªn.
Bªn c¹nh nh÷ng mÆt tÝch cùc khi ¸p dông çc biÖn ph¸p tù vÖ cßn tån t¹i
nh÷ng h¹n chÕ. §ã lµ viÖc b¶o hé mét çch trµn lan hµng ho¸ néi ®Þa sÏ dÉn tíi
sù û l¹i cña çc nhµ s¶n xuÊt trong n−ãc, dÉn tíi viÖc mÊt kh¶ n¨ng c¹nh tranh,
kh«ng tËn dông tèt çc nguån lùc s½n cã vµ sù hao phÝ tµi nguyªn lµ kh«ng
tr¸nh khái. H¹n chÕ thø hai, nh− trªn ®· ph©n tÝch, ®ã lµ viÖc n−íc ¸p dông
biÖn ph¸p tù vÖ ph¶i høng chÞu sù tr¶ ®òa cña çc n−íc kh¸c vµ lµ mét trong
Th¶o
nh÷ng nguyªn nh©n dÉn ®Õn çc cuéc chiÕn tranh th−¬ng m¹i kh«ng cÇn thiÕt,
g©y bÊt lîi cho çc bªn.
1.2 Çc biÖn ph¸p tù vÖ theo HiÖp ®Þnh ®a biªn cña WTO.
Tr−íc ®©y, khi vÊn ®Ò tù do ho¸ th−¬ng m¹i ch−a ®−îc ®Æt ra, çc n−íc
®Òu cã xu h−íng sö dông çc biÖn ph¸p thuÕ quan vµ biÖn ph¸p phi thuÕ quan
thËt cao nh»m b¶o hé hµng ho¸ s¶n xuÊt trong n−íc. Çc biÖn ph¸p b¶o hé
®−îc sö dông phæ biÕn bao gåm: çc biÖn ph¸p thuÕ quan, çc biÖn ph¸p phi
thuÕ quan (h¹n ng¹ch, giÊy phÐp xuÊt nhËp khÈu, cÊm xuÊt nhËp khÈu, h¹n chÕ
xuÊt nhËp khÈu tù nguyÖn), vµ çc biÖn ph¸p kü thuËt kh¸c.
Cïng víi tiÕn tr×nh tù do ho¸ th−¬ng m¹i trªn thÕ giíi mµ çc hµng rµo
nµy ®· dÇn dÇn bÞ dì bá. Çc quy ®Þnh cña HiÖp ®Þnh vÒ çc biÖn ph¸p tù vÖ
cho phÐp çc quèc gia sö dông biÖn ph¸p thuÕ quan vµ phi thuÕ quan ®Ó b¶o hé
s¶n xuÊt trong n−íc. Theo ®ã, çc quèc gia sÏ lùa chän, hoÆc lµ t¨ng møc thuÕ
®· cam kÕt v−ît lªn trªn møc thuÕ trÇn hay ¸p dông çc h¹n chÕ ®Þnh l−îng
nh− quota. Kh¸c víi biÖn ph¸p chèng l¹i çc hµnh vi c¹nh tranh kh«ng lµnh
m¹nh chØ ®−îc sö dông thuÕ quan bæ sung, çc biÖn ph¸p tù vÖ cho phÐp sö
dông çc h¹n chÕ ®Þnh l−îng. Çc n−íc khi sö dông çc biÖn ph¸p tù vÖ th×
kh«ng ®−îc sö dông çc biÖn ph¸p kh¸c nh− h¹n chÕ xuÊt khÈu tù nguyÖn hay
çc c«ng cô cña hµng rµo kü thuËt…Çc quèc gia còng cã thÓ sö dông biÖn
ph¸p tù vÖ t¹m thêi víi ®iÒu kiÖn ph¶i tu©n thñ çc ®iÒu kiÖn cña HiÖp ®Þnh.
BiÖn ph¸p thuÕ quan.
Çc biÖn ph¸p b¶o hé hµng ho¸ trong th−¬ng m¹i quèc tÕ ®−îc phÐp duy
tr× víi hai ®iÒu kiÖn: chØ ë møc ®é hîp lý vµ chØ th«ng qua thuÕ quan. §©y lµ
mét trong bèn quy t¾c c¬ b¶n cña GATT vµ WTO. VËy thuÕ quan lµ g× vµ v× sao
chØ b¶o hé th«ng qua thuÕ quan mµ kh«ng tÝnh ®Õn çc c«ng cô b¶o hé kh¸c?
ThuÕ quan hay cßn gäi lµ thuÕ xuÊt khÈu, thuÕ nhËp khÈu, thuÕ qu¸ c¶nh
®−îc ®¸nh tuú theo ®èi t−îng bÞ thu thuÕ. VÒ b¶n chÊt th× ®©y lµ lo¹i thuÕ gi¸n
thu ®¸nh vµo hµng ho¸ khi chóng di chuyÓn tõ l·nh thæ h¶i quan nµy sang l·nh
thæ h¶i quan kh¸c.ThuÕ quan lµ c«ng cô ®¶m b¶o tÝnh minh b¹ch vµ dÔ dù
Th¶o
®o¸n, ®−îc thÓ hiÖn b»ng nh÷ng con sè râ rµng. Do vËy ng−êi ta cã thÓ dÔ
dµng thÊy ®−îc møc ®é b¶o hé dµnh cho mét ngµnh s¶n xuÊt. ThuÕ quan cao
tøc lµ møc ®é b¶o hé cao vµ nh− vËy sÏ dÉn ®Õn hÖ qu¶ lµ hµng ho¸ n−íc ngoµi
khã x©m nhËp ®−îc vµo thÞ tr−êng. Ng−îc l¹i, thuÕ quan thÊp cã nghÜa lµ møc
®é b¶o hé thÊp, ®iÒu nµy cã thÓ hiÓu r»ng çc ngµnh hµng cña n−íc ®ã cã ®−îc
mét sù æn ®Þnh nhÊt ®Þnh khi c¹nh tranh víi hµng ho¸ n−íc ngoµi. Khi tham
gia vµo qu¸ tr×nh héi nhËp, th«ng qua ®µm ph¸n vµ lÞch tr×nh gi¶m thuÕ quan
cña mét n−íc, ng−êi ta còng sÏ dÔ dµng dù ®o¸n ®−îc tèc ®é c¾t gi¶m thuÕ
quan, ®ång nghÜa víi viÖc thay ®æi møc ®é b¶o hé vµ møc ®é më cöa thÞ
tr−êng. VËy cã nghÜa lµ thuÕ quan tû lÖ thuËn víi møc ®é b¶o hé hµng ho¸
trong n−íc vµ tû lÖ nghÞch víi møc ®é më cöa thÞ tr−êng vµ môc tiªu cña çc
vßng ®µm ph¸n th−¬ng m¹i lµ dì bá çc rµo c¶n th−¬ng m¹i ®ang tån t¹i gi÷a
çc n−íc trong ®ã thuÕ quan lµ rµo c¶n quan träng nhÊt.
Së dÜ thuÕ quan ®−îc sö dông mét çch phæ biÕn vµ lµ c«ng cô b¶o hé
l©u ®êi nhÊt bëi v× nã cã çc t¸c ®éng sau:
ThuÕ quan cã t¸c ®éng ®iÒu tiÕt nhËp khÈu l−îng hµng ho¸ trµn vµo thÞ
tr−êng nhÊt ®Þnh. ThuÕ suÊt cña mét lo¹i hµng ho¸ cao sÏ lµm cho l−îng nhËp
khÈu lo¹i hµng ho¸ ®ã gi¶m xuèng. §©y lµ môc ®Ých cña viÖc ¸p dông çc biÖn
ph¸p tù vÖ. ViÖc sö dông thuÕ quan kh«ng dÉn tíi triÖt tiªu quan hÖ th−¬ng m¹i
nh− tr−êng hîp sö dông h¹n ng¹ch v× dï cho thuÕ suÊt cã t¨ng cao ®i ch¨ng
n÷a th× hµng ho¸ n−íc ngoµi vÉn cã c¬ héi x©m nhËp vµo thÞ tr−êng. Trong khi
®ã, nÕu nh− ®· ®¹t ®−îc møc nhËp khÈu theo quota th× nhµ s¶n xuÊt n−íc ngoµi
kh«ng cßn c¬ héi t×m kiÕm lîi nhuËn ë n−íc nhËp khÈu trong thêi gian bÞ ¸p
dông h¹n ng¹ch.
ThuÕ quan gióp çc nhµ s¶n xuÊt néi ®Þa cã thÓ b¸n hµng trªn thÞ tr−êng
néi ®Þa mµ kh«ng ph¶i chÞu søc Ðp c¹nh tranh, phôc vô cho çc môc tiªu kinh
tÕ lµ b¶o hé s¶n xuÊt . §©y lµ chøc n¨ng quan träng nhÊt cña thuÕ quan.
ThuÕ quan cã t¸c dông t¨ng thu cho ng©n s¸ch nhµ n−íc, nhÊt lµ ®èi víi
nh÷ng n−íc ®ang ph¸t triÓn th× thuÕ lµ nguån thu chñ yÕu cña ng©n s¸ch. ViÖc
c¾t gi¶m thuÕ quan khi gia nhËp vµo tiÕn tr×nh tù do ho¸ th−¬ng m¹i theo xu
h−íng khu vùc ho¸, toµn cÇu ho¸ ®· g©y ra nh÷ng ¶nh h−ëng nhÊt ®Þnh ®èi víi
Th¶o
çc kho¶n thu cho ng©n s¸ch vµ khiÕn cho nhµ n−íc ph¶i t×m çc kho¶n thu
kh¸c ®Ó bï ®¾p.
ThuÕ quan lµ c«ng cô phôc vô çc môc tiªu phi kinh tÕ nh− gi¶m bít
viÖc nhËp khÈu çc hµng ho¸ mµ nhµ n−íc kh«ng khuyÕn khÝch v× nã ¶nh
h−ëng ®Õn ®êi sèng m«i tr−êng, ®¹o ®øc x· héi vµ ®iÒu tiÕt tiªu dïng trong
x· héi.
Trªn thùc tÕ cã rÊt nhiÒu møc thuÕ kh¸c nhau ®−îc vËn dông trªn c¬ së
cam kÕt cña tõng n−íc. Ch¼ng h¹n nh− møc thuÕ mµ çc n−íc dµnh cho nhau
theo quy chÕ Tèi huÖ quèc, møc thuÕ mµ çc n−íc ph¸t triÓn dµnh −u ®·i phæ
cËp cho çc n−íc ®ang ph¸t triÓn hay còng cã tr−êng hîp kh«ng ®¸nh thuÕ ®èi
víi hµng ho¸ cã xuÊt xø tõ l·nh thæ cña çc n−íc thµnh viªn trong cïng khèi
liªn minh kinh tÕ hay khu vùc mËu dÞch tù do. HiÖn nay, theo yªu cÇu chung
cña WTO, çc Quèc gia thµnh viªn ®Òu cã xu h−íng vµ buéc ph¶i c¾t gi¶m
thuÕ ®Õn mét møc tèi thiÓu, thËm chÝ lµ triÖt tiªu h¼n thuÕ quan t¹o ®iÒu kiÖn
cho hµng ho¸ cã thÓ l−u th«ng mét çch tù do mµ kh«ng bÞ h¹n chÕ. Çc n−íc
®Òu cã mét lé tr×nh c¾t gi¶m ®Ó thùc hiÖn nghÜa vô trong mét kho¶ng thêi gian
nhÊt ®Þnh. HÖ qu¶ cña viÖc c¾t gi¶m thuÕ quan nµy lµ hµng ho¸ n−íc ngoµi
®−îc nhËp khÈu tù do vµ kh«ng bÞ h¹n chÕ g©y ra bÊt lîi cho hµng ho¸ s¶n xuÊt
trong n−íc. Trong tr−êng hîp nh− vËy çc n−íc ®−îc phÐp sö dông biÖn ph¸p
thuÕ quan b»ng çch t¨ng thuÕ nhËp khÈu nh»m môc ®Ých tù vÖ. Møc thuÕ gia
t¨ng trong tr−êng hîp nµy ph¶i hîp lý, cã tÝnh ®Õn viÖc kh«ng g©y c¶n trë h¬n
cho ho¹t ®éng th−¬ng m¹i gi÷a çc n−íc, chØ ®−îc duy tr× møc t¨ng nµy trong
mét thêi gian hîp lý vµ dÇn ph¶i ®−îc dì bá. HiÖp ®Þnh vÒ çc biÖn ph¸p tù vÖ
thõa nhËn r»ng çc n−íc nhËp khÈu cã quyÒn lùa chän mét trong hai biÖn ph¸p
hoÆc lµ biÖn ph¸p thuÕ quan hoÆc lµ biÖn ph¸p phi thuÕ quan, trªn c¬ së −u tiªn
sö dông biÖn ph¸p thuÕ quan.
BiÖn ph¸p phi thuÕ quan.
Çc quy t¾c cña HiÖp ®Þnh vÒ çc biÖn ph¸p tù vÖ vµ Ph¸p lÖnh vÒ tù vÖ
trong nhËp khÈu hµng ho¸ n−íc ngoµi vµo ViÖt Nam n¨m 2002 ®Ò cËp ®Õn hai
biÖn ph¸p chñ yÕu lµ biÖn ph¸p thuÕ quan vµ biÖn ph¸p h¹n chÕ sè l−îng. Çc
biÖn ph¸p h¹n chÕ sè l−îng vèn dÜ lµ çc biÖn ph¸p mang tÝnh chÊt hµnh chÝnh
Th¶o
ph¸p lý (kh¸c víi thuÕ quan lµ biÖn ph¸p kinh tÕ ph¸p lý)1. BiÖn ph¸p nµy Ýt khi
®−îc sö dông vµ còng chØ ®−îc sö dông khi mµ biÖn ph¸p thuÕ quan trë nªn
kÐm t¸c dông do l−îng hµng ho¸ nhËp khÈu vÉn t¨ng, kh«ng hÒ gi¶m xuèng
®¸ng kÓ, do vËy nguy c¬ g©y h¹i nghiªm träng cho ngµnh s¶n xuÊt néi ®Þa vÉn
cßn. BiÖn ph¸p phi thuÕ quan cßn ®−îc sö dông khi mét n−íc muèn ph©n biÖt
®èi xö víi mét hµng ho¸ nhÊt ®Þnh nhËp khÈu tõ n−íc kh¸c còng cã ph©n biÖt
®èi xö víi n−íc ®ã trong quan hÖ th−¬ng m¹i quèc tÕ. Çc biÖn ph¸p phi thuÕ
quan bao gåm h¹n ng¹ch, cÊm nhËp khÈu, giÊy phÐp nhËp khÈu, h¹n chÕ xuÊt
khÈu tù nguyÖn,…vv
Cho ®Õn nay, c«ng cô h¹n chÕ xuÊt khÈu tù nguyÖn (VERs) trong khu«n
khæ cña WTO ®· bÞ cÊm sö dông v× nã t¹o ra sù ph©n biÖt ®èi xö râ rÖt. Thay vµo
®ã, ®Ó h¹n chÕ hµng ho¸ n−íc ngoµi nhËp khÈu vµo l·nh thæ n−íc m×nh, çc n−íc
th−êng sö dông c«ng cô thuÕ quan hoÆc h¹n ng¹ch hoÆc kÕt hîp c¶ hai kÌm theo
®ã lµ nh÷ng giÊy phÐp b¾t buéc ph¶i cã. VËy biÖn ph¸p h¹n ng¹ch lµ g× vµ so víi
biÖn ph¸p thuÕ quan th× h¹n ng¹ch cã ®−îc nh÷ng lîi thÕ g× khi sö dông?
H¹n ng¹ch cßn gäi lµ quota hay h¹n chÕ sè l−îng xuÊt nhËp khÈu thuéc
nhãm çc biÖn ph¸p hµnh chÝnh phi thuÕ quan. Theo ®ã, h¹n ng¹ch nhËp khÈu
lµ quy ®Þnh cña n−íc nhËp khÈu vÒ møc cao nhÊt cña gi¸ trÞ hay khèi l−îng
hµng ho¸ ®−îc phÐp nhËp khÈu tõ mét thÞ tr−êng nhÊt ®Þnh trong mét thêi h¹n
x¸c ®Þnh1. ThuËt ng÷ h¹n ng¹ch kh«ng ®−îc ®Þnh nghÜa mét çch thùc sù trong
khu«n khæ WTO. §iÒu 3 Ph¸p lÖnh vÒ tù vÖ trong nhËp khÈu hµng ho¸ n−íc
ngoµi cña ViÖt nam còng chØ liÖt kª hai biÖn ph¸p tù vÖ chñ yÕu lµ thuÕ quan
vµ h¹n ng¹ch cïng víi mét sè biÖn ph¸p kh¸c do ChÝnh phñ quy ®Þnh.
HiÖn nay trªn thùc tÕ, cã hai lo¹i h¹n ng¹ch: h¹n ng¹ch tuyÖt ®èi vµ h¹n
ng¹ch thuÕ suÊt thuÕ quan. H¹n ng¹ch tuyÖt ®èi lµ h¹n ng¹ch mµ khi ¸p dông
nÕu hµng ho¸ nhËp khÈu v−ît qu¸ mét khèi l−îng ®· quy ®Þnh th× kh«ng ®−îc
cÊp giÊy phÐp nhËp khÈu. Thùc chÊt ®©y lµ c¬ chÕ cÊp phÐp kh«ng tù ®éng khi
v−ît qu¸ mét khèi l−îng nµo ®ã. Cßn h¹n ng¹ch thuÕ suÊt thuÕ quan lµ h¹n
ng¹ch mµ khi ¸p dông nÕu khèi l−îng hµng ho¸ nhËp khÈu kh«ng v−ît qua møc
quy ®Þnh th× sÏ ®¸nh thuÕ suÊt th«ng th−êng, ng−îc l¹i sÏ ¸p dông thuÕ suÊt bæ
1
Xem Gi¸o tr×nh Quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ, §¹i häc LuËt Hµ néi, Nhµ xuÊt b¶n C«ng an Nh©n d©n 2001
Th¶o
sung hoÆc ®¸nh thuÕ t¨ng lªn theo tõng phÇn t¨ng t−¬ng øng cña sè l−îng hµng
ho¸ nhËp khÈu.
H¹n ng¹ch ®−îc sö dông ®Ó ng¨n c¶n kh«ng cho hµng ho¸ nhËp khÈu å ¹t
vµo thÞ tr−êng néi ®Þa g©y tæn h¹i cho çc doanh nghiÖp trong n−íc hoÆc ng¨n
kh«ng cho hµng ho¸ cã chÊt l−îng thÊp, gi¸ trÞ thÊp vµo thÞ tr−êng g©y x¸o trén
c¹nh tranh (theo quan ®iÓm cña ®a sè çc n−íc nhËp khÈu th× hµng ho¸ cã gi¸ trÞ
thÊp ®Òu lµ hµng ho¸ hoÆc do b¸n ph¸ gi¸ hoÆc do trî cÊp cña ChÝnh phñ hay cña
mét tæ chøc c«ng céng nµo ®ã ë n−íc xuÊt khÈu). ViÖc nhËp khÈu hµng ho¸ ®ã
víi mét sè l−îng nhÊt ®Þnh sÏ g©y thiÖt h¹i cho nhµ cung cÊp trong n−íc. Cßn khi
h¹n ng¹ch ®−îc sö dông b»ng kh«ng, tøc lµ tr−êng hîp cÊm nhËp khÈu, cÊm xuÊt
khÈu th× quan hÖ th−¬ng m¹i sÏ bÞ triÖt tiªu.
§Ó ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ d−íi h×nh thøc h¹n chÕ sè l−îng ®èi víi nhËp
khÈu, theo quy ®Þnh chung cña WTO, n−íc thµnh viªn ph¶i tu©n theo mét sè
quy ®Þnh nh−: thµnh viªn ®ã ph¶i ®¶m b¶o ®−îc r»ng sè l−îng hµng ho¸ nhËp
khÈu kh«ng bÞ gi¶m xuèng d−íi møc nhËp khÈu trung b×nh cña 3 n¨m tiªu biÓu
tr−íc ®©y nÕu sè liÖu thèng kª cña çc n¨m ®ã vÉn cßn cã kh¶ n¨ng cung cÊp
®−îc hoÆc l−îng hµng ho¸ nhËp khÈu cã thÓ ®−îc gi÷ ë møc thÊp h¬n chØ khi
®−a ra ®−îc nh÷ng gi¶i tr×nh râ rµng lµ mét møc h¹n chÕ kh¸c biÖt nh− vËy lµ
cÇn thiÕt nh»m ng¨n chÆn nh÷ng tæn thÊt nghiªm träng hoÆc ®Ó kh¾c phôc
nh÷ng tæn thÊt ®ã.
Mét çch kh¸c ®Ó ¸p dông viÖc h¹n chÕ sè l−îng cã hiÖu qu¶ lµ dùa trªn
çc h¹n ng¹ch quèc tÕ vÒ nhËp khÈu vµ sau ®ã ph©n phèi çc h¹n ng¹ch ®ã cho
çc n−íc cung cÊp hµng ho¸ (n−íc xuÊt khÈu). Khi cè ®Þnh ®−îc çc h¹n
ng¹ch vµ çc phÇn h¹n ng¹ch th× n−íc ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ ph¶i thùc hiÖn
viÖc tham vÊn víi çc n−íc cã nh÷ng lîi Ých ®¸ng kÓ trong viÖc cung cÊp s¶n
phÈm cho n−íc nµy ®ång thêi ®¹t ®−îc çc tho¶ thuËn víi çc n−íc cung cÊp
nµy vÒ phÇn h¹n ng¹ch hä ®−îc quyÒn xuÊt khÈu vµo thÞ tr−êng cña n−íc ®ã.
NÕu nh− biÖn ph¸p nµy kh«ng mang tÝnh kh¶ thi th× n−íc ¸p dông biÖn ph¸p tù
vÖ ph¶i ph©n phèi çc phÇn h¹n ng¹ch gi÷a çc n−íc cã lîi Ých ®¸ng kÓ trong
1
Xem Gi¸o tr×nh Quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ, §¹i häc LuËt Hµ néi, s®d
Th¶o
viÖc cung cÊp çc s¶n phÈm dùa trªn çc tû lÖ cña çc n−íc nµy vÒ tæng sè
l−îng hay gi¸ trÞ nhËp khÈu cña çc s¶n phÈm nµy vµo n−íc m×nh trong suèt
thêi kú tiªu biÓu. Khi thùc hiÖn nh− vËy cÇn ph¶i chó ý mét çch ®óng møc
®Õn bÊt kú yÕu tè ®Æc biÖt nµo cã ¶nh h−ëng ®Õn viÖc mua b¸n s¶n phÈm nµy1.
Trong khu«n khæ WTO th× h¹n ng¹ch tuyÖt ®èi Ýt ®−îc sö dông vµ tiÕn
tíi ph¶i ®−îc xo¸ bá. Khi thùc hiÖn quyÒn tù vÖ cña m×nh theo HiÖp ®Þnh vÒ
çc biÖn ph¸p tù vÖ, WTO kh«ng khuyÕn khÝch sö dông c«ng cô nµy v× nã cã
nhiÒu kh¶ n¨ng dÉn tíi ng¨n c¶n ho¹t ®éng tù do ho¸ th−¬ng m¹i, mét trong 4
nguyªn t¾c c¬ b¶n cña WTO. H¬n thÕ, nÕu sö dông h¹n ng¹ch th× quèc gia ®ã
sÏ ph¶i chÞu thiÖt h¹i mét sè gi¸ trÞ kh«ng nhá, kh¸c trong tr−êng hîp khi sö
dông biÖn ph¸p thuÕ quan nguån thu cho ng©n s¸ch còng vÉn sÏ ®−îc ®¶m b¶o.
Trong xu thÕ tù do ho¸ th−¬ng m¹i, çc n−íc ®Òu cã xu h−íng Ýt sö dông h¹n
ng¹ch h¬n. Thay vµo ®ã hä sö dông biÖn ph¸p thuÕ quan truyÒn thèng hay kÕt
hîp hai biÖn ph¸p nµy thµnh h¹n ng¹ch thuÕ suÊt thuÕ quan, tøc lµ møc thuÕ sÏ
t¨ng dÇn lªn t−¬ng øng víi sè l−îng hµng ho¸ nhËp khÈu .
Mét sè c«ng cô kh¸c mang tÝnh chÊt hµnh chÝnh lµ c«ng cô giÊy phÐp
nhËp khÈu hoÆc hµng rµo kü thuËt, kiÓm dÞch hay x¸c ®Þnh quy t¾c xuÊt xø,
x¸c ®Þnh gi¸ trÞ h¶i quan,…Çc biÖn ph¸p nµy chÞu sù gi¸m s¸t cña çc HiÖp
®Þnh liªn quan cña GATT. Çc c«ng cô, biÖn ph¸p nµy ®−a ra nh÷ng tiªu chuÈn
nhÊt ®Þnh vµ tá ra h÷u hiÖu h¬n c«ng cô thuÕ quan vµ h¹n ng¹ch trong viÖc
kiÓm so¸t khèi l−îng hµng ho¸ nhËp khÈu. Tuy WTO kh«ng khuyÕn khÝch sö
dông çc biÖn ph¸p nµy vµ çc c«ng cô nµy kh«ng ®−îc sö dông trong tr−êng
hîp tù vÖ nh−ng çc n−íc ®Òu cã xu h−íng sö dông nã kh«ng chØ v× tÝnh hiÖu
qu¶ cña nã mµ cßn v× b¶o vÖ lîi Ých cña ng−êi tiªu dïng trong n−íc. Çc biÖn
ph¸p nµy th−êng mang tÝnh chñ quan chñ yÕu nh»m b¶o hé s¶n xuÊt trong
n−íc, WTO coi nh÷ng biÖn ph¸p nµy lµm h¹n chÕ râ rÖt t¸c dông cña tù do
th−¬ng m¹i nªn yªu cÇu xo¸ bá. Thay vµo ®ã, nÕu cã nhu cÇu ¸p dông biÖn
ph¸p tù vÖ th× çc n−íc chØ cã thÓ sö dông thuÕ quan vµ h¹n ng¹ch.
1.3 Nguyªn t¾c vµ thñ tôc ¸p dông çc biÖn ph¸p tù vÖ.
1
Xem Tµi liÖu cña Héi nghÞ liªn hîp quèc vÒ th−¬ng m¹i vµ ph¸t triÓn (UNCTAD)-Trainfortrade-Module 6 “vÒ çc biÖn
Th¶o
1.3.1. §iÒu kiÖn ®Ó ¸p dông çc biÖn ph¸p tù vÖ.
Çc n−íc nhËp khÈu tr−íc khi ¸p mét biÖn ph¸p tù vÖ ®èi víi mét lo¹i
hµng ho¸ th× cÇn ph¶i héi ®ñ çc ®iÒu kiÖn sau:
Thø nhÊt, ph¶i cã sù gia t¨ng ®ét biÕn mét khèi l−îng lín hµng ho¸ nhËp
khÈu vµo thÞ tr−êng néi ®Þa.
ViÖc x¸c ®Þnh sù gia t¨ng hµng ho¸ nhËp khÈu ph¶i c¨n cø vµo mét sè
tiªu chÝ cô thÓ. §ã lµ sù gia t¨ng mét çch t−¬ng ®èi hay tuyÖt ®èi vÒ sè l−îng,
khèi l−îng hay gi¸ trÞ cña lo¹i hµng ho¸ ®ã so víi sè l−îng, khèi l−îng hay gi¸
trÞ cña hµng ho¸ t−¬ng tù hoÆc hµng ho¸ c¹nh tranh trùc tiÕp ®−îc s¶n xuÊt trong
n−íc. Sù gia t¨ng vÒ sè l−îng hµng ho¸ nhËp khÈu ®ã ph¶i lµ kh«ng l−êng tr−íc
®−îc, nghÜa lµ sù biÕn ®æi ®ã x¶y ra sau khi çc bªn ®· ®µm ph¸n vµ kh«ng cã g×
®Ó kh¼ng ®Þnh r»ng çc nhµ ®µm ph¸n, nh÷ng ng−êi ®· ®−a ra nh−îng bé, cã thÓ
hay lÏ ra ph¶i dù ®o¸n ®−îc sù biÕn ®æi ®ã. Çc quy t¾c cña WTO kh«ng ®−a ra
çc tiªu chÝ cô thÓ vÒ viÖc x¸c ®Þnh sù gia t¨ng hµng ho¸ nhËp khÈu v× cã thÓ
møc nhËp khÈu tuy t¨ng nhÑ nh−ng l¹i g©y thiÖt h¹i kh«ng hÒ nhá cho ngµnh s¶n
xuÊt néi ®Þa. Do vËy, viÖc ®−a ra mét møc cô thÓ nh− vËy sÏ kh«ng thÓ ph¶n ¸nh
chÝnh x¸c ®−îc sù gia t¨ng bÊt th−êng cña lo¹i hµng ho¸ ®ã. Çc quy ®Þnh nµy
chñ yÕu do çc n−íc ¸p dông x¸c ®Þnh dùa trªn sè liÖu thèng kª h¶i quan.
Thø hai, viÖc gia t¨ng hµng ho¸ nhËp khÈu ®ã ph¶i g©y thiÖt h¹i hay ®e
do¹ g©y ra thiÖt h¹i nghiªm träng cho ngµnh s¶n xuÊt néi ®Þa.
§©y lµ ®iÒu kiÖn quan träng lµm c¬ së cho viÖc ®−a ra biÖn ph¸p tù vÖ.
§iÒu kiÖn nµy ph¶i hoµn toµn g¾n víi ®iÒu kiÖn vÒ sù gia t¨ng ®ét biÕn hµng
nhËp khÈu. ë ®©y, thuËt ng÷ “tæn h¹i nghiªm träng” ®−îc hiÓu lµ sù suy gi¶m
toµn diÖn ®¸ng kÓ tíi vÞ trÝ cña ngµnh c«ng nghiÖp néi ®Þa. ViÖc x¸c ®Þnh tæn
h¹i sÏ dùa trªn kÕt qu¶ ®iÒu tra theo ®ã c¬ quan chøc n¨ng sÏ ®¸nh gi¸ nh÷ng
yÕu tè kinh tÕ cã liªn quan ®Õn t×nh h×nh s¶n xuÊt cña ngµnh nµy bao gåm:
- Tèc ®é vµ sè l−îng gia t¨ng nhËp khÈu cña s¶n phÈm cã liªn quan
mét çch t−¬ng ®èi hay tuyÖt ®èi;
- ThÞ phÇn trong n−íc cña phÇn gia t¨ng nhËp khÈu;
ph¸p tù vÖ”, th¸ng 6/1996

