VIEÄN VIEÄT-HOÏC * ÑAÏI-CÖÔNG VEÀ VAÊN-HOÏC VIEÄT-NAM - TIEÁT 6 : VAÊN-CHUÔNG CHÖÕ NOÂM TRONG HAI THEÁ-KYÛ XVII-XVIII

VIEÄN VIEÄT-HOÏC
BAN VAÊN-CHÖÔNG VIEÄT-NAM
Giaûng-khoa : ÑAÏI-CÖÔNG VEÀ VAÊN-HOÏC VIEÄT-NAM
Giaùo-sö phuï-traùch: Nguyeãn syõ-teá

TIEÁT 6 VAÊN-CHÖÔNG CHÖÕ NOÂM

TRONG HAI THEÁ-KYÛ XVII-XVIII

I. VAÊN-HOÏC-SÖÛ

Hai theá-kyû XVII vaø XVIII töông-öùng vôùi ñôøi Leâ Trung-Höng (1592-1789) vaø cuõng laø thôøi-
kyø Nam-Baéc phaân-tranh trong lòch-söû nöôùc nhaø. Ñaây laø thôøi-kyø phaân-taùn vaø loaïn-ly xen-laãn thaùi-
bình ñaõ aûnh-höôûng naëng-neà tôùi neàn vaên-hoïc daân-toäc. Maëc-duø vaäy, noùi chung, caû hai phaàn vaên-
hoïc chöõ Haùn vaø vaên-hoïc chöõ Noâm cuõng nhôø caùi ñaø xaây-döïng trong thôøi-kyø tröôùc maø phaùt-trieån
töông-ñoái toát ñeïp.
Phaàn vaên-hoïc chöõ Haùn ghi nhaän coâng-trình cuûa nhieàu taùc-giaû ôû ñaøng Ngoaøi (Baéc) cuõng
nhö ñaøng Trong (Nam) ñaëc-bieät cuûa Ngoâ Thì-ÖÙc. Hoà Só-Ñoàng, Ñaëng Traàn-Coân, Buøi Huy-Bích,
Nguyeãn Cö-Trinh, Leâ Höõu-Traùc töùc Laõn OÂng, Nguyeãn Nghieãm, Ngoâ Thì-Só, Phan Huy-OÂn, Leâ
Quyù-Ñoân (xem TIEÁT 3: ÑAÏI-CÖÔNG VEÀ VAÊN-HOÏC CHÖÕ HAÙN).
So-saùnh vôùi thôøi-kyø tröôùc, vaên-chöông chöõ Noâm phong-phuù vaø thaønh-ñaït hôn nhieàu. Ñaëc-
bieät ngöôøi ta thaáy xuaát-hieän hai theå thô vaên töông-ñoái môùi laø phuù vaø theå thô ngaâm song-thaát luïc-
baùt. Keå ra caùc taùc-giaû vaø taùc-phaåm chính laø:
1. Nguyeãn Laân vôùi Giai-Caûnh Höùng-Tình Phuù, Ngaõ Ba Haïc Phuù.
2. Nguyeãn Höõu-Chænh vôùi Ngoân AÅn Thi Taäp, Cung Oaùn Thi, Quaùch Töû Nghi Phuù.
3. Nguyeãn Huy-Löôïng vôùi Tuïng Taây-Hoà Phuù.
4. Phaïm Thaùi vôùi Chieán Tuïng Taây-Hoà Phuù.
5. Ñaøo Duy-Töø vôùi Ngoïa-Long Cöông (töï ví vôùi Gia-Caùt khi ôû aån taïi nuùi Ngoïa-Long).
6. Nguyeãn Cö-Trinh vôùi Saõi Vaõi (khuyeán-khích vieäc xuaát-quaân deïp giaëc).
7. Hoaøng Quang vôùi Hoaøi Nam Khuùc (nhôù Chuùa Nguyeãn).
8. Ngoïc-Haân Coâng-Chuùa vôùi baøi Vaên-Teá Vua Quang-Trung vaø baøi thô Khoùc vua Quang-
Trung).
Ñaëc-bieät coù ba taùc-giaû vaø taùc-phaåm keå nhö laø nhöõng taùc-phaåm coå-ñieån lôùn-lao ñaàu tieân
trong vaên-hoïc-söû nöôùc nhaø laø: Ñoaøn Thò Ñieåm vôùi dòch-phaåm Chinh-Phuï-Ngaâm (nguyeân-taùc cuûa
Ñaëng Traàn-Coân), Nguyeãn Gia-Thieàu vôùi Cung-Oaùn Ngaâm-Khuùc vaø Nguyeãn Huy-Töï vôùi Hoa-
Tieân Truyeän (xem döôùi).

II. BA TAÙC-PHAÅM LÔÙN CUÛA THEÁ-KYÛ XVIII

1
VIEÄN VIEÄT-HOÏC, 10872 Westminster Ave., Suite 202, Garden Grove, CA 92843, USA - Hoäp thö: P.O. Box 11900, Westminster,
CA 92685-1900, USA - Ñieän-thoaïi: (714) 636-6967 – Fax: (714) 636-1617 - E-mail: info@viethoc.org - Website: www.viethoc.org.
VIEÄN VIEÄT-HOÏC * ÑAÏI-CÖÔNG VEÀ VAÊN-HOÏC VIEÄT-NAM - TIEÁT 6 : VAÊN-CHUÔNG CHÖÕ NOÂM TRONG HAI THEÁ-KYÛ XVII-XVIII

