GDMT (On Thi)

Giaùo trình moân Giaùo Duïc Moâi Tröôøng GV.ThS.
Traàn Minh Ñaït
GIAÙO TRÌNH MOÂN GIAÙO DUÏC MOÂI

TRÖÔØNG
CHÖÔNG 1: MOÄT SOÁ KHAÙI NIEÄM CÔ BAÛN VEÀ MOÂI
TRÖÔØNG
1. MOÂI TRÖÔØNG LAØ GÌ?

Moâi tröôøng “Environment”.
Moät soá ñònh nghóa:
 Masn vaø Langenhim (1957) cho raèng Moâi tröôøng laø toång hôïp caùc yeáu toá
toàn taïi xung quanh sinh vaät vaø aûnh höôûng ñeán sinh vaät.
 Moät soá taùc giaû khaùc nhö Joe Whiteney (1993), ñònh nghóa moâi tröôøng ñôn
giaûng hôn: “Moâi tröôøng laø taác caû nhöõng gì ngoaøi cô theå, coù lieân quan
maät thieát vaø coù aûnh höôûng ñeán söï toàn taïi cuûa con ngöôøi nhö: ñaát, nöôùc,
khoâng khí, aùnh saùng maët trôøi, röøng bieån, taàng ozone, söï ña daïng caùc
loaøi”.
 Caùc taùc giaû Trung Quoác cho raèng: “Moâi tröôøng laø hoaøn caûnh soáng cuûa
sinh vaät, keå caû con ngöôøi maø sinh vaät vaø con ngöôøi ñoù khoâng theå taùch
rieâng ra khoûi ñieàu kieän soáng cuûa noù. Nhaø Baùc hoïc Anhstanh cho raèng
“Moâi tröôøng laø taác caû nhöõng gì ngoaøi toâi ra.”
 Chöông trình moâi tröôøng cuûa UNEP ñònh nghóa “moâi tröôøng laø taäp hôïp caùc
yeáu toá vaät lyù, hoùa hoïc, sinh hoïc trong cô theå ñöôïc goïi laø moâi tröôøng beân
trong. Dòch baøo xung quanh teá baøo, thì dòch baøo laø moâi tröôøng cuûa teá baøo
cô theå”.
 Theo töø ñieåm baùch khoa Larouse, thì moâi tröôøng ñöôïc môû roäng hôn “laø taác
caû nhöõng gì bao quanh chuùng ta hoaëc sinh vaät.
 Moâi tröôøng bao goàm taác caû nhöõng nhaân toá taùc ñoäng qua laïi tröïc tieáp
hoaëc giaùn tieáp vôùi sinh vaät vaø quaàn theå sinh vaät.
Ngaøy nay ngöôøi ta thoáng nhaát vôùi nhau veà ñònh nghóa “Moâi tröôøng laø caùc
yeáu toá vaät chaát töï nhieân vaø nhaân taïo, lyù hoïc, hoùa hoïc, sinh hoïc cuøng toàn
taïi trong khoâng gian bao quanh con ngöôøi.
Moâi tröôøng ñöôïc hình thaønh ñoàng thôøi vôùi söï hình thaønh cuûa traùi ñaát. Moâi
tröôøng coù maët khaép moïi nôi. Nhöng maõi ñeán nhöõng naêm ñaàu theá kyû 18
ngaønh moâi tröôøng môùi ñöôïc phoâi thai. Ñieåm moác coù leõ laø söï xuaát hieän
nhöõng coâng trình khoa hoïc veà “Vai troø cuûa boà hoùng gaây ung thö cho coâng
nhaân caïo khoùi” (1775). Coâng trình naøy ñaùnh daáu söï taùc haïi cuûa coâng nghieäp
leân moâi tröôøng vaø söùc khoûe…
2. CAÁU TRUÙC MOÂI TRÖÔØNG

Khaùi nieäm moâi tröôøng vôùi caáu truùc cuûa noù thaät roäng lôùn, bao goàm moâi
tröôøng beân trong, moâi tröôøng beân ngoaøi, moâi tröôøng sinh thaùi, moâi tröôøng
Trang 1
Traàn Minh Ñaït
soáng, moâi tröôøng khoâng coù söï soáng, moâi tröôøng nhaân vaên, moâi tröôøng xaõ
hoäi, moâi tröôøng vaät lyù, moâi tröôøng taøi nguyeân…Moâi tröôøng sinh thaùi bao
goàm ñaát, nöôùc, khoâng khí, thöïc ñoäng vaät, röøng, bieån, con ngöôøi vaø cuoäc
soáng cuûa hoï maø moãi lónh vöïc naøy ñöôïc goïi laø thaønh phaàn cuûa moâi tröôøng..
2.1 Moâi tröôøng toaøn caàu

- Tröôùc khi söï soáng xuaát hieän:
Giai ñoaïn naøy, Traùi ñaát nhö ñöôïc toàn taïi vôùi caùc ñieàu kieän hoaït ñoäng phi sinh
vaät. Vì vaäy, moâi tröôøng chæ bao goàm ñòa chaát, ñaát, nöôùc, khí , böùc xaï maët
trôøi.
- Töø khi xuaát hieän söï soáng:
Khi xuaát hieän söï soá ñaàu tieân, moâi tröôøng toaøn caàu chuyeån sang moät giai
ñoaïn môùi. Moâi tröôøng ñaõ coù 2 phaàn, tuy chöa roû laém: phaàn voâ sinh vaø phaàn
höõu sinh. Trong ñoù, quaù trình hoâ haáp chöa hình thaønh vaø naêng löôïng thoâng qua
con ñöôøng sinh hoùa baèng leân men. Sinh vaät phaùt trieån thoâng qua choïn loïc töï
nhieân aáy ñaõ taïo sinh ra sinh vaät sô khôûi coù khaû naêng quang hôïp. Nghóa laø
nhöõng thöïc vaät ñôn giaûn ñaàu tieân ñaõ coù khaû naêng haáp thuï CO 2, H2O vaø thaûi
ra O2 nhôø dieäp luïc ñôn giaûn vaø aùnh saùng maët trôøi. Ñieàu ñoù ñaõ taïo neân söï
bieán ñoåi saâu saéc veà moâi tröôøng sinh thaùi toaøn caàu.
2.2 Moâi tröôøng thaønh phaàn

Thaïch quyeån (Lithosphere): Coøn goïi laø ñòa quyeån hay Moâi tröôøng ñaát.Thaïch
quyeån goàm voû traùi ñaát vôùi ñoä saâu 60-70km treân phaàn luïc ñòa vaø 20-30km döôùi
ñaùy ñaïi döông.
Sinh quyeån (biosphere): coøn goïi laø moâi tröôøng sinh hoïc. Sinh quyeån bao goàm
nhöõng thaønh phaàn cuûa söï soáng töø nuùi cao ñeán ñaùy ñaïi döông, caû lôùp khoâng khí
coù oxy treân cao vaø caû nhöõng vuøng ñòa quyeån.
Khí quyeån (atmosphere): coøn goïi laø moâi tröôøng khoâng khí. Khí quyeån chia laøm
nhieàu taàng:
+ Taàng ñoái löu (troposphere) töø 0-10-12 km.
+ Taàng bình löu (stratosphere): coù ñoä cao töø 10-50km.
+ Taàng trung löu (mesosphere): coù ñoä cao töø 50km-90km.
+ Taàng ngoaøi (thermosphere): coù ñoä cao töø 90km trôû leân.
Thuûy quyeån (hydrosphere) coøn goïi laø moâi tröôøng nöôùc. Thuûy quyeån bao goàm
taát caû nhöõng phaàn nöôùc cuûa traùi ñaát.
3 TAØI NGUYEÂN THIEÂN NHIEÂN (NATURE RESOURCE)

Taøi nguyeân thieân nhieân nhö laø moät thaønh phaàn cuûa môi tröôøng bao goàm
röøng, ñaát, nguoàn nöôùc, khoâng khí, caùc loaïi ñoäng vaät, thöïc vaät, nhaân löïc, caùc
chaát khoaùng, caùc nhieân lieäu hoùa thaïch, cuõng ñöôïc coi laø moâi tröôøng töï
nhieân vaø goïi laø nguyeân nhieâu lieäu).
Trang 2
Traàn Minh Ñaït
- Taøi nguyeân coù khaû naêng phuïc hoài: laø loaïi taøi nguyeân maø trong moät
ñieàu kieän moâi tröôøng noù bò phaù huûy nhöng coù theå phuïc hoài; ñöôïc thay
theá sau moät thôøi gian caàn thieát vaø ñieàu kieän moâi tröôøng thích hôïp.
- Taøi nguyeân thieân nhieân khoâng coù khaû naêng phuïc hoài: laø loaïi röøng
taøi nguyeân maø trong quaù trình thaønh taïo ñòa caàu, vaän ñoäng ñòa chaát vaø
tieán hoùa taïo neân. Ví duï: nhö nhieân lieäu hoùa thaïch, than ñaù, moû vaøng, moû
saét, daàu moû bò khai thaùc hoaëc ñoát chaùy heát thì noù khoâng ñöôïc taùi taïo
ñöôïc nöõa. Vì muoán taùi taïo ra noù phaûi qua haøng trieäu naêm vôùi quaù trình
vaän ñoäng ñòa chaát ñaëc bieät.
4 SINH THAÙI MOÂI TRÖÔØNG (ENVIRONMENTAL ECOLOGY)
STMT laø moät ngaønh khoa hoïc nghieân cöùu moái töông taùc giöõa moät caù theå,
hay moät taäp ñoaøn sinh vaät vôùi moät hoaëc moät toå hôïp caùc yeáu toá hoaøn caûnh
xung quanh cuûa caù theå hoaëc taäp ñoaøn sinh vaät ñoù.
4.1 Heä sinh thaùi (Ecosystem)
Laø moät taäp hôïp caùc quaàn xaõ sinh vaät (coù theå laø thöïc vaät baät thaáp, baäc
cao, ñoäng vaät baäc thaáp, baäc cao, hay vi sinh vaät…) coù moái lieân quan chaët cheõ
vôùi nhau, töông taùc hoã trôï nhau, nhöng giöõa chuùng coøn toàn taïi moät möùc ñoäc
laäp töông ñoái, cuøng soáng trong moät soá ñieàu kieän ngoaïi caûnh nhaát ñònh;
4.2 Caân baèng sinh thaùi (ecologycal balance)
Hay caàn goïi laø caân baèng thieân nhieân (balance of nature), töùc laø traïng thaùi caùc
quaàn xaõ sinh vaät, caùc heä sinh thaùi ôû tình traïng caân baèng khi soá löôïng töông
ñoái cuûa caùc caù theå,cuûa caùc quaàn theå sinh vaät vaãn giöõ ñöôïc ôû theå oån ñònh
töông ñoái.
5 ÑA DAÏNG SINH HOÏC (BIODIVERSITY)

Laø moät khaùi nieäm noùi leân söï phong phuù veà nguoàn gen, loaïi sinh vaät trong heä
sinh thaùi vaø caùc heä sinh thaùi trong töï nhieân.
Trong moät heä sinh thaùi veà moâi tröôøng, soá löôïng caùc gioáng, caùc loaøi caøng
nhieàu, töùc laø caùc heä gen caøng nhieàu thì tính ña daïng sinh hoïc caøng cao.
Vuøng ñaát ñoài soûi ñaù bò laterte hoùa caây khoâng moïc noåi, sinh vaät cuõng raát
ngheøo naøn, ít oûi. Vaäy laø ña daïng ôû ñaây cuõng raát ngheøo kieät.
6 OÂ NHIEÃM MOÂI TRÖÔØNG (POLLUTION)
Laø söï laøm thay ñoåi tröïc tieáp hoaëc giaùn tieáp caùc thaønh phaàn vaø ñaët tính vaät
lyù hoïc, nhieät ñoä, sinh hoïc, chaát sinh hoïc, sinh hoùa, keo, chaát hoøa tan, chaát
phoùng xaï ôû trong baát kyø thaønh phaàn naøo cuûa moâi tröôøng vöôït quaù möùc cho
pheùp ñaõ ñöôïc quy ñònh. Söï gia taêng caùc chaát laï vaøo moâi tröôøng, söï thay ñoâi
caùc yeáu toá moâi tröôøng naøy gaây söï toån haïi hoaëc coù tieàm naêng gaây toån haïi
ñeán söùc khoûe, söï an toaøn hay söï phaùt trieån cuûa ngöôøi vaø sinh vaät trong moâi
tröôøng ñoù. Nhöõng taùc nhaân gaây oâ nhieãm ñöôïc goïi taéc laø “chaát oâ nhieãm”.
6.1 Chaát oâ nhieãm
Trang 3
Traàn Minh Ñaït
Laø nhöõng chaát hoaëc nhöõng nguyeân toá coù taùc duïng bieán moâi tröôøng ñang
trong laønh, saïch ñeïp trôû neân ñoäc haïi,
6.2 Chaát ñoäc haïi vaø ngoä ñoäc (toxicity vaø poisoned)
Moät chaát gaây oâ nhieãm coù maët trong moâi tröôøng ñeán moät haøm löôïng naøo
ñoù thì trôû neân ñoäc. Töø taùc nhaân gaây oâ nhieãm ñaõ trôû thaønh taùc nhaân ñoäc
vaø laøm ngoä ñoäc sinh vaät. Chaát ñoäc trong moâi tröôøng coù 3 daïng:
- Daïng thöù nhaát: chaát ñoäc baûn chaát (hay chaát ñoäc töï nhieân)
- Daïng thöù hai: chaát ñoäc khoâng baûn chaát.
- Daïng thöù ba: trong töï nhieân chæ trôû neân ñoäc khi noàng ñoä chuùng taêng cao
trong moâi tröôøng. Nhöng hai daïng sau thöôøng cho chung vaøo moät dang laø chaát
ñoäc khoâng baûn chaát.
+ Chaát ñoäc baûn chaát (nature toxic): Daïng naøy goàm nhöõng chaát maø duø moät
löôïng raát nhoû cuõng gaây ñoäc cho cô theå sinh vaät ôû baát cöù ñaâu vaø haàu
heát sinh vaät.
+ Chaát ñoäc theo lieàu löôïng: Daïng naøy trong ñieàu kieän bình thöôøng ôû noàng ñoä
thaáp thì khoâng gaây ñoäc, thaäm chí coøn laø dinh döôõng caàn thieát cho thöïc
ñoäng vaät vaø con ngöôøi, nhöng khi coù noàng noàng ñoä cao trong dung dòch,
trong moâi tröôøng vöôït quaù giôùi haïn an toaøn, chuùng trôû neân ñoäc.
6.3 nguoàn gaây oâ nhieãm

OÂ nhieãm moâi tröôøng coù theå do nhieàu nguoàn khaùc nhau. Nguoàn gaây oâ
nhieãm laø nguoàn thaûi ra caùc chaát gaây oâ nhieãm:
 Chia theo tính chaát hoaït ñoäng.
- Do quaù trình saûn xuaát (noâng nghieäp, coâng nghieäp, du lòch, tieåu thuû coâng
nghieäp).
- Do quaù trình giao thoâng vaän taûi.
- Do sinh hoaït.
- Do töï nhieân.
 Chia theo phaân boá khoâng gian theo 3 nhoùm:
- Ñieåm oâ nhieãm, coá ñònh, ví duï oáng khoùi nhaø maùy gaây oâ nhieãm coá ñònh.
- Ñöôøng oâ nhieãm, di ñoäng, ví duï xe coä gaây oâ nhieãm treân ñöôøng.
- Vuøng oâ nhieãm, lan toûa: vuøng thaønh thò, khu coâng nghieäp gaây oâ nhieãm..
 Chia theo nguoàn phaùt sinh:
- Nguoàn sô caáp, laø oâ nhieãm töø nguoàn, thaûi tröïc tieáp vaøo moâi tröôøng.
- Nguoàn thöù caáp, chaát oâ nhieãm ñöôïc taïo thaønh töø nguoàn sô caáp vaø ñaõ
bieán ñoåi qua trung gian roài môùi tôùi moâi tröôøng gaây oâ nhieãm.
6.4. Möùc ñoä oâ nhieãm

Moãi moät moâi tröôøng sinh thaùi ñieàu coù möùc ñoä khaùc nhau ñöôïc goïi laø bò oâ
nhieãm. Ñeå ñaûm baûo moâi tröôøng trong laønh, saïch ñeïp, caùc toå chöùc quoác teá
vaø caùc chính phuû ñaõ xaây döïng caùc tieâu chuaån chaát löôïng moâi tröôøng. Tieâu
chuaån chaát löôïng moâi tröôøng khoâng gioáng nhau ôû caùc nöôùc khaùc nhau vaø
muïc ñích khaùc nhau.
Trang 4
Traàn Minh Ñaït
6.5 Söï lan truyeàn vaø taùc ñoäng cuûa chaát oâ nhieãm
Chaát oâ nhieãm töø caùc nguoàn oâ nhieãm, trung taâm oâ nhieãm lan truyeàn trong
moâi tröôøng sinh thaùi. Chaát oâ nhieãm naøy coù theå taùc ñoäng leân moâi tröôøng
vaät lyù nhö ñaát, nöôùc, khoâng khí coù theå naèm yeân laïi ôû ñoù moät thôøi gian,
cuõng coù theå bieán ñoåi ôû ñoù ñeå roài sau ñoù taùc ñoäng leân ñoäng, thöïc vaät vaø
con ngöôøi.
6.6 Aûnh höôûng cuûa tröôøng vaät lyù ñeán chaát gaây oâ nhieãm
- pH moâi tröôøng: phaûn öùng kieàm, acid, trung tính laø taùc nhaân ñaàu tieân aûnh
höôûng ñeán ñoä tan, ñoä pha loaõng vaø hoaït tính cuûa ñoäc chaát.
- EC: ñoä daãn ñieän, nhaát laø nhöõng chaát ñoäc coù tính ñieän giaûi.
- Caùc chaát caën: ví duï trong moâi tröôøng ñaát pheøn quaù nhieàu haït lô löõng huyeàn
phuø cuûa keo saét thì caùc taùc nhaân ñoäc Al 3+ deã bò keát tuûa vaø seõ keát hôïp
vôùi keo saét mang ñieän aâm. Vaø nhö vaäy, Al3+ ñaõ maát ñoäc tính.
- Nhieät ñoä: thuoác DDT vaø caùc chaát dieät raày thöôøng ñöôïc naâng cao ñoäc tính
khi nhieät ñoä cao, hay laø Clo thuûy ngaân, neáu nguoàn nhieãm ñoäc naøy khi nhieät
ñoä cao seõ taùc duïng nhanh gaáp ñeán 2,3 laàn so vôùi nhieät ñoä thaáp.
- Dieän tích maët thoaùng: aûnh höôûng tröïc tieáp vaø giaùn tieáp ñeán söï phaân boá
vaø taùc ñoäng cuûa chaát ñoäc.
- Caùc chaát ñoái khaùng hoaëc chaát xuùc taùc: trong moâi tröôøng beân ngoaøi, neáu
coù caùc chaát xuùc taùc thì ñoäc tính seõ cao leân. Ngöôïc laïi, coù xuaát hieän caùc
chaát ñoái khaùng thì coù theå trieät tieâu hoaëc giaûm tính ñoäc.
- Ngoaøi ra, ñoä aåm, toác ñoä gioù, söï lan truyeàn soùng, ñoäng löïc doøng chaûy, haï
löu vaø aùnh saùng cuõng gaây taùc ñoäng khoâng nhoû ñeán hoaït tính caùc ñoäc
chaát.
6.7 Söï xaâm nhaäp cuûa chaát oâ nhieãm trong cô theå ngöôøi
ÔÛ moâi tröôøng beân trong, chaát oâ nhieãm xaâm nhaäp vaøo cô theå con ngöôøi vaø
ñoäng vaät theo ñoàng thôøi qua da, qua hoâ haáp qua aên uoáng, qua veát xöôùc chaûy
maùu. Quaù trình xaâm nhaäp: coù theå xaâm nhaäp thuï ñoäng vaø chuû ñoäng, sau ñoù
laø quaù trình vaän chuyeån vaø tôùi quaù trình tích luõy vaø gaây haïi.
6.8 Chaát oâ nhieãm, chaát ñoäc lan truyeàn theo daây chuyeàn thöïc phaåm
Daây chuyeàn thöïc phaåm ñöôïc ñònh nghóa nhö laø moät con ñöôøng cung caáp thöïc
phaåm cho nhau giöõa caùc sinh vaät trong moät heä sinh thaùi moâi tröôøng. Vì vaäy,
neáu trong thöïc phaåm 1 cho ñoäng vaät ñ1 aên bò nhieãm ñoäc thì ñoäng vaät ñ2 aên ,
ñ2 cuøng coù nguy cô nhieãm ñoäc. Ví duï thuoác tröø saâu coù nguoàn goác Cl ñaõ
thaám vaøo rau, coû. Boø, lôïn aên rau coû ñoù bò nhieãm ñoäc Cl. Sau ñoù ngöôøi ta aên
thòt boø, lôïn cuõng bò nhieãm ñoäc Clo luoân.
7. Chaát thaûi laø gì?