Th¶o
- Sù gi¶m sót thùc tÕ vÒ s¶n l−îng, doanh sè, thÞ phÇn, lîi nhuËn, n¨ng
suÊt, tû suÊt ®Çu t−…;
- T¸c ®éng ®Õn t¨ng tr−ëng kinh tÕ x· héi…
Ngoµi ra, thuËt ng÷ “ngµnh s¶n xuÊt néi ®Þa” ®−îc hiÓu lµ toµn bé çc
nhµ s¶n xuÊt s¶n phÈm t−¬ng tù hoÆc çc s¶n phÈm trùc tiÕp c¹nh tranh trong
ph¹m vi l·nh thæ mét n−íc, hoÆc tËp hîp çc nhµ s¶n xuÊt mµ ®Çu ra cña s¶n
phÈm t−¬ng tù hoÆc trùc tiÕp c¹nh tranh cña hä chiÕm phÇn lín trong tæng sè
s¶n xuÊt néi ®Þa cña lo¹i s¶n phÈm nµy.
Çc n−íc nhËp khÈu còng cã thÓ viÖn dÉn vµo sù ®e do¹ g©y ra thiÖt h¹i
nghiªm träng lµm c¨n cø cho viÖc ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ. Sù ®e do¹ nµy ph¶i
lµ hiÓn nhiªn, râ rµng, cã thÓ thÊy ®−îc. NÕu nh− kh«ng cã nh÷ng biÖn ph¸p
ng¨n chÆn kÞp thêi viÖc nhËp khÈu hµng ho¸ ®ã th× ch¾c ch¾n sÏ dÉn tíi nh÷ng
thiÖt h¹i nghiªm träng nh− biÓu hiÖn trªn.
Thø ba, sù gia t¨ng vÒ sè l−îng hµng ho¸ nhËp khÈu ®ã ph¶i lµ hÖ qu¶ cña
chÝnh s¸ch tù do ho¸ th−¬ng m¹i vµ cã quan hÖ nh©n qu¶ víi nh÷ng thiÖt h¹i x¶y ra.
Çc quèc gia khi tham gia vµo WTO ph¶i cam kÕt thùc hiÖn nh÷ng nghÜa
vô mµ tæ chøc nµy ®Æt ra. Mét trong nh÷ng cam kÕt ®ã lµ viÖc xo¸ bá çc rµo
c¶n vÒ thuÕ quan hay phi thuÕ quan cã ¶nh h−ëng ®Õn chÝnh s¸ch tù do th−¬ng
m¹i. Tù do ho¸ th−¬ng m¹i ®ång nghÜa víi viÖc hµng ho¸ n−íc ngoµi sÏ trµn vµo
thÞ tr−êng néi ®Þa c¹nh tranh víi çc nhµ s¶n xuÊt trong n−íc vµ cã kh¶ n¨ng
g©y ra thiÖt h¹i cho hä. ViÖc ¸p dông çc biÖn ph¸p tù vÖ sÏ kh«ng ®−îc thùc
hiÖn nÕu nh− kh«ng cã mèi quan hÖ nh©n qu¶ gi÷a viÖc gia t¨ng nhËp khÈu mét
lo¹i hµng ho¸ cã liªn quan vµ tæn h¹i nghiªm träng hoÆc ®e do¹ g©y tæn h¹i
nghiªm träng. NÕu cã nh÷ng yÕu tè kh¸c kh«ng ph¶i lµ sù gia t¨ng nhËp khÈu,
xuÊt hiÖn cïng mét thêi gian, g©y ra tæn h¹i nghiªm träng hay ®e do¹ g©y ra tæn
h¹i th× nh÷ng tæn h¹i nµy sÏ kh«ng ®−îc tÝnh cho sù gia t¨ng nhËp khÈu.
1.3.2. Nguyªn t¾c ¸p dông çc biÖn ph¸p tù vÖ.
1.3.2.1 Nguyªn t¾c kh«ng ph©n biÖt ®èi xö.
Nguyªn t¾c kh«ng ph©n biÖt ®èi xö theo quy ®Þnh cña HiÖp ®Þnh vÒ çc
biÖn ph¸p tù vÖ chÝnh lµ nguyªn t¾c ®èi xö Tèi huÖ quèc theo ®ã biÖn ph¸p tù
Th¶o
vÖ sÏ ®−îc ¸p dông ®èi víi mäi s¶n phÈm nhËp khÈu kh«ng ph©n biÖt nguån
gèc xuÊt xø cña s¶n phÈm ®ã.
Ngo¹i lÖ: HiÖp ®Þnh vÒ çc biÖn ph¸p tù vÖ yªu cÇu khi ¸p dông biÖn ph¸p
tù vÖ h¹n chÕ sè l−îng, n−íc nhËp khÈu ph¶i ph©n bæ h¹n ng¹ch gi÷a çc n−íc
xuÊt khÈu trªn c¬ së tham kh¶o ý kiÕn cña çc n−íc nµy vµ xem xÐt tho¶ ®¸ng
lîi Ých cña çc nhµ cung cÊp míi. §iÒu 5 kho¶n 2a cña HiÖp ®Þnh cã quy ®Þnh:
“trong tr−êng hîp h¹n ng¹ch ®−îc ph©n bæ gi÷a çc n−íc xuÊt khÈu, Thµnh viªn
¸p dông h¹n chÕ nµy cã thÓ t×m kiÕm mét tho¶ thuËn liªn quan tíi viÖc ph©n bæ
h¹n ng¹ch cho tÊt c¶ çc thµnh viªn cã lîi Ých chÝnh yÕu ®èi víi s¶n phÈm.
Trong tr−êng hîp kh«ng ¸p dông ®−îc ph−¬ng ph¸p nµy, Thµnh viªn nhËp khÈu
sÏ ph©n bæ cho çc Thµnh viªn cã lîi Ých cung cÊp chñ yÕu ®èi víi s¶n phÈm
theo thÞ phÇn, tÝnh theo tæng gi¸ trÞ hay sè l−îng s¶n phÈm ®−îc nhËp tõ Thµnh
viªn nµy trong mét thêi gian ®¹i diÖn tr−íc ®ã vµ cã tÝnh ®Õn bÊt cø yÕu tè ®Æc
biÖt nµo ®· hoÆc cã thÕ ¶nh h−ëng ®Õn th−¬ng m¹i hµng ho¸ nµy”.
Çc n−íc nhËp khÈu cam kÕt kh«ng ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ chèng l¹i
hµng cã xuÊt xø tõ n−íc ®ang ph¸t triÓn nÕu thÞ phÇn tõ mét thµnh viªn kh«ng
v−ît qu¸ 3% vµ tæng sè thÞ phÇn riªng lÎ cña çc thµnh viªn ®ang ph¸t triÓn cã
thÞ phÇn nhá h¬n 3% kh«ng v−ît qu¸ 9% tæng kim ng¹ch nhËp khÈu cña hµng
ho¸ liªn quan. Çc biÖn ph¸p tù vÖ chØ ®−îc ¸p dông trong mét kho¶ng thêi
gian nhÊt ®Þnh, cô thÓ tèi ®a 8 n¨m ®èi víi çc n−íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn vµ
10 n¨m ®èi víi çc n−íc ®ang ph¸t triÓn.
1.3.2.2 Nguyªn t¾c ¸p dông çc biÖn ph¸p tù vÖ trong ph¹m vi vµ møc ®é
cÇn thiÕt.
Theo nguyªn t¾c nµy th× n−íc nhËp khÈu chØ ®−îc ¸p dông biÖn ph¸p tù
vÖ ë giíi h¹n cÇn thiÕt vµ chØ nh»m ®Ó ng¨n c¶n hay kh¾c phôc nh÷ng thiÖt h¹i
do l−îng nhËp khÈu t¨ng ®ét biÕn g©y ra vµ nh»m t¹o thuËn lîi cho viÖc ®iÒu
chØnh c¬ cÊu s¶n xuÊt néi ®Þa mµ kh«ng ph¶i nh»m bÊt cø môc ®Ých nµo kh¸c1.
Néi dung cña nguyªn t¾c nµy thÓ hiÖn qua quy ®Þnh bªn nhËp khÈu chØ ®−îc ¸p
1
§iÒu 5 HiÖp ®Þnh vÒ çc biÖn ph¸p tù vÖ – GATT 1994
Th¶o
dông çc biÖn ph¸p thuÕ quan vµ biÖn ph¸p h¹n chÕ sè l−îng, cô thÓ lµ h¹n
ng¹ch vµ giÊy phÐp nhËp khÈu.
Trong tr−êng hîp khÈn cÊp hay nh»m ng¨n chÆn thiÖt h¹i cã thÓ x¶y ra,
n−íc nhËp khÈu cã thÓ ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ t¹m thêi tr−íc khi tiÕn hµnh
®iÒu tra ®Ó x¸c ®Þnh nguyªn nh©n. N−íc ®ã còng ph¶i ®¶m b¶o ®iÒu tra viÖc ¸p
dông çc biÖn ph¸p tù vÖ lµ cã c¨n cø hay kh«ng vµ biÖn ph¸p tù vÖ ®−îc sö
dông chØ lµ biÖn ph¸p t¨ng thuÕ nhËp khÈu mµ th«i.
Çc biÖn ph¸p tù vÖ sÏ ®−îc chÊm døt nÕu nh− c¨n cø vµ ®iÒu kiÖn ¸p
dông kh«ng cßn tån t¹i n÷a. N−íc nhËp khÈu ph¶i rµ so¸t l¹i biÖn ph¸p tù vÖ ®·
¸p dông vµ tõng b−íc níi láng biÖn ph¸p ®ang ¸p dông ®Ó cã thÓ b×nh th−êng
ho¸ quan hÖ th−¬ng m¹i. ViÖc ¸p dông h¹n chÕ ®Þnh l−îng sÏ kh«ng lµm gi¶m
sè l−îng hµng ho¸ nhËp khÈu ë møc ®é trung b×nh cña 3 n¨m gÇn ®©y nhÊt trõ
khi cã sù biÖn minh r»ng cÇn cã mét møc kh¸c ®Ó ng¨n ngõa hoÆc kh¾c phôc
thiÖt h¹i nghiªm träng. Çc thµnh viªn sÏ lùa chän çc biÖn ph¸p thÝch hîp
nhÊt ®Ó thùc hiÖn çc môc tiªu trªn víi ®iÒu kiÖn lµ çc biÖn ph¸p ¸p dông
kh«ng dÉn tíi viÖc triÖt tiªu çc quan hÖ th−¬ng m¹i.
1.3.2.3 Nguyªn t¾c ®¶m b¶o viÖc båi th−êng tæn thÊt th−¬ng m¹i.
Kh¸c víi çc biÖn ph¸p chèng l¹i çc hµnh vi c¹nh tranh kh«ng lµnh
m¹nh do hµnh ®éng b¸n ph¸ gi¸ hay hµnh ®éng trî cÊp cña ChÝnh phñ, mét
n−íc thµnh viªn khi ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ ph¶i ®¶m b¶o viÖc ®Òn bï tho¶
®¸ng cho n−íc bÞ ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ do t¸c ®éng bÊt lîi ®èi víi lîi Ých
th−¬ng m¹i cña n−íc ®ã. ViÖc ®Òn bï thiÖt h¹i dµnh cho n−íc cung cÊp hµng
ho¸ th−êng ®−îc thÓ hiÖn th«ng qua viÖc gi¶m thuÕ ®èi víi mét sè hµng ho¸ cã
lîi Ých xuÊt khÈu cho n−íc bÞ ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ. Møc ®é ®Òn bï ph¶i
t−¬ng ®−¬ng ®¸ng kÓ. Trong tr−êng hîp biÖn ph¸p tù vÖ lµ t¨ng thuÕ th× cã thÓ
dÔ dµng ®¸nh gi¸ møc ®é t−¬ng ®−¬ng ®ã. Cßn nÕu biÖn ph¸p tù vÖ cã tÝnh
chÊt h¹n chÕ ®Þnh l−îng th× møc ®é t−¬ng ®−¬ng nµy cÇn ph¶i ®−îc tÝnh dùa
trªn dù ®o¸n xÊp xØ vÒ sè l−îng nhËp khÈu bÞ cÊm sau khi ¸p dông h¹n chÕ.
Trªn thùc tÕ kh«ng dÔ dµng ®¹t ®−îc møc ®é t−¬ng ®èi chÝnh x¸c, do ®ã çc
n−íc sÏ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy tuú theo t×nh h×nh thùc tiÔn.
NÕu çc bªn kh«ng thÓ tho¶ thuËn ®−îc møc båi th−êng t−¬ng xøng th×
çc n−íc bÞ ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ cã thÓ ¸p dông biÖn ph¸p tr¶ ®òa, th−êng
Th¶o
lµ biÖn ph¸p chÊm døt sù nh©n nh−îng hay chÊm døt viÖc thùc hiÖn nghÜa vô
®· cam kÕt víi n−íc ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ. Tuy nhiªn, quyÒn thùc hiÖn tr¶
®òa th−¬ng m¹i chØ ®−îc tiÕn hµnh sau 3 n¨m kÓ tõ khi biÖn ph¸p tù vÖ thùc
hiÖn theo HiÖp ®Þnh vÒ çc biÖn ph¸p tù vÖ cã hiÖu lùc vµ biÖn ph¸p tù vÖ ®ã
chØ ®−îc ¸p dông do møc t¨ng tuyÖt ®èi cña hµng nhËp khÈu chø kh«ng ph¶i
do møc t¨ng t−¬ng ®èi so víi s¶n xuÊt trong n−íc.
Theo ph¸p luËt ViÖt Nam, trong tr−êng hîp ¸p dông çc biÖn ph¸p tù vÖ
mµ g©y thiÖt h¹i cho çc bªn th× bªn ViÖt Nam ®¶m b¶o bï ®¾p thiÖt h¹i cho
çc bªn theo ph¸p luËt ViÖt nam, theo ®iÒu −íc quèc tÕ mµ ViÖt Nam ký kÕt
hoÆc gia nhËp.
1.3.3
1.3 .3 Thñ tôc, thêi h¹n vµ mét sè vÊn ®Ò liªn quan ®Õn viÖc ¸p dông çc biÖn
ph¸p tù vÖ.
1.3.3.1 Thñ tôc ®iÒu tra.
a. C¨n cø tiÕn hµnh ®iÒu tra.
Khi hµng ho¸ nhËp khÈu vµo thÞ tr−êng cña mét n−íc th× çc nhµ s¶n
xuÊt hµng ho¸ néi ®Þa buéc ph¶i ®èi mÆt víi sù c¹nh tranh mµ hä kh«ng hÒ
mong muèn vµ cã thÓ g©y ra cho hä nh÷ng thiÖt h¹i kh«ng thÓ l−êng tr−íc
®−îc, nguy c¬ mÊt thÞ tr−êng ngay trªn s©n nhµ lµ khã tr¸nh khái. VÒ phÝa
ChÝnh phñ, hä còng kh«ng hÒ muèn r»ng viÖc më cña thÞ tr−êng vµ dì bá çc
rµo c¶n th−¬ng m¹i l¹i g©y thiÖt h¹i cho nÒn kinh tÕ n−íc m×nh: tr−íc tiªn cã
thÓ lµ çc ngµnh s¶n xuÊt chiÕn l−îc hay mòi nhän bÞ thao tóng vµ xa h¬n n÷a,
ng−êi d©n n−íc m×nh ph¶i chÞu thiÖt thßi nÕu nh− th«ng qua çc hµnh vi c¹nh
tranh lµnh m¹nh mµ th−¬ng nh©n n−íc ngoµi th©u tãm vµ thèng lÜnh ®−îc thÞ
tr−êng n−íc m×nh sau ®ã sÏ dÉn tíi sù phô thuéc vµo hµng ho¸ n−íc ngoµi.
§iÒu nµy hoµn toµn bÊt lîi ®èi víi çc n−íc cã nÒn kinh tÕ ®ang chuyÓn ®æi,
çc n−íc ®ang ph¸t triÓn vµ çc n−íc kÐm ph¸t triÓn. Do ®ã, th«ng qua çc quy
®Þnh ®a ph−¬ng hay song ph−¬ng mµ hä gia nhËp hay ®µm ph¸n, hä ®· gi÷ l¹i
nh÷ng ®iÒu kho¶n lo¹i trõ nghÜa vô ®· cam kÕt ®Ó b¶o vÖ lîi Ých cña m×nh
trong nh÷ng tr−êng hîp cÇn thiÕt.
HiÖp ®Þnh vÒ çc biÖn ph¸p tù vÖ quy ®Þnh thµnh viªn nhËp khÈu cã thÓ
viÖn dÉn çc ®iÒu kho¶n vÒ tù vÖ ®Ó b¶o vÖ hµng ho¸ n−íc m×nh trong nh÷ng
t×nh huèng khÈn cÊp. Chñ thÓ cã quyÒn yªu cÇu ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ lµ tæ
Th¶o
chøc ®¹i diÖn cho ngµnh hµng trong n−íc. ChÝnh phñ hay c¬ quan nhµ n−íc
còng kh«ng ph¶i lµ chñ thÓ ngo¹i lÖ. Nh−ng trªn thùc tÕ, t¹i çc n−íc cã nÒn
kinh tÕ thÞ tr−êng më, h¬n 90% çc yªu cÇu xuÊt ph¸t tõ çc nhµ s¶n xuÊt néi
®Þa. Kh¸c víi HiÖp ®Þnh vÒ chèng b¸n ph¸ gi¸ vµ chèng trî cÊp cña chÝnh phñ1,
HiÖp ®Þnh vÒ çc biÖn ph¸p tù vÖ kh«ng quy ®Þnh mét tû lÖ nhÊt ®Þnh çc nhµ
s¶n xuÊt yªu cÇu khëi kiÖn mµ dµnh quyÒn nµy cho çc quy ®Þnh cô thÓ cña
çc n−íc thµnh viªn theo nh÷ng t×nh huèng ®Æc biÖt cña tõng n−íc mµ kh«ng
¸p ®Æt mét con sè cè ®Þnh nh− hai HiÖp ®Þnh trªn.
Th«ng th−êng biÖn ph¸p tù vÖ sÏ chØ ®−îc ¸p dông nÕu nh− viÖc nhËp
khÈu hµng ho¸ víi sè l−îng lín t¸c ®éng tíi phÇn lín çc nhµ s¶n xuÊt mµ s¶n
l−îng cña hä chiÕm mét tû träng ®¸ng kÓ trong tæng s¶n l−îng néi ®Þa cña
ngµnh s¶n xuÊt ®ã. Ngoµi ra, mét n−íc còng cã thÓ tù tiÕn hµnh ®iÒu tra nÕu
nh− cho r»ng viÖc ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ nh»m môc ®Ých t¹o ®iÒu kiÖn cho
viÖc ®iÒu chØnh l¹i ngµnh hµng cã vÞ trÝ chiÕn l−îc hoÆc ngµnh hµng tiÒm n¨ng
mµ sù ph¸t triÓn cña nã lµ cÇn thiÕt.
b. Thñ tôc ®iÒu tra
Nép ®¬n vµ cung cÊp hå s¬
Khi yªu cÇu ¸p dông çc biÖn ph¸p tù vÖ, bªn yªu cÇu ph¶i nép ®¬n yªu
cÇu cïng çc b¶n b¸o ço vµ cung cÊp th«ng tin cÇn thiÕt cã liªn quan lµm c¬
së cho çc yªu cÇu cña m×nh. Trong ®¬n yªu cÇu ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ cÇn
nªu râ nh÷ng néi dung sau:
- Khèi l−îng s¶n xuÊt néi ®Þa cña ng−êi cã yªu cÇu;
- T×nh tr¹ng cña ngµnh hµng bÞ thiÖt h¹i nghiªm träng hay bÞ ®e do¹
thiÖt h¹i;
- Th«ng tin chøng minh thiÖt h¹i nªu trªn vµ nguyªn nh©n cña thiÖt h¹i;
- Th«ng tin vÒ l−îng hµng nhËp khÈu qu¸ møc vµ kh«ng thÓ l−êng tr−íc
®−îc vµo thÞ tr−êng néi ®Þa…
ViÖc nép ®¬n yªu cÇu ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ th−êng hay g©y bÊt æn
trong ho¹t ®éng th−¬ng m¹i nªn HiÖp ®Þnh vÒ çc biÖn ph¸p tù vÖ còng nh−
1
Theo quy ®Þnh cña hai HiÖp ®Þnh nµy th× çc nhµ s¶n xuÊt ñng hé ®¸nh thuÕ ph¶i chiÕm 50% tæng sè çc nhµ s¶n xuÊt vµ
chiÕm Ýt nhÊt 25% s¶n l−îng cña toµn ngµnh.
Th¶o
Ph¸p lÖnh cña ViÖt nam ®Òu yªu cÇu c¬ quan ®iÒu tra tr¸nh c«ng bè çc th«ng
tin nªu trong ®¬n yªu cÇu. §iÒu 3 kho¶n 2 cña HiÖp ®Þnh cã quy ®Þnh r»ng:
“bÊt kú mét th«ng tin bÝ mËt hoÆc ®−îc cung cÊp trªn c¬ së bÝ mËt sÏ ®−îc çc
c¬ quan cã thÈm quyÒn b¶o qu¶n tuyÖt mËt, dùa trªn nguyªn nh©n ®−îc ®−a ra.
Th«ng tin nµy kh«ng ®−îc tiÕt lé nÕu kh«ng ®−îc sù cho phÐp cña bªn cung
cÊp th«ng tin. Theo yªu cÇu, çc bªn cung cÊp th«ng tin bÝ mËt cã thÓ ®−a ra
b¶n tãm t¾t kh«ng bÝ mËt nh÷ng th«ng tin nµy, hoÆc nÕu kh«ng ®¸p øng ®−îc
yªu cÇu nµy th× ph¶i ®−a ra lÝ do…”.Ph¸p lÖnh ViÖt nam còng yªu cÇu Bé
Th−¬ng m¹i kh«ng ®−îc tiÕt lé vÒ néi dung hå s¬ yªu cÇu ¸p dông biÖn ph¸p
tù vÖ tr−íc khi cã quyÕt ®Þnh chÝnh thøc vÒ viÖc tiÕn hµnh ®iÒu tra.
QuyÕt ®Þnh ®iÒu tra vµ tham vÊn çc bªn cã liªn quan.
Ngay sau khi nhËn ®−îc hå s¬ yªu cÇu ®Çy ®ñ vµ hîp lÖ c¬ quan cã
thÈm quyÒn ph¶i chØ ®Þnh mét bé phËn chuyªn tr¸ch ®iÒu tra. ViÖc ¸p dông
biÖn ph¸p tù vÖ ph¶i ®−îc tiÕn hµnh trªn c¬ së ®iÒu tra cã sù tham vÊn cña çc
bªn cã liªn quan.
§iÒu 3 kho¶n 1, HiÖp ®Þnh vÒ çc biÖn ph¸p tù vÖ quy ®Þnh “ mét thµnh
viªn cã thÓ ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ chØ sau khi c¬ quan cã thÈm quyÒn cña
thµnh viªn ®ã tiÕn hµnh ®iÒu tra theo thñ tôc ®−îc x©y dùng vµ c«ng bè phï
hîp víi §iÒu 10 cña HiÖp ®Þnh GATT 1994. ViÖc ®iÒu tra sÏ bao gåm viÖc
th«ng b¸o c«ng khai cho tÊt c¶ çc bªn liªn quan, thÈm vÊn c«ng khai hoÆc çc
biÖn ph¸p thÝch hîp kh¸c ®Ó ng−êi nhËp khÈu, ng−êi xuÊt khÈu vµ çc bªn liªn
quan cã thÓ ®−a ra chøng cø, quan ®iÓm cña hä, bao gåm c¶ c¬ héi ®−îc ph¶n
biÖn lý lÏ cña bªn kia vµ ®−a ra quan ®iÓm cña m×nh ®Ó nh»m xem xÐt viÖc ¸p
dông biÖn ph¸p nµy cã phï hîp víi lîi Ých chung kh«ng. C¬ quan cã thÈm
quyÒn sÏ c«ng bè b¸o ço kÕt qu¶ ®iÒu tra cña m×nh vµ çc kÕt luËn tháa ®¸ng
trªn c¬ së çc vÊn ®Ò thùc tÕ vµ ph¸p lý”. Nh− vËy khi tiÕn hµnh ®iÒu tra, c¬
quan ®iÒu tra cña n−íc nhËp khÈu ph¶i c«ng bè c«ng khai vÒ quyÕt ®Þnh ®iÒu
tra vµ mêi çc bªn cã liªn quan ®Õn qu¸ tr×nh ®iÒu tra tham gia. Tr−íc ®ã, c¬
quan ®iÒu tra ph¶i th«ng b¸o cho ChÝnh phñ cña n−íc cung cÊp lo¹i hµng ho¸
thuéc ®èi t−îng ®iÒu tra vÒ viÖc tiÕp nhËn hå s¬ yªu cÇu ¸p dông biÖn ph¸p tù
Th¶o
vÖ. Ngay sau khi ra quyÕt ®Þnh ®iÒu tra, c¬ quan ®iÒu tra ph¶i göi toµn bé hå s¬
®¬n tõ chÝnh thøc cho n−íc xuÊt khÈu vµ tham kh¶o ý kiÕn n−íc nµy sau khi
chÊp nhËn ®¬n kiÕn nghÞ.
ViÖc tham vÊn vµ cung cÊp th«ng tin cho çc bªn liªn quan chÝnh lµ tu©n
thñ nguyªn t¾c tÝnh minh b¹ch cña qu¸ tr×nh ®iÒu tra vµ ¸p dông çc biÖn ph¸p
tù vÖ. ViÖc tham gia cña çc bªn vµo qu¸ tr×nh ®iÒu tra sÏ gióp hä b¶o vÖ ®−îc
quyÒn lîi cña m×nh.
Còng theo quy ®Þnh cña HiÖp ®Þnh vÒ çc biÖn ph¸p tù vÖ th× viÖc ¸p
dông biÖn ph¸p tù vÖ nh»m môc ®Ých ph¸t triÓn kinh tÕ ph¶i ®−îc sù ®ång ý
cña Uû ban tù vÖ cña WTO khi n−íc nhËp khÈu muèn b¶o vÖ ngµnh s¶n xuÊt
míi cña m×nh khái thiÖt h¹i tr−íc sù gia t¨ng cña hµng ho¸ nhËp khÈu hoÆc khi
muèn ph¸t triÓn h¬n n÷a mét ngµnh s¶n xuÊt.
1.3.3.2 ¸p
¸p dông çc biÖn ph¸p tù vÖ
Trªn c¬ së çc kÕt qu¶ ®iÒu tra chÝnh thøc cña c¬ quan cã thÈm quyÒn th×
n−íc thµnh viªn ph¶i quyÕt ®Þnh vÒ viÖc ¸p dông çc biÖn ph¸p tù vÖ hay kh«ng
¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ. QuyÕt ®Þnh kh«ng ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ trong
tr−êng hîp nhËn thÊy viÖc ¸p dông çc biÖn ph¸p tù vÖ ®ã hoÆc hËu qu¶ cña viÖc
¸p dông çc biÖn ph¸p tù vÖ g©y ra thiÖt h¹i lín ®Õn kinh tÕ x· héi trong n−íc
hoÆc g©y thiÖt h¹i ®Õn lîi Ých cña ®a sè çc nhµ s¶n xuÊt vµ ng−êi tiªu dïng.
BiÖn ph¸p tù vÖ cã thÓ ®−îc ¸p dông d−íi çc h×nh thøc sau:
- Mét biÖn ph¸p thuÕ quan, vÝ dô: viÖc t¨ng thuÕ nhËp khÈu v−ît qu¸ møc
thuÕ suÊt rµng buéc, hay viÖc ¸p dông thªm çc lo¹i thuÕ phô thu, thuÕ
luü tiÕn hoÆc thuÕ båi th−êng ®èi víi s¶n phÈm nhËp khÈu, nghÜa lµ sè
hµng ho¸ nhËp khÈu trong sè l−îng, khèi l−îng hay gi¸ trÞ quy ®Þnh th×
sÏ ®−îc h−ëng thuÕ suÊt thuÕ nhËp khÈu thÊp h¬n, cßn phÇn hµng ho¸
nhËp khÈu v−ît qu¸ quy ®Ýnh sÏ bÞ ®¸nh møc thuÕ suÊt cao h¬n nhiÒu.
- Mét biÖn ph¸p phi thuÕ quan, vÝ dô: x¸c ®Þnh h¹n ng¹ch chung cho
nhËp khÈu hoÆc ¸p dông viÖc cÊp giÊy phÐp nhËp khÈu vµ viÖc cho
phÐp nhËp khÈu hay nh÷ng biÖn ph¸p t−¬ng tù kh¸c ®Ó kiÓm so¸t viÖc
nhËp khÈu, hoÆc thùc hiÖn nh÷ng kÕ ho¹ch ký th¸c nhËp khÈu…
Th¶o
Trong mét vµi tr−êng hîp, mét n−íc cã thÓ thùc hiÖn cïng mét lóc c¶ hai
lo¹i biÖn ph¸p trªn ®èi víi mét lo¹i s¶n phÈm.
Khi ®−îc phÐp ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ, çc thµnh viªn ph¶i nhanh chãng
kh¾c phôc thiÖt h¹i vµ ®iÒu chØnh l¹i c¬ cÊu cña ngµnh s¶n xuÊt néi ®Þa chø
kh«ng ph¶i nh»m môc ®Ých h¹n chÕ c¹nh tranh. Trong tr−êng hîp nÕu cã
chøng cø chøng minh ngµnh s¶n xuÊt ®ã ®ang bÞ thiÖt h¹i vµ nÕu kh«ng ¸p
dông biÖn ph¸p tù vÖ ngay lËp tøc th× thiÖt h¹i sÏ kh«ng thÓ kh¾c phôc ®−îc th×
n−íc nhËp khÈu cã thÓ ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ t¹m thêi. Çc biÖn ph¸p tù vÖ
nh− vËy chØ cã thÓ ®−îc tiÕn hµnh d−íi h×nh thøc t¨ng thuÕ quan nhËp khÈu, v×
cã thÓ hoµn tr¶ l¹i ®−îc nÕu nh− kÕt qu¶ thÈm tra cuèi cïng cho thÊy r»ng
kh«ng cã mét b»ng chøng nµo cho thÊy cã sù thiÖt h¹i hay ®e do¹ g©y nªn thiÖt
h¹i nghiªm träng hoÆc lµ kh«ng cã bÊt cø mèi liªn quan nµo gi÷a viÖc t¨ng sè
l−îng hµng ho¸ nhËp khÈu víi çc tæn thÊt ®ã. ViÖc båi th−êng chØ cã thÓ dùa
trªn møc thuÕ suÊt bæ sung mµ n−íc cung øng hµng ho¸ ®· nép. N−íc cung
øng hµng ho¸ sÏ bÞ thiÖt h¹i nÕu biÖn ph¸p tù vÖ lµ çc biÖn ph¸p h¹n chÕ sè
l−îng v× sÏ kh«ng thÓ x¸c ®Þnh ®−îc møc ®é thiÖt h¹i mµ n−íc xuÊt khÈu ph¶i
chÞu vµ n−íc nhËp khÈu cã thÓ båi th−êng ë møc thÊp h¬n hoÆc cã thÓ kh«ng
båi th−êng do kh«ng x¸c ®Þnh ®−îc møc ®é thiÖt h¹i.
1.3.3.3 Thêi h¹n ¸p dông çc biÖn ph¸p tù vÖ.
Cã nh÷ng h¹n chÕ cô thÓ ®èi víi thêi gian tèi ®a ¸p dông çc biÖn ph¸p
tù vÖ. Trong ®iÒu 5 HiÖp ®Þnh vÒ çc biÖn ph¸p tù vÖ cã quy ®Þnh r»ng mét
thµnh viªn sÏ chØ ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ trong thêi h¹n cÇn thiÕt ®Ó ng¨n c¶n
hay kh¾c phôc tæn h¹i nghiªm träng vµ ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc ®iÒu
chØnh ngµnh s¶n xuÊt néi ®Þa. Cã nghÜa lµ viÖc ¸p dông mét biÖn ph¸p tù vÖ
nµo còng chØ giíi h¹n ë møc ®é vµ thêi h¹n nhÊt ®Þnh. Kh«ng thÓ ¸p dông biÖn
ph¸p tù vÖ mét çch v« thêi h¹n. Theo ®ã WTO quy ®Þnh r»ng viÖc ¸p dông
biÖn ph¸p tù vÖ chØ cã thÓ kÐo dµi kh«ng qu¸ 4 n¨m. Nh÷ng tr−êng hîp ®Æc
biÖt cã thÓ kÐo dµi h¬n nh−ng kh«ng qu¸ 8 n¨m kÓ c¶ thêi h¹n ¸p dông biÖn
ph¸p tù vÖ t¹m thêi vµ ph¶i tu©n thñ theo nh÷ng ®iÒu kiÖn rÊt chÆt chÏ. ViÖc
Th¶o
gia h¹n thªm sÏ ®−îc tÝnh ®Õn nÕu nh− c¬ quan cã thÈm quyÒn cña thµnh viªn
nhËp khÈu quyÕt ®Þnh r»ng:
- BiÖn ph¸p nµy vÉn ®ang lµ biÖn ph¸p cÇn thiÕt ph¶i ¸p dông ®Ó phôc
håi hoÆc ng¨n chÆn nh÷ng tæn thÊt nghiªm träng; vµ
- Cã nh÷ng b»ng chøng chØ ra r»ng ngµnh s¶n xuÊt néi ®Þa hiÖn ®ang
®−îc ®iÒu chØnh.
Çc n−íc nhËp khÈu cã thÓ ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ t¹m thêi tr−íc khi
tiÕn hµnh ®iÒu tra. Thêi gian ¸p dông trong tr−êng hîp nµy kh«ng ®−îc kÐo dµi
qu¸ 200 ngµy. Thêi gian ¸p dông biÖn ph¸p nµy sÏ ®−îc tÝnh vµo thêi gian ban
®Çu vµ ®−îc gia h¹n. NÕu nh− sau khi ®iÒu tra mµ thÊy viÖc ¸p dông lµ kh«ng
cã c¨n cø th× n−íc nhËp khÈu ph¶i hoµn tr¶ kho¶n thuÕ ®· thu cho n−íc bÞ ¸p
dông biÖn ph¸p tù vÖ.
§èi víi çc n−íc ®ang ph¸t triÓn, HiÖp ®Þnh còng dµnh cho hä nh÷ng −u
®·i nhÊt ®Þnh vÒ mÆt thêi gian. Theo ®ã hä cã thÓ kÐo dµi thêi h¹n ¸p dông thªm
2 n¨m n÷a ®Ó cã thÓ ®iÒu chØnh c¬ cÊu s¶n xuÊt cho phï hîp h¬n n÷a do çc
n−íc nµy gÆp nhiÒu khã kh¨n h¬n çc n−íc kh¸c trong viÖc ®iÒu chØnh c¬ cÊu vµ
còng do tr×nh ®é ph¸t triÓn cña çc n−íc nµy lµ rÊt kh¸c nhau. Nh− vËy thêi h¹n
¸p dông tèi ®a çc biÖn ph¸p tù vÖ cña çc n−íc ®ang ph¸t triÓn lµ 10 n¨m.
Tuy ®−a ra thêi h¹n tèi ®a cho viÖc ¸p dông çc biÖn ph¸p tù vÖ nh−ng
kh«ng cã nghÜa lµ çc biÖn ph¸p tù vÖ sÏ ®−îc ¸p dông trong suèt kho¶ng thêi
gian ®ã. Thêi h¹n ¸p dông çc biÖn ph¸p tù vÖ sÏ ®−îc ®iÒu chØnh l¹i cho phï
hîp khi nh÷ng ®iÒu kiÖn ¸p dông nã kh«ng cßn hoÆc kh«ng g©y ra trë ng¹i
®¸ng kÓ nµo n÷a. Nh»m t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc ®iÒu chØnh trong tr−êng hîp ¸p
dông biÖn ph¸p tù vÖ v−ît qu¸ 1 n¨m, thµnh viªn sÏ ph¶i tõng b−íc níi láng
biÖn ph¸p nµy trong thêi h¹n ¸p dông vµ nÕu v−ît qu¸ 3 n¨m th× sau mét nöa
thêi h¹n ¸p dông thµnh viªn nhËp khÈu ph¶i tiÕn hµnh rµ so¸t ®Ó lo¹i bá vµ thóc
®Èy nhanh tèc ®é tù do ho¸.
HiÖp ®Þnh cßn ng¨n cÊm çc n−íc vßng tr¸nh giíi h¹n thêi gian cña çc
biÖn ph¸p tù vÖ b»ng çch cÊm viÖc t¸i ¸p dông tù vÖ ®èi víi mét s¶n phÈm
trong thêi gian b»ng víi thêi gian cña hµnh ®éng tù vÖ ban ®Çu. Cã nghÜa lµ biÖn
Th¶o
ph¸p tù vÖ chØ ®−îc t¸i diÔn trong thêi k× tiÕp ngay sau ®ã 2 n¨m. Çc biÖn ph¸p
tù vÖ t¹m thêi ®−îc ®Æt ra trong 6 th¸ng hoÆc Ýt h¬n cã thÓ ®−îc t¸i lËp sau 1
n¨m chõng nµo hµnh ®éng ®ã kh«ng ®−îc ¸p dông qu¸ hai lÇn trong 5 n¨m.
1.3.3.4 §×nh chØ, rµ so¸t, gia h¹n vµ t¸i ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ.
§×nh chØ: ViÖc ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ kh«ng nh»m môc ®Ých h¹n chÕ
c¹nh tranh, do vËy nã chØ ®−îc thùc hiÖn trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh. Khi
nh÷ng ®iÒu kiÖn cho sù tån t¹i cña nã kh«ng cßn n÷a th× n−íc ®· quyÕt ®Þnh ¸p
dông ph¶i dì bá ngay hay ®×nh chØ biÖn ph¸p tù vÖ ®ang ®−îc ¸p dông ®èi víi
lo¹i hµng ho¸ ®ã. ViÖc ®×nh chØ ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ còng sÏ ®−îc ®−a ra
nÕu nh− viÖc tiÕp tôc thi hµnh çc biÖn ph¸p nµy g©y thiÖt h¹i nghiªm trong
®Õn kinh tÕ x· héi trong n−íc.
Rµ so¸t: Trong khi ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ, n−íc nhËp khÈu ph¶i tiÕn
hµnh rµ so¸t çc biÖn ph¸p tù vÖ ®Ó ®¶m b¶o quyÒn lîi cho n−íc bÞ ¸p dông
®ång thêi còng ®Ó cho viÖc lu©n chuyÓn, l−u th«ng hµng ho¸ ®−îc diÔn ra b×nh
th−êng nh− tr−íc. HiÖp ®Þnh vÒ çc biÖn ph¸p tù vÖ ®iÒu 7 kho¶n 4 quy ®Þnh
r»ng nÕu thêi gian ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ v−ît qu¸ 1 n¨m th× thµnh viªn ¸p
dông sÏ tõng b−íc níi láng biÖn ph¸p nµy trong thêi gian ¸p dông, nÕu thêi gian
¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ v−ît qu¸ 3 n¨m th× thµnh viªn ¸p dông ph¶i tiÕn hµnh rµ
so¸t, xem xÐt l¹i çc biÖn ph¸p tù vÖ nµy tr−íc khi hÕt mét nöa thêi gian ¸p
dông ®Ó cã thÓ kÕt luËn vÒ viÖc duy tr×, lo¹i bá, gi¶m nhÑ møc ®é ¸p dông hoÆc
®Èy nhanh tèc ®é níi láng çc biÖn ph¸p tù vÖ nµy. Mét biÖn ph¸p khi ®−îc gia
h¹n thªm sÏ kh«ng ®−îc h¹n chÕ h¬n vµ ph¶i tiÕp tôc ®−îc níi láng.
NÕu nh− t×nh h×nh nhËp khÈu hµng ho¸ cã gi¶m nh−ng çc doanh nghiÖp
hay ngµnh s¶n xuÊt ch−a kh¾c phôc ®−îc thiÖt h¹i hay c¬ cÊu l¹i ph−¬ng thøc
s¶n xuÊt kinh doanh cña m×nh th× biÖn ph¸p tù vÖ vÉn ®−îc duy tr× cho ®Õn khi
kÕt thóc thêi h¹n ®· ®Þnh hoÆc sÏ gi¶m nhÑ møc ®é ¸p dông hay ®×nh chØ çc
biÖn ph¸p tù vÖ ®ang ¸p dông tuú theo t×nh h×nh çc doanh nghiÖp ®· kh¾c phôc
®−îc thiÖt h¹i hay ch−a, cã tiÕn triÓn trong viÖc ®iÒu chØnh c¬ cÊu hay kh«ng…
Gia h¹n: Trong tr−êng hîp ®· hÕt thêi h¹n ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ mµ
t×nh huèng khÈn cÊp kh«ng cã biÕn chuyÓn hay biÕn chuyÓn ®ã cßn chËm,
Th¶o
thiÖt h¹i ch−a kÞp kh¾c phôc th× cã thÓ gia h¹n thªm thêi h¹n ¸p dông biÖn
ph¸p tù vÖ. Theo HiÖp ®Þnh vÒ çc biÖn ph¸p tù vÖ cña WTO, mét thµnh viªn
khi më réng thêi h¹n ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ sÏ ph¶i th«ng b¸o ngay lËp tøc
cho Uû ban vÒ çc biÖn ph¸p tù vÖ vµ ph¶i cung cÊp nh÷ng chøng cø sau:
Chøng cø chøng minh sù tån t¹i cña tæn h¹i nghiªm träng hay ®e do¹
tæn h¹i nghiªm träng g©y ra do sù gia t¨ng cña hµng ho¸ nhËp khÈu;
M« t¶ râ rµng lo¹i s¶n phÈm cã liªn quan, biÖn ph¸p dù kiÕn, thêi ®iÓm
dù kiÕn ¸p dông vµ tiÕn ®é thùc hiÖn tù do ho¸ çc biÖn ph¸p tù vÖ nµy;
Chøng minh r»ng ngµnh c«ng nghiÖp trong n−íc ®ang ®−îc ®iÒu chØnh.
VÊn ®Ò t¸i ¸p dông: §èi víi tr−êng hîp t¸i ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ, theo
quy ®Þnh cña HiÖp ®Þnh vÒ çc biÖn ph¸p tù vÖ ®iÒu 7 kho¶n 5,6: kh«ng biÖn
ph¸p tù vÖ nµo sÏ ®−îc ¸p dông l¹i cho viÖc nhËp khÈu mét s¶n phÈm ®· bÞ ¸p
dông mét biÖn ph¸p nµy sau khi HiÖp ®Þnh WTO cã hiÖu lùc trong thêi gian
b»ng thêi gian mµ biÖn ph¸p ®ã ®· ®−îc ¸p dông tr−íc ®©y, víi ®iÒu kiÖn
kho¶ng thêi gian kh«ng ¸p dông Ýt nhÊt lµ 2 n¨m. Ngoµi nh÷ng quy ®Þnh võa
nªu, cã thÓ ¸p dông l¹i mét biÖn ph¸p tù vÖ ®èi víi viÖc nhËp mét s¶n phÈm
trong kho¶ng thêi gian lµ 180 ngµy hay Ýt h¬n nÕu:
- Ýt nhÊt lµ 1 n¨m sau khi biÖn ph¸p tù vÖ nµy ®· ®−îc ¸p dông cho viÖc nhËp
khÈu cña s¶n phÈm ®ã; vµ
- biÖn ph¸p tù vÖ nµy ch−a ®−îc ¸p dông h¬n hai lÇn cho cïng mét lo¹i s¶n
phÈm trong vßng 5 n¨m ngay tr−íc ngµy ¸p dông biÖn ph¸p nµy.
Nh×n chung, viÖc t¸i ¸p dông çc biÖn ph¸p tù vÖ lµ nªn h¹n chÕ sö dông v×
kho¶ng thêi gian mµ HiÖp ®Þnh dµnh cho nhµ s¶n xuÊt néi ®Þa nh»m kh¾c phôc
thiÖt h¹i vµ c¬ cÊu l¹i ngµnh ®ã lµ ®ñ vµ kh«ng cÇn thiÕt ph¶i t¸i ¸p dông.
Trong nh÷ng tr−êng hîp nh− vËy thñ tôc sÏ rÊt r−êm rµ, phøc t¹p vµ dÔ dÉn ®Õn
nh÷ng hËu qu¶ xÊu trong quan hÖ th−¬ng m¹i víi çc n−íc kh¸c.
Th¶o
ch−¬ng 2
Thùc tiÔn sö dông çc biÖn ph¸p tù vÖ ë mét sè n−íc trªn thÕ giíi.
2.1. Thùc tiÔn sö dông biÖn ph¸p

