Trung Hoc de Nhat Cap 8-9-2003 F

GIAÛI KHUYEÁN HOÏC KYØ XV-2003
TAØI LIEÄU HOÏC THI

TRUNG HOÏC ÑEÄ NHAÁT CAÁP ( LÔÙP 8-9 )
I. VAÊN:
A. Vaên chöông truyeàn khaåu ( tieáp theo chöông trình Trung hoïc ñeä nhaát caáp
( 6-7)
1. Vaøi truyeän coå tích tieâu bieåu:
• Luaân lyù: Chöa ñoã oâng Ngheø.
• Khoâi haøi: Phuø thuûy sôï ma.
2. Tuïc ngöõ, ca dao,thaønh ngöõ vaø danh ngoân:

Hoïc thuoäc vaø hieåu roõ yù nghóa cuûa 30 caâu tuïc ngöõ vaø ca dao.
B. Vaên chöông baùc hoïc:

1. Vaên xuoâi:
a. Myõ töø phaùp (hoïc 7 myõ töø phaùp )
b. Taùc giaû vaø taùc phaåm.
• Nhaát Linh ( 1905-1963 )
o Laøng Töø Laâm
• Khaùi Höng ( 1896-1947 )
o Moät ngöôøi sung söôùng.
2. Vaên vaàn:
a. Theå thô vaø luaät thô.
• Thô luïc baùt.
• Luïc baùt bieán theå.
• Thô song thaát luïc baùt.
b. Taùc giaû vaø taùc phaåm.
Hoïc tieåu söû vaø trích giaûng caùc baøi thô hay:
• Leâ Thaùnh Toâng ( 1442-1497 )
Trích giaûng: Ngöôøi Buø Nhìn.
• Baø Huyeän Thanh Quan
Trích giaûng: Qua Ñeøo Ngang.
• Baø Ñoaøn Thò Ñieåm
Trích giaûng: Leänh xuaát chinh ( töø caâu 1 ñeán caâu 24 )
II. LÒCH SÖÛ:
Ngaøy 10 thaùng 2, 2003 Giaûi Khuyeán Hoïc Kyø XV-2003 1

A. Thôøi kyø thuoäc Minh
1. Nhaø Haäu Traàn ( 1409-1413 )
2. Nöôùc ta thuoäc nhaø Minh ( 1414-1427 )
B. Thôøi kyø phuïc höng:
1. Nhaø Haäu Leâ:
1. Leâ Lôïi khôûi nghóa choáng quaân Minh.
2. Thôøi kyø höng thònh.
2.1 Noäi trò.
2.2 Vaên hoïc vaø toân giaùo.
2.3 Chieán coâng.
3. Thôøi kyø suy vong ( 1504-1527 )
3.1 Hoï Nguyeãn giuùp nhaø Leâ.
3.2 Chuùa Nguyeãn
3.3 Chuùa Trònh,
C. Thôøi kyø Trònh-Nguyeãn phaân tranh.
1. Ngöôøi AÂu Chaâu sang nöôùc ta.
2. Taây Sôn khôûi nghóa: Quang Trung ñaïi phaù quaân Thanh.
D. Thôøi kyø caän ñaïi:
Nhaø Nguyeãn.
1. Phaùp chieám 3 tænh mieàn Ñoâng Nam kyø – Hoøa öôùc Nhaâm Tuaát (1862 )
2. Phaùp chieám 3 tænh mieàn Taây Nam kyø.
3. Hoøa öôùc Giaùp Tuaát ( 1874 ) .
4. Phaùp ñaët neàn baûo hoä ôû Vieät Nam - Hoøa öôùc Quyù Muøi ( 1883 )
III. ÑÒA LYÙ:

A. Kinh teá:
1. Noâng nghieäp.
2. Bieån vaø bôø bieån.
3. Haûi saûn.
4. Coâng kyõ ngheä.
5. Tieåu coâng ngheä.
6. Thöông nghieäp.
7. Giao thoâng vaø haøng haûi.
B. Hoïc baûn ñoà ( Chuù troïng veà nhaân vaên vaø kinh teá )

GIAÛI KHUYEÁN HOÏC KYØ XV-2003
TAØI LIEÄU HOÏC THI
TRUNG HOÏC ÑEÄ NHAÁT CAÁP ( LÔÙP 8-9 )
I VAÊN:
A. Vaên chöông truyeàn khaåu:
1. Vaøi truyeän coå tích tieâu bieåu:
a. Truyeän luaân lyù:
Chöa ñoã oâng Ngheø

Xöa coù moät ngöôøi hoïc troø ngheøo, nhöng hay chöõ, ngaøy ngaøy thöôøng ñi hoïc ôû moät laøng
khaùc. Gaàn ñoù coù moät caùi ñeàn thôø, heã khi ngöôøi hoïc troø ñi qua tröôùc cöûa thì nghe thaáy beân
trong coù tieáng chuyeån ñoäng, nhö coù ngöôøi ñöùng daäy muoán chaøo hoûi.
Moät ñeâm, ngöôøi töø giöõ ñeàn naèm mô thaáy Thaàn veà baûo raèng:
- Mai ñaây, ngöôi phaûi saém söûa ngoaøi ñeàn cho sang troïng: coù Quan lôùn vaøo chôi ñeàn
ta.
Ngöôøi töø y lôøi, sôùm mai doïn deïp, queùt töôùc, traàu nöôùc ñoùm ñieáu thaät töôm taát1. Nhöng
ngoài ñôïi suoát ngaøy chaúng thaáy quan lôùn, quan beù naøo ñeán caû. Maõi ñeán chieàu toái môùi thaáy
ngöôøi hoïc troø kia ñi nghe saùch veà, gheù qua vaøo ñeàn chôi. Ngöôøi töø cho laø thöôøng, khoâng ñeå yù
ñeán. Caùch maáy hoâm sau, laïi thaáy oâng Thaàn baùo moäng nhö baän tröôùc. Ngöôøi töø laïi queùt doïn,
söûa sang chôø ñôïi maõi cuõng chaúng thaáy ai, chæ thaáy ngöôøi hoïc troø ñoä noï vaøo nghæ ñaáy moät luùc.
Ñeán löôït thöù ba Thaàn laïi baùo moäng, ngöôøi töø laïi queùt doïn roài cuõng nhö hai laàn tröôùc, laïi cuõng
chæ thaáy ngöôøi hoïc troø aáy thoâi chôù chaúng thaáy quan lôùn, quan beù naøo caû.
Ngöôøi töø cho laø söï laï môùi nheï moàm baûo ngöôøi hoïc troø raèng:
- Thaày sau chaéc laøm neân coâng nghieäp 2 lôùn.
Ngöôøi hoïc troø ngaïc nhieân hoûi:
- Anh laáy caùi gì maø bieát tröôùc ñöôïc nhö vaäy.
Ngöôøi töø noùi:
- Toâi haàu nhaø Thaùnh ñaây, maáy baän thaáy baùo moäng raèng coù quan lôùn ñeán chôi, baét toâi
phaûi doïn deïp, baét toâi phaûi queùt töôùc cho tieâm taát. Maø baän naøo toâi cuõng chaúng thaáy quan lôùn
naøo caû, toâi chæ thaáy moät thaày ñeán thoâi. Neân toâi chaéc laø ngaøy sau theá naøo thaày cuõng laøm neân
ñöôïc quan lôùn.
Ngöôøi hoïc troø nghe noùi coù yù möøng laém. Ñeâm hoâm aáy veà nhaø ngoài hoïc ôû döôùi boùng
traêng nghó thaàm trong buïng raèng:
1
Töôm taát: coù ñuû nhöõng gì ñeå ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu.
2
Coâng nghieäp : coâng lao vaø söï nghieäp.
- Mình hoïc taøi boä laøm neân quan lôùn laø phaûi. Nhöng mình phaûi con vôï xaáu quaù khoâng
ñaùng laøm baø lôùn chuùt naøo. Mình maø ñoã roài thì mình phaûi boû noù ñi maø laáy moät ngöôøi vôï khaùc
thaät xinh ñeïp.
Saùng hoâm sau, coù ngöôøi haøng toång laïi ñoøi nôï. Vöøa böôùc vaøo ñeán saân, thì ngöôøi hoïc troø
ñaõ leân maët maéng luoân raèng:
- Ta chöa coù maø traû. Chôù neân caäy giaøu voäi ! Khoa naày ta ñoã veà, ta seõ lieäu dôõ vöôøn
ñaát nhaø ngöôi ta ôû, roài xem coù giaøu ñöôïc nöõa khoâng?
Maáy hoâm sau, ngöôøi töø naèm moäng thaáy oâng Thaàn veà baûo raèng:
- Ngöôøi hoïc troø kia, khoâng ñoã, khoâng laøm neân coâng nghieäp gì nöõa ñaâu.
Ngöôøi töø hoûi:
- Taïi sao vaäy?
Thaàn baûo:
- Tröôùc ta leân chaàu Trôøi, thaáy soå Thieân taøo ñònh laáy maáy oâng Tieán só taân khoa, maø
teân ngöôøi aáy ñöùng ñaàu. Hoâm nay ta leân, thì laïi thaáy trong soå ñaõ töôùc teân ngöôøi aáy ñi maø ñieàn
teân ngöôøi khaùc vaøo roài. Döôùi laïi coù keát toäi raèng:
“ Chöa ñöôïc nhö yù ñaõ maát ñöùc, nghóa laø chöa ñoã cho toaïi yù mình, thì ñaõ phaïm
vaøo toäi laøm ñieàu thaát ñöùc roài “.
Khoa aáy quaû nhieân ngöôøi hoïc troø vöøa vaøo thi kyø ñaàu ñaõ hoûng ngay, bao nhieâu chöõ
nghóa nhö ñoå xuoáng soâng, xuoáng bieån saïch.
Bôûi truyeän naøy môùi coù caâu tuïc ngöõ raèng:
“ Chöa ñoã oâng Ngheø ñaõ ñe haøng toång “
Trích trong Truyeän coå nöôùc Nam ( trang 60 )
b. Truyeän khoâi haøi:

Sôï ma bao giôø.
Xöa coù ngöôøi laøm ngheà phuø thuûy, moät hoâm ngoài aên côm vôùi vôï, vôï môùi hoûi ñuøa raèng:
- Anh coù sôï ma quyû khoâng?
- Baø hoûi laï ! Toâi ñaây laøm ngheà tröø ma, tröø quyû, ma quyû noù sôï toâi thì coù, chôù ñôøi naøo
toâi laïi sôï noù bao giôø !
Moät hoâm thaày phuø thuûy ñi ñaùm veà khuya, con vôï noù rình, noù naáp moät beân ñöôøng vaø
ñem theo hoøn than chaùy ñoû hoàng. Thaày ñang xaùch moät caùi ñaãy ñaày nhöõng thuû, xoâi, oaûn,
chuoái veà qua tôùi buïi caây, thì con vôï noù caàm hoøn than seõ giô cao leân daàn daàn.
Thaày phuø thuûy ñaõ sôï, nhöng coøn tin pheùp maàu nhieäm 3 cuûa thaày, beøn boû ñaåy xuoáng,
vöøa baét quyeát vöøa ñoïc caâu thaàn chuù raèng:
- Yeåm, thieân lyù thu lai, vaïn lyù thu laïi
Coù nghóa laø : “ Yeåm, nghìn daëm thu laïi, muoân daëm thu laïi “
3
Maàu nhieäm : taøi tình ñeán möùc nhö coù pheùp laï khoâng theå hieåu ñöôïc.
Ngöôøi vôï thaáy vaäy coá nhòn cöôøi vaø caàm hoøn than, hoa ñi hoa laïi maáy caùi roài tung tung
cao laïi gaàn thaày laäp loøe nhö ma trôi. Baáy giôø, thaày maát heát hoàn vía, cuoáng cuoàng traät caû khaên,
boû caû ñaãy , vöøa uø teù chaïy vöøa noùi nhö keâu leân maø caàu cöùu raèng:
- Yeåm, thieân lyù cha oâi ! Yeåm, vaïn lyù cha oâi !
Ngöôøi vôï thuûng thænh 4 laïi laáy caùi ñaãy ñem veà nhaø, thaày khoâng ngôø vöïc chi caû. Saùng
hoâm sau ñeán böõa aên, ngöôøi vôï ñem nhöõng ñoà laáy ôû trong ñaåy doïn ra aên. Thaày phuø thuûy thaáy
doïn côm, laáy laøm ngaïc nhieân vöøa nhìn vöøa laåm baåm moät mình.
- Thuû ... gioáng thuû, xoâi... gioáng xoâi...
Ngöôøi vôï cöôøi vaø baûo:
- Thuû chaúng gioáng thuû, xoâi chaúng gioáng xoâi thì gioáng caùi gì? Hay gioáng caùi con ma
trôi toái hoâm qua!...
Thaày bieát maéc möu vôï, ngoài caém ñaàu xuoáng khoâng daùm ngöûng ñaàu leân nöõa.
Bôûi truyeän naøy, ngöôøi ta môùi coù caâu gieãu thaày raèng:
Ñom ñoùm thaày ngôõ laø ma,
Thaày boû thaày chaïy,
Rôi khaên, rôi ñaãy,
Rôi caû cuïc xoâi,
Thaày ngoài thaày reùo,
Ma baét thaày ñi,
Kim nhaät kim thì,
Kim ñöông thænh giaûi.
2. Tuïc ngöõ, ca dao, thaønh ngöõ vaø danh ngoân.

Hoïïc thuoäc vaø hieåu roõ yù nghóa cuûa 30 caâu ca dao vaø tuïc ngöõ
o Nhaát ngheä tinh nhaát thaân vinh.

o Khi vui thì voã tay vaøo,
Ñeán khi hoaïn naïn thì naøo thaáy ai.
o Vaïn söï khôûi ñaàu nan.
o No maát ngon, giaän maát khoân.
o Duø ai noùi ngöûa noùi nghieâng,
Loøng ta vaãn giöõ nhö kieàng ba chaân.
o Doø soâng doø beå deã doø,
Naøo ai laáy thöôùc maø ño loøng ngöôøi.
o Muoán sang thì baét caàu Kieàu,
Muoán con hay chöõ phaûi yeâu laáy thaày.
o Chuoàn chuoàn bay thaáp thì möa,
Bay cao thì naéng, bay vöøa thì möa.
4
Thuûng thænh : raäm raõi, töø töø nhö khoâng coù gì voäi.

o Nhaø saïch thì maùt, baùt saïch ngon côm.
o Cuûa ngöôøi boà taùt, cuûa mình laït buoäc.
o Noùi xa chaúng qua noùi thaät.
o Coù coâng maøi saét coù ngaøy neân kim.
o Moät chöõ neân thaày, moät ngaøy neân nghóa.
o Ñöøng ñeå nöôùc tôùi chaân môùi nhaåy.
o Coù naèm trong chaên môùi bieát chaên coù raän.
o Traêm naêm bia ñaù thì moøn,
Ngaøn naêm bia mieäng, vaãn coøn trô trô.
o Ai ôi böng baùt côm ñaày,
Deûo thôm moät hoät, ñaéng cay muoân phaàn.
o AÊn coã ñi tröôùc, loäi nöôùc theo sau.
o Söï ñôøi nghó cuõng nöïc cöôøi,
Moät con caù loäi, maáy ngöôøi ñi caâu.
o Chieác aùo khoâng laøm neân thaày tu.
o Meï giaø nhö chuoái ba höông,
Nhö xoâi neáp moät, nhö ñöôøng mía lau.
o Coù ngheøo môùi bieát con hieáu,
Coù thieáu môùi bieát baïn hieàn.
o Thuyeàn ôi coù nhôù beán chaêng
Beán thì moät daï, khaêng khaêng ñôïi thuyeàn.
o Thua keo naøy baøy keo khaùc.
o Caây ngay khoâng sôï cheát döùng.
o Coù nuoâi con môùi bieát loøng cha meï.
o Cöôøi ngöôøi chôù khaù cöôøi laâu,
Cöôøi ngöôøi hoâm tröôùc hoâm sau ngöôøi cöôøi.
o Ñi cho bieát ñoù bieát ñaây,
ÔÛ nhaø vôùi meï bieát ngaøy naøo khoân.
o Gaäy oâng ñaäp löng oâng.
o Giaøu sang laém keû tôùi nhaø,
Khoù naèm giöõa chôï, chaúng ma naøo nhìn.
o Lôøi noùi chaúng maát tieàn mua,
Löïa lôøi maø noùi cho vöøa loøng nhau.
o Maát loøng tröôùc ñöôïc loøng sau.
o Moät con eùn khoâng laøm noåi muøa xuaân.
o Möu söï taïi nhaân, thaønh söï taïi thieân.
o Ngheøo maø quaân töû, hôn giaøu tieåu nhaân.
o Noùi naêng quaân töû, nhöng cö xöû tieåu nhaân.
o ÔÛ sao cho vöøa loøng ngöôøi,
ÔÛ roäng ngöôøi cöôøi, ôû heïp ngöôøi cheâ.
o Suy buïng ta ra buïng ngöôøi.

o Thaát baïi laø meï thaønh coâng.
o Phuù quyù sinh leã nghóa, baàn cuøng sinh ñaïo taëc.
o Traùch mình tröôùc, traùch ngöôøi sau.
o Traêm hay khoâng baèng tay quen.
o Yeâu ai yeâu caû ñöôøng ñi,
Gheùt ai gheùt caû toâng ti hoï haøng.
B. Vaên chöông baùc hoïc:

1. Vaên xuoâi:
a. Myõ töø phaùp:
Myõ laø ñeïp, töø laø chöõ, phaùp laø pheùp. Myõ töø phaùp laø pheùp duøng chöõ sao cho lôøi
vaên theâm ñeïp ñeõ, linh ñoäng, hay ho. Coù nhieàu thöù myõ töø phaùp:
1. Tyû leä ( so saùnh ) : so saùnh vaät naøy vôùi vaät khaùc.
Thí duï: Nhö : maét saéc nhö con dao cau.
Thua : maây thua nöôùc toùc, tuyeát nhöôøng maøu da.
Hôn : so beà taøi saéc laïi laø phaàn hôn.
2. Ngoa ngöõ: noùi ñeán moät söï vieäc tuyeät nhieân khoâng bao giôø
coù, ñeå toû yù mæa mai, khinh baïc.
Thí duï: Bao giôø rau dieáp laøm ñình,
Goã lim thaùi gheùm thì mình laáy ta.
3. Ñaûo ngöõ: thay ñoåi vò trí caùc chöõ trong caâu ñeå thay ñoåi aâm
ñieäu cuûa baøi vaên.
Thí duï: Lom khom döôùi nuùi tieàu vaøi chuù,
Laùc ñaùc beân soâng rôï maáy nhaø.
4. Thaäm xöng: pheùp noùi quaù söï thaät khieán ngöôøi ñoïc phaûi
buoàn cöôøi.
Thí duï: Con raän baèng con ba ba,
Ñeâm naèm noù gaùy caû nhaø thaát kinh.
5. Thaønh ngöõ vaø ñieån tích: Cheâm thaønh ngöõ hay
moät ñieån tích vaøo caâu vaên, caâu thô moät caùch töï nhieân ñeå lôøi vaên ñöôïc troâi chaûy, roõ raøng.
Thí duï: Thieáp xin muoân kieáp sau naøy,
Nhö chim lieàn caùnh nhö caây lieàn caønh.
6. Töôïng hình: duøng tieáng dieãn taû ñöôïc hình daùng.
Thí duï: Cheânh veânh, lom khom, loài loõm, khuùc khuyûu...
Caâu hoûi gôïi yù:

