ArcGIS 9x Nedir

ArcGIS 9 Teknolojisine Genel Bakis
Islem Cografi Bilgi Sistemleri ve Egitim Ltd.Sti.

13. cadde No:14 Beysukent 06530 ANKARA Tel:0 (312)235 64 90 Fax:0 (312)235 56 82 Islem Sirketler Grubu 2004 - 1ArcGIS 9.0 Teknolojisi Genel Bakis bilgi@islem.com.tr Copyright 2002
Ierik
BLM 1: ARCGIS SISTEMI.................................................................
BLM 2: COGRAFI BILGI SISTEMI NEDIR?.............................................
BLM 3: CBS VERI KONSEPTLERI VE GEODATABASE.................................... BLM 4: ARCGIS DESKTOP NEDIR? ......................................................
BLM 5: ARCSDE NEDIR?............................................................................. BLM 6: ARCIMS AND GEOPUBLISHING NEDIR? ......................................
BLM 7: ARCGIS ENGINE NEDIR?................................................................. BLM 8: ARCGIS SERVER NEDIR?.................................................................
Islem Sirketler Grubu 2004
- 2-
ArcGIS 9.0 Teknolojisi Genel Bakis
ArcGIS Sistemi
Blm 1
ArcGIS 9.0 Nedir?

ARCGIS 9.0 sistemi, entegre bir cografi bilgi sistemidir. CBS yazilim bilesenlerinin ortak ktphanesi ArcObjects zerine kurulmus bir sistemdir. ArcGIS 9.0 asagidaki anahtar blmleri ierir: ArcGIS Desktop: Ileri dzeyde CBS uygulamalarinin btndr. ArcGIS Engine : C++, COM, .NET ve Java programlama dilleri kullanarak uygulama yazilimlari olusturmak iin CBS gelistirici aralari saglar. ArcGIS Server : Ortak CBS yazilim objeleri ktphanesidir. Sunucu tarafinda btn CBS uygulamalarini, SOAP tabanli web servislerini ve web uygulamalarini gereklestirmek iin kullanilir. ArcIMS : Internet zerinden haritalarin, verilerin ve metaverilerin sunumu iin kullanilan CBS hizmetleridir.
Btn bu sistemler ayni zamanda, cografi bilgilerin birok iliskisel veritabani ynetim sistemi (IVTYS) ierisinde ynetilebilmesini de ArcSDE teknolojisi ile saglar. ArcGIS, desktop ve server tarafinda, tek veya ok kullanicili ortamlarda Cografi Bilgi Sistemi uygulamalari iin leklendirilebilir bir altyapi saglar. Bu dokman ArcGIS sistemlerinin esitli blmlerini ve bu blmlerin Cografi Bilgi Sistemi ierisindeki rollerini anlamaniza yardimci olmayi amalamaktadir. Ister ESRI yazilimiyla yeni tanisin, ister tecrbeli bir kullanici olun, bu dokman hem yazilimin esitli blmlerini hem de ArcGISin temelini olusturan kritik Cografi Bilgi Sistemi konseptlerini daha iyi anlamaniza yardimci olacaktir.
ArcGIS; ArcGIS Desktop, ArcGIS Engine, ArcGIS Server ve ArcIMS sistemleri ierisinde yeralabilmektedir. Btn bu sistemler, iliskisel veritabanlarina ArcSDE zerinden erisebilir ve bu veritabanlarini kullanabilir.
- 3-
Cografi Bilgi Sistemi Nedir?