Chaát thaûi (Waste) laø nhöõng vaät chaát, trong quaù trình saûn xuaát naøo ñoù, noù
khoâng coù khaû naêng söû duïng ñöôïc nöõa, noù bò loaïi ra töø caùc quaù trình saûn
Trang 5
Traàn Minh Ñaït
xuaát ñoù, coù theå laø, saûn xuaát noâng nghieäp, coâng nghieäp, hoaït ñoäng du lòch,
giao thoâng vaän taûi töø sinh hoaït ñôøi soáng, töø khu daân cö vaø keå caû caùc hoaït
ñoäng du haønh vuõ truï cuõng ñeàu laø chaát thaûi. Chaát thaûi coù theå laø Khí,
loûng,hoaëc raén.
Xöû lyù chaát thaûi (Treatment) laø moät quaù trình söû duïng coâng ngheä, kyõ thuaät
ñeå bieán ñoåi chaát thaûi laøm cho chuùng maát ñi hoaëc bieán ñoåi sang moät daïng
khaùc khoâng gaây oâ nhieãm, thaäm chí coøn coù lôïi cho moâi tröôøng vaø kinh teá
xaõ hoäi. Xöû lyù chaát thaûi coù theå baèng phöông phaùp hoùa hoïc, lyù hoïc, hoùa lyù
hay sinh hoïc.
8. SÖÏ COÁ MOÂI TRÖÔØNG
8.1 Söï coá moâi tröôøng (environmental risk)

Laø caùc bieán coá ruûi ro xaûy ra trong quaù trình hoaït ñoäng saûn xuaát, sinh hoaït
cuûa xaõ hoäi loaøi ngöôøi, hoaëc söï bieán ñoåi baát thöôøng xaûy ra cuûa thieân
nhieân, maø caùc quaù trình ñoù ñaõ laøm suy thoaùi moâi tröôøng nghieâm troïng.
Nguyeân nhaân gaây söï coá moâi tröôøng coù theå laø do thieân nhieân: loác, gioù
xoaùy, baûo, luõ luït, haïn haùn, nöùt ñaát, tröôït ñaát, suït lôû ñaát, nuùi löûa hoaït
ñoäng, möa ñaù, bieán ñoäng khí haäu, seùt ñaùnh, soùng thaàn, möa acid, chaùy röøng.
Ví duï nuùi löûa Pinatubo cuûa Philippine hoaït ñoäng gaây taùc haïi moâi tröôøng raát
lôùn, khoâng chæ xung quanh nuùi löûa maø phaù huûy caû taàng ozone.
9. SUY THOAÙI MOÂI TRÖÔØNG (ENVIRONMET DEGRADATION)

Suy thoaùi moâi tröôøng laø moät quaù trình suy giaûm maø keát quaû cuûa noù ñaõ
laøm thay ñoåi veà chaát löôïng, soá löôïng thaønh phaàn moâi tröôøng vaät lyù (nhö suy
thoaùi ñaát, nöôùc, khoâng khí, bieån , hoà…) vaø laøm suy giaûm ña daïng sinh hoïc.
Quaù trình ñoù ñaõ gaây haïi cho ñôøi soáng sinh vaät, con ngöôøi vaø thieân nhieân.
Töø ñoù oâ nhieãm moâi tröôøng seõ gaây suy thoaùi moâi tröôøng. Moâi tröôøng ñaõ
vaø ñang bò oâ nhieãm, moâi tröôøng ñaõ vaø ñang bò suy thoaùi ôû caùc thaønh thò vaø
noâng thoân. Nguyeân nhaân laøm suy thoaùi moâi tröôøng laø aùp löïc daân soá ngaøy
caøng taêng. Ngöôøi ta söû duïng taøi nguyeân nhieàu hôn, do trình ñoä kyõ thuaät laïc
haäu, do haùm lôïi, vaø do daân trí, yù thöùc nhaän thöùc veà moâi tröôøng keùm.
10. SÖÛ DUÏNG TAØI NGUYEÂN ÑEÅ PHAÙT TRIEÅN BEÀN VÖÕNG.
Theo Uûy ban quoác teá veà Moâi tröôøng vaø phaùt trieån thì phaùt trieån beàn vöõng
laø: söï phaùt trieån thoaûi maõn nhöõng nhu caàu trong hieän taïi maø khoâng xaâm
phaïm ñeán khaû naêng laøm thoaûi maõn nhu caàu cuûa caùc theá heä trong töông lai.
1. Moät soá ñieåm chính:
- Giöõ an toaøn cho moâi tröôøng laø moät ñieàu kieän tröôùc heát cuûa söï phaùt trieån-
chöù khoâng phaûi laø trôû ngaïi.
Trang 6
Traàn Minh Ñaït
- “Khaû naêng chòu ñöïng” coù tính vaät lyù cuûa moâi tröôøng chaáp nhaän moät caùch
coù giôùi haïn caùc hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi.
- Söï sung tuùc cuûa con ngöôøi bao goàm khía caïnh vaên hoùa, xaõ hoäi, ñaïo lyù,
cuõng nhö caùc khía caïnh vaät chaát.
- Moïi ngöôøi (vaø moïi daân toäc) phaûi coù cô hoäi ñeå phaùt trieån.
- Phaùt trieån vaø taêng tröôûng kinh teá laø nhöõng ñieàu hoaøn toaøn khaùc nhau.
Phaùt trieån, neân ñöôïc coi laø muïc tieâu cô baûn cuûa moïi chính saùch;
- Chuùng ta caàn nhieàu chæ soá roäng hôn ñeå ño söï phaùt trieån, hôn laø chæ döïa
vaøo moãi taêng tröôûng kinh teá.
2. Phaùt trieån beàn vöõng ñoøi hoûi phaûi xaây döïng moät xaõ hoäi bieát keát hôïp
haøi hoøa vieäc phaùt trieån kinh teá vôùi vieäc baûo veä moâi tröôøng döïc treân
9 nguyeân taéc sau:
- Toân troïng vaø quan taâm ñeán cuoäc soáng coäng ñoàng.
- Caûi thieän chaát löôïng cuûa cuoäc soáng con ngöôøi.
- Baûo veä söùc soáng vaø tính ña daïng cuûa Traùi Ñaát.
- Haïn cheá möùc thaáp nhaát vieäc laøm suy giaûm nguoàn taøi nguyeân .
- Toân troïng khaû naêng chòu ñöïng cuûa Traùi Ñaát.
- Thay ñoåi taäp tuïc thoùi quen caù nhaân
- Ñeå cho coäng ñoàng töï quaûn lyù moâi tröôøng cuûa mình.
- Taïo ra moät soá quoác gia thoáng nhaát, thuaän lôïi cho vieäc phaùt trieån vaø baûo
veä.
- Xaây döïng khoái lieân minh toaøn caàu.
11. BAÛO VEÄ MOÂI TRÖÔØNG (ENVIRONMET PROTECTION)

Bao goàm nhöõng hoaït ñoäng, nhöõng vieäc laøm tröïc tieáp, taïo ñieàu kieän cho moâi
tröôøng trong laønh, saïch ñeïp, caûi thieän ñieàu kieän vaät chaát, caûi thieän ñieàu kieän
soáng cuûa con ngöôøi, sinh vaät ôû trong ñoù, laøm söùc soáng toát hôn, duy trì caân baèng
sinh thaùi, taêng ña daïng sinh hoïc. Baûo veä moâi tröôøng goàm caùc chính saùch chuû
tröông, ñöa ra caùc chæ thò nhaèm ngaên chaën haäu quaû xaáu ñeán moâi tröôøng, caùc söï
coá moâi tröôøng do con ngöôøi vaø thieân nhieân gaây ra.
12. COÂNG NGHEÄ MOÂI TRÖÔØNG (ENVIRONMENT ENGINEERING)

Ñaây laø moät ngaønh kyõ thuaät phuïc vuï moâi tröôøng ñeå söû duïng vaø quaûn lyù moâi
tröôøng, baûo veä moâi tröôøng moät caùch khoa hoïc, ñuùng ñaéng vaø hieäu quaû kinh teá.
Coâng ngheä moâi tröôøng bao goàm caû ngaønh hoùa moâi tröôøng, ngaønh vi sinh hoïc
ñeå phaân giaûi chaát thaûi, daàu thaûi, ngaønh hoùa sinh moâi tröôøng, ñeå cheá bieán caùc
saûn phaåm moâi tröôøng höõu ích, choáng suy thoaùi moâi tröôøng. Ngaønh sinh hoïc moâi
tröôøng giaûi quyeát baèng vi sinh vaät, baèng ñoäng vaät, hoùa chaát thaûi ñoäc haïi, baèng
thuïc vaät (lau, saäy), nhuyeãn theå (trai, oác)..
Coâng ngheä moâi tröôøng bao goàm caùc maët:
- Coâng ngheä xöû lyù nöôùc thaûi (wastewater treatmental disposal).
- Coâng ngheä xöû lyù nöôùc caáp (supplywater treatment).
- Coâng ngheä xöû lyù chaát thaûi raén, raùc (waste soilids treatment and disposal)
Trang 7
Traàn Minh Ñaït
- Coâng ngheä kieåm soaùt oâ nhieãm khoâng khí (airpollution control).

- Coâng ngheä xöû lyù chaát thaûi nguy hieåm (hazardous waste disposal).
- Coâng ngheä choân vuøi tieâu huûy caùc chaát oâ nhieãm nhö daàu (landfill) hay (refuse
disposal)
- Coâng ngheä quaûn trò nöôùc uoáng (potable management).
13. ÑAÙNH GIAÙ TAÙC ÑOÄNG MOÂI TRÖÔØNG (ENVIRONMENTAL

IMPACT ASSESSMENT)-(ÑTM)
- Ñaùnh giaù taùc ñoäng moâi tröôøng (ÑGTÑMT) laø coâng vieäc ñieàu tra caùc haäu quaû
veà maët moâi tröôøng cuûa moät hoaït ñoäng ñöôïc ñeà nghò trong töông lai. Tuøy theo
quy moâ cuï theå cuûa coâng vieäc maø noäi dung cuûa ÑGTÑMT coù theå ñaùnh giaù
aûnh höôûng thôøi tieát, heä thoáng thöïc vaät, xoùi moøn ñaát, söùc khoûe con ngöôøi di
daân, coâng vieäc sinh soáng, coù nghóa taø taác caû nhöõng taùc ñoäng veà maët xaõ hoäi
hoïc vaø caùc taùc ñoäng khaùc.
- ÑTM laø hoaït ñoäng ñöôïc ñaët ra ñeå döï baùo vaø xaùc ñònh nhöõng taùc ñoäng thay
ñoåi vôùi moâi tröôøng sinh ñòa lyù, ñoái vôùi söùc khoûe, haïnh phuùc soáng cuûa con
ngöôøi taïo neân bôûi caùc döï luaät, caùc chính saùch, chöông trình, ñeà aùn vaø thuû tuïc
laøm vieäc, ñoàng thôøi dieãn giaûi vaø thoâng tin veà caùc taùc ñoäng”.
- ÑTM laø söï xem xeùt moät caùch coù heä thoáng caùc haäu quaû veà moâi tröôøng cuûa
caùc ñeà aùn, chính saùch, chöông trình vôùi muïc ñích cung caáp cho ngöôøi ta quyeát
ñònh moät baûn lieät keâ vaø tính toaùn caùc taùc ñoäng maø phöông aùn haønh ñoäng
khaùc nhau coù theå seõ ñeâm laïi.
14. QUAÛN LYÙ MOÂI TRÖÔØNG (ENVIRONMETAL MANAGEMENT)

Laø moät moân khoa hoïc trong lónh vöïc moâi tröôøng. Noù bao goàm vieäc quaûn lyù töø
nguoàn, thieân nhieân, moâi tröôøng sinh thaùi theo phöông thöùc khoa hoïc baèng nhöõng
heä thoáng quaûn lyù ñeå laøm ña daïng taøi nguyeân, ñeå baûo veä moâi tröôøng nhöng
vaãn laøm kinh teá phaùt trieån.
Trong quaûn trò moâi tröôøng bao goàm:
- Quaûn trò doøng soâng, hoà ao, nöôùc maët.
- Quaûn trò röøng vaø caây xanh.
- Quaûn trò bôø bieån (coastal zone management).
- Quaûn trò moâi tröôøng khoâng khí.
- Quaûn trò moâi tröôøng baèng ñoøn baåy kinh teá-kinh teá moâi tröôøng.
15. GIAÙM SAÙT MOÂI TRÖÔØNG (ENVIRONMENTAL MONITORING)

Laø thu thaäp, phaân tích vaø baùo caùo veà caùc döõ lieäu vaø thoâng tin moâi tröôøng
moät caùch coù heä thoáng, lieân tuïc vaø coù theå cheá hoùa. Caùc chöông trình giaùm saùt
moâi tröôøng laø moät heä thoáng maïng löôùi theo doõi, giaùm saùt caùc chæ tieâu moâi
tröôøng ñeå ñaùnh giaù möùc ñoä oâ nhieãm.
Chöông trình giaùm saùt moâi tröôøng theo doõi tình hình thay ñoåi moâi tröôøng, bieán
ñoäng heä sinh thaùi, ñaát, ñoäng thöïc vaät vaø nhöõng söï coá moâi tröôøng, döï baùo luõ
luït...
Trang 8
Traàn Minh Ñaït
Chöông trình giaùm saùt moâi tröôøng coù theå ôû moät soá ñieåm, coù theå toaøn vuøng,
cuõng coù theå toaøn nöôùc hoaëc toaøn theá giôùi.
16. COÂNG NGHEÄ SAÏCH

Laø nhöõng coâng ngheä khoâng gaây ra hoaëc gaây ra ôû möùc thaáp nhaát chaát oâ nhieãm
moâi tröôøng.
17. NOÂNG NGHIEÄP SAÏCH VAØ RAU SAÏCH

Laø neàn saûn xuaát noâng nghieäp khoâng duøng ñeán phaân boùn gaây ñoäc haïi, thuoác
tröø sau hoùa hoïc ñeå ñaûm baûo saûn phaån trong noâng nghieäp, rau quaû khoâng bò tích
luõy hoùa chaát gaây nguy hieåm cho ngöôøi, gia suùc.
18. HIEÄU ÖÙNG NHAØ KÍNH (GREENHOUSE EFFECT)

Laø quaù trình laøm baàu khí quyeån noùng leân baèng löôïng böùc xaï Maët Trôøi chieáu
thaúng vaøo taàng khí quyeån saùt maët ñaát. Quaù trình böùc xaï taêng nhöng phaûn xaï laïi
khoâng gian ngoaøi baàu khí quyeån laïi giaûm. Böùc xaï yeáu nhöng tia tôùi böôùc soùng
ngaén trong giaûi aùnh saùng nhìn thaáy (UVB) laïi taêng leân. Caùc naêng löôïng nhieät
naøy ñöôïc caùc haït vaät chaát maøu ñen hoaëc maøu traéng haáp thuï, sau ñoù moät phaàn
naêng löôïng naøy ñöôïc caùc vaät ñoù böùc xaï vôùi böôùc soùng daøi hôn veà moïi phía.
Trong soá caùc haït vaät chaát, noåi baäc laø CO 2, caùc phaân töû CO2 naøy haáp thuï caùc
tia böôùc soùng daøi vaø laøm noùng leân. Sau ñoù ñeán löôït CO 2 naøy laïi phaûn xaï cuõng
vôùi böôùc soùng daøi ra moïi phía trong khoâng khí, taác nhieân höôùng veà phía maët ñaát.
Do vaäy ngöôøi ta cho raèng söï phaùt sinh khí CO 2 caøng ngaøy caøng nhieàu trong khí
quyeån laøm cho baàu khoâng khí quyeån noùng leân, coøn löôïng CO 2 taêng leân laø keát
quaû cuûa ñoát chaùy nhieân lieäu cuûi, than ñaù, giao thoâng vaän taûi, chaùy röøng laøm
maát nguoàn haáp thu bôùt CO2 nhaû O2. Söï taêng nhieät ñoä leân laøm thay ñoåi khí haäu
cuûa khí quyeån toaøn caàu. CO2 trong khí quyeån ñoùng vai troø 50% hieäu öùng nhaø
kính.
Beân caïnh CO2 (chaát gaây hieäu öùng maïnh nhaát) coøn coù caùc chaát khí gaây hieäu
öùng nhaø kính laø CH4 ñoùng vai troø 13%, N2O laø 5%, hôi nöôùc 3%, CFC,CO, NOx vaø
caùc hôïp chaát deã bay hôi…
19. SINH THAÙI ÑAÁT (SOIL ECOLOGY)