1. Myõ töø phaùp laø gì?
2. Caâu “ Con raän baèng con ba ba, ñeâm naèm noù gaùy caû nhaø thaát kinh" thuoäc loaïi myõ
töø phaùp naøo?
3 . Caâu naøo döôùi ñaây ñaõ duøng pheùp ngoa ngöõ trong myõ töø phaùp?
a. Gìn vaøng, giöõ ngoïc cho hay.

b. Bao giôø rau dieáp laøm ñình, goã lim thaùi gheùm thì mình laáy ta.
c. Con raän baèng con ba ba, ñeâm naèm noù gaùy caû nhaø thaát kinh.
d. Maët hoa da phaán.
b. Taùc giaû vaø taùc phaåm:

• Nhaát Linh ( 1905-1963 )
o Thaân theá:
Teân thaät laø Nguyeãn Töôøng Tam, sinh naêm 1905, taïi huyeän Caån Giaøng, tænh Haûi
Döông. OÂng töøng daïy hoïc, laøm coâng chöùc vaø ñeán naêm 1932 oâng ra laøm baùo vaø maát naêm
1963.
o Söï nghieäp vaên chöông:
OÂng chuû tröông tuaàn baùo Phong Hoùa ( 1932-1939 ), baùo Ngaøy Nay ( 1935-
1940), saùng laäp ra Töï Löïc Vaên Ñoaøn ( 1933 ) vaø chuû tröông baùo Vaên Hoùa Ngaøy Nay ( 1938 ).
Nhöõng taùc phaåm cuûa Nhaát Linh ñaõ xuaát baûn:
• Tieåu thuyeát: Nho Phong ( 1926), Ngöôøi Quay Tô
( 1927 ), Gaùnh Haøng Hoa ( vieát chung vôùi Khaùi Höng – 1934 ), Ñôøi möa gioù ( vieát cuøng vôùi
Khaùi Höng – 1934 ), Ñoaïn Tuyeät ( 1935 ), Naéng Thu ( 1936 ), Laïnh luøng (1937), Ñoâi Baïn (
1938 ), Böôùm traéng ( 1941 ), Gioøng Soâng Thanh Thuûy ( 1960 ).
• Truyeän ngaén: Toái taêm ( 1936 ), Hai buoåi chieàu vaøng
( 1937 ), Moái tình chaân ( 1960 ), Thöông choàng ( 1961 ).
Laøng Töø Laâm

Toâi ñeán moät nôi goïi laø Töø Laâm. Xa xa toaøn laø nuùi, ngoïn noï ngoïn kia khoâng döùt. Nuùi
maøu lam buoåi saùng, buoåi chieàu maây bay söông phuû.
Töø Laâm laø moät laøng nhoû treân ñoài. Veû ñaëc saéc laø raát tónh. Coù con soâng con, saéc nöôùc
trong xanh, chaûy töø töø trong loøng caùt traéng. Tuy khoâng phaûi laø nôi danh thaéng, non khoâng cao,
nöôùc khoâng saâu nhöng coù veû ñaäm ñaø, ñieàu ñoä, aân aùi, deã xieâu loøng ngöôøi. Toâi khoâng uùy phuïc,
toâi khoâng say ñaém, nhöng toâi deã nhaän, deã yeâu nhö moät nôi queâ höông xöù sôû.
Moät hoâm toâi ôû döôùi laøng leân ñoài chôi. Ñi men söôøn ñoài, thaáy caùi vöôøn daâu, caønh löa
thöa nhö böùc maønh laù xanh. Giöõa vöôøn coù noùc nhaø laù, theo ngoõ con ñi vaøo thaáy saùng suûa,
phong quang. Hoâm aáy veà muøa ñoâng maø trôøi naéng, gioù thoåi laù daâu phaát phôùi, loøng nheï nhaøng
vui veû. Noãi vui nhö chan chöùa, töôûng khoâng bao giôø coù theå heát vui ñöôïc nöõa.
Troâng xuoáng döôùi, caùnh ñoàng xa xa, daõy nuùi maáy choøm cao, caây xanh chuøm ñeán ngoïn,
laøn khoùi nhö sôïi tô leân muø khôi. Doøng soâng uoán quanh chaûy laïi, saéc trong, trong maõi khoâng
cuøng. Ñoàng luùa xanh keùo ñeán taän phöông trôøi.
Nhaát Linh ( Ngöôøi Quay Tô )
Bình giaûng
I. Phaàn phaân tích:
1. Giaûi nghóa:

Ñaëc saéc : coù nhöõng neùt ñeïp rieâng.
Danh thaéng: danh lam thaéng caûnh.
Ñaäm ñaø : thaân maät.
Ñieàu ñoä : coù chöøng möïc vaø ñeàu ñaën.
Phong quang: quang ñaõng vaø saùng suûa.
2. Boá cuïc: chia baøi laøm 4 ñoaïn, toùm taét yù moãi ñoaïn.
3. Ñaïi yù: baøi naøy taû caûnh gì? Vôùi chuû ñích gì ( ngheä thuaät...?)
II. Phaàn nhaän xeùt vaø pheâ bình:

1. Noäi dung:
a. Taùc giaû taû theo thöù töï naøo? Coù tæ mæ khoâng? Chöùng minh?
b. Tuy nhieàu nhöõng chi tieát nhöng yù khoâng vuïn vaët, toaøn laø nhöõng neùt chính
caàn thieát ñeå xaây döïng moät böùc tranh ñaïi theå linh ñoäng. Pheâ bình ngheä thuaät cuûa taùc giaû?
c. Ñoaïn nhaäp ñeà vaø ñoaïn keát luaän ñeàu taû caûnh ngoaøi xa? Nhöng khaùc nhau
nhö theá naøo?
d. Chöùng minh ñoaïn 2 vaø 3 ñeàu laø nhöõng ñoaïn taû caûnh xen laãn taû tình, töùc laø taû
caûnh luyeán tình.
e. Toaøn baøi cho ta caûm töôûng gì? ( thö thaùi, nheï nhaøng, töôi vui.... ).
f. Tìm nhöõng chöõ taû maøu saéc? Maøu saéc trong baøi coù töôi saùng khoâng? Coù gôïi
cho chuùng ta nhöõng caûm giaùc gì?
2. Hình thöùc:
a. Nhaän xeùt caùch duøng chöõ vaø ñaët caâu.
b. Lôøi coù nhòp nhaøng nhôø caùch ngaét caâu khoâng?
c. Trong baøi coù nhieàu caâu thieáu chuû töø. Haõy tìm nhöõng caâu aáy.
3. Toång keát:
Lôøi vaên giaûn dò, nhòp nhaøng. Taû tæ mæ, nhieàu neùt raäm raïp nhöng khoâng röôøm raø. Taát
caû moïi chi tieát ñeàu coù chuû ñích ñem laïi cho ngöôøi ñoïc moät caûm töôûng eâm ñeàm, töôi saùng.

1. Nhaát Linh teân thaät laø gì?
2. Baùo Phong Hoùa , baùo Ngaøy Nay vaø Töï Löïc Vaên Ñoaøn do ai chuû tröông?
3. Trong nhöõng taùc phaåm sau ñaây:”Ñoaïn Tuyeät, Anh phaûi soáng, vaø Con traâu”, taùc phaåm naøo
do Nhaát Linh saùng taùc?
• Khaùi Höng ( 1896-1947 )

a. Thaân theá:
Khaùi Höng teân thaät laø Traàn Khaùnh Giö ( chöõ Khaùi Höng do chöõ Khaùnh Giö ñaët laïi ) .
Sinh naêm 1896 taïi laøng Coå Am, huyeän Vónh Baûo, tænh Haûi Döông. Ñaõ töøng laø giaùo sö tröôøng
Thaêng Long, Haø Noäi. Buùt hieäu cuûa oâng laø chöõ gheùp cuûa teân theo loái chieát töï. OÂng coäng taùc

vôùi Töï Löïc Vaên Ñoaøn cuûa Nhaát Linh. Ngoaøi vaên chöông oâng coøn hoaït ñoäng chính trò vaø bò
Vieät Minh thuû tieâu naêm 1947.
b. Söï nghieäp vaên chöông:
Khaùi Höng vieát cho baùo Phong Hoùa vaø Ngaøy Nay. Taùc phaåm cuûa Khaùi Höng chia laøm
nhieàu loaïi:
• Truyeän daøi: Hoàn Böôùm Mô Tieân ( 1933 ), Nöûa
chöøng xuaân ( 1934 ), Tieâu Sôn Traùng Só, Troáng Maùi ( 1935 ), Thöøa Töï, Thoaùt ly, Ñôøi möa gioù,
Baên khoaên.
• Truyeän ngaén: Doïc ñöôøng gioù buïi ( 1936 ), Anh phaûi
soáng ( 1937 ), Ñôïi chôø ( 1939 ), Ñoäi muõ leäch ( 1941 )
• Kòch: Tuïc luïy, Ñoàng Beänh.
• Truyeän Nhi ñoàng: Caùi AÁm ñaát, OÂng Ñoà Beå, Boâng
Cuùc ñen, Ñeå cuûa bí maät....
Moät ngöôøi sung söôùng

Nghe tieáng rao trong treûo, boïn thôï gaët ñaõ ngöøng tay caét luùa vaø caát tieáng goïi:
- Anh Ba, ñem nöôùc xuoáng ñaây cho chuùng toâi, nöôùc voái cuûa anh chuùng toâi uoáng hoâm qua,
hoâm nay vaãn coøn nhôù höông vò thôm ngoït. Chuùng toâi ñöông mong ngoùng anh ñaây.
Chaúng maáy luùc, aám nöôùc ñaõ caïn. Ba chaïy veà nhaø roùt ñaày aám khaùc roài laïi ñi baùn rong
cho khaùch qua ñöôøng, maõi xeá chieàu môùi trôû veà quaùn tranh thoåi côm aên. Côm xong, Ba ngheâu
ngao haùt cheøo, haùt troáng quaân chôi roài ñi nguû ñeå saùng hoâm sau laïi daäy sôùm naáu nöôùc voái ñi
baùn.
Vaø anh töï cho laø anh sung söôùng, töï cho laø ñôøi anh ñaày ñuû. Phaûi, anh coøn thieáu moät
thöù gì? Anh coù nhaø ñeå ôû. Coù moät ngheà trong saïch ñeå kieám aên. Anh khoâng lo nghó, khoâng
phieàn muoän, baên khoaên. Ngaøy ngaøy anh kieám khoâng nhöõng ñuû aên maø coøn ñeå ra moät chuùt
ñænh. Soá tieàn aáy, anh seõ duøng vaøo vieäc thuoác thang, khi khoâng may xaåy ra ñau oám. Nhöng
anh chaéc chaén raèng khoâng khi naøo anh ñau oám ñöôïc. Anh aên uoáng ñieàu ñoä. Coâng vieäc laøm,
khoâng nhöõng anh cho laø khoâng vaát vaû, maø laïi coøn höùng thuù nöõa. Khi xöa ôû nhaø vôùi cha,
khoâng bao giôø anh ñeå yù ngaém caûnh ñeïp, khoâng bao giôø anh ñeå tai nghe chim hoùt. Ngaøy nay
thì anh coi ñoù nhö laø nhöõng vaät sôû höõu cuûa anh. Buoåi saùng tieáng chim chích choøe laøm cho
loøng anh thö thaùi, buoåi chieàu tieáng chim sôn ca vöøa hoùt vöøa bay thaúng leân treân trôøi xanh laøm
cho trí anh cao roäng.
Roài thaân theå anh nôû nang ra döôùi gioù maùt, döôùi naéng trong, döôùi laøn khoâng khí theânh
thang nôi ñoàng aùng. Caû möa daàm gioù laïnh cuõng khoâng laøm cho thaân anh hao toån, traùi laïi nhôø
theá maø baép thòt anh daén chaéc laïi, maø loøng anh can ñaûm, chí phaán ñaáu cuûa anh taêng maõi leân.
Vaø anh caøng thaáy sung söôùng.
Khaùi Höng ( Caùi AÁm Ñaát )
Bình giaûng
I. Phaàn giôùi thieäu:

1. Vaên theå : baøi naøy thuoäc loaïi vaên taû ngöôøi veà phöông dieän naøo?
2. Xuaát xöù : baøi trích ôû truyeän nhi ñoàng “ Caùi AÁm Ñaát” trong loaïi saùch Hoàng cuûa
nhaø xuaát baûn Ñôøi nay.
3. Taùc giaû : ai laø taùc giaû?
II. Phaàn phaân tích:

1. Giaûi nghóa:
Baùn rong: baùn baèng caùch rao haøng leân ñeå môøi khaùch.
Ngheâu ngao: haùt hoaëc ñoïc to moät mình moät caùch nhö ñeå maø haùt.
Höùng thuù : söï ham thích.
Vaät sôû höõu : vaät rieâng tö cuûa mình.
Thö thaùi : ôû traïng thaùi caûm thaáy nheï nhaøng , deã chòu.
Hao toån : toán keùm tieàn baïc nhieàu.
Phaán ñaáu : gaéng söùc beàn bæ nhaèm ñaït tôùi muïc ñích cao ñeïp.
2. Boá cuïc: chia baøi laøm 3 phaàn:

a. Phaàn nhaäp ñeà cho ta bieát teân goïi vaø ngheà nghieäp cuûa anh Ba, vaäy coù phaûi laø
phaàn giôùi thieäu khoâng?
b. Phaàn hai noùi veà söï sinh hoaït haèng ngaøy cuûa anh Ba.
c. Phaàn ba toùm taét yù chính baèng moät caâu ngaén. Phaàn naøy chia laøm maáy ñoaïn?
3. Ñaïi yù: baøi naøy noùi gì?
III. Phaàn nhaän xeùt vaø pheâ bình:

1. Noäi dung:
a. Sinh hoaït haèng ngaøy cuûa anh Ba ra sao?
b. Taâm hoàn anh coù giaûn dò chaát phaùc khoâng? Coù phaûi chæ nhôø theá maø anh thaáy
haïnh phuùc moät caùch deã daøng khoâng?
c. Anh coù bieát lo xa khoâng?
d. Hoaøn caûnh thieân nhieân coù laøm cho anh Ba sung söôùng khoâng?
2. Hình thöùc:
a. Baøi coù nhöõng chöõ caàu kyø, nhieàu danh töø Haùn Vieät khoâng?
b. Myõ töø phaùp ñieäp ngöõ ñöôïc aùp duïng trong nhöõng caâu naøo? Coù taùc duïng gì ?
2. Vaên vaàn:
a. Theå thô vaø luaät thô:
1. Thô luïc baùt:
• Ñònh nghóa: trong theå thô luïc baùt cöù laàn löôït moät caâu 6 chöõ roài ñeán moät caâu 8 chöõ ,
coù theå daøi ngaén tuøy yù nhöng baét ñaàu ôû caâu 6 chöõ vaø chaám döùt ôû caâu 8 chöõ.
• Vaàn: chöõ cuoái caâu treân ( 6 chöõ ) vaàn vôùi chöõ thöù 6 cuûa caâu döôùi ( 8 chöõ ) vaø cöù moãi
hai caâu ñoåi vaàn vaø bao giôø cuõng gieo vaàn baèng. Thí duï:

Ñaàu loøng hai aû Toá Nga,
Thuùy Kieàu laø chò, em laø (yv) Thuùy Vaân (cv)
Mai coát caùch, tuyeát tinh thaàn,
Moãi ngöôøi moät veõ, möôøi phaân (yv) veïn möôøi ( cv)
Vaân xem trang troïng khaùc vôøi,
Khuoân traêng ñaày ñaën, neùt ngaøi (yv) nôû nang ( cv)
• Luaät baèng traéc:
B B T T B B
B B T T B B T B
Tuy nhieân nhöõng chöõ thöù 1, 3, 5 coù theå khoâng theo luaät treân, nhöng chöõ thöù 2, 4, 6 caàn phaûi
theo luaät raønh reõ. Thí duï:
Naêm xöa taän beán ñoø naøy,
Ngöôøi ñi xin nhôù ñeán ngaøy hoài höông.
Chuù yù:
Trong caâu 8 chö,õ tuy chöõ thöù 6 vaø thöù 8 cuøng laø vaàn baèng nhöng khoâng ñöôïc cuøng moät
thanh. Neáu chöõ thöù 6 laø moät chöõ khoâng coù daáu, thì chöõ thöù 8 laø moät chöõ coù daáu huyeàn hay
ngöôïc laïi. Thí duï:
Löïu phun löûa haï, mai chaøo (tbt) gioù ñoâng (pbt)
Ngaøn söông raéc baïc, laù ngoâ (pbt) ruïng vaøng (tbt)
( Bích Caâu Kyø Ngoä )
Trong caâu 6 chöõ chia laøm hai phaàn baèng nhau, thì chöõ thöù 2 coù theå ñoåi töø vaàn baèng
sang vaàn traéc ñöôïc. Thí duï:
Mai coát caùch, tuyeát tinh thaàn
( Truyeän Kieàu )
• Keát luaän: theå thô luïc baùt laø theå thô thoâng duïng nhaát vaø ñaëc bieät trong caùc taùc phaåm
vaên chöông cuûa nöôùc ta töø tröôùc ñeán nay.