ph¸p tù vÖ ë Mü.
Mü
LÞch sö ra ®êi cña çc biÖn ph¸p tù vÖ ë Mü.
Hoa kú lu«n tin vµo mét hÖ thèng th−¬ng m¹i réng më dùa trªn quy
®Þnh cña luËt ph¸p. Tõ chiÕn tranh thÕ giíi thø 2, çc Tæng thèng Mü ®· chØ râ
viÖc tham gia th−¬ng m¹i quèc tÕ cho phÐp çc nhµ s¶n xuÊt Mü tiÕp cËn víi
nh÷ng thÞ tr−êng n−íc ngoµi réng lín vµ ®em l¹i cho ng−êi tiªu dïng Mü sù
lùa chän hµng ho¸ tho¶i m¸i h¬n Ngay gÇn ®©y, çc nhµ l·nh ®¹o Mü cho r»ng
sù c¹nh tranh víi çc nhµ s¶n xuÊt n−íc ngoµi còng gióp lµm gi¸ c¶ gi¶m
xuèng ®èi víi nhiÒu lo¹i hµng ho¸, do ®ã lµm gi¶m ®i ¸p lùc cña l¹m ph¸t1.
Mét hÖ thèng th−¬ng m¹i më cho phÐp çc n−íc tiÕp cËn thÞ tr−êng cña
nhau mét çch kh«ng ph©n biÖt vµ c«ng b»ng, ®Ó ®¹t ®−îc môc tiªu nµy Mü s½n
sµng cho phÐp çc n−íc tiÕp cËn thÞ tr−êng cña m×nh mét çch thuËn lîi nÕu çc
n−íc ®ã tu©n thñ theo ®óng luËt lÖ chung vµ ®¸p l¹i b»ng çch gi¶m bít çc rµo
c¶n th−¬ng m¹i cña chÝnh m×nh nh− lµ mét phÇn cña çc HiÖp ®Þnh ®a ph−¬ng
hay song ph−¬ng. Trong khi nh÷ng nç lùc tù do ho¸ th−¬ng m¹i theo lý thuyÕt
truyÒn thèng th−êng tËp trung vµo viÖc gi¶m çc lo¹i thuÕ quan vµ çc rµo c¶n
phi thuÕ quan nhÊt ®Þnh ®èi víi th−¬ng m¹i th× trong thùc tiÔn chóng cßn bao
gåm c¶ nh÷ng vÊn ®Ò kh¸c mµ mét trong sè ®ã lµ vÊn ®Ò b¶o hé trong c¹nh
tranh c«ng b»ng. Chóng ta ®Òu biÕt r»ng khi ®· theo ®uæi mét chÝnh s¸ch tù do
ho¸ th−¬ng m¹i th× ®ång nghÜa víi viÖc ph¶i chÊp nhËn c¹nh tranh ¸c liÖt víi
hµng ho¸ tõ bªn ngoµi trµn vµo. §Ó b¶o vÖ quyÒn lîi cña n−íc m×nh mét çch
hîp ph¸p, Mü còng nh− çc n−íc kh¸c ph¶i ®Æt ra çc quy t¾c luËt lÖ ®Ó ®èi phã
víi t×nh tr¹ng c¹nh tranh kh«ng c«ng b»ng nh− hiÖn t−îng b¸n ph¸ gi¸ hay hiÖn
t−îng trî cÊp cña n−íc xuÊt khÈu th«ng qua çc ®¹o luËt nh− luËt chèng b¸n ph¸
gi¸ hay luËt thuÕ bï gi¸. §©y lµ hai ®¹o luËt phæ biÕn nhÊt ®Ó b¶o hé çc ngµnh
s¶n xuÊt Mü chèng l¹i hµng nhËp khÈu ®−îc coi lµ kh«ng c«ng b»ng. VËy cßn
Th¶o
trong tr−êng hîp ngµnh s¶n xuÊt trong n−íc vÉn bÞ thiÖt h¹i do hµng ho¸ nhËp
khÈu trµn lan xuÊt ph¸t tõ hÖ qu¶ cña chÝnh s¸ch tù do ho¸ th−¬ng m¹i trong bèi
c¶nh c¹nh tranh c«ng b»ng th× cÇn ph¶i ®−îc gi¶i quyÕt nh− thÕ nµo? §©y chÝnh
lµ vÊn ®Ò Tù vÖ th−¬ng m¹i mµ chóng ta ®ang nghiªn cøu.
Kû nguyªn hiÖn ®¹i cña çc biÖn ph¸p tù vÖ xuÊt ph¸t tõ viÖc khëi ®Çu
cña ch−¬ng tr×nh “nh÷ng HiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i t−¬ng hç” cña Mü theo ®¹o
luËt n¨m 1934 cña nã. §¹o luËt nµy ph¸t ®éng ch−¬ng tr×nh tù do ho¸ th−¬ng
m¹i mµ ®Õn nay vÉn lµ mét phÇn c¬ b¶n trong chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i cña Mü.
Tuy nhiªn, ngay c¶ trong ch−¬ng tr×nh t¸o b¹o ®ã vÉn cã mÇm mèng cña chñ
tr−¬ng b¶o hé tù vÖ thÓ hiÖn qua nh÷ng “§iÒu kho¶n miÔn nghÜa vô” cßn gäi lµ
“®iÒu kho¶n gi¶i tho¸t” hay “®iÒu kho¶n tù vÖ” nh− hiÖn nay chóng ta vÉn
th−êng quan niÖm- mét ®iÒu kho¶n cho phÐp dùng nªn nh÷ng rµo c¶n biªn giíi
t¹m thêi ®èi víi hµng ho¸ nhËp khÈu khi chóng gia t¨ng vµ cã thÓ “g©y h¹i”
cho ngµnh s¶n xuÊt c¹nh tranh trong n−íc, nghÜa lµ mét quèc gia ®−îc phÐp
t¹m thêi vi ph¹m nghÜa vô mµ m×nh ®· cam kÕt hay hiÓu çch kh¸c lµ ®iÒu
kho¶n ®ã gi¶i tho¸t cho çc bªn kÝ kÕt t¹m thêi tho¸t khái çc rµng buéc cam
kÕt ®· tho¶ thuËn trong mét giíi h¹n thêi gian x¸c ®Þnh vµ ph¶i tu©n theo
nh÷ng quy ®Þnh, nguyªn t¾c, thñ tôc mµ nã ®· ®Ò ra. §iÒu kho¶n d¹ng nµy lÇn
®Çu tiªn ®−îc Mü ®−a vµo trong HiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i t−¬ng hç víi Mªhic«
n¨m 1943. KÓ tõ ®ã ®iÒu kho¶n nµy ®· xuÊt hiÖn trong çc HiÖp ®Þnh song
ph−¬ng kh¸c cña Mü. N¨m 1947, khi Mü vµ 21 quèc gia kh¸c b¾t ®Çu ®µm
ph¸n vÒ çc v¨n kiÖn cña GATT vµ cña mét tæ chøc gäi lµ ITO (International
Trade Organisation) th× Tæng thèng Mü Truman ®· ban hµnh mét LuËt Qu¶n
lý yªu cÇu r»ng mét ®iÒu kho¶n tù vÖ ph¶i ®−îc ®−a vµo trong mäi HiÖp ®Þnh
Th−¬ng m¹i thuéc ph¹m vi ®iÒu chØnh cña ch−¬ng tr×nh “nh÷ng HiÖp ®Þnh
th−¬ng m¹i t−¬ng hç” cña Mü. S¾c luËt nµy ®· ®−îc söa ch÷a chót Ýt bëi nh÷ng
s¾c luËt tiÕp theo sau cho ®Õn n¨m 1951 khi ®iÒu kho¶n vÒ tù vÖ ®−îc Quèc héi
®−a vµo trong ®¹o luËt khuyÕn khÝch çc HiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i. Suèt tõ ®ã nã
vÉn cßn lµ mét phÇn trong luËt ph¸p thµnh v¨n cña Mü vµ ®· nhiÒu lÇn ®−îc
1
Xem cuèn Ph¸c th¶o nÒn kinh tÕ Mü- Outline of the US economy, B¶n dÞch cña ThÕ Hoµ, NXB ChÝnh trÞ Quèc gia 2003,
T 195
Th¶o
söa ®æi bæ sung. HiÖn nay ®iÒu kho¶n vÒ tù vÖ cña Mü ®−îc n»m trong phÇn
201 cña ®¹o luËt th−¬ng m¹i n¨m 1974, ®−îc tu chØnh bëi ®¹o luËt vÒ çc
HiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i 1979 vµ ®¹o luËt th−¬ng m¹i & thuÕ quan 1984. Cho
dï ®iÒu kho¶n vÒ tù vÖ cña Mü ®−îc nh¾c ®Õn d−íi nhiÒu çi tªn kh¸c nhau
nh− ®iÒu kho¶n gi¶i tho¸t hay ®iÒu kho¶n miÔn trõ nghÜa vô… nh−ng cã thÓ
nãi r»ng ®iÒu kho¶n vÒ tù vÖ cña GATT (§iÒu XIX) lµ hËu th©n trùc tiÕp cña
®iÒu kho¶n t−¬ng tù trong HiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i Mü- Mªhic« 19431.
C¬ chÕ tù vÖ quan träng nhÊt cña hÖ thèng th−¬ng m¹i quèc tÕ lµ ®iÒu
kho¶n vÒ çc biÖn ph¸p tù vÖ. C¬ chÕ nµy tån t¹i trong GATT ë ®iÒu XIX,
cßn trong luËt Mü, ®iÒu kho¶n nµy n»m trong phÇn 201-luËt Th−¬ng m¹i
1974. Vµ nh− ®· nãi ë trªn, ®iÒu kho¶n vÒ çc biÖn ph¸p tù vÖ cña GATT chñ
yÕu ®−îc rót ra tõ nh÷ng néi dung ®· cã tõ tr−íc ®ã trong luËt ph¸p cña Mü
cã ®iÒu luËt ph¸p Mü ®· tiÕn triÓn qua mét sè v¨n kiÖn suèt trong h¬n 30 n¨m
lÞch sö cu¶ GATT 1947 trong khi ®ã ®iÒu kho¶n nµy cña GATT thùc ra
kh«ng thay ®æi g× nhiÒu so víi ®iÒu kho¶n ®−îc nªu trong v¨n kiÖn ban ®Çu
cña nã.
Mét ®Æc tr−ng ®¸ng l−u ý trong mèi quan hÖ gi÷a luËt cña Mü vµ cña
GATT lµ sù diÔn ®¹t ngµy cµng chi tiÕt cña luËt Mü vÒ ®iÒu kho¶n tù vÖ ®·
dÉn ®Õn t×nh tr¹ng lµ ë mét sè khÝa c¹nh (nh−ng kh«ng ph¶i toµn bé) ®iÒu
kho¶n tù vÖ cña Mü l¹i lµ mét ph¸p chÕ chÝnh x¸c vµ chÆt chÏ h¬n nhiÒu so
víi GATT. §iÒu nµy cã nghÜa lµ nh÷ng tËp ®oµn s¶n xuÊt néi ®Þa Mü vèn
®ang muèn h−ëng nh÷ng trî gióp theo ®iÒu kho¶n tù vÖ l¹i nhËn ra r»ng trong
nhiÒu t×nh huèng hä kh«ng ®ñ t− çch theo luËt ph¸p Mü ®Ó h−ëng sù trî
gióp ®ã cho dï cã thÓ hä hoµn toµn ®ñ t− çch ®Ó h−ëng nÕu nh− ng«n ng÷
cña GATT ®−îc dïng lµm tiªu chuÈn ph¸p lý. §iÒu nµy kh«ng cã nghÜa lµ
Mü ph¶i tõ bá luËt ph¸p cña chÝnh nã vµ ®i theo nh÷ng tiªu chuÈn cña GATT
bëi nh÷ng nhµ dù th¶o luËt ë Quèc héi ®· tin r»ng cã nh÷ng lý do chÝnh s¸ch
hîp lý ®Ó ®Þnh nghÜa luËt ph¸p Mü theo kiÓu mµ nã ®· ®−îc ®Þnh nghÜa.
1
Xem HÖ thèng th−¬ng m¹i thÕ giíi, Jonh H.Jackson, b¶n dÞch cña Ph¹m Viªn Ph−¬ng & Huúnh Thanh, Trang 250
Th¶o
2.1.2 Thñ tôc ®iÒu tra vµ ¸p dông çc biÖn ph¸p tù vÖ ë Mü.
Thñ tôc ®iÒu tra ®Ó ¸p dông ®iÒu kho¶n tù vÖ theo luËt Mü ®−îc b¾t ®Çu
b»ng mét kiÕn nghÞ göi ®Õn Uû ban th−¬ng m¹i quèc tÕ Mü, d−íi ®©y gäi t¾t lµ
USITC (United State International Trade Committee). KiÕn nghÞ nµy cã thÓ do
®¹i diÖn cña ngµnh s¶n xuÊt trong n−íc bÞ thiÖt h¹i bëi hµng nhËp khÈu, Tæng
thèng, ®¹i diÖn th−¬ng m¹i Mü, Uû ban tµi chÝnh Th−îng viÖn Mü hay do chÝnh
USITC ®Ò xuÊt vµ göi ®i. Trong kiÕn nghÞ nµy ph¶i cung cÊp th«ng tin liªn quan
®Õn viÖc xin ¸p dông çc biÖn ph¸p tù vÖ nh− çc sè liÖu thèng kª nhËp khÈu,
s¶n xuÊt trong n−íc vµ møc ®é thiÖt h¹i ®ång thêi gi¶i tr×nh ph−¬ng ¸n ®iÒu
chØnh vµ çch thøc c¹nh tranh víi hµng nhËp khÈu… USITC gåm 6 uû viªn héi
®ång víi t− çch lµ mét héi ®ång v« t− ph¶i ®−a ra nh÷ng quyÕt ®Þnh kh¸c nhau
(hoÆc t¸n ®ång hoÆc b¸c bá). ChØ khi nµo héi ®ång nµy ph¸n quyÕt t¸n ®ång sù
tån t¹i cña nh÷ng ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt cÇn thiÕt ®Ó ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ (víi
nöa hay qu¸ b¸n sè phiÕu) th× kiÕn nghÞ míi ®−îc th«ng qua. ViÖc ®iÒu tra vµ
b¸o ço cña USITC ph¶i hoµn thµnh trong 6 th¸ng. Nh÷ng ph¸t hiÖn vµ kiÕn
nghÞ biÖn ph¸p gi¶i quyÕt cña USITC vÒ viÖc cã nªn ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ
hay kh«ng sÏ ®−îc göi lªn Tæng thèng trong mét b¶n b¸o ço chung. Tæng
thèng cã 60 ngµy ®Ó ®−a ra quyÕt ®Þnh chÊp nhËn hoµn toµn kiÕn nghÞ cña
USITC hoÆc thay thÕ, söa ®æi hay tõ chèi kiÕn nghÞ ®ã. Tuy nhiªn mét quyÕt
®Þnh cña Tæng thèng tõ chèi viÖc cho phÐp ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ ®Ó cøu trî
hay chÊp nhËn sù cøu trî kh¸c víi mét quyÕt ®Þnh do USITC ®Ò nghÞ cã thÓ bÞ
huû bá bëi mét quyÕt ®Þnh chung cña Quèc héi Mü th«ng qua trong 90 ngµy.
§iÒu kiÖn ®Çu tiªn ®Ó ®−îc ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ theo phÇn 201-luËt
Th−¬ng m¹i Mü 1974 (LTM 1974) lµ ngµnh s¶n xuÊt trong n−íc cÇn chØ ra r»ng
sù gia t¨ng nhËp khÈu lµ nguyªn nh©n chñ yÕu cña thiÖt h¹i nghiªm träng hoÆc
®e do¹ g©y ra thiÖt h¹i nghiªm träng tíi ngµnh ®ã, trong ®ã “nguyªn nh©n chñ
yÕu” ®−îc ®Þnh nghÜa lµ nguyªn nh©n quan träng kh«ng kÐm so víi çc nguyªn
nh©n kh¸c1. ë ®©y, sù gia t¨ng nhËp khÈu cã thÓ d−íi 1 trong 2 h×nh thøc t¨ng vÒ
gi¸ trÞ tuyÖt ®èi cña kim ng¹ch nhËp khÈu hoÆc t¨ng vÒ gi¸ trÞ tû träng cña kim
1
Xem Nghiªn cøu t×nh huèng 201 vµ gi¶i nghÜa luËt nµy theo Uû ban th−¬ng m¹i quèc tÕ, b¶n tiÕng Anh, Trang 352
Th¶o
ng¹ch nhËp khÈu ®èi víi tæng dung l−îng cña thÞ tr−êng trong n−íc cho dï gi¸
trÞ tuyÖt ®èi cña kim ng¹ch cã thÓ gi¶m.
Trong phÇn 201(b)(1)-LTM 1974 còng quy ®Þnh r»ng USITC ph¶i ®iÒu
tra xem sù gia t¨ng nhËp khÈu cã quan hÖ nh− thÕ nµo víi thiÖt h¹i cña s¶n
xuÊt trong n−íc. Cã nghÜa lµ USITC cÇn ph¶i x¸c ®Þnh liÖu mét s¶n phÈm nhËp
khÈu vµo víi sè l−îng gia t¨ng cã lµ nguyªn nh©n chñ yÕu dÉn ®Õn thiÖt h¹i
nghiªm träng hay ®e do¹ ngµnh s¶n xuÊt trong n−íc hay kh«ng víi ®iÒu kiÖn lµ
çc s¶n phÈm ®−îc ®iÒu tra xem xÐt ph¶i lµ çc s¶n phÈm ®−îc nhËp khÈu tõ
çc nguån kh«ng bÞ cho lµ “bu«n b¸n kh«ng c«ng b»ng”. NÕu nh− quy ®Þnh
trong ®iÒu tra thiÖt h¹i theo LuËt chèng ph¸ gi¸ vµ bï ®¾p thuÕ quan th× ng−êi
kiÕn nghÞ cÇn chØ ra r»ng hµng ho¸ nhËp khÈu ®−îc b¸n ph¸ gi¸ hoÆc ®−îc viÖn
trî ®· g©y ra tæn h¹i vÒ vËt chÊt cho nÒn c«ng nghiÖp néi ®Þa th× theo phÇn
201-LTM 1974 ®Ó cã thÓ ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ, ng−êi kiÕn nghÞ cÇn chØ ra
r»ng sù gia t¨ng cña hµng nhËp khÈu ®· lµm l¹m ph¸t t¨ng lªn vµ lµ nguyªn
nh©n c¬ b¶n g©y ra tæn h¹i ®Õn nÒn c«ng nghiÖp trong n−íc.1
Nh− vËy cã thÓ tãm t¾t tr×nh tù ®iÒu tra cña USITC nh− sau: Tr−íc hÕt
khi nhËn ®−îc kiÕn nghÞ xin ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ th× USITC ph¶i ®iÒu tra
xem cã tån t¹i thiÖt h¹i nghiªm träng hoÆc nguy c¬ thiÖt h¹i nghiªm träng cho
ngµnh s¶n xuÊt trong n−íc c¹nh tranh víi hµng nhËp khÈu hay kh«ng nh− ®·
nªu trong kiÕn nghÞ. NÕu c©u tr¶ lêi lµ cã thiÖt h¹i th× Uû ban sÏ tiÕp tôc xem
xÐt liÖu nhËp khÈu gia t¨ng cã lµ nguyªn nh©n chñ yÕu cña thiÖt h¹i ®ã hay
kh«ng. Vµ sau khi x¸c ®Þnh ®−îc mèi quan hÖ nh©n qu¶ nµy, USITC ph¶i ®Ò cö
víi Tæng thèng mét hoÆc nhiÒu h×nh thøc cøu trî tù vÖ cã tÝnh chÊt gîi ý nh»m
ng¨n chÆn hay kh¾c phôc thiÖt h¹i cho çc ngµnh s¶n xuÊt trong n−íc bÞ ¶nh
h−ëng bëi sù gia t¨ng cña hµng nhËp khÈu nµy.
Çc biÖn ph¸p cøu trî tù vÖ cã thÓ ®−îc USITC ®Ò nghÞ d−íi mét trong
çc h×nh thøc sau:
- T¨ng hoÆc ¸p dông thuÕ ®èi víi mÆt hµng nhËp khÈu bÞ ®iÒu tra.
- ¸p dông h¹n ng¹ch thuÕ quan ®èi víi mÆt hµng nhËp khÈu ®ã.
1
Xem §iÒu kho¶n “gi¶i tho¸t” – LuËt th−¬ng m¹i Hoa Kú, B¶n tiÕng Anh, trang 135
Th¶o
- Söa ®æi hoÆc ¸p dông çc h¹n chÕ ®Þnh l−îng ®èi víi çc mÆt hµng nµy khi
nhËp khÈu vµo Mü.
- Çc tho¶ thuËn Marketing cã thø tù víi çc n−íc xuÊt khÈu nh»m h¹n chÕ
xuÊt khÈu tõ nh÷ng n−íc nµy ®Õn Mü.
- Mét sù kÕt hîp nµo ®ã gi÷a çc h×nh thøc trªn.
Sau khi nhËn ®−îc b¸o ço vµ kiÕn nghÞ cña USITC, Tæng thèng ph¶i
tiÕn hµnh lùa chän h×nh thøc ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ víi thêi gian vµ møc ®é
phï hîp ®Ó ®−a ra quyÕt ®Þnh cuèi cïng. Tuy nhiªn nÕu h×nh thøc ¸p dông biÖn
ph¸p tù vÖ ®−îc Tæng thèng chän lùa kh¸c víi h×nh thøc khuyÕn nghÞ cña
USITC th× Quèc héi cã thÓ tõ chèi hµnh ®éng nµy vµ yªu cÇu Tæng thèng
tuyªn bè biÖn ph¸p tù vÖ do USITC ®−a ra trong vßng 30 ngµy nÕu quyÕt ®Þnh
nµy nhËn ®−îc sù ñng hé cña ®a sè thµnh viªn H¹ viÖn. Môc 203-LTM 1974
quy ®Þnh r»ng Tæng thèng sÏ tiÕn hµnh çc biÖn ph¸p hîp lý vµ kh¶ thi trong
quyÒn h¹n cña m×nh khi «ng ta x¸c ®Þnh sÏ t¹o thuËn lîi cho çc nç lùc cña
ngµnh s¶n xuÊt néi ®Þa trong viÖc thùc hiÖn çc ®iÒu chØnh thÝch hîp ®èi víi
c¹nh tranh nhËp khÈu vµ mang l¹i nhiÒu lîi Ých vÒ kinh tÕ-x· héi h¬n lµ t¹o ra
çc chi phÝ. Cã nghÜa lµ nÕu USITC x¸c ®Þnh ®−îc r»ng hµng nhËp khÈu ®ang
g©y thiÖt h¹i cho mét ngµnh c«ng nghiÖp trong n−íc vµ ®Ò cö mét hay nhiÒu
h×nh thøc ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ cøu trî nãi trªn th× Tæng thèng ph¶i suy
nghÜ vÒ nh÷ng ®Ò cö nµy cña USITC, vÒ nh÷ng nç lùc mµ ngµnh c«ng nghiÖp
®· thùc hiÖn ®Ó ®iÒu chØnh s¶n xuÊt, vÒ tÝnh hiÖu qu¶ cña çc chi phÝ khi thùc
hiÖn çc biÖn ph¸p tù vÖ, t¸c ®éng ®èi víi ngµnh kinh doanh Mü, vÒ çc vÊn ®Ò
båi th−êng, ®Òn bï thiÖt h¹i cho çc quèc gia kh¸c vµ nh÷ng quyÒn lîi an ninh
quèc gia cña Mü…nh»m ®−a ra ®−îc hµnh ®éng tù vÖ víi h×nh thøc vµ møc ®é
phï hîp nhÊt trong tõng hoµn c¶nh cô thÓ.
2.1.3. Thêi h¹n ¸p dông çc biÖn ph¸p tù vÖ ë Mü.
Quy t¾c chung cña GATT còng nh− HiÖp ®Þnh vÒ çc biÖn ph¸p tù vÖ
cña WTO lµ thêi gian ¸p dông çc biÖn ph¸p tù vÖ kh«ng kÐo dµi qu¸ 4 n¨m
trõ khi chóng ®−îc gia h¹n thªm trªn c¬ së tiÕn hµnh ®iÒu tra thªm ®Ó x¸c ®Þnh
thiÖt h¹i nghiªm träng hoÆc mèi ®e do¹ g©y ra thiÖt h¹i nghiªm träng vÉn cßn
tiÕp tôc vµ ngµnh s¶n xuÊt cßn ®ang trong qu¸ tr×nh ®iÒu chØnh. Khi ®−îc gia
Th¶o
h¹n thªm th× tæng thêi gian ¸p dông çc biÖn ph¸p tù vÖ kh«ng ®−îc v−ît qu¸ 8
n¨m (®èi víi çc n−íc ph¸t triÓn) hay 10 n¨m ®èi víi çc n−íc ®ang vµ kÐm
ph¸t triÓn. H¬n thÕ n÷a, trong tr−êng hîp bÊt cø biÖn ph¸p tù vÖ nµo ®−îc kÐo
dµi qu¸ 2 n¨m th× sÏ kh«ng ®−îc phÐp tiÕn hµnh thªm biÖn ph¸p tù vÖ míi nµo
víi møc thêi gian b»ng víi møc thêi gian tiÕn hµnh çc biÖn ph¸p tù vÖ tr−íc
®ã, ngay sau khi chóng hÕt h¹n. Cßn ®èi víi nh÷ng biÖn ph¸p tù vÖ kÐo dµi h¬n
1 n¨m th× ph¶i ®−îc níi láng dÇn dÇn t¹i mçi thêi ®iÓm t¹m ngõng ¸p dông,
th−êng lµ vµo kho¶ng mét nöa thêi gian ¸p dông. Cuèi cïng ®èi víi çc biÖn
ph¸p tù vÖ kÐo dµi qu¸ 3 n¨m th× sÏ ph¶i ®−îc rµ so¸t l¹i vµo gi÷a mçi kho¶ng
thêi gian ¸p dông ®Ó ®¸nh gi¸ xem viÖc t¹m ngõng hay ®Èy nhanh tèc ®é tù do
ho¸ lµ thÝch hîp. LuËt cña Hoa Kú t−¬ng ®èi phï hîp víi çc yªu cÇu nµy vµ
hiÖn nay kh«ng ®−îc söa ®æi thªm ®Ó hoµn toµn phï hîp. Theo ®ã viÖc ¸p
dông çc biÖn ph¸p tù vÖ ®Ó cøu trî th«ng th−êng cÇn ph¶i ®−îc c¾t gi¶m trong
suèt thêi gian tiÕn hµnh chóng.
Môc 203-LTM 1974 còng quy ®Þnh r»ng thêi h¹n ®Ó tiÕn hµnh tù vÖ lµ 4
n¨m vµ cã thÓ më réng trong tæng thêi gian lµ 8 n¨m nÕu USITC quyÕt ®Þnh
r»ng viÖc më réng nµy lµ cÇn thiÕt ®Ó ng¨n ngõa thiÖt h¹i vµ çc ®iÒu chØnh tÝch
cùc ®ang ®−îc tiÕn hµnh. Tæng thèng Mü còng cã thÓ gi¶m bít, thay ®æi hay
®×nh chØ bÊt kú biÖn ph¸p tù vÖ nµo ®ang ®−îc ¸p dông theo quy ®Þnh trong phÇn
201-LTM 1974 nÕu «ng ta x¸c ®Þnh ®−îc r»ng nh÷ng hoµn c¶nh thay ®æi ®·
v−ît qu¸ sù cho phÐp. VÝ dô ngµnh c«ng nghiÖp trong n−íc kh«ng thùc hiÖn ®Çy
®ñ çc nç lùc ®Ó ®iÒu chØnh chèng l¹i sù c¹nh tranh cña hµng nhËp khÈu hay
mét sù thay ®æi trong m«i tr−êng kinh doanh ®· lµm ph−¬ng h¹i ®Õn kÕt qu¶ cña
hµnh ®éng tù vÖ hoÆc chÝnh ngµnh s¶n xuÊt trong n−íc yªu cÇu chÊm døt viÖc ¸p
dông biÖn ph¸p tù vÖ ®ã…
Sau khi Tæng thèng thùc hiÖn viÖc ¸p dông çc biÖn ph¸p tù vÖ ®Ó cøu
trî cho ngµnh s¶n xuÊt néi ®Þa theo nh− ph©n tÝch ë trªn, trong thêi gian tiÕn
hµnh çc biÖn ph¸p tù vÖ, USITC cÇn ph¶i gi¸m s¸t sù ph¸t triÓn cña ngµnh s¶n
xuÊt ®ang nhËn ®−îc sù cøu trî ®ã vµ ®Ö tr×nh mçi n¨m hai lÇn çc b¸o ço ®Õn
Tæng thèng vÒ kÕt qu¶ gi¸m s¸t. Trong kho¸ häp ®Ó chuÈn bÞ cho nh÷ng b¸o
Th¶o
ço nµy, USITC ph¶i tæ chøc nh÷ng phiªn häp gi¶i tr×nh c«ng khai ®Ó çc ç
nh©n, tæ chøc quan t©m cã thÓ göi th«ng tin ®Õn héi nghÞ. Sau khi viÖc ¸p dông
çc biÖn ph¸p tù vÖ chÊm døt, USITC ph¶i tiÕn hµnh mét cuéc ®iÒu tra s¬ bé ®Ó
®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña viÖc ¸p dông çc biÖn ph¸p tù vÖ nh»m môc tiªu cøu trî
cho ngµnh s¶n xuÊt trong n−íc bÞ thiÖt h¹i.
Mét cuéc ®iÒu tra míi ®Ó tiÕn hµnh viÖc ¸p dông çc biÖn ph¸p tù vÖ
theo quy ®Þnh cña phÇn 201-LTM 1974 vÒ cïng mét s¶n phÈm chØ ®−îc thùc
hiÖn sau 1 n¨m kÓ tõ khi cuéc ®iÒu tra tr−íc ®ã kÕt thóc. Mét mÆt hµng ®ang
®−îc cøu trî theo nh− quy ®Þnh ë trªn kh«ng ph¶i chÞu bÊt kú mét sù ®iÒu tra
nµo trong thêi gian b»ng víi kho¶ng thêi gian ¸p dông cho viÖc cøu trî ®èi víi
mÆt hµng ®ã.
2.1.4 Thùc tÕ mét sè vô viÖc cô thÓ vÒ viÖc ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ ë Mü.
Theo sè liÖu thèng kª cña Uû ban th−¬ng m¹i quèc tÕ Mü (USITC)1, kÓ
tõ khi th«ng qua LuËt th−¬ng m¹i Mü 1974 cho ®Õn khi diÔn ra vßng ®µm
ph¸n Uruguay vµ thµnh lËp ra tæ chøc th−¬ng m¹i thÕ giíi (WTO) vµo n¨m
1994, ë Mü ®· cã tæng sè 63 vô kiÕn nghÞ yªu cÇu ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ
theo phÇn 201. Trong ®ã USITC ®· xÐt xö ®Ó th«ng qua ®¬n kiÕn nghÞ vµ ®Ò
xuÊt viÖc ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ 34 vô, tõ chèi viÖc ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ
®èi víi 29 vô. Trong sè 34 vô ®Ö tr×nh lªn Tæng thèng, Tæng thèng ®· tõ chèi
viÖc ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ ®èi víi 21 vô, cho phÐp ¸p dông trùc tiÕp çc
biÖn ph¸p h¹n chÕ nhËp khÈu (nh− t¨ng thuÕ nhËp khÈu hay sö dông h¹n
ng¹ch) ®èi víi 9 vô, ®µm ph¸n tho¶ thuËn ph©n chia thÞ tr−êng hoÆc trî gióp
viÖc h¹n chÕ xuÊt khÈu ¸p dông cho mét sè n−íc xuÊt khÈu c¬ b¶n ®èi víi 4
vô. Nh− vËy trong tæng sè çc kiÕn nghÞ ®−îc ®−a lªn th× chØ cã kho¶ng 20%
kiÕn nghÞ dÉn ®Õn viÖc ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ. Cô thÓ mét sè vô ®iÓn h×nh
trong thêi kú nµy ®· viÖn dÉn ®Õn PhÇn 201-LuËt th−¬ng m¹i Mü 1974 ®−îc
thèng kª tãm t¾t trong b¶ng sau:
1
Xem §iÒu kho¶n gi¶i tho¸t, tù vÖ vµ çc chÝnh s¸ch ®iÒu chØnh, J.D.Richardson, B¶n tiÕng Anh, trang 189
Th¶o
Çc tr−êng hîp viÖn dÉn ®Õn ®iÒu kho¶n tù vÖ theo luËt Mü
Thêi kú 1974-1994
Tªn hµng ho¸ bÞ KÕt luËn cña
N¨m QuyÕt ®Þnh cña Tæng thèng
®iÒu tra USITC
1978 Chèt cöa, ®ai èc, ®inh Cã thiÖt h¹i Thùc hiÖn biÖn ph¸p tù vÖ d−íi
vÝt h×nh thøc t¨ng thuÕ nhËp khÈu
®èi víi tÊt c¶ çc nhµ cung cÊp.
1978 Mét sè lo¹i kim kh©u Kh«ng cã thiÖt h¹i
m¸y
1979 Xoong nåi kh«ng Cã thiÖt h¹i T¨ng thuÕ quan nhËp khÈu ®èi
dïng ®iÖn víi tÊt c¶ çc nhµ cung cÊp.
1979 §å may mÆc b»ng da Cã thiÖt h¹i Tõ chèi ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ
1979 Mét sè lo¹i ç Kh«ng cã thiÖt h¹i
1979 Hoa hång t−¬i Kh«ng cã thiÖt h¹i
1980 NÊm t−¬i Cã thiÖt h¹i T¨ng thuÕ quan nhËp khÈu ®èi
víi tÊt c¶ çc nhµ cung cÊp
1980 Mét sè lo¹i «t« vµ Kh«ng cã thiÖt h¹i (NhËt b¶n ®ång ý ®µm ph¸n vÒ
khung gÇm «t« nhËp khÈu ®Ó tr¸nh ph¸p luËt
cña Quèc héi ®e do¹ ¸p dông h¹n
chÕ nhËp khÈu)
1981 CÇn c©u ç vµ phô Kh«ng cã thiÖt h¹i
tïng ®i kÌm
1982 Van kh«ng dïng cho Kh«ng cã thiÖt h¹i
s¨m lèp
1982 Xe m¸y Cã thiÖt h¹i ¸p dông ®ång thêi c¶ t¨ng thuÕ
nhËp khÈu vµ h¹n ng¹ch tÝnh theo
møc thuÕ nhËp khÈu ®èi víi hµng
nhËp khÈu cña tÊt c¶ çc nhµ
cung cÊp.
1982 ThÐp kh«ng gØ vµ thÐp Cã thiÖt h¹i T¨ng thuÕ ®èi víi mét sè s¶n
hîp kim phÈm vµ h¹n ng¹ch ®èi víi mét
sè kh¸c
1983 Dao dÜa ¨n b»ng thÐp Kh«ng cã thiÖt h¹i
kh«ng gØ
1984 GiÇy dÐp kh«ng b»ng Kh«ng cã thiÖt h¹i
cao su
1984 Çc s¶n phÈm lµm Cã thiÖt h¹i Tæng thèng quyÕt ®Þnh ¸p dông
b»ng thÐp hîp kim vµ biÖn ph¸p tù vÖ kh«ng thuéc lîi
çcbon Ých kinh tÕ quèc d©n. Thay vµo ®ã
Th¶o
«ng ®µm ph¸n vÒ “çc tho¶ thuËn
h¹n chÕ tù nguyÖn” víi 21 nhµ
cung cÊp thÐp chÝnh
1984 §ång kh«ng bäc Cã thiÖt h¹i Tæng thèng tõ chèi ¸p dông biÖn
ph¸p tù vÖ .
1984 Mét sè lo¹i ç ngõ Kh«ng cã thiÖt h¹i
®ãng hép
1984 Kali axÝt Kh«ng cã thiÖt h¹i
1985 Giµy dÐp lµm tõ Cã thiÖt h¹i Tæng thèng quyÕt ®Þnh r»ng ¸p
cao su dông biÖn ph¸p tù vÖ kh«ng
thuéc lîi Ých kinh tÕ quèc d©n
1985 Gç vµ v¸n lîp Cã thiÖt h¹i T¨ng thuÕ quan nhËp khÈu ®èi
víi hµng nhËp khÈu tõ tÊt c¶ çc
nhµ cung cÊp.
1985 M¸y c¹o r©u b»ng Kh«ng cã thiÖt h¹i
®iÖn vµ phô tïng
1985 Mét sè kim lo¹i ®óc Kh«ng cã thiÖt h¹i
1986 Cam nhËp khÈu Kh«ng cã thiÖt h¹i
1988 Mét sè lo¹i dÜa vµ dao Kh«ng cã thiÖt h¹i
b»ng thÐp
Nguån : Tæng hîp B¸o ço hµng n¨m cña Uû ban th−¬ng m¹i quèc tÕ Hoa Kú
(Annual Report of USITC- U.S. Department of Commerce)
Cßn trong kho¶ng thêi gian tõ n¨m 1995 trë l¹i ®©y, sè vô kiÕn nghÞ xin
¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ ë Mü kh«ng nhiÒu. Vô ®iÓn h×nh gÇn ®©y nhÊt lµ vô Mü
tuyªn bè ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ ®èi víi çc s¶n phÈm thÐp nhËp khÈu tõ n−íc
ngoµi håi th¸ng 3/2002 võa qua. Cuéc ®iÒu tra ®Ó ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ ®èi
víi çc mÆt hµng thÐp nhËp khÈu ®−îc USITC b¾t ®Çu tiÕn hµnh vµo håi
th¸ng10/2001. Cã h¬n 10 lo¹i s¶n phÈm thÐp nhËp khÈu ®−îc ®−a vµo diÖn ®iÒu
tra. Sau gÇn 6 th¸ng ®iÒu tra, 6 uû viªn cña USITC ®· ®−a ra çc kÕt luËn kh¸c
nhau vÒ vÊn ®Ò nµy. Cã 3 uû viªn bá phiÕu nhÊt trÝ ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ ®èi
víi mét sè mÆt hµng thÐp nhËp khÈu víi lý do lµ sù gia t¨ng nhËp khÈu çc s¶n
phÈm nµy lµ nguyªn nh©n chñ yÕu g©y ra hay ®e do¹ g©y ra thiÖt h¹i nghiªm
träng cho ngµnh c«ng nghiÖp s¶n xuÊt thÐp cña Mü, cßn 3 uû viªn cßn l¹i th× bá
phiÕu chèng l¹i viÖc ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ. Çc kÕt luËn nµy cña USITC theo
luËt ph¸p Hoa kú dï t¸n thµnh hay b¸c bá ®Òu ®−îc chuyÓn lªn Tæng thèng vµ
Th¶o
quyÕt ®Þnh cña Tæng thèng sÏ ®−îc coi lµ quyÕt ®Þnh cña USITC vµ lµ quyÕt
®Þnh cuèi cïng. VÒ phÇn m×nh, Tæng thèng Mü George Bush h«m 12/3/2002 ®·
®−a ra tuyªn bè quyÕt ®Þnh ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ d−íi h×nh thøc t¨ng thuÕ
nhËp khÈu vµ ¸p dông h¹n ng¹ch thuÕ suÊt thuÕ quan ®èi víi h¬n 10 lo¹i s¶n
phÈm thÐp nhËp khÈu vµo Mü. Çc biÖn ph¸p tù vÖ nµy sÏ chÝnh thøc cã hiÖu lùc
tõ ngµy 20/3/2002 vµ dù kiÕn kÐo dµi trong vßng 3 n¨m, 1 ngµy. Cô thÓ møc
t¨ng thuÕ nhËp khÈu thÐp míi cña mét sè lo¹i s¶n phÈm thÐp nh− sau1:
ThÐp tÊm: 30%
Çc lo¹i thÐp çn gåm thÐp çn nãng, thÐp çn nguéi, thÐp çn cã líp
m¹:30%
ThÐp thanh cuén nãng, thÐp thanh ®· t«i vµ thÐp thanh hîp kim:30%
ThÐp x©y dùng vµ thÐp thanh chèng gØ: 15%
ThÐp nguyªn liÖu s¶n xuÊt xe h¬i: 13%
ThÐp çcbon, thÐp hîp kim, thÐp m¹ cr«m:30%
ThÐp nguyªn liÖu lµm t«n: 30% tuy nhiªn chØ ¸p dông møc thuÕ nµy cho
l−îng thÐp nhËp khÈu v−ît qu¸ h¹n ng¹ch nhËp khÈu cho phÐp lµ 5,4 triÖu tÊn
thÐp.
Çc møc thuÕ nhËp khÈu trªn cã thÓ sÏ ®−îc Nhµ tr¾ng ®iÒu chØnh t¨ng
gi¶m, duy tr× hay lo¹i bá tuú vµo t×nh h×nh tiÕn triÓn cña cuéc khñng ho¶ng
trong ngµnh c«ng nghiÖp thÐp cña Mü.
ViÖc ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ d−íi h×nh thøc t¨ng thuÕ nhËp khÈu nµy sÏ
kh«ng ¸p dông ®èi víi çc s¶n phÈm thÐp nhËp khÈu tõ Canada, Isarel,
Jordanie, Mexico vµ mét sè n−íc ®ang ph¸t triÓn thµnh viªn WTO cã l−îng
nhËp khÈu vµo Mü chiÕm thÞ phÇn kh«ng ®¸ng kÓ.
QuyÕt ®Þnh ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ nµy cña Tæng thèng Bush ®· khiÕn
cho rÊt nhiÒu n−íc vµ khu vùc trªn thÕ giíi ph¶i lªn tiÕng ph¶n ®èi vµ ®e do¹
tr¶ ®òa. Liªn minh Ch©u ©u (EU) cïng NhËt b¶n, Trung quèc, Nauy, Hµn
quèc, NewZealand, Braxin vµ Thôy sü ®· thµnh lËp ra mét liªn minh ®Ó chèng
l¹i biÖn ph¸p b¶o hé ngµnh thÐp nµy cña Mü. Liªn minh nµy coi viÖc t¨ng thuÕ
1
Xem“ ChiÕn tranh th−¬ng m¹i gi÷a Mü vµ ®ång minh s¾p næ ra?”,Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam, Sè 359/ 2002
Th¶o
nhËp khÈu thÐp lªn 30% cña Mü lµ bÊt hîp ph¸p vµ ®· ®−a ®¬n kiÖn lªn C¬
quan gi¶i quyÕt tranh chÊp cña WTO. EU ®· tr×nh lªn WTO danh môc hµng
ho¸ nhËp khÈu tõ Mü sÏ bÞ ®¸nh thuÕ tr¶ ®òa vµ ®· tiÕn hµnh c«ng viÖc nµy vµo
th¸ng 6/2002 khi Mü kh«ng chÞu níi láng møc thuÕ nhËp khÈu thÐp míi ®−îc
¸p dông. NhËt b¶n còng ®· chÝnh thøc nép lªn WTO hai danh s¸ch nh÷ng mÆt
hµng xuÊt khÈu cña Mü sÏ bÞ NhËt t¨ng thuÕ nÕu Mü kh«ng chÞu gi¶m møc
thuÕ thÐp nhËp khÈu…Ph¶n øng l¹i tr−íc nh÷ng sù viÖc trªn, chÝnh quyÒn Mü
cho r»ng Tæng thèng Bush ®· lµm ®óng khi quyÕt ®Þnh ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ
d−íi h×nh thøc t¨ng thuÕ nhËp khÈu nh»m b¶o vÖ ngµnh c«ng nghiÖp thÐp trong
n−íc tr¸nh khái nh÷ng thiÖt h¹i do sù trµn ngËp cña hµng nhËp khÈu gi¸ rÎ g©y
ra. Hµnh ®éng nµy lµ viÖc thùc hiÖn mét lêi høa mµ «ng Bush ®· ®−a ra trong
cuéc vËn ®éng tranh cö tæng thèng n¨m 2000 lµ nÕu th¾ng cö «ng sÏ lµm tèt
h¬n chÝnh quyÒn Clinton trong viÖc b¶o vÖ ngµnh c«ng nghiÖp thÐp cña Mü1.
¤ng Bush còng khuyªn çc c«ng ty thÐp Mü tËn dông c¬ héi nµy ®Ó t¸i c¬ cÊu
tæ chøc, nhanh chãng phôc håi. Tuy nhiªn chÝnh quyÒn Mü còng ®· gi¶m bít
®−îc sù kh«ng hµi lßng ban ®Çu cña çc n−íc ph¶n ®èi b»ng viÖc ®−a ra hµng
lo¹t ngo¹i lÖ. Míi chØ ®©y th«i, Mü ®· c«ng bè miÔn thuÕ thªm 29 lo¹i s¶n
phÈm thÐp trong biÓu thuÕ. Nh÷ng quy ®Þnh miÔn thuÕ míi nµy bao gåm
400.000 tÊn thÐp khèi nhËp khÈu vµ ®¹t møc ®Ønh ®iÓm 3,2 triÖu tÊn thÐp khèi
kh«ng n»m trong biÓu thuÕ. Tæng sè thÐp ®−îc miÔn thuÕ hiÖn nay ë møc 3,6
triÖu tÊn chiÕm 27% trong tæng sè 13,1 triÖu tÊn thÐp khèi nhËp khÈu2.
Cßn vÒ phÝa WTO, gÇn 9 th¸ng sau khi nhËn ®−îc ®¬n kiÖn cña EU vµ
mét sè n−íc kh¸c vÒ viÖc Washington ®· ¸p thuÕ qu¸ cao ®èi víi mét sè mÆt
hµng thÐp nhËp khÈu, míi ®©y, vµo th¸ng 3/2003, C¬ quan gi¶i quyÕt cña
WTO ®· chÝnh thøc ®−a ra kÕt luËn viÖc Mü ®¸nh thuÕ cao ®èi víi thÐp nhËp
khÈu lµ vi ph¹m çc quy chÕ th−¬ng m¹i toµn cÇu. Ph¸n quyÕt cña C¬ quan
gi¶i quyÕt tranh chÊp cña WTO ®−a ra håi th¸ng 3/2003 lµ viÖc Mü t¨ng thuÕ
thÐp nhËp khÈu tõ møc 8% lªn 30% trong vßng 3 n¨m ®Ó b¶o hé ngµnh thÐp
trong n−íc lµ bÊt hîp ph¸p. Theo quy ®Þnh cña WTO th× çc biÖn ph¸p tù vÖ
1
Theo tin cña Th«ng tÊn x· ViÖt Nam, AP, Washington, 9/4/2003
Th¶o
chØ ®−îc cho phÐp sau khi cã kÕt qu¶ ®iÒu tra chøng tá t×nh tr¹ng s¶n l−îng
nhËp khÈu t¨ng ®ét ngét vµ lµ nguyªn nh©n g©y ra nh÷ng thiÖt h¹i nghiªm
träng cho ngµnh s¶n xuÊt trong n−íc ®ã. Trªn thùc tÕ l−îng thÐp nhËp khÈu
cña Mü thùc sù ®· gi¶m trong 3 n¨m tr−íc khi Mü quyÕt ®Þnh ®¸nh thuÕ cao
®èi víi thÐp nhËp khÈu. Theo çc chuyªn gia th−¬ng m¹i quèc tÕ, Nhµ Tr¾ng
®· kh«ng ®−a ra ®−îc b»ng chøng vµ nh÷ng gi¶i thÝch hîp lý, tho¶ ®¸ng ®Ó
chøng minh r»ng thÐp nhËp khÈu g©y thiÖt h¹i nghiªm träng cho çc nhµ s¶n
xuÊt trong n−íc. ChÝnh s¸ch thuÕ cña Tæng thèng Bush n»m ngoµi hÖ thèng
luËt th−¬ng m¹i hiÖn hµnh cña WTO. ChÝnh v× vËy WTO yªu cÇu Mü ¸p dông
trë l¹i çc biÖn ph¸p phï hîp víi çc quy ®Þnh cña HiÖp ®Þnh chung vÒ thuÕ
quan vµ th−¬ng m¹i (GATT 1994) vµ HiÖp ®Þnh vÒ çc biÖn ph¸p tù vÖ.
Tuy nhiªn Washington kh¼ng ®Þnh sÏ kh¸ng ço vµ vÉn tiÕp tôc ¸p
dông møc thuÕ mµ Tæng thèng B"Sh ®· ®Ò ra ®ó b¶o vÖ cho ngµnh thÐp néi
®Þa tr−íc c¬n lèc thÐp gi¸ rÎ nhËp khÈu. Nhµ Tr¾ng còng kh¨ng kh¨ng cho
r»ng viÖc ¸p thuÕ cao lµ hoµn toµn hîp ph¸p. “ Theo th«ng lÖ cña WTO, b¶o
hé lµ biÖn ph¸p ®−îc cho phÐp ®Ó hç trî cho ngµnh s¶n xuÊt néi ®Þa mµ
nhiÒu n−íc vÉn ®ang ¸p dông”, ph¸t ng«n viªn, ®¹i diÖn Th−¬ng m¹i Mü ®·
kh¼ng ®Þnh1. Theo quy ®Þnh, Mü cã 5 ngµy ®Ó göi ®¬n kh¸ng ço lªn Uû ban
gi¶i quyÕt tranh chÊp cña WTO.
§¸p l¹i ®éng th¸i nµy, EU còng ®· ®Ò ra kÕ ho¹ch trõng ph¹t th−¬ng m¹i
trÞ gi¸ 2,2 tû USD ®èi víi çc mÆt hµng xuÊt khÈu cña Mü nh− giµy dÐp, rau
qu¶…Trong th«ng ço chung, EU vµ 7 n−íc kªu gäi Mü ngay lËp tøc dì bá
møc thuÕ v« lý ®ang ¸p dông ®èi víi thÐp nhËp khÈu.
Trªn thùc tÕ, chÝnh s¸ch t¨ng thuÕ cña ChÝnh quyÒn Bush còng vÊp
ph¶i nhiÒu sù chØ trÝch ngay ë trong n−íc. NhiÒu chuyªn gia th−¬ng m¹i ë
Mü cho r»ng viÖc h¹n chÕ nhËp khÈu ®· khiÕn cho gi¸ thÐp ngµy cµng ®¾t ®á.
§©y còng lµ mét nh©n tè lµm sa sót lîi nhuËn cña ngµnh s¶n xuÊt «t« cña Mü
trong thêi gian qua.
2
WTO: BiÓu thuÕ thÐp míi cña Mü vi ph¹m çc quy chÕ th−¬ng m¹i toµn cÇu- B¸o Nh©n d©n, sè ra ngµy 28/3/2003
1
“WTO kÕt luËn Mü vi ph¹m quy ®Þnh th−¬ng m¹i toµn cÇu”, Thêi b¸o Kinh tÕ ViÖt Nam, sè ra ngµy 15/4/2003
(www.vneconomy.com.vn)
Th¶o
2.2.
.2. Thùc tiÔn sö dông çc biÖn ph¸p tù vÖ ë Liªn minh Ch©u ©u (EU)
3285/94/EC-- Quy chÕ vÒ çc biÖn ph¸p tù vÖ cña EU
S¬ l−îc vÒ Quy chÕ sè 3285/94/EC
Liªn minh Ch©u ©u (EU) gåm 15 n−íc thµnh viªn, víi t− çch lµ mét tËp
hîp çc thµnh viªn cña Tæ chøc th−¬ng m¹i thÕ giíi (WTO) cã mét chÕ ®é quW
lý nhËp khÈu chñ yÕu dùa trªn çc nguyªn t¾c c¬ b¶n cña T™ chøc nµy. Çc mÆt
hµng qu¶n lý b»ng h¹n ng¹ch kh«ng nhiÒu vµ ®ang dÇn bÞ xo¸ bá. §Ó thay vµo ®ã
çc biÖn ph¸p phi thuÕ quaMÀkh¸c l¹i ®−îc sö dông kh¸ nhiÒu nh− çc hµng rµo
kü thuËt,Kçc tiªu chuÈn chÊt l−îng, tiªu chuÈn vÖ sinh dÞch tÔ, tiªu chuÈn b¶o vÖ
m«i tr−êng…MÆc dï thuÕ quan cña EU thÊp h¬n so víi çc c−êng quèc kinh
tÉBkh¸c vµ cã xu h−íng gi¶m nh−ng EU vÉm lµ mét thÞ tr−êng b¶o hé chÆt chÏ
bëi çc hµng rµo phi thuÕ quan rÊt nghiªm ngÆt. §ã chÝnh lµ nh÷ng quy chÕ
chung hay çc biÖn ph¸p b¶o vÖ quyÒnÏpîi cña çc nhµ s¶n xuÊt vµ ng−êi tiªu
dïng trong Céng ®ång mµ mét trong sè ®ã lµ Quy chÕ vÒ çc biÖn ph¸p tù vÖ cña
EU ban hµnh ngµy 28 th¸ng 12 n¨m 1994 cã hiÖu lùc thi hµnh tõ 1/1/1995.
§©y lµ mét trong sè çc Quy chÕ chung cña EU. Nã cßn ®−îc gäi lµ
Quy chÕ sè 3285/94/EC, Quy chÕ nµy ®−îc thiÕt lËp dùa trªn nguyªn t¾c cña tù
do nhËp khÈu tuy nhiªn nã cho phÐp EU trong nh÷ng tr−êng hîp cÇn thiÕt cã
thÓ ¸p dông çc biÖn ph¸p tù vÖ nh»m b¶o vÖ quyÒn lîi cña m×nh khi cã sù gia
t¨ng kh«ng l−êng tr−íc ®−îc cña hµng nhËp khÈu vµo EU g©y ra thiÖt h¹i cho
çc nhµ s¶n xuÊt trong Céng ®ång tr−íc t¸c ®éng cña chÝnh s¸ch tù do ho¸
th−¬ng m¹i trong ®iÒu kiÖn c¹nh tranh b×nh ®¼ng. §−îc söa ®æi vµ bæ sung lÇn
1 vµo n¨m 1996, lÇn 2 vµo n¨m 2000, Quy chÕ nµy ®−îc ¸p dông ®èi víi mäi
lo¹i hµng ho¸ nhËp khÈu (ngo¹i trõ çc s¶n phÈm dÖt may) cã xuÊt xø tõ tÊt c¶
çc n−íc thø ba- lµ nh÷ng n−íc kh«ng n»m trong EU, ngo¹i trõ mét sè n−íc
®ang ph¸t triÓn nh− Albanie, Céng ®ång çc quèc gia ®éc lËp (SNG) vµ mét sè
n−íc Ch©u ¸ nh− Trung quèc, M«ng cæ, B¾c TriÒu Tiªn vµ ViÖt Nam (viÖc
nhËp khÈu hµng ho¸ tõ nh÷ng n−íc nµy sÏ chÞu sù ®iÒu chØnh cña mét Quy chÕ
kh¸c- quy chÕ sè 519/94/EC). D−íi ®©y chóng ta sÏ ®i nghiªn cøu cô thÓ quy
Th¶o
tr×nh vµ çc thñ tôc ®Ó tiÕn hµnh ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ theo Quy chÕ vÒ çc
biÖn ph¸p tù vÖ cña EU.
2.2.2 Thñ tôc ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ cña EU.
2.2.2.1 Thñ tôc cung cÊp th«ng tin vµ tham vÊn
Khi çc n−íc thµnh viªn trong Céng ®ång nhËn thÊy sù gia t¨ng cña hµng
nhËp khÈu lªn ®Õn møc b¸o ®éng cÇn ph¶i ¸p dông biÖn ph¸p h¹n chÕ th× çc
n−íc ®ã ph¶i th«ng b¸o ngay cho Uû ban Ch©u ©u- d−íi ®©y gäi t¾t lµ Uû ban.
Trong th«ng b¸o ®ã ph¶i nªu râ çc b»ng chøng hiÓn nhiªn ®−îc x¸c ®Þnh trªn c¬
së çc tiªu chuÈn ®−îc nªu trong phÇn ®iÒu kiÖn ¸p dông çc biÖn ph¸p tù vÖ. Uû
ban sÏ chuyÓn th«ng b¸o ®ã ®Õn toµn thÓ çc n−íc thµnh viªn kh¸c.
ViÖc tham vÊn cã thÓ ®−îc diÔn ra theo yªu cÇu cña mét n−íc thµnh viªn
bÊt kú hoÆc do chÝnh Uû ban khëi x−íng. Nã ph¶i ®−îc diÔn ra trong vßng 8
ngµy ngay sau khi nhËn ®−îc th«ng b¸o nh− ®· nãi ë trªn vµ trong mäi tr−êng
hîp viÖc tham vÊn ph¶i ®−îc diÔn ra tr−íc khi tiÕn hµnh ¸p dông çc biÖn ph¸p
tù vÖ d−íi sù ®iÒu hµnh cña mét Héi ®ång tham vÊn bao gåm ®¹i diÖn cña çc
n−íc thµnh viªn do mét uû viªn cña Uû ban lµm chñ tÞch héi ®ång. Héi ®ång
nµy ®−îc triÖu tËp theo lÖnh cña chñ tÞch héi ®ång. Ng−êi nµy cã nghÜa vô ph¶i
th«ng b¸o ®Õn çc n−íc thµnh viªn mäi th«ng tin cã liªn quan trong thêi h¹n
sím nhÊt. Néi dung cña çc cuéc tham vÊn chñ yÕu ®Ò cËp ®Õn çc ®iÒu kiÖn
vµ çch thøc gia t¨ng hµng nhËp khÈu còng nh− lµ çc vÊn ®Ò kh¸c nhau vÒ
t×nh h×nh kinh tÕ th−¬ng m¹i cã liªn quan ®Õn lo¹i s¶n phÈm nhËp khÈu ®ang
®−îc ®Ò cËp. Ngoµi ra trong çc buæi tham vÊn, çc thµnh viªn cña héi ®ång
còng cã thÓ ®−a ra çc biÖn ph¸p tù vÖ dù ®Þnh ¸p dông.
XuÊt ph¸t tõ çc cuéc tham vÊn nh− ®· nãi ë trªn, nÕu thÊy cã çc b»ng
chøng ®Çy ®ñ ®Ó chøng minh sù cÇn thiÕt ph¶i tiÕn hµnh ®iÒu tra th× Uû ban sÏ
ph¶i ra quyÕt ®Þnh tiÕn hµnh ®iÒu tra trong vßng 1 th¸ng kÓ tõ khi nhËn ®−îc
th«ng b¸o tõ n−íc thµnh viªn. ViÖc ®iÒu tra ph¶i ®−îc c«ng bè trªn C«ng b¸o
cña Céng ®ång trong ®ã nªu râ lý do ®iÒu tra vµ nh÷ng th«ng tin tãm t¾t vÒ vô
viÖc. Çc bªn quan t©m cã thÓ göi ®Õn Uû ban ý kiÕn ®ãng gãp còng nh− çc
Th¶o
th«ng tin cã liªn quan ®Õn cuéc ®iÒu tra. Uû ban ph¶i hîp t¸c víi çc n−íc thµnh
viªn ®Ó tiÕn hµnh c«ng viÖc ®iÒu tra.
Khi quyÕt ®Þnh tiÕn hµnh ®iÒu tra, Uû ban ph¶i nghiªn cøu, xem xÐt vµ
kiÓm tra l¹i tÊt c¶ nh÷ng th«ng tin nhËn ®−îc liªn quan ®Õn vô viÖc víi sù trî gióp
tù nguyÖn cña çc tæ chøc thµnh viªn. Çc bªn cã liªn quan còng nh− ®¹i ®iÖn
cña n−íc xuÊt khÈu cã quyÒn ®−îc biÕt tÊt c¶ nh÷ng th«ng tin ®−îc cung cÊp cho
Uû ban trong khu«n khæ cña cuéc ®iÒu tra trong chõng mùc mµ nh÷ng th«ng tin
®ã kh«ng ®−îc coi lµ th«ng tin bÝ mËt. Çc n−íc thµnh viªn cã nghÜa vô cung cÊp
cho Uû ban çc th«ng tin mµ hä cã ®−îc vÒ sù gia t¨ng lo¹i hµng ho¸ ®ang ®−îc
®iÒu tra trªn thÞ tr−êng n−íc m×nh theo thñ tôc vµ yªu cÇu cña Uû ban .
NÕu çc th«ng tin kh«ng ®−îc cung cÊp trong thêi h¹n x¸c ®Þnh cña
cuéc ®iÒu tra hoÆc nh÷ng th«ng tin ®−îc cung cÊp sai lÖch, gi¶ dèi lµm c¶n trë
®Õn qu¸ tr×nh ®iÒu tra th× Uû ban cã thÓ bá qua nh÷ng th«ng tin ®ã vµ ®−a ra
quyÕt ®Þnh dùa trªn nh÷ng d÷ liÖu cã s½n.
2.2.2.2 Thñ tôc ®iÒu tra ®Ó ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ
§iÒu tra lµ mét thñ tôc b¾t buéc ph¶i cã tr−íc khi ¸p dông bÊt kú biÖn
ph¸p tù vÖ nµo. C¨n cø ®Ó tiÕn hµnh ®iÒu tra chÝnh lµ nh÷ng th«ng tin vÒ sù gia
t¨ng ®ét biÕn cña mét lo¹i hµng nhËp khÈu ®· g©y ra hay ®e däa g©y ra nh÷ng
thiÖt h¹i nghiªm träng cho çc nhµ s¶n xuÊt trong Céng ®ång. ThuËt ng÷ “çc
nhµ s¶n xuÊt trong Céng ®ång” ®−îc hiÓu lµ toµn bé nh÷ng nhµ s¶n xuÊt çc
s¶n phÈm t−¬ng tù hay c¹nh tranh trùc tiÕp ®ang ho¹t ®éng trªn l·nh thæ cña
EU hoÆc tËp hîp nh÷ng nhµ s¶n xuÊt mµ ®Çu ra cña s¶n phÈm t−¬ng tù hay trùc
tiÕp c¹nh tranh cña hä chiÕm phÇn lín trong tæng s¶n xuÊt lo¹i s¶n phÈm ®ã
cña Céng ®ång.
Trong khu«n khæ cña cuéc ®iÒu tra, Uû ban sÏ ph¶i tËp trung xem xÐt
®iÒu tra vµo çc vÊn ®Ò nh− lµ: khèi l−îng hµng ho¸ nhËp khÈu (t¨ng vÒ mÆt
tuyÖt ®èi hay t−¬ng ®èi), gi¸ c¶ cña hµng ho¸ nhËp khÈu (liÖu cã thÊp h¬n so
víi gi¸ cña s¶n phÈm t−¬ng tù trong Céng ®ång hay kh«ng), çc yÕu tè ¶nh
h−ëng ®Õn çc nhµ s¶n xuÊt trong Céng ®ång nh− lµ: khèi l−îng s¶n xuÊt, hµng
ho¸ tån kho, doanh thu hµng b¸n, thÞ phÇn, lîi nhuËn, hiÖu qu¶ sö dông vèn,
Th¶o
nh©n lùc…vµ mét sè nh©n tè kh¸c ngoµi yÕu tè gia t¨ng hµng nhËp khÈu nh−ng
cã thÓ g©y ra hay ®e do¹ g©y ra thiÖt h¹i cho Céng ®ång.
Trong qu¸ tr×nh ®iÒu tra, nÕu thÊy chØ cã sù ®e do¹ g©y ra thiÖt h¹i th×
Uû ban ph¶i xem xÐt liÖu nguy c¬ g©y ra thiÖt h¹i ®ã cã kh¶ n¨ng chuyÓn
thµnh thiÖt h¹i thùc sù hay kh«ng. Trong tr−êng hîp nµy, Uû ban cã thÓ cßn
ph¶i c¨n cø vµo mét sè yÕu tè kh¸c nh− lµ kh¶ n¨ng xuÊt khÈu cña çc n−íc
xuÊt khÈu chñ yÕu trong hiÖn t¹i vµ t−¬ng lai vµo Céng ®ång…Thêi h¹n ®iÒu
tra kÐo dµi kh«ng qu¸ 9 th¸ng kÓ tõ ngµy Uû ban ra quyÕt ®Þnh tiÕn hµnh ®iÒu
tra. Trong tr−êng hîp cÇn thiÕt thêi h¹n nµy cã thÓ ®−îc gia h¹n mét lÇn kh«ng
qu¸ 2 th¸ng tiÕp theo. Trong thêi h¹n nµy Uû ban ph¶i ®Ö tr×nh mét b¸o ço lªn
Héi ®ång tham vÊn vÒ nh÷ng kÕt qu¶ ®iÒu tra thu thËp ®−îc cïng víi çc kiÕn
nghÞ gi¶i ph¸p ¸p dông.
C¨n cø vµo kÕt qu¶ ®iÒu tra, nÕu Uû ban nhËn thÊy kh«ng cÇn thiÕt ph¶i
¸p dông bÊt kú biÖn ph¸p tù vÖ nµo th× trong vßng 1 th¸ng sau khi göi th«ng
b¸o lªn Héi ®ång tham vÊn, cuéc ®iÒu tra sÏ ®−îc chÊm døt víi mét b¶n t−êng
tr×nh nh÷ng kÕt luËn s¬ bé cña cuéc ®iÒu tra vµ 1 b¶n tãm t¾t çc lý do dÉn ®Õn
kÕt luËn nãi trªn. C¶ 2 v¨n b¶n nµy ph¶i ®−îc c«ng bè trªn C«ng b¸o cña Céng
®ång Ch©u ©u. Cßn nÕu Uû ban nhËn thÊy viÖc ¸p dông çc biÖn ph¸p tù vÖ lµ
cÇn thiÕt th× sÏ ph¶i ®−a ra nh÷ng kiÕn nghÞ yªu cÇu Héi ®ång tham vÊn quyÕt
®Þnh ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ phï hîp. KiÕn nghÞ nµy còng ph¶i ®−îc c«ng bè
trªn C«ng b¸o cïng víi lý do ¸p dông vµ thêi h¹n ¸p dông.
Trong mét sè tr−êng hîp cã thÓ ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ t¹m thêi tr−íc
hoÆc trong khi tiÕn hµnh ®iÒu tra. ViÖc ¸p dông çc biÖn ph¸p tù vÖ tam thêi chØ
®−îc tiÕn hµnh trong nh÷ng tr−êng hîp khÈn cÊp khi mäi sù chËm trÔ ®Òu cã thÓ
dÉn ®Õn thiÖt h¹i khã cã thÓ kh¾c phôc vµ khi Uû ban ®· x¸c ®Þnh mét çch s¬
bé ®−îc r»ng cã nh÷ng b»ng chøng râ rµng chøng tá sù gia t¨ng hµng nhËp khÈu
®· g©y ra hay ®e do¹ g©y ra nh÷ng thiÖt h¹i nghiªm träng. Khi ®ã mét biÖn ph¸p
tù vÖ khÈn cÊp sÏ ®−îc ban hµnh. Thêi gian ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ t¹m thêi
nµy kh«ng ®−îc v−ît qu¸ 200 ngµy. ViÖc ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ tam thêi chØ
®−îc phÐp tiÕn hµnh d−íi h×nh thøc t¨ng thuÕ nhËp khÈu so víi møc hiÖn hµnh
Th¶o
vµ trong chõng mùc mµ çc biÖn ph¸p tù vÖ ®ã cã thÓ ng¨n ngõa hay kh¾c phôc
çc thiÖt h¹i ®· cã. Trong thêi gian ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ t¹m thêi, Uû ban
vÉn ph¶i tiÕp tôc tiÕn hµnh c«ng viÖc ®iÒu tra. Trong qu¸ tr×nh ®iÒu tra nÕu nhËn
thÊy kh«ng tån t¹i thùc sù thiÖt h¹i hay nguy c¬ g©y ra thiÖt h¹i th× çc biÖn
ph¸p tù vÖ t¹m thêi sÏ bÞ b·i bá, møc t¨ng thuÕ nhËp khÈu ®· nép sÏ ®−îc hoµn
tr¶ l¹i ngay sau ®ã cho ng−êi nép thuÕ theo quy ®Þnh cña LuËt thuÕ quan hiÖn
hµnh cña Céng ®ång vµ Quy chÕ sè 2913/92/Héi ®ång bé tr−ëng Ch©u ©u.
2.2.3 ¸¸pp dông vµ thêi h¹n ¸p dông çc biÖn ph¸p tù vÖ
Nh− ®· nãi ë trªn, sau khi tiÕn hµnh ®iÒu tra, Uû ban chØ cã thÓ quyÕt
®Þnh ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ khi ®· x¸c ®Þnh ®Çy ®ñ çc ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó
¸p dông. §iÒu kiÖn thø nhÊt lµ ph¶i cã sù gia t¨ng thùc sù cña mét lo¹i hµng
ho¸ nhËp khÈu vµo Céng ®ång vµ ®iÒu kiÖn thø hai lµ trong hoµn c¶nh gia t¨ng
hµng nhËp khÈu nh− thÕ ®· g©y ra hay ®e däa g©y ra thiÖt h¹i nghiªm träng cho
çc nhµ s¶n xuÊt trong Céng ®ång. Khi ®ã ®Ó b¶o vÖ quyÒn lîi chung cña Céng
®ång, Uû ban theo yªu cÇu cña mét n−íc thµnh viªn hoÆc theo kiÕn nghÞ cña
chÝnh Uû ban cã thÓ tiÕn hµnh biÖn ph¸p tù vÖ d−íi çc h×nh thøc sau:
Thay ®æi thêi h¹n hiÖu lùc cña çc hîp ®ång nhËp khÈu (th−êng lµ rót
ng¾n thêi h¹n hiÖu lùc cña çc hîp ®ång nµy);
TiÕn hµnh cÊp giÊy phÐp nhËp khÈu theo thñ tôc vµ trong giíi h¹n nhÊt
®Þnh;
¸p dông h¹n ng¹ch nhËp khÈu.
Trong tr−êng hîp ¸p dông h¹n ng¹ch nhËp khÈu th× tr−íc hÕt Uû ban cÇn
ph¶i duy tr× trong chõng mùc tèt nhÊt cã thÓ, khèi l−îng trao ®æi th−¬ng m¹i
th«ng th−êng (®ã lµ khèi l−îng trao ®æi diÔn ra trong 3 n¨m gÇn nhÊt trõ tr−êng
hîp ngo¹i lÖ), ph¶i tiÕp tôc thùc hiÖn çc hîp ®ång ®· ®−îc ký kÕt tr−íc khi ¸p
dông h¹n ng¹ch ®ång thêi còng ph¶i tÝnh ®Õn nh÷ng t¸c ®éng nguy h¹i cã thÓ
x¶y ra khi thùc hiÖn biÖn ph¸p h¹n chÕ sè l−îng ®èi víi nhËp khÈu.
Khi ¸p dông h¹n ng¹ch nhËp khÈu nh− lµ mét biÖn ph¸p tù vÖ, Uû ban
ph¶i ®¶m b¶o ®−îc r»ng sè l−îng hµng ho¸ nhËp khÈu kh«ng bÞ gi¶m xuèng
thÊp h¬n møc nhËp khÈu trung b×nh cña 3 n¨m tiªu biÓu ngay tr−íc ®ã theo
nh− sè liÖu thèng kª ®ang cã. L−îng hµng ho¸ nhËp khÈu cã thÓ cho phÐp ë
Th¶o
møc thÊp h¬n chØ khi Uû ban ®−a ra ®−îc nh÷ng gi¶i tr×nh râ rµng lµ mét møc
h¹n chÕ nhËp khÈu thÊp nh− vËy lµ cÇn thiÕt ®Ó ng¨n chÆn hay kh¾c phôc
nh÷ng tæn thÊt nghiªm träng.
Trong tr−êng hîp h¹n ng¹ch ®−îc ph©n bæ gi÷a çc n−íc xuÊt khÈu, viÖc
ph©n bæ nµy sÏ ®−îc tho¶ thuËn víi çc n−íc cung cÊp cã lîi Ých chñ yÕu trong
viÖc xuÊt khÈu çc s¶n phÈm liªn quan vµo Céng ®ång. NÕu kh«ng ¸p dông
®−îc ph−¬ng ph¸p nµy, h¹n ng¹ch sÏ ®−îc ph©n bæ cho çc n−íc cung cÊp cã
lîi Ých chñ yÕu theo thÞ phÇn cña hä tÝnh theo tæng gi¸ trÞ hay sè l−îng s¶n
phÈm ®−îc nhËp khÈu tõ çc n−íc nµy trong mét thêi gian ®¹i diÖn tr−íc ®ã vµ
cã tÝnh ®Õn bÊt cø mét yÕu tè ®Æc biÖt nµo ®· hoÆc cã thÓ ¶nh h−ëng ®Õn viÖc
l−u th«ng çc s¶n phÈm nµy.
Ngoµi ra, c¨n cø vµo çc ®iÒu kiÖn ®Ó ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ nh− ®· nãi
ë trªn, sau khi xem xÐt c©n nh¾c çc gi¶i ph¸p, Uû ban cã thÓ cho phÐp kh«ng
¸p dông hay h¹n chÕ ¸p dông çc biÖn ph¸p tù vÖ t¹i mét hay nhiÒu khu vùc
trong Céng ®ång nÕu Uû ban nhËn thÊy r»ng viÖc ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ ë mét
sè khu vùc th× sÏ ®em l¹i hiÖu qu¶ h¬n lµ ¸p dông cho toµn Céng ®ång. Trong
tr−êng hîp nµy çc biÖn ph¸p ®−îc ¸p dông sÏ ph¶i lµ çc biÖn ph¸p t¹m thêi vµ
ph¶i gi¶m thiÓu nguy c¬ g©y rèi lo¹n cho ho¹t ®éng cña thÞ tr−êng néi ®Þa.
Çc biÖn ph¸p tù vÖ sÏ kh«ng ®−îc ¸p dông chèng l¹i hµng ho¸ cã xuÊt
xø tõ mét n−íc ®ang ph¸t triÓn lµ thµnh viªn cña WTO nÕu thÞ phÇn hµng ho¸
cã liªn quan ®−îc nhËp khÈu vµo Céng ®ång tõ n−íc nµy kh«ng v−ît qu¸ 3%
víi ®iÒu kiÖn lµ tæng sè thÞ phÇn nhËp khÈu tõ çc n−íc thµnh viªn WTO ®ang
ph¸t triÓn kh«ng v−ît qu¸ 9% tæng kim ng¹ch nhËp khÈu cña hµng ho¸ liªn
quan vµo Céng ®ång.
Çc biÖn ph¸p tù vÖ chØ ®−îc ¸p dông trong thêi h¹n cÇn thiÕt ®Ó ng¨n
chÆn hay kh¾c phôc nh÷ng tæn h¹i nghiªm träng vµ t¹o ®iÒu kiÖn ®iÒu chØnh
çc ngµnh s¶n xuÊt trong Céng ®ång. Thêi h¹n nµy vÒ nguyªn t¾c lµ kh«ng
®−îc v−ît qu¸ 4 n¨m kÓ c¶ thêi gian ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ t¹m thêi. Tuy
nhiªn thêi gian nµy cã thÓ ®−îc kÐo dµi thªm nÕu Uû ban x¸c ®Þnh r»ng sù kÐo
dµi thêi h¹n ¸p dông nµy lµ cÇn thiÕt ®Ó ng¨n ngõa hay söa ch÷a çc tæn h¹i
Th¶o
nghiªm träng vµ cã chøng cø r»ng çc nhµ s¶n xuÊt trong Céng ®ång ®ang tiÕn
hµnh nh÷ng ®iÒu chØnh. Çc biÖn ph¸p sö dông trong thêi gian gia h¹n thªm
còng ph¶i tu©n theo nh÷ng ®iÒu kiÖn vµ thñ tôc gièng nh− biÖn ph¸p tr−íc ®ã.
Trong tr−êng hîp thêi h¹n ¸p dông mét biÖn ph¸p tù vÖ v−ît qu¸ 1 n¨m nh»m
t¹o ®iÒu kiÖn cho sù ®iÒu chØnh th× Uû ban ph¶i tiÕn hµnh tõng b−íc níi láng
biÖn ph¸p nµy trong kho¶ng thêi gian ¸p dông, bao gåm c¶ thêi gian gia h¹n
thªm. Tæng thêi gian ¸p dông 1 biÖn ph¸p tù vÖ kÓ c¶ thêi gian ¸p dông biÖn
ph¸p tù vÖ t¹m thêi bao gåm c¶ thêi gian ¸p dông ban ®Çu vµ thêi gian gia h¹n
thªm trong mäi tr−êng hîp kh«ng ®−îc v−ît qu¸ 8 n¨m.
Tr−êng hîp thêi h¹n ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ v−ît qu¸ 3 n¨m, Uû ban
ph¶i tiÕn hµnh çc buæi tham vÊn, chËm nhÊt lµ vµo gi÷a kho¶ng thêi gian ¸p
dông biÖn ph¸p tù vÖ nµy nh»m môc ®Ých lµ xem xÐt hiÖu qu¶ cña viÖc ¸p dông
biÖn ph¸p nµy, xem xÐt xem liÖu cã nªn ®Èy nhanh tèc ®é tù do hãa hay kh«ng
vµ nh»m x¸c ®Þnh xem cã cÇn thiÕt tiÕp tôc duy tr× biÖn ph¸p nµy hay kh«ng.
C¨n cø vµo kÕt qu¶ cña çc buæi tham vÊn nµy, Uû ban sÏ xem xÐt vÒ viÖc bæ
sung, tiÕp tôc duy tr× hay huû bá çc biÖn ph¸p nµy.
Kh«ng mét biÖn ph¸p míi nµo sÏ ®−îc ¸p dông l¹i cho viÖc nhËp khÈu
mét s¶n phÈm ®· bÞ ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ nµy trong kho¶ng thêi gian mµ biÖn
ph¸p tù vÖ ®ã ®· ®−îc ¸p dông tr−íc ®©y. Thêi gian nµy kh«ng thÓ nhá h¬n 2
n¨m, tuy nhiªn cã thÓ ¸p dông l¹i 1 biÖn ph¸p tù vÖ ®èi víi viÖc nhËp khÈu mét
s¶n phÈm trong kho¶ng thêi gian lµ 180 ngµy hoÆc Ýt h¬n nÕu Ýt nhÊt lµ mét n¨m
®· tr«i qua kÓ tõ khi biÖn ph¸p tù vÖ ®ã ®−îc ¸p dông cho viÖc nhËp khÈu s¶n
phÈm ®ã vµ biÖn ph¸p tù vÖ nµy ch−a ®−îc ¸p dông h¬n 2 lÇn cho cïng mét s¶n
phÈm trong vßng 5 n¨m ngay tr−íc khi ¸p dông biÖn ph¸p nµy.
biÖnn ph¸p tù vÖ ë EU
2.2.4. Thùc tÕ mét sè tr−êng hîp ¸p dông biÖ
VÒ thùc tiÔn ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ ë Liªn minh Ch©u ©u th× nh− phÇn
trªn chóng ta ®· nghiªn cøu, EU th−êng sö dông biÖn ph¸p h¹n ng¹ch khi ph¶i
¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ theo quy ®Þnh t¹i ®iÒu XIX- GATT 1994 vµ rÊt Ýt khi
sö dông ®Õn biÖn ph¸p thuÕ quan. Nhê cã mét quy chÕ nhËp khÈu kh¸ chÆt chÏ
nªn viÖc qu¶n lý hµng nhËp khÈu cña EU t−¬ng ®èi tèt. Hµng ho¸ cña nhiÒu
Th¶o
n−íc ®· vµ ®ang ph¸t triÓn nhËp khÈu vµo EU bÞ rµng buéc bëi nhiÒu hiÖp ®Þnh
th−¬ng m¹i kh¸c nhau, nhiÒu hµng rµo thuÕ quan vµ phi thuÕ quan nh− çc quy
®Þnh, quy chÕ, tiªu chuÈn còng nh− çc yªu cÇu cña thÞ tr−êng nµy vÒ chÊt
l−îng, vÖ sinh thùc phÈm, an toµn vµ m«i tr−êng…Nhê ®ã rÊt Ýt khi EU ph¶i
viÖn dÉn ®Õn ®iÒu XIX- GATT, HiÖp ®Þnh vÒ çc biÖn ph¸p tù vÖ nãi chung vµ
Quy chÕ vÒ çc biÖn ph¸p tù vÖ cña EU nãi riªng. Tuy kh«ng th−êng xuyªn sö
dông ®Õn çc biÖn ph¸p tù vÖ nh−ng kh«ng ph¶i lµ EU kh«ng bao giê viÖn dÉn
çc quy ®Þnh liªn quan ®Õn çc biÖn ph¸p nµy.
Vµo th¸ng 10 n¨m 1999, çc nhµ s¶n xuÊt r−îu cña Céng ®ång Ch©u ©u
®· cã ®¬n kiÖn vÒ viÖc gia t¨ng nhËp khÈu r−îu tõ çc n−íc ngoµi Céng ®ång
lªn Uû ban Ch©u ©u yªu cÇu ®iÒu tra vµ ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ ®èi víi mÆt
hµng r−îu nhËp khÈu. Trong ®¬n kiÖn, çc nhµ s¶n xuÊt r−îu cña Ph¸p ®· ®−a
ra b»ng chøng chøng minh cã sù gia t¨ng nhËp khÈu vµ nªu çc ¶nh h−ëng mµ
viÖc nhËp khÈu nµy ®· g©y ra: “ViÖc nhËp khÈu ®−îc thùc hiÖn trong nh÷ng
®iÒu kiÖn mµ çc nhµ m¸y s¶n xuÊt r−îu ®· buéc ph¶i ®ãng cöa”. §¬n kiÖn
®−îc nép lªn Uû ban Ch©u ©u. Çc c¬ quan chøc n¨ng cña Uû ban ®· tiÕn hµnh
®iÒu tra vÒ ®¬n kiÖn. Lóc ®Çu Uû ban nhËn ®Þnh lµ thùc sù cã thiÖt h¹i g©y ra
cho ngµnh s¶n xuÊt trong n−íc vµ quyÕt ®Þnh më cuéc ®iÒu tra chÝnh thøc.
QuyÕt ®Þnh ®iÒu tra vÒ viÖc nhËp khÈu r−îu ®−îc th«ng b¸o cho WTO vµ tÊt c¶
çc bªn cã liªn quan ®ång thêi còng ®−îc c«ng bè chÝnh thøc trªn C«ng b¸o
cña Céng ®ång Ch©u ©u. Ngay sau khi quyÕt ®Þnh ®iÒu tra ®Ó ¸p dông biÖn
ph¸p tù vÖ ®−îc c«ng bè tÊt c¶ çc n−íc cã lîi Ých chñ yÕu trong viÖc xuÊt
khÈu r−îu vµo EU ®· kiÖn l¹i Uû ban Ch©u ©u trªn c¬ së lËp luËn r»ng viÖc gia
t¨ng nhËp khÈu lµ hÖ qu¶ tÊt yÕu cña çc nh−îng bé kinh tÕ mµ EU ®· tham
gia. Uû ban ®· ph¶i tiÕn hµnh tæ chøc çc buæi trao ®æi to¹ ®µm, chÊt vÊn c«ng
khai gi÷a çc n−íc xuÊt khÈu vµ çc nhµ s¶n xuÊt r−îu cña Céng ®ång ®Ó lµm
s¸ng tá çc vÊn ®Ò ®iÒu tra. Sau gÇn 6 th¸ng ®iÒu tra, cuèi cïng Uû ban nhËn
®Þnh r»ng çc nhµ s¶n xuÊt trong Céng ®ång kiÖn kh«ng ph¶i chØ v× sù gia t¨ng
nhËp khÈu g©y tæn h¹i ®Õn s¶n xuÊt r−îu néi ®Þa mµ cßn cã nh÷ng nguyªn
nh©n kh¸c nh− lµ sù sôt gi¶m cña s¶n l−îng nho lµ nguyªn liÖu lµm r−îu chñ
Th¶o
yÕu, sù c¹nh tranh cña r−îu tæng hîp…nªn kÕt luËn lµ kh«ng cã thiÖt h¹i thùc
sù g©y ra cho çc nhµ s¶n xuÊt cña Céng ®ång do viÖc gia t¨ng r−îu nhËp khÈu
còng nh− do çc ¶nh h−ëng cña viÖc nhËp khÈu r−îu ®ã g©y ra. Uû ban ®· ra
quyÕt ®Þnh cuèi cïng lµ kh«ng ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ nh−ng thiÕt lËp mét chÕ
®é kiÓm so¸t, gi¸m s¸t nhËp khÈu r−îu chÆt chÏ h¬n th«ng qua c¬ chÕ cÊp giÊy
phÐp nhËp khÈu kh«ng tù ®éng. KÓ tõ thêi ®iÓm ®ã çc doanh nghiÖp muèn
nhËp khÈu r−îu th× ph¶i xin giÊy phÐp nhËp khÈu cña c¬ quan cã thÈm quyÒn.
Vµ mét vô gÇn ®©y nhÊt lµ ngay sau khi Mü tuyªn bè ¸p dông biÖn ph¸p
tù vÖ d−íi h×nh thøc t¨ng thuÕ quan ®èi víi çc s¶n phÈm thÐp nhËp khÈu cã
hiÖu lùc tõ 20/3/2002 th× EU liÒn ngay sau ®ã còng ®· tuyªn bè ¸p dông biÖn
ph¸p tù vÖ t¹m thêi d−íi h×nh thøc t¨ng thuÕ nhËp khÈu ®èi víi çc s¶n phÈm
thÐp nhËp khÈu vµo Céng ®ång Ch©u ©u kÓ tõ 3/4/2002. Lý do chÝnh ®Ó lý gi¶i
cho hµnh ®éng nµy ®−îc Uû ban Ch©u ©u ®−a ra lµ: EU lµ mét trong sè çc
khu vùc nhËp khÈu nhiÒu thÐp nhÊt trªn thÕ giíi. N¨m ngo¸i EU ®· nhËp khÈu
kho¶ng 26,6 triÖu tÊn thÐp vµ çc s¶n phÈm thÐp. ViÖc Mü quyÕt ®Þnh t¨ng
thuÕ nhËp khÈu thÐp khiÕn EU lo ng¹i r»ng çc nhµ s¶n xuÊt thÐp n−íc ngoµi
kh«ng xuÊt khÈu ®−îc sang Mü sÏ b¸n rÎ, b¸n ph¸ gi¸ çc s¶n phÈm thÐp cña
hä vµo thÞ tr−êng EU. Do vËy ®Ó ng¨n chÆn çc s¶n phÈm thÐp n−íc ngoµi
nhËp khÈu å ¹t vµo thÞ tr−êng EU vµ ®Ó phßng ngõa nguy c¬ ®e do¹ g©y ra
thiÖt h¹i nghiªm träng cho ngµnh c«ng nghiÖp thÐp cña Céng ®ång, Uû ban
Ch©u ©u ®· chÝnh thøc ra quyÕt ®Þnh ¸p dông biÖn ph¸p t¨ng thuÕ nhËp khÈu
t¹m thêi lªn tõ møc 14,9% ®Õn 26% ®èi víi 15 lo¹i s¶n phÈm thÐp nhËp khÈu
vµo EU1. Møc thuÕ míi nµy sÏ b¾t ®Çu cã hiÖu lùc tõ ngµy 3/4/2002 vµ cã thÓ
sÏ ®−îc th«ng qua chÝnh thøc sau 6 th¸ng ¸p dông t¹m thêi. Tuy nhiªn çc
n−íc ®ang ph¸t triÓn sÏ kh«ng ph¶i chÞu ¸p dông çc biÖn ph¸p nµy mµ chØ liªn
quan ®Õn mét sè n−íc xuÊt khÈu thÐp cã lîi Ých cung cÊp chñ yÕu ®èi víi EU.
QuyÕt ®Þnh nµy cña EU ®· vÊp ph¶i sù ph¶n øng gay g¾t cña Mü. PhÝa
Mü ®· göi ®¬n kiÖn EU lªn C¬ quan gi¶i quyÕt tranh chÊp cña WTO. Theo Mü
viÖc ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ cña EU ®èi víi mét sè s¶n phÈm thÐp nhËp khÈu
1
Liªn minh Ch©u ©u(EU) sÏ ®¸nh thuÕ tõ 14,9-26% ®èi víi thÐp nhËp khÈu, Theo tin Chµo buæi s¸ng, ngµy 26/3/2002
Th¶o
lµ kh«ng phï hîp víi çc cam kÕt vµ quy ®Þnh cña GATT 1994 vµ cña HiÖp
®Þnh vÒ çc biÖn ph¸p tù vÖ. PhÝa Mü ®· yªu cÇu EU tiÕn hµnh çc buæi to¹
®µm chÊt vÊn c«ng khai ®Ó th¶o luËn vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy. Tuy nhiªn kÕt
qu¶ kh«ng ®−îc kh¶ quan cho l¾m. EU còng nh− Mü ®Òu cè g¾ng b¶o vÖ vµ
gi÷ v÷ng lËp tr−êng quan ®iÓm cña m×nh. Vµ cho ®Õn nay cuéc chiÕn th−¬ng
m¹i vÒ thuÕ thÐp gi÷a Mü- EU vµ çc n−íc kh¸c trªn thÕ giíi ®· vµ ®ang trë
thµnh mét vÊn ®Ò nãng báng trong vßng ®µm ph¸n th−¬ng m¹i cña WTO tæ
chøc t¹i Doha (Qata) trong n¨m 2003 nµy1.
2.3. Thùc tiÔn sö dông çc biÖn ph¸p tù vÖ ë Trung Quèc vµ NhËt
2.3.1 Kh¸i qu¸t vÒ chÝnh s¸ch Tù vÖ th−¬ng m¹i cña Trung Quèc
Trung quèc ®ang tiÕn hµnh c¶i çch toµn diÖn nÒn kinh tÕ cña m×nh kÓ
tõ khi thùc hiÖn chÝnh s¸ch héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. N¨m 2001 Trung quèc
chÝnh thøc trë thµnh thµnh viªn cña Tæ chøc th−¬ng m¹i thÕ giíi (WTO). §©y
thùc sù lµ b−íc tiÕn lín trong ®−êng lèi ®èi ngo¹i cña Trung Quèc. ViÖc chÝnh
thøc tham gia vµo WTO sÏ ®em l¹i cho Trung Quèc nhiÒu lîi Ých to lín nh−ng
®ång thêi còng ®Æt ra kh«ng Ýt çc vÊn ®Ò vµ th¸ch thøc cÇn gi¶i quyÕt. Khi gia
nhËp WTO ®ång nghÜa víi viÖc Trung quèc ph¶i tu©n thñ vµ thùc thi ®Çy ®ñ
çc quy t¾c, cam kÕt vÒ tù do ho¸ th−¬ng m¹i cña tæ chøc nµy. Trung quèc sÏ
ph¶i tiÕn hµnh më cöa h¬n n÷a, c¶i çch vµ hoµn thiÖn hÖ thèng luËt ph¸p h¬n
n÷a cho phï hîp víi çc quy ®Þnh vµ tinh thÇn chung cña WTO. Mét trong sè
nh÷ng c¶i çch thay ®æi ®ã lµ viÖc ban hµnh ra çc quy t¾c tù vÖ th−¬ng m¹i
nh»m môc ®Ých b¶o vÖ çc ngµnh s¶n xuÊt trong n−íc tr−íc nh÷ng thiÖt h¹i
hay nguy c¬ thiÖt h¹i nghiªm träng do sù c¹nh tranh cña hµng ho¸ nhËp khÈu
g©y ra trong bèi c¶nh tù do ho¸ th−¬ng m¹i theo khu«n khæ cña WTO.
Nh×n chung çc quy t¾c tù vÖ th−¬ng m¹i cña Trung Quèc ®· ph¶n ¸nh
®−îc hÇu hÕt nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n cña GATT vµ t−¬ng ®èi phï hîp víi
HiÖp ®Þnh vÒ çc biÖn ph¸p tù vÖ cña WTO. Thùc tÕ tõ n¨m 1994 Trung Quèc
®· b¾t ®Çu h−íng ®Õn hµnh ®éng tù vÖ th−¬ng m¹i trªn b×nh diÖn quèc tÕ
nh−ng ch−a bao giê Ên ®Þnh thñ tôc tiÕn hµnh còng nh− çc biÖn ph¸p tù vÖ cô
1
“ChiÕn tranh ThÐp”: Mü c¨ng th¼ng chê EU tr¶ ®òa, Thêi b¸o Kinh tÕ ViÖt Nam, sè ra ngµy 20/3/2002
Th¶o
thÓ. V× kh«ng cã chÕ ®é tù vÖ th−¬ng m¹i cô thÓ tr−íc khi gia nhËp WTO
ChÝnh phñ Trung Quèc ®· gÆp kh«ng Ýt khã kh¨n trong viÖc ®èi phã víi çc
t×nh huèng th−¬ng m¹i bÊt th−êng vµ ph¶n øng l¹i hµnh ®éng tù vÖ cña mét
quèc gia kh¸c chèng l¹i çc nhµ xuÊt khÈu Trung Quèc. ChÝnh v× thÕ tiÕp theo
viÖc ban hµnh çc quy ®Þnh vÒ chèng b¸n ph¸ gi¸ vµ chèng trî cÊp vµo n¨m
1997, do ¸p lùc ph¶i c¶i tæ vµ thùc thi hÖ thèng luËt lÖ th−¬ng m¹i míi sau khi
gia nhËp WTO vµ yªu cÇu thùc tiÔn ®Æt ra, ChÝnh phñ Trung Quèc ®· chÝnh
thøc c«ng bè ¸p dông çc quy t¾c tù vÖ th−¬ng m¹i cã hiÖu lùc tõ 1/1/20021.
Quy t¾c chung vÒ tù vÖ th−¬ng m¹i cña Trung Quèc ®−îc ban hµnh trªn c¬
së cña LuËt ngo¹i th−¬ng Trung Quèc bao gåm 35 ®iÒu ®−îc chia thµnh 5
ch−¬ng. D−íi ®©y chóng ta sÏ ®i s¬ l−îc mét sè néi dung c¬ b¶n cña Quy t¾c nµy.
2.3.1.1 §iÒu kiÖn ®Ó tiÕn hµnh ®iÒu tra ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ.
ViÖc ®iÒu tra ®Ó ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ sÏ chØ ®−îc tiÕn hµnh trong
tr−êng hîp mét s¶n phÈm ®−îc nhËp khÈu víi sè l−îng t¨ng ®ét biÕn vµ trong
®iÒu kiÖn gia t¨ng hµng nhËp khÈu nh− thÕ sÏ g©y ra hay ®e däa g©y ra mét
thiÖt h¹i nghiªm träng cho ngµnh s¶n xuÊt s¶n phÈm t−¬ng tù hay s¶n phÈm
c¹nh tranh trùc tiÕp cña Trung Quèc. Uû ban kinh tÕ vµ th−¬ng m¹i nhµ n−íc
Trung Quèc, d−íi ®©y gäi t¾t lµ SETC (State Economy and Trade Committee)
sÏ chÞu tr¸ch nhiÖm x¸c ®Þnh sù tån t¹i vµ tÝnh ch©n thùc cña çc ®iÒu kiÖn nãi
trªn th«ng qua viÖc xem xÐt mét sè yÕu tè nh−: tèc ®é gia t¨ng hµng nhËp
khÈu, møc t¨ng cña chóng vÒ mÆt tuyÖt ®èi vµ t−¬ng ®èi, thÞ phÇn néi ®Þa mµ
hµng nhËp khÈu chiÕm gi÷, ¶nh h−ëng cña hµng nhËp khÈu ®Õn ngµnh s¶n xuÊt
néi ®Þa vµ mét sè yÕu tè kh¸c…vv
2.3.1.2 §iÒu tra ®Ó x¸c ®Þnh sù tån t¹i cña thiÖt h¹i
Bé ngo¹i th−¬ng vµ hîp t¸c kinh tÕ cña Trung Quèc, d−íi ®©y gäi t¾t lµ
MOFTEC (Ministry of Foreign Trade and Economy Cooperation) phèi hîp víi
SETC sÏ chÞu tr¸ch nhiÖm ®iÒu tra x¸c ®Þnh thiÖt h¹i vµ ®−a ra çc gi¶i ph¸p
quyÕt ®Þnh cuèi cïng. Qu¸ tr×nh ®iÒu tra ®−îc b¾t ®Çu b»ng mét ®¬n kiÕn nghÞ
(vneconomy.com.vn)
1
Tù vÖ vµ tr¶ ®òa trong th−¬ng m¹i- ViÖt Nam cã thÓ häc kinh nghiÖm cña Trung Quèc, Thêi b¸o Kinh tÕ ViÖt Nam, sè ra
ngµy 22/7/2002
Th¶o
göi kÌm çc giÊy tê liªn quan yªu cÇu ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ do mét thÓ nh©n,
ph¸p nh©n hay mét tæ chøc cã liªn quan ®Õn ngµnh s¶n xuÊt trong n−íc ®Ö tr×nh
lªn MOFTEC. Trong hå s¬ kiÕn nghÞ ®ã ph¶i bao gåm çc th«ng tin vÒ ng−êi ®Ö
®¬n, lo¹i hµng ho¸ nhËp khÈu cÇn ®iÒu tra, ngµnh s¶n xuÊt néi ®Þa bÞ ¶nh h−ëng,
m« t¶ thiÖt h¹i, mèi quan hÖ nh©n qu¶ gi÷a gia t¨ng nhËp khÈu vµ thiÖt h¹i vµ
mét sè biÖn ph¸p kh¾c phôc hoÆc kÕ ho¹ch ®iÒu chØnh cña ngµnh s¶n xuÊt ®ã.
Trong thêi h¹n 60 ngµy kÓ tõ ngµy nhËn ®¬n kiÕn nghÞ yªu cÇu ¸p dông biÖn
ph¸p tù vÖ MOFTEC ph¶i xem xÐt vµ ®−a ra quyÕt ®Þnh cã tiÕn hµnh ®iÒu tra
hay kh«ng. Ngoµi ra nÕu kh«ng cã ®¬n kiÕn nghÞ nh−ng MOFTEC nhËn thÊy cã
®Çy ®ñ b»ng chøng chøng tá sù tån t¹i cña thiÖt h¹i ®èi víi ngµnh s¶n xuÊt trong
n−íc do sù gia t¨ng cña hµng nhËp khÈu th× còng cã thÓ tù quyÕt ®Þnh tiÕn hµnh
®iÒu tra. NÕu MOFTEC quyÕt ®Þnh kh«ng tiÕn hµnh ®iÒu tra th× ph¶i th«ng b¸o
cho ng−êi ®−a ®¬n kiÕn nghÞ vµ nªu râ lý do. Trong tr−êng hîp ng−îc l¹i, quyÕt
®Þnh tiÕn hµnh ®iÒu tra sÏ ®−îc c«ng bè trªn C«ng b¸o vµ MOFTEC ph¶i th«ng
b¸o vÒ quyÕt ®Þnh nµy ®Õn Uû ban vÒ çc biÖn ph¸p tù vÖ cña WTO trong thêi
h¹n 7 ngµy lµm viÖc ngay sau khi ®−a ra quyÕt ®Þnh.
Cuéc ®iÒu tra sÏ ®−îc SETC vµ MOFTEC tiÕn hµnh d−íi çc h×nh thøc
nh− sö dông çc b¶ng c©u hái, lÊy mÉu ®iÒu tra, tæ chøc çc buæi täa ®µm, chÊt
vÊn c«ng khai, tiÕn hµnh viÖc ®¸nh gi¸ kü thuËt vµ kiÓm tra çc yÕu tè ®−îc nªu
trong hå s¬ kiÕn nghÞ… Çc bªn liªn quan ®Õn vô viÖc cã quyÒn tham gia ®ãng
gãp ý kiÕn, tr×nh bµy quan ®iÓm hay ®−a ra çc b»ng chøng kh¸c cã liªn quan.
Trong qu¸ tr×nh ®iÒu tra, MOFTEC ph¶i c«ng bè mét b¶n ph©n tÝch chi
tiÕt vÒ çc t×nh huèng ®iÒu tra vµ çc nh©n tè liªn quan. §èi víi mét sè th«ng
tin mËt mµ ng−êi cung cÊp kh«ng muèn tiÕt lé th× MOFTEC sÏ kh«ng ®−îc
c«ng bè mµ chØ ®−a ra mét b¶n tãm t¾t kh«ng bÝ mËt nh÷ng th«ng tin nµy. Dùa
trªn çc b»ng chøng thu thËp ®−îc vµ çc sù kiÖn kh¸ch quan, MOFTEC vµ
SETC cßn ph¶i x¸c ®Þnh liÖu cã tån t¹i mèi quan hÖ nh©n qu¶ gi÷a viÖc gia
t¨ng nhËp khÈu víi thiÖt h¹i g©y ra cho ngµnh s¶n xuÊt trong n−íc hay kh«ng.
Trªn c¬ së ®ã mét quyÕt ®Þnh s¬ bé sÏ ®−îc MOFTEC vµ SETC thèng nhÊt ®−a
ra. Sau khi hoµn tÊt mäi thñ tôc ®iÒu tra, víi nh÷ng nhËn ®Þnh chÝnh x¸c vÒ vô
Th¶o
viÖc, MOFTEC vµ SETC sÏ cïng nhau ®−a ra mét quyÕt ®Þnh cuèi cïng vÒ viÖc
cã ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ hay kh«ng. QuyÕt ®Þnh nµy sÏ ®−îc c«ng bè trªn
C«ng b¸o cña Trung Quèc.
2.3.1.3 ¸p dông çc biÖn ph¸p tù vÖ

