You are on page 1of 58

n tt nghip ng dng mng neural trong nhn dng k t

LI CM N
Em xin chn thnh cm n cc thy, cc c khoa Cng ngh Thng tin
Trng i hc Dn lp Hi Phng tn tnh dy d, truyn t cho chng em
nhiu kin thc qu bu.
Em xin t lng bit n su sc n thy Th.s Ng Trng Giang, ngi
tn tnh gip v truyn t nhiu kinh nghim ti c th c thc hin
v hon thnh.
Xin chn thnh cm n cc bn trong khoa Cng Ngh Thng Tin, i Hc
Dn Lp Hi Phng gip , ng vin ti rt nhiu trong qu trnh thc hin
ti.
Em xin trn thnh cm n!
Hi Phng, thng 07 nm 2007.
Sinh vin
Bi Quang Chin
Bi Quang Chin Trang 1
n tt nghip ng dng mng neural trong nhn dng k t
MC LC
LI CM N......................................................................................................1
MC LC............................................................................................................2
LI NI U......................................................................................................3
CHNG 1:
TNG QUAN V MNG NEURAL NHN TO ............................................. 4
CHNG 2:
NG DNG MNG NEURAL NHN DNG K T .................................... 27
CHNG 3:
CI T CHNG TRNH TH NGHIM ................................................... 40
KT LUN........................................................................................................55
TI LIU THAM KHO..................................................................................57
Bi Quang Chin Trang 2
n tt nghip ng dng mng neural trong nhn dng k t
LI NI U
Ngy nay khng ai c th ph nhn vai tr cc k quan trng ca my tnh
trong nghin cu khoa hc k thut cng nh trong i sng. My tnh lm
c nhng iu k diu v gii c nhng vn tng chng nan gii. Cng
ngy cng c nhiu ngi t hi, liu my tnh c kh nng suy ngh nh con
ngi hay cha? Chng ta s khng tr li cu hi y. Thay vo , chng ta s
nu ra nhng khc bit ch yu gia cch lm vic ca my tnh v b c con
ngi.
Mt my tnh, d c mnh n u chng na, u phi lm vic theo mt
chng trnh chnh xc c hoch nh trc bi cc chuyn gia. Bi ton
cng phc tp th vic lp trnh cng cng phu. Trong khi con ngi lm vic
bng cch hc tp v rn luyn, khi lm vic con ngi c kh nng lin tng,
kt ni s vic ny vi s vic khc, v quan trng hn ht, h c th sng to.
Do c kh nng lin tng, con ngi c th d dng lm nhiu iu m
vic lp trnh cho my tnh i hi rt nhiu cng sc. Chng hn nh vic nhn
dng hay tr chi ch. Mt em b c th t hc hi nhn dng v phn loi
vt chung quanh mnh, bit c ci g l thc n, ci g l chi. Mt
ngi bnh thng cng c th on c vi ch trong mt ch. Nhng tht
kh m dy cho my tnh lm c nhng vic y. T lu cc nh khoa hc
nhn thy nhng u im ca b c con ngi v tm cch bt chc thc
hin trn nhng my tnh, to cho n c kh nng hc tp, nhn dng v phn
loi. Cc mng neural nhn to ra i t nhng n lc . N thc s c
ch v nhanh chng tr thnh mt hng nghin cu y trin vng trong mc
ch xy dng cc my thng minh tin gn ti tr tu con ngi. c bit l
lnh vc nhn dng.
Trong n ny s trnh by ng dng mng neural trong nhn dng k
t. Ni dung bo co gm nhng chng sau:
Chng 1:Tng quan v mng neural nhn to.
Chng 2: ng dng mng neural nhn dng k t.
Chng 3: Ci t chng trnh th nghim.
Bi Quang Chin Trang 3
n tt nghip ng dng mng neural trong nhn dng k t
CHNG 1:
TNG QUAN V MNG NEURAL NHN TO
1.1. Khi nim mng neural .
1.1.1. Tm hiu v Neural.
1.1.1.1. Neural sinh hc:
Mt neural c cu gm nhng thnh phn chnh sau: Dendrite, Soma,
Synapse, Axon nh hnh 1.1.
Hnh 1.1: M hnh neural sinh hc
Soma l thn ca neural.
Cc dendrites l cc dy mnh, di, gn lin vi soma, chng truyn d liu
(di dng xung in th) n cho soma x l. Bn trong soma cc d liu
c tng hp li, c th xem gn ng s tng hp y nh l mt php ly tng
tt c cc d liu m neural nhn c.
Mt loi dy dn tn hiu khc cng gn vi soma l cc axon. Khc vi
dendrites, axons c kh nng pht cc xung in th, chng l cc dy dn tn
hiu t neural i cc ni khc. Ch khi no in th trong soma vt qu mt gi
tr ngng no th axon mi pht mt xung in th, cn nu khng th n
trng thi ngh.
Axon ni vi cc dendrites ca cc neural khc thng qua nhng mi ni
c bit gi l synapse. Khi in th ca synapse tng ln do cc xung pht ra t
Bi Quang Chin Trang 4
n tt nghip ng dng mng neural trong nhn dng k t
axon th synapse s nh ra mt s cht ho hc (neurotransmitters); cc cht ny
m "ca" trn dendrites cho cc ions truyn qua. Chnh dng ions ny lm
thay i in th trn dendrites, to ra cc xung d liu lan truyn ti cc neural
khc.
C th tm tt hot ng ca mt neural nh sau: neural ly tng tt c cc
in th vo m n nhn c, v pht ra mt xung in th nu tng y ln hn
mt ngng no . Cc neural ni vi nhau cc synapses. Synapse c gi
l mch khi n cho php truyn dn d dng tn hiu qua cc neural khc. Ngc
li, mt synapse yu s truyn dn tn hiu rt kh khn.
Cc synapses ng vai tr rt quan trng trong s hc tp. Khi chng ta
hc tp th hot ng ca cc synapses c tng cng, to nn nhiu lin kt
mnh gia cc neural. C th ni rng ngi no hc cng gii th cng c nhiu
synapses v cc synapses y cng mnh m, hay ni cch khc, th lin kt gia
cc neural cng nhiu, cng nhy bn.
1.1.1.2. Neural nhn to:
Neural nhn to l mt n v tnh ton c nhiu u vo v mt u ra,
mi u vo n t mt lin kt. c trng ca neural l mt hm kch hot phi
tuyn chuyn i t hp tuyn tnh ca tt c cc tn hiu u vo thnh tn hiu
u ra. Hm kch hot ny m bo tnh cht phi tuyn cho tnh ton ca mng
neural.
Hnh1.2: M hnh mt neural nhn to
Bi Quang Chin Trang 5
w
2
w
k
w
1
y
1
y
2
b
0
y
k
f
a
u vo
u ra a=f( wy+b)
n tt nghip ng dng mng neural trong nhn dng k t
Mt neural c cu to gm cc thnh phn chnh : lin kt neural, b
cng , hm kch hot.
Lin kt neural l mt thnh phn ca mng neural nhn to lin kt
gia cc neural, n ni u ra ca neural lp ny vi u vo ca mt neural
trong lp khc. c trng ca thnh phn lin kt l mt trng s m mi tn
hiu i qua u c nhn vi trng s ny. Cc trng s lin kt chnh l cc
tham s t do c bn ca mng neuron, c th thay i c nhm thch nghi
vi mi trng xung quanh.
B cng dng tnh tng cc tn hiu u vo ca neural, c nhn
vi cc trng s lin kt tng ng. php ton c m t y to nn mt b
hp tuyn tnh.
Hm kch hot hay cn gi hm kch hot phi tuyn, chuyn i mt t
hp tuyn tnh ca tt c cc tn hiu u vo thnh tn hiu u ra. Hm kch
hot ny m bo tnh cht phi tuyn cho tnh ton mng neural. N c xem
nh l mt hm gii hn, n gii hn phm vi bin cho php ca tn hiu u
ra trong mt khong gi tr hu hn. M hnh neural trong hnh 1.2 cn bao gm
mt h s iu chnh b tc ng t bn ngoi. H s iu chnh b c tc dng
tng ln hoc gim i u vo thc ca hm kch hot, ty theo n dng hay
m.
Bi Quang Chin Trang 6
n tt nghip ng dng mng neural trong nhn dng k t
Bng 1.1 : Mt s hm kch hot c bn trong mng neural:
Tn hm Cng thc
hardlim
a 0 vi n < 0
a = 1 vi n 0
hardlims
a -1 vi n < 0
a = 1 vi n 0
purelin a = n
Satlin a = 0 vi n < 0
a = n vi 0 n 1
a = 1 vi n > 1
satlins a = -1 vi n < 0
a = n vi 0 n 1
a = 1 vi n > 1
tansig
n
e
e e
a
n n

1
poslin
a 0 vi n < 0
a = n vi n 0
compet a = 1 vi neural c n ln nht
a = 0 vi cc neural cn li
logsig
n
e
a