1) Ñoaøn Thò Ñieåm vôùi dòch-phaåm Chinh-Phuï-Ngaâm (nguyeân-taùc chöõ Haùn cuûa Ñaëng Traàn-
Coân):
• Vieäc nghieân-cöùu Chinh-Phuï-Ngaâm cuûa Ñoaøn Thò Ñieåm phaûi keå laø moät ngoaïi-leä trong
phöông-phaùp-luaän veà vaên-hoïc-söû: phaàn chính-yeáu phaûi keå laø nguyeân-taùc chöõ Noâm (tieáng Vieät);
caùc dòch-phaåm töø ngoaïi-ngöõ sang tieáng Vieät chæ ñöôïc keå laø doøng dòch-phaåm, moät doøng thöù yeáu
trong vaên-hoïc-söû daân-toäc. Cuõng nhö vieäc nghieân-cöùu kyõ-löôõng phaàn vaên-hoïc chöõ Haùn trong vaên-
hoïc Vieät-nam laø moät ngoaïi-leä khaùc nöõa.
• Vaøi haøng veà Ñaëng Traàn-Coân vaø nguyeân-taùc Chinh-Phuï-Ngaâm: Ñaëng Traàn-Coân laø
ngöôøi laøng Nhaân-muïc (goïi noâm laø laøng Moïc), huyeän Thanh-trì, Tænh Haø-ñoâng, laøm Tri-Huyeän
huyeän Thanh-oai, Haø-ñoâng, ñôøi Leâ Hieån-Toâng (1470-1786). Chinh-Phuï-Ngaâm nguyeân-taùc baèng
chöõ Haùn, vieát theo caùc loaïi ca-khuùc Trung-quoác (Töø-khuùc, Haønh-khuùc). Taùc-phaåm naøy thuoäc
haøng kieät-xuaát chaúng nhöõng ñöôïc caùc nhaø nho trong nöôùc maø coøn ñöôïc caùc taùc-giaû Baéc-phöông
khen-ngôïi.
• Ñoaøn Thò Ñieåm: Theo saùch Nam Söû Taäp Bieân, baø hoï Ñoaøn, em oâng Giaùm-Sinh Ñoaøn
Luaân, ngöôøi xaõ Hieán-phaïm, huyeän Vaên-giang, tænh Baéc-ninh. Baø laáy leõ oâng Nguyeãn Kieàu ñaäu
tieán-só naêm 1715 ñôøi Leâ Duï-Toâng, nieân-hieäu Vónh-Thònh (1706-1719); oâng nguyeân ngöôøi phuû
Hoaøi-ñöùc, tænh Haø-ñoâng.
Nguyeân-taùc Chinh-Phuï-Ngaâm cuûa Ñaëng Traàn-Coân ñöôïc phoå-bieán töông-ñoái roäng-raõi vaøo
thôøi-kyø ñoù (caän-kim). Do giaù-trò uyeân-baùc cuûa noù, taùc-phaåm cuûa Ñaëng Traàn-Coân ñöôïc nhieàu nhaø
nho dòch thaønh thô Noâm theå song-thaát luïc-baùt. Ngoaøi baûn dòch cuûa baø Ñoaøn Thò Ñieåm ra, coøn coù
baûn dòch cuûa Phan Huy-Ích.
Noùi chung, trong caùc dòch-phaåm töø chöõ Haùn sang chöõ Noâm, cuøng vôùi baûn dòch Tyø-Baø-
Haønh cuûa Baïch-Cö-Dò sang chöõ Noâm do Phan Huy-Vònh, baûn dòch Chinh-Phuï-Ngaâm cuûa Ñoaøn
Thò Ñieåm ñöôïc keå laø hai dòch-phaåm xuaát-saéc trong vaên-hoïc nöôùc ta thôøi tröôùc.
• Noäi-dung cuûa Chinh-Phuï-Ngaâm: Noäi-dung taùc-phaåm – Thay lôøi ngöôøi chinh-phuï ghi
nhaän taâm-traïng haét-hiu cuûa moät ngöôøi ñaøn baø coù choàng ñi chinh-chieán nôi xa, moät taâm-traïng coù
buoàn vui pha troän, khi thaêng khi traàm, luùc oaùn-traùch luùc caàu mong, phaàn lo sôï phaàn hy-voïng, tình-
caûm vaø lyù-trí luoân luoân xoâ ñaåy nhau. Ñuùng laø hoaøn-caûnh chung thôøi baáy giôø, tieán-baùn theá-kyû
XVIII.
• Hình-thöùc Chinh-Phuï-Ngaâm: Chinh-Phuï-Ngaâm baûn dòch cuûa Ñoaøn phu-nhaân laø moät
khuùc-ca traøng-thieân goàm 412 caâu vieát theo theå thô song-thaát luïc-baùt. Xöa kia, theå song-thaát luïc-
baùt coù coâng-duïng chuyeân-bieät laø vieát neân nhöõng ngaâm-khuùc (ngaén 20 – 30 caâu, daøi 300 – 400)
neân theå song-thaát luïc-baùt ñöôïc thôøi tröôùc goïi laø theå “ngaâm”, (nhö luïc-baùt ñöôïc goïi laø theå
“truyeän”).
Baûn dòch khoâng nhöõng ñaõ theo saùt ñöôïc nguyeân-vaên chöõ Haùn moät caùch taøi-tình maø coøn
thi-thoá ñöôïc nhöõng khaû-naêng thi ca tuyeät-vôøi cuûa tieáng Vieät. Keå nhö laø nhöõng kieåu-maãu (vaên-
phaïm) trong khoa taû tình vaø taû caûnh. Ñôn-cöû vaøi thí-duï:
Hôi gioù laïnh, ngöôøi raàu maët daïn,
Doøng nöôùc saâu ngöïa naûn chaân bon.
OÂm yeân, goái troáng ñaõ choàn,
Naèm vuøng caùt traéng, nguû coàn reâu xanh…

2
VIEÄN VIEÄT-HOÏC, 10872 Westminster Ave., Suite 202, Garden Grove, CA 92843, USA - Hoäp thö: P.O. Box 11900, Westminster,
CA 92685-1900, USA - Ñieän-thoaïi: (714) 636-6967 – Fax: (714) 636-1617 - E-mail: info@viethoc.org - Website: www.viethoc.org.
VIEÄN VIEÄT-HOÏC * ÑAÏI-CÖÔNG VEÀ VAÊN-HOÏC VIEÄT-NAM - TIEÁT 6 : VAÊN-CHUÔNG CHÖÕ NOÂM TRONG HAI THEÁ-KYÛ XVII-XVIII

(Caûnh ngöôøi chinh-phu)