Ngay trong qu¸ tr×nh ®iÒu tra nÕu nhËn thÊy cã ®Çy ®ñ b»ng chøng
chøng tá sù gia t¨ng cña hµng nhËp khÈu ®ang g©y ra cho ngµnh s¶n xuÊt trong
n−íc nh÷ng thiÖt h¹i khã cã thÓ kh¾c phôc nÕu kh«ng ¸p dông ngay çc biÖn
ph¸p tù vÖ th× MOFTEC vµ SETC cã thÓ ra quyÕt ®Þnh ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ
t¹m thêi d−íi h×nh thøc t¨ng thuÕ quan nhËp khÈu. Khi ®ã MOFTEC sÏ ph¶i ®Ö
tr×nh yªu cÇu ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ t¹m thêi lªn Uû ban ThuÕ trùc thuéc Héi
®ång Nhµ n−íc Trung Quèc. Uû ban nµy sÏ ®−a ra quyÕt ®Þnh chÊp thuËn hay
kh«ng. Møc thuÕ nhËp khÈu míi sÏ cã hiÖu lùc kÓ tõ ngµy cã quyÕt ®Þnh chÊp
thuËn cña Uû ban ThuÕ, vµ tr−íc khi ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ t¹m thêi
MOFTEC ph¶i th«ng b¸o cho Uû ban vÒ çc biÖn ph¸p tù vÖ cña WTO çc
th«ng tin liªn quan. Thêi h¹n ¸p dông mét biÖn ph¸p tù vÖ t¹m thêi sÏ kh«ng
®−îc v−ît qu¸ 200 ngµy kÓ tõ ngµy ra th«ng b¸o ¸p dông cña MOFTEC. Sau
khi kÕt thóc qu¸ tr×nh ®iÒu tra nÕu kÕt luËn cuèi cïng cho thÊy sù tån t¹i cña
viÖc gia t¨ng hµng nhËp khÈu vµ thiÖt h¹i nghiªm träng g©y ra cho ngµnh s¶n
xuÊt trong n−íc th× çc biÖn ph¸p tù vÖ chÝnh thøc sÏ ®−îc ¸p dông.
H×nh thøc cña çc biÖn ph¸p tù vÖ cã thÓ d−íi d¹ng t¨ng thuÕ nhËp khÈu
hay ¸p dông h¹n chÕ sè l−îng… NÕu biÖn ph¸p tù vÖ ®−îc ¸p dông d−íi h×nh
thøc t¨ng thuÕ nhËp khÈu th× MOFTEC ph¶i th«ng b¸o lªn Uû ban ThuÕ trùc
thuéc Héi ®ång nhµ n−íc ®Ó Uû ban nµy ra quyÕt ®Þnh thi hµnh. Cßn nÕu biÖn
ph¸p tù vÖ ®−îc ¸p dông d−íi h×nh thøc h¹n chÕ sè l−îng th× quyÕt ®Þnh thi
hµnh sÏ do chÝnh MOFTEC ®−a ra.
Trong tr−êng hîp ¸p dông h¹n ng¹ch nhËp khÈu th× l−îng hµng ho¸
nhËp khÈu theo h¹n ng¹ch sÏ kh«ng ®−îc thÊp h¬n l−îng hµng ho¸ nhËp khÈu
trung b×nh trong 3 n¨m ®¹i diÖn tr−íc ®ã trõ khi chøng minh ®−îc r»ng cÇn
ph¶i h¹n chÕ h¬n n÷a ®Ó ng¨n chÆn hay kh¾c phôc thiÖt h¹i nghiªm träng. Vµ
Th¶o
nÕu cÇn thiÕt ph¶i ph©n bæ h¹n ng¹ch gi÷a çc n−íc xuÊt khÈu th× MOFTEC cã
thÓ tiÕn hµnh tham vÊn víi nh÷ng n−íc nµy ®Ó tho¶ thuËn mét møc ph©n bæ
hîp lý. Çc biÖn ph¸p tù vÖ sÏ ®−îc ¸p dông ®èi víi hµng ho¸ nhËp khÈu tõ bÊt
kú nguån nµo vµ trong giíi h¹n cÇn thiÕt ®Ó ng¨n ngõa hay kh¾c phôc thiÖt h¹i
vµ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc ®iÒu chØnh cña ngµnh s¶n xuÊt néi ®Þa.
2.3.1.4 Thêi h¹n ¸p dông vµ thñ tôc rµ so¸t çc biÖn ph¸p tù vÖ.
Thêi h¹n ¸p dông mét biÖn ph¸p tù vÖ kh«ng ®−îc v−ît qu¸ 4 n¨m. Thêi
h¹n nµy cã thÓ ®−îc kÐo dµi thªm nÕu tho¶ m·n bèn ®iÒu kiÖn sau:
- BiÖn ph¸p ®ang ¸p dông vÉn tiÕp tôc cÇn thiÕt cho viÖc ng¨n ngõa hay kh¾c
phôc thiÖt h¹i.
- Cã b»ng chøng chøng minh r»ng ngµnh s¶n xuÊt trong n−íc ®ang xóc tiÕn
nh÷ng ®iÒu chØnh cÇn thiÕt.
- ®· hoµn thµnh çc nghÜa vô th«ng b¸o vµ tham vÊn víi Uû ban vÒ çc biÖn
ph¸p tù vÖ cña WTO vµ çc n−íc cã liªn quan.
- BiÖn ph¸p tù vÖ ®−îc ¸p dông trong thêi gian gia h¹n thªm kh«ng ®−îc h¹n
chÕ h¬n so víi biÖn ph¸p tù vÖ ban ®Çu.
Trong mäi tr−êng hîp tæng thêi gian ¸p dông mét biÖn ph¸p tù vÖ kh«ng
®−îc v−ît qu¸ 8 n¨m.
NÕu thêi gian ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ v−ît qu¸ 1 n¨m th× nã sÏ ®−îc níi
láng tõng b−íc trong kho¶ng thêi gian ¸p dông. NÕu thêi gian ¸p dông v−ît qu¸
3 n¨m, MOFTEC phèi hîp víi SETC sÏ tiÕn hµnh rµ so¸t l¹i vµo gi÷a kho¶ng
thêi gian ¸p dông. Trªn c¬ së nh÷ng kÕt qu¶ rµ so¸t, nÕu biÖn ph¸p tù vÖ ¸p
dông d−íi h×nh thøc t¨ng thuÕ nhËp khÈu, MOFTEC sÏ ®Ò xuÊt víi Uû ban ThuÕ
nh÷ng ®Ò nghÞ vÒ viÖc duy tr×, b·i bá hay ®Èy nhanh tèc ®é tù do ho¸ møc thuÕ
nhËp khÈu ®ang ¸p dông. Cßn nÕu biÖn ph¸p tù vÖ ®−îc ¸p dông d−íi h×nh thøc
h¹n chÕ sè l−îng hay mét h×nh thøc kh¸c th× chÝnh MOFTEC sÏ quyÕt ®Þnh viÖc
duy tr×, b·i bá hay ®Èy nhanh tèc ®é tù do ho¸ møc ®é h¹n chÕ nµy.
Ngoµi ra trong Quy t¾c vÒ çc biÖn ph¸p tù vÖ th−¬ng m¹i cña Trung
Quèc còng nªu râ r»ng trong tr−êng hîp mét n−íc hay mét khu vùc ¸p dông
çc biÖn ph¸p tù vÖ mét çch ph©n biÖt ®èi xö chèng l¹i hµng ho¸ xuÊt khÈu
cña Trung Quèc th× tuú thuéc vµo nh÷ng hoµn c¶nh cô thÓ mµ Trung Quèc cã
thÓ ¸p dông çc biÖn ph¸p tr¶ ®òa ®èi víi çc n−íc nµy. MOFTEC sÏ chÞu
Th¶o
tr¸ch nhiÖm trong viÖc tham vÊn, th«ng b¸o vµ gi¶i quyÕt çc tranh chÊp víi
çc ®èi t¸c bªn ngoµi.
2.3.2 Kh¸i qu¸t vÒ ChÝnh s¸ch tù vÖ cña NhËt B¶n.