+

1
1
1.1.2. Mng neural nhn to.
L mt h thng bao gm nhiu phn t x l n gin (hay cn gi l
neural) ta nh neural thn kinh ca no ngi, hot ng song song v c
ni vi nhau bi cc lin kt neural. Mi lin kt km theo mt trng s no ,
c trng cho tnh kch hot hoc c ch gia cc neural.
Bi Quang Chin Trang 7
n tt nghip ng dng mng neural trong nhn dng k t
C th xem cc trng s l phng tin lu tr thng tin di hn trong
mng neural v nhim v ca qu trnh hun luyn ca mng l cp nht cc
trng s khi c thm thng tin v mu hc. Hay ni mt cch khc, cc trng s
u c iu chnh sao cho dng iu vo ra ca mng s m phng hon ton
ph hp vi mi trng ang xem xt.
M hnh mng neural.
Hnh 1.3: S n gin v mt mng neural nhn to
M hnh mng neural trn gm 3 lp: lp nhp (input), lp n(hidden) v
lp xut (output). Mi nt trong lp nhp nhn gi tr ca mt bin c lp v
chuyn vo mng.
D liu t tt c cc nt trong lp nhp c tch hp ta gi l tng trng
s v chuyn kt qu cho cc nt trong lp n. Gi l n v cc nt trong lp
ny ch lin lc vi cc nt trong lp nhp v lp xut, v ch c ngi thit k
mng mi bit lp ny (ngi s dng khng bit lp ny).
Cc nt trong lp xut nhn cc tn hiu tng trng ha t cc nt trong lp
n. Mi nt trong lp xut tng ng vi mt bin ph thuc.
Bi Quang Chin Trang 8
n tt nghip ng dng mng neural trong nhn dng k t
1.2. c trng ca mng neural.
1.2.1. Tnh phi tuyn.
Mt neural c th tnh ton mt cch tuyn tnh hay phi tuyn. Mt mng
neural, cu thnh bi s kt ni cc neural phi tuyn th t n s c tnh phi
tuyn. Hn na, iu c bit l tnh phi tuyn ny c phn tn trn ton
mng. Tnh phi tuyn l mt thuc tnh rt quan trng, nht l khi cc c ch vt
l sinh ra cc tn hiu u vo (v d tn hiu ting ni) vn l phi tuyn.
1.2.2. Tnh cht tng ng u vo u ra.
Mc d khi nim hc hay hun luyn cha c bn n nhng
hiu c mi quan h u vo-u ra ca mng neural, chng ta s cp s
qua v khi nim ny. Mt m hnh hc ph bin c gi l hc vi mt ngi
dy hay hc c gim st lin quan n vic thay i cc trng s lin kt ca
mng neural bng vic p dng mt tp hp cc mu tch lu hay cc v d tch
lu. Mi mt v d bao gm mt tn hiu u vo v mt u ra mong mun
tng ng. Mng neural nhn mt v d ly mt cch ngu nhin t tp hp ni
trn ti u vo ca n, v cc trng s lin kt ca mng c bin i sao cho
c th cc tiu ho s sai khc gia u ra mong mun v u ra thc s ca
mng theo mt tiu chun thng k thch hp. S tch lu ca mng c lp li
vi nhiu v d trong tp hp cho ti khi mng t ti mt trng thi n nh m
khng c mt s thay i ng k no ca cc trng s lin kt. Cc v d
tch lu c p dng trc c th c p dng li trong thi gian ca phin
tch lu nhng theo mt th t khc. Nh vy mng neural hc t cc v d bng
cch xy dng nn mt tng ng u vo-u ra cho vn cn gii quyt.
1.2.3. Tnh cht thch nghi.
Cc mng neural c mt kh nng mc nh l bin i cc trng s lin
kt tu theo s thay i ca mi trng xung quanh. c bit, mt mng neural
c tch lu hot ng trong mt mi trng xc nh c th c tch
lu li mt cch d dng khi c nhng thay i nh ca cc iu kin mi
trng hot ng.
Bi Quang Chin Trang 9
n tt nghip ng dng mng neural trong nhn dng k t
1.2.4. Tnh cht a ra li gii c bng chng.
Trong ng cnh phn loi mu, mt mng neural c th c thit k
a ra thng tin khng ch v mu c phn loi, m cn v s tin cy ca
quyt nh c thc hin. Thng tin ny c th c s dng loi b cc
mu m h hay nhp nhng.
1.2.5. Tnh cht chp nhn sai xt.
Mt mng neural, c ci t di dng phn cng, vn c kh nng chp
nhn li, hay kh nng tnh ton th, vi ngha l tnh nng ca n ch thoi
ho khi c nhng iu kin hot ng bt li. V d, nu mt neural hay cc lin
kt kt ni ca n b hng, vic nhn dng li mt mu c lu tr s suy gim
v cht lng.
1.2.6. Kh nng ci t VLSI(Very-large-scale-intergrated).
Bn cht song song s ca mt mng neural lm cho n rt nhanh trong
tnh ton i vi mt s cng vic. c tnh ny cng to ra cho mt mng
neural kh nng ph hp cho vic ci t s dng k thut Very-large-scale-
intergrated (VLSI). K thut ny cho php xy dng nhng mch cng tnh ton
song song quy m ln. Chnh v vy m u im ni bt ca VLSI l mang li
nhng phng tin hu hiu c th x l c nhng hnh vi c phc tp
cao.
1.2.7. Tnh cht ng dng trong phn tch v thit k.
V c bn, cc mng neural c tnh cht chung nh l cc b x l thng
tin. Chng ta nu ra iu ny vi cng ngha cho tt c cc lnh vc c lin
quan ti vic ng dng mng neural. c tnh ny th hin mt s im nh
sau:
Cc neural, di dng ny hoc dng khc, biu din mt thnh phn
chung cho tt c cc mng neural.
Tnh thng nht ny em li kh nng chia s cc l thuyt v cc thut
ton hc trong nhiu ng dng khc nhau ca mng neural.
Cc mng t hp (modular) c th c xy dng thng qua mt s tch
hp cc m hnh khc nhau.
Bi Quang Chin Trang 10
n tt nghip ng dng mng neural trong nhn dng k t
1.3. Phn loi mng neural nhn to.
1.3.1. Phn loi theo kiu lin kt neural.
Ta c mng neural truyn thng v neural mng qui hi.
Trong mng truyn thng cc neural i theo mt hng nht nh to thnh
th khng c chu trnh, cc nh l cc neural cn cc cnh l cc lin kt
gia chng.
Cc mng qui hi cho php cc lin kt neural to thnh chu trnh, cc
thng tin ra ca cc neural c truyn li cho cc neural gp phn kch hot
chng, nn mng qui hi cn c kh nng lu gi trng thi trong ca n di
dng cc ngng kch hot ngoi cc trng s lin kt neural.
1.3.2. Mt s loi mng neural.
1.3.2.1. Mng dn tin .
C th ni mng neural dn tin l mt kiu mng n gin trong vic sp
t mng. Trong mng ny thng tin ch truyn trn mt hng duy nht. t lp
u vo xuyn qua lp n (nu c) v kt thc ti lp u ra. Khng c chu trnh
hoc vng trong mng.
a. Cc mng dn tin n mc.
Trong mt mng neural phn mc, cc neural c t chc di dng cc
mc. Vi dng n gin nht ca mng phn mc, chng ta c mt mc u vo
gm cc nt ngun chiu trc tip ti mc u ra gm cc neural.
Mc u vo Mc u ra
Hnh 1.4: Mng tin vi mt mc neural
Bi Quang Chin Trang 11
n tt nghip ng dng mng neural trong nhn dng k t
Nh vy, mng thc s l khng c chu trnh. N c minh ho trong
hnh 1.4 cho trng hp ba nt i vi c mc u ra v u vo. Mt mng nh
vy c gi l mt mng n mc. n mc tc l ch c mt mc, chnh l
mc u ra gm cc nt tnh ton (cc neural). Chng ta khng tnh mc u
vo ca cc nt ngun v khng c tnh ton no c thc hin y.
b. Cc mng dn tin a mc.
Lp th hai ca mt mng neural dn tin c phn bit bi s c mt ca
mt hay nhiu mc n, m cc nt tnh ton ca chng c gi l cc neural n
hay cc n v n (thut ng n y mang ngha l khng tip xc vi mi
trng). Chc nng ca cc neural n l can thip vo gia u vo v u ra
ca mng mt cch hu hiu. Bng vic thm mt vi mc n, mng c kh
nng rt ra c cc thng k bc cao ca tn hiu u vo. Kh nng cc neural
n rt ra c cc thng k bc cao c bit c gi tr khi mc u vo c kch
thc ln.
Mng neural trong hnh 1.5 c gi l kt ni y vi ngha l tt c
cc nt trong mi mc ca mng c ni vi tt c cc nt trong mc tip sau.
Nu mt s kt ni khng tn ti trong mng, chng ta ni rng mng l kt ni
khng y .
Mc u vo Mc n Mc u ra
gm cc nt gm cc gm cc
ngun neural n neural u ra
Hnh 1.5: Mng tin kt ni y vi mt mc n v mt mc u ra
Bi Quang Chin Trang 12
n tt nghip ng dng mng neural trong nhn dng k t
1.3.2.2. Mng quy hi .
Tri vi mng neural dn tin , mng nn quy hi l nhng m hnh vi
hai lung d liu c hng. Trong khi mng dn tin truyn d liu theo mt
ng thng th nhng mng neural quy hi c t nht mt phn hi t nhng
neural x l sau quay tr li cc neural x l trc .
Hnh 1.6: Mng hi quy khng c neural n v khng c vng lp t phn hi
Hnh 1.7: Mng hi quy c cc neural n
1.4. Xy dng mng neural.
V c bn ta c th hiu mng neural l mt th c hng nh hnh 1.8.
Trong cc nh ca th l cc neural v cc cnh ca th l cc lin kt
gia cc neural.
Bi Quang Chin Trang 13
n tt nghip ng dng mng neural trong nhn dng k t
Hnh 1.8: S th c hng n gin
V vy xy dng mt mng neural ta xy dng mt th c hng: s
nh ca th bng s neural trong mng, gi tr ca cc cnh chnh l trng s
lin kt neural.
V d xy dng mt mng neural n gin:
u vo: Cho :
Mng neural c s lp (vi s lp>1).
Mi lp c s neural trong mt lp (s neural>=1).
Trng s w lin kit neural ngu nhin trong khong (-a,a).
u ra: Mng neural nhn to.
Kiu d liu: chn lu d kiu mng :
int s lp;
int s neural[s lp];
float w[i][j][k]; vi 2<=i<=s lp, 1<=j,k<=s neural[] ,
Thut ton.
Bc 1: Chn lp i=2 l lp bt u
Bc 2: Chn lp i l lp hin thi.
Bc 3 : Ti lp ang xt i , xt neural th j .
Bc 4: Thc hin khi to ngu nhin trng s kt ni vi neural k ca
lp i-1 trong khong (-a,a).
Bi Quang Chin Trang 14
x
h
1
h
2
h
3
g
2
g
1
f
n tt nghip ng dng mng neural trong nhn dng k t
w(i,j,k)=random(-a,a)
Bc 5: Nu k <= s neural[i-1] quay li Bc 4, ngc li thc hin
Bc 6.
Bc 6: Nu j<= s neural[i] quay li Bc 3, ngc li thc hin
Bc 7.
Bc 7: Nu i<=s lp quay li Bc 3. ngc li kt thc.
1.5. Hun luyn mng neural.
1.5.1. Phng php hc.
Mng neural nhn to phng theo vic x l thng tin ca b no ngi, do
vy c trng c bn ca mng l c kh nng hc, kh nng ti to cc hnh
nh v d liu khi hc. Trong trng thi hc thng tin c lan truyn theo
hai chiu nhiu ln hc cc trng s. C 3 kiu hc chnh, mi kiu
hc tng ng vi mt nhim v hc tru tng. l hc c
gim st (c mu), hc khng gim st v hc tng cng.
Thng thng loi kin trc mng no cng c th dng c
cho cc nhim v.
1.5.1.1. Hc c gim st.
Mt thnh phn khng th thiu ca phng php ny l s c mt ca mt
ngi thy ( bn ngoi h thng). Ngi thy ny c kin thc v mi trng
th hin qua mt tp hp cc cp u vo - u ra c bit trc. H thng
hc ( y l mng neural) s phi tm cch thay i cc tham s bn trong ca
mnh (cc trng s v cc ngng) to nn mt nh x c kh nng nh x
cc u vo thnh cc u ra mong mun. S thay i ny c tin hnh nh
vic so snh gia u ra thc s v u ra mong mun.
1.5.1.2. Hc khng gim st.
Trong hc khng c gim st, ta c cho trc mt s d liu x v hm
chi ph cn c cc tiu ha c th l mt hm bt k ca d liu x v u ra
ca mng, f hm chi ph c quyt nh bi pht biu ca bi ton. Phn ln
Bi Quang Chin Trang 15
n tt nghip ng dng mng neural trong nhn dng k t
cc ng dng nm trong vng ca cc bi ton c lng nh m hnh ha
thng k, nn, lc, phn cm.
1.5.1.3. Hc tng cng.
D liu x thng khng c to trc m c to ra trong qu trnh mt
agent tng tc vi mi trng. Ti mi thi im t, agent thc hin hnh ng
y
t
v mi trng to mt quan st x
t
vi mt chi ph tc thi C
t
, theo mt quy
trnh ng no (thng l khng c bit). Mc tiu l mt sch lc la
chn hnh ng cc tiu ha mt chi ph di hn no , ngha l chi ph tch
ly mong i. Quy trnh hot ng ca mi trng v chi ph di hn cho mi
sch lc thng khng c bit, nhng c th c lng c. Mng neural
nhn to thng c dng trong hc tng cng nh mt phn ca thut ton
ton cc. Cc bi ton thng c gii quyt bng hc tng cng l cc bi
ton iu khin, tr chi v cc nhim v quyt nh tun t (sequential decision
making) khc.
1.5.2. Thut ton hc.
1.5.2.1. Thut ton hc ca mng neural mt lp.
Xt trng hp perceptron s dng hm kch hot ngng:

'


> +

d
i
i i
d
i
i i
t w v
t w v
o u t p u t
1
1
, 1
, 1
(1.1)
Nu ta cho w0=-t v v0=1, ta c th vit li
Bi Quang Chin Trang 16
n tt nghip ng dng mng neural trong nhn dng k t

,
`

.
|

'


> +

d
i
i i
d
i
i i
d
i
i i
w v s i g n
w v
w v
o u t p u t
0
0
0
0 , 1
0 , 1
(1.2)
Thut ton:
Thut ton hc ca perceptron hay mng neural mt lp gm 3 bc
chnh:
Bc 1: Khi to:
Khi to trng s w (0 hoc ngu nhin).
Chn tc hc .
Bc 2 : Hc
Vi mi mu (x,t) trong tp hc.
Tnh y=f(x, w).
Nu y!=t thay i vect trng s w vi:
w(mi (c)+ (t-y)x;
Bc 3: lp li bc 2 cho tt c cc mu.
Nhn xt:
Phng trnh w.v=0 l chnh l siu phng trong khng gian d-chiu, suy ra
perceptron c kh nng phn lp tuyn tnh, c kh nng gii bi ton quy hi
tuyn tnh.
Hn ch:
Khng th phn lp phi tuyn.
Gii php: s dng mng neural nhiu tng MLP
Bi Quang Chin Trang 17
n tt nghip ng dng mng neural trong nhn dng k t
1.5.2.2. Thut ton hc ca mng neural nhiu lp.
Hun luyn mng neural nhiu lp s dng thut ton Lan truyn ngc
gm hai qu trnh: Qu trnh truyn tuyn tnh v qu trnh truyn ngc:
Qu trnh truyn tuyn tnh: D liu t lp nhp qua lp n v n lp xut
:
Thay i gi tr ca trng s lin kt W ca cc neural trong
mng biu din c d liu hc.
Tm ra s khc nhau gia gi tr tht hm mu m mng tnh
c v kt qu d on ca mng gi l li (hc c gim st).
Qu trnh truyn ngc: Gi tr li s c truyn ngc li sao cho qu
trnh huyn luyn(hc) s tm ra trng s Wi li nh nht.
Thut ton:
Xt mng neural 3 lp : input, hiden v output.
Hm kch hot cc neural : logistic (sigmoid).
g(x)= (1.3)
Bc 1: Khi to trng s w ngu nhin nh.
Bc 2 : Chn lp u vo x v nh n vo lp u vo .
Bc 3 : Truyn s kch hot qua trng s n khi kich hot cc neural u
ra.
Bc 4: Tnh o hm ring E theo trng s cho lp xut. s dng
GRADIENT ca hm li .
Bc 5: Tnh o hm ring E theo trng s cho lp n. s dng
GRADIENT ca hm li.
Bc 6: Cp nht tt c trng s theo Wi=W(i-1)-(E/ Wi)
Bc 7: quay lai Bc 2 cho n Bc 6 cho tt c cc mu.
Trong : GRADIENT hm li:
Bi Quang Chin Trang 18
n tt nghip ng dng mng neural trong nhn dng k t
i vi cc neural lp u ra:
Hm li:
2
) 1 (
2
1
) ( z z E
(1.4)
( t l gi tr tht ca mu hun luyn)
o hm ring ca hm li theo trng s b:
b
v
v
z
z
E
b
E

(1.5)
Ta c:

'

>

0 ,
0 , 1
) 1 (
) (
1
i y
i
b
v
z z
v
g
v
z
t z
z
E
i
t:
) 1 ( ) (

z z t z
v
z
z
E
p
Ta c:

'

>

0
0
i py
i p
b
E
i i
(1.6)
Bi Quang Chin Trang 19
w
2
w
k
w
1
z=g(v)
v=b
0
+
g(x)=
y
1
y
2
b
0
y
k
n tt nghip ng dng mng neural trong nhn dng k t
i vi cc neural lp n:
o hm ring ca hm li theo trng s:
a
u
u
y
y
E
a
E

(1.7)
Ta c:
( )

'

>

0 ,
0 , 1
1
) 1 ( ) (
1
j c
j
a
u
y y
u
y
b
y
v
p z z t z
v
z
z
E
y
v
v
z
z
E
y
E
j j
i
i
i i i i i
i
i
i
K
i
i
i
i
i
t:
) 1 (
1
y y b p
u
y
y
E
q
K
i
i i

,
`

.
|

Ta c:

'