Laø chuyeân nghieân cöùu caùc taùc ñoäng qua laïi giöõa caùc sinh vaät soáng, bieán ñoåi
chaát höõu cô cuûa vi sinh vaät trong ñaát vôùi caùc khía caïnh voâ cô-moâi tröôøng vaät lyù
cuûa ñaát. Ñaát ñöôïc taïo bôûi voâ soá caùc caáu töû khoaùng chaát- ñöôïc goïi laø thaønh
phaàn cô giôùi, caùc nguyeân toá hoùa hoïc, caùc chaát loûng, chaát khí vaø ñaày ñuû caùc
nhaân toá vi sinh vaät yeám khí, haùo khí, caùc ñoäng vaät baäc thaáp, baäc cao.
Ta cuõng caàn phaân bieät giöõa Moâi tröôøng ñaát (soil environment) vaø sinh thaùi ñaát
(soil ecology). Sinh thaùi naèm trong moâi tröôøng ñaát.
20. SÖÛ DUÏNG ÑAÁT (LAND USE)

Laø moät ngaønh khoa hoïc veà söû duïng ñaát vaøo taác caû caùc muïc ñích canh noâng,
laâm nghieäp, giao thoâng vaän taûi, xaây döïng ñoâ thò, du lòch… hoaëc söû duïng ñaát
Trang 9
Traàn Minh Ñaït
vaøo muïc ñích kinh teá xaõ hoäi, vieäc caïnh tranh söû duïng ñoái vôùi moät dieän tích ñaát
coù haïn cheá, ñoøi hoûi phaûi thieát laäp nhöõng kieåm chöùng treân caùc phöông aùn
thænh caàu ñoù. Ñoù cuõng laø moät muïc tieâu cho söû duïng ñaát hôïp lyù nhaát, hieäu
quaû kinh teá nhaát, nhöng baûo veä ñöôïc taøi nguyeân laâu beàn nhaát. Töø ñoù xuaát
hieän 2 khaùi nieäm:
- Caáp söû duïng ñaát (land use class): ñoù laø phaïm truø söû duïng taøi nguyeân ñaát
cung caáp thoâng soá ñaëc tính söû duïng ñaát.
- Quy hoaïch söû duïng ñaát (land use planning): Ñaây laø nhöõng coá gaén cuûa caùc cô
quan nhaø nöôùc nhaèm xem xeùt vaø xaùc ñònh söû duïng ñaát cho töông lai trong moät
laõnh thoå.
21. BAÛO TOÀN TAØI NGUYEÂN MOÂI TRÖÔØNG ÑAÁT (SOIL

CONSERVATION)
Ñaây laø nhöõng hoaït ñoäng thöïc tieån ñeå ngaên chaën hoaëc haïn cheá söï suy thoaùi
moâi tröôøng ñaát ñang ngaøy moät gia taêng. Ta bieát raèng ¼ ñaát canh taùc theá giôùi
ñaõ bò thoaùi hoaù nghieâm troïng. Theá giôùi ñöùng tröôùc nguy cô thieáu löông thöïc khi
daân soá phaùt trieån maïnh, buøng noå daân soá vaø dieän tích canh taùc… Ñoä phì
nhieâu laïi xuoáng caáp, suy thoaùi nghieâm troïng do söï taøn phaù cuûa con ngöôøi. Vì
vaäy caàn phaûi ñaåy maïnh quaù trình baûo toàn taøi nguyeân laâu beàn naøy.
22. KINH TEÁ MOÂI TRÖÔØNG (ENVIRONMENTATL ECONOMICS)

Laø moät khoa hoïc thuoäc moâi tröôøng hoïc, chuyeân nghieân cöùu caùc quy luaät
phaùt trieån kinh teá vaø baûo veä moâi tröôøng. Noù ñaùnh giaù taàm quan troïng veà
maët kinh teá cuûa söï suy thoaùi moâi tröôøng, tìm nguyeân nhaân kinh teá gaây neân
söï suy thoaùi ñoù vaø ñöa ra caùc bieän phaùp kinh teá khaû thi ñeå laøm chaäm laïi hay
chaám döùt, thaäm chí ñaûo ngöôïc caùc quaù trình suy thoaùi ñoù.
23. ÑÒA CHAÁT MOÂI TRÖÔØNG (ENVIRONMENTAL GEOLOGY)

Ngaønh hoïc naøy öùng döïng caùc nguyeân taéc quy luaät ñòa chaát ñeå quaûn trò moâi
tröôøng nhö vieäc khai thaùc ñaù, khai quaëng. Quaù trình khai moû vaø luyeän khoaùng
nhö ñaõi vaøng ñaõ laøm oâ nhieãm nöôùc soâng do thuûy ngaân ôû mieàn Trung, hay
laø khai thaùc ñaù quyù hoàng ngoïc ôû Quyø Chaâu (Ngheä An) ñaõ gaây oâ nhieãm
vaø phaù hoûng sinh thaùi moâi tröôøng. Vaän duïng caùc kieán thöùc, quy luaät ñaïi
chaát ñeå haïn cheá thieät haïi baûo veä taøi nguyeân laâu beàn, vaän duïng quy luaät
thaønh töïu ñeå giaûi thích vaø ngaên chaën hieän töôïng tröôïc ñaát, suïp lôû bôø soâng
Tieàn, soâng haäu, nöùc ñaát Bình Döông, Bình phöôùc,.. ñoù laø coâng vieäc cuûa ñaïi
chaát moâi tröôøng.
24. BEÄNH HOÏC, VEÄ SINH MOÂI TRÖÔØNG

Laõnh vöïc naøy bao goàm caùc beänh do veä sinh keùm, oâ nhieãm moâi tröôøng gaây
neân hoaëc caùc beänh truyeàn qua moâi tröôøng cho ngöôøi, ñoäng vaät vaø caây con…
Beänh cuõng coù theå do ñieàu kieän veä sinh moâi tröôøng khoâng ñaûm baûo trong khi
laøm vieäc goïi laø beänh ngheà nghieäp. Moät soá ví duï veà beänh moâi tröôøng: beänh
taû, thöông haøn, lî, cuùm…
Trang 10
Traàn Minh Ñaït
Stress vaø söùc khoûe con ngöôøi cuõng laø vaán ñeà beänh hoïc moâi tröôøng. Ñoù laø
traïng thaùi thaàn kinh coù theå baát oån ñònh, caêng thaúng do taùc ñoäng moâi tröôøng
töï nhieân, ñaëc bieät laø moâi tröôøng xaõ hoäi. Ñieàu ñoù seõ aûnh höôûng xaáu ñeán
söùc khoûe.
25. SINH THAÙI MOÂI TRÖÔØNG ÑOÂ THÒ (URBAN ENVIRONMENTAL)

Sinh thaùi moâi tröôøng ñoâ thò laø heä thoáng bao goàm nhieàu thaønh phaàn, ñoù laø
caùc quaàn theå sinh vaät soáng, keå caû con ngöôøi vaø hoaït ñoäng xaõ hoäi cuûa con
ngöôøi, cuøng vôùi caùc yeáu toá vaät lyù, vi sinh, nhö ñaát ñai, nhaø cöûa, xí nghieäp,
ñöôøng xaù, caàu coáng, maïng löôùi ñieän, nöôùc, caùc coâng trình coâng coäng toàn
taïi trong phaïm vò khoâng gian, laõnh thoå ñoâ thò, töông taùc laãn nhau vaø töông taùc
vôùi caùc yeáu toá khaùc coù maët trong moâi tröôøng ñoù.
Thaønh phaàn moâi tröôøng ñoâ thò goàm coù: khoâng khí, nöôùc ngaàm, nöôùc hoà,
nöôùc soâng, keânh, raïch, coáng, ñaát, tieáng oàn, aùnh saùng, khu daân cö, khu saûn
xuaát, coâng vieân, tröôøng hoïc, beänh vieän, khu giaûi trí, hoà, ñaàm, nöôùc caáp,
nöôùc thaûi, raùc, nhaø cuûa, ñöôøng giao thoâng.
26. MOÂI TRÖÔØNG NOÂNG THOÂN (RURAL ENVIRONMENT)

Thaønh phaàn cuûa moâi tröôøng noâng thoân bao goàm nhaø ôû noâng thoân, vöôøn
töôïc, roäng ñoàng, ao hoà, ñaàm laày, soâng ngoøi hoaëc caùc laøm xoùm (khoâng phaûi
laø ñoâ thò). Nhöõng thò töù (hoaëc thò traán) nhoû vaøi traêm hoä cuõng laø noâng
thoân, ñöôøng giao thoân noâng thoân, lieân xaõ, tieåu thuû coâng nghieäp nhö ñan laùt,
sô cheá thöïc phaåm, noâng saûn,traïi chaên nuoâi. Taác nhieân thaønh phaàn quan troïng
khoâng theå thieáu laø ngöôøi noâng daân, vôï choàng, con caùi haøng xoùm, vôùi sinh
hoaït vaên hoùa xaõ hoäi, taäp quaùn vaø saûn xuaát cuûa hoï. ..Theo quan heä laøng
baûn taát caû thaønh phaàn naøy ñöôïc lieân heä vôùi nhau baèng daây chuyeàn thöïc
phaåm, baèng naêng löôïng moâi tröôøng vaø baèng söï töông taùc chaét cheõ cuûa
chuùng.
27. QUAÛN TRÒ MOÂI TRÖÔØNG VEN BIEÅN (COASTAL ENVIRONMENT

MANAGEMENT)
Vuøng ven bieån bao goàm vuøng ñaát bôø bieån coù aûnh höôûng cuûa thuûy trieàu,
aûnh höôûng roõ cuûa bieån laø vuøng nöôùc bieån naèm trong theàm luïc ñòa caïn
(thöôøng caùch vaøi traêm kilomet). Ñaây laø vuøng taäp trung ñeán 72-75% daân toaøn
theá giôùi, cuøng vôùi caùc thaønh phoá ven bieån. Vì vaäy oâ nhieãm moâi tröôøng ñaõ
vaø ñang taêng raát nhanh, raát nghieâm troïng.
Vuøng ven bieån coù hieän töôïng boài, nhöng cuõng coù hieän töôïng lôû, do gioù,
soùng, trieàu, haûi löu vaø do con ngöôøi. Quaûn trò ven bieån töùc laø tìm caùch baûo
veä röøng ngaäp maën, baûo veä bôø bieån choáng xoùi moøi…
28. CAÙC NGAØNH THUOÄC MOÂI TRÖÔØNG HOÏC.

- Ñòa lyù moâi tröôøng
- Ñòa vaät lyù moâi tröôøng
Trang 11
Traàn Minh Ñaït
- Vi sinh hoïc moâi tröôøng

- Khoa hoïc moâi tröôøng
- Quaûn lyù thoå nhöôõng
- Moâi tröôøng bieån
- Taøi nguyeân bieån
- Sinh thaùi bieån
- OÂ nhieãm bieån
- Ñaùnh giaù vaø quaûn lyù taøi nguyeân thieân nhieân
- Daân soá vaø moâi tröôøng
- Giao thoâng vaân taûi vaø moâi tröôøng
- Loaïi boû chaát thaûi
- Taùi söû duïng chaát thaûi
- Taøi nguyeân nöôùc
- Taøi nguyeân ñaát
- Ñoäng vaät hoang daõ, ñoäng vaät quyù hieám
- Heä thoâng tin ñòa lyù phuïc vuï quaûn lyù moâi tröôøng
- Heä thoâng tin ñòa lyù.
Trang 12
Traàn Minh Ñaït
CHÖÔNG II
NHÖÕNG VAÁN ÑEÀ VEÀ OÂ NHIEÃM MOÂI TRÖÔØNG TREÂN THEÁ
GIÔÙI
VAØ ÔÛ VIEÄT NAM HIEÄN NAY
I. TAØI NGUYEÂN RÖØNG BÒ SUY GIAÛM

1.1. Taøi nguyeân röøng vaø vai troø cuûa röøng ñoái vôùi cuoäc soáng con ngöôøi.
1.1.1 Taøi nguyeân röøng
Treân theá giôùi hieän coù 3625 trieäu ha röøng, che phuû 27,7% dieän tích beà maët
Traùi Ñaát (naêm 1990). Trong ñoù röøng nhieät ñôùi vaøo khoaûng 1937 trieäu ha hay
53,4%. Röøng oân ñôùi vaøo khoaûng 767,5 trieäu ha hay vaøo khoaûng 21% vaø 920
trieäu ha röøng boreal chieám 25% dieän tích röøng.
ÔÛ Vieät Nam, theo soá lieäu cuûa Toång cuïc Ñòa chính, dieän tích röøng toaøn quoác
hieän nay laø 9.641.142 ha chieám 29,13% dieän tích töï nhieân. Coù khoaûng 73.000 ha
röøng ngaäp maën vaø 34100 ha röøng bò aûnh höôûng cuûa chua pheøn. Veà ñaát röøng
Vieät Nam coù 3 loaïi :
- Röøng saûn xuaát: ñöôïc söû duïng chuû yeáu ñeå saûn xuaát kinh doanh goã, caùc
laâm saûn khaùc, ñaëc saûn röøng, ñoäng vaät röøng vaø keát hôïp phoøng hoä, baûo veä
sinh thaùi.
- Röøng phoøng hoä: Ñöôïc söû duïng chuû yeáu ñeå baûo veä nguoàn nöôùc, ñaát,
choáng xoùi moøn, haïn cheá thieân tai, ñieàu hoaø khí haäu, goùp phaàn baûo veä moâi
tröôøng sinh thaùi.
- Röøng ñaëc duïng: Ñöôïc söû duïng chuû yeáu ñeå baûo toàn thieân nhieân, maãu
chuaån heä sinh thaùi röøng cuûa quoác gia, nguoàn gen thöïc vaät, ñoäng vaät röøng.
Caùc röøng cuõng ñöôïc phaân loaïi theo caùc ñaëc tính laâm hoïc cuûa chuùng, nhö
röøng raäm, thöa, röøng caây goã, tre nöùa …phuï thuoäc vaøo tröõ löôïng goã treân 1
ha, caùc röøng saûn xuaát ñaõ ñöôïc taùch thaønh 3 nhoùm: caùc röøng giaøu (tröõ
löôïng treân 150), caùc röøng trung bình (80-150) caùc röøng ngheøo (döôùi 80).
1.1.2. Vai troø cuûa röøng ñoái vôùi moâi tröôøng vaø cuoäc soáng cuûa con ngöôøi
- Röøng cung caáp laâm saûn cho con ngöôøi: goã, cuûi ,… vaø caùc döôïc lieäu.
- Röøng coù taùc duïng ñieàu hoaø löôïng nöôùc treân maët ñaát: lôùp laù rôi xuoáng taïo
thaønh moät lôùp xoáp caùch nhieät che phuû ñaát röøng töø ñoù laøm taêng ñoä aåm
cho ñaát .
- Röøng laø “laù phoåi xanh” cuûa Traùi Ñaát :
+ Quaù trình quang hôïp cuûa caây xanh taïo ra nguoàn oxy cho khí quyeån. Theo tính
toaùn cöù 1 ha röøng haèng naêm trung bình ñöa vaøo khí quyeån khoaûng 16 taán oxy.
+ Röøng aûnh höôûng ñeán söï boác hôi nöôùc cuûa moâi tröôøng xung quanh, do ñoù
khí haäu ñöôïc ñieàu hoaø.
+ Ngoaøi ra, röøng laø maøng loïc khoâng khí trong laønh, caûn khoùi buïi.
- Röøng laø ngöôøi gaùc cho ñaát :
+ Röøng ñoùng vai troø quan troïng trong vieäc hình thaønh vaø baûo veä ñaát, ñaát laø
nôi sinh soáng cuûa röøng.
+ Röøng ngaên caûn quaù trình xoùi moøn ñaát, nhaát laø ôû söôøn doác.
Trang 13
Traàn Minh Ñaït
- Röøng laø nguoàn gen quyù giaù: Caùc nhaø khoa hoïc döï ñoaùn coù khoaûng töø 2-3
trieäu loaøi sinh vaät soáng trong röøng. Hieän nay, trong soá 250.000 loaøi thöïc vaät
ñaõ bieát thì röøng nhieät ñôùi laø nôi sinh soáng cuûa 170.000 loaøi. ÔÛ nöôùc ta, caùc
nhaø khoa hoïc cuõng thoáng keâ thaáy 10.000 loaøi thöïc vaät baäc cao coù maïch, treân
280 loaøi vaø phaân loaøi thuù, treân 1.020 loaøi vaø phaân loaøi chim…Rieâng caây
thuoác coù khoaûng 1.500 loaøi. Ngoaøi ra, moät soá taøi saûn sinh hoïc quyù hieám
môùi ñöôïc phaùt hieän nhö Sao la, Mang lôùn, Mang Tröôøng Sôn cuõng laøm taêng
theâm söï giaøu coù cuûa röøng.
1.2. Hieän traïng taøi nguyeân röøng

- Treân theá giôùi hieän nay, röøng ñang bò taøn phaù nghieâm troïng bôûi chính con
ngöôøi. Trong voøng 300 naêm trôû laïi ñaây röøng cuûa Theá giôùi ñaõ giaûm töø 72
trieäu km2 xuoáng coøn khoaûng 41 trieäu km 2, töùc laø 47% dieän tích che phuû maët
ñaát xuoáng chæ coøn hôn 27%. Chaâu Phi, Trung Ñoâng laø nhöõng nôi röøng bò taøn
phaù nhanh nhaát. ÔÛ caùc nöôùc phaùt trieån trong voøng hai theá kyû, ñaõ maát moät
dieän tích röøng baèng caû Chaâu AÙ maát trong 2000 naêm. Theo tính toaùn, treân theá
giôùi moãi naêm nhaân loaïi maát ñi 15 trieäu ha röøng.
- ÔÛ Vieät Nam, tyû leä che phuû röøng naêm 1943 laø 43%, ñeán naêm 1976 coøn 33%
vaø coøn 27% naêm 1990. theo tính toaùn sô boä trong voøng 50 naêm qua, moãi naêm
nöôùc ta maát ñi khoaûng 100.000 ha röøng. Ngoaøi ra chaát löôïng röøng cuõng bò
giaûm ñaùng keå. Töø choå laø röøng thöa, chaát löôïng thaáp hoaëc taùi sinh.
1.3 Nguyeân nhaân suy thoaùi röøng

- Nhu caàu goã taêng leân raát nhanh, do ñoù daãn tôùi söï khai thaùc quaù möùc löôïng
goã töø röøng. Theo tính toaùn thì löôïng goã coù khoaûng 315 tæ . Moãi naêm con
ngöôøi khai thaùc xaáp xæ 6 tæ m 3. Neáu khai thaùc vaãn tieáp tuïc nhö hieän nay thì
ñeán naêm 2010 Theá giôùi khoâng coøn ñöôïc ñaùp öùng ñuû löôïng goã trong coâng
nghieäp.
- Goã cuûi laø nguoàn nhieân lieäu cho sinh hoaït nhö ñeå söôûi aám, naáu nöôùng ñoái
vôùi 2 tyû ngöôøi.
- Laáy ñaát cho canh taùc noâng nghieäp, chaên nuoâi, môû mang saûn xuaát coâng
nghieäp cung laø nguyeân nhaân gaây neân vieäc röøng taøn phaù.
- Caùc söï coá thieân nhieân nhö baõo, luït, haïn haùn cuõng nhö laø nguyeân nhaân gaây
ra suy thoaùi röøng, ñaëc bieät laø chaùy röøng. Möa acid, oâ nhieãm khoâng khí, nöôùc
cuõng laø nguyeân nhaân laøm cheát haøng loaït caùc caùnh röøng.
1.4 Haäu quaû cuûa vieäc suy thoaùi röøng