ë NhËt, vÊn ®Ò vÒ tù vÖ th−¬ng m¹i kh«ng ph¶i lµ mét vÊn ®Ò míi mÎ.
NhËt còng ®· ®Ò cËp ®Õn çc ®iÒu kiÖn, thñ tôc, tr×nh tù, çch thøc ¸p dông çc
biÖn ph¸p khÈn cÊp trong tr−êng hîp hµng ho¸ nhËp khÈu gia t¨ng g©y thiÖt h¹i
cho s¶n xuÊt néi ®Þa trong mét sè S¾c lÖnh vµ Quy t¾c cã liªn quan ®Õn hµng
nhËp khÈu. Tuy nhiªn ë NhËt cho ®Õn nay vÉn ch−a cã mét v¨n b¶n thèng nhÊt
®iÒu chØnh viÖc ¸p dông çc biÖn ph¸p tù vÖ mét çch ®ång bé. Cô thÓ ë ®©y
chóng ta sÏ nghiªn cøu hai lo¹i v¨n b¶n chñ yÕu ®iÒu chØnh viÖc ¸p dông çc
biÖn ph¸p tù vÖ cña NhËt ®ã lµ Quy t¾c vÒ nh÷ng biÖn ph¸p khÈn cÊp khi cã sù
gia t¨ng hµng nhËp khÈu vµ S¾c lÖnh liªn bé vÒ thuÕ nhËp khÈu ®Æc biÖt ¸p
dông cho hµng ho¸ nhËp khÈu qu¸ møc vµo NhËt. Còng gièng nh− quy ®Þnh
chung cña WTO vÒ çc biÖn ph¸p tù vÖ, ë NhËt cã thÓ ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ
d−íi hai h×nh thøc: sö dông h¹n ng¹ch nhËp khÈu vµ sö dông c«ng cô thuÕ
quan. NÕu biÖn ph¸p tù vÖ ®−îc ¸p dông d−íi h×nh thøc h¹n ng¹ch nhËp khÈu
®Æc biÖt th× nã sÏ chÞu sù ®iÒu chØnh cña Quy t¾c vÒ çc biÖn ph¸p khÈn cÊp khi
cã sù gia t¨ng cña hµng nhËp khÈu. Cßn nÕu biÖn ph¸p tù vÖ ®−îc sö dông d−íi
h×nh thøc mét møc thuÕ quan nhËp khÈu ®Æc biÖt th× nã sÏ chÞu sù ®iÒu chØnh
cña S¾c lÖnh liªn bé vÒ thuÕ nhËp khÈu ®Æc biÖt. D−íi ®©y chóng ta sÏ nghiªn
cøu s¬ l−îc néi dung cña tõng lo¹i v¨n b¶n ®Ó hiÓu râ h¬n vÒ ®iÒu kiÖn, thñ
tôc, tr×nh tù vµ h×nh thøc ¸p dông çc biÖn ph¸p tù vÖ ë NhËt.
cÊp.
2.3.2.1 Theo Quy t¾c vÒ çc biÖn ph¸p khÈn cÊp
Quy t¾c nµy ®−îc ban hµnh vµo th¸ng 12/ 1994 vµ chÝnh thøc cã hiÖu
lùc tõ 1/1/1995. Míi ®©y, vµo th¸ng 3/2002 ChÝnh phñ NhËt ®· tiÕn hµnh söa
®æi vµ bæ sung mét sè ®iÒu kho¶n trong Quy t¾c nµy. D−íi ®©y chóng ta sÏ
nghiªn cøu néi dung Quy t¾c nµy theo b¶n söa ®æi n¨m 2002.
Theo Quy t¾c nµy, nÕu Bé kinh tÕ, th−¬ng m¹i vµ c«ng nghiÖp cña NhËt
(tr−íc ®©y gäi lµ Bé C«ng nghiÖp vµ th−¬ng m¹i quèc tÕ)-d−íi ®©y gäi t¾t lµ
Th¶o
METI ( Ministry of Economy, Trade and Industry) nhËn thÊy cã sù gia t¨ng vÒ
khèi l−îng tuyÖt ®èi hµng ho¸ nhËp khÈu vµo NhËt (hoÆc lµ t¨ng tû lÖ phÇn
tr¨m hµng ho¸ nhËp khÈu so víi tæng s¶n xuÊt trong n−íc) do nh÷ng nguyªn
nh©n kh«ng l−êng tr−íc ®−îc ®· vµ ®ang g©y ra hay ®e däa g©y ra thiÖt h¹i
nghiªm träng cho ngµnh s¶n xuÊt trong n−íc cã liªn quan th× Bé nµy ph¶i can
thiÖp khÈn cÊp b»ng çch ¸p ®Æt mét h¹n møc nhËp khÈu ®Æc biÖt hay x¸c ®Þnh
nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt kh¸c cho viÖc ®¸nh thuÕ nhËp khÈu ®Æc biÖt vµo lo¹i
s¶n phÈm nhËp khÈu ®ã.
Tr−íc khi cã thÓ ®−a ra quyÕt ®Þnh cã ¸p dông mét biÖn ph¸p tù vÖ hay
kh«ng th× METI ph¶i cã ®Çy ®ñ b»ng chøng chøng minh r»ng hµng nhËp khÈu
gia t¨ng lµ nguyªn nh©n chñ yÕu dÉn ®Õn thiÖt h¹i cho ngµnh s¶n xuÊt trong
n−íc th«ng qua mét qu¸ tr×nh ®iÒu tra. NÕu quyÕt ®Þnh tiÕn hµnh ®iÒu tra th×
METI ph¶i th«ng b¸o tr−íc cho Bé Tµi chÝnh vµ çc Bé Nhµ n−íc cã thÈm
quyÒn kh¸c liªn quan ®Õn lo¹i hµng ho¸ bÞ ®iÒu tra. Th«ng b¸o tiÕn hµnh ®iÒu tra
ph¶i ®−îc ®¨ng trªn C«ng b¸o cña NhËt víi ®Çy ®ñ çc th«ng tin vÒ lo¹i s¶n
phÈm bÞ ®iÒu tra, ngµy th¸ng tiÕn hµnh ®iÒu tra, thêi h¹n ®iÒu tra, çch thøc tiÕn
hµnh ®iÒu tra…Theo Quy t¾c nµy thêi h¹n ®iÒu tra sÏ kÐo dµi trong vßng 1 n¨m
kÓ tõ ngµy ra quyÕt ®Þnh ®iÒu tra vµ cã thÓ gia h¹n thªm v× nh÷ng lý do ®Æc biÖt.
Trong qu¸ tr×nh ®iÒu tra çc bªn liªn quan nh− çc nhµ s¶n xuÊt vµ xuÊt
khÈu s¶n phÈm bÞ ®iÒu tra, çc nhµ nhËp khÈu néi ®Þa, çc hiÖp héi, çc nhµ s¶n
xuÊt s¶n phÈm t−¬ng tù vµ c¹nh tranh trùc tiÕp…cã quyÒn ®Ö tr×nh hay göi cho
METI çc b»ng chøng, çc ý kiÕn ®ãng gãp vµ tÊt c¶ çc th«ng tin cã liªn quan
®Õn s¶n phÈm ®iÒu tra, c«ng viÖc ®iÒu tra vµ cã thÓ yªu cÇu gi÷ bÝ mËt nÕu thÊy
cÇn thiÕt. METI sÏ kh«ng ®−îc c«ng bè nh÷ng th«ng tin ®−îc coi lµ bÝ mËt nÕu
kh«ng ®−îc sù cho phÐp cña ng−êi hay tæ chøc ®· cung cÊp th«ng tin ®ã. §ång
thêi trong khi qu¸ tr×nh ®iÒu tra ®ang diÔn ra, METI cã tr¸ch nhiÖm th«ng b¸o
vµ cung cÊp cho çc bªn liªn quan nh÷ng th«ng tin vµ b»ng chøng kh«ng bÝ mËt
cña qu¸ tr×nh ®iÒu tra nÕu hä cã yªu cÇu muèn biÕt. NÕu METI nhËn thÊy r»ng
çc b»ng chøng ®−îc cung cÊp, çc ý kiÕn thu thËp ®−îc, çc th«ng tin ®−îc
th«ng b¸o…vÉn ch−a ®ñ hay cßn thiÕu th× trong thêi h¹n ®iÒu tra nã cã thÓ tæ
Th¶o
chøc çc buæi to¹ ®µm chÊt vÊn c«ng khai nh»m thu thËp thªm b»ng chøng hay
çc ý kiÕn ®ãng gãp, çc th«ng tin liªn quan cña çc bªn tham dù.
Trªn c¬ së kÕt qu¶ ®iÒu tra, METI sÏ quyÕt ®Þnh cã ¸p dông hay kh«ng
mét biÖn ph¸p h¹n chÕ nhËp khÈu ®Æc biÖt ®èi víi lo¹i hµng ho¸ bÞ ®iÒu tra.
QuyÕt ®Þnh cuèi cïng cña METI sÏ ®−îc c«ng bè trong thêi h¹n ng¾n nhÊt trªn
C«ng b¸o víi néi dung chñ yÕu gåm: m« t¶ s¶n phÈm ®iÒu tra, nh÷ng sù viÖc
®−îc lµm s¸ng tá trong qu¸ tr×nh ®iÒu tra, çc kÕt luËn rót ra tõ cuéc ®iÒu tra vµ
tÊt c¶ çc chi tiÕt bæ sung cho quyÕt ®Þnh cña METI.
Khi quyÕt ®Þnh ¸p dông biÖn ph¸p h¹n ng¹ch nhËp khÈu ®Æc biÖt ®−îc
®−a ra, METI sÏ ph¶i tiÕn hµnh ph©n bæ h¹n ng¹ch nhËp khÈu cho çc n−íc
cung cÊp sao cho tæng sè l−îng hµng ho¸ nhËp khÈu trong h¹n ng¹ch kh«ng
®−îc thÊp h¬n sè l−îng hµng ho¸ nhËp khÈu trung b×nh vµo NhËt trong kho¶ng
thêi gian 3 n¨m ngay tr−íc khi ¸p dông h¹n ng¹ch ®ã trõ phi chøng minh ®−îc
r»ng mét møc h¹n ng¹ch thÊp h¬n lµ cÇn thiÕt ®Ó trî gióp khÈn cÊp cho nÒn
kinh tÕ quèc d©n. Trong tr−êng hîp NhËt ®· tham gia ký kÕt mét HiÖp ®Þnh
quèc tÕ vÒ viÖc ph©n bæ h¹n ng¹ch víi çc quèc gia vµ l·nh thæ liªn quan ®Õn
lîi Ých cung cÊp hµng ho¸ chñ yÕu cho NhËt th× viÖc ph©n bæ h¹n ng¹ch nh− ®·
nãi ë trªn sÏ chÞu sù ®iÒu chØnh cña HiÖp ®Þnh quèc tÕ nµy.
Mét biÖn ph¸p h¹n ng¹ch nhËp khÈu ®Æc biÖt sÏ ®−îc ¸p dông ®èi víi
hµng ho¸ nhËp khÈu tõ tÊt c¶ çc n−íc vµ l·nh thæ trªn thÕ giíi ngo¹i trõ nh÷ng
n−íc ®ang ph¸t triÓn nÕu l−îng hµng ho¸ nhËp khÈu tõ nh÷ng n−íc nµy chiÕm
mét phÇn kh«ng ®¸ng kÓ trong tæng l−îng hµng ho¸ nhËp khÈu vµo NhËt. Vµ
biÖn ph¸p nµy còng sÏ kh«ng ¸p dông ®èi víi bÊt kú mét s¶n phÈm dÖt may
nµo (lo¹i s¶n phÈm nµy chÞu sù ®iÒu chØnh cña Quy t¾c vÒ nh÷ng biÖn ph¸p
khÈn cÊp ¸p dông khi cã sù gia t¨ng çc s¶n phÈm dÖt may).
Thêi h¹n ¸p dông mét biÖn ph¸p h¹n ng¹ch nhËp khÈu ®Æc biÖt kh«ng
®−îc kÐo dµi qu¸ 4 n¨m bao gåm c¶ thêi gian ¸p dông biÖn ph¸p t¹m thêi theo
nh− quy ®Þnh t¹i §iÒu 6-HiÖp ®Þnh vÒ çc biÖn ph¸p tù vÖ cña WTO. Khi hÕt
h¹n nµy nÕu METI nhËn thÊy vÉn cßn tån t¹i thiÖt h¹i nghiªm träng cho ngµnh
s¶n xuÊt trong n−íc vµ ngµnh nµy còng ®ang tiÕn hµnh nh÷ng ®iÒu chØnh c¬
cÊu th× nã cã thÓ kÐo dµi thªm thêi h¹n ¸p dông biÖn ph¸p h¹n ng¹ch nhËp
khÈu ®Æc biÖt ®ã víi thêi h¹n tèi ®a lµ thªm 4 n¨m n÷a. Khi ®ã h¹n ng¹ch nhËp
Th¶o
khÈu trong thêi gian gia h¹n thªm sÏ ph¶i kÐm h¹n chÕ h¬n møc h¹n ng¹ch ®·
¸p dông tr−íc ®ã.
NÕu thêi h¹n ¸p dông biÖn ph¸p h¹n ng¹ch nhËp khÈu ®Æc biÖt nµy v−ît
qu¸ 3 n¨m, METI sÏ ph¶i tiÕn hµnh rµ so¸t l¹i vµo gi÷a kho¶ng thêi gian ¸p
dông nh»m lo¹i bá hay ®Èy nhanh tèc ®é tù do ho¸ biÖn ph¸p ®ang ¸p dông.
Kh«ng mét biÖn ph¸p h¹n chÕ xuÊt khÈu ®Æc biÖt nµo ®−îc ¸p dông l¹i hay ¸p
dông bæ sung cho mét s¶n phÈm ®· bÞ ¸p dông biÖn ph¸p nµy trong thêi gian
b»ng víi thêi gian mµ biÖn ph¸p ®· ®−îc ¸p dông tr−íc ®©yvíi ®iÒu kiÖn
kho¶ng thêi gian kh«ng ¸p dông Ýt nhÊt lµ 2 n¨m kÓ tõ khi hÕt h¹n.
2.3.2.2 Theo S¾c lÖnh liªn bé vÒ thuÕ quan nhËp khÈu ®Æc biÖt.
S¾c lÖnh nµy ®−îc ban hµnh vµo th¸ng 4/1994, ®−îc söa ®æi bæ sung vµo
th¸ng 3/2002. Nã ®−îc ban hµnh dùa trªn LuËt thuÕ quan cña NhËt, chñ yÕu
quy ®Þnh vÒ thñ tôc, tr×nh tù ¸p dông mét biÖn ph¸p tù vÖ d−íi h×nh thøc thuÕ
nhËp khÈu ®Æc biÖt.
Theo S¾c lÖnh nµy, c¬ quan chÝnh phñ cã thÈm quyÒn tiÕn hµnh ®iÒu tra
®Ó ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ kh«ng ph¶i lµ METI mµ lµ Bé Tµi ChÝnh, d−íi ®©y
gäi t¾t lµ MOF ( Ministry of Finance). Tr−íc tiªn MOF sÏ phèi hîp víi METI
vµ Bé cã thÈm quyÒn ®èi víi ngµnh s¶n xuÊt bÞ thiÖt h¹i xem xÐt ®¬n kiÕn nghÞ
yªu cÇu ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ cña ngµnh s¶n xuÊt nµy. Çc buæi tham vÊn
gi÷a çc Bé nµy sÏ ®−îc tæ chøc ngay sau khi cã ®−îc ®Çy ®ñ d÷ liÖu thèng kª
vÒ t×nh h×nh gia t¨ng hµng ho¸ nhËp khÈu trªn thÞ tr−êng néi ®Þa, vÒ sù suy
gi¶m cña doanh sè b¸n hµng trong n−íc, vÒ t×nh h×nh s¶n xuÊt çc s¶n phÈm
t−¬ng tù hay c¹nh tranh trù8 tiÕp vµÏçc th«ng tin cÇn thiÕt kh¸c. Trªn c¬ së
nh÷ng th«ng tin nÄy MOf, METI vµ Bé cã thÈm quyÒn liªn quan ®Õn ngµnh
s¶n xuÊt tr ng n−íc,Ñsau khi cïng nhau ®¸nh gi¸ t×nh h×nh cô thÓ sÏ ph¶i…ra
quyÕt ®Þno cã tiÕn hµnh ®iÒu tra hay kh«ng. NÕu quyÕt ®õnh cã tiÕn hµnh ®iÒu
tra ®¥îc ®−a ra th× MOF sÏ lµ c¬ quan chÝn… chñ tr×Óqu¸ tr×nh ®iÒu tra trªn c¬
së hîp t¸c chÆt chÏ víi METI vµ Bé cã8thÈm quyÞn liªn quan ®Õn ngµnh s¶n
xuÊt bÞ ®icu tra.
Th¶o
Thñ tôc ®iÒu tra vÒ c¬ b¶n lµ gièng nh− quy ®Þnh trong Quy t¾c vÒÜçc
biÖn ph¸è khÈn cÊp nh− ®· nghiªn cøu ë trªn. MOF sÏ chÞu tr¸ƒ h nhiÖm Érong
viÖc tiÕn hµnh ®iÒu tra nh−: th«ng b¸o ®iÒu tra, thu ìhËp –høng cø, th«ng tin,
ý kiÕn ®ãng gãp cña çc bªn liªn quan,!tæ chøc ß¸c buæi to¹ ®µm, chÊt vÊn
c«ng khai nÕu thÊy cÇn thiÕt, cung cÊp çc th«ng tin kh«ng bÝ mËt vÒ cuéc ®iÒu
tra cho çc bªn cã nhu cÇu muèn biÕt…
Sau khi kÕt thóc qu¸ tr×nh ®iÒu tra, MOF ph¶i ra th«ng b¸o vÒ viÖc cã ¸p
dông biÖn ph¸p tù vÖ d−íi h×nh thøc thuÕ nhËp khÈu ®Æc biÖt hay kh«ng. NÕu
cã quyÕt ®Þnh ¸p dông th× trong th«ng b¸o ®−a ra ph¶i bao gåm ®Çy ®ñ çc
th«ng tin vÒ: s¶n phÈm bÞ ¸p dông thuÕ nhËp khÈu ®Æc biÖt, thêi h¹n ¸p dông
vµ thêi ®iÓm dù kiÕn b·i bá biÖn ph¸p nµy, xuÊt xø cña s¶n phÈm bÞ ¸p dông,
chi tiÕt lé tr×nh tù do ho¸ biÖn ph¸p ¸p dông vµ çc sù kiÖn ®−îc lµm s¸ng tá
trong qu¸ tr×nh ®iÒu tra. Trong tr−êng hîp MOF quyÕt ®Þnh kh«ng ¸p dông
thuÕ nhËp khÈu ®Æc biÖt ®èi víi s¶n phÈm bÞ ®iÒu tra th× còng ph¶i th«ng b¸o
trªn C«ng b¸o trong thêi h¹n ng¾n nhÊt víi çc th«ng tin ®Çy ®ñ vÒ: s¶n phÈm
bÞ ®iÒu tra, nh÷ng sù kiÖn ®−îc lµm s¸ng tá trong qu¸ tr×nh ®iÒu tra, çc kÕt
luËn rót ra tõ cuéc ®iÒu tra vµ tÊt c¶ nh÷ng chi tiÕt cÇn thiÕt kh¸c. Khi biÖn
ph¸p thuÕ nhËp khÈu ®Æc biÖt ®· ®−îc chÝnh thøc ¸p dông th× MOF ph¶i göi
®Õn Héi ®ång thuÕ quan cña NhËt mét b¶n b¸o ço chi tiÕt vÒ biÖn ph¸p ®ang
®−îc ¸p dông nµy.
VÒ thêi h¹n ¸p dông vµ thñ tôc rµ so¸t biÖn ph¸p tù vÖ d−íi h×nh thøc
thuÕ nhËp khÈu ®Æc biÖt nµy còng t−¬ng tù nh− biÖn ph¸p tù vÖ d−íi h×nh thøc
h¹n ng¹ch nhËp khÈu ®Æc biÖt ®· nãi ë phÇn trªn chØ kh¸c ë chç lµ c¬ quan
gi¸m s¸t kh«ng ph¶i lµ METI mµ lµ MOF.
2.3.3 Thùc tÕ mét sè tr−êng hîp ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ ë Trung Quèc & NhËt
Tr−íc khi gia nhËp WTO, Trung Quèc ch−a thùc sù cã mét chÕ ®é tù vÖ
th−¬ng m¹i chÝnh thøc. Trung Quèc míi chØ ban hµnh quy ®Þnh vÒ chèng b¸n
ph¸ gi¸ vµ chèng trî gi¸ vµo n¨m 1997, song v× kh«ng cã mét chÝnh s¸ch tù vÖ
th−¬ng m¹i cô thÓ nªn tr−íc khi gia nhËp WTO ChÝnh phñ Trung Quèc ®· gÆp
kh«ng Ýt khã kh¨n trong viÖc ph¶n øng l¹i hµnh ®éng tù vÖ cña mét quèc gia
Th¶o
kh¸c chèng l¹i çc nhµ xuÊt khÈu Trung Quèc hoÆc trong viÖc ®èi phã víi t×nh
tr¹ng gia t¨ng kh«ng l−êng tr−íc ®−îc cña hµng nhËp khÈu trªn thÞ tr−êng
Trung Quèc. Ch¼ng h¹n n¨m 1999, ChÝnh phñ Hµn quèc ®· ¸p dông biÖn ph¸p
tù vÖ ®èi víi s¶n phÈm tái nhËp khÈu tõ Trung Quèc. §Ó ®¸p l¹i, Trung Quèc
®· ¸p dông çc biÖn ph¸p tr¶ ®òa ®èi víi hµng ho¸ nhËp khÈu tõ Hµn quèc. Sau
nhiÒu vßng th−¬ng l−îng, Trung Quèc ®· tù nguyÖn Ên ®Þnh h¹n ng¹ch xuÊt
khÈu tái gióp gi¶i quyÕt cuéc chiÕn th−¬ng m¹i víi t− thÕ bÊt lîi nghiªng vÒ
phÝa Trung Quèc. N¨m 2001 NhËt b¶n còng ®· ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ ®èi víi
mét sè mÆt hµng n«ng s¶n nhËp khÈu chñ yÕu tõ Trung Quèc. ChÝnh phñ
Trung Quèc ®· ph¶n øng m¹nh mÏ ®èi víi hµnh ®éng nµy cña NhËt vµ mét lÇn
n÷a sö dông gi¶i ph¸p tr¶ ®òa. Trªn thùc tÕ nh÷ng hµnh ®éng tr¶ ®òa nãi trªn
®· v−ît ra khái khu«n khæ cho phÐp cña WTO vµ trë thµnh nh÷ng cuéc chiÕn
th−¬ng m¹i hÕt søc khèc liÖt. ChÝnh s¸ch tù vÖ mµ Mü võa ¸p dông ®èi víi mÆt
hµng thÐp nhËp khÈu tõ Trung Quèc vµ çc n−íc kh¸c vµo thÞ tr−êng Mü trong
thêi gian gÇn ®©y ®· nh¾c nhë ChÝnh phñ Trung Quèc vÒ nhu cÇu tu©n thñ çc
quy t¾c vµ chuÈn mùc ®a ph−¬ng khi ph¶n øng l¹i hµnh ®éng tù vÖ cña mét
n−íc kh¸c còng nh− khi ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ cña riªng m×nh.
Tr−êng hîp ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ gÇn ®©y nhÊt cña Trung Quèc lµ
vµo th¸ng 5/2002, Trung Quèc ®· tiÕn hµnh ®iÒu tra ®Ó ¸p dông biÖn ph¸p tù
vÖ ®èi víi mét sè s¶n phÈm thÐp nhËp khÈu nh− thÐp tÊm nguyªn chÊt, thÐp
cuén nguyªn chÊt, thÐp cã chøa tõ tr−êng, thÐp thái vµ thÐp èng kh«ng pha…
Ngay khi b¾t ®Çu ®iÒu tra, MOFTEC ®· tiÕn hµnh ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ t¹m
thêi d−íi h×nh thøc h¹n ng¹ch thuÕ suÊt thuÕ quan ®èi víi mét sè s¶n phÈm kÓ
trªn tõ ngµy 24/5/2002. §iÒu nµy cã nghÜa lµ tû lÖ thuÕ nhËp khÈu hiÖn thêi
cña çc s¶n phÈm trong diÖn ®iÒu tra sÏ vÉn ®−îc ¸p dông cho l−îng thÐp nhËp
khÈu trong h¹n ng¹ch, phÇn nhËp khÈu v−ît qu¸ h¹n ng¹ch sÏ bÞ ®¸nh thªm
mét møc thuÕ nhËp khÈu tõ 7% ®Õn 26% céng thªm vµo møc thuÕ hiÖn t¹i.
BiÖn ph¸p tù vÖ t¹m thêi nµy sÏ ®−îc ¸p dông trong thêi h¹n lµ 180 ngµy. Lý
do chñ yÕu ®Ó MOFTEC quyÕt ®Þnh ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ khÈn cÊp lµ viÖc
gia t¨ng l−îng thÐp nhËp khÈu tõ n¨m 1999 ®Õn n¨m 2001 lµ rÊt nhanh, vÒ mÆt
Th¶o
tuyÖt ®èi lµ t¨ng tõ 10726 triÖu tÊn vµo n¨m 99 lªn ®Õn 23207 triÖu tÊn vµo
n¨m 20011. Sù gia t¨ng nhanh chãng cña l−îng thÐp nhËp khÈu nµy ®· g©y ra
hay ®e do¹ g©y ra thiÖt h¹i nghiªm träng cho ngµnh c«ng nghiÖp s¶n xuÊt thÐp
cña Trung Quèc: thÞ phÇn cña thÐp néi ®Þa gi¶m tõ 81,49% vµo n¨m 98 xuèng
cßn 51,67% vµo n¨m 20012, gi¸ thÐp nhËp khÈu gi¶m m¹nh khiÕn cho gi¸ çc
s¶n phÈm t−¬ng tù s¶n xuÊt trong n−íc còng sôt gi¶m theo do ®ã doanh thu, lîi
nhuËn vµ kh¶ n¨ng sinh lîi cña ngµnh thÐp néi ®Þa còng sôt gi¶m ®¸ng kÓ, ®iÒu
nµy cßn kÐo theo sù gia t¨ng cña tû lÖ thÊt nghiÖp do ph¶i c¾t gi¶m nh©n c«ng
trong ngµnh thÐp… Nh− vËy lµ ®· xuÊt hiÖn mèi quan hÖ nh©n qu¶ gi÷a viÖc
gia t¨ng ®ét biÕn çc s¶n phÈm thÐp nhËp khÈu víi thiÖt h¹i nghiªm träng g©y
ra cho ngµnh s¶n xuÊt thÐp néi ®Þa.
Trªn c¬ së nh÷ng b»ng chøng ban ®Çu vµ ph©n tÝch t×nh h×nh cô thÓ
trong mèi quan hÖ nh©n qu¶, MOFTEC ®· chÝnh thøc ra quyÕt ®Þnh ¸p dông
biÖn ph¸p tù vÖ khÈn cÊp nh»m ng¨n ngõa vµ kh¾c phôc nh÷ng thiÖt h¹i mµ
ngµnh s¶n xuÊt trong n−íc ®ang ph¶i g¸nh chÞu.
§Õn th¸ng 11/2002 tøc lµ sau gÇn 180 ngµy ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ t¹m
thêi, sau qu¸ tr×nh ®iÒu tra MOFTEC ®· quyÕt ®Þnh ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ
chÝnh thøc ®èi víi 5 lo¹i s¶n phÈm thÐp nhËp khÈu bao gåm: thÐp cuén nguyªn
chÊt çn nãng, thÐp cuén nguyªn chÊt çn nguéi, thÐp l¸ cã tr¸ng líp bäc, thÐp
chøa tõ tr−êng vµ thÐp cuén nguyªn chÊt kh«ng gØ. BiÖn ph¸p tù vÖ chÝnh thøc
sÏ ®−îc ¸p dông kÓ tõ ngµy 20/11/2002 d−íi h×nh thøc h¹n ng¹ch thuÕ suÊt
thuÕ quan vµ dù kiÕn kÐo dµi trong 3 n¨m.
Cßn ë NhËt, gÇn ®©y nhÊt lµ vµo th¸ng 5/2002 NhËt ®· tiÕn hµnh ®iÒu tra
®Ó ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ ®èi víi hµng dÖt kim nhËp khÈu chñ yÕu tõ Trung
Quèc vµ ViÖt nam. Tuy nhiªn cuéc ®iÒu tra nµy cuèi cïng ®· kh«ng dÉn ®Õn
viÖc ¸p dông bÊt kú mét biÖn ph¸p tù vÖ nµo. Tr−íc ®ã mét n¨m, NhËt còng ®·
tuyªn bè ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ t¹m thêi kÓ tõ ngµy 23/4/2001 ®èi víi 3 mÆt
hµng n«ng s¶n lµ Tái t©y, nÊm Shiitake vµ cãi nguyªn liÖu ®an th¶m Tatami.
1
Theo çc sè liÖu trong B¸o ço cña Tæng côc thèng kª Nhµ n−íc Trung Quèc, Quý 4 n¨m 2001, B¶n tiÕng Ph¸p
2
Xem B¸o ço cña Tæng côc Thèng kª Nhµ n−íc Trung Quèc, quý 4/2001
Th¶o
Bé Tµi chÝnh, Bé N«ng L©m Ng− nghiÖp vµ Bé Kinh tÕ, Th−¬ng m¹i vµ
C«ng nghiÖp ®· phèi hîp ®Ó tiÕn hµnh ®iÒu tra ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ tõ håi
th¸ng 12/2000. Trong qu¸ tr×nh ®iÒu tra, çc Bé cã thÈm quyÒn ®· x¸c ®Þnh
r»ng cã sù gia t¨ng ®¸ng kÓ trong l−îng nhËp khÈu ba lo¹i n«ng s¶n kÓ trªn vµ
®· g©y ra thiÖt h¹i nghiªm träng cho ngµnh s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cña NhËt. Cô
thÓ theo sè liÖu thèng kª cña Bé N«ng L©m Ng− nghiÖp lµ l−îng nhËp khÈu tái
t©y ®· t¨ng tõ 1504 tÊn vµo n¨m 1996 lªn ®Õn 37375 tÊn vµo n¨m 2000, t−¬ng
®−¬ng víi møc t¨ng 25 lÇn, NÊm Shiitake t¨ng tõ 24394 tÊn vµo n¨m 96 lªn
®Õn 42057 tÊn vµo n¨m 2000, l−îng nhËp khÈu Cãi nguyªn liÖu ®an th¶m
Tatami t¨ng cao b¾t ®Çu tõ n¨m 1998 møc t¨ng trung b×nh thêi kú 96-2000 lµ
70%1. ViÖc gia t¨ng ®ét biÕn l−îng nhËp khÈu cña ba lo¹i n«ng s¶n kÓ trªn ®·
kÐo theo nhiÒu t¸c ®éng xÊu ®Õn çc nhµ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cña NhËt nh−:
thÞ phÇn hµng s¶n xuÊt trong n−íc gi¶m ®¸ng kÓ, gi¸ b¸n trong n−íc tôt xuèng
møc thÊp nhÊt trong ba n¨m trë l¹i ®©y, doanh sè b¸n hµng, lîi nhuËn vµ kÓ c¶
sè l−îng çc nhµ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp do ®ã còng sôt gi¶m theo… Tr−íc t×nh
tr¹ng ®ã vµ trªn c¬ së nh÷ng kÕt qu¶ ®iÒu tra b−íc ®Çu thu thËp ®−îc, çc Bé
cã thÈm quyÒn cña NhËt ®· nhÊt trÝ r»ng ®ang tån t¹i nh÷ng t×nh huèng khÈn
cÊp mµ bÊt kú mét sù chËm trÔ nµo còng sÏ g©y ra sai lÇm khã cã thÓ kh¾c
phôc ®−îc. Do ®ã mét biÖn ph¸p tù vÖ t¹m thêi d−íi h×nh thøc h¹n ng¹ch thuÕ
suÊt thuÕ quan ®· ®−îc ¸p dông ®èi víi ba mÆt hµng nãi trªn kÓ tõ ngµy
23/4/2001 theo b¶ng sau:
H¹n ng¹ch nhËp Tû lÖ thuÕ nhËp khÈu ThuÕ nhËp khÈu ®¸nh thªm cho
MÆt hµng
khÈu cho phÐp ®ang ¸p dông sè l−îng ngoµi h¹n ng¹ch
Tái t©y 5383 tÊn 3% 225 yens/kg
NÊm Shiitake 8003 tÊn 4,3% 635 yens/kg
Cãi nguyªn liÖu 7949 tÊn 6% 306 yens/kg
Nguån: Ministry of Finance Nikon Gaikobu Boeki Nempyo
(B¸o ço hµng n¨m vÒ Ngo¹i th−¬ng cña Bé Tµi chÝnh NhËt b¶n)
Thêi h¹n hiÖu lùc cña biÖn ph¸p tù vÖ t¹m thêi nµy lµ 200 ngµy, dù kiÕn
hÕt h¹n vµo 8/11/2001. Vµ sau khi hÕt thêi h¹n nµy, nhËn thÊy kh«ng cßn nguy
1
Theo sè liÖu trong B¸o ço cña Bé Kinh tÕ, Th−¬ng m¹i vµ C«ng nghiÖp NhËt b¶n, n¨m 2000 (www.wto.org/fra/Japan)
Th¶o
c¬ thiÖt h¹i nghiªm träng ®èi víi s¶n xuÊt trong n−íc n÷a nªn NhËt ®· b·i bá
viÖc ¸p dông biÖn ph¸p nµy kÓ tõ ngµy 1/12/2001.
Th¶o
Ch−¬ng 3
Thùc tiÔn vÒ tù vÖ th−¬ng m¹i ë ViÖt Nam vµ mét sè kiÕn nghÞ nh»m thùc hiÖn tèt
c«ng t¸c nµy trong bèi c¶nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ hiÖn nay
3.1 Thùc tr¹ng vÒ tù vÖ th−¬ng m¹i ë ViÖt nam trong thêi gian qua
3.1.1. VÒ chÝnh s¸ch tù vÖ th−¬ng m¹i cña ViÖt Nam trong bèi c¶nh héi nhËp
kinh tÕ quèc tÕ
3.1.1.1 Kh¸i qu¸t vÒ chñ tr−¬ng vµ sù cÇn thiÕt ph¶i thùc hiÖn chÝnh s¸ch tù vÖ th−¬ng m¹i
cña nhµ n−íc ViÖt Nam.
Tõ n¨m 1992, ViÖt Nam ®· thùc hiÖn chñ tr−¬ng më réng quan hÖ kinh tÕ
®èi ngo¹i, chñ ®éng tham gia vµo çc tæ chøc kinh tÕ- th−¬ng m¹i khu vùc vµ
quèc tÕ th«ng qua viÖc b×nh th−êng ho¸ quan hÖ víi Quü tiÒn tÖ quèc tÕ (IMF),
Ng©n hµng thÕ giíi (WB), tham gia vµo HiÖp héi çc quèc gia §«ng Nam ¸
(ASEAN), DiÔn ®µn hîp t¸c kinh tÕ Ch©u ¸ - Th¸i b×nh d−¬ng (APEC) vµ khu vùc
mËu dÞch tù do §«ng nam ¸ (AFTA), tham gia s¸ng lËp DiÔn ®µn hîp t¸c ¸- ©u
(ASEM), kÝ kÕt HiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i ViÖt Nam- Hoa Kú, HiÖp ®Þnh khung víi
EU, h¬n 80 HiÖp ®Þnh vÒ th−¬ng m¹i víi çc n−íc vµ vïng l·nh thæ trªn thÕ giíi,
gÇn 50 HiÖp ®Þnh vÒ khuyÕn khÝch vµ b¶o hé ®Çu t−1…vµ ®ang trong qu¸ tr×nh
®µm ph¸n gia nhËp Tæ chøc th−¬ng m¹i thÕ giíi (WTO). Nh÷ng b−íc tiÕn ®ã ®·
gióp n−íc ta th©m nhËp vµ më réng thÞ tr−êng cho hµng ho¸ xuÊt khÈu, tranh thñ
thªm vèn, c«ng nghÖ kü thuËt, kinh nghiÖm qu¶n lý, më réng hîp t¸c ®Çu t−, ®¸p
øng çc nhu cÇu nhËp khÈu cña thÞ tr−êng néi ®Þa, rót ng¾n kho¶ng çch tôt hËu
víi çc n−íc ®ång thêi phôc vô ®Çy ®ñ cho c«ng cuéc ®æi míi ®Ó ph¸t triÓn nhanh
cã hiÖu qu¶ vµ bÒn v÷ng. C¬ chÕ ®iÒu hµnh xuÊt nhËp khÈu cña ta ngµy cµng ®−îc
®¬n gi¶n ho¸ vµ mang tÝnh dµi h¹n nh»m t¹o thuËn lîi cho çc doanh nghiÖp vµ
phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ Chóng ta ®· cam kÕt víi nhiÒu ®èi t¸c vÒ gi¶m thuÕ
nhËp khÈu vµ çc hµng rµo phi thuÕ quan còng ®ang tõng b−íc ®−îc lo¹i bá hay
thay thÕ b»ng thuÕ nhËp khÈu.
1
Xem Giíi thiÖu néi dung Ph¸p lÖnh vÒ tù vÖ trong nhËp khÈu hµng ho¸ n−íc ngoµi vµo ViÖt Nam vµ Ph¸p lÖnh vÒ ®èi xö
Tèi huÖ quèc vµ ®èi xö Quèc gia , Tµi liÖu phôc vô häp b¸o ngµy 11/6/2002- Phßng WTO- Bé Th−¬ng m¹i
Th¶o
Tuy nhiªn bªn c¹nh nh÷ng thuËn lîi ®ã, khi tham gia héi nhËp kinh tÕ,
®Ó thùc hiÖn yªu cÇu cña çc tæ chøc quèc tÕ vÒ më cöa thÞ tr−êng chóng ta sÏ
ph¶i chÊp nhËn nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc khi hµng ho¸ n−íc ngoµi cã −u thÕ vÒ
kh¶ n¨ng c¹nh tranh trµn vµo qu¸ møc ®e do¹ ngµnh s¶n xuÊt trong n−íc. §Ó
gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy çc n−íc ®Òu ph¶i x©y dùng mét chÝnh s¸ch thÝch hîp
lµm c«ng cô ®iÒu tiÕt vÜ m« hiÖu qu¶ ®Ó gi¶m thiÓu ¶nh h−ëng bÊt lîi do çc
biÕn ®éng trªn thÞ tr−êng quèc tÕ g©y ra. ChÝnh s¸ch tù vÖ th−¬ng m¹i chÝnh lµ
mét trong nh÷ng c«ng cô quan träng ®¸p øng môc tiªu b¶o vÖ ngµnh s¶n xuÊt
trong n−íc nãi trªn. Thªm vµo ®ã, trong khi çc biÖn ph¸p hµnh chÝnh can
thiÖp trùc tiÕp vµo l−u l−îng hµng ho¸ nhËp khÈu ®−îc gi¶m thiÓu th× ViÖt
Nam l¹i cµng cÇn ph¶i x©y dùng çc chÝnh s¸ch qu¶n lý, ®iÒu tiÕt th−¬ng m¹i
míi nh»m t¹o tÝnh chñ ®éng, linh ho¹t thùc sù trong c«ng t¸c qu¶n lý Nhµ
n−íc ®èi víi ho¹t ®éng nhËp khÈu. Ngoµi çc chÝnh s¸ch b¶o hé th−¬ng m¹i
®−îc quèc tÕ thõa nhËn nh− chèng b¸n ph¸ gi¸, chèng trî cÊp vµ çc quy ®Þnh
vÒ m«i tr−êng, kiÓm dÞch…®ang ®−îc so¹n th¶o th× chóng ta cÇn cã mét c¬ chÕ
chÝnh s¸ch ®Ó ¸p dông çc biÖn ph¸p tù vÖ nh»m kh¾c phôc t×nh tr¹ng mÊt æn
®Þnh trªn thÞ tr−êng trong n−íc do diÔn biÕn bÊt th−êng cña viÖc nhËp khÈu
mét lo¹i hµng ho¸ g©y ra.
NÕu nh− viÖc thùc hiÖn çc nguyªn t¾c ®èi xö Tèi huÖ quèc (MFN) vµ
®èi xö quèc gia (NT) võa lµ nghÜa vô võa lµ quyÒn lîi trong th−¬ng m¹i quèc
tÕ th× viÖc ¸p dông çc biÖn ph¸p tù vÖ l¹i chØ ®¬n thuÇn lµ quyÒn lîi vµ lµ c«ng
cô b¶o hé hîp ph¸p nÒn kinh tÕ mµ çc n−íc ®−îc phÐp ¸p dông. Nãi cô thÓ
h¬n, çc biÖn ph¸p tù vÖ nh− lµ chiÕc van an toµn cho çc ngµnh s¶n xuÊt trong
n−íc ®−îc sö dông khi cÇn thiÕt ®Ó ng¨n ngõa, h¹n chÕ hoÆc ®iÒu chØnh çc t¸c
®éng bÊt lîi do hµng nhËp khÈu g©y ra cho dï sù t¨ng nhËp khÈu ®ã xuÊt ph¸t
tõ nh÷ng ho¹t ®éng th−¬ng m¹i lµnh m¹nh.
Tuy nhiªn çc n−íc còng kh«ng ®−îc phÐp ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ mét
çch tuú tiÖn mµ ph¶i tu©n thñ theo ®óng nguyªn t¾c, thñ tôc vµ tr×nh tù chung
®−îc quèc tÕ thõa nhËn, ®Æc biÖt lµ phï hîp víi çc quy ®Þnh cña WTO. §Ó
tr¸nh viÖc l¹m dông quyÒn ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ, WTO ®· khuyÕn nghÞ çc
Th¶o
n−íc thµnh viªn vµ kÓ c¶ n−íc ch−a lµ thµnh viªn ban hµnh v¨n b¶n ph¸p luËt
®iÒu chØnh viÖc ¸p dông çc biÖn ph¸p tù vÖ víi néi dung phï hîp víi ®iÒu XIX
cña HiÖp ®Þnh chung vÒ thuÕ quan vµ th−¬ng m¹i (GATT 1947), HiÖp ®Þnh vÒ
çc biÖn ph¸p tù vÖ vµ v¨n b¶n ph¸p luËt mÉu (Model law) do WTO cung cÊp.
§èi víi ViÖt Nam, tuy ch−a lµ thµnh viªn chÝnh thøc cña WTO nh−ng
chóng ta ®· cã nh÷ng b−íc tiÕn lín trong viÖc chuÈn bÞ ®Çy ®ñ ®iÒu kiÖn ph¸p
lý ®Ó ®µm ph¸n gia nhËp vµo tæ chøc nµy. Thêi gian võa qua, sù ra ®êi cña
LuËt doanh nghiÖp, LuËt ®Çu t− n−íc ngoµi söa ®æi bæ sung, LuËt thuÕ xuÊt
khÈu, thuÕ nhËp khÈu söa ®æi bæ sung vµ míi ®©y lµ sù ra ®êi cña hai ph¸p
lÖnh míi: Ph¸p lÖnh vÒ ®èi xö Tèi huÖ quèc vµ ®èi xö quèc gia trong th−¬ng
m¹i quèc tÕ vµ Ph¸p lÖnh vÒ tù vÖ trong nhËp khÈu hµng ho¸ n−íc ngoµi vµo
ViÖt Nam ®· cho thÊy sù nç lùc cña Nhµ n−íc ViÖt Nam trong viÖc x©y dùng
vµ ®iÒu chØnh luËt ph¸p quèc gia ngµy cµng phï hîp h¬n víi chuÈn mùc vµ tËp
qu¸n quèc tÕ t¹o hµnh lang ph¸p lý thuËn lîi cho çc doanh nghiÖp ph¸t huy
ho¹t ®éng cña m×nh trong th−¬ng m¹i quèc tÕ, gãp phÇn minh b¹ch ho¸ çc
chÝnh s¸ch luËt lÖ, ®¸p øng ®−îc nh÷ng ®ßi hái cña qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ
quèc tÕ. Nh− vËy viÖc x©y dùng hÖ thèng chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i nãi chung vµ
mét chÝnh s¸ch tù vÖ th−¬ng m¹i nãi riªng nh− lµ mét c«ng cô b¶o hé hiÖu qu¶
nh»m hç trî cho çc nhµ s¶n xuÊt trong n−íc khi cã hiÖn t−îng gia t¨ng hµng
nhËp khÈu mét çch bÊt th−êng g©y ra hay ®e do¹ g©y ra thiÖt h¹i nghiªm
träng cho hä lµ mét vÊn ®Ò hÕt søc thiÕt thùc vµ cÇn thiÕt nhÊt lµ ®èi víi nh÷ng
nÒn kinh tÕ míi më cña nh− ViÖt Nam ®Ó tõng b−íc thÝch øng ®−îc víi m«i
tr−êng c¹nh tranh quèc tÕ ®Çy biÕn ®éng.
3.1.1.2 Thùc tiÔn tiÕn hµnh tù vÖ th−¬ng m¹i ë ViÖt Nam
Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y hµng ho¸ cña ViÖt Nam xuÊt khÈu ra n−íc
ngoµi còng nh− hµng ho¸ s¶n xuÊt trong n−íc ph¶i chÞu søc Ðp c¹nh tranh rÊt
lín tõ phÝa hµng ho¸ n−íc ngoµi. Hµng ho¸ ViÖt Nam ë n−íc ngoµi liªn tôc
ph¶i ®èi mÆt víi çc vô kiÖn cña çc c«ng ty n−íc ngoµi vÒ b¸n ph¸ gi¸ nh− vô
kiÖn vÒ b¸n ph¸ gi¸ bËt löa ga trªn thÞ tr−êng Hµn quèc vµ EU, vô kiÖn vÒ giÇy
dÐp víi Canada vµ næi bËt nhÊt lµ vô kiÖn b¸n ph¸ gi¸ ç da tr¬n trªn thÞ tr−êng
Th¶o
Mü vµo n¨m 2002. Nh÷ng vô kiÖn vµ tranh chÊp th−¬ng m¹i trªn mµ hÖ qu¶ lµ
hµng ho¸ xuÊt khÈu cña chóng ta bÞ ¸p dông çc biÖn ph¸p trõng ph¹t nh− chÞu
thuÕ suÊt bæ sung vµ ¸p ®Æt h¹n ng¹ch tõ phÝa çc ®èi t¸c n−íc ngoµi ®· g©y ra
kh«ng Ýt khã kh¨n vÒ tiÕp cËn thÞ tr−êng vµ chiÕn l−îc xuÊt khÈu cña ViÖt
Nam. ë trong n−íc, hµng ho¸ cña chóng ta tuy ®−îc thi ®Êu trªn s©n nhµ nh−ng
còng kh«ng tr¸nh khái nguy c¬ bÞ mÊt thÞ tr−êng tr−íc sù gia t¨ng cña hµng
ho¸ n−íc ngoµi. T¹i thÞ tr−êng ViÖt Nam hiÖn ®ang diÔn ra sù c¹nh tranh gay
g¾t gi÷a çc c«ng ty ®a quèc gia lín m¹nh h¬n chóng ta vÒ mäi mÆt. Mét sè
doanh nghiÖp mét thêi hµng ®Çu cña chóng ta bÞ dån vµo ch©n t−êng víi thÞ
phÇn nhá hÑp. ChÝnh s¸ch më cöa héi nhËp kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi ®· t¹o
®iÒu kiÖn cho hµng ho¸ n−íc ngoµi trµn vµo thÞ tr−êng ViÖt Nam. Hµng ho¸
ViÖt Nam kh«ng cßn lµ sù lùa chän nh− tr−íc n÷a víi t©m lý “sÝnh ngo¹i” cña
ng−êi tiªu dïng kh«ng chØ v× hµng ngo¹i cã chÊt l−îng tèt h¬n hµng néi mµ gi¸
cña çc s¶n phÈm, mÆt hµng do ViÖt Nam s¶n xuÊt còng kh«ng thÓ c¹nh tranh
®−îc víi hµng n−íc ngoµi, nhÊt lµ hµng nhËp khÈu tõ Trung Quèc. Kh«ng chØ
cã −u thÕ vÒ chÊt l−îng vµ gi¸ c¶, hµng ho¸ n−íc ngoµi còng tham gia vµo çc
chiÕn dÞch xóc tiÕn th−¬ng m¹i tèt h¬n chóng ta nh− tiÕp thÞ, qu¶ng ço,
khuyÕn m¹i víi nh÷ng −u ®·i ®Æc biÖt hÊp dÉn ®¸nh vµo t©m lý ng−êi tiªu dïng
trong khi çc doanh nghiÖp trong n−íc l¹i kh«ng ®ñ tiÒm lùc ®Ó ch¹y theo çc
doanh nghiÖp n−íc ngoµi trong cuéc chiÕn dµnh giËt kh¸ch hµng chiÕm lÜnh thÞ
tr−êng. Nh− vËy, dï lµ ë thÞ tr−êng n−íc ngoµi hay thÞ tr−êng trong n−íc hµng
ho¸ cña ViÖt Nam ®Òu gÆp khã kh¨n trong viÖc tiªu thô. Trong bèi c¶nh chóng
ta bÞ tÊn c«ng tõ hai phÝa th× viÖc ®Æt ra nhu cÇu b¶o hé nãi chung vµ tù vÖ nãi
riªng cho çc ngµnh s¶n xuÊt trong n−íc bÞ t¸c ®éng bëi chÝnh s¸ch më cña tù
do ho¸ th−¬ng m¹i vµ dì bá hµng rµo thuÕ quan lµ rÊt cÇn thiÕt.
Thùc tÕ tõ n¨m 2002 trë vÒ tr−íc, ViÖt Nam ch−a cã mét v¨n b¶n ph¸p
luËt nµo quy ®Þnh hay gi¶i thÝch vÒ çc biÖn ph¸p tù vÖ. Sù hiÓu biÕt vÒ çc vÊn
®Ò liªn quan ®Õn çc biÖn ph¸p tù vÖ ë cÊp nhµ n−íc còng cßn rÊt h¹n chÕ.
ChÝnh v× thÕ mµ trong thêi gian qua chóng ta ch−a thùc sù sö dông chÝnh thøc
bÊt kú biÖn ph¸p nµo d−íi h×nh thøc tù vÖ hîp ph¸p. §Ó b¶o vÖ çc nhµ s¶n
Th¶o
xuÊt trong n−íc, ngoµi çc biÖn ph¸p thuÕ quan, chóng ta cßn ¸p dông nhiÒu
biÖn ph¸p mang tÝnh hµnh chÝnh nh− cÊm nhËp khÈu, cÊp giÊy phÐp nhËp khÈu,
h¹n ng¹ch… Çc h×nh thøc nµy kh«ng cßn phï hîp víi çc nguyªn t¾c th−¬ng
m¹i quèc tÕ vµ th−êng bÞ phÝa n−íc ngoµi ph¶n ®èi nh− lÇn cÊm nhËp khÈu 12
mÆt hµng tõ çc n−íc ASEAN håi n¨m 1998 ®· gÆp nh÷ng ph¶n øng gay g¾t
cña çc n−íc nµy1. Vµ nh− vËy trong thêi gian tíi ®©y, sau khi Ph¸p lÖnh vÒ
quyÒn tù vÖ cña ViÖt Nam chÝnh thøc cã hiÖu lùc th× chóng ta sÏ thùc sù ®−îc
vËn dông çc biÖn ph¸p tù vÖ nh− lµ mét trong sè çc c«ng cô hîp ph¸p hiÖu
qu¶ nhÊt ®Ó gãp phÇn b¶o hé s¶n xuÊt trong n−íc nh»m ng¨n chÆn hoÆc h¹n
chÕ nh÷ng diÔn biÕn bÊt th−êng do nhËp khÈu g©y ra trong bèi c¶nh thùc hiÖn
chÝnh s¸ch tù do ho¸ th−¬ng m¹i nh− hiÖn nay.
3.1.2. Nguyªn nh©n cña thùc tr¹ng nªu trªn
3.1.2.1 Nguyªn nh©n nhËn thøc
Së dÜ chóng ta chËm trÔ trong viÖc ban hµnh çc v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ tù
vÖ th−¬ng m¹i mét phÇn chÝnh lµ do nhËn thøc cña chóng ta vÒ vÊn ®Ò nµy cßn
ch−a ®Çy ®ñ vµ h¹n chÕ. ViÖc so¹n th¶o Ph¸p lÖnh vÒ tù vÖ trong nhËp khÈu
hµng ho¸ n−íc ngoµi vµo ViÖt Nam ®−îc Bé Th−¬ng m¹i phèi hîp víi mét sè
Bé kh¸c b¾t ®Çu tiÕn hµnh tõ n¨m 1999 vµ chÝnh thøc ®−îc Uû ban Th−êng vô
Quèc héi th«ng qua vµo th¸ng 5 n¨m 2002. §©y thùc sù lµ cè g¾ng lín cña
n−íc ta trong mét nç lùc hoµn thiÖn, bæ sung hÖ thèng ph¸p luËt cho phï hîp
víi çc quy ®Þnh cña quèc tÕ vÒ kinh tÕ th−¬ng m¹i, thÓ hiÖn tÝnh tÝch cùc chñ
®éng héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ khu vùc vµ quèc tÕ cña ViÖt Nam. ViÖc Ph¸p
lÖnh ra ®êi ®· gãp mét phÇn kh«ng nhá trong viÖc phæ biÕn nh÷ng kiÕn thøc
chung nhÊt vÒ tù vÖ th−¬ng m¹i cho çc cÊp nhµ n−íc nãi chung vµ çc cÊp
doanh nghiÖp nãi riªng. Bëi tr−íc ®©y, khi Ph¸p lÖnh nµy ch−a ra ®êi th× nh÷ng
hiÓu biÕt vÒ vÊn ®Ò tù vÖ th−¬ng m¹i cña chóng ta cßn rÊt m¬ hå vµ h¹n chÕ. Çc
thuËt ng÷ nh−: “tù vÖ th−¬ng m¹i”, “biÖn ph¸p tù vÖ”… ®èi víi chóng ta cßn rÊt xa
l¹ vµ khã hiÓu. §· ®«i lÇn chóng ta nghe hay xem trªn çc ph−¬ng tiÖn th«ng tin
®¹i chóng çc vô viÖc vÒ ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ cña mét sè n−íc trªn thÕ giíi
1
VÒ çc biÖn ph¸p tù vÖ trong th−¬ng m¹i quèc tÕ cña ViÖt Nam, NghÜa Nh©n, Vnexpress (www.vnexpress.net.vn),
24/4/2002
Th¶o
nh−ng chóng ta th−êng cè g¾ng hiÓu vÊn ®Ò mét çch ®¬n gi¶n ho¸, chung chung
vµ ®«i khi cßn nhÇm lÉn víi çc h×nh thøc b¶o hé kh¸c. ChÝnh v× thÕ mµ nhËn thøc