>

0
0
1
i qx
i q
a
E
i
(1.8)
Bi Quang Chin Trang 20
a
2
a
d
a
1
y=g(u)
v=a
0
+
x
1
x
2
a
0
f
Lp u
ra
n tt nghip ng dng mng neural trong nhn dng k t
Sau khi tnh c o hm ring ca hm li theo tng trng s, trng s
s c iu chnh bng cch tr bt i 1 lng bng tch ca o hm ring v
tc hc:
i
i i
w
E
w w


(1.9)
Nhng hn ch ca phng php lan truyn ngc:
Ngoi nhng thnh cng ca gii thut hc lan truyn ngc, vn cn c
mt s kha cnh lm cho gii thut tr nn cha c bo m l mi lc u
tt. Kh khn ch yu l qu trnh hun luyn lu. C th do nhp hc v
ng lc khng ti u. S sai st trong vic hun luyn ni chung xut hin t
hai ngun: mng lit v nhng cc tiu a phng.
Mng lit: xy ra khi nhng trng s c iu chnh ti nhng gi tr rt
ln. Tng u vo ca mt n v n hoc n v u ra c th bi vy m t
gi tr rt cao (hoc dng hoc m), v qua hm kch hot sigmoid, n v s
c mt gi tr kch hot rt gn 0 hoc rt gn 1. Gi tr hiu chnh trng s gn
0, v qu trnh hun luyn c th i n mt trng thi dng o.
Cc tiu a phng: b mt sai s ca mng rt phc tp y nhng ngn
i v nhng thung lng. Bi v s h dc, mng c th b mc by ti mt
cc tiu a phng khi c nhiu cc tiu thp hn gn bn cnh. Nhng
phng php thng k c th gip trnh ci by ny, nhng chng lm chm.
Mt phng n khc l tng thm s lng n v n. Nh vy s lm vic trong
khng gian sai s nhiu chiu, nn c hi gp by nh hn. Tuy nhin vic tng
cng c gii hn trn, khi vt qua gii hn ny, c hi mc by li tng ln.
1.6. Thu thp d liu cho mng neural.
Mt khi ta quyt nh gii quyt mt vn s dng nhng mng neural ta
cn phi thu thp d liu cho mc tiu hun luyn. Tp hp d liu hun luyn
bao gm mt s trng hp, mi trng hp cha nhng gi tr ca u vo v
u ra khc nhau. Nhng vic u tin cn lm l: nhng bin no c s
dng, bao nhiu trng hp cn thu thp.
S la chn do trc gic quyt nh. Cng vic chuyn mn ca ta trong
lnh vc cn gii quyt s cho ta nhng tng v cc bin u vo ph hp.
Bi Quang Chin Trang 21
n tt nghip ng dng mng neural trong nhn dng k t
Trong nhng mng neural ta c th chn v loi b nhiu bin v mng neural
cng c th xc nh bng qu trnh thc nghim. Trong mt bc ta nn tnh
n bt k bin no m ta ngh c nh hng n qu trnh thit k.
Nhng mng neural x l d liu s trong mt tm gii hn r rng. iu
ny a ra mt vn , nu d liu nm trng mt vng c bit nh d liu
cha bit hay khng phi d liu s. Th phi c nhng phng php x l thch
hp, chng hn. D liu s c chia nh thnh nhng khong thch hp cho
mng v nhng gi tr thiu c th thay th bng gi tr trung bnh hay gi tr
thng k ca bin thng qua nhng bin khc c hun luyn.
X l d liu khng phi s th kh hn. Loi d liu khng phi l s
thng thng nht l nhng bin c gi tr nh danh nh gii tnh(nam, n).
Bin nh danh c th biu din bng s hc v mng neural c chc nng hi
tr iu ny. Tuy nhin, mng neural lm vic tt vi nhng trng hp bin
nh danh l mt tp nhiu gi tr.
S trng hp mu dng hun luyn mng rt kh xc nh. c mt
vi hng dn v mi lin h gia s trng hp mu vi kch thc mng(cch
n gin nht l s trng hp mu gp 10 ln s kt ni trong mng). Thc ra
s trng hp mu cng c lin quan n phc tp ca hm m mng phi
hc. Khi s bin tng ln, s trng hp mu cn hun luyn cng tng phi
tuyn, v th vi s cc bin nh(50 hoc nh hn) th li cn mt s ln cc
trng hp mu.
Trong hu ht cc vn trong thc t, s trng hp mu l khong hng
trm hay hng nghn mu. i vi nhng vn rt phc tp th cn nhiu hn,
nhng trng hp ny rt t. Nu d liu hun luyn t hn, r rng khng
thng tin hun luyn mng, v cch tt nht l dng mng tuyn tnh. Nhiu
vn trong thc t c d liu khng ng tin cy, mt vi d liu b ph hng
do liu do nhiu, hoc cc gi tr khng phi hp c vi nhau. Mng neural
c kh nng c bit x l d liu b mt(s dng gi tr trung bnh hay cc
nhng gi tr thng k khc). Mng neural cng chu c nhiu, nhng cng
phi c gii hn. Nu thnh thong c gi tr nm xa ra khi vng gi tr bnh
thng th mng hun luyn phi c ngng. Cch tt nht i vi trng hp
ny l nhn ra v loi b nhng gi tr nm xa ( c th hy trng hp ny
Bi Quang Chin Trang 22
n tt nghip ng dng mng neural trong nhn dng k t
hoc xem gi tr nm xa ny l gi tr b mt ). Nu gi tr ny kh nhn ra,
mng neural c chc nng hun luyn chu c gi tr nm khi vng ny
nhng hun luyn ny thng km hiu qu hn l hun luyn chun.
Tm li cch thu thp d liu c th ni gn li nh sau:
- Chn nhng gi tr hun luyn c tc dng.
- D liu s v bin c gi tr nh danh c th x l trc tip bng mng
neural. Chuyn nhng loi bin khc sang mt trong cc dng ny.
- Cn hng trm hoc hng ngn trng hp mu hun luyn; cng nhiu
bin th cng nhiu mu hun luyn. Mng neural c kh nng nhn ra
nhng bin hu dng hun luyn.
1.7. Biu din chi thc cho mng neural.
Chng ta c th a ra nh ngha v tri thc nh sau:
Tri thc chnh l thng tin c lu tr hay cc m hnh c con ngi v
my mc s dng biu din th gii thc, phn on v th gii v c nhng
p ng ph hp vi th gii bn ngoi.
Cc c tnh c bn ca din tri thc l:
Thng tin g thc s c biu din.
Lm th no thng tin c m ha mt cch vt l cho vic s dng
sau ny. Trong cc ng dng thc t ca cc my tnh thng minh,
c th ni rng mt gii php tt ph thuc vo mt bin tri thc tt.
iu cng ng vi cc mng neural, mt lp c bit ca cc
my thng minh. Tuy nhin, cc dng biu din c th t cc u
vo thnh cc tham s bn trong ca mng l rt a dng, v c
khuynh hng l cho vic tm ra mt gii php thch hp nhm biu
din tri thc bng phng tin mng neural tr nn mt s thch
thc v thit k.
y cn nhn mnh rng mng neural lu tr thng tin v th gii thc
bng chnh bn thn cu trc ca n k c v mt hnh dng cng nh gi tr
tham s bn trong(c th thay i c nm bt mi ). Mt nhim v chnh
Bi Quang Chin Trang 23
n tt nghip ng dng mng neural trong nhn dng k t
ca mng neural l hc mt m hnh ca th gii thc t c mt s mc
ch xc nh cn quan tm. Tri thc ca th gii bao gm hai loi thng tin sau:
Trng thi th gii bit, c biu din bi cc s kin v nhng
ci bit; dng tri thc ny c xem nh l cc thng tin ban u.
Cc quan st(o c) v th gii, thu nhp c thng qua cc b
cm bin c thit k thm d mi trng m trong mng
hot ng. Ni chung, cc quan st ny lun b nhiu v sai lch do
nhiu nguyn nhn khc nhau. Cc quan st thu nhn c nh vy
cung cp mt qu thng tin, m t ly ra cc v d c dng
hun luyn mng neural.
Do cu trc mt mng neural l v cng a dng, nn c th biu din
tri thc mt cch c hiu qu, ngi ta a ra bn quy tc chung sau:
Quy tc 1. Cc u vo tng t t cc lp tng t cn phi lun to ra
nhng biu din tng t trong mng, v nh vy nn c phn lp thuc v
cng mt loi. Trong tiu chun ny, ngi ta thng s dng mt s thc o
xc nh tng t gia cc u vo (v d khong cch euclide).
Quy tc 2. Cc phn t m c th phn ra thnh cc lp ring bit th nn
c nhng biu din khc nhau ng k trong mng.
Quy tc 3. Nu mt c trng no c bit quan trng th nn c mt s
lng ln neural lin quan n vic biu din c trng ny trong mng. S
lng ln cc neural bo m mc chnh xc cao trong vic thc hin cc
quyt nh v nng cao kh nng chu ng cc neuron hng.
Quy tc 4. Thng tin ban u v cc tnh cht bt bin nn c a vo
trong thit k ban u ca mt mng neural, v nh vy s gim bt gnh nng
cho qu trnh hc. Quy tc 4 c bit quan trng v nu chng ta p dng n mt
cch thch hp s dn n kh nng to ra cc mng neural vi mt kin trc
chuyn bit. iu ny thc s c quan tm do mt s nguyn nhn sau:
1. Cc mng neural th gic v thnh gic sinh hc c bit l rt chuyn
bit.
2. Mt mng neural vi cu trc chuyn bit thng c mt s lng nh
cc tham s t do ph hp cho vic chnh l hn l mt mng kt ni y .
Bi Quang Chin Trang 24
n tt nghip ng dng mng neural trong nhn dng k t
Nh vy mng neural chuyn bit cn mt tp hp d liu nh hn cho vic tch
lu; n hc s nhanh hn, v thng c kh nng tng qut ho tt hn.
3. Tc chuyn thng tin qua mt mng chuyn bit l nhanh hn.
4. Gi ca vic xy dng mt mng chuyn bit s nh hn do kch thc
nh ca n so vi mng kt ni y .
1.8. Mt s vn ca mng neural.
Khi xy dng mt ng dng mng neural chng ta cn quan tm mt s
vn sau:
Vn v kin trc mng neural : neural no ni vi neural no? y
chnh l s la chn m hnh ca mng neural. N s ph thuc vo s trnh
by d liu v ng dng. Nhng m hnh phc tp qu dn n nhng vn
la chn qu trnh hun luyn hay l vic la chn gii thut hc.
La chn gii thut hc: y c nhiu s cn bng gia cc gii thut
hc. Gn nh bt k gii thut no s lm tt vi chnh xc ca cc siu tham
s cho vic hun luyn trn tp d liu c nh cho trc. Tuy nhin s la chn
v iu hng ca gii thut cho vic hun luyn trn cc tp d liu ny cn
thc hin nhiu th nghim, l iu rt quan trng. Trn mt m hnh nu la
chn gii thut v hm nh gi ph hp th mng neural c th cho kt qu rt
tt.