- Laøm cheát ñi söï ña daïng sinh hoïc: phaù röøng vaø laøm suy thoaùi röøng daãn ñeán
söï tuyeät chuûng cuûa raát nhieàu loaøi sinh vaät.
- Laøm taêng dieän tích ñaát loä thieân daãn tôùi vieäc gia taêng söï xoùi moøn cuûa lôùp
ñaát maøu töø ñoù aûnh höôûng ñeán haøng loaït vaán ñeà ñoùi ngheøo.
- Laøm luõ luït ngaøy caøng xaûy ra thöôøng xuyeân.
- AÛnh höôûng nghieâm troïng ñeán khí haäu toaøn caàu. Moät löôïng khoâng khí CO 2
khoâng ñöôïc chuyeån hoaù qua quaù trình quang hôïp laøm traàm troïng theâm vaán ñeà
Trang 14
Traàn Minh Ñaït
oâ nhieãm khoâng khí. Ngoaøi ra caùc khí thaûi töø caùc ñaùm chaùy röøng laøm cho khí
haäu caû moät vuøng thay ñoåi.
- Söï ngheøo ñoùi vaø buoäc phaûi di cö cuûa moät boä phaän daân chuùng. Khi hoï di cö
ñeán moät khu vöïc khaùc vaø tieáp tuïc phaù röøng vaø ñeå laïi haäu quaû nghieâm
troïng cho nôi maø hoï ñeán.
1.5. Caùc giaûi phaùp baûo veä röøng

- Veà phía chính phuû:
+ Ngoaøi vieäc quaûn lyù khai thaùc, baûo veä giaùm saùt chaët cheõ nhöõng caùnh
röøng, nghieâm trò nhöõng keû phaù hoaïi röøng…coøn phaûi coù nhöõng chöông trình
ñaàu tö cho vieäc troàng röøng .
+ Ñaàu tö thích ñaùng cho vieäc phaùt trieån kinh teá röøng ôû mieàn nuùi: giuùp ñoàng
baøo caùc daân toäc ít ngöôøi kyõ thuaät vaø phöông thöùc laøm kinh teá, moâ hình kinh
teá röøng, kinh teá trang traïi.
+ Giaùo duïc cho moãi coâng daân veà nghóa vuï, traùch nhieäm cuûa hoä ñoái vôùi
coâng taùc baûo veä röøng, nhaát laø ñoái vôùi theá heä treû veø ñaây chính laø chuû
nhaân töông lai cuûa Traùi Ñaát.
- Veà phía moãi coâng daân: phaûi xaây döïng yù thöùc veà baûo veä röøng, tích cöïc
tham gia vaøo caùc chieán dòch troàng röøng.
2. OÂ nhieãm nöôùc ngoït

2.1. Taøi nguyeân nöôùc
Khoái löôïng nöôùc ôû traïng thaùi töï do phuû leân Traùi Ñaát laø treân 1,4 tyû km 3,
chuû yeáu taäp trung ôû bieån vaø ñaïi döông (gaàn 1,4 tyû km 3) con laïi laø töø caùc
nguoàn nhö soâng hoà, nöôùc ngaàm, baêng tuyeát vaø hôi nöôùc (khoaûng 0,1 tyû km 3).
Trong hôn 1,4 tyû km3 ñoù thì löôïng nöôùc maën chieám hôn 97%, phaàn nöôùc ngoït
chæ khoâng ñaày 3% vaø trong 3% ñoù thì coù 77% ôû daïng ñoùng baêng.
Nöôùc khoâng ngöøng vaän ñoäng vaø chuyeån traïng thaùi taïo neân voøng tuaàn hoaøn
nöôùc. Tuyø theo töøng nôi chöùa maø thôøi gian luaân chuyeån daøi hay ngaén.
Vieät Nam laø nöôùc cuûa coù nguoàn taøi nguyeân nöôùc khaù doài daøo, löôïng
nöôùc bình quaân ñaàu ngöôøi ñaït tôùi 17.000 m 3/naêm, gaáp khoaûng 3 laàn so vôùi
löôïng nöôùc bình quaân ñaàu ngöôøi treân theá giôùi.
2.2. HIeän traïng söû duïng nöôùc

2.2.1. Nhu caàu söû duïng nöôùc cuûa con ngöôøi ngaøy caøng lôùn, baét nguoàn töø
caùc hoaït ñoäng sau:
- Söï khai hoang vaø khai phaù noâng nghieäp: Con ngöôøi ñaõ aùp duïng caùc kyõ
thuaät canh taùc, caûi taïo röøng, ñaát troàng ñeå ñieàu chænh cheá ñoä nöôùc, nhaèm
laøm taêng naêng suaát noâng nghieäp.
- Sinh hoaït vaø thuyû lôïi: hieän nay, nhu caàu veà vaán ñeà nöôùc sinh hoaït ñaõ taêng
gaáp haøng chuïc ñeán haøng traêm laàn. Ngöôøi ta tính raèng, töø naêm 2000, nhu caàu
nöôùc sinh hoaït cuûa con ngöôøi seõ taêng gaáp 20 laàn so vôùi 1900.
- Quaù trình ñoâ thò hoaù keùo theo caùc vaán ñeà khai thaùc, ñaëc bieät laø khai thaùc
nöôùc ngaàm ñaõ phaù vôõ caân baèng saün coù giöõa nöôùc ngaàm vaø beà maët.
Trang 15
Traàn Minh Ñaït
- Caùc chaát thaûi sinh hoaït vaø chaát thaûi coâng nghieäp laøm nhieãm baån nöôùc
soâng hoà
- Nhu caàu veà nöôùc thay ñoåi ôû töøng nôi, nhöng trung bình 10% toång löôïng nöôùc
daønh cho sinh hoaït, 40% cho coâng nghieäp, coøn laïi laø cho nhu caàu noâng nghieäp
(laø chuû yeáu).
2.2.2. Söï oâ nhieãm nguoàn nöôùc

OÂ nhieãm moâi tröôøng laø söï ñöa vaøo moâi tröôøng caùc chaát thaûi hoaëc naêng
löôïng tôùi möùc gaây aûnh höôûng tieâu cöïc ñeán ñôøi soáng sinh vaät vaø söùc khoeû
cuûa con ngöôøi hoaëc laøm suy giaûm chaát löôïng moâi tröôøng.
- Tình hình oâ nhieãm moâi tröôøng nöôùc treân theá giôùi: theo nhieàu taøi lieäu khaùc
nhau
Thì ngay töø naêm 1966, toång löôïng nöôùc thaûi sinh hoaït vaø coâng nghieäp vaøo
caùc doøng nöôùc maët ôû Phaùp ñaõ laø 140 trieäu m3/ngaøy, laøm oâ nhieãm phaàn
lôùn caùc con soâng doïc theo chieàu daøi cuûa chuùng.
ÔÛ Hoa Kyø, haàu heát caùc soâng hoà ñeàu bò oâ nhieãm, soâng Pôtoâmaùc ôû Oa
sinh tôn, döôùi ñaùy laéng ñoïng moät lôùp chaát thaûi daøy 3m. Cuõng haøng naêm,
neàn coâng nghieäp Hoa Kyø söû duïng khoaûng 400 taán thuyû ngaân trong caùc loaïi
thuoác tröø saâu vaø dieät coû daïi. Hôn 2 laàn löôïng thuyû ngaân noùi treân ñöôïc söû
duïng cho caùc nhu caàu coâng nghieäp, toaøn boä caùc chaát thaûi cuûa chuùng ñöôïc
ñoå vaøo böôùc maët.
- Tình hình oâ nhieãm nöôùc ôû Vieät Nam: Vieät Nam laø nöôùc coù neàn coâng
nghieäp ñang phaùt trieån, daân soá taêng nhanh keùo theo ñoâ thò hoaù, nhu caàu söû
duïng nöôùc so vôùi tröõ löôïng töï nhieân chöa thaät cao, song tình traïng oâ nhieãm
nguoàn nöôùc ñaõ daùng baùo ñoäng. Moãi ngaønh coâng nghieäp coù moät loaïi nöôùc
thaûi khaùc nhau.
Noâng nghieäp laø ngaønh söû duïng nhieàu nöôùc nhaát, gaáp vaøi laàn so vôùi löôïng
nöôùc cuûa caû coâng nghieäp vaø sinh hoaït coäng laïi. Nöôùc thaûi trong noâng
nghieäp coù ñoä baån khaùc nhau, phuï thuoäc vaøo soá löôïng, chuûng loaïi phaân boùn,
thuoác tröø saâu ñöôïc söï duïng.
2.2.3. Caùc daïng oâ nhieãm nöôùc

- OÂ nhieãm hoaù hoïc: laø daïng oâ nhieãm gaây neân do caùc chaát coù protein, chaát
beùo vaø caùc chaát höõu cô khaùc coù trong chaát thaûi töø caùc khu coâng nghieäp vaø
daân cö nhö xaø phoøng, caùc loaïi thuoác nhuoäm, caùc chaát taåy giaët toång hôïp,
caùc loaïi thuoác saùt truøng, daàu môõ vaø moät soá chaát thaûi höõu cô khaùc.
- OÂ nhieãm vaät lyù: do nhieàu loaïi chaát thaûi coâng nghieäp coù maøu vaø caùc
chaát lô löûng, nöôùc thaûi töø quaù trình laøm nguoäi coù nhieät ñoä cao.
- OÂ nhieãm sinh lyù hoïc: caùc chaát thaûi coâng nghieäp coù chöùa nhieàu hôïp chaát
hoaù hoïc nhö muoái, phenol, ammoniac, sulfua, daàu moû,..cuøng vôùi rong taûo, ñoäng
vaät nguyeân sinh laøm cho nöôùc coù muøi vò baát thöôøng.
- OÂ nhieãm sinh hoïc: hieän töôïng oâ nhieãm naøy ñöôïc gaây ra bôûi nöôùc thaûi
coáng raûnh goàm caùc vi khuaån gaây beänh, taûo, naám vaø kyù sinh truøng, caùc
ñoäng vaät nguyeân sinh…
Trang 16
Traàn Minh Ñaït
2.3. Nhöõng giaûi phaùp baûo veä nöôùc

- Phaûi ban haønh nhöõng qui ñònh veà quaûn lyù vaø söû duïng nguoàn nöôùc
- Coù boä maùy nhaø nöôùc quaûn lyù vaø baûo veä nguoàn nöôùc
- Taêng cöôøng nhaän thöùc veà moâi tröôøng cho coäng ñoàng.
- Phaûi baûo veä lôùp phuû thöïc vaät
- Xaây döïng caùc hoà ñaäp chöùa nöôùc ñeå ñieàu chænh doøng chaûy cuûa caùc
soâng, haïn cheá luõ luït, thoaû maõn nhu caàu ñieän naêng, sinh hoaït vaø cung caáp
töôùi tieâu.
- Choáng oâ nhieãm nguoàn nöôùc, taùi söû duïng nöôùc thaûi.
- Caàn coù nhöõng bieän phaùp ñeå taùch nöôùc thaûi nhieãm baån ra khoûi nguoàn
nöôùc cung caáp, töùc laø haïn cheá vieäc xaû thaûi nöôùc baån bò oâ nhieãm chöa ñöôïc
xöû lyù vaøo soâng hoà, nguoàn töï nhieân.
III. SUY THOAÙI VAØ OÂ NHIEÃM ÑAÁT

3.1. Vai troø cuûa ñaát
- Ñaát laø moâi tröôøng soáng cuûa con ngöôøi vaø sinh vaät treân caïn
- Ñaát laø neàn moùng cho taát caû caùc coâng trình xaây döïng cuûa con ngöôøi, giaù
ñeå caây coái coù theå ñöùng vöõng ñöôïc.
- Ñaát laø tö lieäu saûn xuaát cuûa noâng nghieäp vaø laâm nghieäp.
3.2. Hieän traïng söû duïng

3.2.1. Ñaát treân theá giôùi
Toång dieän tích ñaát töï nhieân treân toaøn theá giôùi laø148 nghìn trieäu km 2. Trong
ñoù, nhöõng loaïi ñaát toát, thuaän lôïi cho saûn xuaát noâng nghieäp chæ chieám 12,6%,
dieän tích ñaát troàng troït 15 trieäu km2 chieám 10% dieän tích ñaát töï nhieân .
3.2.2. Ñaát ôû Vieät Nam

Toång dieän tích ñaát töï nöôùc nhieân cuûa Vieät Nam laø 33 trieäu ha, ñöùng haøng
thöù 58 treân theá giôùi, nhöng vì daân soá ñoâng neân bình quaân soá ha treân ñaàu
ngöôøi laø thaáp- chæ khoaûng 0,45 ha/ ngöôøi
Ñaát noâng nghieäp hieän coù khoaûng gaàn 7 trieäu ha – chieám khoaûng 20% so vôùi
ñaát töï nhieân.
Nhöõng loaïi ñaát khaùc chieám khoaûng 40%, thöïc chaát laø ñaát hoang hoaù chöa
söû duïng.
Ñaát laâm nghieäp: coù gaàn 10 trieäu ha, che phuû gaàn 30% dieän tích caû nöôùc
Ñaát chuyeân duøng: bao goàm ñaát thoå cö, giao thoâng, thuyû lôïi,
3.3. Ñaát oâ nhieãm do nhieàu nguyeân nhaân

- Do caùc vi sinh vaät gaây beänh
- Do caùc chaát hoaù hoïc
3.4. Nhöõng giaûi phaùp trong coâng taùc baûo veä vaø söû duïng ñaát
- Quaûn lyù ñaát ñai
Trang 17
Traàn Minh Ñaït
- Choáùng xoùi moøn ñaát

- Laøm giaûm ñoä doác vaø chieàu daøi söôøn doác töï nhieân cuûa ñaát
- Giöõ röøng ñaàu nguoàn vaø röøng ôû caùc choûm nuùi, choûm ñoài
- Khöû maën vaø chua pheøn cho ñaát
+ Ñaát bò nhieãm maën
+ Ñaát bò nhieãm pheøn
- Choáùng oâ nhieãm ñaát
- Naâng cao nhaän thöùc veà baûo veä ñaát
IV. OÂ NHIEÃM KHOÂNG KHÍ

4.1. OÂ nhieãm khoâng khí laø söï laøm bieán ñoåi toaøn theå hay moät phaàn khí
quyeån theo höôùng tieâu cöïc bôûi caùc chaát gaây taùc haïi goïi laø chaát gaây oâ
nhieãm. Vaät gaây oâ nhieãm laø khaùi nieäm chæ caùc phaàn töû bò thaûi vaøo khoâng
khí coù theå laø do töï nhieân hoaëc do keát quaû cuûa hoaït ñoäng con ngöôøi ( ví duï
nhö khí SO2).
4.2. Nguyeân nhaân gaây oâ nhieãm khoâng khí

- OÂ nhieãm do thieân nhieân gaây ra
- OÂ nhieãm do caùc hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi gaây neân
- Sinh hoaït vaø hoaït ñoäng khaùc cuûa con ngöôøi gaây ra oâ nhieãm khoâng khí
4.3. Haäu quaû cuûa oâ nhieãm khoâng khí

Do oâ nhieãm khoâng khí soá beänh nhaân maéc beänh veà ñöôøng hoâ haáp, tim
maïch, maét, ñaát,…. taêng leân.
OÂ nhieãm khoâng khí ñaõ ñöa Traùi Ñaát ñeán nhöõng thaûm hoaï:
- Hieäu öùng nhaø kính
- Möa acid
- Loõ thuûng taàng ozon ngaøy caøng lôùn
4.4. Caùc giaûi phaùp cho vaán ñeà oâ nhieãm khoâng khí
- Caùc giaûi phaùp cho vaán ñeà oâ nhieãm khoâng khí ñoøi hoûi söï hôïp taùc chaët
cheû toaøn caàu.
- Veà kinh teá kyõ thuaät vaø luaät phaùp, coù bieän phaùp nhö: loaïi boû nhöõng daây
chuyeàn saûn xuaát gaây oâ nhieãm; nhöõng nhaø maùy coâng ty vi phaïm vieäc thaûi ra
quaù möùc cho pheùp caùc khí ñoäc bi xöû phaït
- Ngoaøi ra, caàn coù nhöõng chính saùch giaùo duïc thích hôïp laøm cho moãi ngöôøi
ñeàu hieåu ñöôïc nghóa vuï baûo veä moâi tröôøng trong laønh cuûa mình, giaûm toái ña
vieäc thaûi ra moâi tröôøng nhöuõng chaát ñoäc haïi.
V. OÂ NHIEÃM BIEÅN VAØ ÑAÏI DÖÔNG

5.1 Vai troø cuûa bieån vaø ñaïi döông
- Laø moâi tröôøng soáng cuûa loaøi sinh vaät bieån
- Laø nôi cung caáp nhieàu thuyû haûi saûn laøm thöïc phaåm quan troïng cho con
ngöôøi, laø nôi phaùt trieån ngheà nuoâi troàng thuyû-haûi saûn.
Trang 18
Traàn Minh Ñaït
- Laø nôi cung caáp muoái

- Laø nôi nghæ maùt, baõi taém lyù töôûng
- Caùc quaàn ñaûo vaø raïn san hoâ laø khu baûo toàn thieân nhieân hoaëc thaùng caûnh
du lòch hoaëc khu kinh teá.
- Bieån vaø ñaïi döông goùp phaàn ñieàu hoaø khí haäu, goùp phaàn dieàu hoaø haøm
löôïng CO2 vaø O2 cuûa khí quyeån
- Bieån vaø ñaïi döông coøn chöùa moät nguoàn naêng löôïng voâ taän cho loaøi ngöôøi
- Caùc vuøng cöûa soâng, caùc vuøng baõi laày, caùc cuøng ngaäp maën ven bôø …laø
nôi nuoâi troàng thuyû saûn
5.2. Hieän traïng oâ nhieãm bieån vaø ñaïi döông

- Khai thaùc kieät queä nguoàn taøi nguyeân sinh vaät bieån
- Vieäc ñaép caùc ñaäp ôû caùc con soâng lôùn ñeå laøm thuyû dieän, laøm hoà chöùa
nöôùc treân ñaát lieàn ñaõ laøm giaûm suùt saûn löôïng thöùc aên coù trong doøng phuø
sa ñoå ra bieån.
- Vieäc khai thoâng qua caùc röøng ngaäp maën laøm nôi nuoâi troàng thuyû haûi saûn
nhö toâm suù, cua bieån …
- Caùc doøng soâng mang caùc chaát thaûi töø nhaø maùy, xí nghieäp, beänh vieän,
nöôùc coáng raûnh daân cö vaø ñaëc bieät laø vieäc duøng caùc chaát hoaù hoïc trong
noâng nghieäp nhö: DDT; 666; 2,4D…
- Nhieàu vung bieån ñai döông coøn laø baõi thaûi haït nhaân cuûa caùc nhaø maùy
ñieän haït nhaân.
5.3. Giaûi phaùp