1. Thô luïc baùt laø loaïi thô goàm coù bao nhieâu chöõ trong moãi caâu?
2. Theå thô naøo thöôøng ñöôïc duøng nhieàu nhaát trong caùc taùc phaåm vaên vaàn cuûa Vieät
Nam?
3. Trong thô luïc baùt, chöõ thöù 8 cuûa caâu baùt vaàn vôùi chöõ thöù maáy cuûa caâu luïc phía
döôùi?
2. Luïc baùt bieán theå:

• Ñònh nghóa: Luïc baùt bieán theå laø theå thô luïc baùt ñöôïc bieán ñoåi ñi hoaëc caùch duøng chöõ
hoaëc caùch gieo vaàn. Theå thô naøy thöôøng uyeån chuyeån vaø deã daøng hôn, ñöôïc duøng
nhieàu trong caùc taùc phaåm coù tính caùch bình daân nhö Phaïm Coâng Cuùc Hoa, Quan Theá
AÂm...
• Caùch gieo vaàn: cuõng ñöôïc bieán ñoåi ñi so vôùi theå luïc baùt treân. Thí duï:

Ñaàu thôøi ñoäi noùn coû may,
Maët voõ, mình gaày, ñoïc saùch giôø laâu.
( truyeän Lyù Coâng )
• Caùch gieo vaàn thay ñoåi: chöõ cuoái caâu 6 vaàn vôùi chöõ thöù 4 caâu 8 thay, vì vaàn vôùi chöõ
thöù 6 caâu 8 nhö trong theå luïc baùt chính thöùc.
• Luaät baèng traéc: caùch gieo vaàn cuõng thay ñoåi vaø thöù töï sau ñaây:
T T B B T T B B ( caâu 8 chöõ )
Trong caâu 6 chöõ, vaàn cuõng laïi bieán theå, baét ñaàu vaàn traéc thay vì vaàn baèng nhö trong theå
chính thöùc vaø theo thöù töï sau:
TTBBBB
Thí duï:
Chaúng giaäm thì thuyeàn chaúng ñi,
Giaäm thì naùt vaùn, cheøo thì long ñanh.
Hay:
Coù laáy maø chaúng coù con,
Cuõng baèng hoa nôû treân non moät mình.
• Soá chöõ bieán ñoåi: Caùch ñaët caâu theo luïc baùt, song thænh thoaûng xen vaøo nhöõng caâu
khoâng tuaân leä luïc baùt. Thí duï:
Dôøi chaân böôùc xuoáng ghe buoân,
Soâng bao nhieâu gôïn, daï chaøng buoàn baáy nhieâu.
Döïa coät buoàm gioù thoåi hiu hiu,
Nöôùc maét ra lai laùng, daây löng ñieàu chaøng lau.

1. Haõy ñònh nghóa thô luïc baùt bieán theå?
2. Chöõ cuoái caâu 6 vaàn vôùi chöõ thöù maáy cuûa caâu 8 ?
3. Caâu thöù nhaát cuûa thô song thaát luïc baùt coù bao nhieâu chöõ ?
4. Trong thô luïc baùt bieán theå, vaàn traéc naèm ôû vò trí naøo?
3. Thô song thaát luïc baùt:

• Ñònh nghóa: Song thaát luïc baùt ( hai caâu 7, 6, 8 ) laø loái vaên vaàn rieâng cuûa Vieät
Nam, ñöôïc duøng ñeå saùng taùc trong ngaâm khuùc. Soá caâu vaø soá chöõ trong caâu goàm töøng
ñoaïn 4 caâu, khoâng haïn ñònh soá ñoaïn. Trong moãi ñoaïn:
Caâu thöù nhaát coù 7 chöõ.
Caâu thöù nhì cuõng coù 7 chöõ ( song thaát )
Caâu thöù ba coù 6 chöõ ( luïc )
Caâu thöù tö coù 8 chöõ ( baùt ).
• Caùch gieo vaàn:
o Chöõ cuoái caâu 7 treân cuøng vaàn traéc vôùi chöõ thöù 5 caâu 7 döôùi.

o Chöõ cuoái caâu 7 döôùi cuøng vaàn baèng vôùi chöõ cuoái caâu 6 chöõ.
o Chöõ cuoái caâu 6 chöõ naøy laïi cuøng vaàn baèng vôùi chöõ thöù 6 cuûa caâu 8 chöõ.
o Chöõ cuoái caâu 8 chöõ cuøng vaàn baèng vôùi chöõ thöù 5 caâu 7 chöõ thöù nhaát cuûa ñoaïn
döôùi.
Thí duï:
Thuôû trôøi ñaát noåi côn gioù buïi (cvt)
Khaùch maù hoàng nhieàu noãi (yvt) truaân chuyeân (cvb)
Xanh kia thaêm thaúm töøng treân (cvb)
Vì ai gaây döïng cho neân (yvb) noãi naøy (cvb)
Troáng traøng thaønh lung lay (yvb) boùng nguyeät ( cvt )
• Luaät baèng traéc:
o Trong caâu 7 treân, chöõ thöù 1, 3, 7 duøng tieáng traéc, chöõ thöù 5 duøng tieáng baèng.
Tuy nhieân chöõ thöù ba cuõng coù theå duøng tieáng baèng.
o Trong caâu 7 döôùi, chöõ thöù 2, 3,7 duøng tieáng baèng, chöõ thöù 5 duøng tieáng traéc.
Coøn hai caâu 6 chöõ vaø 8 chöõ thì theo luaät thô luïc baùt.
o Tuy khoâng boù buoäc nhöng ngöôøi ta thöôøng ñaët hai caâu 7 chöõ ñoái vôùi nhau. Thí
duï:
Caàu Theä Thuûy ngoài trô coå ñoä,
Quaùn thu phong ñöùng ruõ taø huy
( Cung Oaùn Ngaâm Khuùc )
Tieáng ñòch thoåi nghe chöøng ñoàng voïng,

Haøng côø bay troâng boùng phaát phô
( Chinh Phuï Ngaâm Khuùc )
Ñoaïn ñaàu caâu 7 chöõ treân, chöõ thöù 1 vaø thöù 2 theo leä phaûi ñaët traéc traéc, nhöng coù theå ñoåi
laøm baèng baèng. Thí duï:
Chaøng thì ñi coõi xa möa gioù,
Thieáp thì veà buoàng cuõ chieáu chaên.
( Chinh Phuï Ngaâm Khuùc )
Vaäy luaät baèng traéc trong theå song thaát luïc baùt theo thöù töï sau ñaây:
O t T b B t T
O b B t T b B
b B t T b B
b B t T b B t B
b. Taùc phaåm vaø taùc giaû:

1. Leâ Thaùnh Toâng ( 1442-1497 )
a. Thaân theá:
Leâ Thaùnh Toâng laø con thöù tö cuûa vua Leâ Thaùi Toâng, teân laø Tö Thaønh, hieäu Thieân Nam
Ñoäng Chuû. Sau khi vua Thaùi Toâng maát, con thöù hai laø vua Leâ Nhaân Toâng leân noái ngoâi, bò con

tröôûng laø Nghi Daân noåi leân daønh ngoâi baùu. Sau vì taøn baïo neân bò trieàu ñình pheá, vua Leâ
Thaùnh Toâng leân ngoâi töø ñaáy. Ngaøi raát am töôøng saùch vôû vaø suoát thôøi gian trò vì ngaøi coù coâng
raát nhieàu veà quaân söï, chính trò vaø vaên hoùa.
b. Söï nghieäp vaên chöông.
Leâ Thaùnh Toâng söûa sang vieäc thi cöû, cho Ngoâ Só Lieân soaïn boä “Ñaïi Vieät Söû Kyù Toaøn
Thö “ . Ngaøi saùng laäp ra hoäi Tao Ñaøn goàm 28 vaên nhaân, coøn goïi laø Nhò Thaäp Baùt Cuù. Caùc
taùc phaåm coøn ñeå laïi : Thieân Nam Dö Haï Taäp, Quyønh Uyeån Cöûu Ca, Minh Löôïng Caåm Tuù,
Xuaân Vaên Thi Taäp, Anh Hoa Hieáu Töï, Hoàng Ñöùc Quoác AÂm Thi Taäp... Ngaøi coøn laøm raát
nhieàu baøi thô trong luùc cao höùng tröôùc nhöõng chieán thaéng quaân söï vôùi Chieâm Thaønh. Thô coù
theå phaân laøm hai loaïi : thô khaåu khí vaø thô vònh.
Ngöôøi Buø Nhìn
Quyeàn troïng ra oai traán coõi bôø,

Voán loøng vì nöôùc haù vì döa,
Xeùt soi tröôùc maët ñoâi vöøng ngoïc,
Vuøng vaãy treân tay moät laù côø,
Deïp gioáng chim muoâng xa phaûi laùnh,
Giaän quaân caøy cuoác goïi khoâng thöa.
Maëc ai nhaûy nhoùt ñöôøng danh lôïi,
Ôn nöôùc ñaàm ñìa haït moùc möa.
Bình giaûng
1. Vaên theå : baøi naøy laø moät baøi thaát ngoân baùt cuù ñöôøng luaät, luaät traéc vaàn baèng.
Thuoäc loaïi khaåu khí ( mieâu taû moät vaät taàm thöôøng ñeå nguï yù noùi ñeán moät nhaân vaät quan troïng,
cuõng ñeå toû khí phaùch vaø hoaøi baõo cuûa mình ).
2. Xuaát xöù: trích trong taäp thô cuûa vua Leâ Thaùnh Toâng.
3. Taùc giaû:

1. Töø ngöõ:
o Ngöôøi buø nhìn: ngöôøi laøm baèng rôm, ñaàu ñoäi noùn, mình khoaùc aùo
raùch, tay caàm que coù buoäc maûnh vaûi nhö laù côø nhoû.
Buø nhìn thöôøng döïng ôû bôø ruoäng, ñeå cho chim choùc
töôûng laø ngöôøi thaät neân khoâng daùm ñeán quaáy phaù.
o Quyeàn troïng : quyeàn theá lôùn.
o Ra oai : ra uy, toû uy quyeàn söùc maïnh laøm cho phaûi sôï.
o Traán : gìn giöõ, khoâng cho ai xaâm phaïm.
o Haù : ñaâu coù phaûi.

o Ñoâi vaàng ngoïc: vaàng laø vaät troøn. Coù yù chæ maët traêng vaø maët trôøi.
o Muoâng: gioáng thuù nhoû 4 chaân nhö caùo, choàn.
o Danh lôïi: chöùc töôùc, quyeàn loäc ôû ñôøi.
o Ñaàm ñìa : ñaàm laø vuõng nöôùc lôùn, ñìa laø vuõng nöôùc nhoû. Ñaàm ñìa laø chæ söï
öôùt.
o Möa moùc : moùc laø söông ñeâm ( nghóa ñen ), yù chæ aân hueä cuûa nhaø vua (
nghóa boùng ).
2. Ñaïi yù: Taùc giaû taû ngöôøi buø nhìn laøm troøn boån phaän trong vieäc giöõ vöôøn, giöõ ruoäng.
Nguï yù noùi ñeán moät vò duõng töôùng thi haønh nhieäm vuï cuûa mình moät caùch chu ñaùo, giöõ cho ñaát
nöôùc khoûi hoïa xaâm laêng vaø moät loøng trung thaønh, chung thuûy maëc ai chìm ñaém trong thuù taàm
thöôøng cuûa ñôøi.
3. Boá cuïc:
a. Ñeà ( caâu 1, 2 ) : giôùi thieäu ngöôøi buø nhìn döïng leân ôû bôø ruoäng ñeå giöõ chim
muoâng khoûi phaù phaùch ruoäng döa. Nguï yù giôùi thieäu vò töôùng traán giöõ bôø coõi vì nhieäm vuï ñoái
vôùi nöôùc non, toå quoác chöù khoâng phaûi vì lôïi rieâng cuûa mình.
b. Thöïc ( caâu 3,4 ) : ngöôøi buø nhìn ñöùng giöõa trôøi ñaát, suoát ñeâm ngaøy, ngaøy coù
maët trôøi, ñeâm coù maët traêng chieáu soi, treân tay caàm moät maûnh vaûi nhö moät laù côø ñeå ñuoåi chim
muoâng ñöøng phaù ruoäng. Nguï yù noùi ñeán vò töôùng ngay thaúng trung thaønh coù trôøi chöùng giaùm
cho söï taän tuïy phuïc vuï cuûa mình.
c. Luaän ( caâu 5,6 ): ngöôøi buø nhìn ra tay laø chim muoâng ñeàu sôï haõi laùnh xa vaø
vì giaän con caøy ( yù chæ con choù ), con cuoác hay phaù hoaïi neân khoâng theøm noùi. Nguï yù noùi ñeán
vò töôùng taøi khieán giaëc giaõ khoâng daùm xaâm laán ñaát nöôùc. Vò töôùng laø ngöôøi quaân töû, khoâng
theøm ñeå yù ñeán boïn tieåu nhaân hay deøm pha, ghen tò.
d. Keát ( caâu 7,8 ) : ngöôøi buø nhìn ñöùng moät choã, chòu caûnh möa naéng daõi daàu,
chæ moät loøng lo phuïc vuï ñieàn chuû. Nguï yù vò töôùng nhaãn naïi, trong saïch khoâng maøng danh lôïi.
Roài vì coù coâng lôùn ñoái vôùi ñaát nöôùc theá naøo cuõng ñöôïc höôûng ôn vua loäc nöôùc.
III. Nhaän xeùt vaø pheâ bình:

1. YÙ töôûng: baøi naøy thuoäc loái thô khaåu khí, nghóa laø loái thô taû nhöõng vaät taàm thöôøng
nhöng nhôø söï duøng chöõ hai yù maø aùm chæ ñeán nhöõng ñieàu troïng ñaïi, cao sang, noùi leân ñöôïc caùi
khí phaùch cuûa moät vò vua.
a. Taùc giaû duøng chöõ “ Vuøng vaãy ” coù yù dieãn taû gì?
b. Xeùt phaàn taû ngöôøi buø nhìn coù roõ raøng khoâng? Coù bieát ñöôïc buø nhìn ñaët ôû
ñaâu? Thôøi gian laâu hay mau ? ñeå ích lôïi gì khoâng? Nhöõng neùt naøo ñaëc saéc ñeå bieát laø taû ngöôøi
buø nhìn maø khoâng phaûi taû moät vaät khaùc?
c. Hình aûnh coù linh ñoäng khoâng? YÙ naøo khoâng xöùng hôïp haún vôùi vieäc dieãn taû
ngöôøi buø nhìn ( ñeå yù caâu 7 ) . Neáu hieåu yù quaân caøy cuoác laø ngöôøi noâng daân thì coù xöùng vôùi yù
taû buø nhìn khoâng? ( ñeå yù chöõ giaän ôû caâu 7 )
d. Xeùt phaàn nguï yù taû moät vò töôùng traán thuû bôø coõi choáng xaâm laêng coù linh ñoäng
khoâng? Nhöõng neùt naøo ñaõ taû ñöôïc quyeàn lôùn, oai phong, traùch nhieäm naëng, chí caû, theá lôùn cuûa

vò töôùng ? Nhöõng chi tieát naøo chöùng toû vò töôùng döûng döng vôùi lôïi loäc, danh giaù chæ bieát moät
loøng vì nöôùc, tin ôû vua?
2. Hình thöùc:
a. Nhaän xeùt veà söï duøng chöõ coù ñaéc theá veà phaàn taû chaân ( nghóa ñen ) vaø phaàn
nguï yù ( nghóa boùng ) khoâng? Chöùng toû taùc giaû coù bieät taøi veà caùch duøng chöõ hay yù töông phaûn :
nghóa ñen taàm thöôøng maø nghóa boùng laïi raát cao sang.
b. Nhaän xeùt veà luaät thô, caùch gieo vaàn , caùch ñoái, caùch nieâm.
c. Myõ töø phaùp ñaûo trang ñöôïc aùp duïng trong nhöõng caâu naøo?
d. Caâu 7 coù aùp duïng nhaân caùch hoùa trong caùch taû ngöôøi buø nhìn luùc naøo cuõng
ñöùng yeân moät choã khoâng?
3. Keát luaän: töø ngöõ choïn loïc, thi phaùp vöõng vaøng, taùc giaû ñaõ toû roõ ñöôïc khaåu khí thieân
töû khi vöøa taû moät vaät taàm thöôøng, vöøa taû moät vò töôùng chí duõng.

1. Vua Leâ Thaùnh Toâng laø con cuûa vua naøo?
2. “Ngöôøi buø nhìn” laø baøi thô thuoäc loaïi gì?
3. Ñònh nghóa thô khaåu khí ?
4. Hoäi Tao Ñaøn do ai laäp ra? Goàm bao nhieâu vò?
5. Veà phöông dieän vaên hoïc, vua Leâ Thaùnh Toâng ñaõ ñoùng goùp ñöôïc nhöõng gì?
6. Em haõy keå 2 taùc phaåm noåi tieáng cuûa vua Leâ Thaùnh Toâng ?
7. “Ngöôøi buø nhìn” cuûa vua Leâ Thaùnh Toâng, nghóa ñen laø gì?
2. Baø Huyeän Thanh Quan

a. Thaân theá:
Baø Huyeän Thanh Quan queâ ôû laøng Nghi Taâm, huyeän Hoaøn Long, tænh Haø Ñoâng. Khoâng
ai bieát teân thaät cuûa baø laø gì, chæ bieát baø laáy choàng laø oâng Löu Nghi, ngöôøi laøng Nguyeät AÙng,
huyeän Thanh Trì, tænh Haø Ñoâng. OÂng Löu Nghi ñoã cöû nhaân khoùa Taân Tî ( 1821 ) ñôøi Minh
Maïng, laøm tri huyeän ôû huyeän Thanh Quan. Do ñoù, ngöôøi ta thöôøng goïi laø Baø Huyeän Thanh
Quan.
Voán doøng doõi thi thö, baø noåi tieáng hay thô töø thuôû nhoû. Veà sau, vua Töï Ñöùc nghe
tieáng, cho vôøi vaøo cung, phong laøm Cung Trung giaùo taäp ñeå daïy coâng chuùa, cung nhaân... Vua
Töï Ñöùc coù ban cho baø nhieàu baøi thô chöõ Haùn hoaëc chöõ Noâm, baø coù hoïa laïi nhieàu baøi.
b. Taùc phaåm:
Baø Huyeän Thanh Quan saùng taùc raát nhieàu thô Haùn vaø thô Noâm nhöng nhöõng thi phaåm
Haùn vaên cuûa baø ñeàu thaát laïc caû. Ngaøy nay, ngöôøi ta chæ coøn truyeàn tuïng moät soá ít thô Noâm
cuûa baø, baøi naøo cuõng theo theå thaát ngoân baùt cuù Ñöôøng luaät.
Baø thieân veà taû caûnh, taû tình, vôùi moät ngheä thuaät voâ cuøng tinh vi, ñieâu luyeän. Lôøi thô
chaûi chuoát, boùng baåy, ñieäu thô thanh nhaõ, trang nghieâm, yù thô ñoan trang, ñaèm thaém. Lôøi,

ñieäu vaø yù ñaõ phaûn aûnh roõ reät moät taùc phong quyù phaùi, ñaøi caùc, moät taâm hoàn ñoan chính, thanh
cao.
Qua Ñeøo Ngang.
Böôùc tôùi Ñeøo Ngang boùng xeá taø,

Coû caây chen ñaù, laù chen hoa,
Lom khom döôùi nuùi tieàu vaøi chuù,
Laùc ñaùc beân soâng rôï maáy nhaø,
Nhôù nöôùc ñau loøng con quoác quoác,
Thöông nhaø moûi mieäng caùi gia gia,
Döøng chaân ñöùng laïi trôøi non nöôùc,
Moät maûnh tình rieâng ta vôùi ta.
Bình giaûng
1. Vaên theå : baøi naøy thuoäc theå vaên gì? Loaïi vaên gì?
2. Xuaát xöù: baøi naøy xuaát xöù töø ñaâu?
3. Taùc giaû: ai laø taùc giaû?

