LI M U

Trong iu kin hot ng kinh doanh theo c ch th trng, mun tn ti v pht trin, i hi cc doanh nghip phi hot ng kinh doanh c li. Mun vy, yu cu doanh nghip phi c thng xuyn tin hnh phn tch hot ng kinh doanh, nhm nh gi ng n mi hot ng kinh doanh trong trng thi thc ca chng. Trn c s c nhng bin php hu hiu v la chn a ra quyt nh ti u phng n hot ng kinh doanh. Phn tch hot ng kinh doanh l mt mn hc khng th thiu trong chng trnh o to ngnh Qun tr kinh doanh. p ng yu cu nghin cu, ging dy v hc tp ca gio vin v sinh vin, chng ti t chc bin son gio trnh Phn tch hot ng kinh doanh ph hp vi nn kinh t th trng. Vi kinh nghim ging dy c tch lu qua nhiu nm, cng vi s n lc nghin cu t cc ngun ti liu khc nhau, cun gio trnh c nhiu thay i v b sung p ng yu cu do thc tin t ra. Gio trnh Phn tch hot ng kinh doanh l ti liu chnh thc s dng ging dy v hc tp cho sinh vin h o to i hc ngnh Qun tr kinh doanh; ng thi cng l ti liu tham kho cho nhng ai quan tm n lnh vc ny. Ni dung cun sch gm 7 chng cp n ton b nhng kin thc v phn tch hot ng kinh doanh ca doanh nghip. Trong c mt chng khi qut nhng vn mang tnh l lun v phn tch hot ng kinh doanh. Cc chng cn li trnh by cch thc phn tch hot ng kinh doanh ca doanh nghip. Trong ln bin son ny, tc gi c k tha mt s ni dung c bn ca cun sch Phn tch hot ng kinh doanh doanh nghip Bu chnh Vin thng do nh xut bn Giao thng vn ti xut bn nm 1999 m tc gi l ch bin; sch Phn tch hot ng kinh doanh do nh xut bn Thng k xut bn nm 2004 ca tc gi v c nhng sa i, b sung quan trng hng ti yu cu bo m tnh Vit Nam, c bn v hin i. Tc gi chn thnh cm n cc ng nghip gip trong qu trnh bin son gio trnh ny. Tc gi mong mun nhn c gp ca cc ng nghip, anh ch em sinh vin v bn c tip tc hon thin nhm nng cao hn na cht lng gio trnh. H Ni thng 11 nm 2008 Tc gi

CHNG 1

MT S VN CHUNG V PHN TCH HOT NG KINH DOANH

1.1. KHI NIM V NI DUNG PHN TCH HOT NG KINH DOANH 1.1.1. Khi nim phn tch hot ng kinh doanh: Trong x hi tn ti nhiu hot ng nh hot ng chnh tr, vn ho, kinh t, qun s...Hot ng kinh t l hot ng ch yu, n c vai tr quyt nh s tn ti v pht trin ca cc hot ng khc. Tiu thc phn bit cc hot ng l cn c vo cng dng sn phm dch v to ra v theo tnh cht mc ch ca hot ng . Hot ng kinh t l nhng hot ng c thc nhm to ra nhng sn phm dch v em li li ch kinh t nht nh. Hot ng kinh doanh l hot ng kinh t, khi vic t chc thc hin hot ng nhm mc ch tm kim li nhun. Trong hot ng kinh doanh, con ngi lun hng ti mc tiu t c kt qu v hiu qu cao nht. Mun vy, phi nhn thc ng n, y v ton din cc hin tng, cc qu trnh v yu t xy ra trong hot ng. lm c nhng vn khng th khng s dng cng c phn tch. Phn tch hiu theo ngha chung nht l s chia nh s vt, hin tng trong mi quan h hu c gia cc b phn cu thnh ca s vt hin tng . Trong lnh vc t nhin, vic chia nh ny c tin hnh vi nhng vt th bng cc phng tin c th. V d: phn tch cc cht ho hc bng nhng phn ng ho hc, phn tch cc loi vi sinh vt bng knh hin vi... Tri li, trong lnh vc kinh t - x hi, cc hin tng cn phn tch ch tn ti bng nhng khi nim tru tng. Do , vic phn tch phi thc hin bng nhng phng php tru tng. Cc Mc ch ra rng "Khi phn tch cc hnh thi kinh t - x hi th khng th s dng hoc knh hin vi, hoc nhng phn ng ho hc. Lc lng ca tru tng phi thay th bng ci ny hoc ci kia" Phn tch hot ng kinh doanh l vic phn chia cc hin tng, cc qu trnh v cc kt qu hot ng kinh doanh thnh nhiu b phn cu thnh, trn c s , dng cc phng php lin h, so snh, i chiu v tng hp li nhm rt ra tnh quy lut v xu hng pht trin ca cc hin tng nghin cu. Phn tch hot ng kinh doanh lun gn lin vi mi hot ng kinh doanh ca ca doanh nghip nh nhng hot ng t

gic v c thc cao ca con ngi. Tuy nhin trong iu kin kinh doanh vi quy m v trnh khc nhau, cng vic phn tch cng tin hnh khc nhau. Phn tch hot ng kinh doanh c ng thi vi cc hot ng kinh doanh ca con ngi. Nhng lc ban u n ch l nhng php cng tr n gin v c tin hnh ngay trong cng tc hch ton. Khi hot ng kinh doanh pht trin, yu cu qun l kinh doanh ngy cng cao v phc tp th phn tch hot ng kinh doanh cng ngy cng pht trin p ng yu cu . T ch n gin ch l phn tch l li ca tng thng v, sau pht trin phn tch cc yu t hot ng kinh doanh v l li ca tng n v, b phn hot ng kinh doanh, n nay vic phn tch hot ng kinh doanh cn c thc hin khng ch phm vi doanh nghip, m m rng n vng kinh t, ton b nn kinh t.. Nh vy phn tch hot ng kinh doanh hnh thnh nh mt hot ng c lp vi h thng l lun c lp v tr thnh mt mn khoa hc c lp. Hot ng kinh doanh lun c tin hnh thng xuyn lin tc rt phong ph v phc tp. Mun thy c mt cch y s pht trin ca cc hin tng, qu trnh kinh doanh, t thy c thc cht hot ng kinh doanh ca doanh nghip, phi i su nghin cu kt qu v mi quan h qua li ca cc s liu, ti liu bng nhng phng php khoa hc. l nhng phng php nhn bit cc hot ng thc t, cc hin tng, cc qu trnh trong mi lin h trc tip vi nhn thc v s tip nhn ch ng ca con ngi, trn c s nh gi tnh hnh hot ng kinh doanh, tm nguyn nhn, ra nhng gii php v bin php khai thc c hiu qu mi nng lc hot ng kinh doanh ca doanh nghip. 1.1.2. i tng phn tch hot ng kinh doanh: Trong iu kin kinh doanh cha pht trin, thng tin cho qun l cha nhiu, cha phc tp nn cng tc phn tch c tin hnh ch l cc php tnh cng tr n gin. Nn kinh t ngy cng pht trin, nhng i hi v qun l kinh t quc dn khng ngng tng ln. p ng nhu cu ca qun l kinh doanh ngy cng cao, phc tp, phn tch hot ng kinh doanh c hnh thnh v ngy cng pht trin vi h thng l lun c lp. Phn tch hot ng kinh doanh l kt qu ca qu trnh hot ng kinh doanh c biu hin bng cc ch tiu kinh t c th, vi s tc ng ca cc nhn t nh hng. Kt qu hot ng kinh doanh thuc i tng phn tch c th l kt qu ring bit ca tng khu, tng giai on ca qu trnh hot ng kinh doanh nh: Kt qu ca khu chun b cc yu t u vo, kt qu ca vic t chc sn xut, kt qu ca khu tiu th sn phm,... hoc c th l kt qu tng hp ca c mt qu trnh kinh doanh. Phn tch hot ng kinh doanh c mi lin h mt thit vi cc mn khoa hc kinh t khc nh: Cc mn kinh t ngnh, thng k, k ton, ti chnh, k hoch, nh mc kinh t - k thut... Khi tin hnh phn tch phi c s lin h vi cc mn khoa hc khc

nghin cu, phn tch c su sc v ton din hn. Nhiu vn khi phn tch khng th tch ri vi s tc ng qua li ca cc mn khoa hc khc. 1.1.3. Ni dung phn tch hot ng kinh doanh Hot ng kinh doanh l mt phm tr rt rng c lin quan n mi lnh vc trong i sng x hi. Hot ng ny ca cc doanh nghip nc ta hin nay thc hin theo c ch hch ton kinh doanh. y l mt phm tr kinh t khch quan, th hin mi quan h gia Nh nc vi cc t chc kinh t, gia cc t chc kinh t vi nhau cng nh gia cc b phn trong t chc kinh t. Do vy, hot ng kinh doanh ca cc doanh nghip c mi quan h vi cc t chc kinh t khc nhau v vi ton b nn kinh t quc dn, n c tin hnh trong s c lp tng i v s rng buc ph thuc hu vi mi trng xung quanh. Mt khc, hch ton kinh doanh l mt phng php qun l kinh t m yu cu c bn l cc doanh nghip c quyn t ch trong hot ng kinh doanh, t trang tri chi ph v m bo c li nhun. thc hin c iu ny, phn tch hot ng kinh doanh phi thng xuyn kim tra nh gi mi din bin v kt qu qu trnh hot ng kinh doanh, tm gi php khai thc tim nng ca doanh nghip nhm nng cao hiu qu hot ng kinh doanh. Nh vy ni dung ch yu ca phn tch hot ng kinh doanh l cc hin tng, cc qu trnh kinh doanh hoc s xy ra trong cc n v, b phn v doanh nghip di s tc ng ca cc nhn t ch quan v khch quan. Cc hin tng, cc qu trnh kinh doanh c th hin bng mt kt qu hot ng kinh doanh c th c biu hin bng cc ch tiu. Kt qu hot ng kinh doanh c th l kt qu ca tng khu ring bit, cng c th l kt qu tng hp ca qu trnh hot ng kinh doanh. Khi phn tch kt qu hot ng kinh doanh phi hng vo kt qu thc hin cc nh hng, mc tiu v phng n t ra. Trong phn tch, kt qu hot ng kinh doanh c biu hin bng h thng ch tiu hin vt, hin vt quy c v ch tiu gi tr. l s xc nh v ni dung v phm vi ca kt qu hot ng kinh doanh. Ni dung ch yu ca phn tch kt qu hot ng kinh doanh l phn tch sn lng, doanh thu hot ng kinh doanh. Tuy nhin vic phn tch ny phi lun lun t trong mi quan h vi cc yu t ca qu trnh hot ng kinh doanh nh lao ng, vt t, tin vn... Phn tch hot ng kinh doanh khng ch dng li vic nh gi kt qu hot ng kinh doanh thng qua cc ch tiu kt qu, m cn phi i su phn tch cc nhn t nh hng n kt qu hot ng kinh doanh. Thng qua vic phn tch nh gi c kt qu t c, iu kin hot ng kinh doanh v hiu qu hot ng kinh doanh ca doanh nghip ni chung v tng b phn, tng kha cnh, tng n v ni ring. thc hin c cc ni dung trn, phn tch hot ng kinh doanh cn phi xc nh cc c trng v mt lng ca cc giai on, cc qu trnh kinh doanh (s lng,

kt cu, mi quan h, t l...) nhm xc nh xu hng v nhp pht trin, xc nh nhng nguyn nhn nh hng n s bin ng ca qu trnh kinh doanh, tnh cht v trnh cht ch ca mi lin h gia kt qu kinh doanh vi cc iu kin (yu t) kinh doanh. 1.1.4 Vai tr v yu cu ca phn tch hot ng kinh doanh 1. Vai tr ca phn tch hot ng kinh doanh Phn tch hot ng kinh doanh l mt cng c qu l kinh t c hiu qu cc hot ng kinh doanh ca doanh nghip. Hin nay cc doanh nghip hot ng kinh doanh trong iu kin nn kinh t th trng, vn t ln hng u l phi hot ng kinh doanh c hiu qu. Hot ng kinh doanh c hiu qu mi c th ng vng trn th trng, sc cnh tranh va c iu kin tch lu v m rng hot ng kinh doanh, va m bo i sng cho ngi lao ng v lm trn ngha v i vi Nh nc. lm c iu , doanh nghip phi thng xuyn kim tra, nh gi y chnh xc mi din bin v kt qu hot ng kinh doanh, nhng mt mnh, mt yu ca doanh nghip trong mi quan h vi mi trng kinh doanh v tm mi bin php khng ngng nng cao hiu qu hot ng kinh doanh. Vic tin hnh phn tch mt cch ton din mi mt hot ng kinh doanh ca doanh nghip l ht sc cn thit v c v tr ht sc quan trng. Phn tch hot ng kinh doanh c vai tr trong vic nh gi, xem xt vic thc hin cc ch tiu phn nh hot ng kinh doanh ca doanh nghip. Xem xt vic thc hin cc mc tiu hot ng kinh doanh, nhng tn ti, nguyn nhn khch quan, ch quan v ra bin php khc phc nhm tn dng mt cch trit th mnh ca doanh nghip. Kt qu phn tch hot ng kinh doanh l nhng cn c quan trng doanh nghip c th hoch nh chin lc pht trin v phng n hot ng kinh doanh ca doanh nghip c hiu qu Phn tch hot ng kinh doanh gn lin vi qu trnh hot ng kinh doanh ca doanh nghip, n c vai tr v tc dng i vi doanh nghip trong ch o mi hot ng kinh doanh ca mnh. Thng qua vic phn tch tng hin tng, tng kha cnh ca qu trnh hot ng kinh doanh, phn tch gip doanh nghip iu hnh tng mt hot ng c th vi s tham gia c th ca tng b phn chc nng ca doanh nghip. Phn tch cng l cng c quan trng lin kt mi hot ng ca cc b phn cho hot ng chung ca doanh nghip c nhp nhng v t hiu qu cao. Phn tch hot ng kinh doanh khng ch c thc hin trong mi k kinh doanh, m n cn c thc hin trc khi tin hnh hot ng kinh doanh. V vy phn tch hot ng kinh doanh s gip cc nh u t quyt nh hng u t v cc d n u t. Cc nh u t thng quan tm n vic iu hnh hot ng v tnh hiu qu ca cng tc qun l cng nh kh nng thc hin hot ng kinh doanh ca doanh nghip. Phn tch hot ng kinh doanh s p ng nhng i hi ny ca cc nh u t.

Tm li phn tch hot ng kinh doanh l iu ht sc cn thit v c vai tr quan trng i vi mi doanh nghip. N gn lin vi hot ng kinh doanh, lo c s ca nhiu quyt nh quan trng v ch ra phng hng pht trin ca cc doanh nghip. 2. Yu cu ca phn tch hot ng kinh doanh Mun cng tc phn tch hot ng kinh doanh mang ngha thit thc, lm c s tham mu cho cc nh qun l a ra cc gii php nng cao hiu qu hot ng kinh doanh ca mnh, th cng tc phn tch hot ng kinh doanh phi p ng cc yu cu sau y: - Tnh y : Ni dung v kt qu phn tch ph thuc rt nhiu vo s y ngun ti liu phc v cho cng tc phn tch. Tnh y cn th hin phi tnh ton tt c cc ch tiu cn thit th mi nh gi ng i tng cn phn tch. - Tnh chnh xc: Cht lng ca cng tc phn tch ph thuc rt nhiu vo tnh chnh xc v ngun s liu khai thc; ph thuc vo s chnh xc la chn phng php phn tch, ch tiu dng phn tch. - Tnh kp thi: Sau mi chu k hot ng kinh doanh phi kp thi t chc phn tch nh gi tnh hnh hot ng, kt qu v hiu qu t c, nm bt nhng mt mnh, nhng tn ti trong hot ng kinh doanh, thng qua xut nhng gii php cho thi k hot ng kinh doanh tip theo c kt qu v hiu qu cao hn. t c cc yu cu trn y, cn t chc tt cng tc phn tch hot ng kinh doanh ph hp vi loi hnh, iu kin, quy m hot ng kinh doanh v trnh qun l ca doanh nghip. T chc cng tc phn tch phi thc hin tt cc khu: + Chun b cho qu trnh phn tch + Tin hnh phn tch + Tng hp, nh gi cng tc phn tch Cc khu ny c nhng ni dung, v tr ring nhng c mi quan h mt thit vi nhau, do cn t chc tt tng bc khng nh hng n qu trnh phn tch chung 1.2. LOI HNH PHN TCH HOT NG KINH DOANH - Theo thi im phn tch: + Phn tch trc kinh doanh: l phn tch khi cha tin hnh kinh doanh nh phn tch d n, phn tch k hoch... Ti liu s dng phn tch l cc bn lun chng, bn thuyt trnh v hiu qu d n, cc bn k hoch. Mc ch ca phn tch ny nhm d bo, d on cho cc mc tiu c th t c trong tng lai, cung cp thng tin cho cng tc xy dng k hoch.

+ Phn tch hin hnh: l phn tch ng thi vi qu trnh kinh doanh nhm xc minh tnh ng n ca phng n kinh doanh, ca d n u t, ca cng tc k hoch, ng thi iu chnh kp thi nhng bt hp l trong phng n kinh doanh, trong d n u t v trong k hoch ca doanh nghip . + Phn tch sau kinh doanh: l phn tch kt qu hot ng kinh doanh nhm nh gi hiu qu ca phng n kinh doanh, d n u t, ca vic hon thnh k hoch kinh doanh ca doanh nghip, xc nh nhng nguyn nhn nh hng n kt qu hot ng kinh doanh. - Theo thi hn phn tch: + Phn tch nghip v (hng ngy): nhm nh gi s b kt qu kinh doanh theo tin thc hin, phc v kp thi cho lnh o nghip v kinh doanh . + Phn tch nh k (quyt ton): l phn tch theo thi hn n nh trc khng ph thuc vo thi hn v tin kinh doanh nhm nh gi cht lng kinh doanh trong tng thi gian c th. - Theo ni dung phn tch gm : + Phn tch chuyn : l phn tch vo mt b phn hay mt kha cnh no ca kt qu kinh doanh nh phn tch s dng lao ng, vn, ti sn, hiu qu kinh doanh, hiu qu ca cng tc qun l . . .nhm lm r tim nng, thc cht ca hot ng kinh doanh ci tin v hon thin tng b phn, tng kha cnh . + Phn tch ton b qu trnh hot ng kinh doanh: l phn tch, nh gi tt c mi mt ca kt qu trong mi lin h nhn qu gia chnnhem xt mi quan h v tc ng nh hng ca tng nhn t n ch tiu phn tch. - Theo phm vi phn tch c : + Phn tch in hnh: l phn tch ch gii hn phm vi nhng b phn c trng nh b phn tin tin, b phn lc hu, b phn trng yu, ... + Phn tch tng th: l phn tch kt qu kinh doanh trn phm vi ton b, bao gm cc b phn tin tin, b phn lc hu trong mi quan h vi cc b phn cn li. - Theo lnh vc v cp qun l: + Phn tch bn ngoi: l phn tch nhm p ng yu cu qun l cp trn hoc cc ngnh chuyn mn c lin quan nh ngn hng, ti chnh, k hoch,... + Phn tch bn trong: l phn tch chi tit theo yu cu ca qun l kinh doanh doanh nghip. 1.3 C S PHN TCH HOT NG KINH DOANH

L duy vt bin chng, duy vt lch s ca ch ngha Mc-L Nin v kinh t chnh tr Mc-L Nin. Nhng c im ch yu v c s l lun ca phn tch hot ng kinh doanh l: 1) Nghin cu phn tch hot ng sn xut kinh doanh c t trong mi quan h qua li cht ch ca cc hin tng, cc qu trnh kinh t. Ch ngha duy vt bin chng ca Mc ch r mi hin tng trong x hi u c lin quan cht ch vi nhau. Trong phn tch tt c cc ch tiu phi c nghin cu trong mi quan h qua li, tc ng ln nhau, khng c tch ri nhau. Mi ch tiu phn nh kt qu hot ng sn xut kinh doanh u chu nh hng ca nhng nhn t x hi, t nhin, k thut, t chc, qun l... V vy khi phn tch cn xem xt, nghin cu k nhng nh hng ca cc nhn t trn. Phn tch hot ng kinh doanh khng ch quan tm ch trng v mt kinh t, m cn phi ch trng ti kinh t - k thut, v cc nhn t k thut c nh hng rt ln ti hiu qu kinh doanh, nh hng rt nhiu ti vic t chc sn xut, nh hng ti cht lng sn phm, nh hng ti lao ng. 2) Nghin cu phn tch hot ng kinh doanh ca n v phi ch xem xt mu thun ni ti, c cc bin php gii quyt nhng mu thun . Khi phn tch cn pht hin nhng mu thun ni ti trong cc hin tng, cc qu trnh kinh doanh. Trn c s ra cc bin php gii quyt cc mu thun . C nh vy mi c th ci tin c cng tc t chc qun l kinh doanh . Vi c im th hai v c s l lun phn tch hot ng kinh doanh l phi nghin cu nhng tnh hung mu thun ni ti ca cc hin tng, qu trnh kinh t, kp thi khc phc, gii quyt mu thun thc y s pht trin ca cc hin tng, qu trnh kinh t ca doanh nghip. Vic gii quyt cc mu thun s ci tin cng tc qun l kinh doanh nhm p ng tnh hnh pht trin kinh doanh ca doanh nghip ni ring v ca nn kinh t quc dn ni chung. 3) Nghin cu phn tch hot ng kinh doanh phi c tin hnh trong qu trnh pht trin tt yu ca cc hin tng, cc qu trnh kinh t. Khi nghin cu qu trnh tng trng, pht trin ca doanh nghip "Doanh thu, li nhun, sn lng dch v . . . " cho thy s pht trin cng nh s pht trin ca nn kinh t quc dn khng phi ch tng n thun v s lng, tc tng trng m cn ti sn xut m rng t thp n cao. S pht trin khng ngng ny khng ch mt ngnh no m l trong ton b nn kinh t quc dn. S pht trin ny din ra nh mt quy lut ca s pht trin x hi trn c s cc quy lut kinh t c bn nh quy lut gi tr, quy lut cung cu v quy lut cnh tranh...

Phn tch hot ng kinh doanh ca doanh nghip l phi nghin cu cc quy lut kinh t c bn trong chin lc pht trin kinh t ni chung v trong doanh nghip ni ring ca ng v Nh nc. Trong phn tch phi tnh n yu cu ca quy lut gi tr. Phn tch hot ng kinh doanh nh gi cao tnh hnh tit kim lao ph lao ng sng v lao ng qu kh h gi thnh sn phm dch v, tng sn lng sn phm, tng doanh thu, li nhun, tng mc tch lu vn. Bn cnh phn tch kinh doanh cn phi tnh n yu cu ca quy lut ny ph hp vi mc pht trin ca nn sn xut x hi. Chng hn phn tch s dng lao ng phi xem xt, nghin cu mi quan h gia tc tng nng sut lao ng v tc tng tin lng. Thng th tc tng tin lng phi chm hn tc tng nng sut lao ng. Vi c im th ba ca c s l lun phn tch l nghin cu cc hin tng, qu trnh kinh doanh trong s pht trin tt yu ca nhng hin tng , ng thi c tnh n yu cu ca cc quy lut knh t c bn mi bo m tnh khch quan khoa hc ca phn tch hot ng kinh doanh. 1 4. NHIM V PHN TCH HOT NG KINH DOANH tr thnh mt cng c ca cng tc qun l hot ng kinh doanh, l c s cho vic ra quyt nh kinh doanh ng n, phn tch hot ng kinh doanh c nhng nhim v sau: 1.4.1: Kim tra v nh gi kt qu hot ng kinh doanh thng qua cc ch tiu kinh t: Nhim v trc tin ca phn tch l nh gi v kim tra khi qut gia kt qu kinh doanh t c so vi mc tiu k hoch, d ton, nh mc. . . t ra khng nh tnh ng n v khoa hc ca ch tiu xy dng trn mt s mt ch yu ca qu trnh hot ng kinh doanh Ngoi qu trnh nh gi trn, phn tch cn xem xt nh gi tnh hnh chp hnh cc quy nh, th l thanh ton, trn c s php l,lut php trong nc v quc t. Thng qua qu trnh kim tra, nh gi, ta c c c s nh hng nghin cu su hn cc bc tip theo, lm r cc vn cn quan tm. 1.4.2. Xc nh cc nhn t nh hng ca cc ch tiu v tm cc nguyn nhn gy nn nh hng ca cc nhn t : Bin ng ca cc ch tiu l do nh hng trc tip ca cc nhn t tc ng ti ch tiu gy nn. Cho nn phi xc nh, lng ho c mc nh hng ca tng nhn t ti ch tiu v nhng nguyn nhn tc ng vo nhn t . Chng hn khi nghin cu ch tiu doanh thu kinh doanh, cc nhn t lm cho doanh thu thay i nh: sn lng dch v, chnh sch gi thay i. Vy cc nguyn nhn nh hng ti sn lng dch v c th l

nhu cu ca khch hng tng, c th l do s lng dch v tng ln, c th l vic p ng tt hn nhu cu ca khch hng do cng ngh pht trin, c th do daonh nghip u t thm trang thit b m rng sn xut... Cn nhn t gi thay i, c th l do chnh sch ca nh nc, s la chn mc cc ph ca ngnh trong khung nh nc quy nh thay i... 1.4.3: xut gii php nhm khai thc trit tim nng v khc phc nhng tn ti ca qu trnh hot ng kinh doanh: Phn tch hot ng kinh doanh khng ch nh gi kt qu khng ch dng li vic xc nh cc nhn t nh hng v cc nguyn nhn m trn c s pht hin ra cc tim nng cn phi khai thc v nhng khu cn yu km tn ti, nhm ra cc gii php, bin php pht huy ht th mnh, khc phc nhng tn ti ca doanh nghip. 1 4.4. Xy dng phng n kinh doanh cn c vo mc tiu nh: Qu trnh kim tra v nh gi kt qu hot ng kinh doanh gip doanh nghip bit c tin thc hin, nhng nguyn nhn sai lch xy ra, ngoi ra cn gip cho doanh nghip pht hin nhng thay i c th xy ra tip theo. Nu kim tra v nh gi ng n s gip cho doanh nghip iu chnh k hoch cho ph hp v ra cc gii php tin hnh trong tng lai. nh k doanh nghip phi tin hnh kim tra v nh gi hot ng kinh doanh trn tt c cc gc , ng thi cn c vo iu kin tc ng ca mi trng bn ngoi hin ti v tng lai xc nh v tr ca doanh nghip trn th trng nh hng, xy dng chin lc kinh doanh ph hp. Nhim v ca phn tch nhm xem xt,d bo, d on s pht trin ca doanh nghip trong tng lai, hoch nh cc mc tiu kinh doanh ca doanh nghip trong nn kinh t th trng. 1.5. CH TIU PHN TCH 1.5.1 Khi nim ch tiu phn tch Trong qu trnh kinh doanh ca cc doanh nghip da vo kt qu cc loi hch ton, c th rt ra nhng ch tiu cn thit phn tch cc mt hot ng kinh doanh. Cc ch tiu phn tch biu th c tnh v mc hon thnh nhim v, v ng thi ca qu trnh kinh doanh ca cc b phn, cc mt c bit hp thnh cc qa trnh kinh doanh . Ch tiu phn tch c th biu th mi lin h qua li ca cc mt hot ng ca doanh nghip, cng c th xc nh nguyn nhn em li nhng kt qu kinh t nht nh. Ch tiu phn tch l nhng khi nim nht nh phn nh c s lng, mc , ni dng v hiu qa kinh t ca mt hin tng kinh t, mt qu trnh kinh t ton b hay tng mt c bit hot ng kinh doanh ca doanh nghip. Ni dung ca ch tiu biu hin bn cht kinh t ca cc hin tng, cc qu trnh kinh t, do n lun lun n nh ; cn

10

gi tr v con s ca ch tiu biu th mc o lng c th, do n lun bin i theo thi gian v khng gian c th. 1.5.2 H thng ch tiu phn tch - Cn c vo ni dung kinh t: phn ch tiu phn tch thnh ch tiu s lng v ch tiu cht lng. Ch tiu s lng phn nh quy m ca kt qu hay iu kin ca qu trnh kinh doanh nh doanh thu, lng vn,... Ch tiu cht lng phn nh nhng c im v bn cht ca qu trnh . C ch tiu cht lng phn nh hiu qu ton b hot ng kinh t ca doanh nghip, c ch tiu cht lng phn nh hiu qu mt kha cnh no ca qu trnh kinh doanh Ch tiu s lng v ch tiu cht lng c mi quan h mt thit vi nhau, chnh v vy, khng nn phn tch mt cch c lp m phi t trong mi lin h cht ch vi nhau mi thu c kt qu ton din v su sc. Ngoi ra cng cn nghin cu phn tch cc ch tiu ny trong th thng nht trong mi lin h gia ch tiu s lng v ch tiu cht lng - Theo cch tnh ton: Ch tiu phn tch bao gm ch tiu tng lng, ch tiu tng i v ch tiu bnh qun. Ch tiu tng lng hay ch tiu tuyt i biu th bng s tuyt i, c s dng nh gi quy m kt qu hay iu kin kinh doanh ti mt thi gian v khng gian c th nh doanh thu, lng vn, s lao ng. Ch tiu tng i l nhng ch tiu phn nh quan h so snh bng s tng i gia hai ch tiu tng lng. Ch tiu ny c th tnh bng t l hoc phn trm (%). N c s dng phn tch quan h kinh t gia cc b phn. Ch tiu bnh qun phn nh mc chung bng s bnh qun hay ni mt cch khc, ch tiu bnh qun phn nh mc in hnh ca mt tng th no . N c s dng so snh tng th theo cc loi tiu thc s lng nghin cu s thay i v mt thi gian, mc in hnh cc loi tiu thc s lng ca tng th; nghin cu qu trnh v xu hng pht trin ca tng th - Ch tiu phn tch cn c phn ra ch tiu tng hp v ch tiu c bit. Ch tiu tng hp phn nh mt tng ho nht nh ca qu trnh kinh doanh, tng ho ny biu th s tng hp ca cc qu trnh kinh doanh, biu th kt cu v cht lng ca nhng qu trnh . Ch tiu c bit khng c nh hng s lng ca qu trnh kinh doanh ni trn. S dng cc ch tiu trong phn tch l nu ra nhng c im ca qu trnh kinh doanh, ng thi xc nh cc nhn t nh hng n kt qu hot ng m doanh nghip t

11

c trong mt chu k kinh doanh nht nh, khi biu th c tnh ca hin tng kinh doanh, qu trnh kinh doanh, c th thy kt cu ca ch tiu phn tch. Cc ch tiu phn tch ni r doanh nghip hon thnh nhim v nh th no? t n mc no? qu trnh kinh doanh xy ra nh th no?..v.v... Cng nh cc ch tiu kinh t khc, ch tiu phn tch u c n v tnh. n v tnh c th l hin vt nh n v t nhin (con,ci ); n v o lng (mt, kilgam, t, tn ); n v thi gian( ngy, gi). Cu thnh ca n v c dng tnh ch tiu phn tch cng gm c n v n v n v kp. n v n nh mt, kilgam,..; cn n v kp nh Kw/h in, my in thoi/100 dn...v.v... Trong cc n v trn, ch c n v gi tr v n v lao ng l c tc dng tng hp, cn cc n v khc khng c tc dng tng hp. H thng ch tiu phn tch c nhiu loi, vic s dng loi ch tiu no l do ni dung, yu cu v nhim v ca cng tc phn tch c th quyt nh. 1.5.3 Chi tit ho ch tiu phn tch phn tch hot ng kinh doanh ca cc doanh nghip c su sc v kt qu, nu ch da vo cc ch tiu tng hp th cha , cn phi c nhng ch tiu c th chi tit. Cn phi chi tit cc ch tiu phn tch nhm phn nh cc mt tt, xu, phn nh kt qu t c theo thi gian, a im v b phn c bit hp thnh ch tiu . Thng thng ch tiu phn tch c chi tit ho theo thi gian thc hin, theo a im v theo b phn c bit hp thnh cc ch tiu . 1. Chi tit ho ch tiu theo thi gian: tc l cc ch tiu nm c chi tit thnh ch tiu qu hoc ch tiu thng . Chi tit ch tiu phn tch theo thi gian c tc dng tm ra nhng ch tiu ln nht, c th xc nh c xu hng ca qu trnh hot ng ca b phn kinh doanh ny hoc b phn kinh doanh khc, c th tm thi gian tt nht theo kt qu t c khi doanh nghip s dng kh nng ca mnh. N cng cho php tm ra s khng u n ca tnh hnh tin trin trong qu trnh kinh doanh ca doanh nghip. Ngoi ra chi tit ho ch tiu phn tch theo thi gian cn c tc dng trong vic nghin cu s dng thi gian trong ngy lm vic. Bng cch chp nh bm gi ngy lm vic cng nh bng nhng cch iu tra khc c th xc nh thi gian ngi lao ng s dng sn xut v nhng hao ph khng sn xut, t c th xc nh c hiu qu cng tc nhng khong thi gian khc nhau trong ngy lm vic ca ngi lao ng. 2.Chi tit ho ch tiu phn tch theo a im : Mi doanh nghip u bao gm mt s khu, mt s n v sn xut nht nh. Chnh v vy ch tiu tng hp v cng tc ca doanh nghip c hnh thnh t cc ch tiu c bit v cng tc ca tt c cc khu, cc n v sn xut .

12

Chi tit ch tiu phn tch theo a im c tc dng i vi vic nu r nhng b phn, nhng n v sn xut no tin tin, nhng lao ng no tin tin. ng thi cng nu ra nhng khu, nhng n v chm tin. Nhiu doanh nghip, cht lng sn phm khng m bo, nh hng n doanh thu. Nh chi tit ch tiu phn tch theo a im c th xc nh c cc khu, cc n v c t hoc nhiu sn phm khng m bo cht lng, trn c s tm nguyn nhn v bin php khc phc. Chi tit ch tiu phn tch theo a im s b sung cho chi tit theo thi gian. Mt ch tiu nu c chi tit c thi gian v a im khi phn tch s cho kt qu y v su sc hn. 3. Chi tit ch tiu phn tch theo b phn c bit hp thnh: c s dng tm kt cu ca qu trnh kinh t v xc lp vai tr ca cc b phn c bit hp thnh ch tiu tng hp. Chi tit theo b phn c bit c tc dng i vi vic tm cc nhn t nh hng n kt qu kinh doanh m doanh nghip t c. N cng c tc dng vch r mc hon thnh hin tng kinh t hoc qu trnh kinh t. Trong thc t khng t doanh nghip hon thnh c nhim v chung, nhng li khng hon thnh nhim v c bit. Ngoi ra n cn gip cho ngi lm cng tc phn tch tp trung kh nng sao cho t c kt qu tt hn. Tc dng ny rt quan trng khi chi tit qu trnh lao ng theo nhng hao ph lao ng nhiu nht nhm t chc c gii ho, tng nng sut lao ng...v.v... Chi tit ho ch tiu phn tch theo b phn c bit hp thnh cn c th xc nh c mi quan h qua li ca nhng chi tiu khc nhau. Xc nh c mc nh hng ca cc nhn t khc nhau n hin tng v qu trnh kinh t. Tm li, chi tit ch tiu phn tch theo thi gian, theo a im v theo b phn c bit hp thnh c s b sung mt thit cho nhau. Nh c th i su nghin cu ton b qu trnh kinh doanh, tm ra nhng mi lin h qua li v nhng mt khc nhau ca cc ch tiu phn tch. Chi tit ho ch tiu phn tch c th tin hnh mt cch lin tc, tc l sau khi chi tit ln u cc ch tiu phn tch theo ch tiu c bit ny li c th c chi tit thm na theo nhng ch tiu c bit khc. Chng hn, ch tiu gi thnh sn phm dch v, sau khi c chi tit ho theo b phn c th chi tit theo y t chi ph tin lng, bo him x hi, vt liu, dch v mua ngoi, chi khc..v.v... Cng cn ch l khng phi khi no cng cn v c kh nng chi tit mt cch lin tc ch tiu phn tch theo b phn c bit. Mt s ch tiu phn tch ch c th chi tit c n mt mc no m thi. Ni chung, chi tit ch tiu phn tch theo b phn c bit hp thnh quyt nh bi nhim v, ni dung v yu cu ca cng tc phn tch hot ng kinh doanh ca doanh nghip . 1.5.4 Mi lin h gia cc ch tiu phn tch

13

Trong phn tch hot ng kinh doanh, mi ch tiu u biu th mt kha cnh no ca hin tng v qu trnh kinh t nghin cu. Cc kha cnh lin quan mt thit vi nhau, cho nn khi nghin cu mt hin tng no phi xem xt tt c cc ch tiu, mi lin h gia cc ch tiu . Mi lin h gia cc ch tiu thng bao gm : lin h hm s, lin h tng quan, lin h thun hoc nghch, lin h mt hay nhiu nhn t... Mi lin h khi m mt gi tr nht nh ca nhn t ng vi mt gi tr nht nh ca ch tiu phn tch (ch tiu kt qu) gi l lin h hm s. Mi lin h khi m mt gi tr nht nh ca ch tiu kt qu ng vi nhiu gi tr ca nhn t gi l lin h tng quan. C lin h hm s v tng quan u c th l lin h thun hay lin h nghch. Lin h thun l mi lin h khi tng hoc gim ch tiu nhn t s lm tng hoc gim ch tiu kt qu. Cn lin h nghch th ngc li tc l khi tng hoc gim ch tiu nhn t s lm gim hoc tng ch tiu kt qu. Mi lin h gia cc ch tiu thng c biu din di dng s hoc cng thc ton hc. Trong s mi lin h gia cc ch tiu biu th nguyn nhn, kt qu gia cc kha cnh ca hin tng nghin cu. Chnh v vy mi ch tiu gi mt vai tr nht nh. Khi biu th mi lin h gia cc ch tiu di dng cng thc cn bo m cc yu cu sau: - Cc ch tiu nhn t trong cng thc phn tch phi xc nh nguyn nhn ca ch tiu kt qu (ch tiu phn tch). - Gia cc ch tiu nhn t xc nh ch tiu kt qu (ch tiu phn tch) phi khng c s lin h cht ch vi nhau. Nu c s lin h cht ch s khng nh gi ng nguyn nhn thay i ch tiu kt qu. Trong trng hp nh vy phi nghin cu mt cch t m la chn phng php lun phn tch thch hp. 1.6. NHN T TRONG PHN TCH 1.6.1 Khi nim nhn t Trong phn tch hot ng kinh doanh ca doanh nghip, khi nim nhn t c thng xuyn s dng ch iu kin tt yu lm cho qu trnh kinh t no c th thc hin uc. Nhn t c ngha l nguyn nhn gy nh hng n kt qu nht nh cho hin tng v qu trnh kinh t. Trong phn tch, nguyn nhn v kt qu khng phi l c nh bi v nghin cu mt hin tng kinh doanh, mt qu trnh kinh doanh no th ci ny c th l nguyn nhn nhng khi nghin cu mt qa kinh doanh khc th nguyn nhn li tr thnh kt qa.