- Thöïc hieän toát caùc coâng öôùc quoác teá veà bieån, ñaëc bieäc thöïc hieân toát luaät
baûo veä bieån ñaõ ban haønh, thieát laäp moät heä thoáng caùc traïm quan traéc ñaëc
ñieåm lyù hoaù hoïc cuûa nöôùc bieån, bôø bieån ñeå caûnh baùo söï oâ nhieãm bieån.
- Tuyeân truyeàn, giaùo duïc saâu roäng, thöôøng xuyeân tôùi moïi taàng lôùp daân cö
veà luaät baûo veä bieån.
- Quy hoaïch toång theå caùc vuøng bieån Vieät Nam, caám ñaùnh baét thuyû-haûi saûn
baèng phöông tieän coù tính huyû dieät nguoàn lôïi
- Thieát laäp caùc vuøng baûo toàn thuyû –haûi saûn treân toaøn laõnh haûi Vieät Nam
- Xöû lyù toát nöôùc thaûi ôû caùc coâng trình ven bieån hoaëc caùc nguoàn nöôùc thaûi
coâng nghieäp, noâng nghieäp, y teá, ñôøi soáng tröôùc khi ñoå ra bieån
- Nghieâm caám caùc cuoäc thöû vuõ khí haït nhaân vaø kieåm soaùt toát caùc baõi thaûi
haït nhaân, caùc taøu chaïy baèng naêng löôïng nguyeân töû treân bieån vaø ñaïi döông.
- Thaønh laäp caùc toå chöùc khaéc phuïc coù hieäu quaû caùc söï coá moâi tröôøng
bieån tai naïn ñaém taøu chô daàu hoaëc tai naïn ñaém taøu thoâng thöôøng
- Khoâi phuïc vaø troàng caùc röøng ngaäp maën ven bieån theo höôùng baûo toàn,
röøng ñaëc duïng vaø röøng kinh teá…
6. OÂ nhieãm tieáng oàn

6.1. Khaùi nieäm tieáng oàn
Trang 19
Traàn Minh Ñaït
Tieáng oàn laø tieáng ñoäng khoâng mong muoán hoaëc tieáng ñoäng coù ñoä daøi
thôøi gian, cöôøng ñoä hoaëc caùc tính chaát khaùc laøm nguy hieåm veà taâm lyù vaø
theå chaát cho con ngöôøi hoaëc caùc cô theå soáng khaùc (treân 90 ñeà xi ben)
Thang Ñeà-xi-ben
“Deci” theo tieâng Latinh laø 10, coøn “ben” nghóa laø tính loâ ga rít cuûa tæ soá baát kyø.
Moät Ñeà-xi-ben laø 10 laàn loâ ga rit tæ soá giöõa hai cöôøng ñoä aâm thanh ñang quan taâm,
moät cöông ñoä aâm thanh ñoái chieáu.
0
Laù rôi
10
Yeân tónh
30 Tieáng huyùt saùo nheï caùch 15 feet
50 Trong caên hoä
70 Tieáng TV
75 Maùy giaët
Tieáng oàn gaây meät moûi
80 Tieáng xe ñi laïi treân ñöôøng
98 Maùy keùo
100
Tieáng oàn gaây nhöùc nhoái 111 Nhaïc Rock
150 Maùy bay caát caùnh
6.2. Taùc haïi cuûa tieáng oàn

- Tieáng oàn laøm haïi thính giaùc
- Tieáng oàn taùc ñoäng ñeán heä tim maïch: taêng, haï huyeát aùp, maïch yeáu ôùt.
- Tieáng oàn aûnh höôûng ñeán heä thaàn kinh, gaây öùc cheá
- Tieáng oàn phaù roái giaác ngu gaây khoù nguû, tænh giaác ban ñeâm vaø giaûm thôøi
gian nguû say. Beänh gaây ra do tieáng oàn ôû Vieät Nam chieám 4,27%(1993)
6.3. Moät soá giaûi phaùp choáng tieáng oàn

- Tieáng oàn giao thoâng
+ Kieåm soaùt caùc xe coä ñang löu haønh
+ Duøng xe chaïy ñieän
+ Quaûn lyù giao thoâng
+ Haïn cheá tieáng keâu cuûa caùc thieát bò bay, ñaët nhöõng giôùi haïn veà giaác
- Tieáng oàn khu vöïc coù nhöõng tieáng oàn sau:
+ Chuyeån nguoàn tieáng oàn caùch xa daân
+ Tìm caùc caùch ñeå giaûm bôùt tieáng oàn, che chaén nguoàn gaây oàn
+ Ñöa ra luaät veà tieáng oàn
VII. ÑA DAÏNG SINH HOÏC SUY GIAÛM

7.1. Ñònh nghóa vaø giaù trò cuûa ña daïng sinh hoïc
* Ña daïng sinh hoïc laø söï phong phuù cuûa söï soáng toàn taïi treân Traùi Ñaát
- Ña daïng veà voán gen
- Ña daïng veà thaønh phaàn loaøi
- Ña daïng veà heä sinh thaùi töï nhieân
* Ña daïng sinh hoïc coù giaù trò
Trang 20
Traàn Minh Ñaït
7.2. Giaûi phaùp baûo toàn ña daïng sinh hoïc: nhaèm muïc tieâu laâu daøi laø baûo
veä ña daïng sinh hoïc phong phuù vaø ñaëc saéc cuûa Vieät Nam trong khuoân khoå
phaùt trieån beàn vöõng
Thieân nhieân Vieät Nam raát ña daïng vaø phong phuù
Xaây döïng chính saùch vaø luaät phaùp baûo veä tính ña daïng sinh hoïc.
Xaây döïng vaø quaûn lyù caùc khu baûo toàn thieân nhieân.
Taêng cöôøng troàng röøng vaø coá gaéng ñaït ñeán naêm 2002 laø 5 trieäu ha röøng
troàng môùi
Naâng cao nhaän thöùc chung cuûa toaøn daân veà ña daïng sinh hoïc
Nay maïnh naêng löïc quaûn lyù, giaùm saùt, hoaït ñoäng ñaùnh baét ñoäng thöïc vaät
thieân nhieân.
Taêng cöôøng nghieân cöùu khoa hoïc, quy hoaïch phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi, gaùn
lieàn baûo veä ña daïng sinh hoïc
VIII CAÙC KHU COÂNG NGHIEÄP TAÄP TRUNG VAØ MOÂI TRÖÔØNG
8.1 Ñoâ thò hoaù
Quaù trình naøy bao goàm söï thay ñoåi trong phaân boá löïc löôïng saûn xuaát, tröôùc
heát laø trong söï phaân boá daân cö, trong keát caáu ngheà nghieäp xaõ hoäi, keát caáu
daân soá, trong loái soáng, vaên hoaù.
- Soá löôïng caùc thaønh phoá, keå caû caùc thaønh phoá lôùn taêng nhanh.
- Quy moâ daân soá taäp trung trong moãi thaønh phoá ngaøy caøng lôùn soá löoïng
thaønh phoá coù treân moät trieäu daân ngaøy caøng nhieàu.
- Vieäc hình thaønh vaø phaùt trieån nhieàu thaønh phoá gaàn nhau veø maët ñòa lyù,
lieân quan chaët cheõ vôïi nhau do phaân coâng lao ñoäng ñaõ taïo neân caùc vuøng ñoâ
thò.
8.2 Aùp löïc moâi tröôøng ôû caùc ñoâ thò vaø khu coâng nghieäp ngaøy caøng
taêng
Cuøng thôøi gian naøy caùc khu coâng nghieäp phaùt trieån maïnh. Ôû thaønh phoá Hoà
Chí Minh, khu trung taâm coâng nghieäp phía nam Vieät Nam ñaõ coù tôùi 700 nhaø
maùy vaø 22.500 ngheà thuû coâng. Toác ñoä gia taêng coâng nghieäp trong löu vöïc
Ñoàng Nai – Saøi Goøn töø naêm 1995 ñeán nay laø 20% ñeán 30%. Döï baùo ñeán
2010 trong vuøng seõ coù treân 60 khu coâng nghieäp vôùi haøng ngaøn xí nghieäp,
coâng nghieäp hoùa chaát, naêng löôïng, xi maêng, deät nhoäm, cheá bieán thöïc phaåm
8.3 Giaûi phaùp ngaên chaën oâ nhieãm

- Quy hoaïch laïi khu coâng nghieäp vaø ñoâ thò. Xaây döïng khu coâng nghieäp xa khu
daân cö.
- Naâng caáp heä thoáng caáp thoaùt nöôùc, heä thoáng veä sinh ñoâ thò
- Xöû lyù chaát thaûi coâng nghieäp tröôùc khi ñoå ra soâng, bieån, ñaát vaø baàu
khoâng khí
Xaây döïng vaø phaùt trieån coâng ngheä saïch nhaèm tieát kieäm nguyeân lieäu taùi
cheá, taùi söû duïng nöôùc vaø pheá thaûi.
Trang 21
Traàn Minh Ñaït
- Xaây döïng maïng löôùi thu goâm raùc thaûi sinh hoaït vaø xaây döïng nhaø maùy cheá
bieán raùc
- Naâng cao nhaän thöùc moâi tröôøng cho moïi ngöôøi
IX. OÂ NHIEÃM MOÂI TRÖÔØNG NOÂNG THOÂN

OÂ nhieãm do thuoác baûo veä thöïc vaät
OÂ nhieãm do caùc cô sôû tieåu thuû coâng nghieäp
Nöôùc saïch vaø veä sinh moâi tröôøng noâng thoân
Giaûi phaùp
Taêng cöôøng coâng taùc tuyeân truyeàn giaùo duïc
Naâng cao nhaân thöùc cho ngöôøi daân vaø baûo veä moâi tröôøng
Taïo chuyeån bieán veà nhaän thöùc quaûn lyù vaø baûo veä moâi tröôøng ôû caùc caáp
chính quyeàn ñòa phöông
Trieån khai vaø phoå caäp roäng khaép chöông trình quaûn lyù toång hôïp dòch haïi
(IBM) vaø caùc chöông trình nöôùc saïch vaø veä sinh moâi tröôøng noâng thoân
Coù caùc quy ñònh phaùp lyù veà söû lyù vi phaïm moâi tröôøng ôû noâng thoân, keát
hôïp vôùi höông öôùc laøng xaõ vaø cuoäc vaän ñoäng xaây duïng laøng vaên hoaù ôû
noâng thoân, trong ñoù coi troïng tieâu chí baûo veä moâi tröôøng ôû noâng thoân
X. DAÂN SOÁ VAØ MOÂI TRÖÔØNG
10.1. söï gia taêng daân soá Theá giôùi vaø Vieät Nam
Nhöõng naêm ñaàu coâng nguyeân, daân soá theá giôùi môùi ñaït 250-350 trieäu ngöôøi
vôùi tæ suaát taêng töï nhieân laø 0,14%-0,4%. Naêm 1650, daân soá theá giôùi ñaït 1 tæ
ngöôøi. Ñeå taêng gaáp ñoâi daân soá theá giôùi, tröôùc vaø trong theá kyû 18 maát 200
naêm, theá kyû19 maát 100 naêm vaø ñeán nay khoaûng thôøi gian ñoù coøn 40 naêm.
10.2. AÛnh höôûng cuûa söï gia taêng daân soá

- Daân soá taêng nhanh khieán toác ñoä khai thaùc taøi nguyeân cuûa con ngöôøi cuõng
taêng theo:
+ Soá löôïng quaëng khoaùng saûn giaûm daàn vaø coù nguy cô bieán maát trong voøng
vaøi chuïc naêm nöõa.
+ Dieän tích bình quan theo ñaàu ngöôøi giaûm xuoáng
+ Ñaát noâng nghieäp bò bieán thaønh ñaát xaây döïng, röøng bò thu heïp lai, ao hoà bò
laáp ñeå laáy maët baêng..
- Söï gia taêng daân soá laøm huyû hoaïi moâi tröôøng soâng cuûa con ngöôøi :
+ Vieäc môû roäng dieän tích gieo troàng vaø nhu caàu taêng naêng suaát lao ñoäng
khieán vieäc söû duïng phaân hoaù hoïc, thuoác dieät coû vaø thuoác tröø saâu ngaøy
caøng taêng leân
+ Nhu caàu veà haøng coâng nghieäp taêng cuøng vôùi daân soá thuùc ñaáy saûn xuaát
coâng nghieäp taêng cao vaø cuøng vôùi noù laø löôïng chaát thaûi coâng nghieäp ñoäc
haïi taêng leân tôùi haøng tyû taán moãi naêm.
Trang 22
Traàn Minh Ñaït
- Soá daân ngaøy caøng ñoâng khieán cho nhu caàu veà nhaø ôû gia taêng. Vieäc san
laáp ao hoà, ñoàng ruoäng ñeå laáy ñaát xaây döïng ngaøy caøng phoå bieán, dieän tích
ñaát noâng nghieäp giaûm, dieän tích ñaát ôû cuõng bò thu heïp theo ñaàu ngöôøi.
- Röøng bò taøn phaù maïnh do du canh du cö, do khai thaùc goã phuïc vuï cho xaây
döïng, ñoùng ñoà ñaïc.
- Vieäc söû duïng löôùi ñaùnh baét caù nhoû vaø söû duïng chaát noå ñeå khai thaùc
nguoàn lôïi haûi saûn ñaõ laøm nhieàu loaøi sinh vaät bieån bò dieät vong
- Taøi nguyeân caïn kieät, ñaát ñai hoang hoaù. Vieäc hoang hoaù hieän nay ñang de doaï
1/3 dieän tích Traùi Ñaát, aûnh höôûng tôùi cuoäc soáng cuûa ít nhaát 850 trieäu ngöôøi.
- 1,5 trieäu ha phaàn lôùn ñaát canh taùc bò nhieãm maën khoâng troàng troït ñöôïc
- 26 tæ taán ñaát beà maët coù giaù trò bò röûa troâi haèng naêm.
- Ngoaøi ra coøn raát nhieàu hieåm hoaï töø thieân nhieân ñaõ vaø ñang aûnh höôûng
maïnh meõ tôùi cuoäc soáng cuûa con ngöôøi treân Traùi Ñaát .
+ Loã thuûng taàng oâzon
+ Luõ luït, sa maïc hoùa xaûy ra trieàn mieân vaø gaây thieät haïi naëng neà veà ngöôøi
vaø cuûa.
+ Hieäu öùng nhaø kính
+ Nhieàu loaïi beänh dòch nguy hieåm môùi xuaát hieän.
Trang 23
Traàn Minh Ñaït
CHÖÔNG III : GIAÙO DUÏC MOÂI

TRÖÔØNG
I . QUAN NIEÄM VEÀ GIAÙO DUÏC MOÂI TRÖÔØNG (GDMT)
Giaùo duïc moâi tröôøng mang ñaëc tính cuûa moät chöông trình haønh ñoäng .Vì ñieàu
ñoù, maø ngay trong caùc taøi lieäu quoác teá giôø ñaây ñaõ trôû neân kinh ñieån ôû
moãi quoác gia nhö:”Chöông trình 21”,”Cöùu laáy Traùi Ñaát “,”Chieán löôïc cho
cuoäc soáng beàn vöõng”, GDMT ñöôïc tieáp caän theo höôùng thöïc tieãn .
GDMT gaén lieàn vôùi vieäc hoïc kieán thöùc, reøn luyeän kó naêng, hình thaønh thaùi
ñoä vaø loøng nhieät thaønh ñeå hoaït ñoäng moät caùch ñoäc laäp hoaëc phoái hôïp
nhaèm tìm ra giaûi phaùp cho nhöõng vaán ñeà moâi tröoøng hieän taïi vaø ngaên chaën
nhöõng vaán ñeà môùi coù theå xaûy ra trong töông lai .
II. MUÏC ÑÍCH CUÛA GDMT

1. Giaùo duïc moâi tröôøng trong nhaø tröôøng nhaèm ñaït ñeán muïc ñích cuoái
cuøng laø ngöôøi hoïc ñöôïc trang bò:
- Moät yù thöùc traùch nhieäm saâu saéc ñoái vôùi söï phaùt trieån beàn vöõng cuûa
Traùi Ñaát
- Moät khaû naêng caûm thuï, ñaùng gía veû ñeïp neàn taûng ñaïo lyù moâi tröôøng.
- Moät nhaân caùch ñöôïc khaéc saâu bôûi neàn taûng ñaïo lyù moâi tröôøng.
2. Naêm muïc tieâu coù quan heä töông hoå trong giaùo duïc moâi tröôøng:
 Nhaän thöùc: Giuùp cho caùc ñoaøn theå xaõ hoäi vaø caù nhaân ñaït ñöôïc moät
nhaän thöùc vaø söï nhaïy caûm ñoái vôùi moâi tröôøng vaø nhöõng vaán ñeà coù
lieân quan.
 Kieán thöùc: Giuùp caùc ñoaøn theå xaõ hoäi vaø caù nhaân tích luyõ ñöôïc nhieàu
kinh nghieäm khaùc nhau vaø coù ñöôïc söï hieåu bieát cô baûn veà moâi tröôøng
vaø nhöõng vaán ñeà coù lieân quan .
 Thaùi ñoä: Giuùp caùc ñoaøn theå xaõ hoäi vaø caù nhaân hình thaønh ñöôïc
nhöõng giaù trò vaø yù thöùc quan taâm vì moâi tröôøng, cuõng nhö ñoäng cô thuùc
ñaåy trong vieäc tham gia tích cöïc vaøo vieäc baûo veä vaø caûi thieän moâi
tröôøng.
 Kyõ naêng: Giuùp caùc ñoaøn theå xaõ hoäi vaø caù nhaân coù ñöôïc nhöõng kó
naêng trong vieäc xaùc ñònh vaø giaûi quyeát caùc vaán ñeà moâi tröôøng.
 Tham gia:Taïo cô hoäi cho caùc ñoaøn theå xaõ hoäi vaø caùc caù nhaân tham gia
moät caùch tích cöïc ôû moïi caáp trong vieäc giaûi quyeát caùc vaán ñeà moâi
tröôøng.
3. Veà kó naêng:
Caùc hoaït ñoäng GDMT seõ ñöôïc thieát keá vaø thöïc hieän nhaèm giuùp hoïc sinh
söû duïng caùc kó naêng ñaõ coù, hình thaønh vaø vaän duïng caùc kó naêng môùi.
Caùc kyõ naêng coù theå saép xeáp theo caùc nhoùm chuû yeáu sau:
Trang 24
Traàn Minh Ñaït
- Kyõ naêng giao tieáp

- Kyõ naêng tính toaùn
- Kyõ naêng nghieân cöùu
- Kyõ naêng phaùt hieän vaø giaûi quyeát vaán ñeà
- Kyõ naêng caù nhaân vaø xaõ hoäi
- Kyõ naêng coâng ngheä thoâng tin.
4.Veà thaùi ñoä vaø haønh vi