1. Giaûi nghóa:
o Ñeøo Ngang : teân moät caùi ñeøo ngang raëng nuùi Hoaønh Sôn ( nuùi Hoaøng
Sôn laø moät chi nhaùnh cuûa daõy Tröôøng Sôn ) laøm ranh giôùi cho hai tænh Haø Tónh vaø Quaûng Bình.
o Boùng xeá taø : chieàu, luùc boùng maët trôøi khoâng coøn moïc ôû ñænh ñaàu, maø ñaõ
baét ñaàu cheânh cheách ngaû veà taây.
o Tieàu: töùc tieàu phu, ngöôøi ñoán cuûi.
o Laùc ñaùc : thöa thôùt.
o Rôï : daân mieàn nuùi.
o Lom khom : cuùi khoøm xuoáng maø ñi.
o Con quoác quoác : moät gioáng chim mieäng lôùn, ñuoâi daøi, löng maøu tro,
buïng saéc traéng, thöôøng luûi ôû bôø ao, bôø ruoäng. Ngöôøi mieàn Nam goïi laø con quoác; ngöôøi mieàn
Trung vaø Baéc goïi laø con cuoác; caùc vaên nhaân thi só thöôøng goïi laø Töû Quy, Ñoã Vuõ hay Ñoã
Quyeân. Töông truyeàn vua nöôùc Thuïc laø Ñoã Vuõ thoâng daâm vôùi vôï Bieát Linh vaø truyeàn ngoâi
cho Bieát Linh roài boû nöôùc ra ñi. Sau khi cheát, Thuïc Ñeá hoùa thaønh chim Ñoã Quyeân, nhôù nöôùc
ngaøy ñeâm keâu maõi khoâng thoâi.
Yeán Ñoã coù caâu:
Ai xui con quoác goïi vaøo heø?
Nguyeãn Du coù caâu:
AÁy hoàn Thuïc Ñeá, hay mình Ñoã Quyeân?

o Caùi gia gia : töùc laø chim ña ña, moät loaïi chim loâng ñoû, traéng, xaùm hay ñen,
thöôøng ôû nhöõng nôi quang ñaõng, khoâng ñaäu treân caønh caây bao giôø. Chöõ gia ôû
ñaây coù nghóa laø nhaø.
2. Ñaïi yù: baøi naøy taùc giaû taû veà caûnh ñeøo Ngang laø moät ñeøo thuoäc raëng nuùi
Hoaønh Sôn luùc chieàu xuoáng. Taùc giaû ñaõ duøng caûnh trí vaéng veû nhöng huøng vó cuûa ngoïn ñeøo
naøy ñeå baøy toû caûm xuùc nhôù nöôùc, thöông nhaø cuûa chính mình.
3. Boá cuïc: Baøi naøy chia laøm 4 phaàn:

a. Ñeà ( caâu 1, 2 ) : taû toång quaùt caûnh ñeøo Ngang vaøo buoåi chieàu. Vieát
veà thôøi gian khi taùc giaû ñaët böôùc ñeán ñeøo Ngang vaø caûnh trí ñeïp ñeõ ôû ñaây; coû caây hoa laù raát
raäm raïp chen laãn vôùi nuùi ñaù, thaät laø huøng vó.
b. Thöïc ( caâu 3, 4 ): taû caûnh döôùi nuùi vaø beân soâng. Vieát veà caûnh trí töø
treân ñeøo nhìn xuoáng, döôùi nuùi thaáp thoaùng vaøi chuù tieàu phu treân ñöôøng veà, löng khoøm mang
naëng nhöõng boù cuûi ñaõ ñoán. Xa xa, caïnh bôø soâng, aån hieän vaøi tuùp leàu tranh cuûa daân mieàn nuùi.
Thaät laø moät caûnh töôïng vaéng veû, deã gaây nhieàu caûm xuùc.
c. Luaän ( caâu 5, 6 ) : aâm thanh cuûa ngoaïi caûnh. Tröôùc caûnh trí vaéng
veû aáy, nghe tieáng chim quoác keâu, taùc giaû sinh loøng nhôù nöôùc, nghe tieáng chim gia keâu, taùc giaû
sinh loøng nhôù nhaø.
d. Keát ( caâu 7, 8 ) : caûm töôûng cuûa taùc giaû. Taùc giaû trong traïng thaùi coâ
ñôn naøy, oâm moái tình rieâng khoâng bieát ngoû cuøng ai.
III. Phaàn pheâ bình:

1. Giaûi nghóa hai caâu ñeà: nhìn toång quaùt, taùc giaû thaáy caûnh ñeøo Ngang ra sao? ÔÛ
caâu phaù ñeà taùc giaû coù chæ ñònh tröôøng hôïp thôøi gian vaø nôi choán moät caùch roõ reät khoâng? ÔÛ caâu
thöøa ñeà, hình aûnh coû, caây, ñaù, laù, hoa, coù laøm noåi baät khung caûnh thieân nhieân vaø ñeïp ñeõ cuûa
ñeøo Ngang khoâng?
2. Giaûi nghóa hai caâu thöïc: caûnh döôùi nuùi nhö theá naøo? Caûnh beân soâng ra sao?
Nhöõng chi tieát aáy coù tieâu bieåu cho caûnh ñeøo Ngang khoâng? Taùc giaû taû caûnh coù theo ñuùng traät
töï thôøi gian vaø khoâng gian chaêng? Taû caûnh theo traät töï thôøi gian laø gì? Daãn chöùng trong baøi.
Taû caûnh theo traät töï khoâng gian nghóa laø gì? Daãn chöùng trong baøi.
3. Giaûi nghóa hai caâu luaän: Taïi sao taùc giaû khoâng vieát cuoác cuoác hoaëc Thuïc Ñeá,
hoaëc Ñoã Quyeân nhö nhöõng nhaø thô khaùc, maø laïi vieát laø quoác quoác. Taïi sao taùc giaû khoâng vieát
laø ña ña maø laïi vieát laø gia gia? Phaûi chaêng taùc giaû ñaõ duøng pheùp Taû AÂm? ( Taû aâm laø pheùp
duøng nhöõng tieáng ñoàng aâm maø khaùc nghóa ñeå cho caâu vaên theâm haøm suùc, boùng baåy ).
4. Giaûi nghóa hai caâu keát: maáy chöõ “ trôøi, non, nöôùc “ coù gôïi ñöôïc söï töôûng töôïng
cuûa ta khoâng? Caûnh trôøi, non, nöôùc, coù höõu tình chaêng? Coù oai huøng chaêng? Caûnh aáy gôïi
cho ta caûm giaùc gì? Ñoái caûnh taùc giaû coù sinh tình chaêng? Tình caûm cuûa taùc giaû ra sao? Taùc
giaû ñoái chieáu ngoaïi caûnh ( trôøi, non, nöôùc ) vôùi noäi taâm ( maûnh tình rieâng ) vôùi duïng yù gì?

5. Toång keát: kyõ thuaät baøi naøy ñieâu luyeän khoâng? Lôøi vaên coù trang nhaõ boùng baåy
chaêng? Ñieäu thô coù eâm aùi, dòu daøng khoâng? Myõ töø phaùp aùp duïng coù ngheä thuaät khoâng? Daãn
chöùng?

1. Ai laø taùc giaû baøi “Qua Ñeøo Ngang” ?
2. Trong caâu “ Döøng chaân ñöùng laïi trôøi non nöôùc,
Moät maûnh tình rieâng ta vôùi ta”, taùc giaû coù taâm traïng gì?
3. Con “quoác quoác” vaø caùi “gia gia” nghóa laø gì?
4. Caûnh döôùi nuùi nhö theá naøo?
5. Caûnh beân soâng ra sao?
6. Taïi sao taùc giaû khoâng vieát laø ña ña maø laïi vieát laø gia gia?
7. Chöõ “trôøi, non, nöôùc” coù gôïi ñöôïc söï töôûng töôïng cuûa ta khoâng?
3. Baø Ñoaøn Thò Ñieåm ( 1705-1748 )

a. Thaân theá:
Baø hieäu laø Hoàng Haø nöõ só, ngöôøi laøng Hieáu Phaïm, huyeän Vaên Giang, tænh Baéc Ninh.
Theo gia phoå hoï Ñoaøn, thì taèng toå cuûa baø laø Leâ Coâng Naãm, noäi toå laø Leâ Coâng Vò, thaân sinh laø
Leâ Doaõn Nghi. OÂng naøy vì naèm moäng thaáy moät vò thaàn ñeán ban cho hoï Ñoaøn neân caûi tính vaø
töø ñoù oâng ñoåi laáy hoï Ñoaøn.
OÂng Ñoaøn Doaõn Nghi laáy moät baø keá thaát sinh ra moät trai, moät gaùi laø Ñoaøn Doaõn Luaân
vaø Ñoaøn Thò Ñieåm. Baø Ñieåm coù nhan saéc, coù tö chaát thoâng minh vaø tính tình trang nhaõ. Baø
laïi coù bieät taøi veà nöõ coâng nhaát laø theâu thuøa. Ban ñaàu baø ôû vôùi cha, khi cha maát thì theo meï vaø
anh veà ôû queâ nhaø taïi laøng Hieáu Phaïm. Nhöng sau ñoù caû gia quyeán laïi dôøi veà laøng Voâ Ngaïi,
huyeän Ñöôøng Haøo, tænh Baéc Ninh laø nôi oâng Doaõn Luaân daïy hoïc. Veà thôøi kyø naøy, ngöôøi ta
thöôøng keå laïi moät giai thoaïi chöùng toû oùc thoâng minh vaø taøi öùng ñoái cuûa baø Ñieåm. Moät hoâm baø
soi göông trang söùc, oâng anh ra caâu ñoái:
“ Ñoái kính hoïa mi, nhaát ñieåm phieân thaønh löôõng ñieåm”
( Soi göông veõ loâng maøy, moät neùt hoùa thaønh hai neùt ) . Ñieåm laø neùt veõ, laïi laø teân baø
neân trong caâu coù yù : moät naøng Ñieåm hoùa ra hai naøng Ñieåm.
Baø ñoái laïi:
“ Laâm trì ngoaïn nguyeät chích luaân chuyeån taùc song luaân”
( Tôùi ao ngaém boùng traêng, moät vaàng hoùa thaønh hai vaàng ), Luaân laø vaàng, laïi laø teân oâng
anh neân trong caâu coù yù: moät oâng Luaân hoùa thaønh hai oâng Luaân.
Veà taïi Ñöôøng Haøo khoâng ñöôïc bao laâu, thì chaúng may oâng Luaân maát. Baø phaûi cuøng
chò daâu lo nuoâi soáng gia ñình, moät meï giaø vaø hai chaùu daïi. Vì ñaõ töøng nghieân cöùu y khoa neân
trong tình caûnh naøy baø phaûi laøm ngheà boác thuoác ñeå sinh nhai. Vì baän lo vieäc nhaø neân baø khoâng
nghó ñeán ñöôøng gia thaát. Coù moät vò quoác thích laø Bình Trung Coâng muoán hoûi baø laøm keá thaát
nhöng baø khaúng khaùi khöôùc töø. Naêm 1739, trong vuøng baø ôû khoâng ñöôïc yeân oån, baø ñem meï vaø
gia ñình anh ñeán ôû taïi xaõ Chöông Döông môû tröôøng daïy hoïc taïi ñoù.

Naêm baø 37 tuoåi, coù oâng Nguyeãn Kieàu, moät baäc taøi hoa ñaäu tieán só sôùm goùa vôï, hai ba
laàn gôûi thö ñeán caàu hoân, lôøi leõ raát khaån khieát. Ban ñaàu baø ngaàn ngaïi muoán töø choái nhöng vì
chung quanh ai cuõng taùn thaønh thuùc giuïc vaø vì coù lôøi khuyeân cuûa meï, baø nhaän lôøi laáy oâng
Nguyeãn Kieàu. Baø theo choàng veà nhaø ôû taïi kinh, ñöôïc moät thaùng thì oâng Kieàu phaûi ñi söù sang
Taøu tueá coáng. Baø ôû nhaø coi soùc vieäc nhaø vaø lo laéng nuoâi daïy con choàng nhö con ñeû. Ba naêm
sau oâng Kieàu môùi veà nöôùc. Naêm 1748, oâng ñöôïc leänh vaøo giöõ chöùc tham thò ôû traán Ngheä An.
Baø ñi theo choàng nhöng doïc ñöôøng baø caûm haøn nhuoám beänh thì ñaõ nguy kòch. Ngaøy moàng 9
thaùng 11 naêm maäu thìn, sau khi daën doø troái traên vieäc nhaø vôùi choàng, baø maát höôûng thoï 44 tuoåi.
b. Taùc phaåm:
Baø Ñieåm coù leõ ñaõ tröôùc taùc nhieàu nhöng phaàn lôùn baèng Haùn vaên. Baø coù soaïn saùch “
Tuïc Truyeàn Kyø “ keå nhöõng chuyeän laï nöôùc ta nhö chuyeän “ Haûi Khaåu Linh Töø” ( Baø thaàn
Cheá Thaéng ); “Vaân Caùt Thaàn Nöõ” ( Baø Chuùa Lieãu Haïnh ); “ An AÁp Lieät Nöõ”( Vôï beù Ñinh
Nho Haøn ); “ Yeán Anh Ñoái Thoaïi” ( Yeán Anh noùi chuyeän ) ; “ Mai Huyeãn”; “ Hoaønh Sôn
Tieân Haøn” ( Côø Tieân ôû nuùi Hoaønh Sôn ) ; “ Nghóa Khuyeån Thaäp Mieâu” ( choù nuoâi meøo ). Veà
vaên Noâm baø coøn ñeå laïi dòch phaåm “ Chinh Phuï Ngaâm”, nguyeân vaên cuûa Ñaëng Traàn Coân.
Leänh xuaát chinh ( töø caâu 1 ñeán 24 )

1. Thuôû trôøi ñaát noåi côn gioù buïi,
Khaùch maù hoàng nhieàu noãi truaân chuyeân
Xanh kia thaêm thaúm taàng treân
Vì ai gaây döïng cho neân noãi naøy
5. Troáng Traøng thaønh lung lay boùng nguyeät

Khoùi Cam Tuyeàn môø mòt thöùc maây
Chín taàng göôm baùu trao tay
Nöûa ñeâm truyeàn hòch ñònh ngaøy xuaát chinh
9. Nöôùc thanh bình ba traêm naêm cuõ

AÙo nhung trao quan vuõ töø ñaây
Söù trôøi sôùm giuïc ñöôøng maây
Pheùp coâng laø troïng, nieàm taây saù naøo
13. Ñöôøng dong ruoåi löng ñeo cung tieãn

Buoåi tieãn ñöa loøng baän theâ noa
Boùng côø tieáng troáng xa xa
Saàu leân ngoïn aûi, oaùn ra cöûa phoøng
17. Chaøng tuoåi treû voán gioøng haøo kieät

Xeáp buùt nghieân theo vieäc ñao cung

Thaønh lieàn mong tieán beä roàng
Thöôùc göôm ñaõ quyeát chaúng dung giaëc trôøi
21. Chí laøm trai daëm nghìn da ngöïa

Gieo Thaùi Sôn nheï töïa hoàng mao
Giaõ nhaø ñeo böùc chieán baøo
Theùt roi caàu Vî aøo aøo gioù thu.
I. Phaân tích:
1. Giaûi thích:
o Gioù buïi: ( dòch chöõ phong traàn ) – caûnh loaïn laïc giaëc giaõ
o Maù hoàng: ( hoàng nhan ) chæ ngöôøi ñaøn baø.
o Truaân chuyeân: ( khoù ñi ) ñaây nghóa laø ñau ñôùn, khoå sôû.
o Traøng thaønh: Ñôøi chieán quoác, caùc nöôùc Yeân, Trieäu, Taàn, lôïi duïng phía Baéc
nhieàu nuùi non hieåm trôû, ñaép Tröôøng thaønh ñeå ngaên rôï Hoà. Sau Taàn Thuûy
Hoaøng goàm thaâu 6 nöôùc, cho xaây noát nhöõng tröôøng thaønh aáy laïi goïi laø Vaïn Lyù
Tröôøng Thaønh.
o Cam tuyeàn: Caùch Tröôøng An kinh ñoâ nhaø Taàn hai traêm daëm. Khi naøo coù giaëc
thì ñeâm ñoát löûa, ngaøy ñoát khoùi treân nuùi Cam Tuyeàn ñeå baùo tin cho Tröôøng An
bieát.
o Chín taàng: ( cöûu truøng ) chæ nhaø vua.
o Xuaát chinh: ñem quaân ñi ñaùnh giaëc.
o Thanh bình: hoøa bình.
o AÙo nhung: aùo maëc ñi ñaùnh giaëc.
o Söù trôøi: ( söù tinh ) – söù nhaø vua. Laáy tích “ Lyù Caùp xem sao” maø bieát nhaø vua
coù sai hai söù giaû ñeán ñòa phaän mình.
o Cung tieãn: cung teân.
o Theâ noa: vôï con.
o Thaønh tieàn: thaønh lieân tieáp. Ngaøy xöa nöôùc Trieäu ñöôïc hoøn ngoïc cuûa hoï Hoøa,
vua Chieâu Vöông nöôùc Taàn xin ñoåi naêm thaønh lieàn laáy hoøn ngoïc. Hoøn ngoïc aáy
veà sau goïi laø ngoïc Lieân thaønh.
o Giaëc trôøi: ( bôûi chöõ thieân kieâu ) giaëc Hoà maïnh nhö con trôøi.
o Thaùi Sôn: moät daõy nuùi cao ôû ñòa phaän Sôn Ñoâng.
o Hoàng mao: loâng chim hoàng. Tö Maõ Thieân coù noùi: “ Ngöôøi ta ai cuõng phaûi
cheát, nhöng coù caùi cheát naëng nhö nuùi Thaùi Sôn, coù caùi cheát nheï nhö loâng chim
hoàng. “
o Caàu Vî: caàu treân soâng Vî.
2. Ñaïi yù: coù giaëc haêm doïa bieân cöông, nhaø vua ban haønh leänh xuaát chinh,
ngöôøi choàng gaùc tình nhaø ra ñi.