14

C khi nguyn nhn v kt qu hp vi nhau lm cho nguyn nhn biu hin thnh kt qu v ngc li. 1.6.2 Phn loi nhn t Trong qu trnh phn tch hot ng kinh doanh ca doanh nghip, c rt nhiu nhn t. Vic xc nh nhn t no l tu thuc vo c im ca hin tng, qu trnh kinh doanh. Tuy vy vn c th phn cc nhn t nh sau : 1. Theo ni dung kinh t bao gm: - Nhn t thuc iu kin kinh doanh (lao ng, vt t, tin vn); cc nhn t ny nh hng trc tip n quy m kinh doanh. - Nhn t thuc v kt qu kinh doanh, cc nhn t ny thng nh hng dy chuyn t khu cung ng n sn xut tiu th t nh hng n ti chnh. 2. Theo tnh tt yu ca nhn t bao gm: - Nhn t ch quan l nhng nhn t tc ng n hot ng kinh doanh tu thuc vo s n lc ch quan ca ch th tin hnh hot ng kinh doanh. Nhng nhn t ny nh trnh s dng lao ng, vt t, tin vn, trnh khai thc cc nhn t khch quan ca doanh nghip (gi thnh sn phm, mc hao ph, thi gian lao ng). - Nhn t khch quan l nhng nhn t pht sinh v tc ng nh mt yu cu tt yu ngoi s chi phi ca ch th tin hnh hot ng kinh doanh (thu, gi c, lng bnh qun). Vic phn tch kt qu hot ng kinh doanh theo s tc ng ca cc nhn t ch quan v khch quan, gip doanh nghip nh gi ng nhng n lc ca bn thn v tm hng tng nhanh hiu qu hot ng kinh doanh. 3. Theo tnh cht ca nhn t bao gm: - Nhn t s lng l nhng nhn t phn nh quy m, iu kin hot ng kinh doanh, nh s lng lao ng, vt t, tin vn, sn lng doanh thu.. - Nhn t cht lng l nhng nhn t phn nh hiu sut hot ng kinh doanh. Vic phn tch hot ng kinh doanh theo ch tiu s lng v ch tiu cht lng gip cho vic nh gi phng hng, nh gi cht lng v gip cho vic xc nh trnh t nh gi cc nhn t khi s dng phng php loi tr trong phn tch hot ng kinh doanh. 4. Theo xu hng tc ng ca cc nhn t phn ra: - Nhn t tch cc l nhng nhn t c tc ng tt hay lm tng ln ca kt qu v hiu qu hot ng kinh doanh.

15

- Nhn t tiu cc l nhng nhn t c tc ng xu hay lm gim quy m ca kt qa hot ng kinh doanh. Trong phn tch cn xc nh xu hng v s b tr v ln ca cc loi nhn t tch cc v tiu cc xc nh nh hng tng hp ca tt c cc loi nhn t n ch tiu phn tch. Phn tch kt qu hot ng kinh doanh theo hng tc ng ca cc nhn t tch cc v tiu cc gip cho doanh nghip ch ng thc hin cc bin php pht huy nhng nhn t tch cc, tng nhanh kt qu hot ng kinh doanh. n thi cng hn ch ti mc ti a nhng nhn t tiu cc, c tc ng xu n qu trnh hot ng kinh doanh ca doanh nghip. Nhn t c nhiu loi nh nu trn, nhng cn ch rng khi phn loi phi tu thuc vo mi quan h c th ca nhn t vi ch tiu phn tch. Chng hn, c nhng nhn t trong mi quan h vi ch tiu ny l loi nhn t ny, nhng trong mi quan h vi ch tiu khc tr thnh nhn t khc. Chng hn doanh thu l ch tiu phn tch khi nh gi, phn tch kt qu hot ng kinh doanh, nhng li l ch tiu nhn t khi phn tch ch tiu li nhun hot ng kinh doanh. 1.7. QUY TRNH TIN HNH CNG TC PHN TCH T chc cng tc phn tch l mt cng vic ht sc quan trng, n s quyt nh cht lng v kt qu cng tc phn tch. Thng thng vic phn tch c tin hnh theo quy trnh (trnh t) sau y: 1.7.1 Lp k hoch phn tch l xc nh trc v ni dung, phm vi, thi gian v cch t chc phn tch: V ni dung phn tch cn xc nh r cc vn cn phn tch. C th l ton b hot ng kinh doanh ca doanh nghip, c th l mt kha cnh no ca qu trnh kinh doanh. y l c s xy dng cng c th tin hnh phn tch. V phm vi phn tch c th ton doanh nghip hoc mt vi n v b phn c chn lm im phn tch. Ty theo yu cu v thc tin qun l kinh doanh m xc nh ni dung v phm vi phn tch cho thch hp. V thi gian n nh trong k hoch phn tch bao gm thi gian chun b v thi gian tin hnh phn tch. Trong k hoch phn tch cn phn cng trch nhim cc b phn trc tip v phc v cng tc phn tch cng cc hnh thc hi ngh phn tch nhm thu thp nhiu kin, nh gi ng thc trng v pht hin y tim nng cho vic phn u t kt qu cao trong kinh doanh. 1.7.2. Thu thp, kim tra v x l s liu:

16

Ti liu s dng lm cn c phn tch bao gm vn kin ca cc cp b ng c lin quan n hot ng kinh doanh. Cc ngh quyt, ch th ca chnh quyn cc cp v c quan qun l cp trn c lin quan n hot ng kinh doanh ca doanh nghip; cc ti liu k hoch, d ton, nh mc,...v..v.. Sau khi thu thp ti liu cn tin hnh kim tra tnh hp php ca ti liu bao gm tnh php l ca ti liu (trnh t lp, ban hnh, cp thm quyn k duyt..), ni dung v phng php tnh v ghi cc con s; cch nh gi i vi ch tiu gi tr. Phm vi kim tra khng ch gii hn cc ti liu trc tip lm cn c phn tch m cn c cc ti liu khc c lin quan, c bit l cc ti liu gc. 1.7.3. Xy dng h thng ch tiu v phng php phn tch: Tu theo ni dung, ngun ti liu thu thp c v loi hnh phn tch xc nh h thng ch tiu v phng php phn tch cho thch hp . Tu theo phng tin phn tch v trnh s dng ti liu phn tch, h thng ch tiu c th hin khc nhau: c th bng s khi thng dng trong chng trnh cho my vi tnh hay bng phn tch hoc biu . 1.7. 4. Vit bo co phn tch v t chc hi ngh phn tch: Bo co phn tch, thc cht l bn tng hp nhng nh gi c bn cng nhng ti liu chn lc minh ho rt ra t qu trnh phn tch. Khi nh gi cn nu r c thc trng v tim nng cn khai thc. Cng phi nu phng hng v bin php cho k hot ng kinh doanh tip theo. Bo co phn tch cn c trnh by trong hi ngh phn tch thu thp cc kin ng gp v tho lun cch thc thc hin cc phng hng v bin php trong k kinh doanh tip theo. 1.8. T CHC CNG TC PHN TCH Cng tc t chc phn tch hot ng sn xut kinh doanh thng ph thuc vo cng tc sn xut kinh doanh doanh nghip. Cng tc t chc sn xut kinh doanh li ph thuc vo loi hnh sn xut kinh doanh. c im v iu kin kinh doanh mi doanh nghip khng ging nhau, do cng tc t chc phn tch hot ng kinh doanh cng phi t ra nh th no ph hp vi hnh thc t chc sn xut kinh doanh. *Cng tc phn tch hot ng kinh doanh c th nm mt b phn ring bit kim sot trc tip ca Ban gim c v lm tham mu cho gim c. Theo hnh thc ny th qu trnh phn tch c thc hin ton b ni dung ca hot ng sn xut kinh doanh. Kt qu phn tch s cung cp thng tin thng xuyn cho lnh o cp cao. Trn c s ny cc thng tin qua phn tch c truyn t t trn xung di theo cc knh cn c theo chc nng qun l v qu trnh nh gi, kim tra, kim sot, iu chnh, chn

17

chnh i vi tng b phn ca doanh nghip cng c km theo t ban gim c doanh nghip ti cc phng ban. * Cng tc phn tch hot ng kinh doanh c thc hin nhiu b phn ring bit cn c theo cc chc nng ca qun l, nhm cung cp v tho mn thng tin cho cc b phn ca qun l c phn quyn, trch nhim trong lnh vc kim tra, kim sot v ra quyt nh i vi chi ph,doanh thu trong phm vi c giao quyn . C th: + i vi b phn c quyn kim sot v ra quyt nh v chi ph s t chc thc hin phn tch v tnh hnh bin ng gia thc hin so vi nh mc (hoc k hoch) nhm pht hin chnh lch ca tng yu t chi ph, gi c v mt bin ng lng v gi, trn c s tm ra nguyn nhn v ra cc gii php. + i vi cc b phn c phn quyn kim sot v ra quyt nh v doanh thu thng gi l trung tm kinh doanh, trung tm ny l cc b phn kinh doanh ring bit theo khu vc a im hay mt s sn phm, nhm hng nht nh, do h c quyn vi cc b phn cp di l trung tm chi ph. ng vi trung tm ny thng l trng b phn kinh doanh hoc gim c kinh doanh tng doanh nghip trc thuc tng cng ty. Trung tm ny s tin hnh phn tch bo co thu nhp, i xem xt v nh gi mi quan h chi ph khi lng - li nhun l c s nh gi ho vn trong kinh doanh v vic phn tch bo co b phn. + i vi trung tm u t, cc nh qun tr cp cao nht c quyn ph trch ton b doanh nghip, h ch yu quan tm n hiu qu ca vn u t, ngn hn v di hn. p ng vic cung cp v tho mn thng tin th qu trnh phn tch s tin hnh phn tch cc bo co k ton - ti chnh, phn tch ra quyt nh di hn v ngn hn. Nh vy qu trnh t chc cng tc phn tch c tin hnh tu theo tng loi hnh t chc sn xut kinh doanh cc doanh nghip. Nhm p ng tho mn thng tin cung cp cho quy trnh lp k hoch, kim tra v ra quyt nh, cng tc t chc phn tch phi lm sao tho mn c cao nht nhu cu ca tng cp chc nng qun l. 1.9 PHNG PHP PHN TCH 1.9.1. Phng php so snh i chiu Phng php so snh i chiu c s dng rng ri v l mt trong nhng phng php ch yu dng phn tch hot ng kinh doanh cc doanh nghip. Tht ra phng php ny c s dng trong tt c cc ngnh khoa hc v trong cuc sng hng ngy. C th ni phng php so snh i chiu khng thuc quyn s hu ca mt ngnh khoa hc no. Nhng phng php i chiu c pht trin v c kt thnh l lun mt cch c h thng trong mn phn tch hot ng kinh doanh cc doanh nghip. Ni dung ca phng php ny l tin hnh so snh i chiu cc ch tiu phn nh hot ng kinh doanh ca doanh nghip (ch tiu phn nh kt qu hot ng kinh doanh;

18

ch tiu phn nh iu kin hot ng kinh doanh v ch tiu hiu qu hot ng kinh doanh). Tu theo yu cu, mc ch, tu theo ngun s liu v ti liu phn tch m s dng s liu ch tiu phn tch khc nhau. V hnh thc phn tch: thun tin cho cng tc phn tch, phng php so snh i chiu ch yu thc hin theo hnh thc bng phn tch Bng 1.1 Phn tch hot ng kinh doanh bng phng php so snh Thc hin k trc K phn tch K hoch Thc hin So snh Vi k trc Vi k hoch

Ch tiu

n v tnh

I. Kt qu kinh doanh 1. Hin vt 2. Gi tr II. iu kin kinh doanh 1. Lao ng 2. Tin vn 3. Chi ph III. Hiu qu kinh doanh 1. Tng hp 2. Chi tit

Tc dng ca phng php i chiu l c th nh gi c cc ch tiu s lng v cc ch tiu cht lng phn nh trong h thng cc bo biu v trong nhng ti liu hch ton. Khi s dng phng php so snh i chiu cn gii quyt nhng vn c bn nh: Xc nh s gc so snh Xc nh iu kin so snh Xc nh mc tiu so snh. V s gc so snh khi xc nh ph thuc vo mc ch c th ca phn tch. Nu nh phn tch nghin cu nhp bin ng tc tng trng cc ch tiu th s

19

gc so snh l tr s ca ch tiu k trc hoc nu nghin cu thc hin nhim v kinh doanh trong tng khong thi gian thng so snh vi cng k nm trc. V iu kin so snh khi xc nh s khc nhau theo thi gian v khng gian. Nh khi so snh theo thi gian cn m bo tnh thng nht v ni dung kinh t ca ch tiu. Thng thng ni dung kinh t ca ch tiu n nh v quy nh thng nht. Cng cn m bo tnh thng nht v phng php tnh cc ch tiu. Trong hot ng kinh doanh cc ch tiu c th c tnh theo cc phng php khc nhau. V vy khi so snh cn la chn hoc tnh li cc tr s ch tiu theo phng php thng nht. Ngoi ra cn m bo tnh thng nht v n v tnh cc ch tiu c v s lng, thi gian v gi tr. V mc tiu so snh khi xc nh cn phn bit xc nh mc bin ng tuyt i hay mc bin ng tng i ca ch tiu phn tch. Mc bin ng tuyt i, xc nh bng cch so snh tr s ca ch tiu gia 2 k (k phn tch v k ly lm gc) Mc bin ng tng i l kt qu so snh gia k phn tch vi k gc d c iu chnh theo h s ca ch tiu lin quan. Phng php so snh i chiu trong phn tch hot ng kinh doanh bao gm nhiu phng thc khc nhau. S dng cng thc no l tu thuc vo mc ch v yu cu ca cng tc phn tch quyt nh. Ni chung c nhng phng thc so snh i chiu sau: a) So snh ch tiu thc hin vi ch tiu nhim v t ra trong phn tch Trong iu kin kinh doanh theo c ch th trng, mi vn ng kinh t u phi c xy dng v hon thnh theo nhim v, mc tiu ra. V vy mun bit trong k phn tch thc hin nhim v v mc tiu ra nh th no, cn phi so snh ch tiu thc hin vi ch tiu nhim v ra tm s chnh lch bng s tuyt i hoc s tng i. Sau khi so snh i chiu nh th c th nu ra phng hng i su phn tch tc l c th s dng cc phng php khc ca phn tch xc nh c th hn, chi tit hn cc nhn t v mc nh hng ca chng n qu trnh kinh doanh ca doanh nghip . b) So snh ch tiu thc hin k phn tch vi ch tiu thc hin k trc hoc vi nhng ch tiu thc hin ca nhng k trc: Trong hot ng kinh doanh khng phi tt c cc ch tiu u t ra nhim v thc hin, mt s ch tiu khng th t ra nh s sn phm dch v vi phm cht lng,...Tuy vy trong k phn tch vn pht sinh nhng s thc t. Nh vy, khng th so snh ch tiu thc t vi ch tiu nhim v ra. Do tin hnh so snh ch tiu thc t k phn tch vi ch tiu thc hin k trc nh gi v phn tch.

20

Ngoi ra cc ch tiu tuy so snh s thc hin vi nhim v ra nhng vn cha , cn tin hnh so snh thc hin ca k phn tch vi thc hin k trc nh gi y v su sc. Vic so snh nhm nh gi tnh hnh pht trin kinh doanh. So snh ch tiu thc hin k phn tch vi ch tiu thc hin k trc khng ch hn ch mt k trc m c th l hng lot thi k k tip nhau mt cch lin tc. Phng thc ny to kh nng thu c nhng ti liu chnh xc hn v c th loi tr nhng tnh hnh khc nhau hoc nhng yu t ngu nhin c nh hng n ch tiu dng cho mt thi k no . Tuy nhin, vic so snh ny ch c s dng khi cc thi k so snh c iu kin hot ng tng t nhau. c) So snh cc ch tiu gia cc n v tng t ni b v ngoi doanh nghip Phng thc ny thng so snh nhng ch tiu trong k phn tch gia cc b phn, khu vc kinh doanh hoc gia cc doanh nghip ca mt ngnh sn xut 1.9.2 Phng php loi tr 1. Nguyn tc s dng: Khi phn tch mt qu trnh kinh doanh thng c nhiu nhn t nh hng v dn n nhng kt qu nht nh. Cn phi bit cng nh cn phi xc nh c mi lin h ln nhau gia cc nhn t. gip cho ngi lm cng tc phn tch bit c nhn t no l quan trng nht, c tc ng ln nht n ch tiu phn tch cn phi xc nh chnh xc mc nh hng ca tng nhn t. Khi xc nh mc nh hng ca tng nhn t, thng thy nhng nhn t c bit c nh hng nhng chiu hng i lp nhau, khng cng mt chiu. Mt s nhn t c nh hng tch cc, c tc dng thc y kinh doanh. Tri li, mt s nhn t c nh hng tiu cc, km hm s pht trin kinh doanh. Cn phi xc nh mc nh hng cc nhn t c khi kinh doanh tt v khng tt. Bi v qua vic xc nh ny c th thy r mc nh hng ca mt nhn t tch cc no khng nhng c th b li mc nh hng ca mt nhn t tiu cc khc m c khi cn vt c mc nh hng tiu cc ca nhn t lm cho hot ng kinh doanh t c kt qu nht nh. Nh th, r rng tc ng ca cc nhn t tch cc cng khng ging nhau. s dng phng php loi tr cn bit nguyn tc s dng ca n. Nu gia cc ch tiu nhn t vi ch tiu kt qu c mi quan h hm s thun Z=x+y+v Gi s mt trong cc nhn t thay i cn cc nhn t khc c nh ta c:
(y) (x)

= x1 x0

= y1 y0

21

 Trong : Z - Ch tiu kt qu (phn tch) . x, y, v - Ch tiu nhn t

(v)

= v1 v0 = Z1 Z0 = (x)+
(y)

+ (v)

Z1, x1, y1, v1 - ch tiu k phn tch ng vi ch tiu kt qu v cc nhn t. Z0, x0, y0, v0 - ch tiu k gc ng vi ch tiu kt qa v cc nhn t. (i) Mc nh hng ca nhn t i n ch tiu kt qu (phn tch) (i = x, y, v) i vi trng hp ny trnh t nh gi nh hng ca cc nhn t khng lm thay i kt qu tnh ton. Nu gia cc ch tiu nhn t vi ch tiu kt qu c mi lin h tch s: Z=xy xc nh mc nh hng cc nhn t n ch tiu kt qu c 2 phng n. Phng n 1: Xt nh hng ca nhn t x trc y sau: (x) = x1 y0 - x0 y0 = x y0
(y)

= x1 y1 - x1 y0 = x1y

Phng n 2: Xt nh hng ca nhn t y trc x sau:

(x) (y)

= x0 y1 - x0 y0 = x0 y

= x1 y1 - x0 y1 = xy1

Kt qu tnh ton theo 2 phng n khc nhau v nh vy r rng n ph thuc vo th t nh gi cc nhn t. Cho nn cn phi thng nht th t nh gi da trn nguyn tc nht nh. Th t nh gi nh hng cc nhn t c xc nh trn c s phng php ch s. Khi xy dng ch s ch tiu s lng, cc nhn t cht lng ly gi tr k gc cn khi xy ch s ch tiu cht lng, cc nhn t s lng ly gi tr k phn tch (bo co). Th t xy dng ch s nh vy ng vi nguyn tc nh gi nh hng cc nhn t n ch tiu kt qu. C th khi qut nguyn tc xc nh th t nh gi nh hng cc nhn t n ch tiu kt qu nh sau: Nu ch tiu kt qu b nh hng bi hai nhn t, mt trong s l nhn t s lng, mt l nhn t cht lng th u tin nh gi nhn t s lng, sau l nhn t cht lng.

22

Nu ch tiu kt qu b nh hng bi nhiu t th phi xc nh th t nh gi bng cch khai trin ch tiu kt qu theo cc nhn t hoc nhm cc nhn t. Trong cn ch : - Nu trong cng thc mi lin quan cc ch tiu c mt vi nhn t s lng th trc ht nh gi nh hng nhn t biu din iu kin sn xut, sau nh gi nh hng nhn t thay i c cu v cui cng l cc nhn t cht lng. - Cng thc trung gian dng trin khai nhn t cn phi c ni dung kinh t thc s. 2. Phng php thay th lin hon Phng php thay th lin hon c s dng xc nh mc nh hng ca tng nhn t c bit n mt hin tng, mt qu trnh hot ng kinh doanh. nh gi (xc nh) mc nh hng ca bt k mt nhn t no n ch tiu kt qu (phn tch) cn phi tnh 2 i lng gi nh ca ch tiu phn tch (php th). Trong php th th nht nhn t no m xem xt nh hng ca n th ly s liu k phn tch (thc hin). Trong php th th hai ly s liu k gc (k hoch). Mc ca cc nhn t cn li trong 2 php th ph thuc vo th t nh gi nh hng ca chng n ch tiu phn tch. Nhng nhn t m nh hng ca chng xc nh trc nhn t nghin cu th ly s liu k phn tch (thc hin) . Cn cc nhn t m nh hng ca chng xc nh sau nhn t nghin cu th ly s liu k gc (k hoch). Hiu ca php th th nht vi php th th hai l mc nh hng ca nhn t n ch tiu phn tch. V d: Z = x(1) y(2)

xc nh mc nh hng ca nhn t th nht x ta tnh 2 php th Php th 1 ZI = x1 y0 Php th 2 ZII = x0 y0 nh hng ca nhn t x
(x)

= ZI - ZII = x1 y0 - x0 y0

xc nh mc nh hng ca nhn t th hai y n ch tiu phn tch Z ta cng tnh 2 php th Php th 1: Php th 2: ZIII = x1 y1 ZIV = x1 y0

nh hng ca nhn t y

23

(y)

= ZIII - ZIV = x1 y1 - x1 y0

Khi s dng phng php thay th lin hon, pha xc nh chnh xc th t thay th cc nhn t nh hng. Nu th t thay th cc nhn t b thay i tu tin th kt qu tnh ton khng ng, mc d tng mc nh hng ca cc nhn t khng i. Mun xc nh mc nh hng ca cc nhn t mt cch ng n th phi nghin cu ni dung kinh t ca qu trnh kinh doanh tc l phi xc nh mi lin h thc t ca hin tng c phn nh trong trnh t thay th lin hon. Ni chung, khi c hai nhn t nh hng c 2 ln thay th, c ba nhn t th c 3 ln thay th.v.v... tng qut c n nhn t th c n ln thay th v phi tnh (n-1) php th. 3. Phng php s chnh lch Phng php s chnh lch l mt trong nhng phng php loi tr v thng c s dng trong phn tch kinh doanh. Thng thng khi c hai nhn t c bit nh hng n mt qu trnh kinh doanh th s dng phng php s chnh lch v n n gin hn phng php thay th lin hon. Mun xc nh mc nh hng ca cc nhn t c bit phi tm s chnh lch gia ch tiu k phn tch (quyt ton) vi ch tiu k gc (k hoch). Nhn s chnh lch ca mi mt nhn t vi s tuyt i ca nhn t khc cng tc l ch tiu c bit. Khi xc nh mc nh hng ca nhn t cht lng th nhn s chnh lch ca ch tiu vi k phn tch (quyt ton) ca nhn t s lng. Ni mt cch khc l ly s chnh ca nhn t th nht (nhn t s lng) nhn vi k gc ca nhn t th hai (nhn t cht lng) th c mc nh hng ca nhn t th nht - nhn t s lng. Ly s chnh lch ca nhn t th hai (nhn t cht lng) nhn vi s k phn tch ca nhn t th nht (nhn t s lng) s c mc nh hng ca nhn t th hai. Khi c ba nhn t nh hng vi mt qu trnh kinh doanh vn c th s dng phng php s chnh lch. . hiu r ni dung ca phng php, hy xt 2 trng hp sau: + C 2 nhn t: Z - Ch tiu phn tch x,y Ch tiu nhn t Z0 , Z1 - Ch tiu phn tch k gc v k phn tch x0,y0, x1,y1 - Ch tiu nhn t k gc v k phn tch (i) Chnh lch ca ch tiu i Z = x(1) y(2) = Z1 Z0 = x1 y1 - x0 y0

Cng thm v bt mt i lng gi s x1 y0

24

= x1 y1 - x0 y0 + x1 y0 - x1 y0 = (x1- x0) y0 + x1(y1 - y0) = x y0 - x1 y

+ C 3 nhn t Z = x(1) y(2) v(3) = Z1 Z0 = x1y1v1 - x0 y0v0

Cng thm v bt mt i lng gi s x1 y0v0 = x1y1v1 - x0 y0v0 + x1y0v0 - x1 y0v0

= (x1 - x0) y0 v 0 + x1 [(y1- y0)v0 + y1(v1 v0)] = x y0v0 - x1 yv0 + x1y1 v Tng qut: - C bao nhn t th c by nhiu nhm tch s - Mi nhm tch s c mt s chnh lch ca mt nhn t nht nh - Trc s chnh lch ca nhn t l s k phn tch, sau s chnh lch l s k gc - Tng gi tr cc tch s bng gi tr s chnh lch ca ch tiu phn tch Phng php thay th lin hon v phng php s chnh lch ch khc nhau v mt tnh ton, cn kt qu tnh vn nh nhau. C th ni phng php s chnh lch l mt hnh thc n gin ca phng php thay th lin hon. 4 Phng php s gia tng i Mc nh hng ca tng nhn t c bit khng ch xc nh bng s tuyt i khi s dng phng php thay th lin hon hoc phng php s chnh lch m cn c th xc nh bng cc phng php tnh theo s tng i. Ni mt cch khc, c th xc nh bng s phn trm (%) gia s k phn tch vi s k gc. S dng phng php s gia tng i c th n gin c cng tc tnh ton, v khi dng phng php ny khng cn tnh ch tiu t trng ch cn trc tip tnh ton bng ch tiu xut pht. Ni dung ca phng php s gia tng i nh sau: - Mu n xc nh mc nh hng ca nhn t th nht n ch tiu phn tch th ly t l phn trm (%) thc hin (k phn tch) so vi k hoch (k gc) ca nhn t tr i 100, nu tnh ton ch tiu tng i cho di dng h s th ly h s thc hin (k phn tch) so vi k hoch (k gc) tr i 1.

25

- Mun xc nh mc nh hng ca nhn ti th hai n ch tiu phn tch ta so snh phn trm (%) hay h s thc hin (k phn tch) so snh vi k hoch (k gc) ch tiu phn tch vi nhn t c nh gi u tin. - Mun xc nh gi tr nh hng ca cc nhn s bng s tuyt i ta nhn nh hng tng i ca cc nhn t vi gi tr k hoch (k gc) ca ch tiu phn tch. V d: Trong : Z = x(1) y(2) Z- Ch tiu phn tch x, y- Nhn t Khi : (x)
%

= Ix% - 100
(y) %

= Iz% - Ix% = Ix%( Iy% - 100)

(x) (y)

Vi; Ix% = x0 y1 Iy% = y0 Z1 Iz% = Z0 x1

= (x) . Z0 = (x)
%

. Z0

. 100

. 100

. 100

Tnh cht c bn ca phng php s gia tng i. 1- Nu bit rng nhn t th nht K trong cng thc mi lin quan (M = Kn) l mt ch tiu tng hp tc l K = f(a, b...) v nu bit i lng ca n bin i do tc ng ca nhn t a l x%, nhn t b l y%... th i lng ch tiu phn tch b nh hng bi cc nhn t c th vit di dng: M(a)% = K(a)% M(b)% = K(b)%

26

2- Nu nhn t th hai n trong cng thc mi lin quan (M = Kn) l mt hm s ca cc nhn t khc n = (g, e...) v bit i lng tng i do tc ng ca cc nhn t g, e l n(g)%; n(e)% th nhn s thay i ny vi h s thc hin k hoch ca nhn t th nht (IK) s c nh hng ca cc nhn t g, e n ch tiu phn tch. M(g)% = n(g)%. IK M(e)% = n(e)%. IK K1 IK = K0

5. Phng php iu chnh Mun xc nh mc nh hng ca bt k nhn t no n ch tiu phn tch cn tnh hiu ca 2 php th. tnh mi php th ly i lng k gc ch tiu phn tch nhn vi h s iu chnh. H s iu chnh l t s gia s thc hin (k phn tch) vi s k hoch (k gc) ca nhn t . Vic chn nhn t xc nh h s iu chnh ph thuc vo th t nh gi ca nhn t phn tch. Nu xc nh mc nh hng ca nhn t th i th php th nht h s iu chnh trong cng thc phn tch tnh cho i cc nhn t u, cn trong php th hai cho (i - 1) cc nhn t. V d: Z = x(1) y(2) xc nh mc nh hng ca nhn t x (th t th nht) ta tnh 2 php th. Trong php th nht: Z I = Z0. Ix . Php th th 2: Z II = Z0
(x)

= Z I - Z II = Z0(Ix 1)

xc nh mc nh hng ca nhn t y (th t th hai) ta tnh 2 php th. Trong php th th nht Z III = Z0. Ix Iy = Z0. IZ Z I = Z1, php th th 2: Z IV = Z0. Ix Ix
(y)

= Z III - Z IV = Z1 - Z0. Ix = Z1{1 Iz

6. Phng php nh gi nh hng thay i kt cu. Phng php ny c s dng phn tch ch tiu ph thuc vo c cu ca hin tng nghin cu.

27

 xc nh s thay i ch tiu kt qu cn phi tnh i lng gi nh (php th) ca n. Trong php th c cu ly s thc hin (k phn tch) cn yu t thnh phn ly s k hoch (k gc). Mc nh hng s thay i c cu n ch tiu kt qu c xc nh bng hiu s ca i lng gi nh vi i lng ch tiu kt qu k k hoch (k gc). Cn mc nh hng ca nhn t thnh phn c xc nh bng hiu ca i lng ch tiu kt qu thc hin (k phn tch) vi i lng gi nh . V d: c 2 loi vt t a v b t trng (c cu) l , yu t thnh phn l r r = a ra + b rb Tnh i lng gi nh (php th) r* = a1 ra0 + b1 rb0 Mc nh hng ca c cu: r( ) = r* - r0 = ( a1ra0 + b1rb0) ( a0 ra0 + b0 rb0 ) = ( a1 - a0) ra0 + ( b1 - b0 ) rb0 Mc nh hng ca yu t thnh phn: r(r) = r1 - r * = ( a1ra1 + b1rb1) ( a1 ra0 + b1 rb0 ) = a1 (ra1 ra0) b1 (ra1 - rb0) Mun xc nh nh hng ca tng h s c cu, ly thay i c cu nhn vi hiu s gia i lng k gc (k hoch) ca nhn t thnh phn vi i lng k gc (k hoch) ch tiu kt qu. r( a) = ( a1 - a0) (ra0 - r0) r( b) = ( b1 - b0 ) (rb0 - r0) Mun xc nh nh hng ca tng nhn t thnh phn, ly thay i nhn t thnh phn nhn vi h s c cu k quyt ton (thc hin) nhn t . r(a) = a1 (ra1 ra0) r(b) = b1 (ra1 - rb0) 7. Phng php h s t l Phng php ny thng s dng khi ch tiu tng hp l hm ca mt ch tiu tng hp trung gian c kt qu phn tch nh hng ca n tng ng vi tng ch tiu nhn t c bit: x(1)

28

Z = y(2)

, trong y = a + b + c

xc nh nh hng ca nhn t a, b, c n ch 1 tiu tng hp Z (Z (a) , Z(b) Z(c)) Cn phi tin hnh cc bc sau: - Xc nh h s t l K tc l t s s thay i ch tiu phn tch do nh hng ch tiu tng hp y (Z(y)) vi s thay i ca ch tiu y (y):

Z(y) K = y

V Z =

x do Z(y) = { y

1 - y1

1 } x1 y0

H s t l cho bit s thay i ca ch tiu phn tch Z bao nhiu nu nh nhn t y tng hoc gim mt n v. - Xc nh nh hng ca cc nhn t n ch tiu tng hp trung gian Z(a) = y(a). K Z(b) = y(b) . K Z(c) = y(c) . K Phng php ny c nhc im l khng s dng c khi s thay i ca cc nhn t a, b v c theo cc chiu hng khc nhau v tc ng ca chng ng thi n y bng hoc gn bng 0. khc phc nhc im bin i nh sau:

1 Z(y) = { y1 -

1 } x1 = y0

x1 { y0

y0 y1 } y1

x1

- y

29

t y0

= Z* Ta c Z(y) = Z* y1

Khi ta c th xc nh nh hng ca cc nhn t a, b, c, n ch tiu kt qu.

- y(a) Z(a) = Z* y1 - y(b) Z(b) = Z* y1 - y(c) Z(c) = Z* y1

Phng php phn tch ny ch thch ng khi phn tch t sut li nhun v trch lp qu khuyn khch vt cht. 8. Phng php ch s Phng php ny nhm xc nh ch tiu tng i biu th quan h so snh gia cc mc ca hin tng kinh t nht nh . V : Z = x(1) y(2) - Tnh ch s ch tiu kt qu v cc nhn t Z1 IZ = Z0 x1y0 Ix = x0y0 - Xc nh nh hng cc nhn t Iy = x1y0 = x0y0 x1y1 x1y1

30

Z = Z(x) + Z(y) Z(x) = (x1y0 x0y0) Z(y) = (x1y1 x1y0) Z = Z1 Z0 = (x1y1 x0y0) Trng hp phn tch bin ng ch tiu bnh qun ta tin hnh nh sau: - Trc ht tnh ch tiu bnh qun xifi x = fi Trong : xi - Cc s bnh qun t fi - Tn s Ch tiu bnh qun k gc hay x = xifi vi fi = fi fi

x0f0 x0 = f0 Ch tiu bnh qun k gi nh x0f1 x01 = f1 Ch tiu bnh qun k bo co x1f1 x1 = f1 - Tnh cc ch s: Ch s cu thnh kh bin

x1

x1f1

x0f0

31

Icn = x0

= f1

: f0

Ch s c nh kt cu

x1 Ic = x01 =

x1f1 : f1

x0f1

f1

Ch s nh hng kt cu

x01 In = x0 =

x0f1 : f1

x0f0

f0

- Xc nh mc nh hng cc nhn t nh hng kt cu

x0f1 ( x01 - x0) = f1 -

x0f0

f0

nh hng nhn t thnh phn x1f1 (x1 - x01) = f1 Tng nh hng x1f1 (x1 - x0) = f1 f0 x0f0 f1 x0f1

32

1.9.3 Phng php lin h Mi kt qu kinh doanh u c mi lin h vi nhau gia cc mt, cc b phn... lng ho cc mi quan h , trong phn tch kinh doanh s dng cc cch lin h ph bin nh lin h cn i, lin h trc tuyn v lin h phi tuyn. Lin h cn i c c s l s cn bng v lng gia 2 mt ca cc yu t v qu trnh kinh doanh: Gia tng s vn v tng s ngun vn; gia nhu cu v kh nng thanh ton; gia thu vi chi v kt qu kinh doanh...Mi lin h cn i vn c v lng ca cc yu t... dn n s cn bng c v mc bin ng (chnh lch) v lng gia cc mt ca cc yu t v qu trnh kinh doanh. Lin h trc tuyn: l mi lin h theo mt hng xc nh gia cc ch tiu phn tch. Chng hn, li nhun c quan h cng chiu vi sn lng sn phm dch v tiu th, gi bn c quan h ngc chiu vi gi thnh... Trong mi lin h trc tuyn ny, theo mc ph thuc gia cc ch tiu c th phn thnh 2 loi quan h ch yu: - Lin h trc tip gia cc ch tiu nh gia li nhun vi gi bn, gi thnh... Trong nhng trng hp ny cc mi lin h khng qua mt ch tiu lin quan no: gi bn tng (hoc gi thnh gim) s lm li nhun tng... - Lin h gin tip l quan h gia cc ch tiu trong mc ph thuc gia chng c xc nh bng mt h s ring Lin h phi tuyn: l mi lin h gia cc ch tiu trong mc lin h khng c xc nh theo t l v chiu hng lin h lun lun bin i. Trong trng hp ny, mi lin h gia ch tiu phn tch (hm s) vi cc nhn t (bin s) thng c dng hm lu tha. quy v hm tuyn tnh s dng cc thut ton nh php Loga, bng tng quan v chng trnh chun tc... Cng c th dng vi phn hm s ca gii tch ton hc xc nh nh hng ca cc nhn t n mc bin ng ca ch tiu phn tch. 1.9.4 Phng php tng quan hi quy 1. Phng php tng quan n Mi lin h gia ch tiu nhn t vi ch tiu phn tch hot ng kinh doanh ca doanh nghip thng c quan h t l thun hoc quan h t l nghch. * Trng hp tn ti mi quan h t l thun gia ch tiu nhn t vi ch tiu phn tch y l mi quan h theo mt hng xc nh gia ch tiu nhn t vi ch tiu phn tch. Trng hp ny s dng hm hi quy dng Yx = a + b.x Trong : Yx - Ch tiu phn tch x - Ch tiu nhn t

33

a, b Cc tham s Kt hp vi n ln quan st, ta c: S = (Y - Yx )2 min Ly o hm ring theo a v b ta c h phng trnh chun tc xc nh cc tham s a, b. na + bx = y

a x + b x 2 = xy Sau khi xc nh c cc tham s a, b a v cng thc phn tch Yi = a + b xi Trong Yi - ch tiu phn tch xi - Ch tiu nhn t V d: Mt n v xy dng cng thc phn tch chi ph hot ng kinh doanh theo 2 yu t nh ph (chi ph c nh) v bin ph (chi ph bin i). n v thu thp n ln quan st thc nghim vi x - sn lng sn phm dch v; y - tng chi ph hot ng kinh doanh tng ng. Tng chi ph nh ph ca n v p ng trong phm vi ph hp t 60.000 n 100.000 sn phm dch v mi nm. Sau khi tnh ton, xc nh cc tham s a, b ta c cng thc phn tch: Y = 900.000 + 20 x Cn c vo cng thc phn tch, kt hp vi phm vi ph hp sn lng sn phm dch v sn xut cung cp, c th xy dng k hoch linh hot phn tch chi ph hot ng kinh doanh tng ng vi tng mc hot ng Bng 1.2 Bng phn tch bng phng php tng quan n Sn lng sn phm dch v 60.000 70.000 80.000 90.000 100.000 Tng nh ph (a) 103 ng 900.000 900.000 900.000 900.000 900.000 Tng bin ph (bx) 103 ng 1.200.000 1.400.000 1.600.000 1.800.000 2.000.000 Tng chi ph kinh doanh (Y) 103 ng 2.100.000 2.300.000 2.500.000 2.700.000 2.900.000

Qua bng phn tch cho thy: - Sn lng sn phm dch v tng hoc gim th tng chi ph kinh doanh cng tng hoc gim theo cng mt t l nht nh

34

- Nu n v cn sn xut cung cp sn lng sn phm dch v bao nhiu th lc c th xc nh tng chi ph kinh doanh tng ng. Gi s n v d kin sn xut cung cp 85.000 sn phm dch v, khi tng chi ph cho hot ng kinh doanh s l Y = 900.000 + 20 x 850.000 = 2.600.000 ngn ng * Trng hp tn ti quan h nghch gia ch tiu phn tch vi ch tiu nhn t: c ngha l ch tiu nhn t c quan h thun vi i lng nghch o ca ch tiu phn tch. Trong trng hp ny c th s dng hm tng quan hi quy c dng Yx = a + b/x Kt hp vi n ln quan st, ta c: S = (Y - Yx )2 min Ly o hm ring theo a v b ta c h phng trnh chun tc xc nh cc tham s a, b. na + b 1/x = y

a x + b 1/x 2 = y/x Sau khi xc nh c cc tham s a, b a v cng thc phn tch Yi = a + b/xi Trong Yi - ch tiu phn tch xi - Ch tiu nhn t 2. Phng php tng quan bi Phng php tng quan bi c tin hnh theo trnh t sau - Xc nh cc ch tiu nhn t (x1 , x2 , ................... xn) - Tnh cc ch tiu cn thit cho phn tch + S bnh qun: Ch tiu phn tch Y Cc ch tiu nhn t - xi + Phng sai: Ch tiu phn tch 2y Cc ch tiu nhn t - 2xi + lch chun: Ch tiu phn tch y Cc ch tiu nhn t - xi + H s bin thin: Ch tiu phn tch Vy Cc ch tiu nhn t - Vi Kt qu tnh ton lp thnh bng Bng 1.3 Bng tnh cc ch tiu cn thit cho phn tch bng phng php tng quan bi Ch tiu Y S bnh qun
Y

Phng sai 2y

lch chun y

H s bin thin
Vy

35

x1 x2 ...................... ...................... xk

x1 x2

2x1 2x2 ...................... ...................... 2xk

x1 x2 ............................. ............................ xk

Vx1

Vx2

......................... .........................
xn

........................... ...........................
Vxk

Qua bng kt qu tnh ton cho thy nu nhn ta no bin ng ln nht s tc ng mnh m nht n ch tiu phn tch. - Tnh h s tng quan cp: xi xj - xi xj r xixj = xi xj

- Lp ma trn h s tng quan cp

Bng 1.4 Bng ma trn h s tng quan cp cho phn tch bng phng php tng quan bi

Y Y x1 x2 .............. xi ................ xk 1 r x1y r x2y ................ r xiy ................ . r xky

x1 1 r x2x1 ............... . r xix1 .............. r xkx1

x2

..............

xi

...........

xk

1 .............. r xix2 .............. r xkx2 ............ .............. ............. 1 .............. r xkxi ................ . ........... 1 ............... .............