cña chóng ta vÒ vÊn ®Ò nµy thùc sù lµ ch−a cã chiÒu s©u. NÕu nh− b¸n ph¸ gi¸ hay
trî gi¸ lµ nh÷ng vÊn ®Ò kh¸ quen thuéc víi chóng ta th× tù vÖ th−¬ng m¹i l¹i lµ mét
vÊn ®Ò cßn rÊt míi mÎ vµ cÇn ph¶i ®−îc nghiªn cøu nhiÒu h¬n n÷a ®Ó cã thÓ n©ng
cao nhËn thøc cho mäi cÊp ngµnh hiÓu vÊn ®Ò nµy mét çch t−êng tËn h¬n.
3.1.2.2
3.1.2.2 Nguyªn nh©n thùc tiÔn
Theo quy ®Þnh chung t¹i §iÒu XIX GATT vµ HiÖp ®Þnh vÒ çc biÖn
ph¸p tù vÖ ®· ®−a ra kh¶ n¨ng n−íc sö dông biÖn ph¸p tù vÖ sÏ bÞ n−íc xuÊt
khÈu ¸p dông biÖn ph¸p tr¶ ®òa nÕu hä kh«ng th−¬ng l−îng ®−îc víi nhau vÒ
møc båi th−êng. Mµ trªn thùc tÕ ViÖt Nam lµ mét n−íc nhá bÐ, tiÒm lùc kinh
tÕ ch−a m¹nh, l−îng hµng ho¸ l−u th«ng trªn thÞ tr−êng quèc tÕ lµ kh«ng ®¸ng
kÓ, víi mét vÞ thÕ trªn tr−êng quèc tÕ cßn rÊt khiªm tèn. ChÝnh v× thÕ kh¶ n¨ng
tiÕn hµnh biÖn ph¸p tù vÖ hay biÖn ph¸p tr¶ ®òa cña chóng ta lµ rÊt h·n h÷u,
chØ trong nh÷ng tr−êng hîp ®Æc biÖt nguy cÊp mµ th«i.Thêi gian qua, khi tiÕn
hµnh më cöa nÒn kinh tÕ, ViÖt Nam chóng ta ®· cè g¾ng hÕt søc trong viÖc b¶o
hé thÞ tr−êng trong n−íc tr¸nh ®−îc nh÷ng t¸c ®éng vµ ¶nh h−ëng bÊt lîi tõ
phÝa bªn ngoµi. Tuy nhiªn viÖc b¶o hé nµy chØ ®−îc tiÕn hµnh trong nh÷ng giíi
h¹n nhÊt ®Þnh vµ kh«ng ph¶i lóc nµo còng ®em l¹i hiÖu qu¶ mong muèn.Cho
®Õn nay, tuy chóng ta ®· cã Ph¸p lÖnh vÒ tù vÖ nh−ng thùc sù lµ chóng ta ch−a
sö dông ®Õn nã mét çch chÝnh thøc, nghÜa lµ ViÖt Nam ch−a tõng ¸p dông
biÖn ph¸p tù vÖ víi bÊt kú s¶n phÈm nhËp khÈu nµo d−íi danh nghÜa tù vÖ mµ
thùc tÕ chóng ta míi chØ bÞ phÝa n−íc ngoµi ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ ®èi víi
çc s¶n phÈm xuÊt khÈu cña chóng ta nh− vô g¹o ViÖt Nam bÞ Liªn bang Nga
¸p dông møc thuÕ suÊt rÊt cao d−íi h×nh thøc tù vÖ håi th¸ng 4 n¨m 2003 míi
®©y. Thùc tiÔn çc n−íc trªn thÕ giíi cho thÊy viÖc quy ®Þnh vÒ çc biÖn ph¸p
tù vÖ ®· cã tõ l©u song tÇn sè ¸p dông l¹i kh«ng nhiÒu b»ng viÖc ¸p dông biÖn
ph¸p chèng b¸n ph¸ gi¸ hay chèng trî cÊp. Ngay nh− nh÷ng c−êng quèc lín
nh− NhËt, Mü hay EU viÖc ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ còng ph¶i ®−îc c©n nh¾c
rÊt kü huèng hå lµ mét n−íc nhá bÐ ®ang ph¸t triÓn nh− ViÖt Nam.
Th¶o
3.1.3. Thùc tr¹ng ph¸p luËt vÒ tù vÖ th−¬ng m¹i ccña
ña ViÖt Nam
3.1.3.1 Sù cÇn thiÕt ph¶i ban hµnh v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ tù vÖ th−¬ng m¹i
§èi víi ViÖt Nam trong bèi c¶nh chóng ta ph¶i thùc hiÖn çc yªu cÇu
cña quèc tÕ vÒ gi¶m thiÓu viÖc qu¶n lý nhËp khÈu b»ng çc biÖn ph¸p hµnh
chÝnh, viÖc ban hµnh v¨n b¶n ph¸p luËt ®iÒu chØnh viÖc ¸p dông çc biÖn ph¸p
tù vÖ lµ hÕt søc cÇn thiÕt nh»m vËn dông c«ng cô b¶o hé hîp ph¸p nµy. Tuy
nhiªn mét trong nh÷ng vÊn ®Ò g©y nhiÒu lóng tóng trong thêi gian qua lµ chän
ngµnh nµo ®Ó b¶o hé vµ b¶o hé thÕ nµo cho hîp lý, tr¸nh kh«ng ®Ó doanh
nghiÖp û l¹i lîi dông sù b¶o hé cña Nhµ n−íc, chØ b¶o hé trong nh÷ng tr−êng
hîp thËt cÇn thiÕt ®Ó kh«ng t¹o nªn t©m lý b¶o hé trµn lan. Do ®ã çc biÖn
ph¸p tù vÖ ®−îc ¸p dông dùa trªn tÝn hiÖu thÞ tr−êng cÇn nhanh nhËy vµ ®óng
®èi t−îng. Møc ®é b¶o hé cÇn ®−îc tÝnh to¸n kü cµng dùa trªn çc sè liÖu kinh
tÕ s¸t víi thùc tiÔn. Thêi gian b¶o hé còng cÇn ®−îc x¸c ®Þnh tr−íc v× vËy çc
doanh nghiÖp ®−îc b¶o hé kh«ng thÓ û l¹i nhiÒu vµo nhµ n−íc mµ ph¶i tù th©n
vËn ®éng, ®iÒu chØnh vµ n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña m×nh t−¬ng ®−¬ng
tÇm quèc tÕ.
Tãm l¹i, çc biÖn ph¸p tù vÖ lµ c«ng cô qu¶n lý nhËp khÈu cÇn thiÕt, linh
ho¹t vµ hiÖu qu¶ ®ång thêi ®−îc luËt ph¸p quèc tÕ c«ng nhËn ®Ó b¶o hé çc
ngµnh s¶n xuÊt trong n−íc. Do ®ã viÖc ban hµnh Ph¸p lÖnh vÒ tù vÖ trong nhËp
khÈu hµng ho¸ n−íc ngoµi vµo ViÖt Nam lµ rÊt cÇn thiÕt vµ cÊp b¸ch. Ph¸p
lÖnh nµy ®êi sÏ cho thÊy tÝnh chñ ®éng cña ViÖt Nam trong viÖc vËn dông çc
chuÈn mùc quèc tÕ chung vµo luËt quèc gia vµ çc chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i cña
riªng m×nh. Nã còng t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó nÒn kinh tÕ ViÖt Nam héi nhËp vµo nÒn
kinh tÕ quèc tÕ cã hiÖu qu¶, h¹n chÕ nh÷ng t¸c ®éng bÊt lîi ®èi víi s¶n xuÊt
trong n−íc.
Ph¸p lÖnh nµy ®−îc x©y dùng trªn c¬ së tu©n thñ çc quy ®Þnh cña §iÒu
XIX, GATT 1947 vÒ tù vÖ khÈn cÊp ®èi víi hµng nhËp khÈu, HiÖp ®Þnh vÒ çc
biÖn ph¸p tù vÖ vµ LuËt mÉu cña WTO nh−ng ®−îc chuyÓn ho¸ ®iÒu chØnh cho
phï hîp h¬n víi hÖ thèng ph¸p luËt ViÖt Nam.
Th¶o
3.1.3.2 Mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n cña Ph¸p lÖnh vÒ tù vÖ trong nhËp khÈu hµng
ho¸ n−íc ngoµi vµo ViÖt Nam
Nam
Ph¸p lÖnh gåm 8 ch−¬ng, 33 ®iÒu quy ®Þnh vÒ çc biÖn ph¸p tù vÖ,
®iÒu kiÖn vµ thñ tôc ¸p dông çc biÖn ph¸p ®ã trong tr−êng hîp hµng ho¸
nhËp khÈu qu¸ møc vµo ViÖt Nam g©y ra hoÆc ®e do¹ g©y ra thiÖt h¹i
nghiªm träng cho ngµnh s¶n xuÊt trong n−íc. Mét sè vÊn ®Ò chÝnh cÇn l−u ý
cña Ph¸p lÖnh lµ:
H×nh thøc ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ
§Ó cã thÓ h¹n chÕ hµng nhËp khÈu vµo l·nh thæ ViÖt Nam, Ph¸p lÖnh quy ®Þnh
hai lo¹i biÖn ph¸p tù vÖ phæ biÕn nhÊt lµ: ThuÕ nhËp khÈu vµ H¹n ng¹ch nhËp
khÈu. Riªng thuÕ nhËp khÈu cã thÓ ¸p dông theo hai çch: T¨ng møc thuÕ suÊt
thuÕ nhËp khÈu hiÖn hµnh hoÆc ¸p dông thuÕ nhËp khÈu bæ sung. NÕu chän
h×nh thøc thuÕ nhËp khÈu bæ sung th× cÇn ph¶i söa ®æi, bæ sung LuËt thuÕ xuÊt
khÈu, thuÕ nhËp khÈu hiÖn hµnh v× ch−a cã quy ®Þnh vÒ viÖc ¸p dông thuÕ nhËp
khÈu bæ sung trong tr−êng hîp tù vÖ. Do ®ã Ph¸p lÖnh ®· quy ®Þnh viÖc ¸p
dông biÖn ph¸p t¨ng møc thuÕ suÊt thuÕ nhËp khÈu. Trong tr−êng hîp cÇn t¨ng
thuÕ suÊt thuÕ nhËp khÈu v−ît khung thuÕ suÊt ®· ®−îc Uû ban Th−êng vô
Quèc héi quy ®Þnh th× sÏ ¸p dông bæ sung çc biÖn ph¸p kh¸c. §Ó cã thÓ linh
ho¹t trong viÖc ¸p dông çc biÖn ph¸p tù vÖ, Ph¸p lÖnh còng quy ®Þnh kh¶
n¨ng ChÝnh phñ cã thÓ quy ®Þnh viÖc ¸p dông çc biÖn ph¸p tù vÖ kh¸c nh−
h¹n ng¹ch thuÕ quan, phô thu, giÊy phÐp…®èi víi hµng nhËp khÈu ®Ó b¶o vÖ
ngµnh s¶n xuÊt trong n−íc.
§iÒu kiÖn ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ
§Ó ®¶m b¶o tÝnh kh¸ch quan cña çc biÖn ph¸p tù vÖ, Ph¸p lÖnh quy
®Þnh viÖc ¸p dông çc biÖn ph¸p tù vÖ chØ ®−îc thùc hiÖn khi héi ®ñ çc nh©n
tè sau:
- Cã sù gia t¨ng kim ng¹ch hoÆc sè l−îng nhËp khÈu cña mét lo¹i hµng ho¸
nhÊt ®Þnh;
- ViÖc gia t¨ng nhËp khÈu ®ã lµ nguyªn nh©n g©y ra hoÆc cã nhiÒu kh¶ n¨ng
sÏ g©y ra çc t¸c ®éng xÊu ®Õn ngµnh s¶n xuÊt trong n−íc s¶n xuÊt lo¹i
Th¶o
hµng ho¸ ®ã. Çc t¸c ®éng xÊu nµy cã thÓ lµ ¶nh h−ëng bÊt lîi ®Õn doanh
thu, lîi nhuËn, c«ng ¨n viÖc lµm… cña çc doanh nghiÖp nãi chung;
- ViÖc ¸p dông çc biÖn ph¸p tù vÖ ®Ó b¶o hé mét ngµnh kh«ng lµm ¶nh
h−ëng xÊu ®Õn çc bé phËn kh¸c cña nÒn kinh tÕ quèc d©n, vÝ dô nh− kh«ng
®Ó viÖc b¶o hé ph©n bãn lµm cho n«ng d©n ph¶i chÞu thiÖt thßi khi ph¶i mua
ph©n bãn víi gi¸ qu¸ cao; kh«ng v× b¶o hé s¶n xuÊt ®−êng mµ lµm ®a sè
nh©n d©n ph¶i mua ®−êng hoÆc çc s¶n phÈm tõ ®−êng víi gi¸ cao (kho¶n
2, ®iÒu 19).
¸p dông çc biÖn ph¸p tù vÖ
Çc biÖn ph¸p tù vÖ nh×n chung chØ ®−îc ¸p dông sau khi c¬ quan chøc
tr¸ch cña ChÝnh phñ mµ cô thÓ ë ®©y lµ Bé Th−¬ng m¹i, ®· tiÕn hµnh ®iÒu tra vÒ
viÖc gia t¨ng hµng ho¸ nhËp khÈu vµ nh÷ng ¶nh h−ëng cña nã ®Õn çc nhµ s¶n
xuÊt trong n−íc. NÕu Bé Th−¬ng m¹i nhËn thÊy ®· héi ®ñ çc ®iÒu kiÖn ®Ó ¸p
dông biÖn ph¸p tù vÖ th× cã thÓ ra quyÕt ®Þnh ¸p dông. Trong tr−êng hîp ®Æc biÖt
khÈn cÊp, Ph¸p lÖnh còng quy ®Þnh viÖc ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ t¹m thêi tr−íc
khi cã kÕt qu¶ ®iÒu tra cuèi cïng ®Ó ng¨n chÆn çc hËu qu¶ xÊu x¶y ra.
C¬ quan chÞu tr¸ch nhiÖm ®iÒu tra ®Ó ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ còng sÏ
lµm râ møc chªnh lÖch gi÷a n¨ng lùc c¹nh tranh cña hµng s¶n xuÊt trong n−íc
so víi hµng nhËp khÈu ®Ó ®i ®Õn quyÕt ®Þnh vÒ møc b¶o hé cÇn thiÕt. Møc b¶o
hé nµy ®ñ ®Ó çc doanh nghiÖp trong n−íc c¹nh tranh nh−ng kh«ng ®−îc th¸i
qu¸, tr¸nh t×nh tr¹ng doanh nghiÖp lîi dông t¨ng gi¸ hµng ho¸, g©y thiÖt h¹i
cho ng−êi tiªu dïng.
Trong thêi gian ¸p dông çc biÖn ph¸p tù vÖ, çc c¬ quan chøc n¨ng sÏ
ph¶i phèi hîp víi Bé Th−¬ng m¹i ®Ó lu«n lu«n theo dâi s¸t t×nh h×nh, tõng b−íc
níi láng h¹n chÕ nh»m t¨ng dÇn c¹nh tranh, gióp çc doanh nghiÖp lµm quen dÇn
víi héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña m×nh.
Nh»m giao quyÒn chñ ®éng cho çc doanh nghiÖp, Ph¸p lÖnh quy ®Þnh
vÒ viÖc ®iÒu tra tiÕn tíi ¸p dông çc biÖn ph¸p tù vÖ chñ yÕu dùa trªn ®¬n yªu
cÇu cña tËp hîp çc nhµ s¶n xuÊt chiÕm Ýt nhÊt 25% s¶n l−îng hµng trong
n−íc.Doanh nghiÖp cã ®−îc nh÷ng th«ng tin quý b¸u gióp çc c¬ quan nhµ
Th¶o
n−íc ra ®−îc nh÷ng quyÕt ®Þnh kÞp thêi, chÝnh x¸c. Tuy nhiªn trong ®iÒu kiÖn
ë ViÖt Nam hiÖn nay vÉn ch−a cã nhiÒu çc hiÖp héi ngµnh hµng ®ñ m¹nh, çc
c¬ quan ChÝnh phñ cã thÓ chñ ®éng ®iÒu tra vµ ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ ®Ó b¶o
hé cho çc doanh nghiÖp trong tr−êng hîp cÇn thiÕt. Nh×n chung çc biÖn ph¸p
tù vÖ sÏ kh«ng ®−îc ¸p dông trµn lan v× n−íc xuÊt khÈu cã kh¶ n¨ng tr¶ ®òa,
g©y bÊt lîi cho hµng xuÊt khÈu cña ta.
Thêi h¹n ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ
§Ó tr¸nh t×nh tr¹ng doanh nghiÖp û l¹i tr«ng chê vµo sù b¶o hé cña nhµ
n−íc, Ph¸p lÖnh quy ®Þnh biÖn ph¸p tù vÖ chØ cã gi¸ trÞ tèi ®a trong vßng 4
n¨m. Khi ®ã, çc doanh nghiÖp sÏ biÕt râ thêi gian m×nh ®−îc b¶o hé vµ sÏ cã
kÕ ho¹ch ®iÒu chØnh çc ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. Tuy nhiªn trong
tr−êng hîp çc doanh nghiÖp thuéc mét ngµnh kinh tÕ ®· cè g¾ng hÕt søc
nh−ng do çc ®iÒu kiÖn kh¸ch quan vÉn kh«ng thÓ c¹nh tranh ®−îc víi hµng
ho¸ nhËp khÈu th× Nhµ n−íc cã thÓ xem xÐt gia h¹n thªm thêi h¹n b¶o hé cho
ngµnh ®ã. Thêi gian gia h¹n çc biÖn ph¸p tù vÖ kh«ng v−ît qua 6 n¨m.
Nh− vËy tæng thêi gian tèi ®a mµ mét ngµnh ®−îc b¶o hé kh«ng qu¸ 10
n¨m. §©y lµ thêi gian t−¬ng ®èi dµi. Trªn thùc tÕ ë çc n−íc kh¸c, thêi gian
nµy ®ñ ®Ó cho çc doanh nghiÖp thuéc mét ngµnh kinh tÕ thÝch nghi ®−îc víi
c¹nh tranh quèc tÕ. Thùc tÕ còng cho thÊy nÕu mét ngµnh ®−îc b¶o hé ®Õn 10
n¨m mµ vÉn ch−a cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh quèc tÕ th× ®ã lµ ngµnh kh«ng cã lîi
thÕ so s¸nh vµ kh«ng nªn khuyÕn khÝch ph¸t triÓn.
3.1.3.3 T¸c ®éng cña viÖc ban hµnh Ph¸p lÖnh vÒ tù vÖ
Trong ®iÒu kiÖn c¬ chÕ qu¶n lý xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam ®ang ®−îc
®iÒu chØnh theo çc chuÈn mùc quèc tÕ, çc biÖn ph¸p h¹n chÕ ®Þnh l−îng vµ
hµng rµo phi thuÕ ®−îc lo¹i bá ®Ó thùc hiÖn çc tho¶ thuËn cña ViÖt Nam víi
çc tæ chøc tµi chÝnh quèc tÕ, çc HiÖp ®Þnh ®a ph−¬ng vµ ®µm ph¸n gia nhËp
WTO, viÖc ban hµnh Ph¸p lÖnh vÒ çc biÖn ph¸p tù vÖ cã thÓ sÏ cã çc t¸c
®éng kh¸c sau ®©y:
Th¶o
Nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc
N−íc ta cã mét c«ng cô b¶o hé hîp ph¸p, ng¨n chÆn hoÆc h¹n chÕ
nh÷ng diÔn biÕn bÊt lîi do viÖc nhËp khÈu hµng ho¸ gia t¨ng bÊt th−êng g©y ra;
S¶n xuÊt trong n−íc ®ì chÞu nguy c¬ bÞ ®¶o lén, thËm chÝ bÞ ph¸ s¶n do
nhËp khÈu hµng ho¸ qu¸ møc g©y ra;
Gãp phÇn x©y dùng mét hÖ thèng chÝnh s¸ch qu¶n lý th−¬ng m¹i râ rµng
vµ æn ®Þnh h¬n;
§©y còng lµ mét b−íc chñ ®éng chÕ ®Þnh ho¸ çc ®Þnh chÕ cña WTO
vµo luËt ph¸p ViÖt Nam vµ ®iÒu chØnh luËt ph¸p cña ta phï hîp víi çc chuÈn
mùc cña thÕ giíi, t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc gia nhËp WTO.
Nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc
ViÖc ¸p dông çc biÖn ph¸p tù vÖ còng cã thÓ lµm gi¶m c¬ héi cña çc
ngµnh s¶n xuÊt sö dông hµng ho¸ nhËp khÈu ®Çu vµo cho s¶n xuÊt víi gi¸ thÊp
hoÆc chÊt l−îng tèt h¬n, h¹n chÕ ng−êi tiªu dïng cã ®−îc nh÷ng hµng ho¸
t−¬ng tù víi gi¸ rÎ h¬n;
Trong mét sè tr−êng hîp, viÖc ¸p dông çc biÖn ph¸p tù vÖ cã thÓ lµm
thay ®æi ®¸ng kÓ çc c¬ héi thÞ tr−êng mµ çc ®èi t¸c n−íc ngoµi cã ®−îc vµ do
vËy cã thÓ dÉn ®Õn sù khiÕu n¹i tõ phÝa ChÝnh phñ n−íc ngoµi, thËm chÝ khi
tham vÊn liªn ChÝnh phñ kh«ng thµnh c«ng cã thÓ bÞ tr¶ ®òa;
NÕu l¹m dông çc biÖn ph¸p tù vÖ sÏ lµm n¶y sinh sù û l¹i cña çc
doanh nghiÖp vµo sù b¶o hé qu¸ møc cña nhµ n−íc.
3.2 Mét
Mét sè kiÕn nghÞ nh»m hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ tù vÖ th−¬ng m¹i
cña ViÖt Nam
3.2.1. Sù cÇn thiÕt vµ ph−¬ng h−íng hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ tù vÖ th−¬ng m¹i ë
ViÖt Nam
3.2.1.1 Sù cÇn thiÕt ph¶i hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ tù vÖ th−¬ng m¹i
Nh− chóng ta ®· biÕt hÖ thèng ph¸p luËt ®èi ngo¹i cña mçi quèc gia
chÝnh lµ chiÕc van an toµn ®Ó b¶o vÖ quèc gia ®ã tr−íc çc t¸c ®éng bÊt lîi tõ
phÝa bªn ngoµi. Quèc gia nµo còng cè g¾ng x©y dùng mét hÖ thèng chÝnh s¸ch
®èi ngo¹i võa phï hîp víi chuÈn mùc quèc tÕ chung võa ph¶i ®em l¹i nhiÒu lîi
Th¶o
Ých cho n−íc m×nh nhÊt ®ång thêi cè g¾ng h¹n chÕ lµm tæn h¹i ®Õn quyÒn lîi
cña quèc gia kh¸c trªn c¬ së b×nh ®¼ng t«n träng lÉn nhau vµ ®«i bªn cïng cã
lîi. §Ó lµm ®−îc ®iÒu nµy kh«ng ph¶i lµ chuyÖn dÔ dµng. Mét hÖ thèng chÝnh
s¸ch ph¸p luËt dï hoµn thiÖn ®Õn ®©u còng khã tr¸nh ®−îc nh÷ng kÏ hë. VÊn
®Ò lµ chóng ta ph¶i lµm thÕ nµo ®Ó ph¸t hiÖn vµ söa ch÷a nh÷ng kÏ hë ®ã. §iÒu
nµy chØ cã thÓ lµm ®−îc th«ng qua thùc tiÔn ¸p dông ph¸p luËt ®Ó tõ ®ã rót ra
çc bµi häc kinh nghiÖm, lÊy ®ã lµm ph−¬ng h−íng ®Ó hoµn thiÖn dÇn hÖ thèng
ph¸p luËt hiÖn hµnh.
§èi víi ViÖt Nam ®ång thêi víi viÖc x¸c ®Þnh chÝnh s¸ch b¶o hé nãi
chung th× chóng ta cÇn x©y dùng vµ hoµn thiÖn h¬n n÷a ph¸p luËt vÒ tù vÖ
th−¬ng m¹i nãi riªng. Ngµy 24 th¸ng 5 n¨m 2002, Uû ban Th−êng vô Quèc héi
®· th«ng qua hai Ph¸p lÖnh: Ph¸p lÖnh vÒ tù vÖ trong nhËp khÈu hµng ho¸ n−íc
ngoµi vµo ViÖt Nam vµ Ph¸p lÖnh vÒ ®èi xö Tèi huÖ quèc vµ ®èi xö quèc gia
trong th−¬ng m¹i quèc tÕ. §iÒu nµy cã ý nghÜa quan träng trong bèi c¶nh chóng
ta ®ang hoµn thiÖn, bæ sung hÖ thèng ph¸p luËt ®èi ngo¹i, thÓ hiÖn tÝnh cùc chñ
®éng héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ khu vùc vµ quèc tÕ cña ViÖt Nam.Cho ®Õn nay,
sau h¬n mét n¨m ban hµnh, tuy ch−a thùc sù tá râ t¸c dông cña m×nh nh−ng hai
Ph¸p lÖnh nµy ®· gãp phÇn t¹o ra mét khung ph¸p lý phï hîp víi luËt ph¸p quèc
tÕ më ®−êng cho çc ho¹t ®éng tù do th−¬ng m¹i. Tuy nhiªn c«ng viÖc mµ
chóng ta ®ang thùc hiÖn ch−a ®−îc tiÕn hµnh ®ång bé. Thùc tr¹ng lµ cho ®Õn
thêi ®iÓm hiÖn nay chóng ta míi chØ ban hµnh ®−îc 2 Ph¸p lÖnh ®iÒu chØnh
th−¬ng m¹i quèc tÕ kÓ trªn. Ph¸p lÖnh vÒ Chèng b¸n ph¸ gi¸ vµ chèng trî gi¸ th×
cßn ®ang trong giai ®o¹n so¹n th¶o. Do ®ã chóng ta cÇn x©y dùng vµ hoµn thiÖn
h¬n n÷a çc v¨n b¶n ®iÒu chØnh çc vÊn ®Ò vÒ th−¬ng m¹i quèc tÕ. C«ng viÖc
nµy cÇn ph¶i ®−îc tiÕn hµnh mét çch song song vµ ®ång bé, kh«ng nªn ®Ó t×nh
tr¹ng LuËt ra ®êi tõ l©u mµ vÉn ch−a cã v¨n b¶n h−íng dÉn thi hµnh. Vµ nh−
vËy, bªn c¹nh nh÷ng nç lùc to lín khi ban hµnh ra Ph¸p lÖnh vÒ tù vÖ th−¬ng
m¹i cña ViÖt Nam th× chóng ta còng ph¶i hÕt søc chó träng ®Õn vÊn ®Ò hoµn
thiÖn nã, bëi chØ cã th«ng qua qu¸ tr×nh hoµn thiÖn th× Ph¸p lÖnh nµy nãi riªng
vµ çc Ph¸p lÖnh kh¸c nãi chung míi tá râ t¸c dông vµ gãp phÇn lµm v÷ng
m¹nh h¬n hÖ thèng luËt ph¸p ®èi ngo¹i cña ViÖt Nam.
Th¶o
3.2.1.2 Ph−¬ng h−íng
h−íng triÓn khai c«ng t¸c tù vÖ th−¬ng m¹i ë ViÖt Nam trong
thêi gian tíi
VÒ c¬ b¶n viÖc hoµn thiÖn çc v¨n b¶n ph¸p luËt b¶o hé nãi chung vµ tù
vÖ th−¬ng m¹i nãi riªng ph¶i phï hîp víi tiÕn tr×nh tù do ho¸ th−¬ng m¹i vµ
çc cam kÕt quèc tÕ cña ViÖt Nam ®ång thêi kh«ng ®−îc ®i ng−îc l¹i víi lîi
Ých quèc gia d©n téc. Trong thêi gian tíi ®©y, khi ViÖt Nam chÝnh thøc thùc
hiÖn çc cam kÕt trong khu«n khæ AFTA vµ trong tiÕn tr×nh ®µm ph¸n gia
nhËp WTO th× viÖc tr−íc tiªn ph¶i lµm lµ ph¶i dì bá çc hµng rµo b¶o hé mËu
dÞch vèn ®−îc coi lµ tÊm l¸ ch¾n an toµn cho çc ngµnh c«ng nghiÖp non yÕu
cña ta. Khi ®ã ®Ó tù vÖ mét çch hîp ph¸p võa ®¶m b¶o an toµn cho çc ngµnh
s¶n xuÊt trong n−íc tr−íc nh÷ng t¸c ®éng xÊu tõ bªn ngoµi võa kh«ng tr¸i víi
nh÷ng quy ®Þnh chung th× chÝnh s¸ch b¶o hé nãi chung vµ c¬ chÕ tù vÖ nãi
riªng cña chóng ta cÇn ph¶i ®−îc hoµn thiÖn theo mét sè ph−¬ng h−íng chung
nh− sau:
- ChØ cho phÐp b¶o hé tù vÖ trong nh÷ng tr−êng hîp thËt cÇn thiÕt, khi ®· x¸c
®Þnh ®−îc ®Çy ®ñ çc ®iÒu kiÖn theo quy ®Þnh chung cña ph¸p luËt quèc tÕ
®Ó ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ;
- ChØ ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ trong thêi h¹n, ph¹m vi vµ møc ®é cÇn thiÕt ®ñ
®Ó ng¨n ngõa hay kh¾c phôc nh÷ng thiÖt h¹i hay nguy c¬ g©y thiÖt h¹i cho
ngµnh s¶n xuÊt trong n−íc. ChØ b¶o hé, hç trî cho mét sè ngµnh s¶n xuÊt
trong n−íc träng ®iÓm cã vÞ trÝ quan träng trong nÒn kinh tÕ quèc d©n, ®¸p
øng nhu cÇu ph¸t triÓn vÒ sau, t¨ng thu ng©n s¸ch vµ gi¶i quyÕt lao ®éng.
Kh«ng ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ mét çch trµn lan t¹o t©m lý û l¹i cña çc
ngµnh s¶n xuÊt trong n−íc;
- ViÖc b¶o hé th«ng qua biÖn ph¸p tù vÖ ph¶i phï hîp víi tiÕn tr×nh tù do
ho¸ th−¬ng m¹i vµ çc cam kÕt quèc tÕ cña ViÖt Nam. Th«ng qua çc
chÝnh s¸ch vÒ b¶o hé nãi chung vµ tù vÖ nãi riªng ph¶i thÓ hiÖn ®−îc tinh
thÇn hîp t¸c, t«n träng lÉn nhau, ®«i bªn cïng cã lîi ®ång thêi kh«ng
lµm mÊt ®i b¶n s¾c riªng cña nÒn kinh tÕ ®Þnh h−íng x· héi chñ nghÜa
cña ViÖt Nam;
Th¶o
- §Æc biÖt chóng ta ph¶i hÕt søc thËn träng vµ c©n nh¾c khi ®−a ra çc quy
®Þnh vÒ viÖc ¸p dông çc biÖn ph¸p tù vÖ, biÖn ph¸p tr¶ ®òa còng nh− nguy
c¬ bÞ tr¶ ®òa tõ çc n−íc cã liªn quan;
- ViÖc hoµn thiÖn luËt ph¸p vÒ b¶o hé nãi chung vµ tù vÖ nãi riªng còng ph¶i
chó träng ®Õn tÝnh phï hîp, t−¬ng thÝch víi çc v¨n b¶n luËt lÖ kh¸c nh−
LuËt H¶i quan, LuËt ThuÕ xuÊt khÈu, thuÕ nhËp khÈu, Ph¸p lÖnh vÒ chèng
b¸n ph¸ gi¸…vµ çc HiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i ®· vµ sÏ ký kÕt víi çc n−íc
trªn thÕ giíi…
3.2.2. Mét sè kiÕn nghÞ nh»m thùc hiÖn tèt tù vÖ th−¬ng m¹i trong nhËp khÈu
hµng ho¸ n−íc ngoµi vµo ViÖt Nam
3.2.2.1 §èi víi Nhµ n−íc (ë tÇm vÜ m«)
3.2.2.1.1 Hoµn thiÖn hÖ thèng luËt ph¸p ®iÒu chØnh th−¬ng m¹i ®Æc biÖt lµ
Ph¸p lÖnh vÒ tù vÖ th−¬ng m¹i
§©y lµ mét kiÕn nghÞ kh«ng míi, mÆc dï chóng ta ®· hÕt søc cè g¾ng
trong viÖc x©y dùng vµ ban hµnh ra mét khung ph¸p lý phï hîp víi ph¸p luËt
quèc tÕ trong bèi c¶nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®ang diÔn ra m¹nh mÏ song
nh− thÕ ch−a ®ñ. HÖ thèng ph¸p luËt ®iÒu chØnh th−¬ng m¹i cña chóng ta cßn
ch−a ®Çy ®ñ vµ ch−a ®ång bé, ®«i khi cßn chång chÐo lªn nhau g©y khã hiÓu
vµ ho¹t ®éng cßn ch−a cã hiÖu qu¶ râ rÖt. Do ®ã, Nhµ n−íc ta cÇn ph¶i hoµn
thiÖn h¬n n÷a hÖ thèng luËt ph¸p nµy th«ng qua qu¸ tr×nh rµ so¸t, söa ®æi, bæ
sung, thay thÕ, lo¹i bá hay lµm míi çc quy ®Þnh cã liªn quan Qu¸ tr×nh nµy
ph¶i ®−îc tiÕn hµnh mét çch ®ång bé vµ thèng nhÊt gi÷a çc Bé, ngµnh, c¬
quan h÷u quan. Ngoµi ra ®Ó x©y dùng mét m«i tr−êng c¹nh tranh lµnh m¹nh
cÇn nhanh chãng ban hµnh LuËt vÒ c¹nh tranh vµ chèng ®éc quyÒn, vÒ chèng
gian lËn th−¬ng m¹i vµ çc yÕu tè ph¸p lý quan träng kh¸c cña nÒn kinh tÕ thÞ
tr−êng. Quan träng nhÊt t¹o ra sù thuËn tiÖn vµ còng ph¶i ®¶m b¶o tÝnh minh
b¹ch trong néi dung çc v¨n b¶n ®ã. Còng ®Ó cã −u thÕ vÒ c¹nh tranh trªn b×nh
diÖn quèc gia, chóng ta còng ph¶i t¹o ra mét hµnh lang ph¸p lý thuËn lîi, an
toµn, æn ®Þnh, cÇn ph¶i c«ng khai minh b¹ch ho¸ chÝnh s¸ch ph¸p luËt vÒ ho¹t
®éng kinh doanh, nhÊt lµ çc chÝnh s¸ch vÒ xuÊt nhËp khÈu vµ tµi chÝnh. Bªn
Th¶o
c¹nh ®ã cÇn x©y dùng vµ c«ng bè lé tr×nh cô thÓ çc danh môc c¾t gi¶m thuÕ
quan vµ phi thuÕ quan hµng n¨m ®Ó thùc hiÖn çc cam kÕt quèc tÕ cña chóng
ta, x©y dùng çc ph−¬ng ¸n gi¶m vµ rµng buéc thuÕ quan ë møc trÇn ®Ó ®µm
ph¸n gia nhËp WTO, ®ång thêi còng chó träng x©y dùng vµ hoµn thiÖn çc
biÖn ph¸p b¶o hé phi thuÕ quan h÷u hiÖu phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ t¹o ®iÒu
kiÖn b¶o hé hîp lý cho çc nhµ s¶n xuÊt trong n−íc khi chóng ta buéc ph¶i c¾t
gi¶m thuÕ quan.
§ã lµ vÒ hÖ thèng ph¸p luËt ®iÒu chØnh th−¬ng m¹i nãi chung cßn ®èi
víi ph¸p luËt vÒ tù vÖ th−¬ng m¹i nãi riªng mµ cô thÓ ë ®©y lµ Ph¸p lÖnh vÒ tù
vÖ trong nhËp khÈu hµng ho¸ n−íc ngoµi vµo ViÖt Nam th× t«i xin cã mét vµi
kiÕn nghÞ sau ®©y:
Thø nhÊt, Ph¸p lÖnh vÒ tù vÖ chØ quy ®Þnh vÒ quyÒn tù vÖ cña ViÖt Nam
mµ ch−a ®Ò cËp ®Õn çc quy ®Þnh trong tr−êng hîp nµo th× ViÖt Nam sÏ ¸p
dông biÖn ph¸p tr¶ ®òa mét n−íc nÕu nh− n−íc ®ã ®· ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ
kh«ng cã c¨n cø hoÆc ®iÒu kiÖn ¸p dông tr¸i víi nguyªn t¾c vµ quy ®Þnh trong
çc HiÖp ®Þnh song ph−¬ng gi÷a n−íc ®ã víi ViÖt Nam. MÆc dï thùc tiÔn cho
thÊy ViÖt Nam chØ lµ mét ®èi t¸c nhá bÐ víi l−îng hµng ho¸ chiÕm mét tû lÖ
rÊt khiªm tèn trong th−¬ng m¹i quèc tÕ, trong çc tranh chÊp th−¬ng m¹i th×
bao giê xu h−íng bÊt lîi còng nghiªng vÒ phÝa ViÖt Nam song viÖc bæ sung
quy ®Þnh nµy vµo Ph¸p lÖnh trong thêi gian tíi hoÆc x©y dùng riªng mét v¨n
b¶n vÒ tr¶ ®òa trong th−¬ng m¹i lµ v« cïng cÇn thiÕt ®Ó b¶o vÖ quyÒn lîi cña
çc doanh nghiÖp xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam.
Thø hai, Ph¸p lÖnh cña ta quy ®Þnh r»ng çc biÖn ph¸p tù vÖ sÏ ®−îc rót
ng¾n trªn c¬ së kÕt qu¶ rµ so¸t cña Bé Th−¬ng m¹i. ViÖc rµ so¸t nµy chØ ®−îc
thùc hiÖn sau mét nöa thêi gian ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ ®ã lµ 3 n¨m. Trong
khi ®ã theo tinh thÇn cña HiÖp ®Þnh vÒ çc biÖn ph¸p tù vÖ th× biÖn ph¸p tù vÖ
sÏ ®−îc ¸p dông nh−ng theo h−íng gi¶m dÇn møc ®é ¸p dông mµ kh«ng cÇn
dùa trªn kÕt qu¶ rµ so¸t nÕu nh− biÖn ph¸p tù vÖ cã thêi h¹n ¸p dông trªn 1
n¨m vµ d−íi 3 n¨m. Cßn trong tr−êng hîp trªn 3 n¨m th× ph¶i tiÕn hµnh rµ so¸t
biÖn ph¸p tù vÖ ®ã tr−íc khi níi láng theo nh− quy ®Þnh trong Ph¸p lÖnh. Theo
Th¶o
t«i, viÖc níi láng møc ®é ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ theo thêi gian ¸p dông lµ cÇn
thiÕt cho phï hîp víi luËt ph¸p quèc tÕ chø kh«ng nªn quy ®Þnh mét çch cøng
nh¾c nh− ë trong Ph¸p lÖnh cña ta.
Thø ba theo quy ®Þnh cña Ph¸p lÖnh tù vÖ th× çc biÖn ph¸p tù vÖ ®−îc ¸p
dông kh«ng ph©n biÖt ®èi xö vµ kh«ng ph©n biÖt xuÊt xø hµng ho¸ trõ tr−êng
hîp ngo¹i lÖ lµ çc biÖn ph¸p tù vÖ cã thÓ kh«ng ¸p dông ®èi víi hµng ho¸ cã
xuÊt xø tõ nh÷ng n−íc kÐm ph¸t triÓn. VÒ mÆt lý luËn, quy ®Þnh nµy phï hîp víi
çc quy t¾c vµ th«ng lÖ cña çc n−íc trªn thÕ giíi còng nh− cña WTO. Tuy
nhiªn trªn thùc tÕ viÖc ¸p dông quy ®Þnh nµy l¹i n¶y sinh ra mét sè khã kh¨n
nhÊt ®Þnh ch¼ng h¹n nh− trong sè çc n−íc cã l−îng hµng ho¸ nhËp khÈu vµo
ViÖt Nam th× chØ cã mét sè n−íc cã l−îng nhËp khÈu t¨ng m¹nh trong khi thÞ
phÇn nhËp khÈu cña çc n−íc kh¸c kh«ng t¨ng thËm chÝ cßn gi¶m ®i. ViÖc ¸p
dông biÖn ph¸p h¹n ng¹ch dùa trªn tû lÖ hµng ho¸ nhËp khÈu sÏ g©y bÊt lîi ®èi
víi mét sè n−íc cã l−îng nhËp khÈu vaß ViÖt Nam gi¶m ®i trong khi nh÷ng
n−íc cã l−îng nhËp khÈu t¨ng m¹nh th× sÏ Ýt bÞ ¶nh h−ëng h¬n bëi quyÕt ®Þnh
cña n−íc ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ, Chóng ta cÇn thiÕt ph¶i nghiªn cøu bæ sung
thªm ngo¹i lÖ nµy b»ng çch ®−a thªm vµo Ph¸p lÖnh quy ®Þnh viÖc ph©n bæ h¹n
ng¹ch, tho¶ thuËn ¸p dông h¹n ng¹ch chØ ®èi víi mét sè n−íc cã thÞ phÇn nhËp
khÈu t¨ng lªn mét çch tuyÖt ®èi hay t−¬ng ®èi so víi l−îng nhËp khÈu trung
b×nh trong kho¶ng thêi gian 3 n¨m tr−íc ®ã. H¬n n÷a chóng ta còng nªn quy
®Þnh bæ sung thªm vµo kho¶n 2 ®iÒu 21 Ph¸p lÖnh vÒ tù vÖ n¨m 2002 tr−êng hîp
nÕu thÞ phÇn nhËp khÈu tõ çc n−íc kÐm ph¸t triÓn v−ît qu¸ bao nhiªu phÇn
tr¨m th× cã thÓ vÉn ¸p dông mét biÖn ph¸p tù vÖ nh»m môc ®Ých kiÓm so¸t ®−îc
l−îng hµng ho¸ nhËp khÈu tõ nh÷ng n−íc nµy.
3.2.2.1.2 N©ng cao nhËn thøc cña c¬ quan nhµ n−íc vµ doanh nghiÖp vÒ c«ng
t¸c tù vÖ th−¬ng m¹i
VÊn ®Ò tù vÖ th−¬ng m¹i lµ mét vÊn ®Ò cßn rÊt míi mÎ trong nhËn thøc
cña çc c¬ quan tõ cÊp Nhµ n−íc xuèng cÊp doanh nghiÖp cña ViÖt Nam. Tõ
tr−íc khi ban hµnh Ph¸p lÖnh vÒ tù vÖ n¨m 2002 trë vÒ tr−íc, ë ViÖt Nam ch−a
hÒ cã mét v¨n b¶n b¶n nµo quy ®Þnh hay gi¶i thÝch vÒ vÊn ®Ò nµy. Sù hiÓu biÕt
Th¶o
vÒ vÊn ®Ò liªn quan ®Õn çc biÖn ph¸p tù vÖ ngay trong çc c¬ quan vµ c«ng
chøc ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i còng cßn rÊt h¹n chÕ huèng chi lµ cÊp
doanh nghiÖp ®Þa ph−¬ng. KÓ tõ khi ban hµnh Ph¸p lÖnh tù vÖ th¸ng 5 n¨m
2002 ®Õn nay th× t×nh h×nh ®· ®−îc c¶i thiÖn ®«i chót. Chóng ta ®· biÕt ®−îc
nh÷ng kh¸i niÖm c¬ b¶n nhÊt vÒ çc biÖn ph¸p tù vÖ. Tuy nhiªn sù nhËn thøc
vÒ vÊn ®Ò nµy cßn ch−a phæ biÕn vµ ch−a thùc sù cã chiÒu s©u. ViÖc nhÇm lÉn
hay ®ång nhÊt gi÷a çc biÖn ph¸p tù vÖ víi çc biÖn ph¸p b¶o hé kh¸c nh− biÖn
ph¸p chèng b¸n ph¸ gi¸, chèng trî cÊp…vÉn cßn th−êng xuyªn vµ phæ biÕn. Do
®ã trong bèi c¶nh héi nhËp m¹nh mÏ nh− hiÖn nay viÖc n©ng cao nhËn thøc
cña çc c¬ quan nhµ n−íc nãi chung vµ çc doanh nghiÖp nãi mét çch cô thÓ
lµ hÕt søc cÇn thiÕt. Çc c¬ quan nhµ n−íc cã thÈm quyÒn cña chóng ta nh− Bé
Th−¬ng m¹i, Bé Tµi chÝnh vµ çc Bé liªn quan kh¸c ®· nhËn thøc ®−îc tÇm
quan träng còng nh− lµ sù cÇn thiÕt ph¶i x©y dùng vµ ban hµnh mét chÝnh s¸ch
tù vÖ th−¬ng m¹i cña riªng ViÖt Nam ®Ó chuÈn bÞ cho tiÕn tr×nh héi nhËp quèc
tÕ mét çch phï hîp vµ an toµn. Song nh− thÕ ch−a ®ñ, thùc tÕ th−¬ng m¹i rÊt
phong phó ®a d¹ng vµ lu«n lu«n biÕn ®éng, çc vÊn ®Ò míi ph¸t sinh ngµy
cµng tinh vi vµ phøc t¹p h¬n. Nh÷ng g× chóng ta ®· cã sÏ sím trë nªn l¹c hËu
cøng nh¾c. Do vËy cïng víi viÖc n©ng cao nhËn thøc cña çc c¬ quan nhµ n−íc
®Ó gãp phÇn lµm cho hÖ thèng chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i nãi chung vµ tù vÖ nãi
riªng cña chóng ta trë nªn linh ho¹t, hiÖu qu¶ vµ ngµy cµng hoµn thiÖn h¬n, th×
viÖc n©ng cao nhËn thøc cho çc doanh nghiÖp còng cÇn ph¶i ®−îc chó träng
nh»m lµm cho çc doanh nghiÖp hiÓu râ h¬n, hiÓu toµn diÖn h¬n b¶n chÊt cña
vÊn ®Ò trªn c¬ së ®ã cã thÓ tù ho¹ch ®Þnh ra cho m×nh h−íng ®i vµ çch lµm
phï hîp nhÊt ®Ó võa kh«ng tr¸i víi nguyªn t¾c luËt lÖ chung võa tËn dông ®−îc
nhiÒu c¬ héi vµ thuËn lîi nhÊt.
§Ó n©ng cao nhËn thøc cña çc c¬ quan nhµ n−íc vµ çc doanh nghiÖp
vÒ c«ng t¸c tù vÖ th−¬ng m¹i th× chóng ta ph¶i xóc tiÕn tæ chøc nhiÒu h¬n n÷a
çc ch−¬ng tr×nh, héi th¶o bµn vÒ c«ng t¸c nµy, häc tËp vµ nghiªn cøu çc kinh
nghiÖm ¸p dông vµ tiÕn hµnh tù vÖ cña çc n−íc b¹n, tæ chøc çc kho¸ ®µo t¹o
cho çc quan chøc chÝnh phñ vµ cho çc ç nh©n trong ngµnh th−¬ng m¹i vµ
Th¶o
c«ng nghiÖp ®Ó gióp hä lµm quen hoµn toµn víi yªu cÇu vÒ ®iÒu kiÖn, tr×nh tù,
thñ tôc ®iÒu tra vµ çc tr×nh tù tiÕn hµnh tù vÖ…vv
3.2.2.1.3 X©y dùng vµ kiÖn toµn bé m¸y Nhµ n−íc chuyªn tr¸ch trong lÜnh vùc
tù vÖ th−¬ng m¹i
§Ó cã thÓ ¸p dông çc biÖn ph¸p tù vÖ cÇn cã mét c¬ quan chuyªn
tr¸ch chÞu tr¸ch nhiÖm çc kh©u tõ kh©u nhËn hå s¬, tiÕn hµnh çc c«ng viÖc
®iÒu tra, ra quyÕt ®Þnh liªn quan ®Õn viÖc ¸p dông çc biÖn ph¸p tù vÖ vµ çc
c«ng t¸c kh¸c nh− thu thËp th«ng tin, tæ chøc çc buæi tham vÊn, nghiªn
cøu…vv. Theo quy ®Þnh cña Ph¸p lÖnh vÒ tù vÖ th× Bé Th−¬ng m¹i lµ c¬ quan
®Çu mèi thùc hiÖn çc c«ng viÖc trªn, phï hîp víi chøc n¨ng, nhiÖm vô,
quyÒn h¹n cña Bé Th−¬ng m¹i ®· ®−îc ChÝnh phñ giao. Trªn thùc tÕ ®a sè
çc n−íc ®Òu theo m« h×nh nµy nh−ng còng cã n−íc chän m« h×nh c¬ quan
chÞu tr¸ch nhiÖm lµ mét c¬ quan liªn ngµnh. NÕu theo m« h×nh c¬ quan liªn
ngµnh th× tæ chøc bé m¸y sÏ cång kÒnh dÉn ®Õn viÖc ®iÒu phèi sÏ khã kh¨n
h¬n. Cßn ë ViÖt Nam, tuy Bé Th−¬ng m¹i lµ c¬ quan ®Çu mèi chuyªn tr¸ch
cã thÈm quyÒn ®iÒu tra vµ ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ song Bé nµy còng cÇn ph¶i
phèi hîp chÆt chÏ víi mét sè Bé ngµnh h÷u quan kh¸c ®Æc biÖt lµ Bé Tµi
chÝnh, çc Bé chuyªn ngµnh phô tr¸ch çc ngµnh s¶n xuÊt, Tæng côc H¶i
quan, Tæng côc Thèng kª… Trªn c¬ së ®ã, Bé Th−¬ng m¹i sÏ ph¶i lËp ra mét
Nhãm chuyªn tr¸ch hoÆc Nhãm ®Æc tr¸ch theo vô viÖc gåm çc thµnh viªn
®¹i diÖn cña çc Bé ngµnh nãi trªn. Nhãm nµy sÏ thùc hiÖn chøc n¨ng ®iÒu
tra, ®Ò xuÊt biÖn ph¸p ¸p dông vµ thùc thi çc c«ng viÖc liªn quan ®Õn viÖc ¸p
dông çc biÖn ph¸p tù vÖ.
VÊn ®Ò thµnh lËp c¬ quan trùc thuéc Bé Th−¬ng m¹i chuyªn qu¶n lý vµ
®iÒu tra, gi¸m s¸t viÖc thùc hiÖn çc biÖn ph¸p tù vÖ cÇn ph¶i ®−îc xóc tiÕn
nhanh vµ ph¶i ®¶m b¶o ho¹t ®éng cña çc c¬ quan nµy kh«ng bÞ chi phèi tõ
phÝa ChÝnh phñ còng nh− çc doanh nghiÖp, kh«ng bÞ chång chÐo vÒ thÈm
quyÒn víi çc c¬ quan kh¸c vµ quan träng lµ ph¶i ®¶m b¶o ®−îc t×nh h×nh
nh©n sù trong hoµn c¶nh hiÖn nay khi chóng ta ®ang c¶i çch bé m¸y nhµ
n−íc sao cho gän nhÑ mµ ho¹t ®éng vÉn cã hiÖu qu¶. Nh− vËy vÊn ®Ò nµy cÇn
®−îc ChÝnh phñ sím quy ®Þnh cô thÓ trong v¨n b¶n h−íng dÉn thi hµnh Ph¸p
lÖnh nµy.
Th¶o
3.2.2.1.4 T− vÊn vµ hç trî çc doanh nghiÖp nh÷ng th«ng tin vÒ tù vÖ th−¬ng m¹i
VÊn ®Ò th«ng tin trong thêi ®¹i hiÖn nay kh«ng cßn lµ mét vÊn ®Ò nan
gi¶i nh− tr−íc ®©y. Ngµy nay nhê vµo çc ph−¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng phæ
biÕn nh− truyÒn thanh, truyÒn h×nh, m¹ng Internet…chóng ta cã thÓ cã ®−îc
bÊt kú th«ng tin cÇn thiÕt vµo bÊt kú lóc nµo vµ bÊt cø ë ®©u. VÊn ®Ò ®Æt ra ë
®©y lµ lµm thÕ nµo ®Ó cã ®−îc nh÷ng th«ng tin chuÈn x¸c, cô thÓ, thiÕt thùc vµ
h÷u Ých cho vÊn ®Ò mµ chóng ta ®ang nghiªn cøu. Cô thÓ ë ®©y lµ vÊn ®Ò tù vÖ
th−¬ng m¹i. V× ®©y lµ mét chñ ®Ò cßn rÊt míi mÎ ®èi víi çc doanh nghiÖp
ViÖt Nam nªn th«ng tin vÒ vÊn ®Ò nµy ë ViÖt Nam cßn rÊt h¹n chÕ vµ s¬ sµi.
Do ®ã çc c¬ quan nhµ n−íc cã thÈm quyÒn cÇn sím ban hµnh nh÷ng v¨n b¶n
th«ng tin cã liªn quan ®Õn vÊn ®Ò tù vÖ th−¬ng m¹i trong n−íc vµ quèc tÕ ®Ó
n©ng cao sù hiÓu biÕt cho çc doanh nghiÖp vÒ vÊn ®Ò nµy ®ång thêi còng ®Ó
h−íng dÉn, t− vÊn çc doanh nghiÖp trong viÖc nhËn biÕt çc nguy c¬, ®iÒu
kiÖn ®Ó ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ còng nh− çc thñ tôc cÇn thiÕt ®Ó yªu cÇu ¸p
dông tù vÖ vµ çc nghÜa vô cÇn ph¶i lµm ®Ó trî gióp çc c¬ quan chøc n¨ng
trong qu¸ tr×nh ®iÒu tra ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ ®ã. Ngoµi ra viÖc th«ng tin
®Çy ®ñ, t− vÊn kÞp thêi cho çc doanh nghiÖp còng sÏ gãp phÇn lµm cho çc
doanh nghiÖp n©ng cao nhËn thøc cña m×nh vÒ chÝnh s¸ch c¬ chÕ tù vÖ th−¬ng
m¹i ë ViÖt Nam còng nh− thùc tiÔn ¸p dông trªn thÕ giíi ®Ó tõ ®ã ho¹t ®éng cã
hiÖu qu¶ h¬n, tËn dông ®−îc nh÷ng c¬ héi −u ®·i, trî gióp ®ång thêi tr¸nh
®−îc nh÷ng thiÖt h¹i ®¸ng tiÕc cho doanh nghiÖp m×nh.
3.2.2.2 §èi víi doanh nghiÖp ( ë tÇm vi m«)