3. Boá cuïc: 3 ñoaïn
a. 4 caâu ñaàu : chieán tranh noåi daäy.
b. 8 caâu tieáp : nhaø vua ban haønh leänh xuaát chinh vaø thuùc giuïc leân
ñöôøng.
c. nhöõng caâu coøn laïi: taâm traïng, yù chí vaø hình aûnh cuûa ngöôøi nam nhi
luùc leân ñöôøng.
4. Giaûi thích vaø pheâ bình:

Ñoaïn naøy môû ñaàu khuùc Chinh Phuï Ngaâm noùi ñeán tình theá chieán tranh
caáp baùch, ngöôøi choàng vì boån phaän phaûi leân ñöôøng. Hai caâu ñaàu ñaõ noùi bao quaùt ñeán ñaïi yù
toaøn theå khuùc Chinh Phuï Ngaâm ; ngöôøi ñaøn baø gaëp nhieàu ñieàu khoå sôû trong thôøi chinh chieán.
Thuôû trôøi ñaát noåi côn gioù buïi,
Khaùch maù hoàng nhieàu noãi truaân chuyeân
Nhöõng chöõ trôøi ñaát, gioù buïi, nhaát laø noãi khoå cuûa ngöôøi ñaøn baø ( caâu 2 ) ñaët lieàn
caûnh chieán tranh taøn khoác ( caâu 1 ) laøm cho ta coù caûm töôûng raèng noãi khoå aáy laø moät ñieàu khoâng
theå traùnh khoûi vaø nhö coù nguyeân nhaân huyeàn bí. Phaûi chaêng trôøi ñaát baøy ra caûnh gioù buïi ñeå
baét keû maù hoàng phaûi chòu gian truaân? Hai caâu 3-4 laø lôøi than vaõn vaø cuõng ñeå nôùi roäng hai caâu
treân. Than traùch soá phaän, chaát vaán hoùa coâng ñeå roài baát löïc tröôùc caùi bí maät voâ cuøng cuûa trôøi
ñaát, saàu chinh phuï ñaõ baét ñaàu leân tieáng ngay töï phuùt ñaàu.
Chieán tranh ñöôïc baùo hieäu baèng nhöõng hình aûnh voâ cuøng vó ñaïi, tieáng troáng
ñaùnh treân Traøng thaønh laøm lay chuyeån aùnh traêng, khoùi ñoát treân nuùi Cam Tuyeàn môø mòt caû trôøi
maây. Söï thaät coù leõ khoâng ñöôïc nhö vaäy nhöng ñoaïn vaên naøy coù tính caùch cuûa moät ñoaïn vaên
huøng traùng neân caûm giaùc maïnh baïo cuûa thi nhaân ñaõ phoùng ñaïi söï thaät ñeå ñaùnh maïnh vaøo trí
töôûng töôïng cuûa ngöôøi ñoïc vaø cuõng nhôø ñoù ta deã nhaän thaáy tính caùch khaån caáp vaø khoác lieät cuûa
côn bònh löûa. Nhaø vua trònh troïng trao göôm töôùng soaùi vaø truyeàn hòch vaøo luùc nöûa ñeâm,
nhöõng chi tieát aáy ñaõ taêng maøu saéc cho caûnh bieán ñoäng vaø laøm cho tình hình theâm veû nghieâm
troïng.
Tình theá chieán tranh ñaõ thay theá cho caûnh thaùi bình thònh trò. Tuy gaëp luùc khaån
caáp, trieàu ñình cuõng khoâng hoang mang vaø quyeát ñònh duïng binh ñoái phoù, ban haønh leänh xuaát
chinh vôùi moïi hình thöùc leã nghi toân nghieâm, hôïp vôùi theå thoáng cuûa moät nöôùc coù kyû cöông vaø cô
sôû laâu daøi:
Nöôùc thanh bình ba traêm naêm cuõ
AÙo nhung trao quan vuõ töø ñaây
Ñöùng tröôùc nhöõng söï phoâ tröông trang nghieâm long troïng nhö vaäy leõ coá nhieân ngöôøi ra
traän phaûi queân noãi nhaø maø nghó ñeán nhieäm vuï ñoái vôùi nöôùc.
Söù trôøi sôùm giuïc ñöôøng maây
Pheùp coâng laø troïng nieàm taây xaù naøo.
Tình theá nghieâm troïng ñaõ laøm taêng veû ñeïp haøo huøng cuûa chaøng trai anh tuaán
Ñöôøng dong ruoåi löng ñeo cung tieãn
Vai ñeo cung teân, côõi ngöïa baêng ñöôøng daøi ñoù laø hình aûnh coù tính caùch töôïng tröng cuûa
moät ngöôøi nam nhi xoâng pha traän tuyeán vì boån phaän thieâng lieâng. Tuy vaäy khoâng ai caám taâm

hoàn cöôøng traùng vaø cao quyù aáy coù nhöõng phuùt xao xuyeán vì traøn ñaày tình caûm, nhaát laø trong khi
phaûi chia lìa vôï treû con thô:
Buoåi tieãn ñöa loøng baän theâ noa
Boùng côø tieáng troáng xa xa
Saàu leân ngoïn aûi, oaùn ra cöûa phoøng
Nhöng cuoái cuøng, ngöôøi nam nhi ñaõ ñeø eùp ñöôïc nhöõng tình caûm uûy mò vì chaøng laø con
nhaø doøng doõi, treû, maïnh, hoaøi baõo lôùn, chí khí cao, chaøng ñaõ thaéng tình nhaø, döùt aùo ra ñi giöõa
caûnh saéc ñöôïm buoàn vì côn gioù muøa thu:
Giaõ nhaø ñeo böùc chieán baøo
Theùt roi caàu Vî, aøo aøo gioù thu
Vaên chöông ñoaïn naøy ñeïp ñeõ, trang nghieâm vaø haøo huøng. Taû caûnh chieán tranh thì duøng
nhöõng chöõ: lung lay boùng nguyeät, môø mòt thöùc maây, trôøi ñaát, gioù buïi, ñeå toû söï toân nghieâm cuûa
meänh leänh trieàu ñình thì duøng nhöõng chöõ: chín taàng, göôm baùu, söù trôøi, ñöôøng maây, ñeå toû söï
anh duõng cuûa ngöôøi nam nhi thì coù nhöõng caâu doõng daïc maïnh meõ:
Thöôùc göôm ñaõ quyeát chaúng dung giaëc trôøi
Hoaëc:
Gieo Thaùi Sôn nheï töïa hoàng mao
Nhöng coù leõ caùi hay cuûa ñoaïn naøy laø do söï chen laãn cuûa hai caûm giaùc, caûm giaùc baâng
khuaâng teâ taùi gaây neân bôûi tình caûnh ñaùng thöông cuûa chinh phuï chen laãn vôùi caûm giaùc roän raøng
khoác lieät cuûa chieán tranh, hoaëc caûm giaùc u buoàn cuûa caûnh ly bieät chen laãn vôùi tình caûm khaúng
khaùi cuûa ngöôøi nam nhi luùc leân ñöôøng. Ngöôøi chieán só cöôõi ngöïa ñi ra phía caàu soâng Vî, tieáng
roi vung vít leân trong caùi aùm aûnh cuûa côn gioù muøa thu, chaúng khaùc naøo hình aûnh cuûa moät yù chí
duõng maõnh ñang vuøng daäy raén chaéc, ñeå thaéng moái tình nhi nöõ.
Ñoïc ñoaïn naøy, loøng ta rung caûm vì ñaõ ñöùng tröôùc caùi caûnh töôïng vöøa traàm huøng vöøa aùo
naõo cuûa nhöõng ngaøy coù bieán ñoäng.

1. Baø Ñoaøn Thò Ñieåm coøn coù buùt hieäu laø gì?
2. Baøi thô “Qua Ñeøo Ngang” ñöôïc vieát theo theå thô naøo?
3. Vua phong chöùc “ Cung Trung Giaùo Taäp” cho baø Huyeän Thanh Quan, vôùi chöùc vuï naøy baø
laøm gì?
4. Nguyeân taùc baèng Haùn vaên cuûa “Chinh Phuï Ngaâm” laø do ai vieát?
II. Lòch söû:

A. Thôøi kyø thuoäc Minh
1. Nhaø Haäu Traàn: (1409-1413)
Luùc Hoà Quyù Ly cöôùp ngoâi nhaø Traàn, vua nhaø Minh beân Taøu sai Tröông Phuï ñem binh
sang chieám nöôùc ta. Muoán thò oai cho daân ta khieáp sôï, Tröông Phuï ñi ñeán ñaâu cuõng gieát ngöôøi,
cöôùp cuûa, ñoát nhaø vaø laøm nhieàu ñieàu taøn baïo.

Tröôùc caûnh maát nöôùc nhaø tan, nhaân daân khoå sôû, nhöõng baäc anh huøng khaép caùc nôi cuøng
luyeän kieám ñeå ñaùnh keû xaâm laêng. Baáy giôø coù Ñaëng Taát laø ngöôøi taøi gioûi ra giuùp Giaûn Ñònh
Vöông, con thöù cuûa vua Traàn Ngheä Toâng. OÂng ñaùnh thaéng ñöôïc nhieàu traän lôùn nhöng Giaûn
Ñònh Vöông vì nghe lôøi deøm pha maø nghi ngôø Ñaëng Taát vaø baét gieát ñi.
Con Ñaëng Taát laø Ñaëng Dung chaùn naûn voâ cuøng, nhöng vì loøng yeâu noøi gioáng oâng ñaønh
deïp boû thuø cha maø lo röûa haän cho nöôùc. Khoâng theå theo phoø Giaûn Ñònh nöõa oâng beøn toân chaùu
vua Ngheä Toâng laø Traàn Quyù Khoaùch leân laøm vua ñeå lo vieäc khoâi phuïc ñaát nöôùc.
Giöõa ñeâm khuya Ñaëng Dung ñem quaân ñaùnh uùp Tröông Phuï, quyeát loøng baét soáng
nhöng tieác thay, vì khoâng bieát maët keû thuø neân lôõ ñeå töôùng giaëc troán thoaùt. Sau ñoù vì yeáu theá,
Ñaëng Dung bò thua phaûi phoø vua theo ñöôøng nuùi chaïy sang Laøo. Vua, toâi bò ngöôøi Laøo phaûn
phuùc baét noäp cho Tröông Phuï vaø taát caû bò giaûi veà Taøu. Giöõa ñöôøng vua, toâi khoâng chòu nhuïc
neân ñeàu nhaûy xuoáng bieån töû tieát.
1. Vì sao nhaø Minh sai Tröông Phuï ñem binh sang chieám nöôùc ta?
2. Taïi sao Ñaëng Dung laïi chaùn naûn khoâng theo phoø Giaûn Ñònh Vöông?
3. Cho bieát söï lieân heä giöõa Traàn Quyù Khoaùch vaø vua Ngheä Toâng ?
4. Söï lieân heä giöõa Traàn Quyù Khoaùch vaø Giaûn Ñònh Vöông nhö theá naøo ?
5. Sau khi Ñaëng Dung ñem quaân ñaùnh uùp Tröông Phuï, chuyeän gì ñaõ xaûy ra?
6. Vì sao Vua, toâi ñeàu bò quaân Minh baét ñi? Chuyeän gì ñaõ xaûy ra sau ñoù?
2. Nöôùc ta thuoäc nhaø Minh (1414-1427)

Dieät xong nhaø Hoà vaø nhöõng con chaùu nhaø Traàn, Tröông Phuï vaø Moäc Thaïnh mang raát
nhieàu cuûa caûi vaø ñaøn baø con gaùi nöôùc ta veà Taøu, ñeå laïi boïn Hoaøng Phuùc ôû laïi. Hoaøng Phuùc
saép ñaët vieäc cai trò coát yeáu ñoàng hoùa daân ta vaø giöõ nöôùc ta maõi trong voøng cai trò cuûa Taøu. Y
chia phuû, huyeän, chaâu ra laøm lyù, lyù chia ra laøm giaùp, giaùp chia ra laøm hoä. Caùc thaønh phoá goïi laø
phöôøng, chung quanh thaønh phoá goïi laø töôïng.
Ñeå kieåm soaùt daân ta, nhaø Minh cho laäp soå ñinh. Moïi gia ñình phaûi coù soå ghi soá ngöôøi,
moãi ngöôøi laïi coù theû rieâng teân tuoåi vaø höông quaùn ñeå moãi khi bò khaùm xeùt thì trình ra. Nhaø
Minh ñaët ra thueá muoái vaø thueá baõi daâu. Daân naáu muoái phaûi cho khaùm xeùt, ñoùng thueá roài môùi
ñöôïc baùn. Moãi maãu daâu phaûi noäp moät töôïng tô, moãi caân tô phaûi noäp moät taám luïa. Chaâu, huyeän
naøo cuõng coù toøa thueá khoùa. Daân ta bò baét laøm söu dòch. Choã naøo coù moû baïc vaø vaøng, quaân
Minh baét daân phu ñi khai moû; ôû gaàn röøng nuùi, daân phaûi leân röøng tìm ngaø voi vaø söøng teâ giaùc; ôû
gaàn bieån, daân chuùng phaûi ñi moø ngoïc trai. Nhaø Minh baét daân ta hoïc Töù thö vaø Nguõ kinh, sai
thaày taêng vaø ñaïo só ñi truyeàn baù ñaïo Phaät vaø ñaïo Laõo vaø thu toùm taát caû saùch quyù cuûa ta ñem
veà Taøu ñeå phaù hoaïi vaên hoùa cuûa ta.
Vieäc teá töï, nhaø Minh cho laäp caùc ñeàn mieáu vaø baét daân ta thôø caùc thaàn thaùnh Taøu. Veà
caùch aên maëc, nhaø Minh baét ñaøn oâng phaûi ñeå toùc daøi, phuï nöõ phaûi maëc aùo ngaén, khoâng ñöôïc aên
traàu vaø nhuoäm raêng. Noùi chung, nhaø Minh baét daân ta soáng theo phong tuïc Taøu. Chính saùch haø

khaéc cuûa nhaø Minh chaúng nhöõng ñaõ khoâng ñoàng hoùa ñöôïc daân ta maø coøn thuùc ñaåy daân ta sôùm
cuøng nhau noåi leân ñaùnh ñuoåi ngoaïi xaâm giaønh laïi ñoäc laäp.

1. Chính saùch cai trò nöôùc ta cuûa Hoaøng Phuùc nhö theá naøo?
2. Ñeå kieåm soaùt daân ta, nhaø Minh ñaõ ban haønh ñieàu gì?
3. Keå hai loaïi thueá maø daân ta phaûi noäp.
4. Veà vaên hoïc, nhaø Minh ñaõ aùp cheá nhöõng gì?
5. Veà teá töï, chuyeän gì ñaõ xaûy ra?
6. Ñeå ñoàng hoùa daân Vieät, nhaø Minh baét daân ta phaûi laøm gì?
7. Chính saùch haø khaéc cuûa nhaø Minh coù ñaõ giuùp chuùng toaïi nguyeän hay khoâng?
B. Thôøi kyø phuïc höng

1. Nhaø Haäu Leâ:
1.1 Leâ Lôïi khôûi nghóa choáng quaân Minh
Leâ Lôïi ngöôøi laøng Lam Sôn tænh Thanh Hoùa khôûi nghóa choáng quaân Minh. OÂng thöôøng
noùi vôùi baïn beø raèng: “Laøm trai ôû treân ñôøi phaûi choáng naïn lôùn, laäp coâng to, ñeå tieáng thôm muoân
thuôû chôù khoâng bo bo laøm toâi tôù cho ngöôøi”.
Trong thôøi gian ñaàu, Leâ Lôïi phaûi ba phen ruùt veà Chí Linh vì theá giaëc quaù maïnh. Laàn
ñaàu vaøo naêm 1418, vôï con cuûa Leâ Lôïi bò giaëc baét taát caû. Laàn thöù nhì vaøo naêm 1419, bò vaây
quaù ngaët neân Leâ Lai phaûi lieàu mình cöùu chuùa. Laàn thöù ba vaøo naêm 1421, quaân binh caïn heát
löông thöïc neân phaûi gieát ngöïa laøm thòt.
Veà sau, naêm 1424, Leâ Lôïi theo keá hoaïch cuûa Nguyeãn Traõi chieám Thanh Hoùa vaø Ngheä
An laøm haäu cöù. Leâ Lôïi laïi sai töôùng Traàn Nguyeân Haõn chieám giöõ 2 chaâu Taân Bình vaø Thuaän
Hoùa. Naêm 1426, theá nghóa quaân baét ñaàu maïnh, Leâ Lôïi tieán quaân ñaùnh ra Baéc ñeán Tuy Ñoäng
(Haø Ñoâng). Töôùng cuûa nhaø Minh laø Vöông Thoâng ñem quaân cöùu vieän nhöng bò thua chaïy vaøo
Ñoâng Ñoâ. Khi Leâ Lôïi cho quaân vaây ñaùnh Chi Laêng, Vöông Thoâng moät maët caàu hoøa, moät maët
cho ngöôøi veà Taøu xin vieän binh. Vua nhaø Minh sai töôùng Lieãu Thaêng vaø Moäc Thaïnh ñem 10
vaïn binh sang giuùp. Lieãu Thaêng bò quaân ta phuïc binh gieát cheát ôû Chi Laêng, coøn Moäc Thaïnh
troán ñöôïc, chaïy veà Taøu.
Sau 10 naêm naèm gai neám maät khoâng quaûn gian lao, Leâ Lôïi ñaõ mang laïi neàn ñoäc laäp töï
chuû cho xöù sôû. Ngöôøi ñôøi sau maõi vaãn coøn nhôù ñeán Leâ Lôïi vôùi bieät danh “Anh huøng aùo vaûi
Lam Sôn”.

1. Nhaéc laïi caâu danh ngoân cuûa Leâ Lôïi luùc thieáu thôøi.
2. Keå laïi 3 laàn thoaùi böôùc cuûa Leâ Lôïi trong thôøi gian ñaàu cuûa cuoäc khôûi nghóa choáng
quaân Minh.
3. Nguyeãn Traõi ñaõ baøy möu gì giuùp Leâ Lôïi?
4. Nhöõng töôùng Minh naøo ñaõ thua döôùi tay cuûa Leâ Lôïi?

5. Cuoäc khaùng chieán choáng ngoaïi xaâm cuûa Leâ Lôïi ñaõ keùo daøi trong bao laâu?
6. Leâ Lôïi coøn coù bieät danh naøo khaùc?
2. Thôøi Kyø Höng Thònh:

2.1. Noäi Trò
Döôùi ñôøi Haäu Leâ, nöôùc ta ñöôïc chia laøm 5 ñaïo, moãi ñaïo coù quan haønh khieån cai trò. Taïi
trieàu ñình coù Taû Töôùng Quoác, Höõu Töôùng Quoác vaø 6 Thöôïng Thö ñöùng ñaàu luïc boä.
Luïc boä coù boä Laïi troâng coi vieäc quan, boä Leã troâng coi leã nghi, boä Hoä troâng coi ñinh
ñieàn vaø thueá maù, boä Hình troâng coi luaät phaùp, boä Binh phuï traùch quaân söï vaø boä Coâng ñieàu
khieån taïo taùc.
Vua Thaùi Toå ñaët ra hình phaït nghieâm khaéc ñeå tröøng trò keû gian aùc. Vua Thaùnh Toâng
ban haønh boä luaät Hoàng Ñöùc laø boä luaät raát hoaøn chænh. Veà noâng nghieäp vua Thaùi Toå ñaët ra
pheùp quaân ñieàn khieán cho töø quan ñaïi thaàn ñeán ngöôøi giaø yeáu, coâ nhi quaû phuï ñeàu coù ruoäng
ñaát. Thaùnh Toâng ñaët quan khuyeán noâng coi vieäc caøy caáy, quan haø ñeâ coi vieäc ñeâ ñieàu; vua
coøn cho laäp sôû ñoàn ñieàn ñeå coi vieäc khai khaån ñaát hoang. Veà thueá maù, nhaø Haäu Leâ ñaët ra thueá
ñinh, moãi ngöôøi phaûi ñoùng 8 tieàn haøng naêm. Thueá ruoäng, thueá ñaát vaø thueá baõi daâu thì tuøy theo
soá maãu maø ñoùng. Vua Thaùnh Toâng coøn cho ñaët ra caân, thöôùc, thung, ñaáu, theo maãu möïc duy
nhaát cho caû nöôùc.
Luùc ñaùnh quaân Minh vua Thaùi Toå coù 25 vaïn quaân. Sau khi laáy ñöôïc Ñoâng Ñoâ, vua cho
15 vaïn veà caøy caáy. Ñeán ñôøi Thaùnh Toâng, vua cho taäp luyeän thuûy traän, boä traän, töôïng vaø maõ
traän. Cöù 3 naêm cho thi voõ moät laàn ñeå choïn töôùng taøi. Vua Thaùnh Toâng coøn cho laäp nhaø Teá
sinh ñeå nuoâi döôõng nhöõng ngöôøi giaø yeáu vaø khi naøo coù beänh dòch ôû ñaâu thì sai ngöôøi mang
thuoác ñeán trò. Ngaøi coøn ñaët ra 24 ñieàu raên ñeå daïy daân chuùng.