Hoa giaõi nguyeät, nguyeät in moät taám,
Nguyeät loàng hoa, hoa thaém töøng boâng.
Nguyeät hoa, hoa nguyeät truøng truøng,
Tröôùc hoa döôùi nguyeät, trong loøng xieát ñaâu!
(Caûnh ngöôøi chinh-phuï)
2) Nguyeãn Gia-Thieàu vôùi Cung-Oaùn Ngaâm-Khuùc:
• Taùc-giaû: Nguyeãn Gia-Thieàu (1741-1798) ngöôøi xaõ Lieãu-ngaïn, phuû Thuaän-thaønh, tænh
Baéc-ninh. Coù coâng ñaùnh giaëc ñöôïc phong töôùc Haàu, hieäu OÂn-Nhö (OÂn-Nhö Haàu). Ñeán khi Taây-
Sôn ra ñaùnh chieám Baéc-haø, oâng caùo quan veà ôû aån. Ngoaøi Cung-Oaùn Ngaâm-Khuùc, oâng coøn coù
nhieàu taäp thô laøm baèng chöõ Haùn: Tieàn Haäu Thi-Taäp, Taây-Hoà Thi-Taäp.
• Noäi-dung cuûa khuùc ngaâm: Trong caùc taùc-phaåm coå-ñieån cuûa ta, Cung-Oaùn Ngaâm-Khuùc
cuûa OÂn-Nhö Haàu mang saéc-thaùi bi-quan vaøo baäc nhaát. Ñoù chæ laø caùi khuynh-höôùng töï-nhieân cuûa
taùc-giaû öa nghieân-cöùu ñaïo Phaät vaø ñaïo Tieân. Soá-phaän haåm-hiu cuûa nhöõng ngöôøi cung-nöõ chæ laø
moät chuû-ñeà vaên-hoïc vaø trieát-hoïc phoå-thoâng thöôøng ñöôïc nhieàu taùc-giaû ta vaø Taàu (Taøu) khai-thaùc
tröôùc vaø sau Nguyeãn Gia-Thieàu.
Treû Taïo-hoaù ñaønh-hanh quaù ngaùn.
Cheát ñuoái ngöôøi treân caïn maø chôi.
Loø cöø nung naáu söï ñôøi,
Böùc tranh vaân-caåu veõ ngöôøi tang-thöông!
• Hình-thöùc cuûa taùc-phaåm: Cung-Oaùn ngaâm-khuùc laø moät khuùc ca traøng-thieân daøi 356
caâu, vieát theo theå ngaâm song-thaát luïc-baùt. Nhöõng lôøi oaùn-than cuûa ngöôøi cung-nöõ ñöôïc tuaàn-töï
traûi ra qua caùc ñeà-muïc: toùm-taét cuoäc soáng coâ-ñôn, saàu tuûi cuûa ngöôøi cung-nöõ; nhôù laïi caùi taøi vaø
caùi saéc cuûa naøng tröôùc luùc vaøo cung vua; söï xoay chuyeån cuûa cuoäc ñôøi naøng töø luùc nhaäp cung;
moät khoaûng thôøi-gian haïnh-phuùc khi ñöôïc nhaø vua yeâu; caûnh soáng cuûa naøng bò ruoàng boû sau ñoù;
nhöõng thoâi-thuùc cuûa baûn-naêng phu-phuï cuûa naøng; söï taøn-taï cuûa nhan-saéc cuûa naøng; moät lo-ngaïi
vaø hy-voïng cuoái cuøng ñöôïc nhaø vua laïi doøm ngoù tôùi.
Kyõ-thuaät thi ca raát chænh. Ñieån-coá nhieàu. Gioïng ngaâm khaéc-khoå maø vaãn thanh-cao, trang-
troïng, yù-nghóa haøm-suùc tuy hôi khoù hieåu. Vaên-chöông khieán ngöôøi ta phaûi vöøa ñoïc laïi vöøa suy-
ngaãm ñeå thaáy caùi hay vaø caùi ñeïp cuûa aùng-vaên.
3) Nguyeãn Huy-Töï vôùi Hoa-Tieân Truyeän:
• Taùc-giaû: Nguyeãn Huy-Töï (1743-1790) laø ngöôøi xaõ Lai-thaïch, huyeän La-sôn, tænh Haø-
tónh, ñaäu Höông-Coáng (cöû-nhaân) naêm 1759 roài Thaùm-Hoa naêm 1784, laøm quan vaøo ñôøi vua Leâ
Hieån-Toâng (1740-1786).
• Nguoàn-goác vaø ñaïi-yù cuûa taùc-phaåm: Hoa-Tieân Truyeän möôïn söï-tích trong moät cuoán
tieåu-thuyeát Taàu coù nhan-ñeà laø “Ñeä-Baùt Taøi-Töû Hoa-Tieân Kyù”. Taùc-phaåm keå laïi moät caâu chuyeän
tình giöõa moät ñoâi trai taøi gaùi saéc con nhaø quyeàn-quyù Löông sinh vaø Döông Dao-Tieân thöông yeâu
nhau neân giao-öôùc keát-hoân vôùi nhau treân moät tôø giaáy hoa-tieân; caâu chuyeän gaëp nhieàu traéc-trôû
nhöng cuoái cuøng cuõng keát-thuùc moät caùch toát laønh baèng söï thaønh-hoân; traéc-trôû caên-baûn laø nguyeân
tröôùc Löông töôùng-coâng ñaõ heïn öôùc cho Löông sinh seõ keát-hoân vôùi con gaùi cuûa moät baïn ñoàng-
lieâu hoï Löu laø Löu Ngoïc-Khaùnh; vaø roài caâu chuyeän cuõng ñöôïc gôõ roái baèng vieäc daøn-xeáp ñeå

3
VIEÄN VIEÄT-HOÏC, 10872 Westminster Ave., Suite 202, Garden Grove, CA 92843, USA - Hoäp thö: P.O. Box 11900, Westminster,
CA 92685-1900, USA - Ñieän-thoaïi: (714) 636-6967 – Fax: (714) 636-1617 - E-mail: info@viethoc.org - Website: www.viethoc.org.
VIEÄN VIEÄT-HOÏC * ÑAÏI-CÖÔNG VEÀ VAÊN-HOÏC VIEÄT-NAM - TIEÁT 6 : VAÊN-CHUÔNG CHÖÕ NOÂM TRONG HAI THEÁ-KYÛ XVII-XVIII