Trng s ca cc cung ni v ngng thay i thng xuyn. c nhiu
nghin cu v vn ny v cng c mt s kt qu :
Nu mng gy ra li, th c th xc nh neural no gy ra li => iu chnh
neural .
Vi cch tip cn ny, mng phi bit rng n gy ra li.
Trong thc t, li ch c bit sau mt thi gian di.
Chc nng ca nt neural khng qu n gin nh m hnh. Bi v mng
neural hot ng nh mt hp en.
Mt s hng dn khi s dng mng neural.
Bi Quang Chin Trang 25
n tt nghip ng dng mng neural trong nhn dng k t
Xy dng mng khi to(dng mt lp n c s neural= tng s neural
ca lp nhp v l p xut).
Hun luyn mng dng cc gii thut hun luyn. Nn thc hin trn nhiu
mng khc nhau trnh trng hp cc tiu cc b.
Nu my Khng thuc bi => thm mt vi neural cho tng n.
Ngc li nu my Hc vt=> bt mt vi neural ra khi tng n.
Khi tm c mt kin trc mng tng i tt ly mu li tp d liu
v hun luyn li tm cc mng mi.
1.9. ng dng ca mng neural.
Mng neural trong mt vi nm tr li y c nhiu ngi quan tm
v p dng thnh cng trong nhiu lnh vc khc nhau, nh ti chnh, y t,
a cht v vt l. Tht vy, bt c u c vn v d bo, phn loi v iu
khin, mng neural u c th ng dng c. V d nh kh nng nhn dng
mt ngi trong cc h thng qun l thng tin lin quan n con ngi (qun l
nhn s cc cng s, doanh nghip; qun l hc sinh, sinh vin trong cc
trng trung hc, i hc v cao ng; ); cc ngnh khoa hc hnh s, ti
phm; khoa hc tng s, t vi,
Kt hp cht ch vi logic m, mng neural nhn to to nn cuc cch
mng thc s trong vic thng minh ha v vn nng ha cc b iu khin k
thut cao cho c hin nay v trong tng lai. V d nh ng dng t ng iu
khin h thng li tu, h thng d bo s c,
Mng neural da trn vic m phng cp thp h thng neural sinh hc.
Trong tng lai vi s pht trin m phng neural sinh hc, chng ta c th c
loi my tnh thng minh tht s.
Bi Quang Chin Trang 26
n tt nghip ng dng mng neural trong nhn dng k t
CHNG 2:
NG DNG MNG NEURAL NHN DNG K T
2.1. Gii thiu
Nhn dng k t l mt ng dng ang c rt nhiu ngi quan tm
nhng n y kh khn v th thch.
iu rt kh ca kh nng nhn dng ph hp k t l cc kiu ngn ng
rt phc tp khng theo quy lut do bin i trong font, kiu v kch c.
Vi mt s phng thc lp trnh truyn thng nh x nh k t vo
trong ma trn, phn tch nh hoc vector d liu, kim tra a ra quyt nh ph
hp ca kt qu. Vic thc thi ny trong lp trnh truyn thng cn vit m
ngun v tn cho mi kiu i vi s khng nht qun hay s trnh lch vi cc
gi tr u ra khc nhau. L thuyt ny khng hin thc.
S dng mng neural nhn to vi nhng mng lm vic ng quy tc t
vic cp nht li cc trng s lin kt gia cc nt mng. Vi u im l mng
c th nhn d liu t nhng phn tch sinh ng ca cc nh u vo v vic
hun luyn cho cc k t u ra cho mu ni cch khc l kh nng thch nghi
vi mi trng d liu u vo sinh ng.
2.2. Pht biu bi ton
Cho bi ton nhn dng k t vi u vo l trang vn bn trn nh dng
file nh (*.bmp,*.jmp,). Yu cu l xy dng chng trnh nhn dng k t
vn bn trn file nh. S dng cng c l mng nron v u ra l tp hp cc k
t l tr di dng vn bn.
Gi thit giai on tin x l c thc hin : nh c phn
ngng, xoay nh, lc nhiu... ti ny ch i su nghin cu qu trnh nhn
dng k t ca mng neural.
tng bi ton :
Phn tch nh cho k t: Chia nh theo dng v tch k t theo tng vng
gii hn
Chuyn i k t sang ma trn im nh.
Bi Quang Chin Trang 27
n tt nghip ng dng mng neural trong nhn dng k t
Chuyn thnh ma trn tuyn tnh v a vo mng neural.
a v mng neural tnh gi tr u ra.
Hin th k t ca m Unicode thu c.
Cc bc gii quyt bi ton s dng mng neural nhn dng k t: Xy
dng mng, x l d liu(phn tch nh), hun luyn mng nueral v nhn dng
mng neural
2.3. Cc bc gii quyt gii quyt bi ton
2.3.1. Xy dng mng neural.
Chn mng a tng Feedforward vi 3 lp :
Hnh 2.1: S mng neural thit k
Bi Quang Chin Trang 28
5 0 0 n e u r a l
L p n
1 5 0 n e u r a l
L p u v o
im nh
im nh
im nh
im nh
0 hoc 1
0 hoc 1
0 hoc 1
0 hoc 1
1 6 n e u r a l
L p u
r a
n tt nghip ng dng mng neural trong nhn dng k t
Lp u vo gm 150 neural nhn gi tr nh phn(0,1) ca 150 thnh
phn ca vct tng ng. d liu c vc t ha t ma trn im nh k t
bng phng php chia li.
Lp n gm 500 neural, s neural ny c quyt nh t nhng kt qu
ti u v gi tr li c s trong qu trnh hun luyn.
Lp u ra gm 16 neural a ra gi tr nh phn(0,1) tng ng vi 16
bt ca m Unicode.
Vi nhng lp ni trn ta xy dng c mng neural nh hnh 2.1.
2.3.2. X l d liu (phn tch nh).
Qu trnh phn tch nh tm ra c tnh ca k t bi vic kim tra im
nh n l gi tr u vo cho c qu trnh hun luyn v qu trnh kim tra. Qu
trnh phn tch ny da trn vic nhn dng t nh u vo bng phng php
tnh gi tr mu. Gii hn ca gi tr l im en RGB(0,0,0) hoc im trng
RGB(255,255,255). Nhng nh u vo c nh dng bitmap(*.bmp).
2.3.2.1. Tch dng k t.
S lit k cc dng ca k t trong mt nh k t hay mt trang vn bn l
mt trong yu t quan trng trong qu trnh tm gii hn ca k t, khi tm gii
hn ca k t tip theo chng ta khng cn qut trn ton b nh.
Thut ton:
1. Bt u t im nh x, y u tin (0,0), v t l dng 0.
2. Qut n ht chiu rng ca nh trn mt gi tr y ca nh.
3. Nu l pht hin im en th lu gi tr y l nh ca hng u tin:
Nu khng xt tip im tip theo.
Nu khng thy im en no th tng y v khi ng li x qut
dng ngang tip theo.
Bt u t nh cu hng tm thy (0,gii hn trn).
4. Qut n ht chiu rng ca nh trn mt gi tr y ca nh.
Bi Quang Chin Trang 29
n tt nghip ng dng mng neural trong nhn dng k t
Nu khng pht hin im en no th nh du gi tr y-1 l gii
hn di ca hng. V tng s dng, xt dng tip theo.
Nu vn pht hin thy im en tng y v khi ng li x xt hng
ngang tip theo.
5. Bt u t gii hn di ca hng ngang tm thy sau cng lp li t bc 1
n bc 4 tm dng k tip.
6. Nu y bng chiu cao ca nh th dng.
Hnh 2.2: Qu trnh tch dng k t
2.3.2.2. Tch k t.
Thut ton
1. Bt u t k t u tin ca hng trn cng vi gi tr x u tin.
2. Qut ht chiu rng vi mt gi tr y.
Nu pht hin im en nh du y nh l nh ca hng u
tin.
Nu khng xt im tip theo.
3. Bt u t gii hn trn ca k t pht hin c v gi tr x u
tin.(0,gii hn trn k t) .
Bi Quang Chin Trang 30
nh u vo
Qu
trnh
tch
dng
Gii hn trn
Gi hn di
n tt nghip ng dng mng neural trong nhn dng k t
4. Qut n gii hn di ca dng, gi nguyn x.
Nu pht hin im en nh du x l pha tri ca k t.
Nu khng xt im tip theo.
Nu khng thy im en no tng x v khi ng li y
xt ng thng ng tip theo.
5. Bt u t pha tri ca k t tm thy v nh ca dng hin thi,
(gii hn tri k t, gii hn trn dng).
6. Qut ht chiu rng ca nh. Trn cng mt gi tr x.
Nu khng c im en no th nh du x-1 l bn phi ca
k t.
Nu pht hin im en tng x v khi ng li y xt
ng thng ng tip theo.
Hnh 2.3: Qu trnh tch k t
2.3.2.3. Tm gii hn k t.
Trong mt s trng hp qu trnh tch k t c th khng phi l gii hn
thc t ca k t. y xut hin vn khng sp xp k t theo quy lut nh
sp xp dng k t. Tc l nh ca mt hng khng tt yu l nh ca tt c v
tng t y ca ca mt hng cng khng l y ca tt c cc k t trn mt
dng. T y cn c mt th tc tm gii hn k t.
Bi Quang Chin Trang 31
x
y
Qu trnh
tch k t
(0,0)
Gi
hn
phi
k t
Gi
hn
tri
k t
f
n tt nghip ng dng mng neural trong nhn dng k t
Thut ton
1. Bt u t nh ca dng hin thi v bn tri ca k t.
2. Qut n bn phi ca k t. cng mt gi tr y.
Nu pht hin im en th nh du y v thay i li gii
hn trn.
Nu khng xt im tip theo.
Nu khng tm thy im en no tng y v khi ng li x,
xt ng thng ngang tip theo.
3. Bt u t gii hn di ca dng v bn tri ca k t.
4. Qut ti bn phi ca k t trn mt gi tr y.
Nu pht hin im en, nh du y l gii hn di ca k
t.
Nu khng pht hin im en gim y v khi ng li x xt
ng thng ngang tip theo.
Hnh 2.4: Qu trnh tm gii hn k t
Bi Quang Chin Trang 32
Qu
trnh
tm
gii
hn
Gi hn trn
k t
Gi hn di
k t
n tt nghip ng dng mng neural trong nhn dng k t
2.3.2.4. nh x vo ma trn
Bc tip theo l ta phi nh x nh ca k t vo mt ma trn nh phn hai
chiu tng ng. Mt vic rt quan trng y l vic quyt nh c ca ma
trn. Nu cc im nh ca k t c nh x vo ma trn. tuy nhin vic ny
dn n vic x l cc ma trn rt ln. cho cn bng hp l ta s chun ha
c ca ma trn bng 10x15 vi 150 phn t.
Thut ton:
1. i vi chiu rng:
Khi to vi 10 phn t tng ng.
nh x im u (0,y) v im cui (C_rong,y) ca nh k t
tng ng vi gi tr u (0,y) v gi tr cui (10,y) ca ma trn.
Chia nh chiu rng thnh 10 gi tr tng ng.
2. i vi chiu cao:
Khi to vi 15 phn t tng ng.
nh x im u (x,0) v im cui (x,C_cao) ca nh k t
tng ng vi gi tr u (x,0) v gi tr cui (x,15) ca ma trn.
Chia nh chiu cao thnh 15 gi tr tng ng.
Hnh 2.5: Qu trnh chia li k t
Bi Quang Chin Trang 33
