- Bieát ñaùnh giaù, quan taâm vaø lo laéng ñeán moâi tröôøng vaø ñôøi soáng cuûa
caùc sinh vaät.
- Söï ñoäc laäp trong suy nghó vôùi caùc vaán ñeà moâi tröôøng
- Toân troïng nieàm tin vaø quan ñieåm cuûa ngöôøi khaùc
- Khoan dung vaø côûi môû
- Bieát toân troïng caùc luaän chöùng vaø luaän cöù ñuùng ñaén
- Coù yù thöùc pheâ phaùn vaø thay ñoåi nhöõng thaùi doä khoâng ñuùng ñaén veà
moâi tröôøng
- Coù mong muoán tham gia vaøo vieäc giaûi quyeát caùc vaán ñeà moâi tröôøng,
caùc hoaït ñoäng caûi thieän moâi tröôøng vaø truyeàn baù caùc yù töôûng toát ñeïp
trong coäng ñoàng.
III. PHAÏM VI GIAÙO DUÏC MOÂI TRÖÔØNG
1.Taát caû moïi lónh vöïc:2. Taát caû caùc ngheà nghieäp
3.Taát caû moïi löùa tuoåi ,giôùi tính ,daân
toäc ,moïi trình ñoä vaên hoaù .
- Töï nhieân - Coâng nhaân - Taát caû caùc toå chöùc xaõ hoäi .
- Xaõ hoäi - Noâng daân - Taát caû caùc vuøng laõnh thoå ñaùt nö
- Vaên hoaù - Trí thöùc
- Kinh teá - Löïc löôïng vuõ trang
- Khoa hoïc kó thuaät - Hoïc sinh , sinh vieân
- Luaät phaùp - Vieân chöùc
- Chính trò - Tieåu thöông
IV.CHÍNH SAÙCH GIAÙO DUC MOÂI TRÖÔØNG VAØ CHIEÁN LÖÔÏC

THÖÏC HIEÄN GIAÙO DUÏC MOÂI TRÖØÔNG TRONG TRÖÔNG PHOÅ
THOÂNG VIEÄT NAM
1. Chính saùch
1.1 Muïc tieâu cuûa GDMT
- Coù yù thöùc thöôøng xuyeân vaø luoân luoân nhaïy caûm ñoái vôùi moïi khía
caïnh cuûa moâi tröôøng vaø nhöõng vaán ñeà lieân quan ñeán moâi tröôøng.
- Thu thaäp nhöõng thoâng tin vaø kieán thöùc cô baûn veà moâi tröôøng vaø söï
phuï thuoäc laãn nhau giöõa con ngöôøi vaø moâi tröôøng, veà quan heä giöõa
con ngöôøi vaø moâi tröôøng.
Trang 25
Traàn Minh Ñaït
- Phaùt trieån kyõ naêng baûo veä vaø giöõ gìn moâi tröôøng, kyõ naêng döï
ñoaùn, phoøng traùnh vaø giaûi quyeát nhöõng vaán ñeà veà moâi tröôøng
naûy sinh.
- Tham gia vaøo caùc tích cöïc hoaït ñoäng khoâi phuï, baûo veä vaø gìn giöõ
moâi tröôøng.
- Coù yù thöùc veà taàm quan troïng cuûa moâi tröôøng trong saïch ñoái vôùi
söùc khoûe con ngöôøi, chaát löôïng cuoäc soáng…
1.2 .GDMT ñöôïc thöïc hieän theo caùc nguyeân taéc sau
 Nhaø nöôùc Vieät Nam coi GDMT laø moät boä phaän höõu cô cuûa söï nghieäp
giaùo duïc vaø laø moät söï nghieäp cuûa toaøn daân noùi chung, Ñeå thöïc hieän
GDMT, Nhaø nöôùc ta coù heä thoáng toå chöùc töø TW tôùi ñòa phöông vaø
ñeán caùc cô sôû giaùo duïc, thoâng qua quaûn lyù nhaø nöôùc cuûa Boä Giaùo
Duïc vaø Ñaøo Taïo.
 GDMT ñöôïc thöïc hieän vì moâi tröôøng, Veà moâi tröôøng vaø trong moâi
tröôøng, trong ñoù hieäu quaû cao nhaát ñaït ñöôïc khi taïo ra ñöôïc thaùi ñoä vaø
tình caûm moâi tröôøng.
Giaùo duïc veà moâi tröôøng cung caáp nhöõng kieán thöùc thöïc teá veà moâi
tröôøng, vaø kieán thöùc veà aûnh höôûng cuûa con ngöôøi leân moâi tröôøng.
Giaùo duïc vì moâi tröôøng kheâu gôïi söï quan taâm thöïc söï ñoái vôùi chaát löôïng
moâi tröôøng chuùng ta ñang soáng vaø thöøa nhaän traùch nhieäm con ngöôøi phaûi
chaêm soùc moâi tröôøng.
Gíao duïc moâi tröôøng söû duïng moâi tröôøng nhö moät nguoàn löïc cho daïy hoïc,
moät phoøng thí nghieäm töï nhieân cung caáp nhöõng kieán thöùc, kó naêng soát deûo
veà baûo veä moâi tröôøng .
1.3 . GDMT ñöôïc thöïc hieän chuû yeáu baèng caùc phöông phaùp sau
- Ñöa GDMT vaøo taát caû caùc baäc hoïc: maàm non, tieåu hoïc, trung hoïc cô sôû,
trung hoïc phoå thoâng, ñaïi hoïc vaø caùc baäc hoïc khaùc .
- Keát hôïp GDMT vaøo taát caû caùc moân ôû taát caû caùc caáphoïc,caùc baäc hoïc
- Thöïc hieän GDMT baèng phöông phaùp hieän ñaïi ñaët troïng taâm ôû ngöôøi hoïc
vaø caùch tieáp caän hoïc baèng vieäc laøm .
- Cung caáp kieán thöùc veà moâi tröôøng vaø reøn luyeän kó naêng baûo veä moâi
tröoøng. Caùc tröôøng toå chöùc vaø tích cöïc tham gia cuøng vôùi coäng ñoàng caù
hoaït ñoäng baûo veä moâi tröôøng trong vaø ngoaøi nhaø tröôøng .
2. Chieán luôïc thöïc hieän

2.1 Phöông thöùc vaø phaïm vi taùc ñoäng cuûa chieán löôïc GDMT
- Caùc caáp ra quyeát ñònh vaø quaûn lyù giaùo duïc.
- Ñaøo taïo giaùo vieân môùi vaø boài döôõng giaùo vieân ñang laøm vieäc .
- Bieân soaïn chöông trình cho nhaø tröôøng phoå thoâng vaø cho ñaøo taïo, boài
döôõng giaùo vieân.
- Bieân soaïn taøi lieäu daïy hoïc.
- Kieåm tra ñaùnh giaù.
Trang 26
Traàn Minh Ñaït
- Nghieân cöùu khoa hoïc veà giaùo duïc moâi tröôøng.

- Lieân keát nhaø tröôøng vôùi coäng ñoàng.
2.2 nhöõng ñieàu kieän ñeå thöïc hieän GDMT trong tröoøng phoå thoâng ôû
Vieät Nam
- Xaây döïng toå chöùc .
- Taïo cô sôû phaùp lyù .
- Nhaân löïc GDMT
- Giaùm saùt hoaït ñoâng GDMT.
- Nguoàn taøi chính
V. SÔ LÖÔÏC VEÀ LÒCH SÖÛ GIAÙO DUÏC MOÂI TRÖÔØNG TREÂN THEÁ
GIÔÙI VAØ ÔÛ VIEÄT NAM
Laàn ñaàu tieân trong lòch söû, vaøo naêm 1948, taïi cuoäc hoïp lieân hieäp quoác teá
veà baûo veä moâi tröôøng vaø taøi nguyeân thieân nhieân ôû Pari, Thuaät ngöõ
“GDMT” ñöïoc söû duïng. Tieáp sau ñoù, coù raát nhieàu coá gaéng ñeå ñònh nghóa
thuaät ngöõ naøy.
- Chöông trình IEEP (Chöông trình gíao duïc moâi tröoøng quoác teá) ra ñôøi taïi moät
hoäi thaûo ôû Belyrade naêm 1975. Moät taäp hôïp caùc muïc tieâu ngaén goïn, bao
quaùt GDMT ñöôïc ñöa ra coù theå toùm taét nhö sau:
1. Naâng cao nhaän thöùc vaø quan taâm tôùi moái quan heä vaø töông taùc veà kinh
teá, xaõ hoäi chính trò, sinh thaùi giöõa noâng thoân vaø thaønh thò.
2. Cung caáp cho moái caù nhaân nhöõng cô hoäi tieáp thu kieán thöùc nhöõng giaù
trò, quan nieäm, traùch nhieäm, vaø caùc kyõ naêng caàn thieát nhaèm baûo veä vaø
caûi taïo moâi tröôøng.
3. Taïo ra nhöõng moâ hình öùng xöû vôùi moâi tröôøng cho caù nhaân, caùc toå
chöùc cuõng nhö toaøn xaõ hoäi.
2. Coäng ñoàng Chaâu AÂu luoân tích cöïc trong cuoäc thaûo luaän veà GDMT
Muïc tieâu cuûa GDMT laø naâng cao nhaän thöùc quaàn chuùng veà caùc vaán ñeà
trong lónh vöïc naøy cuõng nhö caùc giaûi phaùp coù theå, ñaët neàn moùng cho söï
tham gia tích cöïc vôùi ñaày ñuû kieán thöùc cuûa töøng caù nhaân trong vieäc baûo
veä moâi tröôøng vaø söû duïng moät caùch hôïp lyù saùng suoát caùc taøi nguyeân
thieân nhieân. Ñeå ñaït ñöôïc nhöõng muïc tieâu treân, GDMT caàn phaûi tính ñeán
caùc nguyeân taéc mang tính chæ daãn sau:
* Moâi tröôøng phaûi ñöôïc coi laø taøi saûn cuûa nhaân loaïi
* Nhieäm vuï chung ñöôïc coi laø söï ñoùng goùp cho vieäc baûo veä söùc khoûe cho
con ngöôøi vaø giöõ gìn söï caân baèng sinh thaùi , duy trì vaø baûo veä moâi tröôøng .
3. Giaùo duïc moâi tröôøng ôû Vöông Quoác Anh
Coù 3 muïc ñích lôùn:
- Phaùt trieån: CEE coá gaéng taïo ñieàu kieân phaùt trieån GDMT caû veà maët lyù thuyeát
laãn thöïc haønh .
Trang 27
Traàn Minh Ñaït
- Ñaåy maïnh: CEE coá gaéng phaùt huy khaùi nieäm GDMT vaø taïo thuaän lôïi cho
vieäc aùp duïng noù ôû moïi quy moâ giaùo duïc.
- Ñaùnh gía: CEE coá gaéng ghi laïi söï tieán boä cuûa GDMT vaø ñaùnh giaù hieäu
quaû cuûa noù.
4. ôû nhieàu nöôùc treân theá giôùi: Vieäc GDMT ñöôïc thöïc hieän baèng söï keát
hôïp giöõa giaùo duïc nhaø tröôøng vaø caùc toå chöùc xaõ hoäi. Trong nhaø tröôøng,
GDMT ñöôïc coi laø nhieäm vuï quan troïng trong chieán löôïc baûo veä moâi tröôøng
cuûa ñaát nöôùc.
5 . ÔÛ Chaâu AÙ vaø Ñoâng Nam AÙ

ÔÛ Singapore ñaát nöôùc ñöôïc coi nhö baûo veä moâi tröôøng toát nhaát ôû Ñoâng
Nam AÙ, haøng loaït chöông trình giaûng daïy ñaõ ñöôïc caùc tröôøng ñaïi hoïc Toång
Hôïp, Ñaïi hoïc Baùch Khoa, Hoïc Vieän Giaùo Duïc Coâng Ngheä cuûa nöôùc naøy
tieán haønh maïnh meõ.
ÔÛ Thaùi Lan nôi coù tröôøng AIT laø nguoàn cung caáp vaø ñaøo taïo caùc kyõ
thuaät vieân moâi tröôøng, giaùo duïc ôû caáp hoïc sau trung hoïc bao goàm ñaøo taïo
chuyeân nghieäp vaø chuyeân gia moâi tröôøng cuõng ñöôïc xuùc tieán maïnh meõ.
6. ÔÛ Vieät Nam
- Naêm 1962, Baùc Hoà ñaõ khai sinh teát troàng caây. Cho ñeán nay, phong traøo naøy
ngaøy caøng phaùt trieån maïnh meõ. Naêm 1991, Boä Giaùo duïc vaø ñaøo taïo ñaõ
coù chöông trình troàng caây hoã trôï phaùt trieån giaùo duïc ñaøo taïo vaø baûo veä
moâi tröoøng (1991-1995)
- Töø naêm 1986 trôû ñi, cuøng vôùi caùc ñeà taøi nghieân cöùu khoa hoïc veà baûo
veä moâi tröôøng, caùc taøi lieäu veà baûo veä moâi tröôøng ñaõ xuaát hieän (Hoaøng
Ñöùc Nhuaän -1982., Nguyeãn Döôïc -1982,1986, Trònh thò Bích Ngoïc -1982….)
- Thoâng qua vieäc thaáy saùch giaùo khoa (1986-1992) caùc taøi lieäu chuyeân ban
vaø thí ñieåm, taùc giaû saùch giaùo khoa ñaõ chuù troïng ñeán vòeâc ñöa noäi dung
GDMT vaøo saùch, ñaëc bieät laø ôû moân Sinh, Ñòa, Hoaù, Kyõ Thuaät
-Trong “keá hoïaïch haønh ñoäng quoác gia veà moâi tröôøng vaø phaùt trieån beàn
vöõng cuûa Vieät Nam giai ñoaïn 1996-2000”, Giaùo duïc moâi tröôøng ñöôïc ghi
nhaän nhö moät boä phaän caáu thaønh
- Töø naêm 1995 .Döï aùn GDMT trong nhaø tröôøng phoå thoâng Vieät Nam
(VIET95/041) cuûa boä Giaùo Duïc vaø Ñaøo Taïo do UNDP taøi trôï .
ÔÛ caùc tröôøng Ñaïi hoïc, GDMT ñöôïc coi nhö laø moät noäi dung quan troïng trong
caùc giaùo trình “Con ngöôøi vaø moâi tröôøng”, “Daân soá .taøi nguyeân vaø moâi
tröôøng”. Moâi tröôøng ñaõ ñöôïc hoïc thaønh moät moân hoïc trong caùc khoa Sinh ,
Ñòa ôû tröông ÑHSP Haø Noäi, Hueá, TP Hoà Chí Minh,….
Trang 28
Traàn Minh Ñaït
Chöông 4: TOÅ CHÖÙC HOAÏT ÑOÂNG GIAÙO DUÏC

MOÂI TRÖÔØNG
I. MOÂ HÌNH CUÛA VIEÄC DAÏY VAØ HOÏC TRONG GIAÙO DUÏC
MOÂI TRÖÔØNG
Vieäc daïy vaø hoïc trong giaùo duïc moâi töôøng ñang dieãn ra treân toaøn caàu theo moät
moâ hình sau.
Trong moâ hình treân 3 khía caïnh GDMT luoân luoân toàn taïi song song
- Giaùo duïc veä moâi tröôøng: + kieán thöùc
+ kyõ naêng
- Giaùo duïc vì moâi tröôøng: + phaùn xeùt
+ thaùi ñoä haønh vi
+ giaù trò
Chuù troïng ñeán thoâng tin, döõ lieäu, söï kieän vaø hoaït ñoäng thöïc teá nhaèm thu
hoaïch tri thöùc vaø trau ñoåi kyõ naêng.
- Giaùo duïc trong moâi tröôøng:
+ phaùt huy tieàm naêng
+ kinh nghieäm
Trang 29
Traàn Minh Ñaït
+ söï tham gia

II. Moät soá nguyeân taéc thöïc hieän giaùo duïc moâi tröôøng
1. caùc nguyeân taéc trong chung ñoái vôùi GDMT
- Mang tính lieân thoâng giöõa caùc moân hoïc trong moät caùch tieáp caän, suy ra noäi
dung cuï theå cuûa töøng moân hoïc ñeå laøm cho caùc xu höôùng haøi hoaø vaø caân
baèng trôû neân hieän thöïc.
- Nhaèm vaøo nhöõng tình huoáng moâi tröôøng tieàm taøng hieän nay, ñoàng thôøi
tính ñeán moät vieãn caûnh coù tính chaát lòch söû.
- Phaùt huy caùc giaù trò vaø söï caàn thieát cuûa quaù trình hôïp taùc quoác teá, quoác
gia vaø ñòa phöông trong vieäc ngaên chaën vaø tìm giaûi phaùp ñoái vôùi caùc söï coá
moâi tröôøng.
- Xem xeùt kyõ löôõng caùc khía caïnh moâi tröôøng trong töøng keá hoaïch taêng
tröôûng vaø phaùt trieån.
2. Naêm nguyeân taéc thöïc haønh trong GÑMT daønh cho giaùo vieân
- Neân döïa treân caùc döõ lieäu chaéc chaén
- Neân dung phöông phaùp huy ñoäng nhieàu ngöôøi tham gia vaø coù tính thöïc teá.
- Neân döïa treân söï phaân tích, ñoøi hoûi oùc phaùn xeùt.
- Neân döïa treân neàn taûng ñôøi soáng coäng ñoàng ôû ñòa phöông
- Neân döïa treân tinh thaàn hôïp taùc.
III. Moâ hình moät hoaït ñoäng GDMT

thöïc hieän nhieäm vuï: Hoaït ñoäng naøy ñöôïc thöïc heän theo hoaït ñoäng sau:
1) Hoïc sinh nghe giaùo vieân
o Neâu muïc ñích vaø moâ taû toaøn boä hoaït ñoäng ñaõ dieãn ra
o Giao nhieäm vuï cuï theå (cho caù nhaân hoaëc nhoùm)
o Höôùng daãn caùch thöïc hieän
2) Hoïc sinh thöïc hieän theo töøng böôùc
3) Hoïc sinh kieåm tra vaø hoaït ñoäng lieân tuïc trong suoát quaù trình thöïc hieän
nhieäm vuï.
4) Hoïc sinh tuyeân boá hoaøn thaønh nhieäm vuï.
 Caùc saûn phaåm ñaït ñöôïc:
 Hoïc sinh ñoái chieáu keát quaû coâng vieäc vôùi nhieäm vuï ñöôïc giao luùc
tröôùc
 Hoïc sinh trình baøy keát quaû coâng vieäc cho toaøn nhoùm nghe(hoaëc ñaïi
dieän nhoùm trình baøy tröôùc caû lôùp)
 Ñaùnh giaù
o Hoïc sinh töï xem xeùt laïi quaù trình thöïc hieän coù ñuùng quy trình hay
khoâng.
o Hoïc sinh töï ñaùnh giaù chaát löôïng cuûa keát quaû ñaït ñöôïc
o Hoïc sinh töï phaùt hieän nhöõng ñieàu môùi thu hoaïch ñöôïc sau hoaït ñoäng
(kieán thöïc, kyõ naêng, kinh nghieäm,…) xem coù gì thay ñoåi so vôùi tröôùc
khi thöïc hieän hoaït ñoäng.
Trang 30
Traàn Minh Ñaït
o Caùc hoïc sinh khaùc hoaït nhoùm khaùc ñaùnh giaù