Löông sinh laáy laøm vôï caû Döông tieåu-thö laãn Löu tieåu-thö . (Xem löôïc truyeän ñaày ñuû trong cuoán
Vieät-Nam Thi-Vaên Hôïp-Tuyeån cuûa Döông Quaûng-Haøm trang 70-71).
Nhaän xeùt veà luyeán-aùi-quan vaø hoân-nhaân trong taùc-phaåm: Cuõng nhö nhieàu taùc-phaåm vaên-
chöông thôøi tröôùc, ngöôøi vieát truyeän cuõng coù phaàn môùi meû. Chuû-tröông söï “töï-do luyeán-aùi” phoái-
hôïp vôùi “hoân-nhaân nghi-thöùc” ñeå tình yeâu daãn tôùi thaønh-hoân do söï xeáp ñaët cuûa ñoâi beân gia-ñình
hoaëc do hoaøn-caûnh cuûa ñoâi trai gaùi (Löông sinh laáy Dao-Tieân vaø Ngoïc-Khaùnh do vieäc ñao-binh
ñöa tôùi vieäc nhaø vua truyeàn baûo cho laáy nhau; cuõng theá, Phan Taát-Chaùnh laáy Traàn Kieàu-Lieân
ñöôïc hoaøn-tuïc vì tröôùc kia ñaõ ñöôïc ñoâi beân gia-ñình ñaõ höùa gaû con cho nhau).
• Hình-thöùc vaø vaên-chöông cuûa taùc-phaåm: Hoa-Tieân laø moät thöù tieåu-thuyeát baèng thô
goàm 1858 caâu luïc-baùt. Caû veà maët kyõ-thuaät (hay thi-phaùp) laãn veà maët vaên-chöông (lôøi-leõ dieãn-taû),
Hoa-Tieân cuûa Nguyeãn Huy-Töï ñaõ ghi moät böôùc tieán lôùn-lao ñoái vôùi nhöõng caâu chuyeän Noâm coå
(ngoaïi tröø Bích-Caâu Kyø-Ngoä): bôûi noâm-na, thoâ-keäch; trau-chuoát hôn, thoâng-thaùi vôùi nhöõng chöõ
Haùn söû-duïng vaø ñieån-tích Trung-hoa vieän-daãn; coù moät soá caâu vaø chöõ khaù môùi-meû.
Sinh raèng: “Chuùt nghóa tri-giao,
Chöa cuøng sum-hoïp nôõ naøo chia-phoâi.
Chaép tô nay môùi vaâng lôøi,
Ñaønh hay trôøi ñònh thì trôøi cuõng theo…”
ÔÛ choã vaên-hoa vaø môùi-meû ñoái vôùi thôøi ñoù, coù moät vaán-ñeà thöôøng ñöôïc ñaët ra cho vaên-
hoïc-söû: Cuoán Ñoaïn-Tröôøng Taân-Thanh (Kieàu) cuûa Nguyeãn Du (xem TIEÁT 11: ÑAÏI-CÖÔNG VEÀ
NGUYEÃN-DU) coù möôïn vay hay chòu aûnh-höôûng cuûa cuoán Hoa-Tieân Truyeän cuûa Nguyeãn Huy-Töï
khoâng? Khi maø ngöôøi ta thaáy coù nhieàu caâu Kieàu khaù gioáng vôùi nhieàu caâu Hoa-Tieân. Hai taùc-
phaåm xuaát-hieän caùch nhau khoâng bao laâu: Hoa-Tieân ra ñôøi buoåi Leâ maït, Kieàu ra ñôøi vaøo buoåi
Nguyeãn sô. Neáu baûo Nguyeãn Du coù ñoïc Hoa-Tieân vaø chòu aûnh-höôûng ít nhieàu cuûa Nguyeãn Huy-
Töï thì cuõng khoâng phaûi laø quaù ñaùng.
• Ngöôøi nhuaän-saéc Hoa-Tieân: Vaên-hoïc-söû cho hay cuoán Hoa-Tieân cuûa Nguyeãn Huy-Töï
soaïn ra chaúng bao laâu ñaõ ñöôïc Nguyeãn Thieän nhuaän-saéc laïi. Nguyeãn Thieän laø ngöôøi xaõ Tieân-
ñieàn, huyeän Nghi-xuaân, tænh Haø-tónh, cuøng moät hoï vôùi Nguyeãn Du, ñaäu höông-coáng naêm 1872.
Nhö vaäy, Nguyeãn Thieän vaø Nguyeãn Huy-Töï laø hai ngöôøi cuøng queâ-höông Haø-tónh vaø cuøng moät
thôøi Leâ maït vôùi nhau.

III. VAÊN-THEÅ: SONG-THAÁT LUÏC-BAÙT

Ta ñaõ xeùt ñaïi-cöông theå luïc-baùt (truyeän) trong TIEÁT 2: ÑAÏI-CÖÔNG VEÀ CAÙC TRUYEÄN NOÂM
COÅ – muïc VAÊN-THEÅ vaø theå thô Ñöôøng-luaät trong TIEÁT 5: ÑAÏI-CÖÔNG VEÀ VAÊN-HOÏC THEÁ-KYÛ XV VAØ
XVI – muïc VAÊN-THEÅ. Phoái-hôïp hai theå thô ñoù vôùi nhau ta seõ coù ñaïi-cöông veà theå thô song-thaát luïc-
baùt.
Coù theå chia baøi song-thaát luïc-baùt ra laøm töøng khoå moãi khoå 4 caâu, trong ñoù 2 caâu ñaàu laø
thô thaát-ngoân, 2 caâu sau laø thô luïc-baùt.
Veà thi-phaùp, khoâng coù gì thay ñoåi trong 2 caâu luïc-baùt:
7 Thuôû trôøi ñaát noåi côn gioù buïi,
7 Khaùch maù-hoàng nhieàu noãi truaân-chuyeân.

4
VIEÄN VIEÄT-HOÏC, 10872 Westminster Ave., Suite 202, Garden Grove, CA 92843, USA - Hoäp thö: P.O. Box 11900, Westminster,
CA 92685-1900, USA - Ñieän-thoaïi: (714) 636-6967 – Fax: (714) 636-1617 - E-mail: info@viethoc.org - Website: www.viethoc.org.
VIEÄN VIEÄT-HOÏC * ÑAÏI-CÖÔNG VEÀ VAÊN-HOÏC VIEÄT-NAM - TIEÁT 6 : VAÊN-CHUÔNG CHÖÕ NOÂM TRONG HAI THEÁ-KYÛ XVII-XVIII

6 Xanh kia thaêm-thaúm töøng treân,

8 Vì ai gaây döïng cho neân noãi naøy?
Hai caâu thaát pha hoøa thô Ñöôøng-luaät, thô coå-phong vôùi baøi keä, vaø coù moät caáu-truùc aâm-truùc
aâm-thanh vaø gieo vaàn rieâng.
a) Sô-ñoà chính-thöùc nhö sau:

Cuï-theå-hoaù baèng Chinh-Phuï Ngaâm:

(K1) Thuôû trôøi ñaát noåi côn gioù buïi (v),
0 0 x 0 x
Khaùch maù hoàng nhieàu noãi (v) truaân-chuyeân (v).
0 0 x 0 x
Xanh kia thaêm-thaúm töøng treân (v),
Vì ai gaây-döïng cho neân (v) noãi naøy (v).
x
(K2) Troáng Traøng-thaønh lung-lay (v) boùng nguyeät(v)…
x
b) Loái gieo vaàn: Song-thaát luïc-baùt duøng caû vaàn baèng laãn vaàn traéc, caû cöôùc-vaän (cuoái
caâu) laãn yeâu-vaän (löng chöøng caâu) do ñoù nhaïc-ñieäu cuûa noù phong-phuù vaø reùo-raét hôn luïc-baùt vaø
thaát-ngoân Ñöôøng-luaät.
Vò-trí cuûa caùc vaàn ñoù ôû trong caâu (xem treân): cöôùc-vaän traéc cuûa caâu thaát 1 vaàn vôùi yeâu-
vaän traéc ôû vò-trí thöù 5 cuûa caâu thaát 2; cöôùc-vaän baèng cuûa caâu thaát 2 vaàn vôùi cöôùc-vaän baèng cuûa
caâu 6…; cöôùc-vaän baèng cuûa caâu 8 vaàn vôùi yeâu-vaän baèng vò-trí thöù 5 cuûa caâu thaát 1, khoå sau.
c) Giaûm nheï luaät aâm: Ñeå giaûm nheï söï khe-khaét cuûa luaät aâm chính-thöùc treân kia, coù
pheùp “baát-luaän” sau ñaây trong hai caâu thaát: nhaát, nhò, töù, luïc baát-luaän (0); tam, nguõ phaân-minh.
Laáy thí-duï treân kia ñeå kieåm-soaùt: Caâu thaát 1 coù nhaát, nhò, töù baát-luaän; caû hai caâu ñeàu khoâng duøng
luïc baát-luaän.
Thí-duï khaùc, Cung-Oaùn Ngaâm-Khuùc:
Traûi vaùch queá gioù vaøng hiu haét
Maõnh vuõ-y laïnh ngaét nhö ñoàng
Caâu 1 thaát coù hai baát-luaän gioù (4) vaø hiu (6) – caâu thaát 2 coù moät baát-luaän ôû chöõ vuõ. Thöïc ra, chöõ
thöù nhaát cuûa caû hai caâu thaát khoâng tính laø baèng hay traéc (xem sô-ñoà treân kia: 0 T T – B B – T T
vaø 0 B B – T T – B B).
d) Nhaïc-ñieäu – Chöõ maïnh vaø loái ngaét caâu: Tröôùc heát, laø loái gheùp aâm vaø pheùp baát-luaän
treân ñaây cho thaáy caâu thaát cuûa song-thaát luïc-baùt nhaán maïnh vaøo caùc aâm thöù 3, 5,7 töùc aâm soá leû,
ñöôïc chæ-ñònh phaân-minh laø baèng hay traéc. Traùi laïi, thô Ñöôøng-luaät laïi chuû-tröông ñeà-cao aâm soá