36

Qua bng, loi b nhng nhn t x khng c nh hng n ch tiu phn tch Y. Ngoi ra cng loi b mt trong hai nhn t x m c mi lin h tng quan khng cht ch vi nahu, ch cn phn tch mt nhn t l . - Lp h phng trnh chun xc nh cc tham s

na0 a0x1 a0x2

+ a1 x1 + a2 x2

+ a3 x3 + ................ + ak xk = y

+ a1 x21 + a2 x1x2 + a3 x1x3 + ............. + ak x1xk = x1y + a1 x1x2 + a2 x22 + a3 x2x3 + ............. + ak x2xk = x2y

....................................................................................................... a0xk + a1 x1xk + a2 x2xk + a3 x3xk + ............. + ak x2 k = x1y

Gii h phng trnh tm cc tham s v lp phng trnh phn tch mi quan h gia ch tiu phn tch Y vi cc ch tiu nhn t xi ( i = 1,2 ...k) Y = a0 + a1x1 + a2x2 + ..............+ akxk

Trong : Y - ch tiu phn tch a0 - Mc nh hng ca cc nhn t khc ngoi nhn t ang xt a i (i = 1,2 ...k) - Mc nh hng ca tng nhn t n ch tiu phn tch Nu a > 0 l nh hng thun a < 0 l nh hng nghch |a| cng gn 1 th nh hng ca cc ch tiu nhn t n ch tiu phn tch cng ln - Tnh h s tng quan bi

Ry

x1 x 2 .. x n

(y y 1 (y y )

x1 x2 ... xn 2

)2

H s tng quan bi phn nh mc nh hng tng hp ca cc nhn ta t x 1 n xk n ch tiu phn tch Y - Tnh cc h s xc nh ring phn v xc nh chung H s xc nh ring phn: ai ( yxi - y xi )

37

ki = 2y H s xc nh chung: - Tnh cc h s co gin xi Ei = ai Y Ki = ki (i = 1,2 ....k)

(i = 1,2 ....k)

Ch tiu ny phn nh mc bin ng ca tng nhn t n cho tiu phn tch nu c 1 % tng ln. hiu r bn cht ca phng php ny, tc gi xin a ra mt v d c th v phn tch cc nhn t nh hng n nng sut lao ng theo s liu gi nh. Bng 1.5 Nng sut lao ng v cc nhn t nh hng

Y n v Nm 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 Triu ng 3,81 3,36 3,66 4,12 4,07 3,86 3,65 3,45 3,86 4,45 4,47 4,44 5,02

x1 Triu ng 2,74 2,73 2,95 2,82 2,74 4,34 5,88 6,41 8,08 8,00 7,00 7,08 6,13

x2 % 21,4 21,7 23,0 23,3 23,2 20,3 25,1 25,1 26,9 28,0 22,3 24,1 27,4

x3 103 /gi my 8,57 8,31 8,08 7,98 8,85 8,85 7,29 6,97 6,97 8,03 9,97 9,18 9,22

x4 Triu ng 7,46 7,57 7,98 8,15 8,45 7,26 7,04 7,18 7,82 7,75 7,51 7,95 8,65

x5 % 41,6 33,1 33,1 37,7 35,0 36,4 37,3 33,1 27,9 31,2 33,1 40,4 37,8

38

Trong : Y Ch tiu phn tch (Nng sut lao ng) x1 - Ch tiu nhn t (Mc trang b thit b cho mt lao ng) x2 - Ch tiu nhn t (H s m nhim thit b ca lao ng) x3 - Ch tiu nhn t (Nng sut thit b sn xut) x4 - Ch tiu nhn t (Tin lng bnh qun ca mt lao ng) x5 - Ch tiu nhn t (T l vn lu ng so vi vn kinh doanh) tin hnh phn tch cn thc hin theo trnh t sau: 1/ Tnh cc ch tiu phn tch: Kt qu tnh a vo bng Bng 1.6 Kt qu tnh cc ch tiu phn tch cc nhn t nh hng n nng sut lao ng Ch tiu Y x1 x2 x3 x4 x5 n v tnh Tr. ng Tr. ng % 103/G.my Tr. ng % S bnh qun 4,01692 5,14615 24,01538 8,32846 7,75153 36,05384 Phng sai 0,20695 4,25797 5,35669 0,76605 0,20830 20,44677 lch chun 0,4549 2,0635 2,3144 0,8752 0,4564 4,5218 H s bin thin 11,32 40,09 9,63 10,50 5,88 12,54

2/ Tnh cc h s tng quan cp v lp ma trn h s tng quan cp: Kt qu tnh a vo bng Bng 1.7 Bng ma trn h s tng quan cp Y Y x1 x2 x3 x4 x5 1 0,4151 0,4361 0.6201 0,6191 0,1924 1 0,7071 -0,4411 -0,1483 -0,5236 1 -0,3553 -0,3035 -0,3978 1 0,3539 0,4751 1 0,2971 1 x1 x2 x3 x4 x5

T kt qu trn cho thy:

39

- Mi lin h gia NSL v nng sut thit b kh cht ch r = 0,6201 - Mi lin h gia NSL v t l vn lu ng so vi vn kinh doanh lng lo nht r = 0,1924 3/ Lp h phng trnh chun v gii h phng trnh ny, tnh c cc h s hi quy a0 = 0,084454 a1 = 0,039271 a2 = 0,109307 a3 = 0,383272 a4 = 0,188809 a5 = 0,008837 Phng trnh hi quy thc nghim v nng sut lao ng Y = 0,084454 + 0,039271a1 + 0,109307a2 + 0,383272a3 + 0,188809a4 + 0,008837a5 Trong : a0 - Mc nh hng ca cc nhn t khc, ngoi cc nhn t phn tch a1 - Mc nh hng thc t ca trang thit b sn xut cho mt lao ng n nng sut lao ng. C mt triu ng tng ln ca vic trang thit b sn xut cho mt lao ng th nng sut lao ng tng ln 39.271 ng a2 - Mc nh hng thc t ca h s m nhim thit b ca lao ng n nng sut lao ng. Nu tng ln 1% v h s m nhim thit b ca lao ng th nng sut lao ng tng ln 10.931 ng a3 - Mc nh hng thc t ca nng sut thit b n nng sut lao ng. Nu nng sut thit b tng c 1000 ng cho mt gi my th nng sut lao ng tng ln 383.272 ng a4 - Mc nh hng thc t ca tin lng bnh qun n nng sut lao ng. Nu tin lng bnh qun tng ln 1000 ng th nng sut lao ng tng ln 188.000 ng a5 - Mc nh hng thc t ca t trng vn lu ng so vi vn kinh doanh n nng sut lao ng. Nu tng ln 1% t trng vn lu ng so vi vn kinh doanh, lom cho nng sut lao ng tng l 8.837 ng. 4/ Tnh h s tng quan bi: R = 0,9030 Nh vy, h s nh hng tng hp ca c 5 nhn t trn n nng sut lao ng bng 0,9030 5/ Tnh cc ch tiu phn tch

40

- Cc h s ring phn v h s xc nh chung K1 = 0,0733 K2 = 0,2417 K3 = 0,4552 K4 = 0,1162 K5 = 0,0152 K = 0,9016 M hnh trn cho thy, phn tch 5 nhn t nh hng n nng sut lao ng chim 90,16%, cn 9,84% l do nh hng ca cc nhn t khc m ta khng nghin cu, phn tch y. Trong , nng sut thit b nh hng rt ln n nng sut lao ng. - Tnh cc h s co dn E1 = 0,0499 E2 = 0,6516 E3 = 0,7339 E4 = 0,3627 E5 = 0,0718 Cc h s trn phn nh mc bin ng ca tng nhn t nh hng n s bin ng nng sut lao ng: + Nu trang thit b sn xut cho mt lao ng tng ln 1% th s lm cho nng sut lao ng tng ln 0,0499% + Nu h s m nhim thit b ca lao ng tng ln 1% s lm cho nng sut lao ng tng ln 0,6516%.

41

CHNG 2

PHN TCH KT QU HOT NG KINH DOANH

2.1. KT QU HOT NG KINH DOANH V YU CU PHN TCH Trong tng thi k hot ng kinh doanh, kt qu kinh doanh l mc tiu mi hot ng ca doanh nghip. y l iu kin tn ti v pht trin doanh nghip. Chnh v vy cn phi phn tch, nh gi kt qu hot ng kinh doanh tm ra nguyn nhn tc ng n kt qu kinh doanh (tc ng trc tip v tc ng gin tip). Kt qu hot ng kinh doanh ca doanh nghip c biu hin bng h thng ch tiu (ch tiu hin vt v ch tiu gi tr). Phn tch kt qu hot ng kinh doanh gip cho

42

doanh nghip c c cc thng tin cn thit ra nhng quyt nh iu chnh kp thi nhng bt hp l nhm t c mc tiu hot ng kinh doanh trong qu trnh iu hnh qu trnh kinh doanh. Phn tch kt qu hot ng kinh doanh bao gm phn tch v sn lng, cht lng sn phm dch v; doanh thu kinh doanh. y l mt giai on ht sc quan trng bi v thng qua vic phn tch kt qu hot ng kinh doanh kt hp vi phn tch iu kin hot ng kinh doanh s nh gi c hiu qu hot ng kinh doanh. Phn tch kt qu hot ng kinh doanh cn phi p ng cc yu cu sau y: - Phi phn tch c tnh hnh hon thnh ln lt cc ch tiu phn nh kt qu hot ng kinh doanh. - Phi phn tch c nguyn nhn v mc nh hng ca cc nhn t n vic hon thnh cc ch tiu kt qu hot ng kinh doanh. C th: * Vi ch tiu hin vt (hin vt quy c) phi phn tch c: + Tnh hnh thc hin sn lng, cht lng sn phm dch v ni chung v tng sn phm dch v ni ring. + Mc m bo tho mn nhu cu ca nn kinh t v ca nhn dn v truyn a tin tc. + Thay i v sn lng sn phm dch v c nh hng g v nh hng nh th no n hot ng kinh doanh. + Nguyn nhn v mc nh hng ca cc nhn t n kt qu hot ng kinh doanh. * Vi ch tiu gi tr phi phn tch, nh gi c: + Tnh hnh thc hin doanh thu kinh doanh + Nhn t v mc nh hng ca cc nhn t n doanh thu kinh doanh. + xut c bin php nhm tng doanh thu hot ng kinh doanh. 2.2 PHN TCH KT QU HOT NG KINH DOANH 2.2.1 Phn tch khi qut kt qu hot ng kinh doanh 1. Phn tch tnh hnh thc hin nhim v hot ng kinh doanh Bng phng php so snh i chiu, tin hnh so snh cc ch tiu k phn tch vi cc ch tiu nhim v kinh doanh. Tu theo mc ch yu cu c th s dng cc ch tiu phn nh kt qu hot ng kinh doanh khc nhau. Chng hn i vi doanh nghip Bu chnh vin thng c th s dng cc ch tiu nh doanh thu pht sinh, thu bao pht trin,

43

tng s my trn mng li, mt my/100 dn, thu bao Internet, mt thu bao Internet/ 100 dn, np ngn sch... thun tin, vic so snh i chiu c thc hin bng hnh thc bng Bng 2.1 Bng phn tch tnh hnh thc hin nhim v k hoch kinh doanh T/T 1 2 3 4 5 6 7 . . 2. Phn tch quy m kt qu hot ng kinh doanh Quy m kt qu hot ng kinh doanh cng c nh gi bng phng php so snh i chiu vi cc ch tiu phn nh kt qu hot ng kinh doanh. thun tin, vic so snh i chiu c thc hin bng hnh thc bng Bng 2.2 Bng phn tch quy m hot ng kinh doanh Thc hin k trc K phn tch K hoch Thc hin So snh K hoch Thc hin Ch tiu n v tnh K hoch Thc hin So snh +(-) %

T/T

Ch tiu

n v tnh

1 2 3 4 5 6 7

44

. . 3. Phn tch tc tng trng kt qu hot ng kinh doanh Trong hot ng kinh doanh, cc doanh nghip khng ch quan tm n s tn ti trong tng thi k, m iu ct yu l s tng trng. V vy, mc tng trng quyt nh s tn ti lu di ca doanh nghip trn th trng. nh gi cn s dng cc ch tiu phn nh tc pht trin hot ng kinh doanh. C 2 loi ch tiu - Tc pht trin nh gc: L tc pht trin tnh theo mt k gc n nh, thng l thi k nh du s ra i hay bc ngot kinh doanh ca doanh nghip gn vi chin lc pht trin kinh doanh ca doanh nghip. - Tc pht trin lin hon: L tc pht trin hng nm (k), k ny so vi k trc lin . Khi phn tch trong c thi k tng i di, tc pht trin nh gc v tc pht trin lin hon thng c phn tch kt hp trong mi quan h vi chin lc pht trin kinh doanh ca doanh nghip cng nh din bin thc t trong chu k sng ca sn phm dch v. thun tin, vic phn tch c thc hin bng hnh thc bng Bng 2.3 Bng phn tch tc tng trng hot ng kinh doanh T/T I 1 2 3 . . II 1 2 3 . . Tc tng trng lin hon Ch tiu Tc tng trng nh gc ........................................ .......................................... ........................................... 2004 2005 2006

2.2.2 Phn tch sn lng sn phm dch v

45

c thc hin theo trnh t sau: - So snh sn lng sn phm dch v thc t thc hin vi sn lng sn phm dch v k hoch (k trc) theo tng loi sn phm dch v ch yu. Vic so snh i chiu c tin hnh c s tuyt i v s tng i. Vi s tuyt i: qi = qi1 qi0 Vi s tng i: iq = qi0 Khi so snh, nu sn phm dch v ch yu t hoc vt k hoch th c nh gi hon thnh k hoch. Nu c mt loi sn phm dch v ch yu no khng hon thnh th n v, doanh nghip c nh gi khng hon thnh k hoch, khng c ly sn phm dch v hon thnh k hoch b tr. Tu theo c im, loi hnh n v, doanh nghip m c nhng sn phm dch v ch yu khc nhau. - Tm nguyn nhn v mc nh hng ca cc nhn t n sn lng sn phm dch v thc hin. Trong thc t c th c cc nguyn nhn nh cng tc xy dng k hoch (cha ph hp vi yu cu ca khch hng, cha st vi thc t..); c th do gi thay i (gi thay i lm cho nhu cu thay i. Thng thng gi gim th nhu cu tng); do m rng quy m kinh doanh (th hin v s lng lao ng, thit b mng li, gi tr ti sn...); cng c th do s c gng n lc ca doanh nghip, n v... - xut cc bin php nhm iu chnh k hoch, tng cng cng tc qun l k hoch.. thun tin, vic phn tch cng c thc hin bng hnh thc bng. 2.2.3 Phn tch doanh thu hot ng kinh doanh 1. Doanh thu hot ng kinh doanh Theo ch k ton mi v theo thng t v hng dn ch d qun l doanh thu quy nh doanh thu cc doanh nghip Nh nc bao gm: Doanh thu t hot ng kinh doanh v doanh thu t hot ng khc. Ngy 25/10/2000 theo quyt nh s 167/2000/Q-BTC sa i b sung cc thng t trc y v thng t 89/2002/TT-BTC ngy 09/12/2002 ca B Ti chnh th bo co kt qu hot ng kinh doanh th hin theo mu v bao gm: * Doanh thu t hot ng kinh doanh qi1

46

Doanh thu t hot ng kinh doanh l ton b s tin bn sn phm, hng ho, cung ng, dch v sau khi tr cc khon thu thanh to, gim gi hng bn, hng bn b tr li (nu c chng t hp l) v c khch hng chp nhn thanh ton (khng phn bit thu hay cha thu tin). Doanh thu t hot ng kinh doanh ca doanh nghip cn bao gm: + Cc khon tr gi, ph thu theo quy nh Nh nc s dng cho doanh nghip i vi hng ho, dch v ca doanh nghip tiu th trong k c Nh nc cho php + Gi tr cc sn phm, hng ho em biu, tng hoc tiu dng trong ni b doanh nghip. Doanh thu t hot ng kinh doanh i vi doanh nghip Bu chnh vin thng bao gm - Doanh thu t hot ng kinh doanh v phc v: doanh thu v cung cp dch v, tin bn sn phm, hng ho, cung ng, hot ng ca Cng ty ti chnh, ca cc n v s nghip c thu v cung cp cc dch v khc sau khi tr (-) cc khon gim gi hng bn, hng bn b tr li; thu t tr cp, tr gi ca Nh nc khi thc hin cc nhim v cung cp hng ho, dch v theo yu cu ca Nh nc v ph thu do Nh nc quy nh. - Doanh thu kinh doanh khc: l doanh thu ca cc n v c thnh lp thc hin cc hot ng kinh doanh khc, c hch ton ring, chng hn nh doanh nghip Bu chnh vin thng l cc hot ng kinh doanh khc ngoi dch v Bu chnh Vin thng nh t vn, thit k, xy lp cc cng trnh XDCB; Kinh doanh pht trin phn mm tin hc; Bn hng ho v cc cc hot ng kinh doanh khc ngoi dch v BCVT c c quan c thm quyn ca Nh nc v Tp on BCVT Vit nam cho php. - Doanh thu hot ng ti chnh: Doanh thu t cc hot ng u t ti chnh bao gm cc khon thu: + T cc hot ng lin doanh lin kt; gp vn c phn; li tin gi, tin cho vay (tr tin li pht sinh t ngun vn vay u t xy dng c bn); tin li tr chm ca vic bn hng tr gp; tin h tr li sut tin vay ca Nh n c trong kinh doanh (nu c); thu t hot ng mua bn chng khon (tri phiu, tn phiu, c phiu)... + T hot ng nhng bn ngoi t hoc thu nhp v chnh lch t gi nghip v ngoi t theo quy nh ca B Ti chnh; + Hon nhp s d d phng gim gi chng khon; + Tin cho thu ti sn i vi n v cho thu ti sn khng phi l hot ng kinh doanh thng xuyn. * Thu nhp t cc hot ng khc: l ngun thu t cc hot ng bn vt t, hng ho, ti sn di tha; bn cng c, dng c phn b ht gi tr, b h hng hoc khng cn s

47

dng; cc khon phi tr nhng khng tr c v nguyn nhn t pha ch n; thu chuyn nhng, thanh l ti sn, n kh i xo nay thu hi c; hon nhp cc khon d phng gim gi hng tn kho, khon d phng n phi thu kh i trch vo chi ph ca nm trc nhng khng s dng ht; hon nhp s d chi ph trch trc v bo hnh hng ho, sn phm, cng trnh v hng mc cng trnh khi ht thi hn bo hnh; cc chi ph trch trc (nu c) ln hn s thc chi (tr chi ph trch tr c v sa cha ti sn ca 4 loi ti sn c nh c th); thu t cho thu hoc chuyn quyn s hu tr tu; thu t tin pht vi phm Hp ng kinh t; thu v chit khu thanh ton; cc khon thu phi np (tr thu thu nhp doanh nghip) c Nh nc gim v cc khon thu bt thng khc. 2. Phn tch doanh thu hot ng kinh doanh * Phn tch chung v doanh thu Khi phn tch s dng phng php so snh i chiu (so snh trc tip v so snh lin h. So snh trc tip (so snh gin n) nhm cho thy mc thc hin nhim v v doanh thu v tc tng trng. Tuy nhin cch so snh ny khng cho bit mc thc hin doanh thu c hp l v ph hp hay khng. Dt1 = Dt0 So snh lin h: cch so snh ny cho thy mc thc hin doanh thu c hp l v ph hp vi chi ph b ra hay khng. Dt1 = Dt0. Ic Cp1 Trong Ic T l thc hin v chi ph kinh doanh; Ic = Cp0 Cp1 ; Cp0 Chi ph hot ng kinh doanh k phn tch (thc hin) v k gc (k hoch) Vi n v thnh vin, cch thc phn tch cng tng t, ngha l cng s dng phng php so snh i chiu (so snh trc tip v so snh lin h ) phn tch. * Phn tch mc nh hng ca cc nhn t n doanh thu x 100 x 100

48

Khi phn tch s dng phng php loi tr xc nh mc nh hng ca cc nhn t n doanh thu. Chng hn vi doanh nghip BCVT khi phn tch nh hng cc nhn t n doanh thu kinh doanh dch v BCVT, cn xem xt cch thc thu cc phn tch. Nu thu cc theo dch v ring l th cn c vo cng thc xc nh doanh thu cc xc nh mc nh hng ca cc nhn t Dtc = qi pib/q Trong : qi Sn lng sn phm dch v i pib/q Mc cc bnh qun ca sn phm dch v i, pib/q = ipi Bng cc phng php loi tr c th xc nh mc nh hng ca cc nhn t n doanh thu cc. (trong trng hp ny s dng phng php s chnh lch). Mc nh hng ca nhn t sn lng v kt cu sn phm dch v ( qi, i) Dtc ( i,qi) = qi pib/q0 Mc nh hng ca nhn t mc cc bnh qun (pi) Dtc (pib/q) = qi1 pib/q Mc nh hng ca nhn t kt cu sn phm dch v i ( i) Dtc ( i) = qi1 pib/q( i) Mc nh hng ca nhn t mc cc sn phm dch v pi Dtc (pi) = qi1 pib/q(pi) Nu thu cc di dng thu bao th cng thc doanh thu nh sau: D tc = Ntb . ptb. Bng cc phng php loi tr, c th xc nh mc nh hng ca nhn t s thu bao v mc cc thu bao n doanh thu cc. Vi cc loi doanh thu khc khi phn tch cng cn c vo cng thc xc nh tin hnh xc nh mc nh hng ca cc nhn t. hiu r bn cht vn , chng ti xin a ra v d sau Hy phn tch tnh hnh thc hin k hoch v doanh thu v xc nh mc nh hng ca cc nhn t n doanh thu ca mt n v theo s liu sau (s liu gi nh) Bng 2.4 Tnh hnh thc hin k hoch doanh thu Sn lng ( 1000 sn phm ) Loi dch v K hoch Thc hin Gi bn ( /sn phm) K hoch Thc hin Doanh thu ( Triu ng ) K hoch Thc hin

49

1. Sn phm A 2. Sn phm B 3. Sn phm C

200 5500 500

173 5750 528

15.700 1.300 3.200

15400 1200 3000

3.140 7.150 1.600

2664,2 6900 1584

I. Phn tch tnh hnh thc hin k hoch v doanh thu 1. Tnh tng doanh thu - K k hoch: 3.140 + 7.150 + 1.600 = 11.890 triu ng - K thc hin: 2.664,2 + 6.900 + 1584 = 11.148,2 triu ng 2. So snh: - Bng s tuyt i: 11.148,2 - 11.890 = - 741,8 triu ng, tc l so vi k hoch ra n v thc hin thp hn 741,8 triu ng (khng hon thnh k hoch doanh thu ra) - Bn s tng i: 11.148,2 .100 = 93,76% 11.890 tc l so vi k hoch ra n v ch thc hin t 93,76% (khng hon thnh6,24%)

II. Xc nh mc nh hng ca cc nhn t n doanh thu (s dng phng php thay th lin hon) 1. Nhn t sn lng - Php th 1: = (173x15700).103 + (5750x1300).103 + (528x3200).103 = 11880,7 triu ng - Php th 2: = 11890 triu ng Mc nh hng ca nhn t sn lng n doanh thu ca n v : = 11880,7 - 11890 = - 9,3 triu ng, tc l do sn lng thc hin gim so vi k hoch ra nn lm gim doanh thu n v 9,3 triu ng 2. Nhn t gi bn - Php th 1: = 11148,2 triu ng

50

- Php th 2: = 11880,7 triu ng Mc nh hng ca nhn t gi bn n doanh thu ca n v: = 11148,2 - 11880,7 = - 732,5 triu ng, tc l do gi bn gim so vi k hoach lm doanh thu ca n v gim 732,5 triu ng 3. Tng nh hng ca 2 nhn t: -9,3 - 732,5 = - 741,8 triu ng, tc l do khng hon thnh sn lng theo k hoch ra v do gi bn khng nh k hoch lm cho doanh thu ca n v gim 741,8 triu ng. 2.3 PHN TCH CHT LNG SN PHM DCH V 2.3.1 Mc ch v ch tiu phn tch Hot ng kinh doanh trong iu kin nn kinh t th trng, nng cao cht lng ni chung, nng cao cht lng sn phm dch v ni ring l mt yu cu ht sc quan trng. Chnh v vy, cc doanh nghip, cc n v phi thng xuyn tin hnh phn tch, nh gi tnh hnh cht lng sn phm dch v. Mc ch ch yu ca phn tch cht lng sn phm dch v l tm nguyn nhn v a ra cc bin php nhm khng ngng nng cao cht lng sn phm dch v. Khi phn tch cn ch c th ca hot ng kinh doanh, nhng c th ny nh hng n cht lng ca sn phm dch v, l tnh v hnh ca sn phm dch v, qu trnh kinh doanh mang tnh dy chuyn, gn lin gia sn xut v tiu th sn phm dch v, ti trng dao ng khng u theo thi gian v khng gian. Tiu chun cht lng sn phm dch v c quy nh ring cho tng loi, tu thuc l sn phm dch v no. Chng hn nh vi sn phm dch v bu chnh ch tiu cht lng c th l an ton, thi gian (tc ), tun theo quy trnh khai thc, khiu ni ca khch hng... Vi dch v in thoi (in thoi trn mng vin thng c nh mt t, mng vin thng di ng mt t; dch v in thoi VoIP); dch v truy nhp Internet (truy nhp gin tip qua mng vin thng c nh mt t, kt ni v ADSL) cng c cc ch tiu cht lng khc nhau. Bn c c th tham kho cc ch tiu cht lng dch v Bu chnh, Vin thng trong mn hc Thng k doanh nghip. 2.3.2 Phn tch cht lng sn phm dch v theo ch tiu hin vt tin hnh phn tch cn phi tnh cc ch tiu:

T l sn phm dch v vi phm cht lng =

S lng sn phm dch v vi phm cht lng

Tng s sn phm dch v

51

T l sn phm dch v m bo cht lng =

S lng sn phm dch v m bo cht lng

Tng s sn phm dch v

Hai ch tiu ny phi tnh cho tng loi sn phm dch v v tnh ring cho tng tiu chun cht lng (thi gian, chnh xc, n nh v an ton). Da vo kt qu tnh ton, tin hnh phn tch , nh gi tnh hnh thc hin cht lng sn phm dch v, tm nguyn nhn v xut cc bin php khc phc nhm nng cao cht lng sn phm dch v. phn tch, nh gi c th s dng :

- S dng phng php ch s (bao gm ch s nh gc v ch s lin hon) phn

tch cht lng sn phm dch v theo thi gian.

- Lp bng phn tch bin ng cht lng sn phm dch v theo thi gian. - Phn tch mc nh hng ca cc nhn t ngu nhin n xu th bin ng
cht lng sn phm dch v. Cn c vo dy s thi gian v cht lng sn phm dch v, tm quy lut bin ng bng bng cch m rng khong cch thi gian, tnh s bnh qun di ng, hm hi quy theo thi gian)

- S dng biu m t bin ng cht lng sn phm dch v.

2.3.3 Phn tch cht lng sn phm dch v theo ch tiu gi tr Sn phm dch v thuc chng loi khng phn cp c v phi thc hin ng cc tiu chun cht lng, nu khng coi l vi phm. Chnh v vy, phn tch cn phi tnh t l vi phm cht lng theo gi tr Chi ph i vi sn phm dch v khng khc T l sn phm dch v vi phm cht lng = Tng s chi ph phc c Chi ph khc phc + i vi sn phm dch v c th khc phc

Trng hp doanh nghip, n v thc hin mt loi sn phm dch v: nh gi cht lng, phi tnh t l vi phm cht lng k phn tch v k gc:

- Nu t l vi phm k phn tch nh hn t l vi phm k gc th cht lng sn

phm dch v ca doanh nghip, n v c s tin b.

52

- Nu t l vi phm k phn tch bng t l vi phm k gc th cht lng sn

phm dch v ca doanh nghip, n v va t yu cu.

- Nu t l vi phm k phn tch ln hn t l vi phm k gc th cht lng sn

phm dch v ca doanh nghip, n v c s gim st. Trng hp doanh nghip, n v thc hin nhiu loa sn phm dch v: nh gi cht lng theo tng loi sn phm dch v, tin hnh nh trn. nh gi chung, cn phi tnh t l vi phm cht lng bnh qun ca cc sn phm dch v

Tng chi ph i vi cc cc phm dch v khng T l sn phm dch v vi phm cht lng = khc phc c

Tng chi ph khc phc + i vi cc sn phm dch v c th khc phc

Tng s chi ph

Nu kt cu cc sn phm dch v khng thay i, khi tnh t l vi phm bnh qun k phn tch v k gc, ri so snh vi nhau

Nu t l vi phm bnh qun k phn tch nh hn t l vi phm bnh qun k gc th cht lng sn phm dch v ca doanh nghip, n v c s tin b.

- Nu t l vi phm bnh qun k phn tch bng t l vi phm bnh qun k gc th

cht lng sn phm dch v ca doanh nghip, n v va t yu cu.

- Nu t l vi phm bnh qun k phn tch ln hn t l vi phm bnh qun k gc

th cht lng sn phm dch v ca doanh nghip, n v c s gim st. Nu kt cu sn phm dch v thay i, cn phi p dng phng php thch hp loi tr nh hng thay i kt cu, sau mi tin hnh so snh i chiu.

53

CHNG 3

PHN TCH TNH HNH S DNG CC YU T SN XUT KINH DOANH

3.1. PHN TCH S DNG LAO NG VO HOT NG KINH DOANH 3.1.1 Ni dung v nhim v phn tch

54

S dng lao ng tt xu l mt yu t v cng quan trng lm tng sn lng v cht lng sn phm dch v, lm gim chi ph, h gi thnh v tng li nhun. S dng lao ng c th hin trn cc mt lng v cht lng lao ng (s lng, kt cu lao ng, thi gian lao ng v nng sut lao ng). Ni dung phn tch tnh hnh s dng lao ng bao gm:

- Phn tch s lng v kt cu lao ng. V s lng lao ng xem xt c m bo

v tng xng vi nhim v kinh doanh hay khng. V kt cu lao ng xem c hp l v ph hp khng

- Phn tch cht lng lao ng, tin hnh phn tch trnh lao ng, thi gian lao
ng v nng sut lao ng. Nhim v phn tch tnh hnh s dng lao ng

- nh gi tnh hnh s dng lao ng (theo n v, b phn v ton b doanh

nghip).

- xut bin php s dng c hiu qu lao ng, khai thc v ng vin mi
kh nng tim tng v lao ng tng s lng v cht lng lao ng. 3.1.2 Phn tch tnh hnh s dng s lng lao ng S lng cng vi cht lng lao ng l mt trong nhng yu t c bn quyt nh quy m kt qu kinh doanh. Bi vy, vic phn tch tnh hnh s dng s lng lao ng cn xc nh mc tit kim hay lng ph. Trn c s , tm mi bin php t chc s dng lao ng tt nht. S dng phng php so snh i chiu, xc nh mc bin ng tuyt i v mc bin ng tng i v k hoch s dng s lng lao ng. - Mc bin ng tuyt i:

T l % thc hin k hoch s dng s lng lao ng =

T1 . 100 Tkh

Mc chnh lch tuyt i T = T1 - Tkh Trong : T1 , Tkh S lng lao ng k phn tch v k k hoch (ngi). Ch tiu ny c s dng biu th tnh hnh m bo v s lng lao ng v chp hnh k lut v bin ch. Kt qu phn tch phn nh tnh hnh s dng lao ng

55

thc t so vi k hoch tng ln hay gim i, cha nu c doanh nghip s dng s lng lao ng tit kim hay lng ph, c ph hp vi kt qu hot ng kinh doanh hay khng. - Mc bin ng tng i:

T l % thc hin k hoch s dng s lng lao ng =

T1 . 100 Tkh.IDt

Mc chnh lch tuyt i T = T1 - Tkh.IDt D t1 Trong : IDt T l hon thnh k hoch doanh thu; IDt = D tkh Ch tiu ny c s dng biu th kt qu s thay i lao ng c hp l khng, v s thay i lao ng c gn vi kt qu kinh doanh l doanh thu. Trong hot ng kinh doanh, thun tin khi tin hnh phn tch thng lp bng phn tch theo dng sau Bng 3.1 Bng phn tch tnh hnh s dng lao ng Thc hin k trc K phn tch K hoch Thc hin So snh K trc K hoch

Loi lao ng 1. Lao ng cng ngh - Lao ng khai thc .................... - Lao ng k thut .......................... 2. Lao ng b tr 3. Lao ng qun l - Vin chc lnh o - Vin chc chuyn mn nghip v

56

- Vin chc tha hnh phc v 4. Lao ng b sung

3.1.3 Phn tch s dng lao ng theo kt cu Kt cu lao ng c th hin bng t trng lao ng loi j so vi tng s lao ng ca n v, doanh nghip. C s phn tch kt cu lao ng da vo phn loi lao ng.

j =

Tj

T
i =1

Trong : Tj S lao ng loi j j T trng lao ng loi j Tj Tng s lao ng ca n v, doanh nghip Khi phn tch kt cu lao ng c th phn theo cc loi sau: - Theo chc nng c + Lao ng trc tip: l nhng lao ng trc tip tham gia vo qu trnh hot ng kinh doanh (lao ng cng ngh, lao ng b tr) + Lao ng gin tip: l nhng lao ng thuc cn b qun l?, chuyn mn nghip v v tha hnh phc v. - Theo gii tnh nhm nh gi nng lc xt t ngun nhn lc phc v cho vic o to v b tr lao ng ph hp vi c im ca tng gii. - Theo tui: nh gi nng lc sn xut xt t ngun nhn lc phc v cho o to. Trong thc t thng kt hp phn theo gii tnh v tui. - Theo dn tc nhm mc ch nghin cu nh gi vic thc hin cc chnh sch dn tc ca ng v Nh nc. - Theo trnh vn ho (th hin trnh bit ch, hc thc) nhm nghin cu nng lc sn xut kinh doanh. - Theo trnh chuyn mn nhm nghin cu cht lng lao ng, nghin cu nh hng ca chuyn mn n cht lng sn phm dch v. y cng l c s lp k hoch o to v nng cao trnh cho ngi lao ng. - Theo thm nin cng tc hoc thm nin ngh nghip cho php nh gi n nh ca lao ng, nh gi nh hng n hot ng kinh doanh.

57

Khi phn tch thng s dng phng php so snh nh gi bin ng kt cu qua cc thi k v tm nguyn nhn ca s bin ng . Trong phn tch cng cn lu n kt cu lao ng c ph hp vi iu kin ca doanh nghip hay khng c gii php khc phc. Phn tch kt cu lao ng c tin hnh nh sau: - Kt cu lao ng theo trc tip v gin tip: y l kt cu quan trng bi v ch c lao ng trc tip mi lin quan n kt qu kinh doanh. Thng thng t l lao ng trc tip phi tng, cn t l lao ng gin tip cng gim cng tt. - Kt cu theo ngh nghip: Qu trnh sn xut cung cp cc dch v c nhiu ngnh ngh tham gia vi trnh ngh nghip khc nhau, chnh v vy khi phn tch cn phi xem xt h s cp bc bnh qun ca tng ngh nghip.

Ti ki ki = Ti Trong : Ti S lao ng bc i ki H s cp bc i H s cp bc bnh qun ca doanh nghip, n v

Ts ki Ki = Ts Trong : Ts S lao ng ngh nghip s Phng php phn tch s dng ch yu l so snh nh gi bin ng qua cc thi k v nguyn nhn ca s bin ng . Khi phn tch kt cu lao ng cng cn lu xem kt cu c ph hp vi iu kin c th ca doanh nghip khng c bin php khc phc. 3.1.4 Phn tch tnh hnh phn b lao ng Khi phn tch v lao ng cng cn phn tch tnh hnh phn b lao ng tc l xem xt nh gi vic phn b lao ng vo cc cng vic, cc b phn, cc phng ban.. c hp l khng nhm nng cao nng sut lao ng. Tu theo c im v tnh hnh c th ca tng doanh nghip m vic phn tch tnh hnh phn b lao ng c th tin hnh theo cc ni dung khc nhau.

58

- Phn tch phn b lao ng vo cc n v sn xut kinh doanh: Nu l n v sn xut th lao ng c phn b vo lnh vc sn xut s chim t trng cao, lao ng phn b ngoi lnh vc sn xut (kinh doanh) s chim t trng thp. Nu l n v thng mi dch v th ch c lao ng trong lnh vc kinh doanh, hoc nu c trong sn xut th khng ng k. - Phn tch tnh hnh phn b lao ng vo lnh vc sn xut: + B tr lao ng vo trong sn xut c coi l hp l khi s lao ng sn xut chim t trng cao v c xu hng tng ln v t trng v s nhn vin sn xut chim t trng thp , c xu hng gim. + Vic phn b lao ng vo cc i tng sn xut c coi l hp l khi lao ng phn b vo chuyn mn chim t trng cao v c xu hng tng ln; cn b tr chim t trng nh, c xu hng gim. Cn phn tch phn b lao ng vo cc b phn xem c hp l hay khng, nhm trnh mt quy m qu ln hoc qu nh, phi ph hp vi nhim v c giao. Cng cn ch tnh cht thi v nhm s dng lao ng mt cch hiu qu nht. Khi phn tch phn b lao ng cn ch s cn i gia cc loi lao ng c trnh , tay ngh, chuyn mn nhm c s kt hp hi ho cng nhau thc hin tt nhim v c giao. - Phn tch tnh hnh phn b lao ng vo lnh vc kinh doanh: lao ng cc b phn ngoi sn xut ch yu l lao ng lm cng tc qun l cc phng ban v thng c trnh tng i cao. Khi phn tch phn b lao ng cn xut nhng gii php c th trong vic qun tr ngun nhn lc ca mnh. l + Xy dng chin lc ngun nhn lc ca doanh nghip mt cch hon thin phc v tt yu cu thc hin chin lc kinh doanh ti doanh nghip. + Ci tin, hon thin khu tuyn dng lao ng nhm p ng yu cu ca chin lc qun tr ngun nhn lc nh phn tch k cng vic trc khi tuyn dng, tm ngun tuyn dng di do, t chc quy trnh tuyn dng hp l... c ngun nhn lc ph hp phn b cho cc b phn trong sn xut kinh doanh. + C chnh sch bi dng, o to, nng cao tay ngh mt cch thng xuyn cho ngi lao ng p ng c cng vic ang thc hin hoc hon thnh nhim v c yu cu cao hn. + C chnh sch tin lng, tin thng ph hp, nhm khuyn khch ngi lao ng tch cc lm vic, c thc nng cao kt qu v hiu qu cng vic c giao. + T chc cng tc thi ua khen thng, qun l tt thi gian lao ng.