1. Thôøi Haäu Leâ, nöôùc ta chia ra laøm maáy ñaïo vaø do ai caàm ñaàu?
2. Keå teân vaø traùch nhieäm cuûa Luïc Boä.
3. Veà noâng nghieäp, nhaø vua ñaõ giuùp daân nhö theá naøo?
4. Sau khi ñaùnh thaéng quaân Minh, quaân ñoäi nhaø Haäu Leâ coøn laïi bao nhieâu?
5. Vua Thaùnh Toâng ñaõ cho quaân lính taäp nhöõng traän gì?
6. Nhaø Teá Sinh duøng ñeå laøm gì?
2.2 Vaên Hoïc vaø Toân Giaùo

Döôùi ñôøi Haäu Leâ, vieäc vaên hoïc thònh haønh vaø Nho hoïc giöõ ñòa vò ñoäc toân. Vua Thaùi Toå
cho môû tröôøng Quoác Töû Giaùm ôû kinh ñoâ vaø môû tröôøng ôû caùc phuû vaø huyeän. Ngaøi coøn cho môû
caùc khoa thi Höông vaø Tieán só ñeå choïn ngöôøi taøi ra giuùp nöôùc. Ñôøi Thaùi Toâng vaø Thaùnh Toâng
ai ñoã Tieán só seõ ñöôïc khaéc teân vaøo bia ñaù ôû Vaên Mieáu, cho xöôùng danh vaø veà laøng vinh quy
baùi toå.
Trong khi Nho hoïc cöïc thònh thì Phaät giaùo vaø Laõo giaùo suy daàn, caùc nhaø sö, ñaïo só
khoâng hieåu yù nghóa cao xa cuûa kinh ñieån neân baøy ra laém ñieàu meâ tín dò ñoan. Chính vì vaäy maø
vua Thaùi Toå baét nhöõng ngöôøi ñi tu phaûi traûi qua moät kyø thi.

Vua Thaùnh Toâng cho laäp hoäi Tao Ñaøn vôùi 28 vaên nhaân loãi laïc cuøng nhaø vua xöôùng
hoïa, thi vaên. Vua Nhaân Toâng sai Phan Phuø Tieân soaïn boä Quoác Söû. Vua Thaùnh Toâng sai Ngoâ
Só Lieân soaïn boä Ñaïi Vieät Söû Kyù töø ñôøi Hoàng Baøng ñeán ñôøi vua Leâ Thaùi Toå. Vua Thaùnh Toâng
coøn sai Nguyeãn Traõi soaïn cuoán Ñòa Dö Chí. Baøi Bình Ngoâ Ñaïi Caùo cuûa Nguyeãn Traõi laø moät
aùng vaên tuyeät vôøi thôøi Haäu Leâ vaø ñeán maõi veà sau.

1. Toân giaùo thôøi Haäu Leâ khaùc vôùi nhaø Lyù vaø nhaø Traàn ra sao?
2. Quoác töû giaùm laø gì?
3. Keå 2 vinh döï cuûa nhöõng ñoå Tieán só thôøi vua Thaùi Toâng vaø Thaùnh Toâng?
4. Vì sao vua Thaùi Toå baét nhöõng ngöôøi ñi tu phaûi traûi qua 1 kyø thi?
5. Veà vaên hoïc, hoäi Tao Ñaøn ñöôïc thaønh laäp vôùi muïc ñích gì?
6. Keå teân 2 boä söû quan troïng vaø teân taùc giaû döôùi thôøi Haäu Leâ.
7. Keå teân 2 taùc phaåm noåi tieáng cuûa Nguyeãn Traõi.
2.3. Chieán Coâng

Ñaàu ñôøi nhaø Haäu Leâ, quaân Chieâm Thaønh thöôøng sang cöôùp phaù. Naêm 1470, vua
Chieâm laø Traø Toaøn laïi cöû 10 vaïn quaân sang ñaùnh Hoùa Chaâu. Vua Thaùnh Toâng beøn cöû thuûy boä
binh ñi chinh phaït. Naêm 1471, quaân ta ñaïi thaéng, chieám kinh ñoâ Ñoà Baøn. Traø Toaøn bò baét giaûi
veà Ñoâng Kinh vaø cheát ôû doïc ñöôøng.
Vua Thaùnh Toâng laáy moät phaàn ñaát Chieâm laäp ra ñaïo Quaûng Nam vaø chia phaàn ñaát coøn
laïi laøm 3 nöôùc nhoû. Xöù Boàn Man ñaõ noäi thuoäc nöôùc ta töø laâu nhöng ñeán naêm 1479, tuø tröôûng
xöù naøy cuøng caùc xöù nhoû chung quanh noåi leân choáng cöï. Vua Thaùnh Toâng sai 5 ñaïo quaân sang
ñaùnh, xöù Boàn Man laïi quy thuaän ta nhö cuõ. Uy theá Vua Leâ Thaùnh Toâng quaû thaät löøng laãy.

1. Thôøi Haäu Leâ, nhaø Chieâm ñoái xöû vôùi nöôùc Ñaïi Vieät nhö theá naøo?
2. Vua Chieâm Thaønh luùc ñoù teân gì ?
3. Sau khi ñaïi thaéng, vua Thaùnh Toâng ñaõ laøm gì vôùi ñaát nöôùc ngöôøi Chieâm?
4. Ngöôøi daân xöù Boàn Man coù toøng phuïc nöôùc ta ngay khoâng?
3. Thôøi Kyø Suy Vong (1504-1527)

Nhaø Haäu Leâ baét ñaàu suy baïi töø ñôøi vua Uy Muïc. Vua Uy Muïc raát taøn baïo, ham meâ töûu
saéc, gieát haïi toân thaát vaø coâng thaàn, tuïc goïi laø Quyû Vöông. Sau Uy Muïc ñeán vua Töông Döïc.
Vua Töông Döïc cuõng chôi bôøi, xa xæ, xaây ñieän 100 noùc vaø cöûu truøng ñaøi, laøm cho nhaân daân
khoå sôû, giaëc giaõ noåi leân khaép nôi.
Sau vua Töông Döïc laø vua Chieâu Toâng. Vua Chieâu Toâng leân ngoâi vaøo luùc giaëc giaõ noåi
leân khaép nôi. Nhaø vua goïi Maïc Ñaêng Dung veà trieàu deïp loaïn. Ñaêng Dung deïp tan giaëc roài
loäng quyeàn, gieát vua, laäp ra nhaø Maïc. Nhaø Haäu Leâ truyeàn ñöôïc 12 ñôøi, trò vì 100 naêm.

1. Nhaø Haäu Leâ baét ñaàu suy vong töø thôøi vua naøo? Taïi sao?
2. Vua Uy Muïc vaø vua Töông Döïc laø ngöôøi nhö theá naøo?
3. Noái ngoâi vua Töông Döïc laø ai?
4. Chuyeän gì xaûy ra döôùi thôøi vua Chieâu Toâng?
5. Nhaø Haäu Leâ truyeàn ñöôïc bao nhieâu ñôøi? Trò vì bao nhieâu naêm?
3.1. Hoï Nguyeãn giuùp Nhaø Leâ

Naêm 1532, Nguyeãn Kim laäp ngöôøi con uùt cuûa vua Leâ Chieâu Toâng leân laøm vua, roài
chieâu moä binh só ñeå phoø Leâ dieät Maïc.
OÂng ñaùnh laáy Thanh Hoùa trôû vaøo, chia ñoâi giang sôn vôùi nhaø Maïc. Veà sau, oâng bò ñaùnh
thuoác ñoäc cheát, con reå laø Trònh Kieåm leân theá. Nam Baéc ñaùnh nhau hôn 10 naêm, khoâng phaân
thaéng baïi. Trònh Kieåm maát, Trònh Tuøng leân thay. Naêm 1592, Trònh Kieåm mang quaân ra Baéc,
dieät ñöôïc nhaø Maïc, cuoäc trung höng nhaø Leâ hoaøn thaønh.
3.2. Chuùa Nguyeãn

Cuoái ñôøi nhaø Leâ, vua Leâ maát caû quyeàn haønh. Chuùa Trònh laán quyeàn vua Leâ vaø naém
quyeàn cai trò troïn mieàn Baéc, goïi laø Ñaøng Ngoaøi. Chuùa Nguyeãn töï laäp giang sôn vaø cai trò mieàn
Nam, goïi laø Ñaøng Trong. ÔÛ Ñaøng Trong, caùc chuùa Nguyeãn noái tieáp nhau laàn löôït ñaùnh chieám
troïn nöôùc Chieâm Thaønh (mieàn Trung ngaøy nay).
Phía Nam nöôùc Chieâm laø vuøng chaâu thoå soâng Cöûu Long vôùi ñaàm laày vaø röøng ruù hoang
vu thuoäc nöôùc Chaân Laïp, daân ta ruû nhau ñeán khai khaån ñaát hoang laøm ruoäng. Chuùa Nguyeãn
nhieàu laàn gôûi quaân giuùp vua Chaân Laïp deïp loaïn trong nöôùc hoaëc ñaùnh ñuoåi quaân Xieâm. Ñeå
traû ôn, vua Chaân Laïp luùc ñaàu cho pheùp daân ta töï do laäp nghieäp ôû vuøng chaâu thoå soâng Cöûu
Long goïi laø Thuûy Chaân Laïp töùc Nam phaàn ngaøy nay roài daàn daàn nhöôøng ñöùt mieàn naøy cho
chuùa Nguyeãn. Chuùa Nguyeãn ñöa daân ñeán vuøng naøy caøy caáy, troàng troït, töø töø taïo neân moät
vuøng ñaát truø phuù nhaát cuûa Vieät Nam.

1. Ai ñaõ chia ñoâi giang san vôùi nhaø Maïc?
2. Ai ñaõ trung höng ñöôïc nhaø Leâ naêm 1592?
3. Chuùa Trònh teân laø gì? Cai trò mieàn naøo?
4. Chuùa Nguyeãn teân laø gì? Cai trò mieàn naøo?
5. Söï lieân heä giöõa nöôùc Chaân Laïp vaø nöôùc ta luùc ñoù ra sao?
3.3 Chuùa Trònh

ÔÛ Ñaøng Ngoaøi tuy chuùa Trònh laán quyeàn vua Leâ nhöng cuõng lo söûa sang vieäc cai trò ñeå
giöõ vöõng theá löïc cuûa mình. Vieäc voõ bò raát ñöôïc coi troïng vì phaûi ñaùnh nhau vôùi chuùa Nguyeãn
luoân. Chuùa Trònh cho môû tröôøng daïy voõ vaø cöù 3 naêm thi moät laàn. Quaân lính chia laøm hai haïng:
Öu binh moä ôû Thanh Hoùa vaø Ngheä An, ñöôïc ñoùng ôû kinh thaønh vaø Nhaát binh moä ñi ñoùng ôû caùc

traán. Hoï Trònh cuõng cho söûa ñoåi luaät leä, ñònh laïi caùch xöû kieän giaûn dò hôn vaø boû bôùt caùc hình
phaït naëng neà.
Veà vaên hoïc, chuùa Trònh söûa sang vieäc hoïc vaø thi cöû, sai ngöôøi vieát quoác söû vaø baét khaéc
baûn in ñeå saùch vôû ñöôïc in trong nöôùc, khoûi phaûi mua cuûa ngöôøi Taøu. Chuùa Trònh khuyeán khích
vieäc khai moû ñoàng, baïc, keõm vaø cho môû loø ñuùc tieàn. Chuùa cho môû mang thöông caûng Phoá
Hieán ñeå cho ngöôøi ngoaïi quoác ñeán buoân baùn nhö Taây Ban Nha, Boà Ñaøo Nha, Hoøa Lan, Taøu
v.v… ñeán buoân baùn. Nhôø ñoù maø thöông maïi vaø coâng ngheä Ñaøng Ngoaøi raát thònh vöôïng.

1. Chuùa Trònh chænh ñoán theá löïc ra sao?
2. Veà quaân ñoäi, chuùa Trònh cho toå chöùc nhö theá naøo?
3. Veà luaät phaùp, chuùa Trònh cho thay ñoåi ra sao?
4. Veà vaên hoïc, coù nhöõng thay ñoåi gì quan troïng?
C. Thôøi kyø Trònh-Nguyeãn phaân tranh:

1.Ngöôøi AÂu Chaâu sang nöôùc ta:
Hai hoï Trònh - Nguyeãn ñeàu laáy danh nghóa phoø Leâ maø ñaùnh nhau. Trong 45 naêm trôøi,
hai beân ñaùnh nhau 7 laàn. Sau khoâng ai thaéng ai, hai hoï giaûng hoøa, laáy soâng Gianh laøm bieân
giôùi phaân chia ñaát nöôùc.
Trong giai ñoaïn chieán tranh giöõa hai hoï Trònh - Nguyeãn naøy, trong Nam ngöôøi Boà Ñaøo
Nha sang nöôùc ta, môû cöûa haøng buoân baùn ôû Hoäi An, môû loø ñuùc suùng ôû Thuaän Hoùa. Veà sau
ngöôøi Phaùp cuõng sang giuùp chuùa Nguyeãn. ÔÛ ngoaøi Baéc, ngöôøi Hoøa Lan sang buoân baùn ôû phoá
Hieán, giuùp chuùa Trònh taøu chieán vaø suùng ñaïn. Ngöôøi Anh vaø Phaùp cuõng töø ñoù baét ñaàu coù maët ôû
nöôùc ta.
Caùc giaùo só Thieân Chuùa giaùo cuõng baét ñaàu sang giaûng ñaïo vaø truyeàn baù chöõ quoác ngöõ
vaøo thôøi gian naøy.

1. Hai hoï Trònh – Nguyeãn ñaùnh nhau döôùi danh nghóa gì?
2. Sau bao nhieâu naêm chieán tranh, Trònh – Nguyeãn ñaõ ñi ñeán quyeát ñònh gì?
3. Trong thôøi gian noäi chieán, caùc quoác gia khaùc coù aûnh höôûng theá naøo vôùi
Chuùa Trònh?
4. Trong thôøi gian noäi chieán, caùc quoác gia khaùc coù aûnh höôûng theá naøo vôùi chuùa
Nguyeãn?
5. Veà toân giaùo, coù thay ñoåi gì?
2. Taây Sôn khôûi nghóa: Quang Trung ñaïi phaù quaân Thanh
Sau khi Chuùa Nguyeãn Phuùc Khoaùt maát, trieàu ñình taùn loaïn, loøng daân baát maõn. Ba anh
em hoï Nguyeãn laø Nguyeãn Nhaïc, Nguyeãn Löõ vaø Nguyeãn Hueä ñaõ noåi leân choáng laïi chuùa
Nguyeãn vì quan laïi nhaø Nguyeãn tham lam vaø taøn aùc. Vua Leâ Chieâu Thoáng caàu xin vieän binh
vôùi nhaø Thanh ñeå khoâi phuïc laïi ngoâi cuõ.

Möôïn côù sang giuùp vua Leâ, vua Caøn Long sai Toân Só Nghò ñem 20 vaïn quaân sang ñaùnh
nöôùc ta. Töôùng Taây Sôn laø Ngoâ Vaên Sôû yeáu theá choáng khoâng noåi beøn ruùt quaân veà ñoùng giöõ ôû
vuøng nuùi Tam Ñieäp. Toân Só Nghò vaøo ñoùng ôû thaønh Thaêng Long vaø coi thöôøng vua Leâ Chieâu
Thoáng, thaû quaân lính cöôùp phaù daân gian.
Baéc Bình Vöông Nguyeãn Hueä ôû Phuù Xuaân ñöôïc tin aáy beøn leân ngoâi Hoaøng Ñeá (1788),
laáy hieäu laø Quang Trung roài thoáng laõnh ñaïi binh ra Baéc. Ra ñeán Tam Ñieäp laø ngaøy 20 thaùng
Chaïp, vua Quang Trung truyeàn cho ba quaân aên Teát tröôùc, heïn ñeán ngaøy muøng 7 thaùng Gieâng
vaøo thaønh Thaêng Long môû tieäc aên möøng. Ngaøy 30 thaùng Chaïp, vua Quang Trung cho tieán binh
thaät nhanh.
Ñeâm muøng 3 thaùng Gieâng, quaân ta chieám ñoàn Haø Hoài roài Ngoïc Hoài. Raïng saùng ngaøy
muøng 5, quaân ta chieám tieáp ñoàn Ñoáng Ña. Caùc danh töôùng Taøu nhö Höùa Theá Hanh, Toân Só
Long töû traän, Saàm Nghi Ñoáng thaét coå töï vaän. Toân Só Nghò boû caû aán tín maø chaïy veà Taøu. Vua
Quang Trung quaû laø vò anh huøng vì ñaõ giaûi phoùng daân toäc ra khoûi aùch cai trò cuûa ngoaïi bang,
nhaát laø moät nöôùc lôùn hôn mình gaáp boäi trong voøng chöa ñaày 7 ngaøy.
Sau khi chieán thaéng muoán cho yeân nöôùc, yeân daân vua Quang Trung sai söù ñem leã vaät
sang Thanh trieàu xin giaûng hoøa vaø ñöôïc phong laøm An Nam Quoác Vöông. Vua thaúng tay dieät
tröø nhöõng cuoäc noåi loaïn. Ñoái vôùi baäc hieàn taøi, vua heát loøng bieät ñaõi, Ngoâ Thôøi Nhieäm vaø
Phaïm Huy Ích ñöôïc troïng duïng. Nguyeãn Thieáp ñöôïc toân kính nhö baäc thaày. Moät caûi caùch lôùn
lao veà vaên hoïc laø vieäc duøng chöõ Noâm thay chöõ Haùn trong nhöõng vieäc soaïn thaûo chieáu bieåu,
coâng vaên vaø thi cöû. Vua Quang Trung laäp ra Suøng Chính Vieän giao cho Nguyeãn Thieáp lo vieäc
dòch kinh saùch chöõ Haùn ra chöõ Noâm ñeå ñem phaùt cho daân chuùng.
Veà binh bò, vua baét laäp soå ñinh, phaùt tín baøi cho moïi ngöôøi ñeå tuyeån lính, chia quaân ra
töøng ñaïo, cô, ñoäi luyeän taäp thöôøng xuyeân. Tieác thay, moïi vieäc ñang toát laønh thì vua laïi maát
sôùm (1792).