5
VIEÄN VIEÄT-HOÏC, 10872 Westminster Ave., Suite 202, Garden Grove, CA 92843, USA - Hoäp thö: P.O. Box 11900, Westminster,
CA 92685-1900, USA - Ñieän-thoaïi: (714) 636-6967 – Fax: (714) 636-1617 - E-mail: info@viethoc.org - Website: www.viethoc.org.
VIEÄN VIEÄT-HOÏC * ÑAÏI-CÖÔNG VEÀ VAÊN-HOÏC VIEÄT-NAM - TIEÁT 6 : VAÊN-CHUÔNG CHÖÕ NOÂM TRONG HAI THEÁ-KYÛ XVII-XVIII

chaün (nhò, töù, luïc phaân-minh). Ñieàu naøy aûnh-höôûng tôùi nhaïc-ñieäu khaùc nhau cuûa hai loaïi caâu thaát-
ngoân ñoù.
Cuõng do loái nhaán maïnh baèng hay traéc ôû aâm thöù 3 maø caâu thaát cuûa song-thaát luïc-baùt ñöôïc
maëc-nhieân coù moät choã ngaét caâu (minh-thò hay maëc-nhieân) ôû sau aâm thöù 3 ñoù, vaø caâu thô ñöôïc
chia laøm hai khuùc: treân ba aâm, döôùi boán aâm. Thí-duï:
Trong cöûa naøy \ ñaõ ñaønh phaän thieáp,
Ngoaøi maây kia \ haù kieáp chaøng vay?
(Chinh-Phuï Ngaâm)
Loái ngaét caâu 3-4 naøy ñi ngöôïc vôùi loái ngaét caâu 4-3 cuûa thô Ñöôøng-luaät. Thí-duï:
Ngöôøi naèm tröông voùc \ moà hoâi öôùt,
Keû haùi rau taàn \ nöôùc boït se.
(Haï Thöû – Hoàng-Ñöùc)

Baèng aáy ñieàu-kieän hôïp laïi laøm cho nhaïc-ñieäu cuûa theå song-thaát luïc-baùt phong-phuù hôn
vaø reùo-raét hôn: duøng caû boán loaïi vaàn cöôùc, yeâu, baèng, traéc; phoái-hôïp caâu chaün aâm (luïc-baùt) vôùi
caâu leû aâm (song-thaát)…
e) Coâng-duïng cuûa song-thaát luïc-baùt: Do nhaïc-ñieäu laét-leùo vaø reùo-raét hôn, theå song-thaát
luïc-baùt xöa kia ñöôïc chuyeân duøng ñeå vieát neân caùc khuùc ngaâm vaø ngöôøi tröôùc beøn goïi luoân theå
song-thaát luïc-baùt laø theå “ngaâm”. Theå ngaâm nhö theá laø ñeå ghi nhaän nhöõng lôøi than thaân, traùch
phaän, giaõi-baøy taâm-söï hoaøi mong, hoái tieác cuûa nhaân-vaät trong khuùc ngaâm.
Neáu baøi song-thaát khoâng daøi laém (nhö Chinh-Phuï vaø Cung-Oaùn) maø chæ coù chöøng naêm, ba
chuïc caâu thì noù thöôøng duøng ñeå khoùc thöông moät nhaân-vaät, luùc ñoù thi-phaåm ñöôïc goïi laø baøi khoùc
(ñieáu). Thí-duï: baøi Khoùc Vua Quang-Trung cuûa Ngoïc-Haân Coâng-Chuùa, baøi khoùc Thaäp Loaïi
Chuùng-Sinh vaøo ngaøy raàm thaùng Baûy) cuûa Nguyeãn Du. Chôù laãn baøi “khoùc” vôùi moät baøi “vaên-teá”.
Baøi vaên-teá, hieåu theo nghóa moät danh-töø chuyeân-moân cuûa vaên-theå-hoïc, thôøi xöa phaûi vieát theo
theå “phuù” Ñöôøng-luaät vaø ñöôïc xöôùng to leân cho moïi ngöôøi nghe trong nghi-thöùc teá moät ngöôøi ñaõ
khuaát tröôùc baøn thôø vaø baøi-vò cuûa ngöôøi ñoù, ñoïc xong roài ñoát ñi nhö theå gôûi xuoáng coõi aâm cho
vong-linh ñoù (xem Tieát sau, muïc vaên-theå: Phuù).
Vaøo thôøi caän-ñaïi theå ngaâm theo loái xöa chaúng coøn maáy ai duøng. Vaø theå thô song-thaát luïc-
baùt trôû thaønh moät theå thô tröõ-tình nhö moïi theå thô khaùc, thaäm-chí ñoâi ba ngöôøi coøn duøng theå
song-thaát luïc-baùt ñeå laøm thô traøo-phuùng.