59

Khi phn tch phn b lao ng, sau khi nh gi chung cn a ra cc gii php nhm phn b lao ng hp l, nng cao nng sut lao ng v hiu qu cng vic cho doanh nghip. Tu theo iu kin c th ca tng doanh nghip. Tuy nhin thng thng c th c nhng gii php sau: - Xy dng chin lc ngun nhn lc ca doanh nghip mt cch hon thin phc v tt yu cu thc hin chin lc kinh doanh ca doanh nghip. - Ci tin hon thin khu tuyn dng lao ng nhm p ng yu cu ca chin lc ngun nhn lc. tuyn dng lao ng ph hp cho cc b phn, phi phn tch cng vic tht k, tm ngun tuyn dng, t chc quy trnh tuyn dng hp l. - C chnh sch bi dng, o to, nng cao tay ngh cho ngi lao ng p ng c cng vic ang thc hin hoc hon thnh nhim v c yu cu cao hn. - C chnh sch tin lng, tin thng ph hp, nhm khuyn khch ngi lao ng hng say lm vic, c thc nng cao kt qu v hiu qu cng vic c giao. - T chc tt cng tc thi ua khen thng, qun l tt ngy cng, gi cng. 3.1.5 Phn tch s dng thi gian lao ng phn tch cn phi tnh mt s ch tiu sau: - S ngy lm vic c hiu qu:

Hngy = Hc - H ngy vng - H ngy ngng

Hc = Hlch - Hngh c.

Hlch = 365 - (Th by + Ch nht + Quc l) - S gi lm vic c hiu qu:

Hgi = Hngy tgi - H gi vng - H gi ngng Trong : Hngy - S ngy lm vic c hiu qu Hc - S ngy ch H ngy vng - S ngy vng mt trn ngy H ngy ngng - S ngy ngng vic trn ngy

60

Hgi - S gi cng c hiu qu tgi - Thi gian lm vic mt ngy H gi vng - S gi vng mt khng trn ngy H gi ngng S gi ngng vic khng trn ngy Cn c vo kt qu tnh ton, tin hnh phn tch bng cch so snh ngy cng c hiu qu, gi cng c hiu qu gia k phn tch vi k gc; tnh t l thc hin. Trn c s tm nguyn nhn v xc nh mc nh hng ca thi gian lao ng n kt qu hot ng kinh doanh bng cch ly kt qu hot ng kinh doanh tnh bnh qun cho mt n v thi gian nhn vi thi gian b thit hi. V d: Hy phn tch tnh hnh bin ng lao ng v tnh hnh s dng thi gian lao ng ca mt n v theo s liu thng k sau: Bng 3.2 Tnh hnh s dng lao ng v thi gian lao ng Ch tiu 1.Doanh thu cc (Triu ng) 2. S lao ng Trong : - Trc tip - Gin tip 3. Ngy cng c hiu qu 4. Gi cng c hiu qu K gc 7600 2041 1838 203 342.500 2.671.500 K phn tch 7000 2000 1800 200 376.960 2.977.984

I. Phn tch tnh hnh bin ng lao ng 1. Phn tch gin n (khng xt n kt qu kinh doanh doanh thu) - Tng s lao ng: + S tuyt i T = T1 - T0 = 2000 - 2041 = - 41 ngi + S tng i: 2000 IT = 2041 tc l so vi k gc, k phn tch gim 41 ngi hay 2,01% - Lao ng trc tip: + S tuyt i: = 1800 - 1838 = - 38 ngi .100 = 97,99%

61

+ S tng i: 1800 IT = 1838 tc l gim 38 ngi hay 2,07% - Lao ng gin tip: + S tuyt i: = 200 - 208 = - 3 ngi + S tng i: 200 IT = 203 tc l gim 3 ngi hay 1,48% Nh vy, nu khng xt n kt qu kinh doanh mang li (doanh thu) th n v gim lao ng, tuy nhin lao ng trc tip li gim nhiu hn lao ng gin tip. ng l ra phi gim lao ng gin tip nhiu hn t l gim lao ng trc tip. 2. Phn tch c xt n kt qu kinh doanh doanh thu - Tng s lao ng: .100 = 98,52% .100 = 97,93%

7000 + S tuyt i T = T1 - T0 Idt = 2000 - 2041 x 7600 + S tng i: = 120 ngi

2000 IT = 2041 x 0,921 tc l so vi k gc, k phn tch tng 120 ngi hay 6,39% - Lao ng trc tip: + S tuyt i: = 1800 - 1838 x 0,921 = 107 ngi + S tng i: .100 = 106,39%

62

1800 IT = 1838x0,921 tc l tng 107 ngi hay 6,3% II. Phn tch tnh hnh s dng thi gian lao ng 1. Tnh ton cc ch tiu phn tch: - S ngy cng lm vic bnh qun mt lao ng trong 1 nm: + K gc: 342500 : 1370 = 250 ngy + K phn tch: 376960 : 1520 = 248 ngy - S gi cng lm vic bnh qun mt ngy + K gc: 2671500 : 342500 = 7,8 gi + K phn tch: 2977984 : 376960 = 7,9 gi 2. Phn tch s dng thi gian lao ng ca n v - V ngy cng: K phn tch lm vic t hn k gc 248 250 = - 2 ngy, ch bng 99,20%. - V gi cng: K phn tch lm vic nhiu hn k gc 7,9 7,8 = 0,1 gi nhiu hn 1,28% 3.1.6 Phn tch nng sut lao ng phn tch, trc ht cn phi tnh mt s ch tiu sau: - Nng sut lao ng gi Dt Wgi = T.tgi = T.tgi qipi .100 = 106,3%

Nng sut lao ng gi bao gi cng cao nht, bi v khng bao hm gi ngh trong mt ca, 1 ngy lm vic. S dng ch tiu ny ch yu phn tch v nhn t k lut lao ng. - Nng sut lao ng ngy Dt Wngy = T.365 = T.365 qipi

63

S dng ch tiu ny ch yu phn tch, nh gi tc ng ca nhn t t chc lao ng v t chc sn xut. - Nng sut lao ng nm Dt Wnm = T thu. Phng php phn tch nng sut lao ng - Xc nh xu hng v mc bin ng ca nng sut lao ng: C th bng 2 phng php + Phng php dy s thi gian: Phng php ny cho php biu hin tnh quy lut bin ng nng sut lao ng, c th s dng phng php s bnh qun trt, hm xu th, mc bin ng (s dng ch tiu lng tng gim tuyt i lin hon, nh gc v bnh qun; tc pht trin lin hon, nh gc v bnh qun; tc tng gim lin hon, nh gc v bnh qun) + Phng php ch s: Phng php ny cho php xc nh mc bin ng nng sut lao ng theo thi gian v khng gian. - Phn tch nh hng cc nhn t n nng sut lao ng. + Phng php phn t lin h: nghin cu cc nhn t nh hng n nng sut lao ng, cn c vo tiu thc nguyn nhn phn t tng th nghin cu thnh cc t khc nhau, sau tnh nng sut lao ng bnh qun tng t. Quan st s bin thin ca tiu thc nguyn nhn v tiu thc kt qu rt ra kt lun v mi lin h v tnh ton quy c s thay i ca nng sut lao ng khi tiu thc nguyn nhn thay i. + Phng php hi quy tng quan: Phng php ny c thc hin bng cch xc nh dng tng qut mi lin h; xc nh nh hng ca cc nhn t nghin cu n nng sut lao ng (tnh h s hi quy), xc nh nh hng tng i (tnh h s co dn); xc nh vai tr ca nhn t (tnh h s tng quan hoc t s tng quan) + Phng php loi tr: T cng thc xc nh nng sut lao ng, xc nh mc nh hng ca cc nhn t Nhn t doanh thu: Dt W(Dt) = = T qipi

Ch tiu ny phn nh bnh qun trong mt nm mt lao ng lm ra bao nhiu doanh

64

T0 Nhn t s lng lao ng Dt1 W(T) = T1 T0 Dt1

Trong thc t khng phi tt c lao ng u c tc ng nh hng n nng sut lao ng, do s lao ng phi c phn ra lao ng c lin quan v lao ng khng c lin quan. Khi xc nh mc tc ng nh hng ca cc nhn t n nng sut lao ng cn phi tnh nng sut lao ng gi nh Dt1 W* = T0lqIDt + T0lq

Xc nh mc nh hng ca nhn t n nng sut lao ng Nhn t doanh thu W(Dt) = W* Nhn t lao ng W(T) = W1 - W* - W0

Trong qu trnh phn tch nng sut lao ng, phi tm ra c nhng nguyn nhn v xut cc bin php nhm nng cao nng sut lao ng. C th c cc bin php sau: - Phn b hp l lao ng vo cc b phn v kt hp cht ch trong qu trnh sn xut kinh doanh. - Nng cao trnh v tay ngh cho ngi lao ng - T chc tt cc hot ng phc v ni lm vic - Xy dng cc nh mc tin tin trong lao ng - To cc iu kin thun li v trang b cc thit b tin tin cho ngi lao ng. 3.2 PHN TCH S DNG TI SN C NH VO HOT NG KINH DOANH 3.2.1 Ti sn c nh v yu cu phn tch TSC l c s vt cht k thut ca cc n v, doanh nghip, n phn nh nng lc hin c v truyn a tin tc p ng nhu cu thng tin lin lc ca nn kinh t v ca

65

nhn dn. N cng th hin trnh tin b khoa hc cng ngh ca doanh nghip, ng thi y cng l iu kin quan trng v cn thit hon thnh nhim v hot ng kinh doanh, tng nng sut lao ng, gim chi ph, h gi thnh sn phm dch v.. Khi phn tch s dng TSC cn ch tnh c th vn c, l

- TSC chim t trng ln trong tng s gi tr ti sn ca cc n v v doanh

nghip.

- Khu hao TSC nhanh hn so vi cc ngnh khc - TSC a dng v chng loi v do nhiu nc ch to.
Yu cu phn tch

- nh gi c tnh hnh bin ng TSC v quy m, kt cu v tnh trng k thut. - Phn tch tnh hnh trang b TSC tc l nh gi c mc m bo TSC.
Trn c s ra k hoch trang b thm TSC nhm tng nng sut lao ng, tng sn lng sn phm dch v, gim chi ph v h gi thnh sn phm dch v.

- nh gi hiu qu s dng TSC, cc nhn t v mc nh hng n hiu qu.

Trn c s xut cc bin php nhm nng cao hiu qu s dng TSC cho cc n v, doanh nghip. 3.2.2 Phn tch bin ng ti sn c nh TSC ca cc n v, doanh nghip bao gm nhiu loi, mi loi li c vai tr v v tr khc nhau i vi qu trnh hot ng kinh doanh. Cc TSC thng xuyn bin ng v quy m, kt cu v tnh trng k thut. 1. Phn tch bin ng v quy m TSC phn tch tnh hnh tng, gim v i mi TSC, cn phi tnh v phn tch cc ch tiu: - H s tng TSC:

Gi tr TSC tng trong k H s tng TSC = Gi tr TSC c bnh qun trong k Gi tr TSC tng trong k bao gm c nhng TSC c thuc ni khc iu chuyn n. - H s gim TSC Gi tr TSC gim trong k

66

H s gim TSC = Gi tr TSC c bnh qun trong k

Gi tr TSC gim trong k bao gm nhng TSC ht thi hn s dng thanh l hoc cha ht hn s dng c iu chuyn i ni khc khng bao gm phn khu hao. - H s i mi TSC Gi tr TSC mi tng trong k H s i mi TSC = Gi tr TSC c bnh qun trong k - H s loi b TSC Gi tr TSC lc hu, c gim trong k H s loi b TSC = Gi tr TSC c bnh qun trong k

Hai h s tng v gim TSC phn nh chung mc tng, gim thun tu v quy m TSC. Cn hai h s i mi v loi b TSC, ngoi vic phn nh tng, gim thun tu v TSC, cn phn nh trnh tin b k thut, tnh hnh i mi trang thit b, my mc ca n v, doanh nghip. Khi phn tch, c th so snh cc h s trn gia cui k v u k, hoc gia thc t v k hoch thy c phng hng u t, i mi TSC ca n v, doanh nghip. 2. Phn tch bin ng v kt cu TSC Kt cu TSC l t trng ca tng loi, tng b phn TSC chim trong ton b TSC xt v mt gi tr. Phn tch kt cu TSC l xem xt, nh gi tnh hp l v s bin ng t trng ca tng loi, tng b phn TSC. Trn c s , xy dng u t TSC theo mt c cu hp l, nhm pht huy ti a hiu qu s dng ca chng. C cu TSC ph thuc vo c im v kinh t k thut ca tng n v, doanh nghip. 3. Phn tch hin trng TSC Trong qu trnh s dng, TSC b hao mn dn v n mt lc no s khng cn s dng c na. Ngoi ra qu trnh hao mn din ra ng thi vi qu trnh hot ng kinh doanh. Ngha l hot ng kinh doanh cng khn trng th trnh hao mn cng nhanh. Phn tch hin trng TSC nhm nh gi ng mc TSC ca n v, doanh nghip ang s dng cn mi hay c hoc mi, c mc no, trn c s c bin php ng n ti sn xut TSC.

67

Ch tiu phn tch: Tng mc khu hao TSC H s hao mn TSC = Nguyn gi TSC Nu ch tiu ny cng gn ti 1, chng t TSC cng c v n v phi ch trng n vic i mi v hin i ho TSC. Nu ch tiu ny cng nh hn 1 bao nhiu, chng t TSC cng c i mi. 3.2.3 Phn tch tnh hnh trang b TSC Phn tch tnh hnh trang b TSC l nh gi mc m bo TSC, c bit l my mc thit b sn xut cho mt lao ng, trn c s c k hoch trang b thm TSC, nhm tng nng sut lao ng, tng sn lng sn phm dch v, gim chi ph, h gi thnh sn phm dch v. Ch tiu phn tch: - Nguyn gi TSC bnh qun tnh cho mt lao ng Nguyn gi TSC = S lao ng Ch tiu ny phn nh chung trnh trang b TSC cho mt ngi lao ng. Ch tiu ny cng tng, chng t trnh c gii ho ca n v, doanh nghip cng cao. - Nguyn gi my mc thit b bnh qun tnh cho mt lao ng Nguyn gi my mc, thit b = S lao ng

Ch tiu ny phn nh trnh trang b k thut cho mt lao ng. Ch tiu ny cng tng, chng t trnh trang b k thut cng cao. Xu hng chung l nguyn gi my mc, thit b bnh qun cho mt lao ng tng vi tc tng nhanh hn nguyn gi TSC bnh qun cho mt lao ng. C nh vy, mi tng nhanh quy m nng lc kinh doanh, tng nng sut lao ng. 3.2.4 Phn tch hiu qu s dng TSC Hiu qu s dng TSC l mc ch ca vic trang b TSC trong cc n v, doanh nghip. Nng cao hiu qu s dng TSC chnh l kt qu ca vic ci tin t chc lao

68

ng v t chc sn xut, hon chnh kt cu TSC. y cng l bin php s dng vn tt nht, tit kim v c hiu qu. Ch tiu phn tch: Doanh thu thun (Dt) H qTSC = Nguyn gi bnh qun TSC Ch tiu ny phn nh c mt ng nguyn gi bnh qun TSC tham gia vo qu trnh hot ng kinh doanh th to ra cho n v, doanh nghip bao nhiu doanh thu thun. Ch tiu ny cng cao, chng t vic qun l v s dng TSC cng tt. phn tch, t cng thc trn suy ra D t = Nguyn gi bnh qun TSC x H qTSC S dng phng php loi tr, c th xc nh mc nh hng ca hiu qu s dng TSC n doanh thu thun D t((HqTSC) = Nguyn gi bnh qun TSC k phn tch x H qTSC T cng thc trn cho thy doanh thu thun bin ng do nh hng ca hai nhn t. l, nguyn gi bnh qun ca ti sn c nh v hiu qu s dng ti sn c nh. Trong hai nhn t ny th nhn t hiu qu s dng TSC l nhn t pht trin kinh doanh theo chiu su, do c th tng ln v hn. 3.3 PHN TCH CUNG NG, D TR V S DNG VT T CHO HOT NG KINH DOANH Mun cho hot ng kinh doanh ca doanh nghip tin hnh c u n, lin tc, phi thng xuyn m bo cho n cc loi vt t v s lng, kp v thi gian, ng v quy cch phm cht. y l mt vn bt buc m nu thiu th khng th c qu trnh kinh doanh c. Doanh nghip mun hot ng kinh doanh cn phi c vt t. V vy, m bo vt t cho hot ng kinh doanh l mt tt yu khch quan, mt iu kin chung ca mi hot ng kinh doanh. m bo cung ng, d tr, s dng tit kim cc loi vt t c tc dng mnh m n hot ng kinh doanh ca doanh nghip. - Cung ng, d tr ng b, kp thi v chnh xc vt t l iu kin c tnh cht tin cho s lin tc ca qu trnh kinh doanh ca doanh nghip. - m bo cung ng vt t c cht lng tt cn l iu kin nng cao cht lng sn phm dch v, gp phn s dng tit kim vt t, tng nng sut lao ng.

69

- m bo cung ng, s dng tit kim, d tr y vt t cn nh hng tch cc n tnh hnh ti chnh ca doanh nghip, nh hng n vic gim gi thnh sn phm dch v, tng li nhun, tng tch lu cho doanh nghip. Chnh v vy, phi thng xuyn v nh k phn tch tnh hnh cung ng, s dng, d tr vt t kp thi nu ln nhng u, nhc im trong cng tc qun l vt t ti doanh nghip. Vic cung ng vt t phi qun trit cc yu cu: + m bo hot ng kinh doanh ca doanh nghip tin hnh c lin tc, u n theo ng k hoch. + Thc y qu trnh lun chuyn nhanh vt t, s dng vn hp l, c hiu qu v tit kim. p ng c yu cu trn, nhim v ca phn tch tnh hnh cung ng, s dng, d tr vt t bao gm: + Kim tra tnh hnh thc hin cung ng vt t, i chiu vi tnh hnh hot ng kinh doanh v tnh hnh kho tng kp thi bo co nhm khc phc tnh trng thiu kho tng. + Phn tch tnh hnh d tr nhng loi vt t ch yu ca doanh nghip. + Phn tch thng xuyn v nh k tnh hnh s dng cc loi vt t c bin php s dng tit kim vt t. 3.3.1 Phn tch cung ng vt t cho hot ng kinh doanh 1. Phn tch cung ng vt t theo s lng: Vt t cho hot ng kinh doanh bao gm vt t cho sn xut sn phm v khai thc nghip v; vt t cho sa cha ti sn v nhin liu. Yu cu u tin i vi vic cung ng vt t l phi m bo s lng. Ngha l, nu cung ng vi s lng qu ln, d tha s gy ra ng vn v do , s dn n vic s dng vn km hiu qu. Nhng ngc li nu cung ng khng y v s lng s nh hng n tnh lin tc ca qu trnh kinh doanh. V phng php phn tch cung ng vt t v mt s lng, cn tnh t l % thc hin k hoch cung ng ca tng loi vt t:

T l % thc hin cung ng v s lng vt t loi i k =

S lng vt t loi i thc t nhp kho trong k

S lng vt t loi i cn mua theo k hoch trong

70

S lng vt t cn mua theo k hoch trong k c xc nh bng nhiu cch. Song cch thng dng nht l tnh lng vt t cn dng theo s lng sn phm dch v s sn xut cung cp trong k v nh mc tiu hao vt t tnh cho mt n v. Mi = q.mi Trong : Mi - Nhu cu v s lng loi vt t i trong k q - S sn phm dch v sn xut cung cp trong trong k mi - nh mc tiu hao vt t i cho mt n v sn phm dch v. Khi phn tch cn phi tm nguyn nhn. Trong thc t c th do cc nguyn nhn sau:

- n v, doanh nghip gim sn xut cung cp loi sn phm dch v no , do

vy gim s lng vt t cn cung ng.

- n v, doanh nghip gim do tit kim c tiu hao vt t. - n v, doanh nghip c th gp kh khn v ti chnh, kh khn v phng tin
vn ti hoc dng vt t thay th. 2. Phn tch cung ng vt t theo chng loi: Mt trong nhng nguyn tc Khi phn tch cung ng vt t, phi phn tch theo tng loi vt t ch yu. y cng cn phn bit vt t c th thay th c v vt t khng th thay th c.

- Vt t c th thay th c l loi vt t c gi tr s dng tng ng, khi s

dng khng lm thay i ln n cht lng sn phm dch v. Khi phn tch loi vt t ny, ngoi cc ch tiu v s lng, cht lng cn ch n ch tiu chi ph.

- Vt t khng th thay th c l loi vt t m trong thc t khng c vt t khc

thay th hoc nu thay th s lm thay i, nh hng n cht lng sn phm dch v. 3. Phn tch cung ng v mt ng b: Trong hot ng kinh doanh, sn xut cung cp mt loi sn phm dch v, cn nhiu loi vt t khc nhau theo mt t l nht nh. Cc vt t ny khng th thay th bng cc loi vt t khc c. Chnh v vy, vic cung ng vt t phi m bo tnh cht ng b, mi to iu kin cho hot ng kinh doanh ca n v, doanh nghip hon thnh ch tiu t ra. phn tch tnh cht ng b ca vic cung ng vt t, cn c vo s lng cn cung ng v s lng thc t cung ng, tnh t l hon thnh cung ng vt t. Chn loi vt t c t l cung ng thp nht, ly t l cung ng nhn vi s lng cn cung ng s c s s dng c.

71

V d: Phn tch tnh cht ng b ca vic cung ng vt t theo ti liu sau: Bng 3.3 Tnh hnh cung ng vt t T l % hon thnh cung ng 90 120 80 S s dng c S lng 240 96 40 % 80 80 80

Tn vt t A B C

S cn nhp 300 120 50

S thc nhp 270 144 40

Qua ti liu trn cho thy, s lng vt t thc nhp so vi s lng cn nhp ca tng loi t vi t l khc nhau. Trong , t t l cao nht l loi vt t B bng 120%, thp nht l loi vt t C bng 80%. Nhng s vt t s dng c s ph thuc vo nhm hoc loi vt t t t l % thp nht (vt t C). Do vy, kh nng k ti, doanh nghip ch c th hon thnh nhim v k hoch sn xut kinh doanh cao nht 80%. Con s 80% trong v d c gi l h s s dng ng b. 4. Phn tch cung ng vt t v cht lng: Trong hot ng kinh doanh, s dng vt t m bo cht lng l mt yu cu cn thit. Vt t tt hay xu s nh hng trc tip n cht lng sn phm dch v, n nng sut lao ng v nh hng n gi thnh sn phm dch v. V vy khi cung ng vt t phi i chiu vi cc tiu chun quy nh nh gi vt t p ng tiu chun cht lng hay khng. phn tch cht lng vt t cung ng, c th dng ch tiu: - Ch s cht lng vt t l t s gia gi bn bun bnh qun ca vt t thc t vi gi bn bun bnh qun cung ng theo k hoch. Mi1Sikh Ic.lng = Mi1 : Mik MikSikh

Trong : Mi1 , Mik - Khi lng vt t tng loi theo cp bc cht lng loi i thc t v k hoch Sikh - n gi vt t tng loi theo cp bc cht lng loi i k k hoch Ic.lng cng ln hn 1, chng t cht lng vt t thc t cng cao. - H s loi l t s gia tng gi tr vt t theo cp bc cht lng vi tng gi tr vt t cung ng theo gi loi cp bc cht lng cao nht.

72

V d: Phn tch tnh hnh thc hin cung ng vt t theo cht lng theo s liu sau:

Bng 3.4 Tnh hnh thc hin cung ng vt t Gi mua bnh qun 1 tn (103 ) 100 90 80 S cn cung ng S lng (tn) 50 30 20 100 Thnh tin (103 ) 5000 2700 1600 9300 S thc nhp S lng (tn) 80 20 20 120 Thnh tin (103 ) 8000 1800 1600 11400

Vt t A Loi I Loi II Loi III Cng tiu:

T ti liu trn, phn tch tnh hnh cung ng vt t A theo cht lng bng 2 loi ch 11400 Icl = 120 H s loi: 9300 Theo k hoch: 100 x 100 = 0,93 : 100 9300 = 1,0215 hay 102,15%

11400 Theo thc t: 100 x 120 = 0,95

Nh vy, cht lng cung ng vt t A thc t tt hn so vi k hoch. 5. Phn tch tnh cht kp thi ca vic cung ng vt t: Cung ng vt t kp thi cho hot ng kinh doanh l cung ng ng thi gian yu cu ca n v, doanh nghip. Thng thng thi gian cung ng vt t xut pht t nhim v kinh doanh, tnh hnh d tr cn cung ng trong k.

73

iu kin quan trng m bo cho hot ng kinh doanh c tt l phi cung ng nhng loi vt t cn thit mt cch kp thi trong c mt thi gian di (thng, qu, nm). Trong nhiu trng hp, nu xt v mt s lng cung ng mt loi vt t no trong mt k kinh doanh th doanh nghip vn bo m, nhng do vic cung ng khng kp thi dn n hot ng kinh doanh ca doanh nghip b ngng tr do phi ch i vt t. V d: Phn tch tnh hnh cung ng vt t trong thng 6 ca mt n v nh sau: Bng 3.5 Tnh hnh cung ng vt t m bo nhu cu trong thng S lng 60 40 10 110 S ngy 12 8 2 22 Cn li khng cn dng trong thng 100 100

Ngun vt t

Ngy nhp

S lng (tn) 60 40 110 210

Tn u thng Nhp ln 1 Nhp ln 2 Tng cng

1/6 15/6 29/6

Quan v d trn cho thy, nu s dng cho hot ng kinh doanh bnh qun trong mt ngy m l 5 tn th nhu cu v vt t A trong thng l 150 tn. Vy, s tn u thng l 60 tn c th m bo cho hot ng kinh doanh trong 12 ngy, nhng v n ngy 15/6 mi nhp c vt t, nn 2 ngy (13 v 14/6) khng c vt t hot ng kinh doanh. Nhp ln th 2 vo ngy 29/6, nhng n ngy 28/6 khng c vt t sn xut kinh doanh (6 ngy). Vy do nhp vt t khng kp thi theo yu cu, nn trong thng 6 s ngy m bo vt t ch c 22 ngy, cn 8 ngy n v phi ngng sn xut kinh doanh. Trong , s lng vt t hin c ca n v tnh c trong thng 6 l 210 tn. Vt nhu cu l 60 tn. iu ny cho thy, khi phn tch tnh hnh cung ng vt t khng phi ch thng qua cc ch tiu v s lng, chng loi, cht lng vt t, m cn phi xem xt mt s cc ch tiu khc na. 3.3.2 Phn tch d tr vt t D tr vt t cho hot ng kinh doanh l mt yu cu tt yu khch quan. i lng d tr vt t ph thuc vo rt nhiu cc nhn t khc nhau, m ch yu l:

- Lng vt t s dng bnh qun mt ngy m. S lng ny ph thuc vo quy

m kinh doanh, mc chuyn mn ho ca n v, doanh nghip v ph thuc vo mc tiu hao vt t cho mt n v sn phm dch v.

74

- Tnh hnh ti chnh ca n v, doanh nghip. - Tnh cht thi v ca hot ng kinh doanh - Thuc tnh t nhin ca cc loi vt t.
Khi phn tch d tr vt t, cn phn bit r cc loi d tr, v mi loi d tr c ni dung v ngha kinh t khc nhau, do yu cu phn tch cng khc nhau. Vi d tr thng xuyn: dng m bo vt t cho hot ng kinh doanh ca doanh nghip tin hnh c lin tc vi iu kin l lng vt t thc t nhp v xut ra hng ny trng vi k hoch. Vi d tr bo him: D tr ny biu hin trong cc trng hp

- Mc s dng vt t bnh qun trong mt ngy m thc t cao hn so vi k hoch.

iu ny thng xy ra khi c s thay i k hoch kinh doanh theo chiu su hoc k hoch kinh doanh khng thay i, nhng mc tiu hao vt t tng ln.

- Lng vt t nhp gia hai k cung ng ni tip nhau thc t t hn so vi k

hoch.

- Chu k cung ng gia hai k cung ng ni tip nhau thc t di hn so vi k

hoch. Trn thc t s hnh thnh d tr bo him ch yu l do nguyn nhn cung ng vt t khng n nh. Chnh v vy, cc doanh nghip phi t chc tt khu cung ng m bo n mc ti a d tr bo him, gp phn nng cao hiu qu s dng vn lu ng. Nhng khng th khng c d tr bo him. Vi d tr theo thi v: m bo qu trnh hot ng kinh doanh c tin hnh lin tc, c bit i vi cc thi gian gip ht v vt t. Cc n v, doanh nghip hot ng kinh doanh theo thi v cn xc nh, tnh ton khi lng vt t d tr bo m cho k hoch kinh doanh c nm. i lng d tr vt t c tnh theo 3 ch tiu:

- D tr tuyt i: l khi lng ca tng loi vt t ch yu, biu hin bng cc

n v hin vt. i lng d tr vt t tuyt i rt cn thit, gip cho doanh nghip t chc, xy dng v hon thin h thng kho tng.

- D tr tng i: c tnh bng s ngy d tr. i lng ny ch cho thy s

lng vt t d tr m bo cho hot ng kinh doanh ca doanh nghip tin hnh c lin tc trong khong thi gian bao nhiu ngy. D tr vt t tng i rt cn thit, gip cho vic phn tch tnh hnh d tr cc loi vt t ch yu trong doanh nghip.

75

D tr tuyt i v d tr tng i c quan h mt thit vi nhau, thng qua ch tiu mc tiu hao hoc cung ng vt t bnh qun cho mt ngy m. Nu k hiu M D tr tuyt i t D tr tng i m Mc tiu hao vt t cho hot ng kinh doanh trong mt ngy m Th M = t.m hoc t = M : m

- D tr biu hin bng tin: l khi lng vt t d tr biu hin bng gi tr,
bng tch s gia i lng d tr vt t d tr tuyt i vi n ga mua cc loi vt t. Ch tiu d tr biu hin bng tin rt cn thit cho vic xc nh nhu cu v vn lu ng v tnh hnh cung ng vt t. Phng php phn tch: So snh s lng vt t thc t ang d tr theo tng loi vi s lng vt t cn d tr. Cao qu hoc thp qu u khng tt. Nu d tr cao qu s gy ng vn. Thc cht d tr l vn cht trong sut thi gian nm ch a vo hot ng kinh doanh. Do vy cn phi c bin php gim mc d tr ti mc cn thit. Nhng nu d tr qu thp, khng m bo cho qu trnh hot ng kinh doanh c lin tc. Do vy, mc tiu ca d tr vt t phi lun kt hp hi ho va m bo hot ng kinh doanh c thng xuyn, u n, va m bo s dng tit kim vn. 3.3.3 Phn tch s dng vt t S dng tit kim vt t l mt trong nhng mc tiu c bn gim chi ph sn xut, h gi thnh sn phm dch v, tng mc li nhun cho doanh nghip. Bi vy, vic phn tch tnh hnh s dng vt t cho hot ng kinh doanh phi c tin hnh thng xuyn, nh k trn cc mt khi lng vt t, nh mc tiu hao vt t. 1. Phn tch khi lng vt t: phn tch, cn xc nh ch tiu lng vt t dng cho sn xut cung cp sn phm dch v. Lng vt t dng sn xut cung cp sn phm dch v = Lng vt t cho Lng vt t cn

sn xut cung cp - li cha hoc khng sn phm dch v dng n

Lng vt t cn li cha dng n, cui k kim k thng c s chnh kch khng ng k. Nu lng vt t cn li cha hoc khng dng n bng 0, th Lng vt t dng sn xut cung cp = Lng vt t cho sn xut cung cp

76

sn phm dch v

sn phm dch v

phn tch mc m bo khi lng vt t cho sn xut cung cp sn phm dch v, cn phi tnh h s: Lng vt t H s m bo vt t cho hot ng kinh doanh = Lng vt t cn dng trong k d tr u k Lng vt t nhp + trong k

Cc ch tiu trn cn tnh v phn tch cho tng loi vt t. c bit i vi cc loi vt t khng thay th c. phn tch tnh hnh s dng khi lng vt t vo hot ng kinh doanh, cn phi xc nh mc bin ng tuyt i v mc bin ng tng i. - Mc bin ng tuyt i + S tng i: M1 x 100 Mkh + S tuyt i: M = M1 - Mkh

Kt qu tnh ton cho thy khi lng vt t thc t s dng so vi k hoch tng hay gim, vic t chc cung ng vt t tt hay xu. - Mc bin ng tng i + S tng i: M1 x 100 Mkhx IDt

+ S tuyt i: M = M1 - Mkhx IDt Kt qu tnh ton trn phn nh mc s dng vt t vo hot ng kinh doanh ca doanh nghip tit kim hay lng ph.

77

2. Phn tch bin ng tng mc chi ph vt t cho hot ng kinh doanh sn xut cung cp sn phm dch v, cc doanh nghip phi s dng nhiu loi vt t. Do vy, tng mc chi ph vt t cho hot ng kinh doanh ph thuc vo cc nhn t:

- Sn lng sn phm dch v hon thnh (qi) - Kt cu v sn lng sn phm dch v - nh mc tiu hao vt t cho mt n v sn phm dch v (mi) - n gi vt t (si)
Mi quan h gia ch tiu phn tch (Tng mc chi ph vt t) vi cc nhn t c th biu th nh sau: M = qi mi si S dng cc phng php phn tch loi tr, c th xc nh mc nh hng cc nhn t n ch tiu tng mc chi ph vt t: - Do nh hng ca nhn t sn lng sn phm dch v v kt cu sn lng sn phm dch v: M(q) = qi1 mikh sikh - qikh mikh sikh - Do nh hng ca nhn t nh mc tiu hao vt t cho sn xut cung cp sn phm dch v: M(m) = qi1 mi1 sikh - qi1 mikh sikh - Do nh hng ca nhn t n gi vt t cho sn xut cung cp sn phm dch v: M(s) = qi1 mi1 si1 - qi1 mi1 sikh Tng hp nh hng ca tt c cc nhn t M = M(q) + M(m) + M(s) V d: Phn tch tnh hnh hon thnh k hoch tng mc chi ph vt t cho sn xut sn phm dch v theo ti liu sau: Bng 3.6 Tnh hnh thc hin k hoch tng mc chi ph vt t Khi lng sn phm hon thnh KH TH n gi vt t Loi vt t (103 ) Mc tiu dng vt t cho vSP Chi ph vt t cho sn xut sn phm (103 ) KH TH

Tn sn phm

KH

TH

KH

TH

78

20

25

a b

20 30 20 30

22 28 22 28

10 15 18 15

8 12 20 14

4000 9000 18000 22500

4400 8400 22000 19600

50

50

a b

i tng phn tch: M = qi1 mi1 si1 - qikh mikh sikh = 900 (ng. ng) Tng mc chi ph vt t cho sn xut sn phm thc t so vi k hoch tng ln 900.000 ng. l do: - Khi lng sn phm tng ln, lm cho tng mc chi ph vt t thc t so vi k hoch tng ln 3250 (ng.ng) - Do mc tiu dng vt t sn xut n v sn phm gim lm cho tng mc chi ph vt t cho sn xut sn phm k thc t so vi k hoch gim i 2400 (ng. ng) - Do n gi vt t xut kho tng ln, lm cho tng mc chi ph vt t cho sn xut sn phm thc t so vi k hoch tng ln 50 (ng. ng). Kt qu phn tch trn xc nh c s nh hng v mc nh hng ca tng nhn t n s bin ng ca ch tiu tng mc chi ph vt t cho sn xut sn phm.

79

CHNG 4

PHN TCH CHI PH HOT NG KINH DOANH V GI THNH SN PHM DCH V

4.1. CH PH HOT NG KINH DOANH, GI THNH SN PHM DCH V V YU CU PHN TCH Chi ph hot ng kinh doanh ca cc n v, doanh nghip c thng k tnh ton ring cho tng loi dch v . Mi loi li c phn theo yu t chi ph.

- Chi ph nhn cng (Tin lng, Kinh ph cng on, BHXH, Bo him y t) - Chi ph vt liu (Vt liu cho sn xut sn phm, khai thc nghip v; vt liu
cho s cha ti sn v nhin liu)

- Chi ph dng c sn xut - Chi ph khu hao TSC - Chi ph dch v mua ngoi (in nc, sa cha TSC thu ngoi, vn chuyn bc
d thu ngoi..)

- Chi ph bng tin khc (bo h lao ng, tuyn truyn qung co, hao hng i l,
b tc o to..) nng cao hiu qu hot ng kinh doanh, trong c ch th trng cc n v, doanh nghip hng qu, nm cn tin hnh phn tch chi ph kinh doanh v gi thnh sn phm dch v, t tm ra cc bin php nhm s dng hp l chi ph v gim gi thnh. ng thi thng qua vic phn tch chi ph kinh doanh s c nhng quyt nh qun l ti u hn. Yu cu phn tch chi ph kinh doanh v gi thnh sn phm dch v:

- nh gi c tnh hnh thc hin chi ph kinh doanh v gi thnh sn phm dch
v c hp l v tng xng vi kt qu kinh doanh t c hay khng?

- Xc nh cc nhn t v mc nh hng ca chng n chi ph kinh doanh v gi

thnh sn phm dch v.

80

- xut bin php nhm gim chi ph kinh doanh, h gi thnh sn phm dch v
(bin php v k thut cng ngh, bin php v t chc v bin php v kinh t) 4.2 PHN TCH CHUNG TNH HNH THC HIN CHI PH KINH DOANH V GI THNH SN PHM DCH V 4.2.1 Phn tch khi qut nh gi khi qut tnh hnh thc hin chi ph kinh doanh v gi thnh sn phm dch v nhm cung cp nhng thng tin khi qut v tnh hnh chi ph kinh doanh v gi thnh sn phm dch v. nh gi chung, cn phi tnh ch tiu: - T l thc hin k hoch chi ph kinh doanh C1 = Ckh x 100 = qikhzikh qi1zi1

Trong : C1, Ckh - Chi ph kinh doanh k phn tch (thc hin) v k k hoch qi1 , qikh Sn lng dch v i k thc hin v k k hoch zi1 , zikh - Gi thnh sn phm dch v i k thc hin v k k hoch Nu t l ny nh hn 100% th n v, doanh nghip gim chi ph kinh doanh so vi k hoch. Khi chnh lch chi ph (C1 - Ckh) hoc (qi1zi1 - qikhzikh) mang u m, phn nh mc tit kim chi ph kinh doanh. Nu t l ny ln hn 100% th n v, doanh nghip thc hin chi ph kinh doanh ln hn k hoch t ra. Khi chnh lch mang du dng, phn nh vt chi. - T l thc hin k hoch gi thnh sn phm dch v

qi1zi1 = qikhzikh x 100

Nu t l ny nh hn 100% th n v, doanh nghip gim c gi thnh thc t so vi k hoch t ra. Khi chnh lch gi thnh theo s tuyt i mang du m, phn nh mc chi ph tit kim c nh gim gi thnh.