Blm 2
Cografi Bilgi Sistemi; cografi bilgileri ynetme, analiz etme ve grntleme sistemidir. Cografi bilgi, veri yapisini modelleyen cografi veritabanlari kullanilarak temsil edilir. Cografi veritabanlari, objeleri cografi konumlari ve ierikleriyle temsil edebildigi gibi, szel verilerle de entegre edebilir. Cografi verisetleri esitli sorgulamalari ve analiz metodlarini destekler. Cografi bilgi sistemi, cografi bilgi ile alismak iin birok yaklasimi destekler: 1. Geodatabase (cografi veritabani) yaklasimi: CBS, genel veri modelleri (feature, raster, topoloji, network...) erevesinde, cografi bilgileri temsil eden veri setleri ieren bir mekansal veritabanidir. 2. Geovisualization (cografi grntleme) yaklasimi: CBS, dnya yzeyinde zellikleri (features) ve bu zelliklerin birbirleriyle olan iliskilerini gsteren akilli haritalar setidir. Cografi bilgileri vurgulayan esitli haritalar, sorgulamalari, analizleri ve gnleme islemlerini desteklemek amaciyla veritabani ierisinde windows mantigiyla yapilandirilir ve kullanilir. 3. Geoprocessing (cografi islemler) yaklasimi: Varolan veritabanlarindan yeni cografi verisetleri elde etmek ve dnstrmek iin kullanilan bir bilgi ve dnsm aralari setidir. Bu geoprocessing fonksiyonlari, varolan verisetlerinden bilgi alir, analitik fonksiyonlar uygular ve sonulari yeni verisetlerine yazar. Bu CBS yaklasim ArcGIS ierisinde; catalog (CBS bir cografi verisetleri koleksiyonudur), the map (CBS bir akilli harita grntsdr) ve toolbox (CBS bir geoprocessing aralari setidir) tarafindan temsil edilir. Cografi Bilgi Sisteminin bu kritik blmleri sistem ierisindeki btn uygulamalarda esitli seviyelerde kullanilmaktadir.
- 4-
COGRAFI VERITABANLARI BILGIYI GSTERIR VE DEPOLAR
Temel olarak CBS, dnyayi cografi terimlerle ifade eden bir cografi veritabanidir, Cografya iin Bilgi Sistemidir. Asagida cografi veritabanlari ierisindeki baslica nem tasiyan bazi anahtar noktalari bulacaksiniz:
Mekansal Gsterimler
Diger yzeyler
Her CBS veriseti, dnyanin esitli ailardan mekansal olarak gsterimini saglar: o Vektr tabanli zelliklerin (nokta, izgi, ve poligon setleri) dzenli bir koleksiyonu
Coordinate Geometry verisetleri
Sayisal ykseklik modelleri ve grntler gibi raster veri setleri
Adresler, yer isimleri ve kartografik bilgi gibi diger veri tipleri
Network (Ag)
Kullanicilar CBS veritabani tasariminin bir parasi olarak belirli zelliklerin nasil temsil edilecegini tanimlarlar. rnegin, genellikle parseller alansal, yol orta hatlari izgisel, kuyular noktasal veriler olarak tanimlanir. Bu zellikler (features), her biri iin ortak bir mekansal tanimlamanin yapildigi zellik siniflari (feature classes) ierisinde toplanir.
- 5-
Tanimlayici znitelikler (Attributes)
Cografi verisetleri, mekansal sunumlara ek olarak objeleri tanimlayan tablosal znitelik verileri de ierirler. Birok tablo, cografi objelere ortak bir alan (field) yoluyla baglanabilir. Bu tablosal bilgi setleri ve iliskileri geleneksel veritabani uygulamalari ierisinde oldugu gibi CBS veri modelleri ierisinde de anahtar bir rol oynar.
- 6-
Mekansal iliskiler: Topoloji ve Network
Topoloji ve network gibi mekansal iliskiler CBS veritabani iin de kritik noktalardir. Topoloji; zellikler (features) arasindaki ortak sinirlari ynetmek, veri btnlk kurallarini tanimlamak ve topolojik sorgulamalar iin kullanilir. Ayrica topoloji, sofistike editleme ve biimlendirilmemis geometrik objelerden zellikler (r:izgilerden poligon) olusturma islemlerini desteklemek iin de kullanilmaktadir.
Network, dnstrlebilir CBS objelerinin baglantili grafigini tanimlar. Bu zellik, yollarin modellenmesi, ulasim, boru hatlari, hidroloji ve diger btn network tabanli uygulamalar iin nemli bir rol oynamaktadir.
Topoloji, zelligin geometriyi nasil paylastigina ynelik mekansal btnlk kurallarini gereklestirmek iin kullanilir. Yukaridaki rnekte grldg zere, topoloji nfus sayimini ele alan blgenin cografyasi zerinde olduka kritik bir roldedir.
Yukaridaki network rneginde, cadde zellikleri, bitim noktalarindan birbirlerine baglanan kenarlari yani kavsaklari temsil etmektedir.
- 7-
Tematik katmanlar ve verisetleri
Verisetleri: o o o Ham lmleri (uydu grntleri gibi) Toplanmis ve yorumlanmis bilgileri Analizler ve modelleme iin Geoprocessing islemlerinden geirilerek elde edilmis verileri
CBS, mekansal verileri tematik katman ve tablo dizileri ierisinde organize eder. CBS ierisindeki mekansal verisetleri cografi olarak referanslandirildiginda gerek dnya konumlarina sahip olurlar.
temsil eder. Katmanlar arasindaki birok mekansal iliski ortak cografi mekanlar zerinden kolaylikla elde edilebilir. CBS, zengin ara koleksiyonuyla basit veri katmanlarini obje siniflari olarak ynetir v e bu veri katmanlariyla birok iliski elde edebilir. CBS esitli sunumlarla birok organizasyondan birok veriseti kullanacaktir. Bundan dolayi CBS verisetlerinin: Kullanimi basit ve anlasilmasi kolay olmali, o Diger cografi verisetleriyle kolayca kullanilabilir durumda olmali, o Etkin olarak toplanmis ve geerliligi denetlenmis olmali, o Aika dokmante edilmis olmalidir. Her CBS veritabani veya dosya tabani bu ortak prensiplere ve kavramlara baglidir. Her CBS, cografi verileri bu terimler ierisinde zengin b ir ara seti zerinden tanimlamak ve bu bilgiyi ynetmek iin bir mekanizmaya ihtiya duyar. o
Cografi objeler; parseller, kuyular, binalar, ortofoto grntler ve raster tabanli sayisal ykseklik modelleri (DEM) CBS ierisinde organize edilir. Iyi tanimlanmis cografi verisetleri, cografi bilgi sistemleri iin kritik bir noktadir. Bununla beraber, bilginin tematik olarak toplanmasi da nemli bir CBS veriseti kavramidir.
- 8-
HARITALARLA VE DIGER INTERAKTIF GRNTLERLE COGRAFI GRNTLEME