0
15
0 10


(0,0)
(10,15)








n tt nghip ng dng mng neural trong nhn dng k t
a gi tr vo mng neural ta cn chuyn ma trn im nh sang ma
trn gi tr.
Thut ton:
1. Bt u t phn t (0,0).
2. Tng x gi nguyn gi tr y cho ti khi bng chiu rng ca ma trn.
nh x mi phn t ti mt phn t ca mng tuyn tnh.
Nu l im en th nhn gi tr bng 1.
Ngc lI nhn gi tr bng 0.
Nu x = chiu rng th khi ng li x v tng y.
Lp li cho ti khi (x,y)=( C_Rong, C_Cao).
Hnh 2.6: Qu trnh nh x t ma trn im sang ma trn gi tr.
2.3.3. Hun luyn mng neural.
Mt mng neural c xy dng s phi c hun luyn trn mt
khng gian u vo c chun b trc. Khi hot ng mng neural s c
gi tr c hun luyn.
Mt vi vn cn thit cho vic hun luyn mng:
Ti sao li c s khc nhau ca khng gian u vo? Mi mt u vo khc
nhau gi tr ngu nhin v trong mt phm vi gii hn khng c gi tr lung no
d on c gia cc gi tr ca n.
Bi Quang Chin Trang 34
n tt nghip ng dng mng neural trong nhn dng k t
Ti sao c s phc tp ca cc tham s cho vic hun luyn mng? Cc
tham s phc tp l cc k t thng thng bi cc c trng chng lp v kch
c d liu cao.
Ci g cn c s dng cho nhng gi tr ca :
Tc hc.
H s gc Sigmoid.
Trng s kt ni c s.
C bao nhiu ln lp cn thit cho vic hun luyn mng ca mt tp u
vo?
Gi tr ngng ca li l bao nhiu c s dng so snh tng phn
trong vic xc nh qu trnh dng ca vic lp li nu c nhu cu xut hin.
S phc ca cc d liu tham s ring l cng l vn khc trong qu
trnh nhn dng. Mi mt k t li c mt s ln c tnh phn bit m cn phi
tnh ton nhn dng n mt cch chnh xc. S loi b mt s c tnh c th
c kt qu ca trong s tng ng ca cc mu. S ti thiu ca d liu yu
cu cho n l mt trong nhng phn phc tp nht ca khng gian u vo trong
vic nhn dng.
Thut ton:
1. Xy dng mng tng ng vi m hnh tham s.
2. Khi to gi tr trng s vi gi tr ngu nhin. Np file hun luyn
(c nh u vo v u ra mong mun).
3. Phn tch nh v nh x tt c k t tm thy vo cc mng mt chiu.
4. c gi tr u ra mong mun t file v chuyn i tng k t ti gi
tr nh phn Unicode v lu tr ring bit.
5. Vi mi k t:
Tnh ton gi tr u ra ca mng Feed ForWard.
So snh vi gi tr u ra mong mun tng ng vi tng k t
v tnh ton li.
Bi Quang Chin Trang 35
n tt nghip ng dng mng neural trong nhn dng k t
truyn ngc gi tr t u v vi mi lin kt iu chnh
trng s lin kt.
6. Chuyn sang k t tip theo v lp li 6 cho ti khi ht cc k t.
7. Tnh ton trung bnh li cho tt c cc k t.
8. Lp li t bc 6 n 8 cho ti khi t s a vo ca s ln lp ti
a.
vi phm vi li t n ngng. Nu nh vy th b lp li.
ngc li tip tc lp li.
S khi qu trnh hun luyn c ch ra trong hnh 2.7.
Bi Quang Chin Trang 36
n tt nghip ng dng mng neural trong nhn dng k t
Hnh 2.7: S khi qu trnh hun luyn mng neural
2.3.4. Nhn dng nh k t.
Qu trnh nhn dng ca mng neural n gin v d hiu. Khi chng
trnh chy s gi cc modun: phn tch nh, vector ha... trong qu trnh hun
luyn c th c s dng li trong qu trnh nhn dng. Nhng bc c s
nhn dng nh ca k t c th tm tt bi s hnh 2.8 di y:
Bi Quang Chin Trang 37

S
BT U
Tnh ton u ra
Dng u tin
nh x k t ti vector
Phn tch dng nh
Chuyn t Unicode sang k t
Ht k t trn
dng ?
Ht Cc
dng ?
Dng tip theo
K t tip theo
KT
THC
S

S
S
S
Cp nht trng s
BT U
Xy dng mng
Khi to trng s
Np file hun luyn
Phn tch nh
Pht hin k t tip
theo
Cc k
t sn
sng ?
Cc k
t sn
sng ?
c u ra mong
mun
Tnh u ra ca
mng
Tnh li
Cc k
t sn
sng ?
Li <
ngng
?
S ln
lp
=max
epochs
?
Tnh trung bnh li
Vector u
vo tip
theo
KT
THC