81

Nu t l ny ln hn 100%, th n v, doanh nghip khng hon thnh k hoch gi thnh sn phm dch v. Khi chnh lch gi thnh theo s tuyt i mang du dng, phn nh vt chi. - Mc v t l gim gi thnh sn phm dch v k thc hin + Mc gim gi thnh sn phm dch v Mz1 = qi1 (zi1 - zi0) + T l gim gi thnh sn phm dch v qi1 (zi1 - zi0) %z1 = qi1zi0 - Mc v t l gim gi thnh sn phm dch v k k hoch + Mc gim gi thnh sn phm dch v Mzkh = qikh (zikh - zi0) + T l gim gi thnh sn phm dch v qikh (zikh - zi0) %zkh = qikhzi0 4.2.2 Phn tch cc nhn t nh hng 1. Sn lng sn phm dch v: Trc ht cn xc nh mc bin ng gi thnh do sn lng sn phm dch v Mzkh = qikh (zikh - zi0) x T l % thc hin k hoch sn lng Sau xc nh nh hng ca sn lng sn phm dch v n mc tng gim gi thnh Mz(q) = Mz(q) - Mzkh 2. Nhn t kt cu sn phm dch v: Do mi loi sn phm dch v khc nhau c gi thnh n v khc nhau, cho nn khi kt cu thay i s nh hng n s bin ng gi thnh. xc nh trc ht cn phi xc nh mc bin ng gi thnh do nh hng ca c nhn t sn lng v kt cu sn lng Mz(q,k/c) = qi1zikh - qi1zi0 x 100 x 100

82

Sau xc nh mc bin ng gi thnh do nh hng ca nhn t kt cu bng cch ly tng nh hng ca c sn lng v kt cu tr i nh hng ca sn lng. Mz(k/c) = Mz(q,k/c) - Mz(q) 3. Nhn t gi thnh n v sn phm dch v Mz(z) = Mz1 - Mz(q,k/c) 4. Tng hp nh hng ca cc nhn t Mz = Mz(q) + Mz(k/c) + Mz(z) Trn c s xc nh nh hng v mc ca tng nhn t, kin ngh cc bin php nhm gim chi ph kinh doanh, h gi thnh sn phm dch v, nng cao mc li nhun. 4.3 PHN TCH CH TIU CHI PH TNH CHO 1000 NG DOANH THU Cc n v, doanh nghip thng sn xut cung cp nhiu loi sn phm dch v. nh gi ng tnh hnh bin ng cng nh phn tch tnh hnh thc hin k hoch gi thnh ton b sn phm dch v, cn phi tnh v phn tch ch tiu chi ph tnh cho 1000 ng doanh thu. Ch tiu ny phn nh mc chi ph cn b ra c c 1000 ng doanh thu. N c xc nh nh sau qizi F = qipi Trong : qizi - Chi ph kinh doanh qipi - Doanh thu kinh doanh Ch tiu chi ph tnh cho 1000 ng doanh thu cng thp chng t hiu qu hot ng kinh doanh cng ln. Phn tch ch tiu ny c tin hnh bng vic phn tch chung (s dng phng php so snh i chiu) So snh bng s tuyt i: F = F1 - Fkh So snh bng s tng i: IF = Fkh Sau khi phn tch chung, tin hnh phn tch cc nhn t nh hng. C ba nhn t tc ng nh hng n ch tiu ny, l sn lng v kt cu sn lng; gi thnh n v sn phm dch v; mc cc tnh cho mt n v sn phm dch v. F1 . 100 x 1000

83

 xc nh mc nh hng ca cc nhn t ny n ch tiu chi ph tnh cho 1000 ng doanh thu, cn s dng phng php loi tr. - nh hng ca nhn t sn lng v kt cu sn lng: qi1zikh F(q,k/c) = ( qi1 pikh qikh pikh qikhzikh ) x 1000

- nh hng ca nhn t gi thnh n v sn phm dch v qi1zi1 F(z) = ( qi1 pikh qikh pikh qi1zikh ) x 1000

- nh hng ca nhn t cc sn phm dch v qi1zi1 F(p) = ( qi1 pi1 qikh pikh qi1zi1 ) x 1000

Tng nh hng ca cc nhn t F = F1 - Fkh qi1zi1 = ( qi1 pi1 qikh pikh qikhzikh ) x 1000

V d: Hy phn tch ch tiu chi ph tnh cho 1000 ng doanh thu ca mt n v theo s liu sau: Bng 4.1 Tnh hnh thc hin hot ng kinh doanh ca mt n v Sn lng sn phm (1000 ng) n gi (1000 /sn phm ) Gi thnh n v (1000 /sn phm)

Dch v

84

K hoch Sn phm A Sn phm B 210 900

Thc hin 200 800

K hoch 5,5 3,5

Thc hin 5,0 3,0

K hoch 2,0 1,5

Thc hin 2,0 1,5

I. Tnh ch tiu chi ph tnh cho 1000 ng doanh thu 1. K k hoch: qikhzikh Fkh = qikhpikh x 1000 = 411 ng

2. K thc hin qi1zi1 F1 = qi1pi1 x 1000 = 470 ng

II. Phn tch ch tiu chi ph tnh cho 1000 ng doanh thu 1. Phn tch chung: - So snh bng s tuyt i:
-

F = F1 - Fkh = 470 - 411 = 59 ng F1 IF = Fkh . 100 = 411 470 100 = 114,35%

So snh bng s tng i:

Nh vy k thc hin ch tiu chi ph tnh cho 1000 ng doanh thu tng 59 ng so vi k hoch hay tng 14,35% 2. Phn tch cc nhn t nh hng: - nh hng ca nhn t sn lng v kt cu sn lng: qi1zikh F(q,k/c) = ( qi1 pikh qikh pikh qikhzikh ) x 1000 = - 1 ng

85

- nh hng ca nhn t gi thnh n v sn phm dch v

qi1zi1 F(z) = ( qi1 pikh

qi1zikh ) x 1000 = 0 qikh pikh

- nh hng ca nhn t cc sn phm dch v

qi1zi1 F(p) = ( qi1 pi1

qi1zi1 ) x 1000 = 60 ng qikh pikh

Tng nh hng ca 3 nhn t = - 1 + 60 = 59 ng.

4.4 PHN TCH BIN NG GI THNH THEO KHON MC CHI PH 4.4.1 Phn tch khon mc chi ph nhn cng trc tip Chi ph nhn cng trc tip l cc khon tin lng v cc khon trch theo t l tin lng cho cc loi qu BHXH, BHYT v kinh ph cng on. Khi phn tch c th s dng nhiu phng php khc nhau. - nh gi chung + Mc bin ng tuyt i TL = TL1 - TL0 TL1 T l % thc hin TL = TL0 x 100

+ Mc bin ng tng i

86

TL = TL1 - TL0 IDt

TL1 T l % thc hin TL = TL0 IDt - Xc nh nh hng ca cc nhn t + S lng lao ng: TL(T) = ( T1 - T0 ) x L0 + Mc lng bnh qun x 100

TL(L)

= T1 (L1 - L0 )

Mc lng bnh qun chu nh hng ca cc nhn t nhu kt cu lao ng ca tng b phn hoc tng loi lao ng trong b phn v mc lng bnh qun ca lao ng tng b phn hoc tng loi. Mi quan h c th biu din nh sau

L = i Li Bng cc phng php loi tr c th xc nh mc nh hng ca cc nhn t n mc lng bnh qun v chi ph tin lng ca n v, doanh nghip + Nhn t kt cu lao ng L( i) = i Li0

TL( i) = T1 L( i) = T1 i Li0 + Nhn t mc lng bnh qun ca lao ng loi i L(Li) = i1 Li

TL(Li) = T1 L(Li) = T1 i1 Li 4.4.2 Phn tch khon mc chi ph vt t Chi ph vt t ca cc n v, doanh nghip bao gm vt t cho sn xut, khai thc nghip v; vt t cho sa cha ti sn v nhin liu. Mc d t trng ca khon mc chi ph ny khng ln nhng vn phi phn tch. Vic phn tch khon mc chi ph vt t

87

c tin hnh ring cho vt t cho sn xut, khai thc nghip v; vt t cho sa cha ti sn v nhin liu. Cch thc phn tch y t ny c thc hin: - Phn tch chung (s dng phng php so snh i chiu) So snh bng s tuyt i: Cvt = Cvt1 - Cvt0

Cvt1 So snh bng s tng i: Icvt = Cvt0 - Phn tch cc nhn t nh hng (s dng phng php loi tr) + nh hng ca nhn t sn lng v kt cu sn lng sn phm dch v: Cvt(q) = qi1 mikh sikh - qikh mikh sikh + nh hng nhn t nh mc tiu hao vt t cho sn xut cung cp sn phm dch v: Cvt(m) = qi1 mi1 sikh - qi1 mikh sikh + nh hng ca nhn t n gi vt t cho sn xut cung cp sn phm dch v: Cvt(s) = qi1 mi1 si1 - qi1 mi1 sikh Tng hp nh hng ca tt c cc nhn t Cvt = Cvt(q) + Cvt(m) + Cvt(s) . 100

4.4.3 Phn tch khon mc chi ph khu hao TSC Kho n mc chi ph khu hao TSC phn nh ton b s tin trch khu hao TSC . Mi lin h gia khon mc chi ph ny vi cc nhn t c th hin trong cng thc sau Ckh = Ng. kkhb/q Trong : Ckh - Chi ph khu hao TSC Ng - Nguyn gi TSC phi trch khu hao kkhb/q T l khu hao bnh qun Khi phn tch cn ch nhn t nguyn gi TSC thng xuyn bin ng do nh gi li, do i mi my mc, trang thit b... Cn nhn t t l khu hao bnh qun thng n nh. Nu c thay i th coi y l nhn t khch quan.

88

S dng cc phng php loi tr c th xc nh c mc nh hng ca cc nhn t n chi ph khu hao TSC. - Nhn t nguyn gi TSC Ckh(Ng) = Ng. kkhb/q0 - Nhn t t l khu hao bnh qun Ckh(kkhbq) = Ng1. kkhb/q Nhn t t l khu hao bnh qun li ph thuc vo kt cu loi ti sn c nh i v t l khu hao loi TSC i. Tc l kkhbq = i kkhi. Bng cc phng php loi tr c th xc nh mc nh hng ca nhn t kt cu loi TSC v t l khu hao TSC n t l khu hao bnh qun v chi ph khu hao. + Nhn t kt cu TSC kkhbq( i) = i kkhi0 Ckh( i) = Ng1. kkhb/q( i = Ng1. i kkhi0 + Nhn t t l khu hao TSC kkhbq(kkh) = i1 kkhi Ckh(kkh) = Ng1. kkhb/q(kkh) = Ng1. i1 kkhi V d: C ti liu ti mt n v nh sau (S liu gi nh) Bng 4.2 Tnh hnh s dng TSC ca mt n v (n v: Triu ng) Ch tiu 1. Nguyn gi TSC u nm 2. TSC tng trong nm (Mua sm mi) - Nguyn gi - Thi gian mua sm 3. TSC gim trong nm * Do thanh l - Nguyn gi - Thi gian thanh l * Do nhng bn - Nguyn gi 340 340 Thng 6 292 Thng 8 640 Thng 4 580 Thng 6 K hoch 60.000 Thc hin 60.240

89

- Thi gian nhng bn 4. T l khu hao (%) - T thng 1 n thng 6 - T thng 7 n thng 12 10 10

Thng 6

10 12

Yu cu: 1. Tnh tng mc khu hao trong nm k hoch v nm thc hin 2. S dng phng php thch hp, hy phn tch tnh hnh thc hin yu t chi ph khu hao TSC v xc nh mc nh hng ca cc nhn t n chi ph khu hao theo ti liu trn. I. Tnh tng mc khu hao 1. Gi tr TSC bnh qun phi tnh khu hao - K k hoch + Nguyn gi TSC cui k 54 60.000 + 12 x (12 4) 12 240 (12 6) = 60.240 triu ng

+ Nguyn gi TSC bnh qun k k hoch 60.000 + 60.240 = 60.120 triu ng 2 - K phn tch + Nguyn gi TSC cui k 480 60.240 + ng 12 12 12 x (12 6) 192 240 x (12 8) x (12 6) = 61.989 tr.

+ Nguyn gi TSC bnh qun k phn tch 60.240 + 61898 = 61.114,5 triu ng 2

90

2. Tng mc khu hao - T l tnh khu hao bnh qun + K k hoch (10x6) + (10x6) = 10 % 12

+ K phn tch (10x6) + (12x6) = 11 % 12 - Tng mc khu hao + K k hoch: + K phn tch: 60.120 x 10% = 6012 triu ng 61.144,5 x 11% = 6725,895 triu ng

II. Phn tch chi ph khu hao TSC 1. Phn tch chung (s dng phng php so snh i chiu) - Bng s tuyt i: 6725,895 - Bng s tng i: 6725,895 x 100 = 111,87 % 6012 Nh vy chi ph khu hao k phn tch tng so vi k hoch 713,895 triu ng hay 11,87%. 2. Phn tch mc nh hng ca cc nhn ta n chi ph khu hao: - Nhn t gi tr TSC phi tnh khu hao: = (61.144,5 - 60.120 ) x 10% = 102,45 triu ng - Nhn t t l khu hao bnh qun: = (11 - 10) x 61.144,5 = 611,445 triu ng 6012 = 713,895 triu ng

91

Nh vy chi ph khu hao thc t thc hin tng so vi k hoch 713,895 triu ng. Trong do nguyn gi TSC bnh qun thc hin tng lm cho chi ph khu hao tng 102,45 triu ng, cn do t l khu hao bnh qun tng 1% lm cho chi ph khu hao tng 611,445 triu ng. 4.4.4 Cc khon mc chi ph cn li (dch v mua ngoi, chi ph sn xut chung, chi ph qun l...) c phn tch bng cch so snh thc t thc hin k phn tch vi thc hin k trc c v s tuyt i v s tng i. Khi phn tch c th thc hin chung cho cc khon mc chi ph ny. Vi cch phn tch ny nhm nh gi s bin ng v tng s cc khon mc ny cng nh kt cu ca tng loi chi ph trong khon mc. Cng c th phn tch c th mt s tiu khon mc chi ph.

CHNG 5

PHN TCH TNH HNH TI CHNH DOANH NGHIP

5.1. NGHA, MC CH, NI DUNG V TI LIU PHN TCH TNH HNH TI CHNH 5.1.1. Khi nim phn tch tnh hnh ti chnh Phn tch ti chnh l mt tp hp cc khi nim, phng php v cng c cho php thu nhp v x l cc thng tin k ton v cc thng tin khc trong qun l doanh nghip nhm nh gi tnh hnh ti chnh, kh nng v tim lc ca doanh nghip, gip cho cc nh qun l a ra cc quyt nh ti chnh v quyt nh qun l ph hp. Hot ng kinh doanh theo c ch th trng c s qun l ca Nh nc, cc doanh nghip thuc cc loi hnh s hu khc nhau u bnh ng trc php lut trong vic la chn sn phm ngnh ngh kinh doanh. Do vy c nhiu i tng quan tm n tnh hnh ti chnh ca doanh nghip trn cc gc khc nhau nh: Ban Gim c, cc nh u t, cc c ng, cc ch n, cc nh cho vay tn dng, cc nhn vin ngn hng, cc nh qun l, cc nh bo him k c c quan Chnh ph v ngi lao ng. Mi mt nhm ngi ny c nhng nhu cu thng tin khc nhau v do vy, mi nhm c xu hng tp trung vo nhng kha cnh ring trong bc tranh ti chnh ca mt doanh nghip. Mc d mc ch ca h c th khc nhau nhng thng lin quan n nhau, do vy cc cng c v k thut phn tch c bn m h s dng phn tch tnh hnh ti chnh li ging nhau. i vi cc ch doanh nghip v cc nh qun tr doanh nghip, mi quan tm hng u ca h l tm kim li nhun v kh nng tr n. Ngoi ra cc nh qun tr doanh nghip cn quan tm nhiu n mc tiu khc nhau, to cng n vic lm, nng cao cht lng sn phm, hng ho v dch v vi chi ph thp, ng gp phc li x hi, bo v

92

mi trng Tuy nhin mt doanh nghip ch c th thc hin c cc mc tiu ny nu p ng c hai th thch sng cn v hai mc tiu c bn: kinh doanh c li v thanh ton c n. Mt doanh nghip b l lin tc, rt cuc s b cn kit cc ngun lc v phi ng ca. Mt khc, nu doanh nghip khng c kh nng thanh ton n n hn cng b buc phi ngng hot ng v ng ca. i vi cc ch ngn hng v cc nh cho vay tn dng, mi quan tm ca h hng ch yu vo kh nng tr n ca doanh nghip. V vy, h c bit ch n s lng tin v cc ti sn khc c th chuyn i nhanh thnh tin, t so snh vi s n ngn hn bit c kh nng thanh ton tc thi ca doanh nghip. Bn cnh , cc ch ngn hng v cc nh cho vay tn dng cng rt quan tm ti s lng vn ca ch s hu, bi v s vn ch s hu ny l khon bo him cho h trong trng hp doanh nghip gp ri ro. Khng my ai sn sng cho vay nu cc thng tin cho thy ngi vay khng bo m chc chn rng khon vay c th v s c thanh ton ngay khi n hn. i vi cc nh cung cp vt t, hng ho, dch v h phi quyt nh xem c cho php khch hng sp ti c mua chu hng ho hay khng. Nhm ngi ny cng ging nh ch ngn hng, h cn phi bit kh nng thanh ton ca khch hng hin ti v thi gian sp ti. i vi cc nh u t, mi quan tm ca h hng vo cc yu t nh ri ro, thi gian ho vn, mc sinh li, kh nng thanh ton vn V vy, h cn nhng thng tin v iu kin ti chnh, tnh hnh hot ng, v kt qu kinh doanh v cc tim nng tng trng ca doanh nghip. ng thi cc nh u t cng rt quan tm ti vic iu hnh cng vic v tnh hiu qu ca cng tc qun l. Nhng iu nhm m bo s an ton v tnh hiu qu cho cc nh u t. Bn cnh cc ch doanh nghip (ch s hu), cc nh qun l, u t, cc ch ngn hng, nh cung cp cn nhiu nhm ngi khc quan tm n thng tin ti chnh ca doanh nghip. l cc c quan ti chnh, nhng ngi lao ng Nhng ngi ny c nhu cu thng tin v c bn ging nh cc ch ngn hng, cc nh u t, cc ch doanh nghip Bi v n lin quan n quyn li v trch nhim n khch hng hin ti v tng lai ca h. Phn tch hot ng ti chnh doanh nghip m trng tm l phn tch cc bo co ti chnh v cc ch tiu c trng ti chnh thng qua mt h thng cc phng php, cng c v k thut phn tch gip cho vic nh gi ton din, tng hp khi qut v xem xt mt cch chi tit hot ng ti chnh doanh nghip. Trn c s nhn bit, phn on, d bo v a ra cc quyt nh ti chnh, quyt nh ti tr cng nh u t ph hp. 5.1.2. Mc ch phn tch tnh hnh ti chnh

93

Mc ch ti cao v quan trng nht ca phn tch tnh hnh ti chnh l gip nhng ngi ra quyt nh la chn phng n kinh doanh ti u v nh gi chnh xc thc trng tim nng ca doanh nghip. Do vy, phn tch tnh hnh ti chnh doanh nghip phi t c cc mc tiu c bn sau: - Cung cp thng tin hu ch cho cc nh u t, cc ch n khc h c th ra quyt nh u t, tn dng. Cc thng tin phi d hiu i vi nhng ngi c mt trnh tng i v sn xut kinh doanh v cc hot ng kinh t m mun nghin cu cc thng tin ny. - Cung cp thng tin gip cc nh u t, cc ch n v nhng ngi s dng khc nh gi s lng, thi gian v ri ro ca nhng khon thu bng tin. - Cung cp thng tin v cc ngun lc kinh t ca doanh nghip, ngha v ca doanh nghip i vi cc ngun lc ny v cc tc ng ca nhng nghip v kinh t, nhng s kin v nhng tnh hung lm thay i cc ngun lc cng nh cc ngha v i vi cc ngun lc . 5.1.3. S cn thit phn tch tnh hnh ti chnh 1. V tr ca phn tch tnh hnh ti chnh Trong c ch qun l kinh t mi, phn tch cc hot ng kinh t c s dng nhn thc cc hin tng v kt qu kinh t, xc nh quan h cu thnh v quan h nhn qu cng nh pht hin quy lut to thnh v pht trin ca chng t m nhng cn c khoa hc cho cc quyt nh ng n trong tng lai. iu c th hiu nu khng da trn kt lun c rt ra t phn tch cc hot ng kinh t th nhng quyt nh a ra s khng ng cn c khoa hc v khng c tnh thc tin. Nu t chc thc hin cc quyt nh khng c tnh thc tin ny s khng t c kt qu mong mun v ngc li c th mang li nhng hu qu nghim trng cho cc doanh nghip trong qu trnh sn xut kinh doanh. Hn na, tn ti v pht trin trong hot ng kinh doanh th cc hot ng ca doanh nghip phi c t trn c s ca cng tc hoch nh c v mt chin lc v chin thut. - V mt chin lc, phi xc nh r mc tiu kinh doanh, cc hot ng di hn nhm pht trin doanh nghip v chnh sch ti chnh ca doanh nghip. - V mt chin thut, phi xc nh c nhng cng vic trong thi hn ngn, nhng tc nghip c th phc v cho k hch chin lc ca doanh nghip. Cc quyt v mt chin lc v chin thut c la chn ch yu da trn c s s phn tch, s cn nhc v mt ti chnh.

94

Bi vy, phn tch tnh hnh ti chnh chim mt v tr quan trng trong hot ng sn xut kinh doanh. N cung cp thng tin v ti chnh cho cc nh qun l h a ra nhng quyt nh ti chnh ng n v t chc thc hin cc quyt nh y mt cch kp thi v khoa hc, gip doanh nghip c th ng vng v pht trin. 2. Phn tch tnh hnh ti chnh cng c quan trng trong qun l kinh t: Phn tch tnh hnh ti chnh rt cn thit i vi mi doanh nghip. N khng nhng chim v tr quan trng trong doanh nghip m n cn l cng c quan trng trong qun l kinh t. Tht vy:

i vi doanh nghip: Trn c s phn tch tnh hnh ti chnh, cc nh qun tr doanh nghip nh gi c thc trng ti chnh, thc trng qun l ti chnh ca doanh nghip mnh, ngun vn doanh nghip c th huy ng khi tin hnh hot ng sn xut kinh doanh ng thi a ra c cc quyt nh v mt chin lc v chin thut, t chc thc hin cc quyt nh mt cch kp thi v khoa hc, gip doanh nghip ti a ho li nhun, tng gi tr doanh nghip v tng kh nng cnh tranh t doanh nghip c th ng vng v pht trin trn th trng. i vi cc nh qun l kinh t: Trn c s nhng thng tin m phn tch tnh hnh ti chnh cung cp h c th nhn bit c nhng mt yu km, tn ti ca doanh nghip, nhng hn ch ca cc chnh sch qun l kinh t T a ra c cc chnh sch qun l kinh t ph hp vi s pht trin ca tng ngnh nh: chnh sch tn dng, thu, nhng chnh sch mang tnh cht u i v ti chnh i vi tng ngnh Cng qua nhng thng tin m phn tch tnh hnh ti chnh cung cp, cc nh qun l kinh t c c quyt nh tuyn b ph sn doanh nghip hay tip tc duy tr hot ng ca doanh nghip. i vi cc nh cho vay, ngi u t, cc ch ngn hng: Thng tin m phn tch tnh hnh ti chnh cung cp s gip h a ra cc quyt nh ng n l c u t hay khng?. i vi cc c quan ti chnh, nhng ngi lao ng: Thng tin m phn tch tnh hnh ti chnh cung cp s gip h xc nh c quyn li v trch nhim ca h i vi doanh nghip trong hin ti v trong tng lai.
Vy, phn tch tnh hnh ti chnh l mt trong nhng cng c khng th thiu c trong qun l kinh t v n thc s cn thit cho cng tc qun l mt doanh nghip. c bit trong iu kin kinh doanh theo c ch th trng th n cng tr nn cn thit v cp bch. 5.1.4. Trnh t v cc bc phn tch tnh hnh ti chnh tin hnh phn tch tnh hnh ti chnh cn phi thc hin theo mt trnh t nht nh, c nh vy vic phn tch mi thun li, thng nht v logic.

95

Thu thp thng tin -> x l thng tin -> d on v quyt nh. Doanh nghip hot ng trong nn kinh t chu s tc ng mnh m ca nhiu yu t khc nhau. Cc yu t bn ngoi bao gm: S tng trng v pht trin ca nn kinh t, s pht trin ca khoa hc k thut, cnh tranh, lut php Cc yu t bn trong doanh nghip bao gm: C cu t chc, quy trnh cng ngh, tnh cht sn phm Vy di s tc ng ca cc yu t trn, kt qu phn tch tnh hnh ti chnh ca doanh nghip c c chnh xc, y , chi tit, phn nh ng thc trng ti chnh th yu cu cc nh phn tch phi tin hnh thu thp cc thng tin, sau la chn, x l nhng thng tin thch hp nht tin hnh phn tch. Cui cng a ra nhng d on v quyt nh hp l nht. 1. Thu thp thng tin: nh gi chnh xc thc trng ti chnh ca doanh nghip, phi s dng mi ngun thng tin c kh nng l gii v thuyt minh thc trng hot ng ti chnh doanh nghip v phc v cho qu trnh d on ti chnh. Cc ngun thng tin ny chia lm hai loi chnh: - Thng tin phi ti chnh: y l mt lung cc thng tin v kinh t, tin t vi ngun kinh doanh ca doanh nghip, hnh thc t chc ca doanh nghip, ca ngnh Nhng thng tin ny rt quan trng, khng th thiu c trong cng tc phn tch ti chnh doanh nghip. - Thng tin k ton ti chnh: L nhng ngun thng tin c bit quan trng, n phn nh c nhng nt c trng nht ca h thng nh: thc trng ti sn, kt qu kinh doanh, tnh hnh cng n Thc ra thng tin k ton ti chnh phn nh tp trung trong bo co ti chnh ca doanh nghip, trong ch yu l bng cn i k ton v bo co kt qu hot ng kinh doanh c son tho vo cui mi k thc hin, cc bo co ti chnh bao gm: + Bng cn i k ton + Bo co lu chuyn tin t + Bo co kt qu kinh doanh + Thuyt minh bo co ti chnh 2. X l thng tin: L qu trnh sp xp thng tin theo nhng mc tiu nht nh nhm tnh ton, so snh, gii thch, nh gi, xc nh nguyn nhn, cc kt qu t c ca doanh nghip. Tu theo cc gc nghin cu, ng dng khc nhau ca ngi s dng thng tin m c cc phng php x l thng tin khc nhau phc v cho mc tiu t ra. 3. D on v quyt nh:

96

Thu thp v x l thng tin nhm chun b nhng tin v iu kin cn thit cho ngi s dng thng tin c c nhng d on v a ra quyt nh v ti chnh. C th ni, mc tiu ca phn tch tnh hnh ti chnh l gip ngi ta quyt nh la chn phng n kinh doanh ti u v nh gi chnh xc thc trng, tim nng ca doanh nghip. i vi ch doanh nghip, phn tch tnh hnh ti chnh nhm a ra cc quyt nh ti a ho li nhun, khng ngng lm tng gi tr doanh nghip v kh nng cnh tranh ca doanh nghip trn th trng. i vi ngi cho vay v u t vo doanh nghip th a ra cc quyt nh v ti tr v u t Qua cho thy, thu thp v x l thng tin rt quan trng i vi phn tch tnh hnh ti chnh, l iu kin a ra nhng d on v quyt nh chnh xc trong mi lnh vc v ti chnh. 5.1.5. Ti liu phc v phn tch tnh hnh ti chnh: tin hnh phn tch tnh hnh ti chnh, phi s dng rt nhiu ti liu khc nhau, trong ch yu l cc bo co ti chnh. Bo co ti chnh rt hu ch i vi vic qun tr doanh nghip v l ngun thng tin ti chnh ch yu i vi nhng ngi ngoi doanh nghip. Bo co ti chnh khng nhng cho bit tnh hnh ti chnh ca ca doanh nghip ti thi im bo co kt qu m cn cho thy nhng kt qu hot ng m doanh nghip t c trong tnh hnh . H thng bo co ti chnh bao gm: 1. Bng cn i k ton (Mu B01 DN): Bng cn i k ton (BCKT) l mt bo co k ton, ch yu phn nh tng qut tnh hnh ti sn ca doanh nghip theo hai cch phn loi cu thnh vn v ngun hnh thnh vn hin c ca doanh nghip mt thi im nht nh. Bng cn i k ton c c im c bn l: - Cc ch tiu trn bng cn i k ton c biu hin gi tr (tin) nn c th tng hp c ton b ti sn hin c ca doanh nghip ang tn ti di hnh thi (c vt cht v tin t, c hu hnh v v hnh). - Bng cn i k ton c chia thnh hai phn theo hai cch phn nh ti sn l cu thnh ti sn v ngun hnh thnh ti sn. Do vy, s tng cng ca hai phn lun bng nhau. V l c tn gi l bng cn i k ton. - Bng cn i k ton phn nh vn v ngun vn ti mt thi im. Thi im thng l ngy cui cng ca k hch ton. Tuy vy, so snh s liu gia hai im trn bng cn i k ton cng c th thy c mt cch tng qut s bin ng ca vn v ngun vn trong k kinh doanh ca doanh nghip. Bng cn i k ton c kt cu di dng cn i s d cc ti khon k ton v sp xp trt t cc ch tiu theo yu cu qun l. Bng cn i k ton chia lm 2 phn (c th xp dc hoc ngang).

97

- Phn ti sn: Phn nh ton b gi tr hin c ca doanh nghip n cui k hch ton ang tn ti di cc hnh thi v trong tt c cc giai on, cc khu ca qu trnh kinh doanh. Cc ch tiu phn nh ca phn ti sn c sp xp theo ni dung kinh t ca cc loi ti sn ca doanh nghip trong qu trnh ti sn xut. Xt v mt kinh t: s liu cc ch tiu phn nh bn ti sn th hin s vn v kt cu cc loi vn ca n v hin c n thi im lp bo co ang tn ti di dng hnh thi vt cht (ti sn c nh, vt liu, hng ho, sn phm), tin t (tin mt ti qu, tin gi ngn hng), cc khon u t ti chnh hoc di hnh thc n phi thu tt c cc khu, cc giai on trong qu trnh sn xut, kinh doanh (thu mua, d tr, sn xut, tiu th). Cn c vo ngun s liu ny trn c s tng s v kt cu ti sn c m nh gi mt cch tng qut quy m ti sn, nng lc v trnh s dng vn ca doanh nghip. - Phn ngun vn: Phn nh cc ngun vn hnh thnh cc loi ti sn, cc loi vn kinh doanh ca doanh nghip n cui k hch ton. Cc ch tiu phn ngun vn c sp xp phn chia theo tng ngun hnh thnh v ti sn ca n v (ngun vn ca bn thn doanh nghip, ngun vn i vay, ngun vn chim dng hp php v bt hp php) t l v kt cu ca tng ngun vn trong tng s ngun vn hin c phn nh tnh cht hot ng, thc trng tnh hnh ti chnh ca doanh nghip. Xt v mt kinh t: S liu phn ngun vn th hin quy m, ni dung v tnh cht ca doanh nghip i vi s ti sn ang qun l s dng, c th l i vi nh nc, vi cp trn (v ngun vn ca Nh nc), vi nh u t, vi c ng, vn lin doanh, vi ngn hng, vi cc t chc tn dng (v cc khon vn vay), vi khch hng, vi cc n v kinh t khc, vi cn b cng nhn vin (v cc ngun vn huy ng, cc khon n phi thanh ton). c 2 phn, ngoi ct ch tiu cn c cc ct phn nh m s ca ch tiu, ct u nm v ct cui k. Cn ch : Ct s u nm v cui k ch khng phi u nm, cui nm hay u k, cui k. iu c ngha l s liu ct u nm ca BCKT cc qu trong nm u ging nhau, u l ct s liu ca thi im cui ngy 31/12 nm trc hoc u ngy 1/1 nm nay. Cn s liu ct cui k l s liu thi im lp bo co trong nm (cui cc qu). 2. Bo co kt qu hot ng sn xut kinh doanh (Mu B02 DN): Bo co kt qu hot ng kinh doanh l bo co ti chnh tng hp, phn nh tng qut tnh hnh v kt qu hot ng kinh doanh cng nh tnh hnh thc hin trch nhim, ngha v ca doanh nghip i vi Nh nc trong mt k k ton. Bo co kt qu hot ng kinh doanh c nhng tc dng sau: - Thng qua cc ch tiu trn bo co cc hot ng kinh doanh kim tra, phn tch v nh gi tnh hnh thc hin k hoch, d ton chi ph sn xut, gi vn, doanh thu

98

sn phm vt t hng ho tiu th, tnh hnh chi ph, thu nhp ca hot ng khc v kt qu ca doanh nghip sau mt k k ton. - Thng qua s liu trn bo co kt qu hot ng iu kin m kim tra tnh hnh thc hin trch nhim, ngha v ca doanh nghip i vi Nh nc v cc khon thu v cc khon phi np khc. - Thng qua bo co kt qu hot ng kinh doanh, nh gi xu hng pht trin ca doanh nghip qua cc k khc nhau. Bo co gm 3 phn: Phn I: Li, l. Phn ny phn nh cc ch tiu lin quan n kt qu ca ton b doanh thu kinh doanh nh: Tng doanh thu; Doanh thu thun; Gi vn hng bn; Chi ph bn hng; Chi ph qun l + Doanh thu: L s tin m doanh nghip thu c do cung cp sn phm, dch v cho khch hng thanh ton hoc chp nhn thanh ton. V vy: Doanh thu = Sn lng sn phm dch v cung cp * Gi bn + Doanh thu thun: L doanh thu tr i cc khon gim tr (chit khu hng bn, hng bn tr li). Doanh thu thun = Tng doanh thu Cc khon gim tr Khi tin hnh phn tch ti chnh y l mt ch tiu quan trng nht i vi doanh nghip trong nn kinh t th trng. Ch tiu ny s c xem xt tng hay gim bao nhiu so vi k trc, l do ca s tng hay gim do sn lng sn phm bn ra hay s tc ng ca gi bn, nhng yu t no lm cho sn phm bn ra hay gi bn tng hay gim. + Gi vn bn hng: L ch tiu phn nh tng gi mua hng ho hoc gi thnh sn xut sn phm dch v bn ra tng ng vi doanh nghip thng mi v doanh nghip sn xut. Trong trng hp doanh nghip gp vn l ch lm th no gim gi vn, tc l gim cc yu t cu thnh ln gi vn. Tu theo kt qu phn tch m doanh nghip c th a ra cc quyt nh ph hp. + Chi ph hot ng kinh doanh: bao gm tt c cc khon mc chi ph lin quan n khu lu thng bn hng v khu qun l doanh nghip, thng c chia lm 2 loi tng qut l chi ph lu thng v chi ph qun l: + Li (l) phn nh kt qu hot ng kinh doanh trong k, c xc nh qua cc ng thc sau. Li (l) = Doanh thu thun Gi vn hng bn Chi ph bn hng Chi ph qun l doanh nghip

99

Qua phn I ngi s dng cng bit c kt qu hot ng kinh doanh, hot ng ti chnh doanh nghip v hot ng bt thng. - Phn II: Tnh hnh thc hin ngha v i vi Nh nc. Phn ny phn nh cc khon thu, bo him x hi, bo him y t, kinh ph cng on v cc khon khc m n v phi np (k trc chuyn sang, phi np k ny v cn phi np cui k) np trong k bo co. - Phn III: Phn nh s thu GTGT c khu tr, c hon li, c chuyn khon. 3. Bo co lu chuyn tin t (mu B03 DN): L bo co ti chnh tng hp phn nh vic hnh thnh v s dng lng tin pht sinh trong k bo co ca doanh nghip. Da vo bo co lu chuyn tin t ngi s dng c th nh gi c kh nng thanh ton ca doanh nghip v d on c lung tin trong k tip theo. Nh vy, bo co lu chuyn tin t c lp ra tr li nhng cu hi c lin quan n lung thng tin vo v ra ca doanh nghip cng nh tnh hnh tr n, u t bng tin ca doanh nghip. Chnh bo co lu chuyn tin t cung cp nhng thng tin v lung tin ra, vo ca doanh nghip, nhng khon u t ngn hn c tnh lu ng cao, c th nhanh chng v sn sng chuyn i thnh mt khon tin chu ri ro mt cch nh nht. Nhng khon tin c lu chuyn t ba nhm hot ng chnh sau: + Lu chuyn tin t t hot ng sn xut kinh doanh: phn nh ton b s tin thu vo v chi ra lin quan trc tip n hot ng kinh doanh ca doanh nghip nh tin bn hng, tin thu t cc khon phi thu, tin thanh ton cho cng nhn vin + Lu chuyn tin t hot ng u t: L ton b s tin thu vo hay chi ra u lin quan n hot ng u t ca doanh nghip. Hot ng u t c th l u t c s vt cht, k thut cho bn thn doanh nghip hoc u t di hnh thc khc nh gp vn lin doanh, u t chng khon, cho vay. T ta thy dng tin lu chuyn c tnh bng ton b s tin thu vo v bn ra ca doanh nghip do vic phi thanh l ti sn hay mua sp thit b. + Lu chuyn tin t hot ng ti chnh: L ton b s tin thu vo v chi ra lin quan n hot ng ti chnh ca doanh nghip. Hot ng ti chnh bao gm cc nghip v lm tng, lm gim vn kinh doanh nh ch doanh nghip gp vn, vay vn Nh vy dng tin lu chuyn bao gm cc khon thu, chi lin quan nh tin vay, thu c do tr li c phiu 4. Thuyt minh bo co ti chnh (mu B09 DN):

100

L bo co c trnh by bng li vn nhm gii thch thm chi tit ca nhng ni dung thay i v ti sn, ngun vn m cc d liu bng s trong cc bo co ti chnh khng th th hin c. Nhng iu cn din gii thng l: + c im doanh nghip: gii thiu tm tt doanh nghip. + Tnh hnh khch quan trong kinh doanh tc ng n hot ng doanh nghip. + Hnh thc k ton v ang p dng + Phng php phn b chi ph, c im khu hao, t gi hi oi c dng hch ton trong k. + S thay i trong u t, ti sn c nh, vn Ch s hu. + Tnh hnh thu nhp ca nhn vin. + Tnh hnh khc. 5.1.6. Ni dung phn tch tnh hnh ti chnh Mun tn ti v pht trin, doanh nghip phi c vn, mun duy tr c hot ng kinh doanh bnh thng th lng vn u t ban u ca doanh nghip phi c quay vng lin tc v phi bo ton vn sau mi k chu chuyn. Nh vy, vn s dng vn nh th no c hiu qu cao nht l vn bc xc i vi mi doanh nghip tin hnh hot ng sn xut kinh doanh. Hn na, vic s dng vn c hiu qu s m bo cho doanh nghip thng xuyn duy tr, pht trin nng lc sn xut ca mnh, ng vng trong iu kin cnh tranh v thu c nhiu li nhun. tin hnh phn phi, qun l v s dng vn hin c mt cch hp l, c hiu qu cao nht trn c s chp hnh cc ch , chnh sch qun l kinh t ti chnh v k lut thanh ton ca Nh nc th doanh nghip phi thng xuyn tin hnh phn tch tnh hnh ti chnh doanh nghip. Phn tch tnh hnh ti chnh s gip ngi qun l nm c thc trng hot ng ti chnh doanh nghip, xc nh c nguyn nhn v mc nh hng ca tng nhn t, trn c s a ra cc quyt nh ng n nng cao cht lng cng tc qun l kinh doanh v nng cao hiu qu kinh doanh. Ni dung ch yu phn tch tnh hnh ti chnh doanh nghip bao gm: - Phn tch khi qut tnh hnh ti chnh - Phn tch c cu ngun vn v tnh hnh m bo ngun vn cho hot ng kinh doanh. - Phn tch tnh hnh v kh nng thanh ton - Phn tch hiu qu s dng vn 5.2 PHN TCH KHI QUT TNH HNH TI CHNH

101

5.2.1 Mc ch v phng php phn tch Phn tch khi qut tnh hnh ti chnh l vic xem xt, nhn nh v tnh hnh ti chnh ca n v, doanh nghip. Cng vic ny s cung cp cho ngi s dng thng tin bit c tnh hnh ti chnh ca n v, doanh nghip l kh quan hay khng kh quan. phn tch khi qut tnh hnh ti chnh, ch yu s dng phng php so snh i chiu h thng ch tiu nh gi khi qut tnh hnh ti chnh nh so snh gia cui k vi u nm, so snh k ny vi k trc, so snh thc t vi k hoch.... Cn c vo kt qu so snh v tnh hnh bin ng cc ch tiu phn nh khi qut tnh hnh ti chnh rt ra nhng nhn xt khi qut v tnh hnh ti chnh ca n v, doanh nghip. 5.2.2 Ni dung phn tch khi qut tnh hnh ti chnh phn tch khi qut tnh hnh ti chnh, trc ht cn so snh tng s ngun vn gia cui k vi u nm. Bng cch ny thy c quy m vn m n v, doanh nghip s dng cng nh kh nng huy ng vn. cn lu rng, ch tiu Tng s ngun vn v Tng s ti sn c th tng, gim do nhiu nguyn nhn nn cha biu hin y tnh hnh ti chnh c. V th, cn phn tch cc mi quan h gia cc ch tiu trong bng cn i k ton v cc bo co ti chnh khc c lin quan. Bn cnh vic huy ng v s dng vn, kh nng t bo m v mt ti chnh v mc c lp v mt ti chnh cng cho thy mt cch khi qut tnh hnh ti chnh ca n v, doanh nghip. V vy, cn tnh v so snh ch tiu H s ti tr Tng ngun vn ch s hu H s ti tr = Tng s ngun vn

Ch tiu ny cng cao, chng t mc c lp v mt ti chnh cng cao, bi v hu ht ti sn m n v, doanh nghip hin c u c u t bng s vn ca mnh v ngc li, nu ch tiu ny cng thp, chng t mc c lp v mt ti chnh cng thp, hu ht ti sn u c ti tr bng s vn i chim dng. Tnh hnh ti chnh ca n v, doanh nghip li c th hin r nt qua kh nng thanh ton. Nu c kh nng thanh ton cao th tnh hnh ti chnh s kh quan v ngc li. Do vy, khi nh gi khi qut tnh hnh ti chnh khng th khng xem xt kh nng thanh ton, c bit l kh nng thanh ton n ngn hn. Kh nng thanh ton n ngn hn c o bng ch tiu H s thanh ton n ngn hn. Ch tiu ny cho bit, vi tng gi tr thun ca ti sn lu ng v u t ngn hn hin c, n v, doanh nghip c bo m kh nng thanh ton cc khon n ngn hn hay khng. Tr s ca ch tiu tnh ra cng ln, kh nng thanh ton cc khon n ngn hn cng cao v ngc li.