CBS, interaktif haritalar ve cografi verisetleri zerinde isleyen diger grntleri ierir. Haritalar, insanlarin cografi bilgiyi nasil kullandigini ve bu bilgi ile nasil etkilesim ierisinde olduklarini tanimlayan gl bir etmendir. Interaktif haritalar, mobil aralardan Web haritalarina ve en st dzeyde CBS masast uygulamalarina kadar esitli dzeylerde birok CBS uygulamalari iin ana kullanici arayz saglar. CBS haritalari daha ok statik, basilmis haritalar gibidir fakat siz bu haritalarla etkilesim ierisinde olabilirsiniz. Interaktif bir haritayi pan ve zoom yapabilir ve uygun leklerde katmanlari aip kapatabilirsiniz. Harita katmaninin her bir zniteligine ynelik sembolojilendirme yapabilirsiniz. rnegin, blgelere gre parselleri glgelendirebilir veya retim dzeyine gre kuyu nokta sembollerinin boyutlarini belirleyebilirsiniz. Ek olarak, interaktif haritalar ierisindeki cografi objeleri isaretleyerek obje hakkinda daha fazla bilgi elde edebilir, mekansal sorgulamalar ve analizler yapabilirsiniz. rnegin, okullarin 200 metre yakinindaki dkkanlari bulabilir veya seili olan yollara 500 metre mesafedeki binalari belirleyebilirsiniz. Ayrica, birok CBS kullanicilari veri gnleme ve gsterim islemlerini interaktif haritalar zerinden yapmaktadir.
CBS, haritalar ve grntlemeyl e ilgilidir. Haritalar, ileri dzeyde veri toplama, kartografi, analizler, sorgulama ve toplanan verileri dzenleme gibi birok harita tabanli grevi yerine getirmek iin kullanilmasinin yaninda, cografi bilgiyi iletmek iin de kullanilmaktadir.
- 9-
Haritalara ek olarak, diger Globe ve Schematics izimler gibi interaktif grntler de CBS veritabanlari zerinde kullanilmaktadir. Diger veri grntleri ile birlikte interaktif, akilli haritalar CBS ierisinde anahtar kullanici arayzleri saglar. Interaktif haritalar sayesinde CBS kullanicilari, en ok kullanilan basit veya ileri dzey islemleri gereklestirebilirler. Bir organizasyon iin cografi bilgiye erisimin temeli de budur.
Schematics Zamana bagli grntler
zel uygulamalar zerine yerlestirilmis haritalar
Yukaridaki grafikler Tracking Analyst, ArcGIS Schematics ve parsel sorgulama iin MapControl kullanan uygulama rneklerini gstermektedir.
- 10 -
COGRAFI ISLEMLER (GEOPROCESSING)