3.2.2.2.1 Tham gia vµo çc HiÖp héi Doanh nghiÖp ®Ó t¨ng c−êng søc m¹nh
trong tù vÖ th−¬ng m¹i
HiÖn nay ë ViÖt Nam, HiÖp héi çc doanh nghiÖp cïng ngµnh nghÒ ®·
ra ®êi. ViÖc thµnh lËp nµy cã ý nghÜa rÊt quan träng khi x¶y ra tranh chÊp
th−¬ng m¹i víi çc doanh nghiÖp n−íc ngoµi v× r»ng çc doanh nghiÖp cña
chóng ta th−êng ho¹t ®éng mét çch ®éc lËp, kh«ng dùa trªn c¬ së liªn kÕt
ngµnh nghÒ do ®ã viÖc t−¬ng trî lÉn nhau khi x¶y ra tranh chÊp víi bªn n−íc
ngoµi lµ rÊt khã kh¨n. Thùc tr¹ng hiÖn nay lµ tuy çc doanh nghiÖp ®· hîp t¸c
Th¶o
víi nhau trong çc ho¹t ®éng th−¬ng m¹i quèc tÕ nh−ng sù hîp t¸c nµy chØ dùa
trªn møc ®é nhÊt ®Þnh, cßn nÆng vÒ qu¶n lý hµnh chÝnh vµ mang tÝnh “c©u l¹c
bé” chø ch−a thùc sù lµ n¬i çc chñ doanh nghiÖp cã thÓ tin t−ëng trao cho nã
nh÷ng thÈm quyÒn nhÊt ®Þnh. Qua çc vô kiÖn vÒ b¸n ph¸ gi¸ ç tra, ç ba sa
víi Hoa Kú, vô b¸n ph¸ gi¸ bËt löa ga víi Hµn quèc, vô giÇy dÐp víi Canada..
chóng ta h¬n lóc nµo hÕt ý thøc ®−îc r»ng viÖc thµnh lËp çc HiÖp héi cïng
ngµnh nghÒ hay HiÖp héi doanh nghiÖp lµ rÊt cÇn thiÕt, tr−íc lµ ®Ó cung cÊp
çc th«ng tin ph¸p lý vµ tËp qu¸n th−¬ng m¹i cña thÞ tr−êng n−íc ngoµi cho
çc doanh nghiÖp trong n−íc ®Ó hä cã ®−îc nh÷ng ®iÒu chØnh phï hîp, tr¸nh
®−îc nh÷ng tranh chÊp th−¬ng m¹i bÊt lîi cho chóng ta, sau lµ tham gia b¶o vÖ
quyÒn lîi cña çc doanh nghiÖp ViÖt Nam khi x¶y ra tranh chÊp víi ®èi t¸c
n−íc ngoµi. §Æc biÖt yªu cÇu ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ th−êng do tËp hîp çc
doanh nghiÖp cïng ngµnh nghÒ yªu cÇu nªn còng cÇn x©y dùng çc quy t¾c
ph¸p lý chÆt chÏ ®Ó tr¸nh tr−êng hîp çc doanh nghiÖp lîi dông kÏ hë ph¸p
luËt ®Ó thñ tiªu c¹nh tranh vµ g©y ra c¶n trë th−¬ng m¹i, ¶nh h−ëng ®Õn quan
hÖ kinh tÕ quèc tÕ cña ViÖt Nam.
3.2.2.2.2 Chñ ®éng tiÕp cËn vµ chuÈn bÞ ®Çy ®ñ kiÕn thøc vÒ tù vÖ th−¬ng m¹i
®Ó sö dông khi cÇn thiÕt tiÕn hµnh tù vÖ
ViÖc tiÕp cËn vµ tù tranh bÞ cho m×nh nh÷ng kiÕn thøc vÒ tù vÖ th−¬ng
m¹i ë çc doanh nghiÖp ViÖt Nam ch−a thùc sù ®−îc quan t©m vµ chó träng
®óng møc. Thùc tÕ ë ViÖt Nam trong thêi gian qua cho thÊy tuy chóng ta ch−a
thùc sù tiÕn hµnh bÊt cø biÖn ph¸p nµo d−íi danh nghÜa tù vÖ th−¬ng m¹i nh−ng
®· cã mét sè ngµnh nghÒ xuÊt khÈu cña chóng ta bÞ phÝa n−íc ngoµi ¸p dông
biÖn ph¸p tù vÖ vµ g©y ra kh«ng Ýt khã kh¨n cho çc doanh nghiÖp xuÊt khÈu
cña ta, vµ chØ trong doanh nghiÖp xuÊt khÈu nµo bÞ ¶nh h−ëng, t¸c ®éng bÊt lîi
bëi viÖc ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ cña phÝa n−íc ngoµi th× míi cã nhu cÇu t×m
hiÓu vµ trang bÞ cho m×nh nh÷ng kiÕn thøc vÒ tù vÖ th−¬ng m¹i. §©y thùc sù lµ
mét nh−îc ®iÓm cña çc doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn sím ®−îc kh¾c phôc. Çc
doanh nghiÖp nªn sím t¹o cho m×nh thÕ chñ ®éng trong mäi t×nh huèng. Bªn
c¹nh sù trî gióp cña çc c¬ quan nhµ n−íc hay çc HiÖp héi cïng ngµnh nghÒ
th× çc doanh nghiÖp còng cÇn ph¶i tù t×m hiÓu vµ tù chuÈn bÞ cho m×nh ®Çy ®ñ
Th¶o
çc th«ng tin kiÕn thøc vÒ chñ tr−¬ng chÝnh s¸ch tù vÖ th−¬ng m¹i cña n−íc ta
nãi riªng vµ t×nh h×nh tù vÖ th−¬ng m¹i cña thÕ giíi nãi chung ®Ó trªn c¬ së ®·
hiÓu s©u b¶n chÊt, n¾m b¾t kÞp thêi vÊn ®Ò th× çc doanh nghiÖp cã thÓ chñ ®éng
®èi phã l¹i víi nh÷ng t×nh huèng khi bÞ n−íc kh¸c ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ còng
nh− khi cÇn thiÕt ph¶i yªu cÇu Nhµ n−íc ta sö dông biÖn ph¸p tù vÖ ®Ó b¶o vÖ
quyÒn vµ lîi Ých cña doanh nghiÖp nãi riªng, cña quèc gia nãi chung.
3.2.2.2.3 KhÈn tr−¬ng t×m hiÓu, chuÈn bÞ ®Çy ®ñ hå s¬, b»ng chøng ®Ó yªu cÇu
tiÕn hµnh ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ hay biÖn ph¸p tr¶ ®òa
Çc doanh nghiÖp gi÷ vai trß quan träng trong viÖc ®iÒu tra ®Ó ¸p dông
biÖn ph¸p tù vÖ bëi v× ®©y lµ nh÷ng ®èi t−îng chÞu ¶nh h−ëng trùc tiÕp cña viÖc
hµng ho¸ nhËp khÈu gia t¨ng hay chÞu t¸c ®éng bÊt lîi trùc tiÕp bëi viÖc ¸p
dông çc biÖn ph¸p tù vÖ cña çc n−íc kh¸c. Doanh nghiÖp lµ nh÷ng nh©n tè
chÝnh trong cuéc ®iÒu tra vµ ®−a ra nh÷ng b»ng chøng trong qu¸ tr×nh ®iÒu tra,
chÝnh v× vËy çc doanh nghiÖp cÇn thiÕt ph¶i cã nh÷ng hµnh ®éng sau:
- Ph¶i gi¸m s¸t th−êng xuyªn t¸c ®éng cña hµng nhËp khÈu ®èi víi ngµnh
c«ng nghiÖp néi ®Þa. Ph¶i th«ng b¸o ngay lËp tøc khi cã sù thiÖt h¹i nghiªm
träng hay sù ®e däa g©y ra thiÖt h¹i nghiªm träng xuÊt ph¸t tõ viÖc gia t¨ng
cña l−îng hµng nhËp khÈu. Çc doanh nghiÖp ph¶i tiÕp xóc víi c¬ quan cã
thÈm quyÒn cña Nhµ n−íc mµ cô thÓ ë ®©y lµ Bé Th−¬ng m¹i ®Ó ®−a ®¬n
kiÕn nghÞ vµ yªu cÇu ®iÒu tra, ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ.
- Khi c«ng viÖc ®iÒu tra b¾t ®Çu çc doanh nghiÖp chÞu tr¸ch nhiÖm chÝnh
tr−íc ngµnh s¶n xuÊt néi ®Þa vÒ viÖc khÈn tr−¬ng t×m hiÓu, chuÈn bÞ ®Çy
®ñ vµ cung cÊp çc b»ng chøng liªn quan ®Õn thiÖt h¹i nghiªm träng vµ
mèi quan hÖ nh©n qu¶ gi÷a viÖc gia t¨ng nhËp khÈu vµ sù tæn h¹i nghiªm
träng cho Bé Th−¬ng m¹i.
- §Ó ®Ò phßng viÖc ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ cña mét n−íc kh¸c, çc doanh
nghiÖp còng nªn thiÕt lËp mét hÖ thèng thu thËp, thèng kª ®Þnh kú vÒ viÖc
s¶n xuÊt vµ bu«n b¸n çc s¶n phÈm nh¹y c¶m ë çc n−íc kh¸c. ViÖc theo
dâi nh÷ng mÆt hµng vµ th«ng tin ®¨ng t¶i trªn b¸o chÝ còng rÊt h÷u Ých. TÊt
c¶ nh÷ng th«ng tin ®ã cã thÓ c¶nh b¸o tr−íc cho hä vÒ mét cuéc ®iÒu tra ¸p
dông biÖn ph¸p tù vÖ s¾p ®−îc tiÕn hµnh.
Th¶o
- Khi c«ng viÖc ®iÒu tra ®−îc tiÕn hµnh, çc doanh nghiÖp ph¶i tr×nh bµy vÊn ®Ò
tr−íc çc c¬ quan cã thÈm quyÒn cho nªn hä cÇn chuÈn bÞ ®Çy ®ñ b»ng chøng,
chøng cø, th«ng tin, ý kiÕn ®ãng gãp…®Ó sö dông khi cÇn thiÕt. Nh÷ng th«ng
tin thu thËp ®−îc theo çch trªn rÊt h÷u Ých trong tr−êng hîp nµy.
3.2.2.3 Mét sè kiÕn nghÞ
nghÞ kh¸c
Thø nhÊt lµ Ph¸p lÖnh vÒ tù vÖ trong viÖc nhËp khÈu hµng ho¸ n−íc ngoµi
vµo ViÖt Nam ra ®êi ®−îc h¬n mét n¨m nh−ng vÉn ch−a cã v¨n b¶n h−íng
dÉn thi hµnh cña ChÝnh phñ vµ c¬ quan chuyªn tr¸ch vÒ lÜnh vùc tù vÖ
th−¬ng m¹i chÞu sù qu¶n lý cña Bé Th−¬ng m¹i còng ch−a ra ®êi cho ®Õn
thêi ®iÓm hiÖn nay. Do ®ã viÖc sím ban hµnh NghÞ ®Þnh h−íng dÉn thi
hµnh Ph¸p lÖnh sÏ cô thÓ ho¸ ®−îc çc quy ®Þnh trong Ph¸p lÖnh, tr¸nh
®−îc viÖc ¸p dông kh«ng ®óng víi tinh thÇn chung cña ph¸p luËt ViÖt Nam
vÒ tù vÖ th−¬ng m¹i.
Thø hai lµ ®Ó thùc hiÖn tèt c«ng t¸c tù vÖ th−¬ng m¹i trong thêi gian tíi th×
kh«ng chØ Bé Th−¬ng m¹i- lµ c¬ quan ®Çu mèi chÞu tr¸ch nhiÖm ®iÒu tra, ¸p
dông biÖn ph¸p tù vÖ vµ çc doanh nghiÖp trong ngµnh s¶n xuÊt néi ®Þa chÞu
t¸c ®éng cña viÖc gia t¨ng hµng nhËp khÈu lµ cã liªn quan vµ cã tr¸ch nhiÖm
thùc hiÖn tèt vÊn ®Ò nµy mµ çc Bé ban ngµnh kh¸c cã thÈm quyÒn ®èi víi
ngµnh s¶n xuÊt bÞ ¶nh h−ëng nh−: Bé Tµi ChÝnh, Bé C«ng nghiÖp, Bé N«ng
nghiÖp vµ Ph¸t triÓn N«ng th«nh, Bé Thuû S¶n…còng cã tr¸ch nhiÖm phèi hîp
chÆt chÏ, t¹o ®iÒu kiÖn gióp ®ì, hç trî hay trùc tiÕp tham gia cïng víi çc c¬
quan chøc n¨ng chuyªn tr¸ch vµ çc ®èi t−îng chÝnh cña vô viÖc.
Thø ba lµ c¬ chÕ tù vÖ th−¬ng m¹i nµy chØ nªn sö dông trong tr−êng hîp
thùc sù cÇn thiÕt vµ chØ nªn ¸p dông cho mét sè ngµnh nh¹y c¶m vµ quan
träng trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. §ã ph¶i lµ nh÷ng ngµnh mµ nÕu bÞ thiÖt
h¹i th× sÏ g©y ra nh÷ng t¸c ®éng xÊu ®Õn toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n. Do
®ã khi thu nhËn hå s¬ yªu cÇu ®iÒu tra ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ cña mét
ngµnh s¶n xuÊt th× Bé Th−¬ng m¹i ph¶i suy xÐt vµ c©n nh¾c cÈn thËn vÒ
viÖc cã thËt sù cÇn thiÕt ph¶i tiÕn hµnh ®iÒu tra, ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ ®èi
víi ngµnh s¶n xuÊt ®ã kh«ng hay chØ cÇn sö dông mét sè h¹n chÕ ®¬n gi¶n
hoÆc chØ cÇn ®µm ph¸n, söa ®æi mét sè cam kÕt… Bëi mét khi ®· tuyªn bè
Th¶o
¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ th× nguy c¬ bÞ tr¶ ®òa th−¬ng m¹i lµ rÊt cao. Vµ
trong mét sè tr−êng hîp th× thiÖt h¹i do bÞ tr¶ ®òa th−¬ng m¹i khi ¸p
dông biÖn ph¸p tù vÖ cßn lín h¬n vµ nghiªm träng h¬n thiÖt h¹i g©y ra
bëi viÖc gia t¨ng hµng nhËp khÈu. Trong bèi c¶nh ViÖt Nam lµ mét n−íc
nhá bÐ, tiÒm lùc kinh tÕ ch−a m¹nh, l−îng hµng ho¸ l−u th«ng trªn thÞ
tr−êng quèc tÕ lµ kh«ng ®¸ng kÓ, l¹i míi tiÕn hµnh më cöa ®−îc h¬n 10
n¨m nay víi vÞ thÕ trªn tr−êng quèc tÕ cßn rÊt khiªm tèn th× vÊn ®Ò nµy l¹i
cµng ph¶i ®−îc çc c¬ quan cã thÈm quyÒn quan t©m, xem xÐt ®Õn nhiÒu
h¬n.
Th¶o
KÕt luËn
Tæ chøc th−¬ng m¹i thÕ giíi ®· quy ®Þnh vÒ çc biÖn ph¸p tù vÖ trong
§iÒu XIX vµ hµnh ®éng tù vÖ khÈn cÊp cña HiÖp ®Þnh chung vÒ thuÕ quan
vµ th−¬ng m¹i GATT 1994, ®−îc cô thÓ ho¸ trong HiÖp ®Þnh vÒ çc biÖn
ph¸p tù vÖ cña Tæ chøc th−¬ng m¹i thÐ giíi. HÇu hÕt çc n−íc trªn thÕ giíi
®Òu ®· cã luËt quy ®Þnh vÒ c¬ chÕ tù vÖ cña n−íc m×nh, hay chÊp nhËn vµ
thùc thi HiÖp ®Þnh vÒ çc biÖn ph¸p tù vÖ cña WTO. Ngay trong ph¹m vi çc
khu vùc mËu dÞch tù do mµ AFTA lµ mét vÝ dô, còng cã quy ®Þnh cho phÐp
çc n−íc thµnh viªn ¸p dông çc biÖn ph¸p tù vÖ khi cã sù gia t¨ng nhËp
khÈu g©y thiÖt h¹i cho ngµnh s¶n xuÊt trong n−íc. Nh− vËy cã thÓ nãi çc
biÖn ph¸p tù vÖ gièng nh− chiÕc van an toµn, hîp ph¸p nh»m b¶o vÖ nÒn
kinh tÕ ngay trong tr−êng hîp th−¬ng m¹i diÔn ra lµnh m¹nh.
Cßn ®èi víi ViÖt Nam chóng ta, tuy ®· cã nh÷ng thay ®æi to lín trong
nh÷ng n¨m võa qua nh−ng nÕu so s¸nh víi çc n−íc kh¸c trong khu vùc th×
tr×nh ph¸t triÓn cña chóng ta vÉn cßn thua hä mét kho¶ng çch kh¸ xa. Do
vËy, cÇn cã mét sù b¶o hé nãi chung vµ mét c¬ chÕ tù vÖ nãi riªng cho çc
ngµnh s¶n xuÊt trong n−íc v× t−¬ng lai cña nÒn kinh tÕ quèc néi. Tuy nhiªn,
cÇn b¶o hé tù vÖ mét çch cã ®iÒu kiÖn, kh«ng trµn lan, nh»m hç trî cho çc
doanh nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh trong n−íc ph¸t triÓn nh−ng kh«ng lµm
cho ng−êi s¶n xuÊt û l¹i vµo chÝnh s¸ch b¶o hé mËu dÞch vµ tù vÖ th−¬ng
m¹i, dÉn tíi thãi quen cÈu th¶ l·ng phÝ vµ mÊt ®i kh¶ n¨ng thÝch øng linh
ho¹t. ChÝnh s¸ch b¶o hé vµ tù vÖ còng cÇn ph¶i gi¶i quyÕt tháa ®¸ng mèi
quan hÖ gi÷a lîi Ých cña ng−êi s¶n xuÊt vµ lîi Ých cña ng−êi tiªu dïng.
§Ó viÖc b¶o hé nÒn s¶n xuÊt trong n−íc cã hiÖu qu¶ th«ng qua çc
biÖn ph¸p tù vÖ vµ ®Ó çc doanh nghiÖp trong n−íc thùc sù ph¸t triÓn vµ cã
®ñ søc c¹nh tranh trong ®iÒu kiÖn thÞ tr−êng tù do s¾p tíi th× Nhµ n−íc ta
mét mÆt cÇn ph¶i x©y dùng vµ hoµn thiÖn h¬n n÷a hÖ thèng ph¸p lý vÒ
th−¬ng m¹i nãi chung vµ tù vÖ th−¬ng m¹i nãi riªng, x©y dùng vµ kiÖn toµn
bé m¸y nhµ n−íc chuyªn tr¸ch trong lÜnh vùc tù vÖ th−¬ng m¹i, MÆt kh¸c
còng cÇn ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p hç trî cho çc doanh nghiÖp th«ng qua
Th¶o
çc h×nh thøc nh− thµnh lËp çc trung t©m xóc tiÕn mËu dÞch víi nhiÖm vô
xóc tiÕn ®Çu t−, hç trî çc doanh nghiÖp th©m nhËp thÞ tr−êng vµ t×m kiÕm
b¹n hµng míi.
Çc quyÒn lîi riªng khi ¸p dông biÖn ph¸p tù vÖ sÏ t¹o ra cho quèc
gia ®ã mét lîi thÕ nhÊt ®Þnh, nh−ng trong nh÷ng ®iÒu kiÖn riªng biÖt nã sÏ
triÖt tiªu c¹nh tranh, ®e do¹ sù tiÕn bé vµ ph¸t triÓn cña çc ngµnh s¶n xuÊt,
duy tr× sù û l¹i cña nÒn kinh tÕ quèc néi. Do yªu cÇu th−¬ng m¹i quèc tÕ
hiÖn nay mµ çc n−íc cÇn ph¶i tõng b−íc h¹n chÕ vµ dì bá dÇn sù b¶o hé
®èi víi çc doanh nghiÖp cña m×nh, t¹o ®iÒu kiÖn cho giao l−u th−¬ng m¹i
®−îc ph¸t triÓn.
Riªng ®èi víi ViÖt Nam, ®©y còng lµ mét th¸ch thøc kh«ng nhá nhÊt
lµ khi ë n−íc ta çc doanh nghiÖp vèn ®· quen ®−îc b¶o hé, trî cÊp, nÒn
kinh tÕ ®ang chuyÓn ®æi cßn ch−a æn ®Þnh, søc c¹nh tranh ch−a cao. Khã
kh¨n mµ chóng ta gÆp ph¶i trong thêi gian tíi ch¾c ch¾n kh«ng ph¶i lµ Ýt
nh−ng nÕu v−ît qua ®−îc nh÷ng trë ng¹i ®ã th× chóng ta kh«ng nh÷ng cã
thÓ trô v÷ng ë thÞ tr−êng trong n−íc mµ cßn cã thÓ cã ®−îc chç ®øng trªn
thÞ tr−êng thÕ giíi réng lín. Trong ®iÒu kiÖn nh− vËy viÖc duy tr× møc ®é
b¶o hé hîp lý th«ng qua çc biÖn ph¸p tù vÖ vµ mét sè biÖn ph¸p kh¸c vÉn
lµ cÇn thiÕt cho sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng vÒ l©u dµi cña nÒn kinh tÕ x· héi
n−íc ta.
Danh môc tµi liÖu tham kh¶o