102

H s kh nng thanh ton n ngn hn (hin thi) =

Tng ga tr thun v TSL v TNH

Tng s n ngn hn

Mt ch tiu phn nh kh r nt tnh hnh ti chnh ca n v, doanh nghip, l H s kh nng thanh ton nhanh (h s kh nng thanh ton tc thi). Ch tiu ny cho bit, vi s vn bng tin (tin mt, tin gi ngn hng, tin ang chuyn) v cc chng khon ngn hn c th chuyn i nhanh thnh tin mt hin c, n v, doanh nghip c bo m thanh ton kp thi cc khon n hay khng. Tr s ca ch tiu ny nu ln, kh nng thanh ton tng i kh quan, cn nu tr ss ca ch tiu ny nh s gp kh khn trong vic thanh ton cng n v do phi bn gp sn phm hng ho tr n v khng tin thanh ton. Tuy nhin nu ch tiu ny qu ln li phn nh mt tnh hnh khng tt v vn bng tin qu nhiu, vng quy vn chm lm gim hiu qu s dng vn. Ch tiu ny c tnh nh sau: H s kh nng thanh ton nhanh = Tng s n ngn hn Tng s vn bng tin v TTCNH

nm c kh nng thanh ton ca n v, doanh nghip, cn phi tnh v so snh ch tiu H s kh nng thanh ton hin hnh. Ch tiu ny cho bit, vi ton b gi tr thun ca ti sn hin c, n v, doanh nghip c c bo m kh nng thanh ton cc khon n hay khng. Tr s ca ch tiu tnh ra cng ln, kh nng thanh ton hin hnh cng cao v ngc li. Kh nng thanh ton hin hnh c tnh nh sau: H s kh nng thanh ton hin hnh = Tng s n phi tr Tng s ti sn hin c

Bn cnh cc ch tiu trn, h s n cng l ch tiu phn nh kh r nt tnh hnh thanh ton. H s n cho bit, so vi tng ti sn hoc so vi tng ngun vn hay so vi ngun vn ch s hu, n phi tr chim bao nhiu. Ni cch khc, h s n phn nh mc m bo i vi ch n, n cho bit mt ng ti sn hoc mt ng ngun vn hay mt ng vn ch s hu c bao nhiu ng vay n. Tr s ca ch tiu ny cng nh, mc c lp v mt ti chnh ca n v, doanh nghip cng cao v ngc li. H s n c tnh nh sau: Tng s n phi tr

103

H s n trn tng ti sn (hay tng ngun vn)

Tng s ti sn (hay tng ngun vn) hin c

Tng s n phi tr H s n trn ngun vn CSH =

Tng s ngun vn ch s hu

Khi phn tch khi qut tnh hnh ti chnh, cn phi tnh v so snh cc ch tiu phn nh kh nng thanh ton ca TSL v vn lun chuyn thun. Kh nng thanh ton ca TSL cho bit kh nng chuyn i thnh tin ca TSL v c o bng ch tiu H s kh nng thanh ton ca TSL H s kh nng thanh ton ca TSL = Tng gi tr thun ca TSL v TNH Tng s vn bng tin v TTCNH

Vn lun chuyn thun hay vn hot ng thun l ch tiu phn nh chnh lch gia tng gi tr thun ca TSL v TNH vi tng s n ngn hn. Mun hot ng kinh doanh khng b gin on, cn phi duy tr mt mc vn lun chuyn thun hp l tho mn cc khon n ngn hn. Vn hot ng thun cng ln th kh nng thanh ton cng cao. Tuy nhin, nu qu cao th s lm gim hiu qu u t v lng TSL qu nhiu so vi nhu cu v v phn d thm ny khng lm tng thu nhp. Vn hot ng thun = Tng gi tr thun ca TSL v TNH Tng s n ngn hn

5.3 PHN TCH BIN NG CC KHON MC BNG CN I K TON nm c mt cch y thc trng ti chnh cng nh tnh hnh s dng ti sn ca n v, doanh nghip, cn thit phi xem xt, nghin cu bin ng cc khon mc trong Bng cn i k ton. Theo quan im lun chuyn vn, ti sn ca doanh nghip bao gm ti sn c nh v ti sn lu ng. Hai loi ti sn ny c hnh thnh ch yu t ngun vn ch s hu. Tc l: B ngun vn = A ti sn [I + II + IV + V(2,3) + VI] + B ti sn [I + II + III] (1)

104

Cn i (1) ch l cn i mang tnh l thuyt, ngha l vi ngun vn ch s hu, doanh nghip trang tri cc loi ti sn cho cc hot ng ch yu m khng phi i vay hoc chim dng. Trong thc t, thng xy ra mt trong hai trng hp:

- V tri > v phi, trng hp ny doanh nghip tha vn, khng s dng ht nn
s b chim dng.

- V tri < v phi. Do thiu ngun vn trang tri nn doanh nghip phi i vay
hoc chim dng vn t bn ngoi. Trong qu trnh hot ng kinh doanh khi ngun vn ch s hu khng p ng nhu cu th doanh nghip i vay b sung vn kinh doanh. Loi tr cc khon vay qu hn th cc khon vay ngn hn, di hn cha n hn tr, dng cho mc ch kinh doanh u c coi l ngun vn hp php. Do vy, v mt l thuyt li c quan h cn i: B ngun vn + A ngun vn [I(1) + II] = A ti sn [I + II + IV + V(2,3) + VI] + B ti sn [I + II + III(2)] (2)

Cn i (2) hu nh khng xy ra m trn thc t thng xy ra mt trong hai trng hp:

- V tri > v phi. S tha s b chim dng. - V tri < v phi. Do thiu ngun b p nn doanh nghip buc phi i chim
dng. Mt khc do tnh cht cn bng ca Bng cn i k ton, tng ti sn lun lun bng tng s ngun vn nn cn i (2) c th c vit li nh sau: [AI(1), II + B] Ngun vn + [AI(2,3....8), IV] Ngun vn = [AI, II, IV, V(2,3), VI + BI, II, III] Ti sn + [AIII, V(1,4,5) + BIV] Ti sn Bin i (3) ta c: [AI(1), II + B] Ngun vn - [AI, II, IV, V(2,3), VI + BI, II, III] Ti sn = [AIII, V(1,4,5) + BIV] Ti sn - [AI(2,3....8), IV] Ngun vn (4) (3)

Cn i (4) cho thy vn m doanh nghip b chim dng (hoc i chim dng) ng bng s chnh lch gia s ti sn phi thu v cng n phi tr. 5.4 PHN TCH TI SN V NGUN VN CA DOANH NGHIP 5.4.1 Phn tch ti sn 1. Mc ch phn tch

105

L nhm nh gi tng qut c s vt cht k thut, tim lc kinh t ca doanh nghip qu kh, hin ti v kh nng tng lai cn c ch yu l da vo Bng cn i k ton ca doanh nghip qua nhiu k kinh doanh. C th : - nh gi nng lc kinh t thc s ca ti sn doanh nghip hin ti bng cch tin hnh thm nh gi tr kinh t thc ca khi ti sn doanh nghip ang nm gi v kh nng chuyn i ca n. Cng tc ny c tin hnh c th cho tng loi ti sn ca doanh nghip. - nh gi tnh hp l ca s bin ng v gi tr v c cu ti sn ca doanh nghip qua nhiu k, nhng nh hng n qu trnh hot ng kinh doanh, s bin ng c ph hp vi chin lc pht trin hot ng kinh doanh ca doanh nghip khng, tm nguyn nhn c gii php p ng tt hn nhu cu cho hot ng kinh doanh. 2. Phn tch s bin ng ca ti sn T s liu trn Bng cn i k ton ca doanh nghip, lp bng phn tch c cu ti sn: Bng 5.1 Bng phn tch c cu ti sn ca doanh nghip u nm Ch tiu A. Ti sn Lu ng v u t ngn hn 1. Vn bng tin 2. u t ti chnh ngn hn 3. Cc khon phi thu 4. Hng tn kho 5. Ti sn lu ng khc B. Ti sn c nh v u t di hn 1. Ti sn c nh 2. u t ti chnh di hn 3. Chi ph xy dng c bn 4. K qu, k cc di hn Tng cng ti sn Qua bng s liu tin hnh phn tch nh sau: S tin T trng Cui k S tin T trng So snh S tin T trng

106

Xem xt tng s ti sn cui k so vi u nm tng hay gim (c s tuyt i v s tng i) nh gi quy m ti sn ca doanh nghip. Nu tng ti sn tng th nh gi quy m ti sn ca doanh nghip c tng ln v ngc li. Vi cc ch tiu ti sn c nh, chi ph xy dng c bn ca doanh nghip cng so snh tng t. nh gi tnh hnh u t theo chiu su, u t mua sm trang thit b, cn tnh v phn tch ch tiu t sut u t. Loi B Ti sn T sut u t = Tng s ti sn x 100

Ch tiu ny phn nh tnh hnh trang b c s vt cht k thut, th hin nng lc kinh doanh v xu hng pht trin lu di ca doanh nghip. Khi phn tch tnh ch tiu ny u nm v cui k sau so snh i chiu c nhn xt. Nu t sut u t tng ln s cho thy nng lc kinh doanh ca doanh nghip c m rng v khi cc mt khc ca hot ng kinh doanh khng thay i (vn pht trin bnh thng) th y l mt hin tng kh quan. Ngc li nu t sut u t gim s cho thy nng lc kinh doanh ca doanh nghip khng c m rng v khi cc mt khc ca hot ng kinh doanh khng thay i (vn pht trin bnh thng) th y l mt hin tng km kh quan. 3. Phn tch c cu ti sn doanh nghip L nh gi tng quan t l gia cc loi ti sn thng qua t trng ca tng loi trong tng s ti sn. Vic phn tch kt cu ti sn c thc hin nh sau: - Phn tch chung kt cu ti sn doanh nghip: Phn tch tng quan t l ca ti sn lu ng v u t ngn hn vi ti sn c nh v u t di hn. Tng quan ny phn nh tnh cht hot ng ca doanh nghip. - Phn tch kt cu ti sn c nh: Phn tch chi tit tng mc to thnh ti sn c nh, trong gi tr ti sn c nh (Mc I) chim t trng cao c bit l ti sn c nh hu hnh. Hin nay cc doanh nghip do ti sn c nh v hnh v thu ti chnh khng ng k hoc khng c dn n ti sn c nh hu hnh chim tuyt i b phn. u t ti chnh di hn ngy cng c xu hng tng v xut hin nhiu doanh nghip di nhiu dng khc nhau. Nu loi ny chim t trng tng i cao chng t s phong ph a dng trong hot ng kinh doanh ca doanh nghip. Trong mc B chi ph xy dng c bn d dang thng chim t trng thp hoc khng c. Nu mc ny chim t trng tng i cao, doanh nghip cn kim tra, nh gi cc kha cnh nh s cn thit phi xy dng c bn, quy m xy dng c bn, ngun vn cho xy dng c bn, hiu qu s dng ti snkhi xy dng c bn xong, qun l chi

107

ph trong qu trnh xy dng c bn. Trn c s , nh gi s hp l ca chi ph xy dng c bn d dang. K cc, k qu di hn khng ng k, nhiu doanh nghip khng c. Nu xut hin cn theo di k v c bin php thu hi sm. 4. Phn tch c cu ti sn lu ng v u t ngn hn Ti sn lu ng ca doanh nghip tu theo tnh cht hot ng kinh doanh m c t l nht nh. Khi phn tch kt cu ti sn lu ng cn phn tch chi tit cc khon mc cu thnh ca n. - Vn bng tin: bao gm tin mt tn qu, tin gi ngn hng, tin ang chuyn chim bnh qun khong 20%. Nu chim t trng thp s khng chi tiu, kh nng tyhanh ton tin mt hn ch, nu chim t trng cao kh nng huy ng vn vo lun chuyn b hn ch nh hng n tc chu chuyn vn. - Cc khon u t ti chnh ngn hn: nh u t chng khon ngn hn, u t ngn hn khc, d phng gim gi u t ngn hn ti cc doanh nghip thng chim t trng thp hoc khng c. Trong iu kin nn kinh t th trng pht trin, m ca hi nhp kinh t quc t th th trng ti chnh s pht trin mnh v do u t ti chnh ngn hn, di hn c xu hng pht trin theo. - Cc khon phi thu: thng chim t trng nht nh tu theo loi hnh doanh nghip (sn xut, thng mi..). Cc khon phi thu chim t trng cao nh hng n kh nng huy ng vn vo hot ng kinh doanh v tc chu chuyn vn chm li, lm hiu qu s dng ng vn thp. Khi phn tch kt cu cc khon phi thu cn xc nh c th tnh cht cc loi n, thi gian, quy m n, i tng n.. c gii php thch hp cho tng khon phi thu v tng i tng. - Hng tn kho: thng chim t trng tng i cao tu theo loi hnh doanh nghip (sn xut, thng mi, dch v). Khi phn tch hng tn kho cn phn tch kt cu hng tn kho, s lng, cht lng v thi gian. T t trng v s bi dng ca n doanh nghip nh gi mc hp l, tc ng tch cc, tiu cc ca hng tn kho, nguyn nhn bin ng v a ra cc gii php cn thit khc phc s bt hp l. 5.4.2. Phn tch ngun vn 1. Phn tch bin ng ngun vn T s liu trn Bng cn i k ton ca doanh nghip, lp bng phn tch c cu ngun vn: Bng 5.2 Bng phn tch c cu ngun vn ca doanh nghip u nm S T Cui k S T So snh S T

108

Ch tiu A. N phi tr I..N ngn hn 1. Vay ngn hn 2. N di hn n hn tr 3. Phi tr cho ngi bn 4. Ngi mua tr tin trc 5. Thu v cc khon phi np Nh nc 6. Phi tr cng nhn vin II. N di hn III. N khc B. Ngun vn ch s hu I. Ngun vn qu 7. Ngun vn kinh doanh 8. Ngun vn u t XDCB Tng cng ngun vn

tin

trng

tin

trng

tin

trng

- Tng ngun vn ca doanh nghip phn nh kh nng p ng nhu cu vn cho doanh nghip. Nu tng ngun vn tng, ti sn ca doanh nghip c m rng v c iu kin m rng quy m hot ng kinh doanh v ngc li. - Ngun vn ch s hu ca doanh nghip c hnh thnh t khi thnh lp doanh nghip v c b sung trong qu trnh hot ng kinh doanh ca doanh nghip. Ngun vn ch s hu phn nh sc mnh v ti chnh v sc mnh chung ca doanh nghip - N phi tr ca doanh nghip phn nh kh nng tn dng ngun vn t bn ngoi d phc v cho hot ng kinh doanh. Trong iu kin n kinh t th trng cnh tranh gay gt, doanh nghip cn phi cng m rng v pht trin nng cao v th trn th trng v ngun vn t bn ngoi cng c ngha hn. iu ny cng chng t doanh nghip c kinh nghim, ngh thut trong kinh doanh, bit tn dng cc c hi pht trin hot ng kinh doanh ca doanh nghip. 2. Phn tch c cu ngun vn

109

Phn tch c cu ngun vn l vic xem xt t trng tng loi ngun vn chim trong tng s ngun vn cng nh xu hng bin ng ca tng ngun vn c th. Qua , nh gi kh nng t bo m v mt ti chnh cng nh mc c lp v mt ti chnh ca doanh nghip. Nu ngun vn ch s hu chim t trng cao trong tng s ngun vn th doanh nghip c kh nng t bo m v mt ti chnh v mc c lp ca doanh nghip i vi cc ch n (ngn hng, nh cung cp ...) l cao. Ngc li, nu cng n phi tr chim ch yu trong tng s ngun vn (c v s tuyt i v tng i) th kh nng bo m v mt ti chnh ca doanh nghip s thp. Khi phn tch c cu ngun vn, cc nh phn tch cn tnh ra v so snh t trng ca tng ngun vn chim trong tng s gia cui k so vi u nm, gia k phn tch so vi k gc v da vo xu hng bin ng v t trng ca tng b phn ngun vn nhn xt v mc bo m v c lp v mt ti chnh ca doanh nghip. ng thi, so snh s bin ng gia k phn tch so vi k gc (c v s tuyt i ln s t ng i gin n) theo tng ngun vn c th nhn xt. Cng qua phn tch c cu ngun vn, cc nh phn tch nm c cc ch tiu lin quan n tnh hnh ti chnh doanh nghip nh "T sut t ti tr", "H s n trn ngun vn ch s hu", "H s n trn tng ngun vn". Cc ch tiu ny gip cc nh phn tch c c s nh gi tnh hp l v c cu ngun vn v xu hng bin ng ca c cu ngun vn ca doanh nghip.

Loi B Ngun vn T sut t ti tr = Tng s ngun vn Ch tiu ny cng cao th hin kh nng c lp v mt ti chnh ca doanh nghip cao, hay mc t ti tr cng nhiu. Nh vy, v thc cht, phng php phn tch c cu ngun vn chnh l phng php so snh. y, khi phn tch, cc nh phn tch s dng k thut so snh ngang (cn gi l phng php phn tch ngang) v so snh dc (cn gi l ph ng php phn tch dc) gia k phn tch so vi k gc c v t trng (c cu) v mc bin ng (v s tuyt i v s tng i) ca tng ngun vn cng nh tng s ngun vn. 3. Phn tch s phn b ngun vn cho ti sn ca doanh nghip Thng qua bng cn i k ton cho thy ngun vn ca doanh nghip c phn b nh th no cho ti sn ca doanh nghip. S phn b ny th hin qua cc tng quan t l gia ngun vn v ti sn c phn nh qua cc cn i: x 100

110

- Ti sn A(I,IV) + B(I): Nhng ti sn thit yu ca doanh nghip c 3 tng quan t l vi ngun vn B: ch s hu ca doanh nghip: bng nhau, ln hoc nh hn. + Nu ti sn A(I,IV) + B(I) > ngun vn B: phn nh ngun vn ch s hu ca doanh nghip khng trang tri ti sn thit yu ca doanh nghip m phi s dng ngun vn ca bn ngoi. Doanh nghip c th thiu vn v ri ro trong hot ng kinh doanh. + Nu ti sn A(I,IV) + B(I) < ngun vn B: phn nh ngun vn ch s hu ca doanh nghip tha trang tri ti sn thit yu ca doanh nghip v c th trang tri cc ti sn khc ca doanh nghip hoc b bn ngoi s dng. - Ti sn A(I,II,IV) + B(I,II,III): Nhng ti sn ang c ca doanh nghip c 3 tng quan t l vi ngun vn B: ch s hu v n di hn ca doanh nghip: bng nhau, ln hoc nh hn. + Nu ti sn A(I,II,IV) + B(I,II,III) > ngun vn B v n di hn: phn nh ngun vn ch s hu thng xuyn v tng i n nh khng trang tri ti sn ang c ti doanh nghip m phi s dng ngun vn khng thng xuyn, thiu n nh. Doanh nghip c th kh ch ng v vn ti chnh v do c nhiu ri ro trong hot ng kinh doanh. + Nu ti sn A(I,II,IV) + B(I,II,III) < ngun vn B v n di hn: phn nh ngun vn ch s hu thng xuyn v tng i n nh ca doanh nghip tha trang tri ti sn ang c ti doanh nghip v c th b bn ngoi s dng. Trong trng hp ny phi lu qun l cht ch ngun vn. 5.5. PHN TCH TNH HNH BO M NGUN VN CHO HOT NG KINH DOANH tin hnh hot ng kinh doanh, cc doanh nghip cn phi c ti sn, bao gm ti sn c nh v ti sn lu ng. Cc ti sn ny c hnh thnh t ngun vn ch s hu v ngun vn vay - n. Vic bo m y nhu cu v ngun vn cho hot ng kinh doanh l mt vn ct yu bo m cho qu trnh kinh doanh c tin hnh lin tc v c hiu qu. bo m c ngun vn cho hot ng kinh doanh, doanh nghip cn phi tp hp cc bin php ti chnh cn thit cho vic huy ng, hnh thnh ngun vn. Ngun vn ca doanh nghip c hnh thnh trc ht t ngun vn ca bn thn ch s hu (vn gp ban u v b sung trong qu trnh kinh doanh). Sau na c hnh thnh t ngun vn vay v n hp php (vay ngn hn, di hn, trung hn ...). Cui cng, ngun vn c hnh thnh t cc ngun bt hp php ca ngi mua, ngi bn, ca ngi lao ng ...). C th phn loi ngun vn (ngun ti tr) ti sn dng cho hot ng kinh doanh ca doanh nghip thnh 2 loi:

111

- Ngun ti tr thng xuyn: L ngun vn m doanh nghip c s dng thng xuyn, lu di vo hot ng kinh doanh. Ngun ti tr thng xuyn bao gm ngun vn ch s hu v ngun vn vay - n di hn, trung hn (tr vay - n qu hn). - Ngun ti tr tm thi: L ngun vn m doanh nghip tm thi s dng vo hot ng kinh doanh trong mt khong thi gian ngn. Thuc ngun ti tr tm thi bao gm cc khon vay ngn hn ; n ngn hn ; cc khon vay - n qu hn (k c vay - n di hn) ; cc khon chim dng bt hp php ca ngi bn, ngi mua, ca ngi lao ng C th khi qut ngun vn bo m cho hot ng kinh doanh (ngun ti tr ti sn) ca doanh nghip qua s sau:

Vn ch s hu - TSC hu hnh - TSC v hnh TSC Tng s ti sn - Tin - N phi thu - u t ngn hn - Hng tn kho - v.v... - Vay ngn hn - N ngn hn - Chim dng bt hp php Tm thi - TSC thu mua - u t di hn - v.v... - Vay di hn, trung hn - N di hn, trung hn Ngun ti tr Thng xuyn

Khi phn tch tnh hnh bo m ngun vn cho hot ng kinh doanh, tr c ht, cc nh phn tch cn lit k tt c ngun vn m doanh nghip s dng trong k (k k hoch v k bo co) ri t , s dng phng php so snh bit c tnh hnh bin ng ca ngun vn trn tng s cng nh tng loi. Thng qua s bin ng ca tng loi ngun vn, cc nh phn tch s nh gi c tnh hnh bo m ngun vn cho hot ng kinh doanh v nh gi c tnh hp l ca s bin ng v ngun vn. i vi cc khon chim dng bt hp php, trong bt k trng hp no cng cho thy, hot ng ti chnh ca doanh nghip l khng bnh thng. Tip theo, cc nh phn tch cn so snh tng nhu cu v ti sn (ti sn c nh v ti sn lu ng) vi ngun vn ch s hu hin c v ngun vn vay - n di hn, trung hn. Nu tng s ngun vn c hoc ln hn tng s nhu cu v ti sn th doanh nghip cn s dng s tha ny mt cch hp l (u t vo ti sn lu ng, ti sn c nh, vo hot ng lin doanh, tr n vay ...), trnh b chim dng vn. Ngc li, khi

112

ngun vn khng p ng nhu cu v ti sn th doanh nghip cn phi c bin php huy ng v s dng ph hp (huy ng ngun ti tr tm thi hp php hoc gim quy m u t, trnh i chim dng vn mt cch bt hp php). 5.6 PHN TCH TNH HNH V KH NNG THANH TON 5.6.1. Phn tch tnh hnh thanh ton Tnh hnh thanh ton ca doanh nghip phn nh r nt cht l ng hot ng ti chnh ca doanh nghip. Nu hot ng ti chnh tt, doanh nghip s t cng n, t b chim dng vn cng nh t i chim dng vn. Ngc li, nu hot ng ti chnh km th s dn n tnh trng chim dng vn ln nhau, cc khon cng n phi thu, phi tr s dy da, ko di. phn tch tnh hnh thanh ton, cc nh phn tch thng tnh ra v so snh gia k phn tch so vi k gc trn cc ch tiu sau: - T l cc khon n phi thu so vi cc khon n phi tr (%): Ch tiu ny phn nh cc khon doanh nghip b chim dng so vi cc khon i chim dng v c tnh theo cng thc sau: T l cc khon n phi thu so vi cc khon phi tr = Tng s n phi thu Tng s n phi tr x 100

Nu t l cc khon n phi thu so vi cc khon n phi tr ln hn 100%, chng t s vn ca doanh nghip b chim dng ln hn s vn m doanh nghip i chim dng. Ngc li, nu ch tiu ny nh hn 100%, chng t s vn doanh nghip b chim dng nh hn s vn c bit i chim dng. Thc t cho thy, s i chim dng ln hn hay nh hn s b chim dng u phn nh mt tnh hnh ti chnh khng lnh mnh. - T l cc khon n phi tr so vi cc khon n phi thu (%): Ch tiu ny phn nh cc khon doanh nghip i chim dng so vi cc khon b chim dng v c tnh theo cng thc sau: T l cc khon n phi tr so vi cc khon n phi thu = Tng s n phi tr Tng s n phi thu x 100

Nu t l cc khon n phi tr so vi cc khon n phi thu ln hn 100%, chng t s vn ca doanh nghip i chim dng ln hn s vn m doanh nghip b chim dng. Ngc li, nu ch tiu ny nh hn 100%, chng t s vn doanh nghip i chim dng nh hn s vn c bit b chim dng. V thc cht, ch tiu ny chnh l nghch o ca ch tiu "T l cc khon n phi thu so vi cc khon n phi tr". - S vng lun chuyn cc khon phi thu (vng).

113

S vng lun chuyn cc khon phi thu l ch tiu phn nh trong k kinh doanh, cc khon phi thu quay c my vng v c tnh theo cng thc: S vng lun chuyn cc khon phi thu = Tng s tin hng bn chu S d bnh qun cc khon phi thu x 100

Ch tiu ny cho bit mc hp l ca s d cc khon phi thu v hiu qu ca vic i thu hi n. Nu s vng lun chuyn ca cc khon phi thu ln, chng t doanh nghip thu hi tin hng kp thi, t b chim dng vn. Tuy nhin, s vng lun chuyn cc khon phi thu nu qu cao s khng tt v c th nh hng n khi lng hng tiu th do phng thc thanh ton qu cht ch (ch yu l thanh ton ngay trong thi gian ngn). Trong cng thc trn, s d bnh qun cc khon phi thu c tnh nh sau: S d bnh qun cc khon phi thu - Thi gian quay vng ca cc khon phi thu: Thi gian quay vng cc khon phi thu l ch tiu phn nh cc khon phi thu quay c mt vng th mt my ngy. = Tng s n phi thu u k v cui k 2 x 100

Thi gian quay vng ca cc khon phi thu

Thi gian ca k phn tch S vng lun chuyn cc khon phi thu

100

Thi gian quay vng cc khon phi thu cng ngn, chng t tc thu hi tin hng cng nhanh, doanh nghip t b chim dng vn. Ng c li, thi gian quay vng cc khon phi thu cng di, chng t tc thu hi tin hng cng chm, s vn doanh nghip b chim dng nhiu. Khi phn tch, cn tnh ra v so snh vi thi gian bn chu quy nh cho khch hng. Nu thi gian quay vng cc khon phi thu ln hn thi gian bn chu quy nh cho khch hng th vic thu hi cc khon phi thu l chm v ng c li, s ngy quy nh bn chu cho khch hng ln hn thi gian ny th c du hiu chng t vic thu hi n t tr c k hoch v thi gian. - S vng lun chuyn cc khon phi tr (vng): S vng lun chuyn cc khon phi tr l ch tiu phn nh trong k kinh doanh, cc khon phi tr quay c my vng v c tnh theo cng thc: S vng lun chuyn cc khon phi tr = Tng s tin hng mua chu S d bnh qun cc khon phi tr x 100

114

Ch tiu ny cho bit mc hp l ca s d cc khon phi tr v hiu qu ca vic thanh ton n. Nu s vng lun chuyn ca cc khon phi tr ln, chng t doanh nghip thanh ton tin hng kp thi, t i chim dng vn v c th c hng chit khu thanh ton. Tuy nhin, s vng lun chuyn cc khon phi tr nu qu cao s khng tt v c th nh hng n kt qu kinh doanh trong k ca doanh nghip do phi huy ng mi ngun vn tr n (k c vay, bn r hng ha, dch v ...). Trong cng thc trn, s d bnh qun cc khon phi tr c tnh nh sau: S d bnh qun cc khon phi tr - Thi gian quay vng ca cc khon phi tr: Thi gian quay vng cc khon phi tr l ch tiu phn nh cc khon phi tr quy c mt vng th mt my ngy. Ch tiu ny c tnh nh sau: = Tng s n phi tr u k v cui k 2 x 100

Thi gian quay vng ca cc khon phi tr

Thi gian ca k phn tch S vng lun chuyn cc khon phi tr

100

Thi gian quay vng cc khon phi tr cng ngn, chng t tc thanh ton tin hng cng nhanh, doanh nghip t i chim dng vn. Ng c li, thi gian quay vng cc khon phi tr cng di, tc thanh ton tin hng cng chm, s vn doanh nghip i chim dng nhiu. Khi phn tch, cn tnh ra v so snh vi thi gian mua chu c ngi bn quy nh cho doanh nghip. Nu thi gian quay vng cc khon phi tr ln hn thi gian mua chu c quy nh th vic thanh ton tin hng l chm tr v ngc li, s ngy quy nh mua chu ln thi gian ny th c du hiu chng t vic thanh ton n t tr c k hoch v thi gian. Ngoi vic tnh ra v so snh cc ch tiu trn, nm c tnh hnh thanh ton cc khon n phi thu v cc khon n phi tr trong k ca doanh nghip, cc nh phn tch tin hnh so snh cc khon n phi thu, n phi tr gia k cui vi u k trn tng s cng nh trn tng khon n phi thu, n phi tr v s tin n qu hn c v s l ng tuyt i v s tng i trn tng ch tiu v da vo tnh hnh bin ng c th ca tng ch tiu rt ra nhn xt. Tnh hnh thanh ton cc khon phi thu v cc khon phi tr l mt trong nhng ch tiu phn nh kh st thc cht lng hot ng ti chnh. Nu hot ng ti chnh tt, lnh mnh, doanh nghip s thanh ton kp thi cc khon n phi tr cng nh thu kp

115

thi cc khon n phi thu, trnh c tnh trng chim dng vn ln nhau cng nh tnh trng cng n dy da ko di, tnh trng tranh chp, mt kh nng thanh ton. c nhn xt, nh gi ng n v tnh hnh thanh ton cc khon cng n phi thu, cng n phi tr ca doanh nghip, khi phn tch cn phi s dng cc ti liu hch ton hng ngy : - Xc nh tnh cht, thi gian v nguyn nhn cc khon phi thu, phi tr: - Cc bin php m n v p dng thu hi n hoc thanh ton n. - Nguyn nhn dn n cc khon tranh chp n phi thu, phi tr. C th lp bng phn tch tnh hnh thanh ton ca doanh nghip theo mu sau: Bng 5.3 Bng phn tch tnh hnh thanh ton ca doanh nghip Tng s cn phi thu hay phi tr Ch tiu u k I. Cc khon phi thu - Phi thu t khch hng - Tr trc cho ngi bn - Cho vay - Phi thu tm ng - Phi thu ni b - Phi thu khc II. Cc khon phi tr 2.1 N di hn - Vay di hn - N di hn 2.2 N ngn hn - Vay ngn hn - Phi tr cho ngi bn - Ngi mua tr trc Cui k Cui k so vi u nm + T l u k Cui k Cui k so vi u nm + T l S n qu hn

116

- Doanh thu nhn trc - Phi tr cng nhn vin - Phi tr thu - Cc khon phi np NN - Phi tr ni b - Phi tr khc Tng cng 5.6.2. Phn tch nhu cu v kh nng thanh ton c c s nh gi tnh hnh thanh ton ca doanh nghip trc mt v trin vng trong thi gian ti, cn i su phn tch nhu cu v kh nng thanh ton ca doanh nghip. Trc ht, cn tnh ra v so snh gia cui k vi u nm trn cc ch tiu phn nh kh nng thanh ton nh "H s thanh ton hin hnh", "H s thanh ton n ngn hn", "H s thanh ton ca ti sn lu ng", "H s thanh ton nhanh". ngha v cch tnh ton cc ch tiu ny c cp trong phn tch khi qut tnh hnh ti chnh. Tip theo, da vo cc ti liu hch ton lin quan, tin hnh thu thp s liu lin quan n cc khon c th dng thanh ton (kh nng thanh ton) vi cc khon phi thanh ton (nhu cu thanh ton) ca doanh nghip. Sau , sp xp cc ch tiu ny vo mt bng phn tch theo mt trnh t nht nh. Vi nhu cu thanh ton, cc ch tiu c xp theo mc khn trng ca vic thanh ton (thanh ton ngay, cha cn thanh ton ngay). Cn vi kh nng thanh ton, cc ch tiu li c xp theo kh nng huy ng (huy ng ngay, huy ng trong thi gian ti...). Trn c s bng phn tch ny, nh qun l s tin hnh so snh gia kh nng thanh ton vi nhu cu thanh ton trong tng giai on (thanh ton ngay, thanh ton trong thng ti, thanh ton trong qy ti...). Doanh nghip bo m c kh nng thanh ton trong tng giai on nu cc khon c th dng thanh ton ln hn cc khon phi thanh ton. Ngc li, khi cc khon c th dng thanh ton nh hn cc khon phi thanh ton, doanh nghip s khng bo m c kh nng thanh ton. iu ny buc cc nh qun l phi tm k sch huy ng ngun ti chnh bo m cho vic thanh ton nu khng mun ri vo tnh trng ph sn. Bng phn tch nhu cu v kh nng thanh ton nh sau:

117

Bng 5.4 Bng phn tch kh nng thanh ton ca doanh nghip Cc khon phi thanh ton I. Cc khon phi thanh ton ngay 1. Cc khon n qu hn - Phi np ngn sch - Phi tr Ngn hng - Phi tr cng nhn vin - Phi tr ngi bn - Phi tr ngi mua - Phi tr ni b - Phi tr khc 2. Cc khon n n hn - N ngn sch - N Ngn hng .......................... II. Cc khon phi thanh ton trong thi gian ti 1. Thng ti - Ngn sch - Ngn hng ................ 2. Qu ti - Ngn sch - Ngn hng ................ Cng Trn c s bng phn tch, cn tnh ch tiu S tin Cc khon c th dng thanh ton I. Cc khon c th thanh ton ngay 1. Tin mt - Tin Vit Nam - Vng bc, qu - Ngoi t 2. Tin gi Ngn hng - Tin Vit Nam - Vng bc, qu - Ngoi t 3. Tin ang chuyn 4. Cc khon tng ng tin II. Khon c th thanh ton trong thi gian ti 1. Thng ti - u t ngn hn khc - Khon phi thu - Vay ngn hn ............ 2. Qu ti - u t ngn hn khc - Khon phi thu - Vay ngn hn ...................... Cng S tin

118

- H s kh nng thanh ton

Kh nng thanh ton H s kh nng thanh ton (Hk) = Nhu cu thanh ton

Ch tiu ny c th tnh cho c thi k hoc cho tng giai on (hin hnh, thng ti, qu ti....)

- Nu Hk > 1 chng t doanh nghip bo m kh nng thanh ton v tnh hnh ti

chnh bnh thng (kh quan).

- Nu Hk < 1 chng t doanh nghip khng c kh nng thanh ton. Hk cng nh bao
nhiu th doanh nghip cng mt kh nng thanh ton by nhiu.. Khi H k 0 th doanh nghip b ph sn, khng cn kh nng thanh ton. - H s thanh ton tc thi Vn bng tin H s thanh ton tc thi = Cc khon n ngn hn

Ch tiu ny tnh ra nu ln hn 0,5 th tnh hnh ti chnh tng i kh quan, nu nh hn 0,5 th doanh nghip gp kh khn trong thanh ton. Tuy nhin nu ch tiu ny qu cao li phn nh mt tnh hnh khng tt v vn bng tin qu nhiu. - H s thanh ton ngn hn Ti sn lu ng H s thanh ton ngn hn = Cc khon n ngn hn

Ch tiu ny cho thy kh nng p ng cc khon n ngn hn ca doanh nghip cao hay thp. Nu ch tiu ny sp x bng 1 th doanh nghip c kh nng thanh ton cc khon n ngn hn v tnh hnh ti chnh l bnh thng v kh quan. Tng ti sn lu ng bao gm mc A ca ti sn, cn tng n ngn hn bao gm I,III ca A: ngun vn. H s ny c cc mc > 1,5 c c nh gi l tt; 0,5 1 kh khn; < 0,5 rt kh khn.

119

- T sut thanh ton ca vn lu ng Vn bng tin H s thanh ton ca vn lu ng = Ti sn lao ng

Ch tiu ny cho thy kh nng chuyn i thnh tin ca TSL. Nu tnh ra m ln hn 0,5 hoc nh hn 0,1 u khng tt v s gy ng vn hoc thiu tin thanh ton.