o Giaùo vieân giuùp hoïc sinh toång keát chung.
IV. HAI KIEÅU TRIEÅN KHAI GDMT
1. Kieåu 1: GDMT thoâng qua chöông trình giaûng daïy cuûa moân hoïc trong nhaø
tröôøng.
 Khoâng laøm bieán tính ñaëc tröng moân hoïc, khoâng bieán baøi cuûa boä moân
thaønh baøi GDMT.
 Khai thaùc noäi dung GDMT coù choïn loïc, coù tính taäp trung vaøo nhöõng
chöông nhaát ñònh, khoâng lan traøn, tuyø tieän.
 Phaùt huy cao ñoä caùc hoaït ñoäng tích cöïc nhaän thöùc cuûa hoïc sinh vaø caùc
kinh nghieäm thöïc teá caùc em ñaõ coù, taän duïng toái ña moïi khaû naêng ñeå
cho hoïc sinh tieáp xuùc tröïc tieáp vôùi moâi tröôøng.
2. Kieåu 2: GDMT ñöôïc trieån khai nhö moät hoaït ñoäng ñoäc laäp
- Chuû ñeà moâi tröôøng (oâ nhieãm nöôùc? ña daïng sinh hoïc?...)
- Hình thöùc hoaït ñoäng (caâu laïc boä? thöïc ñòa? thi taùi cheá?...)
- Thöïc hieän keá hoaïch:
+ Chöông trình, keá hoaïch chi tieát, caùc böôùc thöïc hieän.
+ Caùc böôùc thöïc hieän.
+ Nhaân söï (chæ ñònh nhoùm coâng taùc, phaân coâng traùch nhieäm).
+ Chuaån bò phöông tieän thöïc hieän.
+ Xaùc ñònh thôøi gian, ñòa ñieåm, söï cho pheùp (neáu coù)
V. MOÄT SOÁ HÌNH THÖÙC PHOÅ BIEÁN TOÅ CHÖÙC CAÙC HOAÏT
ÑOÄNG MOÂI TRÖÔØNG
1. Hoaït ñoäng ôû treân lôùp: Thoâng qua moân hoïc trong chính khoaù, coù caùc
bieän phaùp sau
- Phaân tích nhöõng vaán ñeà moâi tröôøng ôû trong moân hoïc
- Khai thaùc thöïc traïng moâi tröông ñaát nöùôc, laøm nguyeân lieäu ñeå xaây döïng
baøi hoïc GDMT
- Xaây döïng töø baøi taäp xuaát phaùt töø kieán thöùc moân hoïc, nhöng gaén lieàn
vôùi thöïc teá ñòa phöông.
- Söû duïng caùc phöông tieän daïy hoïc laøm nguoàn tri thöùc ñöôïc “vaät chaát hoaù”
nhö laø ñieåm töïa, cô sôû ñeå hoïc sinh phaân tích, tìm toøi khaùm phaù caùc kieán
thöùc caàn thieát veà moâi tröôøng.
- Söû duïng caùc taøi lieäu tham khaûo (caùc baøi baùo, caùc ñoaïn trích trong caùc
saùch phoå bieán khoa hoïc, caùc tö lieäu soá lieäu môùi ñieàu tra…) ñeå laøm roõ
theâm caùc vaán ñeä veà moâi tröôøng.
2. Hoaït ñoäng treân lôùp
- Baùo caùo caùc chuyeân ñeà veà baûo veä moâi tröôøng do caùc nhaø khoa hoïc, caùc
kyõ thuaät vieân hay caùc giaùo vieân chuyeân ñeà veà moâi tröôøng trình baøy.
Trang 31
Traàn Minh Ñaït
- Thöïc ñòa vaø tìm hieåu vaán ñeà baûo veä moâi tröôøng ôû ñòa phöông.
- Tham gia tuyeân truyeàn, vaän ñoäng thöïc hieän baûo veä moâi tröôøng (chieán dòch
truyeàn thoâng)
- Tham gia caùc chieán dòch xanh hoaù trong nhaø tröôøng: thöïc hieän troàng caây,
xöû lyù vaø phaân loaïi raùc thaûi.
- Tham gia caém traïi troø chôi.
- Theo doõi dieãn bieán cuûa moâi tröôøng taïi ñòa phöông (xöû lyù raùc thaûi, nöôùc
thaûi, veä sinh coâng coäng, baûo veä thaéng caûnh,…)
- Toå chöùc caùc caâu laïc boä, thaønh laäp caùc nhoùm hoaït ñoäng moâi tröôøng.
- Toå chöùc caùc cuoäc thi keå chuyeän, ngaâm thô, haùt laøm bòch baùo coù noäi
dung giaùo duïc moâi tröôøng, thi laøm caùc baøi tìm hieåu thieân nhieân, moâi
tröôøng.
- Toå chöùc thi taùi cheá, taùi söû duïng
- Toå chöùc trieãn laõm, bieåu dieãn vaên ngheä.
- Xaây döïng döï aùn vaø thöïc hieän
- Hoaït ñoäng phoái hôïp vôùi gia ñình
VI. CAÙC PHÖÔNG PHAÙP DAÏY HOÏC GDMT- NOÄI DUNG CUÛA
PHÖÔNG PHAÙP VAØ KYÕ THUAÄT THÖÏC HIEÄN.
1. Nghieân cöùu ( tìm toøi, khaùm phaù hay giaûi quyeát vaán ñeà)
Phöông phaùp nghieân cöùu ñöôïc tieán haønh theo caùc böôùc
+ Ñaët vaán ñeà
+ Tìm caùc giaû thieát giaûi quyeát vaán ñeà
+ Thu thaäp caùc soá lieäu thoáng keâ vaø taøi lieäu lieân quan, xöû lyù soá lieäu, taøi
lieäu vaø xaùc minh caùc giaû thieát.
+ Keát luaän
+ Vaän haønh caùc keát luaän, ñöa ra cam keát haønh ñoäng.
Böôùc 1: Ñaët vaán ñeà
Böôùc 2: Tìm giaû thieát
Böôùc 3: Thu thaáp soá lieäu, ñeå xaây döïng luaän chöùng
Böôùc 4: Keát luaän
Böôùc 5: vaän duïng caùc keát luaän, ñöa ra cam keát haønh ñoäng.
2. Laøm vieäc theo nhoùm
- Vai troø cuûa nhoùm tröôûng caàn phaûi ñöïoc xaùc ñònh roõ
- Giaùo vieân phaûi chuaån bò chu ñaùo noäi dung (heä thoáng caâu hoûi) cuõng nhö
tieán trình
- Neáu thaáy hoïc sinh thaûo luaän ñi xa vaán ñeà thì phaûi uoán naén ngay
- Caàn khuyeán khích caùc em tranh luaän.
- Hình dung tröôùc nhöõng yù kieán vaø thaùi ñoä cuûa hoïc sinh khi toång keát.
Böôc1: Chuaån bò thaûo luaän
Böôùc 2: Giao nhieäm vuï cho caùc nhoùm thaûo luaän
Böôùc 3: Tieán haønh thaûo luaän theo nhoùm.
Böôùc 4: Toång keát thaûo luaän.
Trang 32
Traàn Minh Ñaït
3. Ñoùng vai
Böôùc1: Taïo khoâng khí ñeå ñoùng vai
Böôùc 2: Löïa choïn vai- giaùo vieân coù theå phaân vai phuø hôïp vôùi töøng hoïc sinh
hoaëc ñeå hoïc simh töï nguyeän nhaän caùc vai trong vôû kòch
Böôùc 3: theo caùc vai dieãn
Böôùc 4: coù theå yeâu caàu caùc dieãn vieân khaùc trình dieãn vôû kòch theo caùch
khaùc vôùi caùc caùch giaûi quyeát vaán ñeà khaùc.
Böôùc 5: Höôùng daãn hoïc sinh trao ñoåi kinh nghieäm vaø ruùt ra caùc keát luaän
caàn thieát veà caùc vaán ñeà vôû kòch neâu leân
4. Quan saùt phoûng vaán
Laø phöông phaùp thöôøng duøng voù muïc ñích thu thaäp caùc thoâng tin veà moät
vaán ñeà naøo ñoù. hoaït ñoäng cô baûn laø quan saùt vaø phoûng vaán.
Caùc caâu hoûi phoûng vaán laø
-
Nöôùc uoáng cuûa ñòa phöông OÂng (Baø) laáy ôû ñaâu? Coù trong vaø ngoït
khoâng?
-
ÔÛ taïi ñòa phöông coù hoà chöùa khoâng? ÔÛ ñaâu? Chöùa khoaûng bao nhieâu
3
m
-
Coù nhieàu nhaø maùy xöû lyù nöôùc thaûi khoâng?
-
ÔÛ nguoàn nöôùc coù ñòa phöông naøo cuõng laáy nöõa khoâng?
-
Veà muøa khoâ coù bò thieáu nöôùc khoâng? Giaûi quyeát nhö theá naøo?
-
Veà muøa luõ luït daøi ngaøy, nöôùc ñuïc, baån thì laáy nöôùc uoáng vaø nöôùc
sinh hoaïit ôû ñaâu?
-
Coù keá hoaïch ñaøo gieáng khôi, gieáng bi hay xaây hoà chöùa nöôùc khoâng?
Keát quaû thu ñöôïc töø caùc caâu traû lôøi naøy seõ ñöôïc keát hôïp cuøng vôùi
nhöõng quan saùt thöïc ñòa ñeå xaùc ñònh tính xaùc thöïc vaø ngöôøi quan saùt coù
caùi nhìn thöïc teá tröïc dieän cuï theå hôn
5. Tranh bieän
Chia toaøn theå soá ngöôøi tham gia thaønh hai beân. Moãi beân cöû 1 nhoùm töø 3-5
ngöôøi laøm ñaïi dieän. Ví duï: nhoùm A vaø nhoùm B. soá ngoài giöõa 2 nhoùm laø
baèng nhau. cuoäc tranh bieän seõ dieãn ra giöõa 2 nhoùm naøy. soá coøn laïi laøm cöû
toaï goàm caùc coå ñoäng vieân cho nhoùm mình. caàn moät troïng taøi coâng baèng.
Keát thuùc: ngöôøi daãn chöông trình nhaän xeùt, ñaùnh giaù caùc nhoùm, ñaùnh giaù
söï tham gia cuûa cöû toaï vaø keát luaän nhöõng baøi hoïc moâi tröôøng.
6. Thuyeát trình
Laø phöông phaùp trong ñoù hoïc sinh töï thu thaäp tö lieäu, qua baùo chí vaø caùc
phöông tieän truyeàn thoâng khaùc xaây döïng thaønh moät baùo caùo vaø trình baøy
tröôùc taäp theå (lôùp hay nhoùm ngöôøi coù chung muïc ñích cuøng coù quan taâm
ñeán vaán ñeà)
Hieäu quaû cuûa phöông phaùp naèm ôû caùc khaâu cuûa noù
-
Xaùc ñònh chuû ñeà môùi cho buoåi thuyeát trình: ví duï: quaûn lyù naêng löôïng,
naïn phaù röøng oâ nhieãm, moâi tröôøng buøng noå daân soá, coâng ngheä
saïch…
Trang 33
Traàn Minh Ñaït
-
Chuaån bò ñeà cöông toùm taét cho baøi thuyeát trình
-
Thu thaäp thoâng tin tö lieäu lieân quan.
-
Chuaån bò phöông tieän
-
Xaùc ñònh kyû thuaät trình baøy
-
Thuyeát trình: dieãn giaû töï giôùi thieäu. Neâu muïc ñích vaø chuû ñeà cuûa
buoåi thuyeát trình.
-
Thaûo luaän: Töï do hay thaûo luaän theo caùc vaán ñeà maø dieãn giaû ñaõ
chuaån bò tröôùc
-
Giao tieáp vôùi cöû toaï
-
Phaàn keát luaän: toùm taét laïi nhöõng ñieåm ñaõ trình baøy.
7. Tham quan caém traïi troø chôi
Raát thuaän lôïi ñeå phoái hôïp hoaït ñoäng GDMT coù quan heä lieân keát vôùi nhau.
Chæ neân choïn toái ña 2-3 chuû ñeà ñeå thieát keá toaøn boä chöông trình hoaït ñoäng.
Nhö vaäy coù theå hình dung chöông trình cho 1 ngaøy tham quan hoaëc cho 3 ngaøy
caém traïi hoaëc 4 giôø vui chôi … seõ laø taäp hôïp caùc hoaït ñoäng (coøn goïi laø
moâ ñun cuûa chöông trình)
8. Laäp döï aùn

Laø phöông phaùp trong ñoù caùc caù nhaân hay nhoùm hoïc sinh thöû thieát laäp moät
döï aùn coù noäi dung moâi tröôøng vaø thöïc hieän noù. Phöông phaùp naøy taïo cho
hoïc sinh moät thoùi quen ñaët mình vaøo vò trí cuûa nhöõng ngöôøi luoân quan taâm
vaø coù haønh ñoäng hôïp lyù vôùi moâi tröôøng, mang laïi söï thay ñoåi trong moâi
tröôøng ôû ñòa phöông hay tröôøng hoïc.
* Caùc thaønh phaàn chính cuûa moät baûn döï thaûo döï aùn:
PHAÀN TOÙM TAÉT
2. Teân ñôn vò
3. Ñôn vò thöïc hieän
4. Thôøi gian
5. Moâ taû vaén taét
6. Ngaân saùch
PHAÀN CHI TIEÁT
1. Hieän traïng
2. Bieän trình lyù do hình thaønh döï aùn
3. Phaïm vi döï aùn
4. Muïc tieâu laâu daøi cuûa döï aùn
5. Caùc muïc tieâu tröùôc maét cuûa döï aùn
6. Caùc saûn phaåm-Caùc hoaït ñoäng
7. Nguoàn hoã trôï (nhaân löïc/taøi chính/thieát bò)
8. Kieåm tra, ñaùnh giaù, baùo caùo.
9. Ngaân saùch
PHUÏ LUÏC
1. Keá hoaïch hoaït ñoäng (theo thôøi gian)
2. Caùc chöông trình ñaøo taïo vaø huaán luyeän nghieäp vuï
Trang 34
Traàn Minh Ñaït
3. caùc thieát bò vaø cô sôû vaät chaát.

4. Caùc chuyeân gia, coá vaán
 Thöû thöïc haønh moät vaøi thao taùc cô baûn khi phaùt hoaï moät baûn döï
thaûo döï aùn:
A. Xaùc ñònh döï aùn
+ Caùi ñích muoán nhaèm ñeán
+ Hình dung caùc keát quaû thöïc hieän seõ ra sao?
+ Laøm sao ñeå bieát ñöôïc ñaõ ñaït muïc tieâu hay chöa? Laøm sao ñeå coù theå phaùn
xeùt ñöôïc söï thaønh coâng ñang ôû muïc ñoä naøo?
+ Laøm theá naøo ñeå coù theå xem xeùt vaø ñaùnh giaù moät hoaït ñoäng?
+ Seõ ñaït ñöôïc caùc muïc tieâu baèng caùch thöùc naøo? Quaù trình laäp keá hoaïch
seõ ra laøm sao?
+ Keá hoaïch haønh ñoäng seõ nhö theá naøo?
B. Laäp keá hoaïch toång theå
1. Xaùc ñònh caùc vaán ñeà raát chính yeáu cuûa döï aùn
-
Ngaân saùch – bao nhieâu?
-
Thôøi haïn - döï aùn keùo daøi bao laâu?
-
Baùo caùo – Khi naøo? Baùo cho ai?
-
Nhöõng vöôùng maéc cô baûn?
2. Keá hoaïch toång theå
-
Caùc muïc tieâu
-
Caùc saûn phaåm töông öùng vôùi töøng muïc tieâu
-
Caùc nhoùm hoaït ñoäng phuïc vuï cho töøng saûn phaåm
-
Ngaân saùch cho töøng hoaït ñoäng
-
Phaân coâng thöïc hieän vaø baùo caùo
C. Laäp keá hoaïch chi tieát