1. Lyù do gì khieán 3 anh em hoï Nguyeãn khôûi nghóa?
2. Keå teân 3 anh em hoï Nguyeãn.
3. Laáy côù gì nhaø Thanh ñaõ cho quaân sang ñaùnh nöôùc ta?
4. Nguyeãn Hueä leân ngoâi naêm naøo vaø laáy hieäu laø gì?
5. Keå laïi chieán thuaät ñaùnh quaân Thanh cuûa Nguyeãn Hueä.
6. Chuyeän gì ñaõ xaûy ra cho caùc töôùng Taøu: Höùa Theá Hanh, Toân Só Long, Saàm Nghi
Ñoáng, Toân Só Nghò?
7. Sau khi ñaùnh thaéng quaân Thanh, vua Quang Trung ñaõ cho söù giaû laøm gì?
8. Caûi caùch vaên hoïc lôùn lao vaøo thôøi naøy laø gì?
9. Suøng Chính Vieän ñöôïc laäp ra ñeå laøm gì? Do ai cai quaûn?
D. Thôøi kyø caän ñaïi
1. Nhaø Nguyeãn:
Vaøo naêm 1777, khi chuùa Nguyeãn bò quaân Taây Sôn taøn saùt, coù ngöôøi chaùu laø Nguyeãn
AÙnh chaïy thoaùt. Sau Nguyeãn AÙnh sang Xieâm (baây giôø laø Thaùi Lan) caàu vieän vaø sai con laø
hoaøng töû Caûnh sang Phaùp ñeå xin vieän binh. Hai beân Phaùp vaø hoaøng töû Caûnh kyù hieäp öôùc

Versailles: Phaùp höùa giuùp Nguyeãn AÙnh taøu chieán vaø quaân binh, Nguyeãn AÙnh nhöôøng cho
Phaùp Ñaø Naüng vaø ñaûo Coân Loân nhöng hieäp öôùc naøy khoâng thaønh.
Nguyeãn AÙnh töø Xieâm mang quaân veà chieám laïi Gia Ñònh, ñaët vieäc cai trò. Veà voõ bò,
Nguyeãn AÙnh ñöôïc quaân Phaùp giuùp xaây thaønh, ñuùc suùng. Naêm 1802, Nguyeãn AÙnh leân ngoâi laáy
hieäu laø Gia Long tieán binh ra Baéc dieät ñöôïc quaân Taây Sôn.
1. Phaùp chieám 3 tænh mieàn Ñoâng Nam kyø - Hoaø öôùc Nhaâm tuaát ( 1862)
Vì vua Töï Ñöùc gieát nhieàu giaùo só Phaùp vaø Taây Ban Nha, neân hai nöôùc sai chieán thuyeàn
sang ñaùnh laáy Ñaø Naüng, nhöng khoâng ñöôïc neân phaûi keùo vaøo ñaùnh Gia Ñònh (1859).
Nguyeãn Tri Phöông laäp ñoàn Kyø Hoøa ñònh ñaùnh ñuoåi quaân Phaùp ñeå laáy laïi Gia Ñònh.
Quaân ta vaø quaân Phaùp ñaùnh nhau döõ doäi trong hai ngaøy. Hai beân ñeàu toån thaát naëng neà,
Nguyeãn Tri Phöông bò thöông, con laø Phoø maõ Nguyeãn Duy bò töû traän. Ñoàn vôõ, quaân ta chaïy veà
Bieân Hoøa. Phaù xong ñoàn Kyø Hoøa, quaân Phaùp thöøa thaéng tieán ñaùnh laáy Ñònh Töôøng roài söûa ñoåi
vieäc cai trò.
Vua Töï Ñöùc sai quan vaøo ñieàu ñình vôùi Phaùp nhöng nghóa binh noåi leân choáng Phaùp neân
quaân Phaùp ñaùnh luoân Bieân Hoøa vaø Vónh Long (1862). Ngoaøi Baéc coù noäi loaïn, trong Nam laïi
coù ngoaïi xaâm, trieàu ñình raát boái roái lieàn sai Phan Thanh Giaûn vaøo Gia Ñònh giaûng hoøa vaø kyù
hoøa öôùc ngaøy 9 thaùng 5, 1862 (hoøa öôùc Nhaâm Tuaát) goàm 12 khoaûn. Noäi dung chính laø:
- Phaùp traû laïi tænh Vónh Long, nhöng Vieät Nam phaûi nhöôøng ñöùt cho Phaùp ba tænh Bieân
Hoøa, Gia Ñònh vaø Ñònh Töôøng.
- Ngöôøi Phaùp vaø Taây Ban Nha ñöôïc töï do sang giaûng ñaïo vaø buoân baùn.

1. Nguyeãn AÙnh laø ai?
2. Taïi sao Nguyeãn AÙnh laïi caàu vieän quaân Phaùp?
3. Hieäp öôùc Versailles cam keát nhöõng gì?
4. Nguyeãn AÙnh leân ngoâi naêm naøo? Laáy hieäu laø gì?
5. Lyù do gì khieán Phaùp vaø Taây Ban Nha cho thuyeàn sang ñaùnh nöôùc ta sau ñoù?
6. Nguyeãn Tri Phöông laø ai? Nguyeãn Duy laø ai?
7. Chuyeän gì xaûy ra khi vua Töï Ñöùc sai quan vaøo ñieàu ñình vôùi Phaùp?
8. Phan Thanh Giaûn laø ai?
9. Hoøa öôùc Nhaâm Tuaát cam keát nhöõng gì? Ñöôïc kyù luùc naøo?
2. Phaùp chieám 3 tænh mieàn Taây Nam kyø.

Vua Töï Ñöùc muoán chuoäc laïi 3 tænh ñaõ maát neân sai Phan Thanh Giaûn caàm ñaàu moät söù
boä sang Phaùp ñieàu ñình (1863). Phaùp ñeà nghò seõ traû 3 tænh mieàn Ñoâng nhöng ñöôïc quyeàn baûo
hoä caû 6 tænh mieàn Taây Nam kyø. Trieàu ñình ta chöa traû lôøi thì Phaùp ruùt lôøi.
Phan Thanh Giaûn ñöôïc cöû laøm Kinh Löôïc Söù phoøng giöõ 3 tænh mieàn taây. Naêm 1867,
quaân Phaùp vieän côù quaân ta giuùp ñôõ nghóa binh ñaùnh phaù 3 tænh phía ñoâng ñeå tieán ñaùnh laáy 3
tænh mieàn taây: Vónh Long, An Giang vaø Haø Tieân. Phan Thanh Giaûn bieát choáng khoâng noåi neân

ra leänh noäp thaønh ñeå quaân daân khoûi khoå. OÂng vieát sôù veà trieàu taï toäi, caên daën con chaùu ñöøng
theo Phaùp roài uoáng thuoác ñoäc töï töû (1867). Töø ñoù caû Nam kyø thuoäc quyeàn cai trò cuûa Phaùp.

1. Vua Töï Ñöùc sai ai ñieàu ñình vôùi Phaùp ñeå chuoäc laïi 3 tænh ñaõ maát?
2. Söï ñoøi hoûi cuûa Phaùp theá naøo?
3. Vieäc ñieàu ñình naøy coù ñöôïc hoaøn thaønh khoâng?
4. Phan Thanh Giaûn ñöôïc cöû laøm chöùc vuï gì ñeå giöõ 3 tænh mieàn taây?
5. Keå ra 3 tænh cuûa mieàn taây?
6. Taïi sao Phan Thanh Giaûn laïi ra leänh noäp thaønh?
7. Sau ñoù, oâng ñaõ laøm nhöõng vieäc gì?
3. Hoøa öôùc Giaùp Tuaát ( 1874 )

Möôïn côù phaân xöû moät nhaø buoân ngöôøi Phaùp vì töï tieän chôû binh khí theo soâng Hoàng leân
mieàn Baéc baùn cho Taøu, ngöôøi Phaùp mang quaân chieám laáy Haø Noäi. Laáy Haø Noäi roài, Gaùc-Ni-EÂ
ñaùnh chieám luoân Ninh Bình, Nam Ñònh vaø Haûi Döông. Trieàu ñình Hueá ñöôïc tin Haø Noäi thaát
thuû, sai Hoaøng Keá Vieâm toå chöùc cuoäc phoøng giöõ moïi nôi vaø sai Leâ Tuaán cuøng Nguyeãn Vaên
Töôøng vaøo Saøigoøn thöông thuyeát.
Hoaøng Keá Vieâm ñoùng ôû Sôn Taây ñöôïc quaân Côø Ñen veà giuùp. Gaùc-Ni-EÂ bò phuïc kích
gieát cheát ôû caàu Giaáy. Soaùi phuû Saøigoøn cöû Phi-Laùt ra Baéc ñònh vieäc giaûng hoøa. Quaân Phaùp traû
laïi caùc thaønh ñaõ chieám vaø kyù hoøa öôùc naêm Giaùp Tuaát (1874). Theo hoøa öôùc naøy:
- Nöôùc ta phaûi nhöôøng ñöùt 6 tænh Nam kyø cho Phaùp vaø môû soâng Nhò cho ngöôøi ngoaïi quoác vaøo
buoân baùn.
- Nöôùc Phaùp nhaän quyeàn ñoäc laäp cuûa Vieät Nam vaø gôûi chuyeân vieân sang giuùp veà voõ bò, coâng
kyõ ngheä, thueá maù vaø thöông chính.

1. Phaùp möôïn lyù do gì ñeå tieán ñaùnh mieàn Baéc? Hoï ñaõ chieám ñöôïc nhöõng thaønh phoá
naøo?
2. Trieàu ñình Hueá quyeát ñònh ra sao?
3. Töôùng Hoaøng Keá Vieâm ñaõ ñöôïc ai giuùp söùc?
4. Gaùc-Ni-EÂ bò phuïc kích cheát ôû ñaâu?
5. Hoøa öôùc Giaùp Tuaát cam keát nhöõng ñieàu gì?
4. Phaùp ñaët neàn baûo hoä ôû Vieät Nam – Hoaø öôùc Quyù Muøi ( 1883 )
Vaøo naêm 1882, möôïn côù baûo veä quyeàn lôïi cuûa Phaùp ôû mieàn Baéc, Phaùp laïi mang quaân
chieám Haø Noäi. Trong luùc trieàu ñình ñang roái ren vì vua Töï Ñöùc maát, Phaùp ñaùnh chieám cöûa
Thuaän An ñeå uy hieáp kinh thaønh Hueá. Sau 3 ngaøy thaønh vôõ, trieàu ñình thaáy nguy phaûi kyù hoøa
öôùc Quyù Muøi (1883). Theo hoøa öôùc naøy:
- Nöôùc Vieät Nam nhaän nöôùc Phaùp baûo hoä, vieäc giao thieäp vôùi ngoaïi quoác phaûi do nöôùc
Phaùp chuû tröông.

- Töø tænh Khaùnh Hoøa ñeán Ñeøo Ngang thuoäc quyeàn cai trò cuûa trieàu ñình Hueá.
- ÔÛ Baéc kyø, Phaùp ñaët quan Coâng Söù taïi caùc tænh ñeå kieåm soaùt coâng vieäc cuûa quan Vieät
Nam nhöng khoâng ñöôïc döï vaøo vieäc cai trò.
Vaøo naêm 1884, Phaùp mang quaân ñaùnh laáy theâm caùc tænh mieàn Baéc vaø daàn daàn chieám
heát chuû quyeàn. Trong vieäc haønh chaùnh, ngöôøi Phaùp chieám heát caùc chöùc vuï ñieàu haønh. Caùc
vieäc hoäi hoïp, baùo chí, tö töôûng ñeàu bò giôùi haïn vaø caám ñoaùn. Veà kinh teá, Phaùp aùp duïng chính
saùch boùc loät, chieám ñaát ñai laäp ñoàn ñieàn. Phaùp naém ñoäc quyeàn xuaát nhaäp caûng trong nöôùc, ñaët
ra nhieàu thöù thueá baét daân ta phaûi laøm thueâ cho chuùng.

1. Vieäc gì ñaõ xaûy ra vaøo naêm 1882?
2. Taïi sao trieàu ñình Hueá phaûi kyù hoøa öôùc naêm Quyù Muøi (1883)?
3. Hoøa öôùc naêm Quyù Muøi cam keát nhöõng ñieàu gì?
4. Vieäc gì ñaõ xaûy ra vaøo naêm 1884?
5. Ñeå toaøn quyeàn cai trò, Phaùp ñaõ xeáp ñaët coâng vieäc ra sao?
6. Veà kinh teá, Phaùp aùp duïng chính saùch nhö theá naøo ñeå cai trò nöôùc ta?
III. Ñòa Lyù:

A. Kinh teá:
1. Noâng nghieäp:
Vieät Nam thích hôïp cho vieäc troàng troït vì khí haäu nhieät ñôùi, gioù muøa noùng aám, möa
nhieàu raát thuaän tieän cho vieäc troàng luùa vaø cao su. Noâng nghieäp chieám moät ñòa vò quan troïng
trong neàn kinh teá Vieät Nam. ¾ daân soá taïi Vieät Nam laøm veà ngheà noâng. Noâng nghieäp cung
caáp khoaûng 80% trò giaù haøng xuaát caûng ra nöôùc ngoaøi vaø ñem laïi cho quoác gia moät soá lôïi töùc
quan troïng.
Ñaát ñai roäng vaø toát laø 2 ñieàu kieän thuaän lôïi cho vieäc canh noâng. Gaïo laø thöùc aên chính
cuûa caùc nöôùc chaâu AÙ. Taïi Vieät Nam gaïo chieám töø 60 ñeán 70% tieàn chi tieâu daønh cho thöïc
phaåm trong gia ñình. Gaïo cuõng laø saûn phaåm noâng nghieäp ñoùng vai troø quan troïng trong vieäc
ngoaïi thöông vaø noäi thöông cuûa caû nöôùc. Do ñoù vieäc canh taùc luùa gaïo coù moät ñòa vò ñaùng keå
trong neàn kinh teá Vieät Nam.
Ngoaøi luùa gaïo, Vieät Nam coøn coù caùc noâng saûn khaùc nhö mía , baép, khoai lang, khoai
mì, khoai taây, ñaäu phoïng, ñaäu naønh, ñaäu xanh, caùc loaïi rau caûi. Hoa quaû coù raát nhieàu nhö
chuoái, thôm, döa haáu, meø, tieâu vaø nhieàu thöù traùi caây khaùc. Noâng saûn kyõ ngheä quan troïng nhaát
laø cao su, boâng vaûi, boá, gai, boâng goøn... ñöôïc saûn xuaát nhieàu taïi Vieät Nam. Ngoaøi ra traø, caø
pheâ, döøa, thuoác laù, ca cao... laø caùc noâng saûn cho kyõ ngheä thöïc phaåm cuõng raát doài daøo.
Taïi Vieät Nam, ngaønh chaên nuoâi coù tính caùch gia ñình, traâu boø thöôøng duøng ñeå laøm
ruoäng hôn laø ñeå aên thòt. Loaïi tieåu gia suùc nhö heo, deâ, cöøu, gaø, vòt... cung caáp thòt cho ngöôøi.
Ngö nghieäp taïi Vieät Nam quan troïng vì coù loái 2,200 km bôø bieån, khoâng saâu laém vaø coù khaù
nhieàu caù neân thuaän tieän cho ngheà ñaùnh caù bieån. Treân ñaát lieàn, Vieät Nam coù nhieàu soâng ngoøi,

quan troïng nhaát laø caùc soâng ngoøi ôû mieàn Taây Nam phaàn vì soâng ngoøi vuøng naøy thoâng vôùi bieån
Hoà laø moät nôi coù nhieàu caù.

1. Keå teân caùc loaïi noâng saûn duøng cho kyõ ngheä thöïc phaåm ñaõ ñöôïc troàng nhieàu taïi Vieät Nam .
2. Cho bieát loaïi noâng saûn naøo thuaän lôïi cho vieäc ngoaïi thöông vaø noäi thöông ôû Vieät
Nam?
3. Haõy keå moät vaøi loaïi noâng saûn kyõ ngheä quan troïng nhaát taïi Vieät Nam?
4. Taïi sao ngö nghieäp ôû Vieät Nam laïi quan troïng ?
2. Bieån vaø bôø bieån:

Bieån Vieät Nam coøn goïi laø bieån Ñoâng hay laø bieån Nam Haûi ( vì naèm veà phía Ñoâng vaø
Nam cuûa Trung Hoa ), thuoäc bieån Thaùi Bình Döông.
Bôø bieån Vieät Nam chaïy töø Moùng Caùi ñeán Haø Tieân ( töø Baéc xuoáng Nam ) daøi khoaûng
2,200 km, chia thaønh 3 vuøng : vuøng bieån noâng caïn, vuøng bieån saâu vaø vuøng bieån saâu thaúm.
o Vuøng bieån noâng caïn : ña soá laø vuøng gaàn bôø coù möïc nöôùc saâu chöa quaù 100 m.
o Vuøng bieån saâu : saâu chöøng 100 m tôùi 2000 m. ÔÛ ngoaøi khôi Ñaø Naüng vaø Vuõng
Taøu coù vaøi nôi saâu hôn.
o Vuøng bieån saâu thaúm : coù ñoä saâu töø 2000 m trôû leân, gaàn Phi Luaät Taân coù vaøi hoá
saâu ñeán 4000 m vaø 5000 m.
Bôø bieån Vieät Nam coù nhieàu vònh, ñaûo vaø quaàn ñaûo nhö : vònh Haï Long ( ôû Baéc),
vònh Cam Ranh, ñaûo Hoaøng Sa, Tröôøng Sa ( mieàn Trung ), ñaûo Phuù Quoác vaø Vuõng Taøu ( mieàn
Nam ). Quaàn ñaûo Hoaøng Sa caùch Ñaø Naüng ñoä 300 km, quaàn ñaûo Tröôøng Sa thuoäc haûi phaän
tænh Khaùnh Hoøa , Phuù Yeân caùch bôø bieån caùch bôø bieån khoaûng 500 km
( theo ghi chuù cuûa baûn ñoà Vieät Nam ).
Veà hình theå bôø bieån Vieät Nam chia laøm 4 ñoaïn chính:
o Töø Moùng Caùi ñeán Haûi Phoøng : bôø bieån hieåm trôû do ñoù coù nhieàu vònh vaø haûi caûng
thieân nhieân toát ( vònh Haï Long, Baùi Töû Long, caûng Haûi Phoøng ).
o Töø Haûi Phoøng ñeán Qui Nhôn : bôø bieån thaáp vaø baèng phaúng, thænh thoaûng coù nhöõng
muõi ñaù ñaâm ra bieån nhö muõi Saàm Sôn.
o Töø Qui Nhôn ñeán muõi Dinh : bôø bieån cao vaø hieåm trôû, daõy Tröôøng Sôn saùt bôø
bieån.
o Töø Muõi Dinh tôùi muõi Baøn : bôø bieån coøn cao vaø coù nhieàu nuùi ñaù nhoâ ra bieån nhö
muõi Neù ôû Phan Thieát, muõi Keâ Gaø ôû Phuù Yeân.