CHNG 6

PHN TCH HIU QU HOT NG KINH DOANH

6.1. HIU QU KINH DOANH V NHIM V PHN TCH. Hiu qu kinh doanh l thc o cht lng phn nh trnh t chc, qun l kinh doanh. Trong iu kin nn kinh t th trng c s iu tit ca Nh nc, cc doanh nghip mun tn ti trc ht i hi kinh doanh phi c hiu qu. Hiu qu kinh doanh cng cao, cng c iu kin m mang v pht trin sn xut u t mua sm ti sn c nh, nng cao i sng ngi lao ng, thc hin tt ngha v vi ngn cch Nh nc. Hiu qa kinh doanh l phm tr kinh t, phn nh trnh s dng cc ngun lc sn c t kt qu cao nht trong kinh doanh vi chi ph t nht. Hiu qu kinh doanh phi c xem xt mt cch ton din c v thi gian v khng gian trong mi quan h vi hiu qu chung ca ton b nn kinh t quc dn (hiu qu kinh t v hiu qu x hi) V thi gian, hiu qu kinh doanh t c trong tng giai on, tng thi k khng c lm gim st hiu qu cc giai on, cc thi k kinh doanh tip theo, khng

120

v li ch trc mt m qun i li ch lu di. V khng gian, hiu qu kinh doanh ch c th coi l t c mt cch ton din khi ton b hot ng ca cc b phn, cc n vi mang li hiu qu v khng nh hng n hiu qu chung. V nh lng, hiu qu kinh doanh phi c th hin mi tng quan gia thu v chi theo hng tng thu gim chi. C ngha l tit kim n mc ti a cc chi ph kinh doanh (Lao ng sng v lao ng vt ho ) to ra mt n v sn phm. ng thi vi kh nng sn sng c lm ra nhiu sn phm. V gc nn kinh t quc dn, hiu qu kinh doanh ca cc n v, cc b phn cng nh ton b cc doanh nghip t c phi gn cht vi hiu qu ton x hi. t c hiu qu cao cho cc n v, b phn ca doanh nghip cha , n cn i hi phi mang li hiu qu cho ton x hi, c kinh t v x hi. Hiu qu kinh doanh c biu hin bng ch tiu li nhun ca doanh nghip. y l mc tiu s mt, n chi phi ton b qu trnh kinh doanh. Nhim v ch yu ca phn tch, nh gi hiu qu kinh doanh ca cc doanh nghip l nh gi chung v hiu qu kinh doanh ca tng b phn v chung cho ton doanh nghip. nh gi hiu qu s dng cc ngun lc kinh doanh, nh gi hiu qu cui cng ca kinh doanh thng qua ch tiu li nhun. Trn c s c cc bin php nhm tng hiu qu kinh doanh. 6.2. PHN TCH CHUNG HIU QU HOT NG KINH DOANH nh gi, phn tch hiu kinh doanh l i hi bc thit i vi cc b phn cng nh doanh nghip nhm khai thc tim nng, nng cao hiu qu hot ng kinh doanh. Trn c s phn tch, nh gi, tng cng tch lu u t ti kinh doanh c chiu su ln chiu rng gp phn nng cao hiu qu kinh t ton b nn kinh t quc dn. phn tch, nh gi chnh xc v c c s khoa hc, cn phi xy dng h thng ch tiu ph hp bao gm ch tiu tng hp, ch tiu chi tit v vn dng ph ng php thch hp. Hiu qu kinh doanh ca cc doanh nghip c hiu l mt i lng so snh gia chi ph b ra v kt qu thu c. Theo ngha rng hn, n l i lng so snh gia chi ph u vo v kt qu u ra. Chi ph u vo bao gm lao ng, t liu lao ng, i tng lao ng v vn kinh doanh (vn c nh v vn lu ng) cn kt qu u ra c o bng cc ch tiu nh khi lng sn phm (tnh bng hin vt v gi tr) v li nhun rng. Ch tiu tng hp nh gi hiu qu kinh doanh cc doanh nghip c th c tnh theo 2 cch.

121

- Tnh theo dng hiu s: Vi cch ny hiu qu kinh doanh c tnh bng cch ly kt qu u ra tr i ton b chi ph u vo.

Hiu qu kinh doanh = Kt qu u ra - Chi ph u vo

Cch tnh ny n gin, thun li, nhng khng phn nh ht cht lng kinh doanh cng nh tim nng nng cao hiu qu kinh doanh. Ngoi ra nu theo cch tnh ny khng th so snh hiu qu kinh doanh gia cc b phn, n v trong doanh nghip, khng thy c tit kim hay lng ph lao ng x hi. - Cch tnh theo dng phn s: Kt qu u ra Hiu qu kinh doanh = Chi ph u vo

Cch tnh ny khc phc c nhng tn ti khi tnh theo dng hiu s. N to iu kin nghin cu hiu qa kinh doanh mt cch ton din. Hiu qu kinh doanh c mi quan h vi tt c cc yu t ca qu trnh kinh doanh (lao ng, t liu lao ng v i tng lao ng) v vy ch c th t hiu qu cao khi s dng cc yu t c bn ca qu trnh kinh doanh c hiu qu. Chnh v vy khi phn tch, nh gi ngoi ch tiu tng hp cn phi s dng h thng ch tiu chi tit. Cc ch tiu chi tit bao gm: a) Sc xn xut cc yu t c bn tc l mt lao ng (1 ng chi ph tin lng), 1 ng nguyn gi bnh qun TSC, 1 ng chi ph vt t lm ra bao nhiu doanh thu (sn lng sn phm ) Doanh thu Sc sn xut cc yu t c bn = Cc yu t c bn

Sc sn xut cc yu t c bn tng chng t hiu qu kinh doanh c nng cao. b) Sut hao ph cc yu t c bn.

122

 lm ra mt n v sn lng sn phm cn bao nhiu n v cc yu t c bn ca qu trnh kinh doanh. Ch tiu ny l nghch o ca sc sn xut cc yu t c bn. Sut hao ph cc yu t c bn cng gim th hot ng kinh doanh cng c hiu qu. Cc yu t c bn Sut hao ph cc yu t c bn = Doanh thu

c) Sc sn xut cc yu t c bn mi tng thm. Ch tiu ny cho bit 1 lao ng (1 ng chi ph tin l ng); 1 ng nguyn gi TSC; 1 ng chi ph vt t tng thm trong k lm ra bao nhiu sn lng sn phm. Doanh thu tng thm Sc sn xut cc yu t c bn = mi tng thm Cc yu t c bn mi tng thm

d) Sut hao ph cc yu t c bn mi tng thm. Ch tiu ny cho bit c c 1 n v sn lng sn phm tng thm th cn tng thm bao nhiu lao ng (chi ph tin lng ) nguyn gi bnh qun TSC, chi ph vt t. Cc yu t c bn mi tng thm Sut hao ph cc yu t c bn = mi tng thm Doanh thu tng thm

e) Sc sinh li cc yu t c bn. Ch tiu ny phn nh trong k 1 lao ng (1 ng chi ph tin lng); 1 ng nguyn gi TSC; 1 ng chi ph vt t lm ra bao nhiu ng li nhun Li nhun Sc sinh li cc yu t c bn = Cc yu t c bn

g/ Sc sinh li ca cc yu t c bn mi tng thm

123

Ch tiu ny cho bit mt n v cc yu t c bn tng thm mang li bao nhiu li nhun. Li nhun tng thm Sc sinh li cc yu t c bn = tng thm Cc yu t c bn tng thm

V d: Hy phn tch hiu qu hot ng kinh doanh theo s liu bo co kt qu kinh doanh ca mt doanh nghip Bng 6.1 Bng phn tch hiu qu kinh doanh n v: T ng TT 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Ch tiu Doanh thu pht sinh Thu doanh thu Doanh thu thun Gi vn hng ho Chi ph bn hng Chi ph qun l doanh nghip Li nhun gp Tng vn kinh doanh Tng vn c nh Tng vn lu ng K gc 8000 800 7200 5600 520 280 800 2769 1604 1165 K phn tch 9520 952 8568 6470 620 310 1168 2883 1604 1279

Cn c vo s liu trn, tin hnh phn tch cc ch tiu phn nh hiu qu kinh doanh ca doanh nghip gia hai k. 1. Phn tch ch tiu hiu qu kinh doanh tng hp Kt qu u ra Hiu qu kinh doanh = Chi ph u vo 8000 K gc = = 1,25

124

5600 + 520 +280

9520 K phn tch = 6470 + 620 +310 = 1,286

C mt ng chi ph u vo k gc to ra c 1,25 ng doanh thu, k phn tch to ra c 1,286 ng doanh thu. K phn tch so vi k gc tng ln 0,036 ng (1,286 1,25). iu ny chng t hiu qu hot ng kinh doanh ca doanh nghip k phn tch so vi k gc cao hn. 2. Phn tch ch tiu hiu qu s dng vn kinh doanh Doanh thu Hiu qu s dng vn kinh doanh = Vn kinh doanh

8000 K gc = 2769 = 2,889

9520 K phn tch = 2883 = 3,302

C mt ng vn kinh doanh bnh qun dng vo hot ng kinh doanh trong k gc to c 2,889 ng doanh thu, k phn tch to ra c 3,302 ng doanh thu. K phn tch so vi k gc, hiu qu s dng vn kinh doanh tng ln 0,413 ng (3,302 2,889). 3. Phn tch cc ch tiu mc li nhun trn vn kinh doanh ca doanh nghip Tng li nhun Mc li nhun trn vn kinh doanh = Vn kinh doanh

125

720 K gc = 2769 = 0,26

1052 K phn tch = 2883 = 0,364

C mt ng vn kinh doanh dng vo hot ng kinh doanh k gc to ra c 0,26 ng li nhun, k phn tch to ra c 0,364 ng. Nh vy k phn tch so vi k gc mc li nhun trn vn kinh doanh tng ln 0,104 ng, iu phn nh hiu qu s dng vn kinh doanh k phn tch so vi k gc cao hn. Tng li nhun Mc li nhun trn vn lu ng = Vn lu ng

720 K gc = 1604 = 0,448

1052 K phn tch = 1604 = 0,655

Mc li nhun trn vn lu ng k phn tch so vi k gc tng ln 0,207 ng (0,655 0,448), chng t hiu qu s dng vn lu ng k phn tch so vi k gc cao hn. Tng li nhun Mc li nhun trn vn c nh =

126

Vn c nh

720 K gc = 1165 = 0,618

1052 K phn tch = 1279 = 0,822

Mc li nhun trn vn c nh k phn tch so vi k gc tng ln 0,204 ng (0,822 0,618), chng t hiu qu s dng vn c nh k phn tch so vi k gc cao hn. 4. Phn tch tc chu chuyn vn lu ng ca doanh nghip - S vng quay ca vn lu ng 7200 K gc = 1604 = 4,488

8568 K phn tch = 1604 = 5,341

S vng quay ca vn lu ng k phn tch so vi k gc tng ln 0,853 vng.

- H s m nhim vn lu ng

1 K gc = 4,488 = 0,222

127

1 K phn tch = 5,341 to ra mt ng doanh thu thun k gc ch cn dng vo hot ng kinh doanh 0,222 ng vn lu ng, k phn tch ch cn dng vo hot ng kinh doanh l 0,187 ng vn lu ng. K phn tch so vi k gc gim 0,035 ng vn lu ng. iu chng t hiu qu s dng vn lu ng k phn tch tt hn k gc. - di bnh qun ca mt vng quay vn lu ng 365 K gc = 4,488 = 81,3 ngy = 0,187

365 K phn tch = 5,341 = 68,3 ngy

Kt qu cho thy s ngy mt vng quay vn lu ng k phn tch so vi k gc gim i 13 ngy (81,3 68,3). T kt qu phn tch, c th lp thnh bng Bng 6.2 Bng kt qu phn tch hiu qu hot ng kinh doanh TT 1 2 3 4 5 6 7 8 Ch tiu Hiu qu kinh doanh tng hp Hiu qu s dng vn kinh doanh Mc li nhun trn vn kinh doanh Mc li nhun trn vn lu ng Mc li nhun trn vn c nh S vng quay ca vn lu ng H s m nhim vn lu ng 81,3 68,3 -13 K gc 1,25 2,889 0,26 0,448 0,618 4,488 0,222 K phn tch 1,286 3,302 0,364 0,655 0,822 5,341 0,187 Chnh lch +0,036 +0,413 +0,104 +0,207 +0,204 +0,853 -0,035

128

 di bnh qun ca mt vng quay vn lu ng

Kt qu phn tch bng 6.2 cho thy, tnh hnh hot ng kinh doanh ca doanh nghip ang c chiu hng tt, hiu qu s dng cc loi vn cao hn so vi k ly lm gc. iu phn tch trn c th kt lun tnh hnh ti chnh ca doanh nghip ht sc kh quan. Hot ng kinh doanh ca doanh nghip ang c xu th pht trin tt. 6.3 PHN TCH CC CH TIU PHN NH HIU QU S DNG VN KINH DOANH nh gi hiu qu s dng vn l mt vn then cht gn lin n s tn ti v pht trin ca doanh nghip ni chung v doanh nghip Bu chnh Vin thng ni ring. nh gi hiu qu s dng vn c tc dng nh gi cht l ng cng tc qun l vn, cht lng cng tc sn xut kinh doanh, trn c s ra bin php nhm nng cao hn na kt qu sn xut kinh doanh, hiu qu s dng vn ca doanh nghip. Nh vy vic nghin cu v hiu qu s dng vn c ngha l tin l lun cho cc nghin cu hiu qu v sau. nh gi hiu qu s dng vn ngi thng s dng cc ch tiu sau - Sc sn xut ca mt ng vn H VSX = HVSX Q Dt Dt Q c H VSX ho = VSX bq VSX bq

- Sc sn xut ca mt ng vn - Sn lng sn phm dch v - Tng doanh thu thun

VSXbq - Tng s vn sn xut bnh qun. Ch tiu ny cho bit doanh nghip b ra mt ng vn em li bao nhiu ng doanh thu. - Sut hao ph vn sn xut: hVSX = VSX bq Dt ho c hVSX = VSX bq Q

Ch tiu ny cho bit t c mt ng doanh thu (mt n v sn phm dch v BCVT) cn bao nhiu ng vn. - Sc sinh li ca mt ng vn: l VSX = Ln = VSX bq L i nhunhu n t Vn n s xut nh n bi qu

129

 ngha ca ch tiu ny l trong mt thi k sn xut kinh doanh nht nh doanh nghip b ra mt ng vn kinh doanh th thu c bao nhiu ng li nhun. Tuy nhin, s dng ng vn nh th no t hiu qu kinh t cao l cu hi m cc nh lm cng tc qun l vn phi tr li. Trn ph ng din l thuyt chng ta ch phn nh c phn no cc nhn t nh hng m nh qun l cn phi xc nh s nh hng ca chng nh: gi c, cu thnh doanh thu t cc b phn. Nh ng y khng phi l vic lm kh quan m cn thit, nht l chng ta phn loi ra tng loi vn khc nhau nh gi c th. Thng thng ngi ta phn theo c im tun hon vn. Theo cch ny vn kinh doanh ca doanh nghip bao gm: Vn c nh v vn lu ng nh gi hiu qu s dng vn c nh ngi ta thng s dng cc ch tiu sau: - Doanh thu t c t mt ng vn c nh (Sc sn xut ca vn c nh): hVC = Dt = VC D oanht hu n hu t Vn nh nh n c bi qu

- Sc sinh li ca mt ng vn c nh: l VC = Ln = VC L i nhunhu n t Vn nh nh n c bi qu

ngha ca hai ch tiu trn l trong mt k kinh doanh nht nh doanh nghip b ra mt ng vn c nh th thu c bao nhiu ng li nhun hoc doanh thu. Ch tiu ny phn nh chnh xc hn hiu qu s dng vn v i vi hot ng kinh doanh, chi ph khu hao ti sn c nh l nhng hao ph thc t to ra kt qu kinh doanh ca doanh nghip. Vn lu ng: nh gi hiu qu s dng vn lu ng ngi ta s dng cc ch tiu sau: - Mc doanh thu t c t mt ng vn lu ng (Sc sn xut ca vn lu ng): hVL = Dt V L BQ = D oanht hu n hu t Vn ngbi n lu nh qu

- Sc sinh li ca mt ng vn lu ng: l VL = Ln V L BQ = L i nhunhu n t Vn ngbi n lu nh qu

Trong : VLBQ - S vn lu ng bnh qun s dng trong k.

130

 ngha ca hai ch tiu ny l doanh nghip s dng mt ng vn l u ng bnh qun trong k th c th mang li bao nhiu ng doanh thu hoc li nhun. Ch tiu ny cng cao chng t doanh nghip s dng vn lu ng cng hiu qu. Ngoi ra nh gi hiu qu s dng vn lu ng cn s dng cc ch tiu sau: - S vng quay ca vn lu ng: SvngquayVL = D oanht hu n hu t Vn ngbi n lu nh qu

Ch tiu ny phn nh mi n v vn l u ng b vo kinh doanh c kh nng mang li bao nhiu ng doanh thu hay th hin kh nng s vng quay ca vn lu ng. - Thi gian ca mt vng chu chuyn: Thi an1vngchuchuy = gi n Thi an kki ca nh doanh gi Svngquayca vn lu ngtong k r

Cc ch tiu trn khng trc tip phn nh hiu qu sn xut kinh doanh ca vic s dng vn lu ng trn phng din l lun nhng t thc t cho ta thy: S vng quay vn lu ng tng, s ngy chu chuyn gim th chng t tc chu chuyn nhanh dn n hiu qu s dng vn lu ng cao. 6.4. PHN TCH TNH HNH THC HIN CH TIU TNG MC LI NHUN 6.4.1 Phn tch li nhun hot ng kinh doanh 1. Li nhun t hot ng kinh doanh v phc v Li nhun hot ng kinh doanh l b phn quan trng nht trong tng li nhun ca doanh nghip. Phn tch tnh hnh li nhun l xem xt s bin ng ca b phn li nhun ny, ng thi xc nh mc nh hng ca cc nhn t n s bin ng . Ni dung phn tch bao gm phn tch chung v phn tch mc nh hng ca cc nhn t n tnh hnh li nhun. Khi phn tch chung s dng phng php so snh i chiu: So snh bng s tuyt i: Ln = Ln1 - Lnkh Ln1 So snh bng s tng i Iln = Lnkh Khi phn tch cc nhn t nh hng s dng phng php loi tr (phng php thay th lin hon hoc phng php s chnh lch). .100

131

 vn dng phng php ny cn xc nh cc nhn t nh hng n li nhun, nhn t no l nhn t s lng v nhn t no l nhn t cht lng c trnh t thay th hp l. Mun vy, cn nghin cu mi quan h gia cc nhn t; mi quan h cc nhn t vi ch tiu phn tch trong phng trnh sau: Ln = [ q1 g1 ( q1 z1 + q1ep1 + q1 g1t1 ) ]
i =1 n

Da vo phng trnh trn cc nhn t nh hng n ch tiu phn tch va c mi quan h tng v tch, ta xt ring tng nhm nhn t c mi quan h tch s: + Nhm q1z1: Nhn t qi l nhn t s lng, nhn t zi l nhn t cht lng. + Nhm qicpi: nhn t qi l nhn t s lng, nhn t cpi nhn t cht lng. + Nhm qigiti: Nhn t qi l nhn t s lng, cn gia nhn t gi v ti th nhn t ti l nhn t cht lng hn gi. Bi v: Nhn t ti thc cht hiu theo ng ngha ca n l s tin thu phi np. Nhn t ti khng th dng nh mt tham s xc nh doanh thu m n mang tnh c lp tng i. Nh vy, trong nhm nhn t qigiti, th nhn t qi l nhn t s lng v nhn t ti l nhn t cht lng hn nhn t gi. Xt mi quan h gia cc nhm nhn t qizi, qicpi v qigiti: - Mt vn c t ra khi xem xt mi quan h gia cc nhm q izi, qicpiti v qigiti l gia cc nhn t zi, cpi, gi nhn t no l nhn t cht lng v s lng. Trong phm vi nghin cu ny vic phn chia khng cn thit bi v trong cc nhn t nhn t no thay th trc hoc sau th kt qu mc nh hng n li nhun khng thay i. Vi nhng l lun trn, phng php phn tch trong trng hp ny c th pht biu nh sau: Ln lt thay th s k hoch bng s thc t ca cc nhn t theo trnh t sn lng sn phm dch v, kt cu, gi thnh, chi ph trong qu trnh tiu th, gi bn v cui cng l t sut thu, mi ln thay th tnh li li nhun v so vi li nhun tnh bc trc s xc nh mc nh hng ca nhn t va thay th. - Tng qut phng php phn tch: Ta c li nhun k thc t: Ln1 = q1i . g1i ( q1i . z1i + q1i cp1i + q1i . g1i .t1i )
n i =1

- Li nhun k k hoch

132

Ln0 = q01 . g 01 ( q01 z01 + q01 cp01 + q01 . g 01 .t01 )

i =1

a. Xc nh i tng phn tch: Ln = Ln1 - Ln0 b. Xc nh mc nh hng cc nhn t: Thay th ln 1: + Thay sn lng sn phm dch v k hoch bng thc t trong iu kin gi nh nhn t kt cu khng thay i v cc nhn t khc khng i. Mc ch ca vic thay th ny nhm xc nh mc nh hng ca nhn t sn lng sn phm dch v n li nhun. + Thay sn lng sn phm dch v k hoch bng thc t trong iu kin kt cu khng thay i ngha l thay sn lng sn phm k hoch bng thc t vi gi nh t l hon thnh k hoch tng loi sn phm u bng nhau v bng t l hon thnh k hoch chung ca kinh doanh. Lc li nhun trong trng hp ny tng, gim theo t l hon thnh k hoch chung ca kinh doanh. Tht vy:
' Nu gi q1 l sn lng sn phm dch v thc t trong iu kin kt cu khng

i, ta c:
' q1i = x100% i n 1 q 01 i =1

q1i g 01 q 0 i g 0i

x 100 = K (l hng s)

(K: t l hon thnh k hoch tiu th chung) q1i = K . q0i Li nhun trong trng hp ny (k hiu Ln01) l: Ln01 = q '1i . g 0i q 1' i z0i + q 1' i cp0i + q1' i . g 0i .t0i
i =1 n

'

i =1

K . q 0 i . g 0i ( K . q 0i . z 0i + K . q 0i cp 0i + K . q 0i . g 0i . t 0i )

n K q 0i . g 0i ( q 0i . z 0i + q 0i cp 0i + q 0i g 0i t 0i ) = i =1

133

 Ln01 = K.Ln0

T l hon thnh k hoch tiu th chung

Li nhun k hoch

Vy li nhun trong trng hp ny tng hoc gim theo t l hon thnh k hoch tiu th chung. Mc nh hng ca nhn t sn lng sn phm dch v n li nhun (k hiu Ln0) l: Ln0 = Ln01 - Ln0 = K . Ln0 - Ln0 = Ln0 (K - 100%). Kt lun : Mc nh hng ca nhn t sn lng sn phm tiu th n li nhun: Ln1 = Ln0 (K - 100%) Thay th ln 2: + Thay kt cu sn phm dch v k hoch bng thc t trong iu kin cc nhn t khc khng thay i. Mc ch ca vic thay th ny nhm xc nh mc nh hng ca nhn t kt cu n li nhun. + Thay kt cu k hoch bng thc t ngha l thay sn lng sn phm dch v thc t vi kt cu k hoch bng sn lng sn phm dch v thc t vi kt cu k hoch bng sn lng sn phm dch v thc t vi kt cu thc t. Hay ni cch khc, thay sn lng sn phm tiu dch v thc t trong iu kin gi nh t l hon thnh k hoch tiu th mi loi sn phm dch v u bng nhau, bng sn lng sn phm dch v thc t vi t l hon thnh k hoch tiu th thc t ca mi loi sn phm dch v
' (ngha l thay q1i = K . q1i). Lc li nhun trng hp ny (k hiu l Ln02).

Ln02 = q1i . g 0i q1i z0i ( q1i . z0i + q1i cp0i + q1i g 0i t0i )
n i =1

Mc nh hng ca nhn t kt cu n li nhun (k hiu LnC): LnC = Ln02 - Ln01(K - 100%)

Thay th ln 3: Thay gi thnh k hoch bng thc t. Mc ch ca vic thay th ny nhm xc nh mc nh hng ca nhn t gi thnh. Li nhun trong trng hp ny (k hiu Ln03) l: Ln03 = q1i . g 0i ( q1i . z1i + q1i cp0i + q1i g 0i t0i )
n i =1

Mc nh hng ca nhn t gi thnh n li nhun (k hiu Lnz):

134

n n Lnz = Ln03 Ln02 q1i z1i q1i z0i i =1 i =1 n n Lnz = q1i z1i q1i z0i i =1 i =1

Nh vy: Nu gi thnh thc t ln hn gi thnh k hoch th li nhun gim v ngc li. Thay th ln 4: Thay chi ph trong qu trnh tiu th thc t bng k hoch. Mc ch ca vic thay th ny nhm xc nh mc nh hng ca nhn t chi ph trong qu trnh tiu th n li nhun. Li nhun trong trng hp ny (k hiu l Ln04) l: Ln04 = q1i . g 0i ( q1i . z1i + q1i cp1i + q1i g 0i t0i )
n i =1

Mc nh hng ca nhn t chi ph trong qu trnh tiu th n li nhun (k hiu LnC):

n n LnC = Ln04 Ln03 = q1i cp1i q1i cp0i i =1 i =1 n n LnC = q1i cp1i q1i cp0i i =1 i =1

Nh vy, chi ph trong qu trnh tiu th tng so vi k hoch th li nhun gim v ngc li. Thay th ln 5: + Thay gi bn k hoch bng thc t. Mc ch ca vic thay th ny nhm xc nh mc nh hng ca nhn t gi bn n li nhun. Li nhun trong trng hp ny (k hiu l Ln05) l: Ln05 = q1i . g1i ( q1i . z1i + q1i cp1i + q1i g1i t0i )
n i =1

Mc nh hng ca nhn t gi bn n li nhun (k hiu Lng) l: Lng = Ln05 Ln04

n = q1i g1i i =1

i =1

n q1i . g 0i + q1i ( g1i g 0i ) t 0i i =1

135

n n n Lng = q1i . g1i q1i g 0i + q1i ( g1i g 0i ) .t0i i =1 i =1 i =1

Nh vy, do s thay i ca gi bn lm cho doanh thu thay i nn li nhun bin ng mt lng l:

n q1i g1i i =1

i =1

q1i g 0i

Mt khc, do s thay i gi bn, nn doanh thu bin ng mt lng

n q1i . g1i i =1
ng mt lng l

i =1

q1i g 0i , t tiu th c bit hoc thu xut khu bin q1i ( g1i g 0i ) . t 0i v li nhun s tng (gim) mt lng l:

i =1

n q1i ( g1i g 0i ) . t 0i . Thc cht s bin ng v thu trong trng hp ny l do i =1

nh hng ca s bin ng v gi bn, ni cho cng y cng l nguyn nhn thuc v gi bn. Thay th ln 6: Thay t sut thu l k hoch bng thc t. Mc ch ca vic thay th ny nhm xc nh mc nh hng ca t sut thu n li nhun. V li nhun trong trng hp ny bng li nhun k thc t. Mc nh hng ca nhn t t sut thu n li nhun (k hiu Lnt) l: n Lnt = Ln1 Ln05 = q1i . g1i . ( t1i t0i ) i =1 Lnt = q1i . g1i ( t1i t0i )
i =1 n

Ch rng: Nhn t t sut thu thay i ph thuc vo chnh sch thu tng thi k ca Nh nc. V d: Bng 6.3 Phn tch ch tiu li nhun theo s liu bo co kt qu kinh doanh

136

Sn lng Sn phm (1000)

Gi bn (1000 /SP)

Gi vn hng bn (1000 /SP)

Chi ph bn hng (1000 /SP )

Chi ph qun l (1000 /SP )

Thu sut (1000 /SP)

KH

TH

KH

TH

KH

TH

KH

TH

KH

TH

KH

TH

SP A SP B

120 600

100 500

20 40

25 45

10 19

9 19

3 4

2,5 3,5

2 3

1,5 2,5

1 2

1,5 2,5

I. Tnh tng mc li nhun: 1. K k hoch: Lnkh = qikh (pikh - zikh - gikh - fikh - tikh) = 120.10 3 (25 - 9 2,5 1,5 1,5) . 103 + 600.103 (45 19 3,5 2,5 2,5).103 = 11.760 triu ng 2. K thc hin Ln1 = qi1 (pi1 - zi1 - gi1 - fi1 - ti1) = 6.400 triu ng

II. Phn tch ch tiu tng mc li nhun 1. Phn tch chung: - So snh bng s tuyt i: So snh bng s tuyt i: Ln = Ln1 - Lnkh

= 6.400 - 11.760 = - 5.360 triu ng Ln1 So snh bng s tng i Iln = Lnkh .100

137

6.400 = 11.760 tc l tng mc li nhun thc t thc hin gim so vi k hoch 5.360 triu ng hay ch thc bng 54,42 % k hoch ra. 2. Phn tch mc nh hng ca cc nhn t n tng mc li nhun - Nhn t sn lng sn phm: Ln (qi) = - 1.960 triu ng - Nhn t gi bn Ln (pi) = - 3.000 triu ng - Nhn t gi vn hng bn Ln (zi) = - 100 triu ng - Nhn t chi ph bn hng Ln (gi) = - 300 triu ng - Nhn t chi ph qun l Ln (fi) = - 300 triu ng - Nhn t thu sut Ln (ti) = 300 triu ng 2. Li nhun t hot ng u t ti chnh phn tch li nhun hot ng u t ti chnh khng th so snh s thc t vi k hoch bi khng c s liu k hoch m phi cn c vo ni dung ca tng khon thu nhp, chi ph v tnh hnh c th ca tng loi m phn tch. Ni chung nhng khon tn tht pht sinh l khng tt, nhng nhng khon thu nhp pht sinh cha hn l tt. Chng hn nh: - Thu nhp v li tc tin gi Ngn hng nhiu, iu ny c th nh gi doanh nghip chp hnh tt nguyn tc qun l tin mt, nhng mt khc phi xem xt doanh nghip c tnh hnh tha vn lu ng khng? C chim dng vn ca n v khc khng? V doanh nghip ch c nh gi l kinh doanh tt khi vng quay vn nhanh v rng quy m kinh doanh. - Thu nhp v tin pht, bi thng tng ln lm cho li nhun tng, nhng tnh hnh nh hng khng tt n kinh doanh ca doanh nghip t cc k trc.. .100 = 54,42%

138

Khi phn tch li nhun hot ng u t ti chnh, c th cn c vo bo co kt qu kinh doanh nh gi tng qut, hoc c th lp bng phn tch chi tit ni dung ca tng khon: Bng 6.4 Bng phn tch li nhun t hot ng u t ti chnh Thu nhp Doanh thu hot ng u t ti chnh 1. Doanh thu v hot ng gp vn tham gia lin doanh 2. Doanh thu v hot ng u t mua bn chng khon ngn hn v di hn 3. Doanh thu v cho thu ti sn 4. Thu v li tin gi Ngn hng 5. Thu li cho vay vn 6. Thu bn ngoi t K ny Lu k Chi ph Chi ph hot ng u t ti chnh 1. Chi ph lin doanh K ny Lu k

2. Chi ph cho u t ti chnh

3..Chi ph lin quan n cho thu ti sn 4. Chi ph lin quan n mua bn ngoi t

6.4.2 Phn tch li nhun hot ng khc phn tch li nhun hot ng khc khng th so snh s thc t vi k hoch bi khng c s liu k hoch m phi cn c vo ni dung ca tng khon thu nhp, chi ph v tnh hnh c th ca tng loi m phn tch. phn tch c th lp bng Bng 6.5 Bng phn tch li nhun t hot ng khc Thu nhp Thu nhp khc 1. Thu v nhng bn, thanh l TSC 2. Thu tin c pht vi phm hp ng 3. Thu cc khon n kh K ny Lu k Chi ph Chi ph khc 1. Chi ph nhng bn, thanh l TSC 2. Gi tr cn li ca TSC sau khi nhng bn, thanh l K ny Lu k

139

i s l 4. Thu cc khon n khng xc nh c ch

3. Tin pht do vi phm hp ng 4. B pht thu, truy np thu

6.5 PHN TCH T SUT LI NHUN: Li nhun thc hin c sau mt qu trnh kinh doanh l mt trong h thng ch tiu phn nh hiu qu kinh t ca doanh nghip. Li nhun tuyt i c th khng phn nh ng mc hiu qu kinh doanh, bi v ch tiu ny khng ch chu s tc ng ca bn thn cht lng cng tc ca doanh nghip m cn chu nh hng ca quy m kinh doanh ca doanh nghip. Chnh v th, nh gi ng n kt qu kinh doanh ca doanh nghip cn phi s dng ch tiu t sut li nhun. iu quan trng y khng phi l tng li nhun bng s tuyt i m l t sut li nhun tnh bng %. T sut li nhun c tnh bng nhiu cch ty theo mi quan h ca li nhun vi cc ch tiu c lin quan. Ni dung phn tch t sut li nhun gm: 6.5.1. Phn tch tnh hnh li sut chung Li sut chung ca doanh nghip c th tnh bng hai cch: Mt l, t sut li nhun tnh trn doanh thu kinh doanh, c xc nh bng cng thc: T sut li nhun = Li nhun Doanh thu x 1000

Ch tiu ny cho thy c 1000 ng doanh thu th c bao nhiu ng li nhun. Hai l, t sut li nhun c tnh l t l gia li nhun v gi tr ti sn thc c ca doanh nghip bng cng thc:

T sut li nhun trn vn

Li nhun Tng vn SX

100

Li nhun Gi tr TSC BQ + Gi tr TSL BQ

100

140

Ch tiu ny cho thy c 1000 ng vn b vo u t sau mt nm thu c bao nhiu ng li nhun. Ch tiu li nhun trn vn sn xut cho php nh gi hiu qu kinh doanh ca cc doanh nghip khc nhau v quy m sn xut. Ch rng trong ch tiu t sut li nhun trn vn, gi tr TSC bnh qun c th tnh theo nguyn gi TSC hoc theo gi tr cn li ca TSC. - Nu tnh theo nguyn gi TSC c tc dng thc y doanh nghip quan tm n vic s dng y ca TSC hin c v khai thc trit thi gian, cng sut ca n. Tuy nhin, xt v mt kinh t cch tnh ny khng chnh xc bi n khng phn nh ng gi tr ca TSC tham gia vo kinh doanh v gi tr cn li ca TSC tham gia vo qu trnh kinh doanh k sau. - Nu tnh theo gi tr cn li ca TSC c u im l loi tr c phn gi tr TSC tham gia vo qu trnh kinh doanh ca k trc, thc y doanh nghip quan tm n bo dng v s dng trit kh nng ca TSC cn li, s tham gia vo kinh doanh k ny v k sau. Tuy nhin, cch tnh ny vn cha phn nh c hiu qu ca chi ph chi ra di hnh thc khu hao. Trong phn tch ta c th s dng c hai cch tnh trn. Thng qua cng thc xc nh t sut li nhun trn vn ta thy c nhng nhn t nh hng n t suat li nhun l: Tng mc li nhun, tng vn (hay tng ti sn) v c cu vn. Bin php tch cc tng cng li nhun l tng nhanh sn lng sn phm dch v v h gi thnh sn phm ( c nghin cu trong cc phn trc). Gii quyt vn c cu vn hp l phi thc hin cc mt sau: + T l thch hp gia TSC tch cc (my mc thit b, phng tin vn ti...) v TSC khng tch cc (nh kho, nh qun l...) phi lm sao phn TSC khng tch cc ch trang b n mc cn thit, khng trang b tha v b phn ny khng trc tip tham gia vo vic to ra doanh thu m thi gian thu hi vn ca chng li rt chm. + T l thch hp gia cc loi my mc. T l ny cng ht sc quan trng v nu khng c s trang b ng b gia cc loi my mc thit b th vic s dng chng s km hiu qu v mt thi gian v cng sut. + Cn m bo t l cn i gia TSC v TSL trong kinh doanh. Qu trnh kinh doanh l s hot ng thng nht ca tt c cc yu t vt cht. V vy, cho qu trnh kinh doanh c tin hnh lin tc i hi phi c s cn i gia cc yu t, trong s cn i gia TSC v TSL cn c thc hin nghim ngt. Gia TSC v TSL cn c cn i trn 2 mt: bng tin v bng hin vt. Khi cn nh gi mt cch tng qut s cn i ca ton b vn sn xut th phi hiu hin

141

bng tin. Song v vic nh gi cc loi vn ny cn ph thuc vo nhiu yu t ch quan cho nn, cho chnh xc th phi cn i theo hin vt ca tng loi TSC v tng loi TSL. Khi phn tch li sut chung ca doanh nghip c th l so snh tng li sut k hoch vi li sut thc t, c th l so snh li sut thc t nm nay vi li sut thc hin nm trc hoc vi li sut ca nhiu k trc lin tc. 6.5.2. Phn tch tnh hnh li sut sn xut Ch tiu li sut sn xut c xc nh bng cch so snh li nhun vi gi thnh sn phm dch v. Cng thc xc nh: T sut li nhun gi thnh (hay) li sut sn xut T sut li nhun gi thnh phn nh hiu qu kinh t tnh theo li nhun v chi ph sn xut. Trong trng hp khng c s bin ng v gi c v c cu sn phm dch v th ch tiu t sut li nhun gi thnh hu nh ph thuc hon ton vo gi thnh sn phm dch v. Mc d ch tiu t sut li nhun gi thnh phn nh hiu qu tng hp ca hot ng sn xut, nhng trong chng mc nht nh ch tiu ny cha phn nh c y kt qu ca hot ng trong cc n v hch ton kinh t. Bi v trong gi thnh mi ch tnh chi ph nguyn vt liu s dng cho sn phm hon thnh ch cha bao gm chi ph nguyn vt t d tr, chi ph v sn xut d dang v bn thnh phm. 6.5.3 Phn tch li sut ca sn phm sn xut Li sut ca sn phm dch v l so snh hiu s gia gi bn vi gi thnh ca sn phm dch v so vi gi thnh ca sn phm dch v. Cng thc tnh nh sau: Psp = Trong : Psp - T sut li nhun ca sn phm sn xut ; p - Gi bn ca sn phm ; Z - Gi thnh sn xut hoc gi thnh ton b ca sn phm. pZ x100 Z = Li nhun Gi thnh SX x 100

142

Ch tiu ny c th nghin cu cho ton b sn lng trong k, cng c th tnh ring cho tng loi sn phm dch v c th. Cc nh kinh t cho rng vic phn tch ny rt quan trng tnh ton v xc nh gi c cho tng loi sn phm, c bit l bin ng ca cht lng sn phm do ci tin k thut. Khi phn tch c th so snh s chnh lch gia gi thc t v k hoch. Nu gi c thc t cao hn k hoch (khng phi do iu chnh) th c th do doanh nghip c gng ci tin cht lng sn phm m c c li nhun tng thm v ngc li. 6.5.4 Phn tch li sut sn phm tiu th v so snh vi li sut sn xut. Li sut sn phm tiu th c xc nh bng s so snh gia li nhun v tiu th vi gi thnh ton b ca sn phm tiu th. Ch tiu ny cho bit c 1 ng chi ph sn xut v tiu th mang li bao nhiu ng li nhun. So snh li sut sn phm tiu th vi li sut sn xut cho bit s ng b gia mt hng sn xut vi mt hng tiu th, cho bit tnh khng cn i gia sn xut v tiu th cc mt hng. Ngoi cc ch tiu li sut chung, li sut sn xut v li sut sn phm tiu th, doanh nghip cn c th, tnh v phn tch thm ch tiu li sut so vi qu lng. Ch tiu li sut so vi qu lng ch r li nhun thu c trn 1 ng qu lng chi ra. N c ngha trong vic xem xt s dng lao ng sng, c bit trong vic ci tin qu lng, nng qu lng hoc gim qy lng thch ng n u, n cho php xem xt tnh chnh xc ca n gi tin lng sn phm. Phng php phn tch l da vo li nhun t ng ng chia cho qu lng tng ng ri so snh vi k hoch, vi k trc hoc vi cc doanh nghip cng loi. C th phn tch tng hp cc ch tiu li sut phn nh hiu qu sn xut qua cng thc sau: H s li sut chung ton doanh nghip = Gi tr TSC bnh qun CHNG 7 Li nhun Gi tr TSL bnh qun

QUYT NH PHNG N HOT NG KINH DOANH TRN C S THNG TIN PHN TCH
7.1 PHN TCH IM HO VN VI QUYT NH PHNG N HOT NG KINH DOANH

143

7.1.1 im ho vn v cch xc nh Trong hot ng kinh doanh, mi quan tm hng u ca cc doanh nghip l lm th no t c hiu qu cao nht; trnh c tnh trng thua l, ph sn. Trong iu kin cnh tranh, tn ti v pht trin, trc ht i hi doanh nghip phi bo m ho vn. Sau l kinh doanh c li. Nh by, t c hiu qu kinh doanh ngy cng cao v chc chn i hi doanh nghip khng nhng nm chc v s dng hp l nng lc hin c v lao ng, vt t, tin vn m cn phi tit r ti im thi gian vo trong qu trnh kinh doanh hay vi sn lng sn phm v doanh thu no th doanh nghip ho vn. Trn c s c bin php ch o v iu hnh ng n trong kinh doanh. Ni cch khc, doanh nghip c th c lng c vi tnh hnh kinh doanh hin ti n bao gi v vi doanh thu bao nhiu c th c li ho vn hoc kinh doanh thua l; t xc nh mc sn xut hiu qu nht. Phn tch v xc nh im ho vn c ngha quan trng trong vic xc nh qui m sn xut, qui m u t cho sn xut v mc l li mong mun vi iu kin kinh doanh hin ti cng nh u t mi hoc u t b sung. Tng doanh thu Tng bin ph Tng bin ph Tng chi ph Tng li gp Tng nh ph Li rng Li rng

Khi doanh nghip ho vn tc l li rng bng 0. Khi tng nh ph s bng tng li gp hoc tng doanh thu bng tng chi ph. Nh vy xc nh im ho vn cn sp xp phn loi chi ph thnh chi ph c nh v chi ph bin i. Chi ph c nh l chi ph sn xut kinh doanh, nhng n khng thay i theo s bin ng ca khi lng sn phm. Chi ph c nh tnh cho 1 n v khi lng sn phm s thay i. Cn chi ph bin i cng l chi ph sn xut kinh doanh thay i trc tip v tng ng vi s thay i khi lng sn phm. Khi khi lng sn phm thay i th tng chi ph bin i cng thay i. Nhng chi ph bin i tnh cho 1 n v sn phm khng thay i. Vic phn loi v sp xp chi ph sn xut ca cc doanh nghip c nghin cu trong cc mn hc "Qun tr kinh doanh"; "K ton qun tr" Nu nh ton b chi ph sn xut u thay i cng t l vi khi lng sn phm v tng doanh thu bao gi cng cao hn cho chi ph s khng c im ho vn. Nhng v c chi ph c nh nn doanh thu phi trang tri cho tt c chi ph t c im ha vn.