IV. BÌNH-GIAÛNG

A. Trích Chinh-Phuï-Ngaâm:
Caûnh ñôïi chôø
1. Luùc ngoaûnh laïi ngaém maøu döông-lieãu,
Thaø khuyeân chaøng ñöøng chòu töôùc-phong.
Chaúng hay muoân daëm ruoåi rong,
Loøng chaøng coù cuõng nhö loøng thieáp chaêng?
5. Loøng chaøng ví cuõng baèng nhö theá,

6
VIEÄN VIEÄT-HOÏC, 10872 Westminster Ave., Suite 202, Garden Grove, CA 92843, USA - Hoäp thö: P.O. Box 11900, Westminster,
CA 92685-1900, USA - Ñieän-thoaïi: (714) 636-6967 – Fax: (714) 636-1617 - E-mail: info@viethoc.org - Website: www.viethoc.org.
VIEÄN VIEÄT-HOÏC * ÑAÏI-CÖÔNG VEÀ VAÊN-HOÏC VIEÄT-NAM - TIEÁT 6 : VAÊN-CHUÔNG CHÖÕ NOÂM TRONG HAI THEÁ-KYÛ XVII-XVIII

Loøng thieáp naøo daùm nghó gaàn xa.

Höôùng-döông loøng thieáp nhö hoa,
Loøng chaøng laån-thaån e taø boùng döông.
9. Boùng döông ñeå hoa taøn chaúng ñoaùi,
Hoa ñeå taøn bôûi taïi boùng döông.
Hoa vaøng hoa ruïng quanh töôøng,
Traûi xem hoa ruïng ñeâm söông maáy laàn
13. Choài lan noï tröôùc saân ñaõ haùi,
Ngoïn taàn kia beân baõi ñöa höông.
Söûa xieâm daïo böôùc tieàn-ñöôøng,
Ngöûa troâng xem veû thieân-chöông thaãn-thôø.
17. Boùng Ngaân-haùn khi môø khi toû,
Ñoä Khueâ trieàn buoåi coù buoåi khoâng.
Thöùc-maây ñoâi luùc nhaït noàng,
Chuoâi sao Baéc-ñaåu thoâi ñoâng laïi ñoaøi.
21. Maët traêng toû thöôøng soi beân goái,
Böøng maét troâng söông goäi caønh khoâ.
Laïnh-luøng thay, baáy nhieâu thu,
Gioù may hiu-haét treân ñaàu töôøng voâi.
(Caâu 297-320)
HÖÔÙNG-DAÃN
Veà moät baøi soaïn ñaày ñuû caùc tieát-muïc, xin xem laïi hai Tieát cuõ. Muïc höôùng-daãn naøy chuù
troïng rieâng vaøo moät soá tieát-muïc lôùn:
1. Töø-ngöõ vaø chi-tieát: Maøu döông-lieãu, xanh rôøn vaøo muøa xuaân, töøng laø ñeà-muïc cho
nhieàu thi-phaåm cuûa caùc nhaø thô thôøi xöa, nhaát laø cuûa caùc thi-gia ñôøi Ñöôøng. Hai caâu ñaàu “Luùc trôû
laïi…” möôïn yù trong hai caâu thô cuûa Vöông Xöông-Linh: Hoát kieán maïch-ñaàu döông-lieãu saéc –
Hoái-giao phu-teá mòch phong-haàu, nghóa laø chôït thaáy maøu döông-lieãu beân ñöôøng; hoái-haän ñaõ xui
choàng ñi kieám chaùc coâng-danh. Höôùng-döông: Caây coù hoa lôùn luoân luoân höôùng vaøo maët trôøi; yù
noùi loøng ngöôøi ñaøn baø luùc naøo cuõng höôùng veà ngöôøi choàng. Taàn: rau moïc treân bôø nöôùc ao, duøng
trong vieäc cuùng-teá. Tieàn-ñöôøng: nhaø lôùn (chính) ôû phía tröôùc. Thieân-chöông: caùi ñeïp cuûa voøm trôøi
vôùi muoân ngaøn tinh-tuù. Ngaân-haùn: laø teân moät con soâng; Ngaân-haùn laø loái goïi khaùc con soâng Ngaân-
haø (voie lacteùe). Khueâ trieàn: Khueâ laø teân moät ngoâi sao trong nhò-thaäp-baùt tuù. Thöùc-maây: danh-töø
thô thay cho chöõ ñaùm maây. Chuoâi sao Baéc-ñaåu: choøm sao chæ phöông Baéc; goàm nhieàu ngoâi sao
keát thaønh hình caùi xoong coù caùn (chuoâi), caùi caùn ñoù xoay quanh theo thôøi khaéc cuûa ngaøy vaø ñeâm.
2. Chuû-ñeà: Chuû-ñeà cuûa ñoaïn trích laø “Caûnh ñôïi chôø” (L’attente). Chuû-ñeà naøy ñöôïc laäp
ñi laäp laïi nhieàu laàn trong toaøn khuùc ngaâm, laøm neân chuû-ñeà chính cuûa taùc-phaåm. Ñaây laø moät “chuû-
ñeà vaên-chöông” (theøme litteùraire) coù tính-caùnh toång-quaùt raát ñöôïc öa chuoäng vaø khai-thaùc trong
vaên-chöông ñoâng taây, kim-coå. Toång-quaùt bôûi leõ caûnh ñôïi chôø coøn caàn phaûi ñöôïc minh-ñònh trong
caùc ñieàu-kieän cuûa noù veà khoâng-gian, thôøi-gian, nhaân-vaät vaø lyù-do. Do ñoù, coù raát nhieàu caûnh khaùc
nhau vaø taâm-traïng cuøng yù-höôùng cuûa nhaân-vaät trong caûnh cuõng ñoåi thay nhieàu. Thôøi ly-taùn vì
chieán-tranh, nhieàu taùc-giaû coù ñöa ra moät thöù “ñôïi chôø tích-cöïc” trong nieàm tin-töôûng ôû töông-lai

7
VIEÄN VIEÄT-HOÏC, 10872 Westminster Ave., Suite 202, Garden Grove, CA 92843, USA - Hoäp thö: P.O. Box 11900, Westminster,
CA 92685-1900, USA - Ñieän-thoaïi: (714) 636-6967 – Fax: (714) 636-1617 - E-mail: info@viethoc.org - Website: www.viethoc.org.
VIEÄN VIEÄT-HOÏC * ÑAÏI-CÖÔNG VEÀ VAÊN-HOÏC VIEÄT-NAM - TIEÁT 6 : VAÊN-CHUÔNG CHÖÕ NOÂM TRONG HAI THEÁ-KYÛ XVII-XVIII