1. Bôø bieån Vieät Nam coøn goïi laø bieån gì?
2. Bôø bieån Vieät Nam chaïy daøi töø ñaâu? Daøi khoaûng bao nhieâu km?
3. Cho bieát bôø bieån Vieät Nam ñöôïc chia ra laøm bao nhieâu vuøng?
4. Ngoaøi nhöõng vuøng bieån saâu caïn ra, Vieät Nam coøn coù nhöõng quaàn ñaûo naøo?
5. Cho bieát veà hình theå, bôø bieån Vieät Nam ñöôïc chia laøm maáy ñoaïn chính?

3. Haûi saûn Vieät Nam:
Bieån vaø bôø bieån nöôùc Vieät Nam chaïy daøi töø Baéc xuoáng Nam, doïc theo coù laøng maïc vaø
thaønh phoá naèm ven bieån. Vì vaäy bieån vaø bôø bieån coù aûnh höôûng lôùn vaøo ñôøi soáng ngöôøi daân ôû
ñaây.
Phaàn lôùn ngöôøi daân soáng baèng ngheà bieån: ñaùnh caù, laøm maém, laøm muoái. Laøm nöôùc
maém thònh nhaát laø ôû Phan Thieát, Phuù Quoác ( moät ñaûo nhoû, ôû mieàn Nam ). Laøm muoái, nhieàu
nhaát laø caùc vuøng ven bieån Khaùnh Hoøa, Ninh Thuaän, Bình Thuaän. Bieån coøn coù nhöõng haûi saûn
khaùc nhö : san hoâ, haûi saâm, rong bieån ( moùn aên boå döôõng ), toâm, cua, soø, oác...
Baõi bieån coù nhieàu caùt traéng nhö : Ñaïi Laõnh, Cam Ranh, Nha Trang, Hoøn Khoùi ( tænh
Khaùnh Hoøa ), Thuaän An ( caùch thaønh phoá Hueá 12 km ). Phaàn nhieàu baõi bieån mieàn Trung caùt
ñeàu traéng, vaø caùt traéng ñöôïc duøng bieán cheá caùc vaät duïng thuûy tinh
nhö : caùc loaïi ly, chai, bình...

1. Phaàn lôùn ngöôøi daân ôû Vieät Nam soáng baèng ngheà gì?
2. Nhöõng nôi laøm nöôùc maém thònh haønh nhaát taïi Vieät Nam laø nhöõng nôi naøo?
3. Keå nhöõng nôi laøm muoái nhieàu nhaát taïi Vieät Nam?
4. Ngoaøi muoái vaø nöôùc maém ra, Vieät Nam coøn coù nhöõng haûi saûn naøo?
5. Keå nhöõng baõi bieån coù nhieàu caùt traéng taïi Vieät Nam?
4. Coâng kyõ ngheä:

Vieät Nam coù nhieàu taøi nguyeân thieân nhieân nhö : caùc moû than ñaù lôùn, kim loaïi, noâng
laâm saûn vaø caùc nguoàn ñieän löïc coù theå cung caáp nguyeân lieäu doài daøo cho ngaønh coâng kyõ ngheä.
Than ñaù ñöôïc khai thaùc ôû caùc moû than Noâng Sôn, Hoøn Gai vaø Caåm Phaû. Moû vaøng,
baïc, chì vaø ñoàng ôû Boàng Mieâu ( Quaûng Ngaõi ), moû saét ôû Phong Ñieàn ( Thöøa Thieân ) vaø
Quaûng Trò. ÔÛ bôø bieån mieàn Nam trung phaàn, caùt traéng laø moät nguyeân lieäu raát toát cho kyõ ngheä
thuûy tinh vaø muoái coù tyû leä Clorur Natrium cao raát toát cho kyõ ngheä hoaù chaát. ÔÛ nuùi Voi ( Haûi
Phoøng ) , Long Thoï ( Hueá ) vaø ôû Haø Tieân coù nhieàu ñaù voâi ñeå cung caáp cho kyõ ngheä xi maêng.
Caùc nhaø maùy quan troïng ôû Haûi Phoøng, Vinh, Thanh Hoùa, Ña Nhim, Thuû Ñöùc...Ngoaøi ra theàm
luïc ñòa Vieät Nam cuõng coù nhöõng moû daàu quan troïng ñaõ vaø ñang ñöôïc khai thaùc.
Caùc ngaønh kyõ ngheä quan troïng ôû Vieät Nam ñöôïc phaùt trieån nhieàu nhö : deät, giaáy, goã,
cao su, hoùa chaát, thuûy tinh, ñoà goám, xi maêng, kim loaïi, cô khí, ñieän, döôïc phaåm, ñoà nhöïa,
thuoác laù...

1. Taøi nguyeân thieân nhieân taïi Vieät Nam laø gì?
2. Than ñaù ñöôïc khai thaùc ôû ñaâu?
3. Nguyeân lieäu caùt traéng ñöôïc lieät vaøo loaïi naøo? Duøng ñeå laøm gì?

4. Caùc nhaø maùy quan troïng ñöôïc ñaët taïi ñaâu?
5. Tieåu coâng ngheä ôû Vieät Nam:

Tieåu coâng ngheä ôû Vieät Nam tröôùc ñaây coù tính caùch gia truyeàn vaø chæ thu heïp trong
phaïm vi gia ñình. Ngöôøi laøm ruoäng sau khi ñaõ caøy caáy xong roài, thöôøng laøm theâm caùc ngheà
vaët.
ÔÛ Long Xuyeân, Quaûng Nam, Haø Ñoâng, Thaùi Bình coù ngheà deät luïa. ÔÛ Phaùt Dieäm,
Ñònh Töôøng, Kieân Giang coù ngheà deät chieáu baèng coû coùi. Ngheà laøm ñoà khaûm, ñoà chaïm, ñoà
ngaø, ñoà theâu raát noåi tieáng ôû caùc tænh Nam Ñònh, Baéc Ninh. ÔÛ Raïch Giaù, Haø Tieân coù ngheà
laøm ñoài moài. ÔÛ Bình Döông, Bieân Hoøa coù ngheà laøm ñoà goám vaø ñoà sôn maøi. ÔÛ Bình Ñònh,
Thöøa Thieân coù ngheà ñan maây, ñan noùn raát ñeïp.
Taïi caùc ñoâ thò, coù ñieän vaø coù maùy moùc nhoû. Thôï Vieät Nam voán ñaõ kheùo tay, laïi coù
nhieàu saùng kieán vaø oùc myõ thuaät, ñaõ thaønh coâng toát ñeïp trong caùc ngheà kim hoaøn, ñoùng giaøy,
laøm muõ noùn, may caét...

1. Ngheà deät luïa ñöôïc phaùt trieån taïi ñaâu?
2. ÔÛ Phaùt Dieäm, Ñònh Töôøng vaø Kieân Giang ñaõ xuaát phaùt veà ngheà gì?
3. ÔÛ Baéc Ninh vaø Nam Ñònh ñaõ xuaát phaùt ñöôïc ngaønh tieåu coâng ngheä gì?
4. Ngheà laøm ñoài moài ñöôïc tìm thaáy taïi ñaâu?
5. Ngheà laøm ñoà goám, ñoà sôn maøi noåi tieáng ôû ñaâu?
6. ÔÛ ñaâu coù ngheà ñan maây, ñan noùn?
6. Thöông nghieäp Vieät Nam:

Ngaân haøng ñoùng moät vai troø quan troïng trong ngaønh thöông maïi cuûa Vieät Nam. Ngaân
haøng lo vieäc phaùt haønh tieàn teä vaø tín duïng, cuøng quaûn lyù veà vieäc ngoaïi teä cuûa quoác gia. Ngaân
haøng quoác gia laø ngaân haøng chính cuûa mieàn Nam Vieät Nam. Ngoaøi ra, phoøng thöông maïi coù
muïc ñích baûo veä quyeàn lôïi caùc nhaø ñaàu tö vaø ñoùng vai troø lieân laïc giöõa chính quyeàn vaø doanh
nhaân. Mieàn Nam coù 2 phoøng thöông maïi chính ôû Saøi Goøn vaø Ñaø Naüng.
Vuøng ñoâng daân nhaát laø Saøi Goøn, neân vieäc xuaát nhaäp caûng ôû nôi ñaây raát saàm uaát. Luùa
gaïo laø saûn phaåm ñöùng ñaàu cuûa mieàn Nam, sau ñoù laø vieäc buoân baùn gia suùc, nhieân lieäu ( daàu,
xaêng, daàu löûa) . Saøi Goøn coøn laø nôi cung caáp xi maêng, vaûi , tô luïa...
Haøng naêm , Vieät Nam nhaäp caûng nhieân lieäu, vaät lieäu xaây caát hoùa chaát, xe coä, vaø caùc
thöïc phaåm nhö söõa, boät mì, ñöôøng. Tröôùc naêm 1975 vì chieán tranh, vieäc saûn xuaát sa suùt phaûi
nhaäp caûng theâm gaïo nhöng daân chuùng vaãn soáng ñaày ñuû. Hieän nay Vieät Nam laø nöôùc saûn xuaát
gaïo ñöùng haøng thöù ba treân theá giôùi nhöng daân chuùng vaãn coøn ñoùi keùm. Ngoaøi ra Vieät Nam
coøn xuaát caûng cao su, traø, caø pheâ, vaø haûi saûn.

1. Ngaân haøng ñoùng moät vai troø nhö theá naøo trong ngaønh thöông maïi taïi Vieät Nam?
2. Keå 2 vaên phoøng thöông maïi chính taïi Vieät Nam?

3. Keå vuøng ñoâng daân nhaát taïi Vieät Nam ?
4. Haøng naêm Vieät Nam nhaäp caûng nhöõng gì?
5. Vieät Nam saûn xuaát gaïo ñöùng haøng thöù maáy treân theá giôùi?
7. Giao thoâng vaø haøng haûi Vieät Nam.

Giao thoâng chính cuûa Vieät Nam goàm coù: ñöôøng boä, ñöôøng xe löûa, ñöôøng thuûy qua caùc
haûi caûng vaø ñöôøng haøng khoâng. Veà ñöôøng boä, mieàn Nam vaø Trung goàm coù 3 truïc giao thoâng
quan troïng: Beán Haûi-Saøigoøn, Saøigoøn-Baïc Lieâu ( quoác loä soá 4, noái caùc tænh mieàn Nam Vieät
Nam ), vaø quoác loä soá 1 noái Ñaø Naüng vôùi caùc tænh mieàn cao nguyeân. Mieàn Baéc goàm coù caùc
ñöôøng chính töïu trung ôû Haø Noäi, caùc ñöôøng chaïy doïc theo bieân giôùi Vieät Nam-Trung Hoa vaø
caùc ñöôøng töø Vieät Nam sang Laøo.
Ñöôøng xe löûa chính cuûa mieàn Nam chaïy daøi töø Saøi Goøn qua caùc tænh naèm doïc
theo bôø bieån Trung vaø Nam phaàn. Ñöôøng naøy coù caùc nhaùnh noái caùc thaønh phoá vôùi caùc cô sôû
kyõ ngheä lôùn. Ngoaøi ra coøn coù ñöôøng noái Saøi Goøn vôùi caùc ñoàn ñieàn cao su cuûa mieàn cao
nguyeân. ÔÛ mieàn Baéc coù ñöôøng xe löûa noái Haø Noäi leân caùc thaønh phoá lôùn nhö Laøo Cai, Haûi
Phoøng, Nam Ñònh, Thanh Hoùa. Vì soá xe hôi coøn ít, neân ñöôøng xe löûa cuûa mieàn Baéc laø moät
phöông tieän giao thoâng raát thònh haønh.
Taïi mieàn Nam, coøn coù nhieàu soâng ngoøi raát thuaän lôïi cho caùc ñöôøng thuûy. Doïc theo
soâng Ñoàng Nai, caùc taøu coù theå vaøo Saøi Goøn, hoaëc ñi ngöôïc leân Bieân Hoøa. Doïc theo soâng Cöûu
Long, taøu beø coù theå ngöôïc leân ñeán Nam Vang. Ngoaøi ra soá kinh ñaøo duøng laøm thuûy loä ñeå cho
caùc taøu nhoû ñi laïi veà phía Nam cuûa Saøi Goøn, vaø caùc tænh ôû mieàn Taây Nam cuõng giuùp ích raát
nhieàu trong vieäc giao thoâng, buoân baùn.
ÔÛ mieàn Baéc ñöôøng thuûy theo soâng Hoàng leân ñeán taän Yeân Baùi. Vieät Nam coù caùc haûi
caûng lôùn nhö : Haûi Phoøng, Ñaø Naüng, Nha Trang, Saøigoøn, vaø Cam Ranh.
Ñöôøng haøng khoâng cuûa Vieät Nam phaùt trieån qua caùc phi tröôøng lôùn nhö Taân Sôn Nhaát,
Nha Trang, Hueá, Ñaø Naüng, Noäi Baøi. Vieät Nam coù caùc ñöôøng bay trong nöôùc laãn ngoaïi quoác,
nhôø ñoù giuùp raát nhieàu cho neân thöông maïi cuûa Vieät Nam.

1. Haõy keå nhöõng phöông tieän giao thoâng chính taïi Vieät Nam?
2. Veà ñöôøng boä, mieàn Nam vaø Trung goàm nhöõng truïc naøo?
3. ÔÛ mieàn Baéc caùc truïc ñöôøng chính naèm taïi ñaâu?
B. Hoïc baûn ñoà Vieät Nam ( chuù troïng veà nhaân vaên vaø kinh teá )

Trung Hoc de Nhat Cap 8-9-2003 F

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Trung Hoc de Nhat Cap 8-9-2003 F

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

GIAÛI KHUYEÁN HOÏC KYØ XV-2003

TAØI LIEÄU HOÏC THI

2. Tuïc ngöõ, ca dao,thaønh ngöõ vaø danh ngoân:

B. Vaên chöông baùc hoïc:

II. LÒCH SÖÛ:

Ngaøy 10 thaùng 2, 2003 Giaûi Khuyeán Hoïc Kyø XV-2003 1

III. ÑÒA LYÙ:

Ngaøy 10 thaùng 2, 2003 Giaûi Khuyeán Hoïc Kyø XV-2003 2

Chöa ñoã oâng Ngheø

Trích trong Truyeän coå nöôùc Nam ( trang 60 )

b. Truyeän khoâi haøi:

2. Tuïc ngöõ, ca dao, thaønh ngöõ vaø danh ngoân.

o Nhaát ngheä tinh nhaát thaân vinh.

Ngaøy 10 thaùng 2, 2003 Giaûi Khuyeán Hoïc Kyø XV-2003 5

Ngaøy 10 thaùng 2, 2003 Giaûi Khuyeán Hoïc Kyø XV-2003 6

B. Vaên chöông baùc hoïc:

Caâu hoûi gôïi yù:

Ngaøy 10 thaùng 2, 2003 Giaûi Khuyeán Hoïc Kyø XV-2003 7

b. Taùc giaû vaø taùc phaåm:

Laøng Töø Laâm

Ngaøy 10 thaùng 2, 2003 Giaûi Khuyeán Hoïc Kyø XV-2003 8

II. Phaàn nhaän xeùt vaø pheâ bình:

Caâu hoûi gôïi yù:

• Khaùi Höng ( 1896-1947 )

Ngaøy 10 thaùng 2, 2003 Giaûi Khuyeán Hoïc Kyø XV-2003 9

Moät ngöôøi sung söôùng

Ngaøy 10 thaùng 2, 2003 Giaûi Khuyeán Hoïc Kyø XV-2003 10

II. Phaàn phaân tích:

2. Boá cuïc: chia baøi laøm 3 phaàn:

III. Phaàn nhaän xeùt vaø pheâ bình:

Ngaøy 10 thaùng 2, 2003 Giaûi Khuyeán Hoïc Kyø XV-2003 11

Caâu hoûi gôïi yù:

2. Luïc baùt bieán theå:

Ngaøy 10 thaùng 2, 2003 Giaûi Khuyeán Hoïc Kyø XV-2003 12

Caâu hoûi gôïi yù:

3. Thô song thaát luïc baùt:

Ngaøy 10 thaùng 2, 2003 Giaûi Khuyeán Hoïc Kyø XV-2003 13

Tieáng ñòch thoåi nghe chöøng ñoàng voïng,

b. Taùc phaåm vaø taùc giaû:

Ngaøy 10 thaùng 2, 2003 Giaûi Khuyeán Hoïc Kyø XV-2003 14

Ngöôøi Buø Nhìn

Quyeàn troïng ra oai traán coõi bôø,

II. Phaàn phaân tích:

Ngaøy 10 thaùng 2, 2003 Giaûi Khuyeán Hoïc Kyø XV-2003 15

III. Nhaän xeùt vaø pheâ bình:

Ngaøy 10 thaùng 2, 2003 Giaûi Khuyeán Hoïc Kyø XV-2003 16

Caâu hoûi gôïi yù:

2. Baø Huyeän Thanh Quan

Ngaøy 10 thaùng 2, 2003 Giaûi Khuyeán Hoïc Kyø XV-2003 17

Böôùc tôùi Ñeøo Ngang boùng xeá taø,

II. Phaàn phaân tích:

Ngaøy 10 thaùng 2, 2003 Giaûi Khuyeán Hoïc Kyø XV-2003 18

3. Boá cuïc: Baøi naøy chia laøm 4 phaàn:

III. Phaàn pheâ bình:

Ngaøy 10 thaùng 2, 2003 Giaûi Khuyeán Hoïc Kyø XV-2003 19

Caâu hoûi gôïi yù:

3. Baø Ñoaøn Thò Ñieåm ( 1705-1748 )

Ngaøy 10 thaùng 2, 2003 Giaûi Khuyeán Hoïc Kyø XV-2003 20

Leänh xuaát chinh ( töø caâu 1 ñeán 24 )

5. Troáng Traøng thaønh lung lay boùng nguyeät

9. Nöôùc thanh bình ba traêm naêm cuõ

13. Ñöôøng dong ruoåi löng ñeo cung tieãn

17. Chaøng tuoåi treû voán gioøng haøo kieät

Ngaøy 10 thaùng 2, 2003 Giaûi Khuyeán Hoïc Kyø XV-2003 21