144

Xc nh im ho vn c th bng th hoc cng thc ton hc. Trng hp xc nh im ho vn bng th phi v th biu din chi ph c nh, chi ph bin i. Dng phng php cng th c tng cho ph. V th biu din doanh thu. Hai ng ct nhau ti mt im v im chnh l im ho vn. T im ho vn k vung gc vi trc honh c sn lng sn phm ho vn. Chi ph (Doanh thu)

Tng doanh thu

Tng chi ph

im ho vn

Bin ph

nh ph

Qhv

Sn lng

Trng hp xc nh im ho vn bng cng thc ton hc c thc hin nh sau: a) Sn lng ho vn: Tc l sn lng sn phm cn thit m doanh nghip cn thc hin c doanh thu c th b p c ton b chi ph sn xut. Mun c li doanh nghip phi thc hin vt sn lng ho vn. Nu gi: p Gi bn ca phm dch v

145

clq Bin ph n v sn phm dch v E0lq Tng nh ph (p - clq) Mc li gp mt n v sn phm dch v c mc li gp bng tng nh ph ( t ho vn) cn c khi lng sn phm l:

Sn lng sn phm dch v ho vn (Qhv) - clq) =

Tng nh ph (E0lq)

Mc li gp 1 n v sn phm dch v (p

b) Doanh thu ha vn: Trong nn kinh t th trng, tn ti v pht trin doanh nghip cn xc nh loi sn phm sn xut. iu i hi doanh nghip phi bit c vi doanh thu hay thi im no th ho vn sau c li. T cng thc xc nh khi lng sn phm ho vn ta nhn c 2 v vi gi bn mt n v sn phm khi v tri s l doanh thu ho vn, vn v phi chia c t v mu cho gi bn, kt qu ta c: Doanh thu ho vn (Dhv) = T l li gp trn doanh thu (p - clq)/p Tng nh ph (E0lq)

c) Thi gian ho vn: L thi gian doanh nghip c mc doanh thu trang tri mi chi ph khng l, khng li. Hay ni mt cch khc l thi gian doanh nghip c mc li gp bng tng nh ph. xc nh thi gian ho vn cn phi gi nh cc doanh thu c thc hin u n trong nm. Thi gian ho vn (Thv) = Tng doanh thu (D) Doanh thu ho vn (Dhv ) x 12 thng

7.1.2 Mt s gi thit khi nghin cu im ho vn Mc d phng php im ho vn c s dng kh ph bin nhng lun c gii hn bi mt s gi thit trnh cho ngi s dng a ra nhng kt lun sai lm, l

146

- L lun ch gii hn trong mt thi k ngn, ko theo vic c nh mt s yu t: Kh nng sn xut v tnh trng k thut ca my mc thit b v dy truyn cng ngh coi nh khng thay i. Do chi ph c nh cng khng i trong thi k nghin cu, v vy nu nhn trn th s thy ng chi ph c nh l mt ng thng song song vi trc honh. Gi bn sn phm cng khng i v khng b nh hng bi s lng (doanh nghip khng c chnh sch chit khu thng mi cho sn phm bn ra). Ngoi ra trong trng hp doanh nghip sn xut ng thi nhiu loi sn phm khc nhau th c cu sn phm cng khng thay i. Gi c cc yu t u vo ca qu trnh sn xut cng phi n nh v khng chu nh hng ca khi lng s dng. - S gin cch thi gian thanh ton cng c b qua c ngha l khng c khong cch gia: + Thi im chi ph c ghi nhn v thi im chi tr + Thi im tiu th sn phm v thi im thu tin ca khch hng - Khi lng sn phm sn xut ra cng l khi lng sn xut bn, khng c hng tn kho cui k. 7.1.3 Phn tch im ho vn vi quyt nh phng n kinh doanh Trong hot ng kinh doanh, khng phi bt c mc khi lng sn phm no cng c li m doanh nghip ch thc s c li khi khi lng sn phm thc hin vt qu sn phm (doanh thu) ho vn. Phn tch im ho vn cho thy s bt hp l ca cc doanh nghip khi tnh ch tiu li nhun tnh cho mt n v. Trong , li nhun n v l phn chnh lch gia gi bn vi gi thnh. Nh vy, doanh nghip ch cn thc hin mt sn phm coi nh c li nu nh gi bn ln hn gi thnh. Phn tch im ho vn thng c tin hnh theo cc bc sau: a) Bc 1: Xc nh im ho vn theo khi lng sn phm, doanh thu v thi gian. b) Bc 2: Phn tch cc nhn t nh hng n im ho vn: C nhiu nhn t nh hng n im ho vn. Phn tch cc nhn t nh hng cho php lp cc lun chng kinh t ng n, ra cc quyt nh sn xut kinh doanh c hiu qa. - nh hng ca nhn t gi c: Tu theo nhu cu th trng v tnh hnh cnh tranh, gi cc sn phm v dch v c th thay i. Khi gi thay i s tc ng ti im ho vn lm cho im ho vn thay i. Nu nh cc nhn t khc khng thay i, khi gi cc tng th kh nng thu hi vn s nhanh, doanh nghip ch cn thc hin mt khi lng sn phm t hn bnh thng ho vn.

147

- nh hng ca nhn t bin ph: Do yu cu nng cao cht lng sn phm, bin ph c th thay i. Khi im ho vn cng thay i theo. Nu bin ph tng th doanh nghip phi tng thm sn lng sn phm, doanh thu ho vn cao hn v thi gian ho vn s di hn. Ngc li, khi bin ph gim th sn lng sn phm ho vn gim ko theo doanh thu ho vn thp v thi gian ho vn s ngn. - nh hng ca nhn t nh ph: Trong gii hn kh nng kinh doanh cho php, chi ph c nh c th thay i; khi im ho vn cng s thay i theo chiu hng tng hoc gim. c) Bc3: Xc nh sn lng sn phm cn thit t c mc li mong mun. Trong gii hn chi ph sn xut kinh doanh khng i, trn sn lng sn phm v doanh thu ho vn, doanh nghip cn thit phi sn xut vi mc sn lng no t c mc li mong mun, ngay c khi phi gim cc cnh tranh. Sau khi t ho vn, c mi sn lng sn phm thc hin s cho mc li rng tng chnh li gp ca sn lng . Ngha l, sau khi ho vn, sn lng sn phm ch trang tri bin ph v do phn chnh lch gia cc v bin ph chnh l li rng. Nh vy t c mc li mong mun. doanh nghip cn thc hin vt sn lng ho vn mt khi lng sn phm l: Mc li mong mun Q = Li gp mt n v sn phm dch v

Tng khi lng sn phm cn thc hin t c mc li mong mun s bao gm c khi lng ho vn v khi lng vt ho vn: Q = Qhv + Q Chng ta cng c th tnh doanh thu cn thc hin t c li nhun mong mun. Tng nh ph + Li nhun mong mun Doanh thu cn thc hin = T l li gp trn doanh thu

Trn thc t mi s bin ng v chi ph v cc u nh hng n im ho vn v do nh hng n sn lng sn phm cng nh doanh thu t c mc li nhun mong mun. Khi tng nh ph v bin ph ho vn doanh nghip phi tng

148

khi lng sn phm thc hin; v vy t c mc li nhun mong mun ch tng khi lng sn phm. Nu tit kim chi ph t c li nhun mong mun hoc ho vn doanh nghip ch cn thc hin mt khi lng sn phm t hn. Vi gi c th li khc, nu tng gi th khi lng sn phm doanh nghip cn thc hin ho vn hoc t c li nhun mong mun s gim xung. Cn nu gim gi th khi lng sn phm cn thc hin t ho vn v li nhun mong mun s tng ln. T phn tch trn cho thy khi doanh nghip quyt nh phng n hot ng kinh doanh cn phi xem xt lm sao t c mc li nhun trong mi tnh hung. 7.1.4. Phn tch mi quan h gia chi ph ti hn, im ho vn vi vic quyt nh phng hng n hot ng kinh doanh Chi ph ti hn (tng thm) l chi ph b ra thc hin thm khi lng sn phm m doanh nghip d kin t trc. Trong chi ph ny c phn nh ph c trang tri bng khi lng sn phm d kin t trc. Trong trng hp ny chi ph ti hn s thp hn chi ph thng thng. Nu thc hin thm khi lng sn phm tng thm m doanh nghip phi u t, trang b v mua sm ti sn thit b th chi ph ti hn tnh cho mt n v sn phm trong giai on u s cao hn chi ph thng thng. quyt nh phng n hot ng kinh doanh, doanh nghip cn phi tnh ton v phn tch chi ph ti hn theo mc tiu hiu qu cui cng. Vic phn tch ny phi kt hp vi phn tch im ho vn, bi v khi lng sn phm cn tng thm l khi lng trn mc ha vn. Khi lng ny ch cn trang tri bin ph, phn di ra chnh l li nhun. Khi phn tch chi ph ti hn phi gn vi cc mc sn phm tng thm khc nhau, ng vi cc gii hn nh ph khc nhau. Doanh nghip s quyt nh chn mc sn phm thc hin no nhm t c li nhun cao. Phn tch chi ph ti hn c tin hnh thao cc mc khi lng sn phm v nh ph khc nhau, cn bin ph tnh cho mt n v sn phm khng i. Vic phn tch c thc hin bng cch so snh gi thnh, t sut li so vi doanh thu ca khi lng sn phm thng thng v khi lng ti hn. Phn tch cho ph ti hn v im ho vn gip cho doanh nghip quyt nh ng n phng n hot ng kinh doanh. Mun t c li nhun mong mun cn phi bng mi bin php thc hin khi lng sn phm vt im ho vn. V d: C ti liu sau y ca mt doanh nghip (s liu gi nh) - Chi ph bin i bng 50% gi bn hoc danh thu - Tng chi ph c nh m doanh nghip phi chi ra trong nm l 50 t ng

149

- Doanh thu doanh nghip c th t c mc cng sut ti a trong nm l 200 t ng Yu cu: 1. V th im ho vn ca doanh nghip 2. Gi s doanh nghip t doanh thu bng 90% mc cng sut ti a trong nm, th doanh nghip t c tng mc li nhun l bao nhiu. 3. Doanh nghip d nh u t tng thm l 30 t ng m rng quy m kinh doanh v nh vy doanh nghip c th t c doanh thu mc cng sut ti a l 300 t ng. Vy doanh nghip nn u t tng thm hay khng? V sao? Yu cu 1: V th im ho vn ca doanh nghip - Tng chi ph c nh trong nm: 50 t ng - Ti im ho vn: Tng doanh thu = Tng chi ph Tng doanh thu = Tng chi ph c nh + Tng chi ph bin i 2X = 50 t + X

Vy tng chi ph bin i l 50 t ng Tng doanh thu ho vn 2X = 2x 50 t = 100 t ng th im ho vn ca doanh nghip c biu din nh sau

Chi ph (Doanh thu)

200

Tng doanh thu

150 Tng chi ph

100

im ho vn

Bin ph

150

nh ph 50

25%

50%

75%

Sn lng

Yu cu 2: Gi s doanh nghip t c tng doanh thu trong nm bng 90% cng sut ti a, th doanh nghip s t c tng mc li nhun l:

Li nhun = Tng doanh thu - Tng chi ph 200 x 90% = 200 x 90% - (50 + 2 ) = 40 t ng

Yu cu 3: c th a ra 2 phng n sau Phng n 1: Gi s doanh nghip khng u t tng thm, ch tm mi bin php khai thc v t c tng doanh thu mc cng sut ti a ca doanh nghip. V nh vy, doanh nghip s t c tng mc li nhun ti a trong nm l 200 = 200 - (50 + 2 ) = 50 t ng

Phng n 2: Nu doanh nghip u t tng thm l 30 t ng (gi s sau mt nm doanh nghip thu hi ht vn u t tng thm), th doanh nghip c th t c tng mc li nhun ti a l 300

151

= 300 - (50 + 30 + 2

) = 70 t ng

So snh hai phng n trn cho thy, r rng doanh nghip nn u t tng thm m rng quy m hot ng kinh doanh. V: - Tng mc li nhun m doanh nghip c th t c mc ti a trong phng n 2 cao hn phng n 1. l mc tiu s mt ca doanh nghip t c. - Ngoi mc tiu s mt ra, doanh nghip c th thc hin c cc mc tiu khc nh thu ht thm lao ng, tng thm vic lm, tng thm thu nhp cho ngi lao ng. 7.2 S DNG THNG TIN PHN TCH CHI PH QUYT NH GI BN SN PHM DCH V Trong iu kin gi sn phm c sn trn th trng, nhiu doanh nghip khng cn t vn nh gi. H tham gia th trng vi gi m th trng chp nhn. Vn t ra vi cc doanh nghip khng phi l gi m l sn xut bao nhiu sn phm. Tuy nhin trong nhiu trng hp vic nh gi li quyt nh s sng cn ca doanh nghip. nh gi sn phm khng ch n thun l quyt nh mang tnh tip th hay ti chnh m quyt nh ny lin quan ti tt c mi lnh vc hot ng kinh doanh ca doanh nghip. gi bn sn phm l nhn t quan trng, quyt nh khi lng sn phm tiu th. Trong nn kinh t th trng, gi bn lun lun thay i. Nhn thc c iu ny c ngha quan trng i vi cc doanh nghip. Chnh v vy vic nh gi phi ht sc linh hot; gi bn sn phm c th gim xung so vi gi bnh thng, thm ch c th gim xung ti mc thp nht bng vi bin ph. Trng hp, doanh nghip cn tn ti nng lc kinh doanh hay phi hot ng kinh doanh trong nhng iu kin kh khn lm cho mc cn i vi sn phm gim... nh gi cn s dng cc thng tin v chi ph lm nn. Ga bn sn phm c phn thnh 2 phn: phn nn v phn linh ng. Phn nn (tng chi ph kh bin) gm nguyn liu trc tip, lng cng nhn trc tip, sn xut chung kh bin v ph qun l kh bin. Phn linh ng l s tin tng thm b p nh ph v thu c li nhun. 7.3 S DNG THNG TIN PHN TCH CHI PH QUYT NH TIP TC HAY NH CH KINH DOANH. Trong hot ng kinh doanh y l loi quyt nh rt d gp i vi cc doanh nghip. N thuc loi quyt nh tnh hung. Do quy lut cung cu v quy lut cnh tranh, gi bn lun c xu hng gim. V vy khi gi trn th tng gim xung di gi thnh th doanh nghip quyt nh tip tc kinh doanh hay nh ch kinh doanh.

152

 ra quyt nh ng n trc ht cn xc nh chi ph sn xut mc sn lng sn phm ti a.

Gi thnh sn phm sn dch v mc phn sn lng thit k ph =

Tng nh ph

Gi thnh + phm bin

Sn lng sn phm thit k

Sau xc nh l, li (li nhun) Gi bn 1 Li nhun (Ln*) = ( sn phm dch v Gi thnh sn phm dch v mc sn lng thit k ) Sn lng sn x phm dch v thit k

Nu li nhun mang s dng nn tip tc kinh doanh, cn nu mang s m th nh ch hot ng kinh doanh. Tuy nhin c quyt nh ng n ta li phi xem xt kha cnh khc. Tng chi ph kinh doanh bao gm nh ph v bin ph. Trong bin ph bng s lng sn phm nhn vi gi thnh phn bin ph. Nh vy nu khng kinh doanh tc l khng c sn phm th vn c chi ph phn nh ph. Cn doanh thu khng c. Lc ny li nhun mang du m tc l b l. Ln** = Doanh thu - Chi ph = - nh ph So snh li nhun (Ln*) mc sn lng thit k vi li nhun (Ln**) Nu Nu Ln* > Ln** tc l Ln* - Ln** > 0 nn tip tc kinh doanh. Ln* < Ln** tc l Ln* - Ln** < 0 nn nh ch kinh doanh.

V d: Gi s trong nm n v sn xut cung cp mc bnh thng l 600 sn phm, gi bn 300.000 ng. Hin nay gi bn trn th trng 450.000 ng/sn phm. n v cho bit c s vt cht k thut m n v u t khng th chuyn i sang sn xut loi sn phm khc ngay trong nm nay. Vy khi ch i hng sn xut v tm gii php mi n v c nn tip tc sn xut hay nh ch sn xut? Phng n 1: Tip tc sn xut

153

Khi li nhun ca n v l (450.000 - 300.000)x 600 - 100.000.000 = -10.000.000 ng Phng n 2: nh ch sn xut Khi doanh thu ca n v = 0, nhng n v vn phi trang tri ton b chi ph c nh v cha th chuyn i c cu sn xut sang hng sn xut kinh doanh khc, li nhun ca n v l 0 - 100.000.000 = -100.000.000 ng So snh 2 phng n cho thy + Nu tip tc sn xut ch l 10.000.000 ng + Nu nh ch sn xut s l 100.000.000 ng Vy trong tnh hung ny n v nn tip tc sn xut gim bt s l phi gnh chu do phi b p nh ph c cu ca n v. 7.4 S DNG THNG TIN PHN TCH QUYT NH TIP TC KINH DOANH HAY NH CH MT B PHN. y l mt loi quyt nh tnh hung phc tp nht m doanh nghip phi thc hin, v n phi chu s tc ng bi nhiu nhn t. c c s quyt nh phng n kinh doanh cn phi phn tch thc trng tng tnh hung c th. Trong trng hp ny, cn: Phn b nh ph chung cho cc sn phm dch v (phn b theo doanh thu) Xem xt hu qu khi khng tip tc kinh doanh mt s sn phm dch v Tnh ton li hiu qu kinh doanh ca cc sn phm dch v tip tc kinh doanh Nu b p phn nh ph phn b cho sn phm dch v khi khng tip tc kinh doanh v vn c li nhun cao hn, hoc ch t phi bng mc li nhun t c khi kinh doanh tt c cc sn phm dch v th lc nh ch kinh doanh mt s sn phm dch v . Ngc li th tip tc kinh doanh. Vi loi quyt nh ny, tnh cht rt phc tp, th hin ch theo quy lut loi sn phm dch v no kinh doanh thua l (khng c li nhun) th nh ch. Nhng nu nh ch chng s l nhiu hn. Cng chnh v vy, trc khi quyt nh cui cng cn xem xt chng trong mi lin h vi chi ph, doanh thu kinh doanh. V d: Mt Cng ty vin thng sn xut cung cp 3 loi dch v. Tng chi ph c nh ca Cng ty l 50 triu ng c phn b theo doanh thu tng loi dch v. Cc ch tiu v gi bn, bin ph, sn lng ca tng loi dch v c lit k trong bng Bng 7.1 Bo co kt qu kinh doanh ca tng loi dch v

154

nh ph Loi dch v 1 A B C Cng Sn ln g 2 2000 4500 1000 BF n v 3 28,5 15,0 23,5 Tng BF 4=2x3 57000 67500 23500 14800 0 B phn Tng F Tng chi ph 8=7+4 77000 90000 31000 198000 Gi bn v 9 40 20 30 Doanh thu 10=9+2 80000 90000 30000 200000

Chun g 5 16000 18000 6000 40000

L, li 11=108 +3000 0 -1000 +2000

6 4000 4500 1500 10000

7=5+6 20000 22500 7500 50000

nh ph chung c phn b theo doanh thu nh sau: 40.000.000 Dch v A: 200.000.000 x 80.000.000 = 16.000.000

40.000.000 Dch v B: 200.000.000 x 90.000.000 = 18.000.000

40.000.000 Dch v C: 200.000.000 x 30.000.000 = 6.000.000

Qua bng trn cho thy dch v C b l (-1.000.000). mt khc Cng ty li nhn nh rng y l loi dch v mi th nghim a vo kinh doanh nn cha quen th trng, c nhiu kin cho rng nn loi b dch v ny v tt nht quay tr li vi nhng dch v truyn thng. Trc khi a ra quyt nh hy xem xt c th hn. Ring dch v C nu khng c nh ph chung phn b th s c li l: 30.000.000 - (23.500.000 + 1.500.000) = 5.000.000

155

Nu khng sn xut cung cp dch v C ta s loi b c nh ph b phn ca n (1.500.000) nhng 2 dch v cn li s phi gnh chu phn nh ph chung m trc y dch v C chu (6.000.000) v ng nhin doanh nghip khng c hng phn li do dch v C mang li 5.000.000. Ta c th theo di trn bng trng hp Cng ty khng sn xut cung cp dch v C

Bng 7.2 Bo co kt qu kinh doanh khi khng sn xut cung cp dch v C nh ph Loi dch v 1 A B Cng Sn ln g 2 2000 4500 BF n v 3 28,5 15,0 Tng BF 4=2x3 57000 67500 12450 0 B phn Tng F Tng chi ph 8=7+4 79823 93177 173000 Gi bn v 9 40 20 Doanh thu 10=9+2 80000 90000 170000

Chun g 5 18823 21176 40000

L, li 11=108 177 -3177 -3000

6 4000 4500 8500

7=5+6 22823 25676 48500

Kt lun: Dch v C vn c Cng ty sn xut cung cp. Nh vy, trc khi quyt nh Cng ty cn phi thn trng v c th loi dch v ang sn xut cung cp ang b thua l, theo quy lut o thi dch v s b loi b nhng nu khng sn xut cung cp Cng ty s l nhiu hn. Nh vy ng trc mt quyt nh mang tnh chin lc Cng ty phi ng trn quan im li ch ca c Cng ty xem xt. 7.5 S DNG THNG TIN PHN TCH QUYT NH PHNG N KINH DOANH TRONG TRNG HP C GII HN YU T IU KIN KINH DOANH 7.5.1 Trng hp c mt iu kin gii hn y l loi quyt nh la chn vic s dng nng lc kinh doanh c gii hn ca doanh nghip th no t c hiu qu cao nht. V mc tiu kinh doanh ca doanh nghip l lm sao tn dng c ht nng lc kinh doanh sn c t c li nhun cao nht, nn quyt nh loi ny phi t li tnh cho mt n v sn phm dch v trong mi quan h vi iu kin c gii hn . V d: Mt n v c cng sut my gii hn l 20.000 gi, c ti liu v 2 sn phm A v B nh sau (n v tnh 1000 ng) Bng 7.3 Tnh hnh kinh doanh sn phm ca mt n v

156

Ch tiu Gi my sn xut mt sn phm Gi bn mt sn phm Bin ph tnh cho mt sn phm nh ph Sn lng tiu th

Sn phm A 2 gi 50 20 100.000 Khng gii hn

Sn phm B 2,5 gi 75 40 100.000 Khng gii hn

Mun nng cao hiu qu nn sn xut sn phm no? Bng 7.4 Bng tnh li nhun chnh lch (A/B) Sn phm A Doanh thu Bin ph S d m ph nh ph Li nhun tng gim 500.000 300.000 200.000 100.000 Sn phm B 600.000 320.000 280.000 100.000 Li nhun chnh lch -100.000 120.000 20.000 0 20.000

Nh vy nn sn xut sn phm A bn th li nhun cao hn so vi sn phm B l 20.000 triu ng 7.5.2 Trng hp c nhiu iu kin gii hn Vi trng hp ny phi s dng phng php quy hoch tuyn tnh la chn quyt nh phng n kinh doanh ti u. Phng php ny c tin hnh theo cc bc sau: Bc 1: Xc nh hm mc tiu: Hm mc tiu c th l ti a li nhun, cng c th ti thiu chi ph. n F = ciQi min (max) i=1 Trong : F Hm mc tiu, nu l chi ph min , cn nu l li nhun max ci Chi ph (sut thu) bnh qun tnh cho mt n v sn phm dch v i Qi Sn lng sn phm dch v i Bc 2: Xc nh cc iu kin gii hn Bc 3: Xc nh vng kinh doanh c th chp nhn c. C th s dng th biu din. Vng kinh doanh c th chp nhn trn th do cc ng biu din ca cc rng buc vi hai trc to to thnh. Mi ng biu din c chc nng gii hn mt pha i vi vng kinh doanh c th chp nhn c.

157

Bc 4: Xc nh phng n kinh doanh ti u. Theo quy hoch tuyn tnh, im ti u l gc no ca vng kinh doanh chp nhn c. V vy, tm c cu sn phm dch v tho mn yu cu cc i hoc cc tiu hm mc tiu, cn thay ln lt cc gi tr to gc vo hm mc tiu, gi tr no t hm mc tiu l c cu sn phm dch v cn xc nh. V d: Mt Cng ty c ti liu v sn xut 2 sn phm A , B nh sau (n v tnh 1000 ng) Bng 7.5 Tnh hnh sn xut ca Cng ty Sn phm A S d m ph mt sn phm Gi my mt sn phm Lng vt t sn xut mt sn phm 8 6 gi 6 tn Sn phm B 10 9 gi 3 tn

Gi my sn xut ti a 36 gi S lng vt t ti a 24 tn Mc tiu th sn phm B ti a 3 sn phm Mun nng cao hiu qu kinh doanh nn sn xut hn hp sn phm nh th no? Gi x l s lng sn phm A v y l s lng sn phm B s sn xut. Xc nh hm mc tiu F: F = 8x + 10y Xc nh phng trnh iu kin 6x + 9y 36 6x + 3y 24 y 3 V ng biu din cc phng trnh iu kin 6x + 9y = 36 6x + 3y = 24 y 8 y = 3

6x + 3y = 24 4

158

y= 3

6x + 9y = 36

Xc nh vng sn xut ti u: + Hng v gc to nu phng trnh iu kin + Hng ra ngoi nu phng trnh iu kin Xc nh phng trnh (hn hp) sn phm sn xut ti u: kt cu sn phm sn xut ti u lun nm trn mt gc ca vng sn xut ti u. Kt cu sn phm sn xut ti u l to giao im ca hai ng biu din 2 phng trnh, thuc gc ca vng sn xut ti u. To gc 1 (0; 0) To gc 2 (0; 3) To gc 3 (1,5; 3) To gc 4 (3; 2) To gc 5 (4; 0) Bng 7.6 Bng tnh gi tr hm mc tiu S lng sn phm sn xut Gc 1 2 3 4 5 Sn phm A (x) 0 0 1,5 3 4 Sn phm B (y) 0 3 3 2 0 Gi tr hm mc tiu 0 30 42 44 32

Nh vy hn hp sn phm sn xut ti u l 3 sn phm A v 2 sn phm B

TI LIU THAM KHO

159

1. PGS.PTS Bi Xun Phong Phn tch hot ng sn xut kinh doanh doanh nghip BCVT Nh xut bn GTVT 1999 2. GS.TS Bi Xun Phong Qun tr kinh doanh BCVT Nh xut bn Bu in 2003 3. PGS.TS Bi Xun Phong; TS.Trn c Thung Chin lc kinh doanh BCVT Nh xut bn Thng k 2002 4. GS.TS Bi Xun Phong Phn tch hot ng kinh doanh Nh xut bn Thng k 2004 5. GS.TS Bi Xun Phong Thng k v ng dng trong Bu chnh vin thng Nh xut bn Bu in - 2005 6. GS.TS Bi Xun Phong Qun tr kinh doanh vin thng theo hng hi nhp kinh t quc t Nh xut bn Bu in - 2006

MC LC

160

Li m u............................................................................................................... 1 Chng 1 Mt s vn chung v phn tch hot ng kinh doanh 1.1. Khi nim v ni dung phn tch hot ng kinh doanh.......................... .... 1.1.1 Khi nim phn tch hot ng kinh doanh ....................................... 1.1.2 i tng phn tch hot ng kinh doanh........................................ 1.1.3 Ni dung phn tch hot ng kinh doanh.......................................... 1.1.4 Vai tr v yu cu phn tch hot ng kinh doanh........................... l.2. Loi hnh phn tch hot ng kinh doanh................................................... 1.3. C s phn tch hot ng kinh doanh......................................................... 1 4. Nhim v phn tch hot ng kinh doanh................................................... 1.4.1 Kim tra v nh gi kt qu hot ng kinh doanh ......................... 1.4.2 Xc nh cc nhn t nh hng v tm nguyn nhn........................ 1.4.3 xut gii php nhm khai thc trit tim nng v khc phc nhng tn ti................................................................................................ 1.4.4 Xy dng phng n kinh doanh cn c vo mc tiu nh......... 1.5. Ch tiu phn tch........................................................................................ 1.5.1 Khi nim ch tiu phn tch............................................................... 1.5.2 H thng ch tiu phn tch................................................................. 1.5.3 Chi tit ho ch tiu phn tch............................................................. 1.5.4 Mi lin h gia cc ch tiu phn tch.............................................. 1.6. Nhn t trong phn tch ................................................................................ 1.6.1 Khi nim nhn t.............................................................................. 1.6.2 Phn loi nhn t................................................................................ 1.7. Quy trnh tin hnh cng tc phn tch......................................................... 1.7.1 Lp k hoch phn tch....................................................................... 1.7.2 Thu thp, kim tra v x l s liu..................................................... 1.7.3 Xy dng h thng ch tiu v phng php phn tch...................... 1.7.4 Vit bo co phn tch v t chc hi ngh phn tch......................... 9 9 9 9 9 10 12 12 12 13 13 14 14 14 15 2 2 3 4 5 6 7 8 8 8

161

1.8. T chc cng tc phn tch........................................................................... 1.9. Phng php phn tch.................................................................................. 1.9.1 Phng php so snh i chiu.......................................................... 1.9.2 Phng php loi tr.......................................................................... 1.9.3 Phng php lin h........................................................................... 1.9.4 Phng php tngquan hi quy........................................................ Chng 2 - Phn tch kt qu hot ng kinh doanh BCVT 2.1. Kt qu hot ng kinh doanh v yu cu phn tch.................................... 2.2. Phn tch kt qu hot ng kinh doanh ...................................................... 2.2.1 Phn tch khi qut kt qu hot ng kinh doanh............................. 2.2.2 Phn tch sn lng sn phm dch v............................................... 2.2.3 Phn tch doanh thu hot ng kinh doanh........................................ 2.3. Phn tch cht lng sn phm dch v ........................................................ 2.3.1 Mc ch v ch tiu phn tch........................................................... 2.3.2 Phn tch cht lng sn phm dch v theo ch tiu hin vt........... 2.3.3 Phn tch cht lng sn phm dch v theo ch tiu gi tr............... Chng 3 - Phn tch tnh hnh s dng cc yu t sn xut kinh doanh 3.1. Phn tch s dng lao ng vo hot ng kinh doanh ................................ 3.1.1 Ni dung v nhim v phn tch......................................................... 3.1.2 Phn tch s dng s lng lao ng.................................................. 3.1.3 Phn tch s dng lao ng theo kt cu............................................ 3.1.4 Phn tch tnh hnh phn b lao ng................................................. 3.1.5 Phn tch s dng thi gian lao ng................................................. 3.1.6 Phn tch nng sut lao ng.............................................................. 3.2. Phn tch s dng ti sn c nh vo hot ng kinh doanh ...................... 3.2.1 Ti sn c nh v yu cu phn tch.................................................. 3.2.2 Phn tch bin ng TSC................................................................. 3.2.3 Phn tch tnh hnh trang b TSC..................................................... 3.2.4 Phn tch hiu qu s dng TSC......................................................

15 16 16 18 27 27

38 39 39 41 41 45 45 45 46

49 49 50 51 52 54 56 58 58 59 60 60

162

3.3. Phn tch cung ng, s dng v d tr vt t cho hot ng kinh doanh .......................................................................................................... 3.3.1 Phn tch cung ng vt t cho hot ng kinh doanh........................ 3.3.2 Phn tch d tr vt t........................................................................ 3.3.3 Phn tch s dng vt t..................................................................... 61 62 65 66

Chng 4 - Phn tch chi ph hot ng kinh doanh v gi thnh sn phm dch v 4.1. Ch ph hot ng kinh doanh, gi thnh sn phm dch v v yu cu phn tch........................................................................................... 4.2. Phn tch chung tnh hnh thc hin chi ph kinh doanh v gi thnh sn phm dch v................................................................................................. 4.2.1 Phn tch khi qut......................................................................... 4.2.2 Phn tch cc nhn t nh hng........................................................ 4.3. Phn tch ch tiu chi ph tnh cho 1000 ng doanh thu.............................. 4.4. Phn tch bin ng gi thnh theo khon mc chi ph................................. 4.4.1 Phn tch khon mc chi ph nhn cng trc tip.......................... 4.4.2 Phn tch khon mc chi ph vt t................................................... 4.4.3 Phn tch khon mc chi ph khu hao TSC................................. 77 4.4.4 Cc khon mc chi ph cn li........................................................... Chng 5 - Phn tch tnh hnh ti chnh doanh nghip 5.1. ngha, mc ch, ni dung v ti liu phn tch tnh hnh ti chnh.......... 5.1.1 Khi nim phn tch tnh hnh ti chnh............................................. 5.1.2 Mc ch phn tch tnh hnh ti chnh............................................ 5.1.3 S cn thit phn tch tnh hnh ti chnh........................................ 85 5.1.4 Trnh t v cc bc phn tch tnh hnh ti chnh.......................... 5.1.5 ti liuphc v phn tch tnh hnh ti chnh...................................... 5.1.6 Ni dung phn tch tnh hnh ti chnh............................................... 5.2. Phn tch khi qut tnh hnh ti chnh.......................................................... 5.2.1 Mc ch v phng php phn tch.................................................. 86 87 90 91 91 83 83 84 80 72 72 73 73 76 76 77 71

163

5.2.2 Ni dung phn tch khi qut tnh hnh ti chnh............................... 5.3. Phn tch bin ng cc khon mc bng cn i k ton............................ 5.4. Phn tch ti sn v ngun vn ca doanh nghip...... ................................

92 93 94 94 96 98 100 100 103

5.4.1 Phn tch ti sn............................................................................... 5.4.2 Phn tch ngun vn........................................................................ 5.5 Phn tch m bo ngun vn cho hot ng kinh doanh............................. 5.6 Phn tch tnh hnh v kh nng thanh ton................................................. 5.6.1 Phn tch tnh hnh thanh ton........................................................... 5.6.2 Phn tch nhu cu v kh nng thanh ton......................................... Chng 6 - Phn tch hiu qu hot ng kinh doanh 6.1. Hiu qu kinh doanh v nhim v phn tch................................................ 6.2. Phn tch chung hiu qu hot ng kinh doanh ......................................... 6.3. Phn tch cc ch tiu phn nh hiu qu s dng vn kinh doanh................ 6.4. Phn tch tnh hnh thc hin ch tiu tng mc li nhun 117 ......................

109 110 115

6.4.1 Phn tch li nhun hot ng kinh doanh......................................... 6.4.2 Phn tch li nhun hot ng khc................................................... 6.5 Phn tch t sut li nhun........................................................................... 124 6.5.1 Phn tch tnh hnh li sn xut chung............................................. 124 6.5.2 Phn tch tnh hnh li sn xut........................................................ 126 6.5.3 Phn tch li sn xut ca sn phm sn xut.................................... 6.5.4 Phn tch li sut sn phm v so snh vi li sut sn xut..............

117 124

126 127

Chng 7 - Quyt nh phng n hot ng kinh doanh trn c s thng tin phn tch 7.1 Phn tch im ho vn vi quyt nh phng n hot ng kinh doanh..... 7.1.1 im ho vn v cch xc nh ........................................................ 7.1.2 Mt s gi thit khi nghin cu im ho vn ................................... 130 130 132

164

7.1.3 Phn tch im ho vn vi quyt nh phng n hot ng kinh doanh ................................................................................................... 7.1.4.Phn tch mi quan h gia chi ph ti hn, im ho vn vi vic quyt phng n kinh doanh....................................................................... 7.2 S dng thng tin phn tch chi ph quyt nh gi bn sn phm dch v ................................................................................................................. 7.3 S dng thng tin phn tch quyt nh tip tc hay nh ch kinh doanh............................................................................................................. 7.4 S dng thng tin phn tch quyt nh tip tc kinh doanh hay nh ch mt b phn....................................................................................... 7.5 S dng thng tin phn tch quyt nh phng n kinh doanh trong trng hp c gii hn yu t iu kin kinh doanh............................. 140 7.5.1 Trng hp c mt iu kin gii hn.......................................... 140 7.5.2 Trng hp c nhiu iu kin gii hn...................................... Ti liu tham kho ............................................................................................... 140 163 138 137 136 134 133

165