toát ñeïp cho keû ñôïi chôø vaø ngöôøi vaéng maët; töùc laø khôi moät nieàm hy-voïng, moät yù-höôùng laïc-quan
cho moät caûnh-ngoä naøo ñoù. Ñeå laøm “vaên-chöông ñoái-chieáu”, trong vaên-hoïc Vieät-nam, ít nhaát ta
cuõng phaûi keå tôùi truyeän Hoøn Voïng Phu vaø baøi ca-dao:
Ñeâm qua ra ñöùng bôø ao,
Troâng caù caù laën, troâng sao sao môø.
Buoàn troâng con nheän giaêng tô,
Nheän ôi nheän hôõi nheän chôø moái ai?…
3. Ngheä-thuaät vaên-chöông: Chinh-Phuï-Ngaâm cuøng vôùi Cung-Oaùn Ngaâm-Khuùc vaø Hoa-
Tieân Truyeän coù theå coi laø böôùc ñaàu ñaày höùa-heïn cuûa moät thôøi-kyø coå-ñieån röïc-rôõ trong vaên-hoïc
Vieät-nam tröôùc khi tieáp-xuùc vôùi Taây-phöông.
Xin hieåu danh-töø “coå-ñieån – classicisme” theo moät nghóa bao-quaùt vöôït leân treân caùc neàn
vaên-hoïc quoác-gia nhö sau: “Vaên-chöông coå-ñieån laø moät neàn vaên-chöông xuaát-phaåm khaû-dó tieâu-
bieåu toái-cao cho caùc thieân-taøi saùng-taïo vaên-chöông cuûa moät daân-toäc”.
Phaàn vaên-chöông tieáp sau ba taùc-phaåm lôùùn keå treân seõ cho ta thaáy böôùc tieán cuoái cuøng cuûa
moät theå loaïi vaên-chöông cuõ: Luïc-baùt vôùi Ñoaïn-Tröôøng Taân-Thanh cuûa Nguyeãn Du; Thô Ñöôøng-
luaät vôùi Baø Huyeän Thanh-Quan, Hoà Xuaân-Höông, Cao Baù-Quaùt, Nguyeãn Khuyeán, Chu Maïnh-
Trinh, Traàn Teá-Xöông; Phuù vaø vaên-teá vôùi Nguyeãn Huy-Löôïng, Phaïm Thaùi, Ñaëng Ñöùc-Sieâu,
Nguyeãn Vaên-Thaønh; Haùt noùi vôùi Nguyeãn Coâng-Tröù, Cao Baù-Quaùt…
Maëc-daàu laø dòch-phaåm, Chinh-Phuï-Ngaâm cho thaáy caùc theá quaân-bình coå-ñieån cuûa vaên-
hoïc Vieät-nam thôøi tröôùc. Ngoân-töø thoâng-thaùi, trau-chuoát,. Hình aûnh röïc-rôõ, nhaïc-ñieäu uyeån-
chuyeån, caûnh – tình – ngöôøi – vieäc thöïc vaø soáng-ñoäng. Söùc haáp-daãn taêng. Ñieån-coá Trung-hoa söû-
duïng chöøng möïc..
Ñaëc-bieät, trong nhaïc-ñieäu cuûa ñoaïn trích treân ñaây, ta phaûi chaáp nhaän caùi kyõ-thuaät duøng
chöõ laùy ñi laùy laïi ñeå taïo aâm-höôûng du-döông vaø coù duïng-yù ñaùng keå: chöõ “loøng” ñaâu caùc caâu lieân-
tieáp töø caâu 4 ñeán caâu 8; cuõng theá, chöõ “hoa” trong nhieàu caâu keá tieáp; vaàn “öông – ang – oâng”
ñöôïc söû-duïng keùo daøi trong moät ñoaïn daøi ôû giöõa baøi, thaäm-chí duøng caû ôû giöõa caâu khoâng boù buoäc
coù vaàn (Höôùng-döông, Boùng döông; Hoa ñeå vaøng, Hoa vaøng).

B. Trích Cung-Oaùn Ngaâm-Khuùc:

Beå khoå
1. Ngaãm nhaân-söï côù chi ra theá,
Sôïi xích thaèng chi ñeå vöôùng chaân.
Vaét tay naèm nghó cô-traàn,
Nöôùc döông muoán raåy nguoäi daàn löûa duyeân!
5. Kiaø theá-cuïc nhö in giaác moäng,
Maùy huyeàn-vi môû ñoùng khoân löôøng!
Veû chi aên uoáng söï thöôøng,
Cuõng coøn tieàn-ñònh khaù thöông loï laø.
9. Ñoøi nhöõng keû thieân-ma baùch-chieát,
Hình thì coøn buïng cheát ñoøi nau.
Thaûo naøo khi môùi choân “nhau”,

8
VIEÄN VIEÄT-HOÏC, 10872 Westminster Ave., Suite 202, Garden Grove, CA 92843, USA - Hoäp thö: P.O. Box 11900, Westminster,
CA 92685-1900, USA - Ñieän-thoaïi: (714) 636-6967 – Fax: (714) 636-1617 - E-mail: info@viethoc.org - Website: www.viethoc.org.
VIEÄN VIEÄT-HOÏC * ÑAÏI-CÖÔNG VEÀ VAÊN-HOÏC VIEÄT-NAM - TIEÁT 6 : VAÊN-CHUÔNG CHÖÕ NOÂM TRONG HAI THEÁ-KYÛ XVII-XVIII

Ñaõ mang tieáng khoùc oâm ñaàu maø ra.

13. Khoùc vì noãi thieát-tha söï-theá,
Ai baøy troø baõi beå nöông daâu?
Traéng raêng ñeán thuôû baïc ñaàu,
Töû sinh kinh cuï laøm nau maáy laàn.
17. Cuoäc thaønh baïi haàu caèn maùi toùc,
Lôùp cuøng thoâng nhö ruïc buoàng gan.
Beänh traàn ñoøi ñoaïn taâm can,
Löûa cô ñoát ruoät, dao haøn caét da.
21. Goùt danh-lôïi buøn pha saéc xaùm,
Maët phong-traàn naéng raùm muøi daâu.
Nghó thaân phuø-theá maø ñau,
Boït trong beå khoå, beøo ñaàu beán meâ!
25. Muøi tuïc-luïy löôõi teâ taân-khoå,
Ñöông theá ñoà goùt roã khi khu.
Soùng coàn cöûa beå nhaáp-nhoâ,
Chieác thuyeàn baøo-aûnh loâ-xoâ gaäp-gheành.
(Caâu 45-72)
HÖÔÙNG-DAÃN
Hai chuû-ñeà chính phoái-hôïp trong khuùc ngaâm laø: soá-phaän haåm-hiu cuûa ngöôøi cung-nöõ
(trong ñoù coù caûnh ñôïi chôø khaéc-khoaûi); nhöõng tö-töôûng yeám-theá cuûa taùc-giaû (hình-aûnh: ñôøi laø moät
beå ñau khoå).
1. Chuû-ñeà – Ñôøi laø beå khoå: Ñoaïn trích treân ñaây môùi chæ laø moät trong nhieàu ñoaïn raûi-raùc
trong khuùc ngaâm, noùi leân caùi trieát-lyù bi-quan, yeám-theá cuûa taùc-giaû ñoàng-tình vôùi cung-nöõ.
• Moái ñau khoå chính laø: Vöôùng chaân vaøo sôïi xích-thaèng moät thöù baûn-naêng tình-duïc, moät
thöù löûa – löûa duyeân – ñoát chaùy con ngöôøi. Naïn-nhaân laø taát caû moïi ngöôøi: Tình gia-thaát naøo ai
chaúng coù (Chinh-Phuï-Ngaâm).
• Tieáp ñeán laø söï voâ-thöôøng cuûa cuoäc soáng maø hình-aûnh laø: Nhaân-sinh moäng-aûo (ñôøi laø
giaác moäng). Cuõng trong Cung-Oaùn:
Giaác Nam-Kha kheùo baát-bình,
Böøng con maét daäy thaáy mình tay khoâng.
Lyù Baïch:
Söû theá nhöôïc ñaïi moäng,
Hoà vi lao kyø sinh?!
(Haõy coi ñôøi laø giaác moäng lôùn! Taïi sao phaûi lao-taâm lao-löïc trong cuoäc soáng.)
• Cuoäc soáng tieâu-hao, huûy-dieät con ngöôøi: Toùc baïc, raêng long, tim khoâ, gan heùo. Ñoù laø
caùi giaù ta phaûi traû cho cuoäc soáng. Vaø ñoù cuõng laø moät thöù tuïc-luïy, luaät töï-nhieân khoâng coù chöøa tröø,
baát-luaän laø vua chuùa hay thöù daân. Choã khaùc, ngöôøi ta noùi: sinh, töû, laõo, beänh.
• Moät chuoãi nhöõng nguyeân-nhaân khaùc: caùi ñoùi (löûa cô), caùi reùt (dao haøn), thoùi ham
danh-lôïi, caûnh ngöôïc xuoâi trong ñôøi. Vaø nhöõng hình-aûnh veà cuoäc ñôøi: phuø-theá, beå khoå, beán meâ
trong ñoù con ngöôøi chæ laø boït, beøo…