D. Keá hoaïch chi tieát seõ taäp trung vaøo töøng hoaït ñoäng, bao goàm nhieàu
coâng vieäc, nhieäm vuï nhoû hôn, deã kieåm soaït hôn. Quaù trình thöïc hieän
Nguyeân taéc chæ ñaïo möôøi ñieåm sau ñaây ñöa laïi coù moät yù töôûng veà phöông
phaùp maø caùc tröôøng ñöôïc yeâu caàu xem xeùt:
1) Nghieân cöùu (chuû ñeà hay ñeà taøi) caàn phaûi döïaï vaøo khu vöïc keá caän
tröôøng, vuøng ñòa phöông laân caän hay thaønh phoá.
2) Nghieân cöùu phaûi taäp trung vaøo nhöõng ñaëc ñieåm vaø nhöõng khu vöïc ñaëc
bieät vaø vaøo nhöõng vaán ñeà ñòa phöông coù aûnh höôûng ñeán chaát löôïng
cuoäc soáng cuûa coäng ñoàng.
3) Nghieân cöùu phaûi coù quan heä tröïc tieáp ñeán nhöõng muïc ñích cô baûn cuûa
giaùo duïc moâi tröôøng.
4) Khi coù theå, nghieân cöùu laø hoaït ñoäng coù tính giaùo duïc ñòa phöông coù
quan heä ñeán moät quaán ñeà quoác gia hay quoác teá.
Trang 35
Traàn Minh Ñaït
5) Caùc hoïc sinh phaûi tham gia vaøo söï tham doø ñòa phöông vaø thaønh phoá
cuûa chuùng moät caùch rieâng reõ vaø tröïc tieáp vaø ñöôïc yeâu caàu tieán
haønh nhöõng quan saùt tröïc tieáp.
6) Hoaït ñoäng phaûi caûi thieän söï hieåu bieát cuûa hoïc sinh veà caùc quaù trình
vaø ngöôøi laäp keá hoaïch, quaûn lyù vaø thay ñoåi moâi tröôøng cuûa chuùng ta.
7) Nghieân cöùu phaûi loâi cuoán caùc cô quan ñòa phöông nhö Sôû moâi tröôøng
vaø kyõ thuaät, caùc coâng vieân vaø caùc khu vöôøn, caùc kieán truùc sö, caùc
nhaø laäp keá hoaïch vaø caùc nhaân vieân cöùu naïn.
8) Nghieân cöùu phaûi khuyeán khích söï ñaùnh giaù cuûa hoïc sinh veà taàm quan
troïng cuûa söï tham gia vaøo duy trì vaø caûi thieän chaát löôïng cuûa moâi
tröôøng ñaõ taïo döïng.
9) Nghieân cöùu phaûi daïy nhöõng khaû naêng, kyõ thuaät vaø khaùi nieäm chuyeân
bieät vaø khuyeán khích söï söû duïng trong quaù trình hoaït ñoäng nhöõng kyõ
naêng cô baûn, ñaëc bieät laø veà ngoân ngöõ.
10) Hoaït ñoäng phaûi phaûn aùnh chính saùch moâi tröôøng toaøn dieän cuûa tröôøng
hoïc. Ngöôøi ta cuõng ñeà nghò caùcdöï aùn cuûa tröôøng hoïc neân coù moät
giaù trò.
Trang 36
Traàn Minh Ñaït
CHƯƠNG 7
ĐÁNH GIÁ TRONG GIÁO DỤC MÔI TRƯỜNG
I . KHÁI NIỆM VỀ ĐÁNH GIÁ
1. Đánh giá là quá trình thu thập và phân tích thông tin hiện trạng so sánh với
mục tiêu đặt ra ban đầu để nhận định kết quả công việc, từ đó đề xuất những quyết
định thích hợp để cải thiện, điều chỉnh thực trạng. Đánh giá còn được xem là quá trình
xem xét, bình phẩm về các đặc trưng, thuộc tính hay giá trị của một sự vật hiện tượng
nào đó theo các tiêu chí so sánh nhất định (định lượng hoặc định tính). Quá trình đánh
giá chủ yếu là quá trình xác định mức độ thực hiện các mục tiêu trong chương trình đã
dạy học.
2. Đánh giá là một bộ phận của quá trình giáo dục, nhằm các mục đích:
- Làm rõ mức độ hoàn thành mục tiêu dạy học, phát hiện nguyên nhân, điều
chỉnh hoạt động dạy học và đánh giá chung.
- Công khai hóa việc nhận định hoạt động học tập của người học, từ đó tạo cơ
hội cho phát triển kỹ năng tự đánh giá và phấn đấu vươn lên trong học tập.
- Giáo viên, nhà giáo dục có cơ sở thực tế để không ngừng cải tiến, đổi mới
phương pháp dạy học và giáo dục, nâng cao hiệu quả dạy học và giáo dục nói chung.
3. Đánh giá có thể trực tiếp, nhưng có thể gián tiếp
Đánh giá trực tiếp được dựa vào những quan sát, nghiên cứu trực tiếp đối
tượng. Ví dụ, qua dự giờ để đánh giá xếp loại giờ dạy của ; qua khảo sát trực tiếp môi
trường để đánh giá hiệu quả của các hoạt động Xanh hóa nhà trường của trường học
đó.
Đánh giá gián tiếp được dựa trên các thông tin, tư liệu, số liệu thu thập được
hoặc dựa vào các biểu hiện trung gian của đối tượng. Ví dụ, căn cứ vào báo cáo định
kỳ của một trường học để đánh giá hoạt động dạy và học của trường đó, căn cứ vào số
liệu kết quả học tập cuối năm để đánh giá chất lượng học tập của người học.
4. Các yêu cầu của đánh giá
Việc đánh giá không chỉ nhằm mục đính chi nhận thực trạng mà còn làm cơ sở
cho những hoạt động giáo dục tiếp theo, đề xuất những quyết định làm thay đổi thực
trạng. Do vậy việc đánh giá phải đảm bảo khách quan, chính xác (tính khoa học), trên
Trang 37
Traàn Minh Ñaït
cơ sở đó làm sáng tỏ thực trạng để điều chỉnh quá trình dạy học (tính sư phạm), và
cuối cùng là thông tin kết quả này đến những địa chỉ có nhu cầu (công khai hóa).
Như vậy, việc đánh giá người học phải đảm bảo các yêu cầu:
- Khách quan, chính xác:
+ Tạo cơ hội để mỗi người học thể hiện chính xác, trung thực nhất năng lực học tập
của mình.
+ Nhận định sát hoàn cảnh, điều kiện dạy học, tránh áp đặt, suy diễn chủ quan.
- Toàn diện, hệ thống:
+ Quan tâm đánh giá cả kiến thức lẫn kỹ năng và năng lực tư duy, thái độ.
+ Đánh giá là một quá trình lâu dài, là kết quả tổng hợp của việc đánh giá sau mỗi bài
học, mỗi hoạt động.
- Công khai, kịp thời:
+ Việc tổ chức đánh giá và kết quả đánh giá phải được tiến hành công khai.
+ Việc đánh giá và kết quả phải được công bố kịp thời.
Trong dạy học hướng tập trung vào người học, đánh giá công khai và kịp thời,
tạo cơ hội cho người học tham gia vào việc đánh giá và tự đánh giá mình.
- Vừa sức, bám sát yêu cầu của chương trình:
+ Không đặt ra trước người học những nhiệm vụ quá khó khăn, không thích hợp với
họ.
+ Không đưa những nội dung xa lạ hoặc rời xa chương trình vào đánh giá.
II – CÁC LĨNH VỰC ĐÁNH GIÁ
1. Nhận thức
Theo B. Bloom (1956), trong lĩnh vực nhận thức có sáu mức độ:
- Biết: nhận biết, ghi nhớ, tái hiện, định nghĩa khái niệm.
- Hiểu: thông báo, thuyết minh, tóm tắt thông tin, giải thích, suy rộng.
- Áp dụng: vận dụng kiến thức vào tình huống mới.
- Phân tích: nhận biết các bộ phận của một tổng thể, so sánh, phân tích, đối
chiếu, phân loại.
- Tổng hợp: tập trung các bộ phận thành một tổng thể thống nhất, lập kế
hoạch, dự đoán.
- Đánh giá: khả năng đưa ra ý kiến về một vấn đề.
2. Tâm – vận động
Trang 38
Traàn Minh Ñaït
Đề cập tới mức độ thành thạo của các kỹ năng thực hiện hành động. Có các mức độ
sau:
- Bắt chước
- Thao tác: thực hiện công việc theo chỉ dẫn.
- Hành động chuẩn xác.
- Hành động phối hợp.
- Hành động tự nhiên: hành động thành thạo, dễ dàng, không cần cố gắng
nhiều về trí lực, thể lực.
3. Cảm xúc
Đề cập tới các cảm giác, thái độ, giá trị. Theo B. Bloom và Masior (1964), có năm
mức độ:
- Tiếp nhận: tiếp thu, tham gia thụ động.
- Đáp ứng: biểu thị lòng mong muốn tham gia.
- Định giá: thấy rõ giá trị công việc, tự nguyện cam kết tham gia.
- Tổ chức: sắp xếp, phối hợp hoạt động, tích hợp giá trị mới vào hệ thống
giá trị bản thân.
- Thể hiện đặc trưng của giá trị: sự hình thành, đặc trưng được biểu hiện.
Có thể xem đó là các lĩnh vực và mức độ để đánh giá kết quả người học
trong giáo dục môi trường. Ứng với mỗi lĩnh vực, có một hay một số công cụ đánh
giá đánh giá phù hợp.
III- CÔNG CỤ ĐÁNH GIÁ
Công cụ đánh giá là những mô hình đánh giá, câu hỏi, phiếu kiểm tra, phiếu
thăm dò thái độ được soạn thảo một cách khách quan nhằm đánh giá được xác thực,
khách quan kết quả học tập, tránh được các định kiến, cảm tính, phiến diện.
1. Công cụ đánh giá kiến thức , kỹ năng.
Tùy mục đích, đối tượng và điều kiện có các công cụ đánh giá khác nhau.
a) Quan sát
Giáo viên quan sát một cách có hệ thống các hoạt động của người học trong
môi trường, thu thập các thông tin cần thiết để đánh giá kỹ năng, thái độ của người
học. Có thể áp dụng các kỹ thuật sau:
- Phiếu kiểm kê: dùng phiếu kiểm kê đánh giá kỹ năng về môi trường của
người học.
Trang 39
Traàn Minh Ñaït
Nội dung: Đánh giá kỹ năng phân loại rác của người học.
- Phiếu ghi chép: giáo viên có sổ ghi chép (dành cho mỗi người học một trang
giấy) hoặc giấy trắng để ghi lại kịp thời các hoạt động của người học trong môi
trường hằng ngày mà chợt bắt gặp được. Có thể chỉ cần lưu ý những hoạt động thể
hiện sự độc đáo của người học.
b) Câu hỏi kiểm tra
Kiểm tra nói: thường dùng trong kiểm tra những kiến thức cũ, hoạt động mới
GDMT hoặc củng cố những kiến thức vừa học được nhằm đánh giá sơ bộ việc nắm
kiến thức của người học để điều chỉnh việc giảng dạy tiếp theo. Để tăng cường hiệu
quả loại kiểm tra này, nên chú ý:
+ Câu hỏi phải chính xác, rõ ràng và xác định, tránh cho người học hiểu sai.
+ Bên cạnh câu hỏi chính, có dự kiến các câu hỏi phụ.
+ Câu hỏi phải vừa sức người học, cho phép trả lời ngắn gọn.
+ Cần có câu hỏi yêu cầu người học dựa vào các sự kiện thực tế để giải thích,
làm rõ, hoặc có câu hỏi gắn với việc sử dụng các phương tiện trong giáo dục môi
trường.
+ Câu hỏi và câu trả lời của người học phải được tất cả mọi người lắng nghe,
theo dõi và trả lời bổ sung (nếu cần thiết).
+ Nhận xét cụ thể, chính xác ưu nhược điểm, uốn nắn phương pháp học tập cho người
học.
Kiểm tra viết: có khả năng đánh giá người học nhiều mặt (kiến thức, kỹ năng, tư duy,
…). Trong kiểm tra viết cần chú ý:
+ Đề ra phù hợp với người học, tương ứng với thời gian làm bài.
+ Coi trọng và tăng cường loại câu hỏi yêu cầu năng lực cao nhận thức, đòi
hỏi phân tích, tổng hợp, khái quát hóa. Tuy nhiên, cũng không nên xem nhẹ câu hỏi
yêu cầu tái hiện sự vật, hiện tượng, quá trình. Đặc biệt ở những phần đòi hỏi phải tích
lũy kiến thức thực tế.
Cần chú ý những câu hỏi yêu cầu người học làm việc với các vấn đề thực tế
trong môi trường.
c) Bài tập
Trang 40
Traàn Minh Ñaït
Trong quá trình tổ chức hoạt động mới hay ở bước củng cố các tri thức đã học,
giáo viên ra những bài tập nhỏ cho người học làm tại chỗ hay về nhà, qua đó đánh giá
được kết quả học tập của họ.
d) Người học tự đánh giá
Trong kiểm tra nói, bài tập, hoạt động ngoài trời,… giáo viên tạo điều kiện và
khuyến khích người học tự đánh giá, cho điểm hoặc xây dựng tiêu chuẩn và tiến hành
đánh giá.
e) Trắc nghiệm
Trắc nghiệm là một bài tập nhỏ hoặc một câu hỏi kèm theo những câu trả lời
sẵn, yêu cầu người học dùng một số ký hiệu đơn giản đã qui ước để trả lời. Trắc
nghiệm do chuyên gia xây dựng một cách công phu, đã trải qua thử nghiệm, có thể
dùng đại trà nhiều năm và phản ánh được yêu cầu chuẩn mực của chương trình được
gọi là trắc nghiệm chuẩn hóa. Trong thực tế nhiều giáo viên tự soạn trắc nghiệm để sử
dụng vào mục đích cụ thể, ở những thời điểm nhất định trên một nhóm người học nào
đó.
Độ tin cậy của bài trắc nghiệm là cho biết kết quả đo của bài đó đáng tin cậy
đến đâu, ổn định đến mức độ nào. Độ giá trị, còn gọi là độ ứng nghiệm, cho biết mức
độ mà bài trắc nghiệm đo được cái nó định đo.
Các yêu cầu đối với câu hỏi trắc nghiệm nhiều lựa chọn. Kinh nghiệm của một
số nhà chuyên môn và thực tế soạn thảo câu hỏi trắc nghiệm cho thấy, câu hỏi trắc
nghiệm phải đạt các yêu cầu sau:
- Câu hỏi phải đơn giản, dễ hiểu, ngắn gọn, không nên dùng quá nhiều mệnh
đề.
- Trong một câu hỏi chỉ nên thông báo một ý, không được nêu nhiều ý.
- Trong bài trắc nghiệm, không được để cho câu hỏi này trở thành đáp án
hoặc gợi ý trả lời cho câu hỏi khác.
- Các câu hỏi phủ định hoặc khẳng định nên được sắp xếp xen kẽ nhau để
tăng tính khách quan.
- Câu hỏi phải đảm bảo vừa sức đối tượng nhưng phải có khả năng phân
hóa. Phải có một hệ số sai biệt để phân biệt khả năng của người học.
Trang 41
Traàn Minh Ñaït
Kinh nghiệm thực tế cho thấy có thể đưa ra đáp án gây nhiễu hoặc câu hỏi
phải đòi hỏi người học phải sử dụng kiến thức có sẵn để phân tích, hoặc câu hỏi nhằm
vào các mức độ khác nhau như: biết, hiểu, ứng dụng, phân tích, đánh giá.
- Các câu lựa chọn để trả lời, kể cả câu nhiễu (câu sai so với phần “gốc”)
đều phải hợp lý và hấp dẫn, nghĩa là nó có một yếu tố đúng nào đó mà người học phải
cân nhắc kỹ và so sánh với các lựa chọn khác.
- Để tránh tiết lộ các câu trả lời đúng hoặc sai một cách vô tình, phải lưu ý
các trường hợp sau:
+ Tránh diễn tả câu lựa chọn đúng một cách đầy đủ, còn các câu nhiễu thì vắn
tắt, làm độ dài giữa câu đúng và câu sai có sự phân biệt.
+ Câu lựa chọn đúng và câu nhiễu phải có độ khó như nhau, sử dụng các danh
từ khó ngang nhau.
+ Tránh dùng những câu có ý trùng nhau.
Ví dụ về một số Phiếu đánh giá kiến thức theo hình thức trắc nghiệm – câu có nhiều
lựa chọn (Nguồn: VIE85/041)
2. Công cụ đánh giá tình cảm thái độ đối với môi trường
Phiếu đo giá trị Là công cụ thường dùng trong đánh giá thái độ đối với môi
trường. Đó là một danh mục có quan niệm, ý kiến ,tư tưởng, cảm nghỉ , sự mô tả, liệt
kê hành động … để cho người trả lời chọn lựa phù hợp với mình theo 5 mức độ: hoàn
toàn đồng ý, đồng ý, phân vân, không đồng ý, hoàn toàn không đồng ý (hoặc rất thích,
thích, không thích, rất không thích). Hiện nay có thể sử dụng 2 công cụ sau đây vào
đánh giá tình cảm, thái độ giáo dục môi trường.
Trang 42

GDMT (On Thi)

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

GDMT (On Thi)

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Giaùo trình moân Giaùo Duïc Moâi Tröôøng GV.ThS.

Traàn Minh Ñaït

GIAÙO TRÌNH MOÂN GIAÙO DUÏC MOÂI

1. MOÂI TRÖÔØNG LAØ GÌ?

2. CAÁU TRUÙC MOÂI TRÖÔØNG

2.1 Moâi tröôøng toaøn caàu

2.2 Moâi tröôøng thaønh phaàn

3 TAØI NGUYEÂN THIEÂN NHIEÂN (NATURE RESOURCE)

4 SINH THAÙI MOÂI TRÖÔØNG (ENVIRONMENTAL ECOLOGY)

5 ÑA DAÏNG SINH HOÏC (BIODIVERSITY)

6.3 nguoàn gaây oâ nhieãm

6.4. Möùc ñoä oâ nhieãm

7. Chaát thaûi laø gì?

8. SÖÏ COÁ MOÂI TRÖÔØNG

8.1 Söï coá moâi tröôøng (environmental risk)

9. SUY THOAÙI MOÂI TRÖÔØNG (ENVIRONMET DEGRADATION)

11. BAÛO VEÄ MOÂI TRÖÔØNG (ENVIRONMET PROTECTION)

12. COÂNG NGHEÄ MOÂI TRÖÔØNG (ENVIRONMENT ENGINEERING)

- Coâng ngheä kieåm soaùt oâ nhieãm khoâng khí (airpollution control).

13. ÑAÙNH GIAÙ TAÙC ÑOÄNG MOÂI TRÖÔØNG (ENVIRONMENTAL

14. QUAÛN LYÙ MOÂI TRÖÔØNG (ENVIRONMETAL MANAGEMENT)

15. GIAÙM SAÙT MOÂI TRÖÔØNG (ENVIRONMENTAL MONITORING)

16. COÂNG NGHEÄ SAÏCH

17. NOÂNG NGHIEÄP SAÏCH VAØ RAU SAÏCH

18. HIEÄU ÖÙNG NHAØ KÍNH (GREENHOUSE EFFECT)

19. SINH THAÙI ÑAÁT (SOIL ECOLOGY)

20. SÖÛ DUÏNG ÑAÁT (LAND USE)

21. BAÛO TOÀN TAØI NGUYEÂN MOÂI TRÖÔØNG ÑAÁT (SOIL

22. KINH TEÁ MOÂI TRÖÔØNG (ENVIRONMENTATL ECONOMICS)

23. ÑÒA CHAÁT MOÂI TRÖÔØNG (ENVIRONMENTAL GEOLOGY)

24. BEÄNH HOÏC, VEÄ SINH MOÂI TRÖÔØNG

25. SINH THAÙI MOÂI TRÖÔØNG ÑOÂ THÒ (URBAN ENVIRONMENTAL)

26. MOÂI TRÖÔØNG NOÂNG THOÂN (RURAL ENVIRONMENT)

27. QUAÛN TRÒ MOÂI TRÖÔØNG VEN BIEÅN (COASTAL ENVIRONMENT

28. CAÙC NGAØNH THUOÄC MOÂI TRÖÔØNG HOÏC.

- Vi sinh hoïc moâi tröôøng

I. TAØI NGUYEÂN RÖØNG BÒ SUY GIAÛM

1.2. Hieän traïng taøi nguyeân röøng

1.3 Nguyeân nhaân suy thoaùi röøng

1.4 Haäu quaû cuûa vieäc suy thoaùi röøng

1.5. Caùc giaûi phaùp baûo veä röøng

2. OÂ nhieãm nöôùc ngoït

2.2. HIeän traïng söû duïng nöôùc

2.2.2. Söï oâ nhieãm nguoàn nöôùc

2.2.3. Caùc daïng oâ nhieãm nöôùc

2.3. Nhöõng giaûi phaùp baûo veä nöôùc

III. SUY THOAÙI VAØ OÂ NHIEÃM ÑAÁT

3.2. Hieän traïng söû duïng

3.2.2. Ñaát ôû Vieät Nam

3.3. Ñaát oâ nhieãm do nhieàu nguyeân nhaân

- Choáùng xoùi moøn ñaát

IV. OÂ NHIEÃM KHOÂNG KHÍ

4.2. Nguyeân nhaân gaây oâ nhieãm khoâng khí

4.3. Haäu quaû cuûa oâ nhieãm khoâng khí

V. OÂ NHIEÃM BIEÅN VAØ ÑAÏI DÖÔNG

- Laø nôi cung caáp muoái

5.2. Hieän traïng oâ nhieãm bieån vaø ñaïi döông

5.3. Giaûi phaùp

6. OÂ nhieãm tieáng oàn

6.2. Taùc haïi cuûa tieáng oàn

6.3. Moät soá giaûi phaùp choáng tieáng oàn

VII. ÑA DAÏNG SINH HOÏC SUY GIAÛM

8.3 Giaûi phaùp ngaên chaën oâ nhieãm