Th¶o
V¨n b¶n ph¸p luËt
HiÖp ®Þnh chung vÒ thuÕ quan vµ th−¬ng m¹i- GATT 1994
HiÖp ®Þnh vÒ çc biÖn ph¸p tù vÖ.
HiÖp ®Þnh vÒ viÖc thùc thi §iÒu VI cña HiÖp ®Þnh GATT.
Ph¸p lÖnh vÒ tù vÖ trong nhËp khÈu hµng ho¸ n−íc ngoµi vµo ViÖt Nam
2002
Ph¸p lÖnh vÒ ®èi xö Tèi huÖ quèc vµ ®èi xö quèc gia trong th−¬ng m¹i
quèc tÕ 2002.
NghÞ ®Þnh 57/1998/N§-CP ngµy 31 th¸ng 7 n¨m 1998 quy ®Þnh chi tiÕt
thi hµnh luËt th−¬ng m¹i vÒ ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu, gia c«ng vµ ®¹i lý mua
b¸n hµng ho¸ víi th−¬ng nh©n n−íc ngoµi.
§iÒu kho¶n 201- LuËt th−¬ng m¹i Hoa Kú 1974 (19 USC 2251 et sed.)
Quy chÕ sè 3285/94/EC- Quy chÕ vÒ çc biÖn ph¸p tù vÖ cña EU (B¶n tiÕng
Ph¸p)
Quy t¾c chung vÒ tù vÖ th−¬ng m¹i cña Trung Quèc (B¶n tiÕng Ph¸p)
Quy t¾c vÒ nh÷ng biÖn ph¸p khÈn cÊp khi cã sù gia t¨ng hµng nhËp khÈu
vµ S¾c lÖnh liªn bé vÒ thuÕ nhËp khÈu ®Æc biÖt ¸p dông cho hµng ho¸ nhËp
khÈu qu¸ møc vµo NhËt (B¶n tiÕng Ph¸p).
S¸ch vµ t¹p chÝ tham kh¶o
Tæ chøc th−¬ng m¹i thÕ giíi (WTO)- Bé Ngo¹i Giao, Vô Hîp t¸c kinh
tÕ ®a ph−¬ng, Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ Quèc gia 2000
H−íng dÉn doanh nghiÖp vÒ hÖ thèng th−¬ng m¹i thÕ giíi- Trung t©m
th−¬ng m¹i quèc tÕ, Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia 2001
ViÖt Nam héi nhËp trong xu thÕ toµn cÇu ho¸, vÊn ®Ò vµ gi¶i ph¸p- Bé
Ngo¹i Giao, Vô Hîp t¸c Kinh tÕ ®a ph−¬ng, Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia
2002.
Nh÷ng ®iÒu cÇn biÕt vÒ Tæ chøc th−¬ng m¹i thÕ giíi vµ tiÕn tr×nh gia
nhËp cña ViÖt Nam- Bé Th−¬ng m¹i, ViÖn nghiªn cøu th−¬ng m¹i, Nhµ xuÊt
b¶n ChÝnh trÞ Quèc gia 1998.
Th¶o
Hái ®¸p vÒ WTO- TrÇn Thanh H¶i, Uû ban Quèc gia vÒ hîp t¸c kinh tÕ
quèc tÕ, Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia 2002
ChÝnh s¸ch th−¬ng m¹i trong ®iÒu kiÖn héi nhËp- Hoµng V¨n Th©n, §¹i
häc kinh tÕ quèc d©n, Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ Quèc gia 2001
Gia nhËp WTO, c¬ héi vµ th¸ch thøc- Mai Ph−¬ng Hoa, T¹p chÝ nghiªn
cøu LËp ph¸p sè 2/2003.
Hµng rµo phi thuÕ quan vµ yªu cÇu cña HiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i ViÖt Nam-
Hoa kú- Bïi thÞ BÝch Liªn, T¹p chÝ Nghiªn cøu LËp ph¸p sè 8/2003
B¸n ph¸ gi¸ vµ biÖn ph¸p, chÝnh s¸ch chèng b¸n ph¸ gi¸ hµng nhËp
khÈu,-§oµn V¨n Tr−êng, Nhµ xuÊt b¶n Thèng kª 1998.
Tµi liÖu Héi th¶o vÒ Ph¸p lÖnh ®èi xö Tèi huÖ quèc vµ ®èi xö quèc gia,
Ph¸p lÖnh vÒ tù vÖ trong th−¬ng m¹i quèc tÕ, Nhµ Ph¸p luËt ViÖt- Ph¸p 2001.
Giíi thiÖu néi dung hai Ph¸p lÖnh: Ph¸p lÖnh vÒ ®èi xö Tèi huÖ quèc vµ
®èi xö quèc gia trong th−¬ng m¹i quèc tÕ vµ Ph¸p lÖnh vÒ tù vÖ trong nhËp
khÈu hµng ho¸ n−íc ngoµi vµo ViÖt Nam- Tµi liÖu phôc vô häp b¸o ngµy
11/6/2002, Phßng WTO- Bé Th−¬ng m¹i
HÖ thèng th−¬ng m¹i thÕ giíi- LuËt vµ chÝnh s¸ch vÒ çc quan hÖ kinh tÕ
quèc tÕ- Jonh. H. Jackson, B¶n dÞch cña Ph¹m Viªn Ph−¬ng vµ Huúnh V¨n
Thanh, Nhµ xuÊt b¶n Thanh Niªn 2001.
Gi¸o tr×nh Quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ- Tr−êng §¹i häc LuËt Hµ néi, Nhµ
xuÊt b¶n C«ng an nh©n d©n 2001.
Ph¸p luËt kinh doanh theo HiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i ViÖt Nam- Hoa kú-
Ph¹m Minh, Nhµ xuÊt b¶n Thèng kª 2001
Ph¸c th¶o nÒn kinh tÕ Mü (Outline of the US economy)- DÞch gi¶ ThÕ
Hoµ, Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia 2003.
H−íng dÉn tiÕp cËn thÞ tr−êng Hoa Kú- Bé Th−¬ng m¹i, Nhµ xuÊt b¶n
Thèng kª 2001
Mü ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch kinh tÕ- Trung t©m KHXH & Nh©n v¨n Quèc
gia- Trung t©m nghiªn cøu B¾c Mü, Nhµ xuÊt b¶n Khoa häc x· héi 2003
Th¶o
CÈm nang cho çc doanh nghiÖp th©m nhËp thÞ tr−êng Trung Quèc-
ViÖn nghiªn cøu th−¬ng m¹i, Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia 2001
ChÝnh s¸ch ngo¹i th−¬ng NhËt B¶n- Bïi Xu©n L−u vµ TrÇn Quang Minh,
Nhµ xuÊt b¶n Gi¸o dôc 2001
Kinh doanh víi thÞ tr−êng NhËt B¶n- Phßng th−¬ng m¹i vµ C«ng nghiÖp
ViÖt Nam, Nhµ xuÊt b¶n Lao ®éng 2001
Droit international Ðconomique- Patrick Juillard & Dominique Carreau.
L.G.D.J, Paris 1998
L’organisation mondiale du Commerce- Droit institutionnel et subtantiel
du GATT/ OMC- ThiÐbaut Flory, Bruyant Bruxelles 1999
Business Guide to the world trading system, Gary C. Hufbauer &
Kimberly A. Elliot, 1996
T¹p chÝ Nghiªn cøu Ch©u ©u çc sè tõ n¨m 2000 ®Õn 2003
Thêi B¸o Kinh tÕ ViÖt Nam çc sè tõ n¨m 2000 ®Õn 2003
T¹p chÝ Céng s¶n n¨m 2002 (www.tapchicongsan.org.vn)
T¹p chÝ Nghiªn cøu Trung Quèc çc sè tõ n¨m 1998 ®Õn 2003
Çc Tµi liÖu, th«ng tin, sè liÖu tham kh¶o kh¸c tõ çc trang Web sau:
www.wto.org
www.europa.eu.int
www.usitc.gov.com
www.mot.gov.vn
www.dei.gov.vn
www.vcci.com.vn
www.vietrade.gov.vn
www.mofa.gov.vn
http://vinaseek.com
www.media.vcd.com
www.smenet.com.vn
…vv
Th¶o

Khãa Luën Tèt Nghiöp

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Khãa Luën Tèt Nghiöp

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Kho¸ luËn tèt nghiÖp Vò ThÞ Ph−¬ng

Khãa luËn tèt nghiÖp

Gi¸o viªn h−íng dÉn : pgs.ts. hoµng ngäc thiÕt

Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n

Afta : Khu vùc mËu dÞch tù do asean.

KÕt luËn ........................................................................................................... 93

ph¸p tù vÖ”, th¸ng 6/1996

2.1. Thùc tiÔn sö dông biÖn ph¸p

2.3.1.3 ¸p dông c¸c biÖn ph¸p tù vÖ

2.3.2 Kh¸i qu¸t vÒ ChÝnh s¸ch tù vÖ cña NhËt B¶n.

3.2.2.2 §èi víi doanh nghiÖp ( ë tÇm vi m«)

Danh môc tµi liÖu tham kh¶o

You might also like