S
n tt nghip ng dng mng neural trong nhn dng k t
Hnh 2.8: S khi qu trnh nhn dng k t:
Bi Quang Chin Trang 38
n tt nghip ng dng mng neural trong nhn dng k t
Thut ton:
1. Np file nh.
2. Phn tch nh cho cc dng k t.
3. Vi mi dng tch cc k t lin tip.
Phn tch v x l nh k t cho vic nh x vo mt vect u
vo.
a gi tr vecto u vo cho mng neural v tnh ton gi tr
u ra.
Chuyn i m Unicode u ra t nh phn ti k t tng ng
v tr ra di dng textbox.
Bi Quang Chin Trang 39
n tt nghip ng dng mng neural trong nhn dng k t
CHNG 3:
CI T CHNG TRNH TH NGHIM
3.1. Mi trng th nghim.
Phn cng : Mt my tnh pentum IV.
Card ha 256 MB.
Ram 512 MB .
Phn mm : Ngn ng s dng: C# trong b visual studio 2005.
Tp d liu l nhng nh bitmap vi s k t u vo t 120 n 160 k t
ca hai loi font: Arial v Tahoma vi cc kch thc: 8,10,12,14,18,20.
3.2. Giao din chng trnh.
Hnh 3.1: Giao din chng trnh thc nghim
3.3. Bng m ASCII s dng trong chng trnh
Trong ti ny chng ta s dng m Unicode gm 256 m c m ha
bng 16 bit. y cng l l do m s neural u ra l 16 neural, tng ng vi
16 bit ca m Unicode.
Bi Quang Chin Trang 40
n tt nghip ng dng mng neural trong nhn dng k t
Di y bng 3.1 l mt s m ASCII s dng trong qu trnh thc
nghim:
Bng 3.1 Mt s m s dng trong qu trnh thc nghim
K
t
M
thp
phn
M
Hexa
A 65 41
B 66 42
C 67 43
D 68 44
E 69 45
F 70 46
G 71 47
H 72 48
I 73 49
J 74 4A
K 75 4B
L 76 4C
M 77 4D
N 78 4E
O 79 4F
P 80 50
Q 81 51
R 82 52
S 83 53
T 84 54
U 85 55
K
t
M
thp
phn
M
Hexa
V 86 56
W 87 57
X 88 58
Y 89 59
Z 90 5A
a 97 61
b 98 62
c 99 63
d 100 64
e 101 65
f 102 66
g 103 67
h 104 68
i 105 69
j 106 6A
k 107 6B
l 108 6C
m 109 6D
n 110 6E
o 111 6F
p 112 70
K
t
M
thp
phn
M
Hexa
q 113 71
r 114 72
s 115 73
t 116 74
u 117 75
v 118 76
w 119 77
x 120 78
y 121 79
z 122 7A
0 48 30
1 49 31
2 50 32
3 51 33
4 52 34
5 53 35
6 54 36
7 55 37
8 56 38
9 57 39
3.4. Thc nghim
3.4.1. Thc nghim qu trnh tnh gi tr mt s tham s u vo:
3.4.1.1. Thc nghim tn s ln lp li.
Qu trnh tng s ln lp c sinh ra quan h t l r rng ca mng. Tuy
nhin trong trng hp c th vic tng s ln lp c mt s hiu ng bt li ca
nhiu s a vo dn n nhn dng sai. Tng phn ring c th thuc tnh ca
tham s tc hc. N l gii hn ti u v m rng vic cp nht kt qu trng
Bi Quang Chin Trang 41
n tt nghip ng dng mng neural trong nhn dng k t
s trong trng thi vng ti u. Vi vic tng s lp i lp li mng s th li ti
trng thi mong mun v tip tc quay li. V vy cn c s ln lp ti u vi li
chp nhn c.
Cc gi tr khc s k t=124, tc hc=150, Sigmoid slope=0.014
Bng 3.2 : Thc nghim tm s ln lp
Kiu font
300 600 900
S k
t li.
% li
S k t
li.
% li
S k
t li.
% li
Arial 4 4.44 3 3.33 1 1.11
Tahoma 1 1.11 0 0 0 0
Time NewRoman 0 0 0 0 1 1.11
Gi tr quyt nh trn cho s ln lp l 300 bi v i vi mng neural c
mt c trng l chp nhn sai xt v li khi s dng s ln lp qu ln vi s
lng neural ln v tp hun luyn ln th ta cn rt nhiu thi gian cho vic
hun luyn dn n tn km chi ph hun luyn.
3.4.1.2. Thc nghim tm u vo (s k t a vo).
Kch thc ca trng thi u vo cng nh hng ti qu trnh thc thi.
N l t nhin, l nhiu gi tr ca k t u vo thit lp mng l ph thuc
vo qu trnh hun luyn s d b mc li. Thng thng s phc tp v tp hp
u vo ln cn m hnh mng ln vi nhiu s ca ln lp li. Cho tp hp 120
n 150 k t ta cn c m hnh mng vi mt lp n c 500 neural.
Cc gi tr khc s ln lp=300, tc hc=150, Sigmoid slope=0.014.
Bng 3.3 : Thc nghim tm s k t
Kiu font
50 90 124
S k t
li.
% li
S k t
li.
% li
S k t
li.
% li
Arial 0 0 4 0.044 6 0.048
Bi Quang Chin Trang 42
n tt nghip ng dng mng neural trong nhn dng k t
Tahoma 0 0 2 0.022 4 0.032
Time
NewRoman
0 0 2 0.022 4 0.032
Gi tr quyt nh trn cho s k t a vo l 120 n 160 v vi s
lng 50 hay 90 k t th khng th hin ht nhng k t ang c s dng
hin nay vn lu di l tp 256 k t ca bng m ASCII.
3.4.1.3. Thc nghim tm tham s tc hc.
S thay i ca tham s tc hc cng nh hng ti s thi hnh ca
mng khi cho s ln lp nh sn. Gim gi tr ca tham s ny, mng s cp
nht li trng s. N lm gim kh nng v hc kh hn khi n cp nht lin kt
chm hn, s tng s ln lp t gi tr ti u. V vy cn mt gi tr ti u
cho s thi hnh ca mng.
Cc gi tr khc s k t=124, s ln lp=300, Sigmoid slope=0.014.
Theo kt qu trong bng 3.4, gi tr ti u quyt nh trn cho tham s
tc hc l 150 v nu s dng cc gi tr 50 hay 100 th mng hc rt lu v
chnh xc khng cao I vi cc gi tr khc cho kt qu tng t.
Bng 3.4: Thc nghim tm tc hc
Kiu font
50 100 150
S kt li. % li
S kt li.
% li
S kt li.
% li
Arial 82 91.11 18 20 3 3.33
Tahoma 56 62.22 11 12.22 1 1.11
Time NewRoman 77 85.56 15 16.67 0 0
Bi Quang Chin Trang 43
n tt nghip ng dng mng neural trong nhn dng k t
3.4.2. Thc nghim hun luyn mng.
Nh chng ta bit s c nhiu yu t nh hng ti qu trnh hun luyn
mng nh l: s a dng ca u vao: kch thc , phong cch
Mt iu cn thit l chun b trnh t ca cc nh k t u vo trong mt
file nh n gin (*.bmp [bitmap] m rng), tng ng vi cac k t trong file
vn bn (*.cts [character trainer set] m rng) v l tr hai file ny trong cng
mt th mc (c hai file ny cng tn nhng khc phn m rng). ng dng s
cung cp cho ngi dng mt hp thoi la chn ng dn ti v tr ca file
vn bn *.cts v s a file nh tng ng vi chnh n.
Trong n ny mt s tham s c la chn sau:
Tc hc = 150.
H s gc Sigmoid= 0.014.
Trng s kt ni c s= 30.
S ln li 300-600 ty phc tp ca tng loi font.
Trung bnh ngng ca li = 0.0002.
Bi Quang Chin Trang 44
n tt nghip ng dng mng neural trong nhn dng k t
Mu dng trong qu trnh thc nghim hun luyn:
nh u vo:
Hnh3.2: nh u dng hun luyn
u ra mong mun:
Hnh 3.3: File l u ra mong mun
Kt qu hun luyn: Sau khi hun luyn xong lu li kt qu vo thu mc
Mang vi *.ann mI khi nhn dng ta a gi tr ny vao mng neural.
Di dy hnh 3.4 l mt v d cc gi tr trng s ca file sau khi hun
luyn
Bi Quang Chin Trang 45
ABCDEFGHIJKLMNOPQRSTUVWXYZ
abcdefghijklmnopqrstuvwxyz
0123456789
ABCDEFGHIJKLMNOPQRSTUVWXYZ
abcdefghijklmnopqrstuvwxyz
0123456789
n tt nghip ng dng mng neural trong nhn dng k t
Hnh 3.4 : Kt qu sau khi hun luyn
Bi Quang Chin Trang 46
Ung Dung Mang Neural Trong Nhan Dang Ky Tu--Bui Quang Chien--2007
Network Name = Arial8
Hidden Layer Size = 500
Number of Patterns= 124
Number of Epochs = 300
Learning Rate = 150
Sigmoid Slope = 0.014
Weight Bias = 30
Weight[1 , 0 , 0] = -75.64764
Weight[1 , 0 , 1] = 165.6839
Weight[1 , 0 , 2] = -315.9442
Weight[1 , 0 , 3] = 20.66214
Weight[1 , 0 , 4] = -100.0667
Weight[1 , 0 , 5] = 211.1713
Weight[1 , 0 , 6] = 133.3773
.
.
.
Weight[2 , 15 , 494] = 6.119909
Weight[2 , 15 , 495] = 27.66709
Weight[2 , 15 , 496] = -14.68367
Weight[2 , 15 , 497] = 6.72017
Weight[2 , 15 , 498] = 8.664137
Weight[2 , 15 , 499] = -21.96243
n tt nghip ng dng mng neural trong nhn dng k t
Bng 3.5: Thng k kt qu hun luyn:
Loi font S k t
hun luyn
S k t li %li Ghi ch
Arial8 124 2 0.016
Arial10 124 2 0.016
Arial12 124 3 0.024
Arial14 124 3 0.024
Arial18 124 2 0.013
Arial20 124 2 0.013
Arial_S 160 0 0
Arial_Hoa 156 0 0
Arial_Thng 156 0 0
Tahoma 8 124 2 0.016
Tahoma 10 124 3 0.026
Tahoma 12 124 2 0.016
Tahoma 14 124 2 0.016
Tahoma 18 124 0 0
Tahoma 20 124 0 0
Tahoma_S 160 0 0
Tahoma_Hoa 156 0 0
Tahoma_Thng 156 0 0
Nhn xt qu trnh hun luyn :
i vI font Ariai c :
Bi Quang Chin Trang 47
l I
n tt nghip ng dng mng neural trong nhn dng k t
Hnh3.5 a : ch I_ hoa m 48h Hnh 3.5b : ch l_thng m 6Ch
i vi qu trnh hun luyn ta cn ch nhiu v font Arial nh hnh
3.5a v hnh 3.5b ch I_Hoam 49h v ch l_Thng m 6Ch khi tch k
t, chia li v a kt qu vo mng s lm cho mng khng phn bit c
hai k t ny dn n sau ny nhn dng sai. Phng php ny cn tng s ln
lp cho qu trnh hun luyn.
3.4.3. Thc nghim nhn dng.
thc hin nhn dng k t chng ta tin hnh cc bc sau:
a gi tr hun luyn vo mng.
a anh cn nhn dng vo.
Ghi li kt qu nhn dng c.
Bi Quang Chin Trang 48
n tt nghip ng dng mng neural trong nhn dng k t
Mt s nh v kt qu nhn dng c
nh u vo:
Hnh 3.6a : nh kch c 8 cua font Arial
Kt qu thu c
Hnh3.7b : Kt qu thu c ca font Arial8
Bi Quang Chin Trang 49
ABCDEFGHlJKLMNOPQRSTUVWXYZ
abcdefghijklmnopqrstuvwxyz
0123456789
ABCDEFGHIJKLMNOPQRSTUVWXYZ
abcdefghijkImnopqrstuvwxyz
0123456789
n tt nghip ng dng mng neural trong nhn dng k t
nh u vo:
Hnh 3.8a : nh kch c 8 cua font Tahoma
Kt qu thu c
Hnh 3.8b : Kt qu thu c ca font Tahoma 8
Bi Quang Chin Trang 50
ABCDGFOHIJKLMNOPQRSTUVWXYZ
abcdefghijklmnopqrstuvwxyz
0123456789
ABCDEFGHIJKLMNOPQRSTUVWXYZ
abcdefghijklmnopqrstuvwxyz
0123456789
n tt nghip ng dng mng neural trong nhn dng k t
nh u vo:
Hnh3.9a : nh kch c 8 cua font Arial
Kt qu thu c
Hnh 3.9b : Kt qu thu c ca font Arial8
Bi Quang Chin Trang 51
TRUONG DAl HOC DAN LAP HAlPHONG
Nganh Cong NgheThong Tin
Lop CT702
SinhVien BuiQuang Chien
Mm So SinhVien 10324
DeTaiTotNghiep Nam 2007
Ung Dung Mang NeuraITrong Nhan Dang kyTu
n tt nghip ng dng mng neural trong nhn dng k t
nh u vo:
Hnh 3.10a : nh kch c 8 cua font Tahoma
Kt qu thu c
Hnh 3.10b : Kt qu thu c ca font Tahoma8
Bng3.6: Kt qu qu trnh nhn dng font Arial
Bi Quang Chin Trang 52
T UONO DAI HOC DAN LAP HAI PHONO 
Nganh Cong NgheThongTin
Lop CT702
Sinh Vien BuiQuang Chien
Ma So Sinh Vien 10324
DeTaiTot Nghiep Nam 2007
Ung Dung Mang NeuralTrong Nhan Dang kyTu
n tt nghip ng dng mng neural trong nhn dng k t
Loi font
S k t
nhn dng
S k t li % li Ghi ch
Arial8 124 2 0.016
150 4 0.026
Arial10 124 3 0.024
150 4 0.026
Arial12 124 2 0.016
150 5 0.03
Arial14
124 2 0.016
150 2 0.013
Arial18
124 2 0.016
150 2 0.013
Arial20
124 2 0.026
150 2 0.013
Arial_S
160 0 0
0 0
Arial_Hoa
156 0 0
0 0
Arial_Thng 156 0 0
0 0
Bng3.7: Kt qu qu trnh nhn dng font Tahoma
Loi font
S k t nhn
dng
S k t li % li Ghi ch
Tahoma8 124 2 0.016
Bi Quang Chin Trang 53
n tt nghip ng dng mng neural trong nhn dng k t
150 2 0.013
Tahoma10
124 1 0.008
150 4 0.026
Tahoma12
124 3 0.024
150 4 0.026
Tahoma14
124 0 0
150 0 0
Tahoma18
124 0 0
150 0 0
Tahoma20
124 0 0
150 0 0
Tahoma_S
160 0 0
0 0
Tahoma_Hoa
156 0 0
0 0
Tahoma_Thng
156 0 0
0 0
Nhn xt qu trnh nhn dng k t:
Chng trnh thc nghim c hun luyn v nhn dng hai loi font :
Arial v Tahoma vi nhiu kch thc khc nhau t c kt qu tt, nhng
cn mt s tn ti cn c pht trin t kt qu cao hn.
i vi qu trnh hun luyn ta cn ch nhiu v font Arial nh ni
hnh 3.11a v hnh 3.11b ch I_Hoam 49h v ch l_Thng m 6Ch khi
tch k t, chia li v a kt qu vo mng s lm cho mng khng phn bit
c hai k t ny dn n sau ny nhn dng sai. Phng php ny cn tng s
ln lp cho qu trnh hun luyn.
Bi Quang Chin Trang 54
n tt nghip ng dng mng neural trong nhn dng k t
Ngoi ra cn mt s trng hp nh ca hai k t nm cho nhau nh mt
s trng hp sau:

N s dn n qu trnh tch k t b dnh do d nhn dng sai. i vi
trng hp ny ta cn pht trin phng php tch tch k t.
Trong qu trnh thc nghim nhn dng k t ta thy nhng k t sai l do
qu trnh hun luyn mng cha hc c cho nn nhng k t ny trong nh
nhn dng s b nhn dng sai. Ch c mt s t do qu trnh tch k t.
KT LUN
Trong thi gian va qua, nh trnh by trn y ni dung nghin cu
ti ca em c gm cc phn chnh sau:
Tm hiu mng nron nhn to.
Tm hiu bi ton nhn dng
M t bi ton ng dng mng nron trong nhn dng k t.
Phn tch c th bi ton nhn dng.
Bi Quang Chin Trang 55
n tt nghip ng dng mng neural trong nhn dng k t
Thit k mng v hun luyn mng nron cho bi ton ng
dng mng nron trong nhn dng k t.
Ci t v kim tra thc nghim bi ton ny.
Nhn dng k t l mt phn rt quan trng ca lnh vc nhn dng ni
ring v x l nh ni chung. Cng vi vic s dng cng c l mng neural l
mt lnh vc cn kh mi cn c pht trin hn.
Trong Kha lun ny n mi ch dng phn th nghim trn mt s loi
font., kch thcnht nh.
Hng pht trin tip theo ca kha lun ny trong tng lai.
Nng cao hiu qu v chnh xc trong vic nhn dng k t.
M rng thm nhiu loi font.
M rng cc c ch c bit l cc c ch dng nhiu trong vn bn.
Pht trin thm cc chc nng hay m un cho thit b cm tay.
Bi Quang Chin Trang 56
n tt nghip ng dng mng neural trong nhn dng k t
TI LIU THAM KHO
[1.] Tm hiu mng neural nhn to cho bi ton nhn dng n tt
nghip nm 2006. inh Th Hng Lan, CT603, Trng i hc dn lp
hi phng.
[2.] MathNeuralNetworks. Ben Krose, faculty of Mathematics and computer
science, university of Amsterdam. And Patrick van der smagt, institute
of robotics and system dynamics German aerospase Reseach
establishment.
[3.] Artificial Neural Networks and Information theory, colin Fyfe,
department of computing and information system, the university of
Paisley.
[4.] A Growth Algorithm for Neural Networks Decision Trees. Mostefa golea
and Mario Marchand, Deparment of physics, university of Ottawa
Canada.
[5.] Artificial neural network From Wikipedia, the free encyclopedia.
[6.] Neural network From Wikipedia, the free encyclopedia.
[7.] http://en.wikipedia.org/wiki/Non-linear
[8.] http://www.codeproject.com/
Bi Quang Chin Trang 57

You might also like