9
VIEÄN VIEÄT-HOÏC, 10872 Westminster Ave., Suite 202, Garden Grove, CA 92843, USA - Hoäp thö: P.O. Box 11900, Westminster,
CA 92685-1900, USA - Ñieän-thoaïi: (714) 636-6967 – Fax: (714) 636-1617 - E-mail: info@viethoc.org - Website: www.viethoc.org.
VIEÄN VIEÄT-HOÏC * ÑAÏI-CÖÔNG VEÀ VAÊN-HOÏC VIEÄT-NAM - TIEÁT 6 : VAÊN-CHUÔNG CHÖÕ NOÂM TRONG HAI THEÁ-KYÛ XVII-XVIII

Nhöõng tö-töôûng bi-quan keå treân laø töø nhieàu nôi laïi: aûnh-höôûng cuûa Phaät-giaùo (khoå-haûi,
traàm-luaân, luaân-hoài, nghieäp-baùo, duïc-voïng); aûnh-höôûng cuûa Laõo-giaùo (nguyeân-lyù huyeàn-dieäu coäi
nguoàn cuûa vaïn-vaät, thanh-tónh voâ-vi, dieät duïc, tu tieân); phong-thaùi traàm-tö cuûa daân-toäc Vieät-nam
vaø nhieàu daân-toäc Ñoâng-phöông khaùc; caûnh thöïc trong toå-chöùc xaõ-hoäi phong-kieán cuûa thôøi tröôùc;
hoaøn-caûnh xaõ-hoäi loaïn-ly phaân-taùn thôøi taùc-giaû.
2. Töø-ngöõ vaø chi-tieát: Xích-thaèng: daây buoäc maøu ñoû; thaàn hoân-nhaân (oâng tô baø nguyeät)
duøng daây ñoù ñeå coät chaân trai gaùi laïi laøm vôï choàng. Cô traàn: boä maùy cuûa cuoäc theá. Maùy huyeàn-vi:
boä maùy cuûa Hoaù-coâng ñieàu-khieån nhaân-sinh. Veû chi aên uoáng…: caâu chöõ Haùn laø “nhaát aåm, nhaát
traùc giai do tieàn-ñònh” – moät nguïm nöôùc uoáng, moät mieáng côm aên ñeàu do trôøi saép-ñaët töø tröôùc
cho con ngöôøi. Thieân-ma, baùch-trieát: ngaøn laàn maøi, traêm laàn beû gaãy. Baõi beå nöông daâu: luaät dòch-
hoaù cuûa vuõ-truï, thöông-haûi bieán vi tang-ñieàn – bieån bieác boài thaønh ruoäng daâu. Taân-khoå: cay ñaéng.
Baøo-aûnh: boït vaø hình boùng.
3. Nhìn chung ngheä-thuaät vaên-chöông: Vaên-chöông coå-ñieån, thoâng-thaùi, chöõng-chaïc. Duøng
ñieån-coá Trung-hoa hôi nhieàu maø thaønh ra khaéc-khoå. Maëc-duø vaäy, loái traûi daøi nhöõng hình aûnh
bieåu-tröng cuoäc ñôøi khaù coâ-ñoïng vaø gôïi yù (xích-thaèng, giaác moäng, thieân-ma, baùch-trieát, tieáng
khoùc oâm ñaàu, baõi beå, nöông daâu, löûa cô, dao haøn…) cuõng khieán ngöôøi ñoïc caûm nhaän ñöôïc caùi
trieát-lyù bi-quan yeám-theá cuûa khuùc ngaâm.

BAØI TAÄP

I. Ñieån-coá Trung-hoa coù vai-troø gì trong vaên-hoïc coå-ñieån nöôùc nhaø?

II. Tìm nhöõng thi-phaåm trong vaên-chöông nöôùc nhaø coù khai-trieån chuû-ñeà “Caûnh ñôïi chôø”.
III. Baïn coù nhöõng nhaän-xeùt vaø caûm-töôûng gì khi ñoái-chieáu vaên-chöông cuûa Chinh-Phuï-Ngaâm
vaø Cung-Oaùn Ngaâm-Khuùc.
IV. Thöû saùng-taùc moät khoå thô song-thaát luïc-baùt coù ñeà baøi töï-do vaø noäi-dung ñuû yù.
V. Moät ngaâm khuùc kieåu Cung-Oaùn vaø Chinh-Phuï coù theå goïi laø thô tröõ-tình ñöôïc khoâng?
Phaân-bieät yù-nghóa cuûa hai danh-töø “tröõ-tình” vaø”laõng maïn”.
ªª

10
VIEÄN VIEÄT-HOÏC, 10872 Westminster Ave., Suite 202, Garden Grove, CA 92843, USA - Hoäp thö: P.O. Box 11900, Westminster,
CA 92685-1900, USA - Ñieän-thoaïi: (714) 636-6967 – Fax: (714) 636-1617 - E-mail: info@viethoc.org - Website: www.viethoc.org.