Cografi verisetleri, yollar, binalar ve toprak tipleri gibi toplanmis ve islenmis bilgileri, analizler sonucunda diger veri kaynaklarindan elde edilen bilgileri temsil eder. Cografi islemler, cografi verisetleri (geodatasets) olusturmak iin kullanilan bir ara ve proses zinciridir. Cografi Bilgi Sistemlerinin bir diger nemli tarafi ise cografi bilgiyi islemek ve bu bilgilerle alisabilmek iin zengin bir operatr setine yani aralara sahip olmasidir. Bu aralar ile verisetleri, znitelik alanlari ve kartografik elemanlar zerinde islemler yapilabilmektedir. Bu ok kapsamli komutlar ve veri objeleri, zengin bir cografi islem yapisi iin temel olusturmaktadir.
Veri + Fonksiyon = Yeni Veri
CBSnin Fonksiyonlari, ok asamali islemleri biraraya getirmek iin bir yapilandirma saglar. Bir fonksiyon, yeni veriler elde etmek iin varolan veriler zerinde islemler gereklestirir. Scriptler bu islemler dizisini biraraya getirmek amaciyla kullanilir. Islemler dizisini biraraya getirmek bir proses modeli olusturur. Bu model CBS ierisinde birok cografi islemi otomatiklestirme ve bu islemleri kaydetme amaciyla kullanilmaktadir. Bu tip islemleri yapilandirma ve uygulama Geoprocessing olarak adlandirilmaktadir.
Etkin Cografi Islemler
Geoprocessing, birok ortak CBS islemini gereklestirmek iin bir yapidan digerine veri akisinin modellenmesinde kullanilir. rnegin, esitli formatlardan veri aktarimi gibi, buna benzer is akislarinin otomatik hale getirilmesi ve tekrarlanabilmesi ArcGIS 9.da Model Builder ile mmkn hale gelmisitir. CBS ierisinde gl bir yetenektir. Birok CBS uygulamasi ve senaryosu ierisinde uygulanabilir. Komutlari belirli bir dzende alistirmak, geoprocessing sirasinda kullanilan bir mekanizmadir. Kullanicilar, ArcGIS ierisindeki ModelBuilder arayzn kullanarak esitli prosesleri grafik olarak biraraya getirebildikleri gibi Python, VBScripting ve JavaScript gibi modern scripting aralarini kullanarak scriptleri de biraraya getirebilirler.
CBS, geoprocessing islemlerinin ierisinde yer alan aralari ve veri tiplerini ierir. ok asamali islemler ArcGIS ierisinde olusturulabilir, alistirilabilir ve paylasilabilir.
- 11 -
Geoprocessing, veri otomasyonu ve toplama, veri ynetimi, analizler ve modelleme, ileri dzeyde kartografi iin CBSnin her safhasinda kullanilir. ArcInfo Workstation kullanicilari, CBS dilinin ne kadar nemli bir role sahip oldugunu ve CBS yetenekleri ierisinde cografi isemlerin neden kritik oldugunu oktandir bilmektedirler.
Veri Toplama
Geoprocessing kullanilarak otomatik hale getirilmis islemler, veri kalitesini ve entegrasyonunu saglamak ve tekrarlayan grevleri gereklestirmek iin gereklidir. Bu sayede, proses dizileri paylasilabilir, oklu islemler gereklestirilebilir ve elde edilen veri iin anahtar islemler belgelenebilir.
Analizler ve Modelleme
Geoprocessing, modelleme ve analizler iin anahtar bir yapidir. Bazi ortak modelleme uygulamalari asagidaki maddeleri iermektedir: o o o Alternatif senaryolar iin uygunluk, kapasite, tahmin ve degerlendirme modelleri Dis modellerin entegrasyonu Model paylasimi
Veri Ynetimi
CBS veri akisini ynetmek btn CBS uygulamalari iin kritik bir noktadir. CBS kullanicilari, geoprocessing fonksiyonlarini veriyi veritabanlari iinde ve disinda hareket ettirmek, GML profili iinde olan birok formatta yayinlastirmak, komsu verisetlerini birlestirmek, CBS veritabani semalarini gncellemek ve veritabanlari zerinde oklu islemleri gereklestirmek iin uygularlar.
- 12 -
CBSNIN SERVER VIZYONU ...

CBS yazilimi, kullanicilarin verisetleri ve veritabanlarina baglanarak profesyonelce bilimsel alismalar yrtebildikleri bir ortamdir. Bu da, gelismis CBS mantigi ve aralariyla hemen hemen her alismanin stesinden gelinebilecek ok kapsamli bir sistem anlamina gelmektedir.
CBS yazilim konseptinin nemi ispatlanmis ve profesyonellerce birok organizasyon ierisine adapte edilmistir. Gerekte, bu istemci-sunucu modeli o kadar basarili olmustur ki, birok kullanici sadece cografi bilgi sistemlerini bu ierikte dsnmslerdir.
CBS server vizyonu hizla bymektedir. ESRInin server rnleri ArcSDE (ileri dzeyde mekansal veri sunucusu) ve ArcIMS (leklendirilebilir Internet harita sunucusu), ncelikle geopublishing islemi (verilerin ve haritalarin readonly erisim yoluyla sunumu) olmak zere simdiden onbinlerce uygulamada kullanilmistir. ArcGIS Server gibi CBS sunucu yazilimi, btn CBS yetenekleri iin merkezi ve genel uygulamalari gereklestirmek zere srekli gelismeye devam etmektedir. Haritalari ve verileri sunmaya ek olarak CBS sunucusu, workstationin haritalama, mekansal analizler, mekansal sorgulamalar, ileri dzeyde veri derleme, veri ynetimi ve btnlk kurallari gibi fonksiyonlarini saglayabilir. Ayrica CBS sunuculari, web serverlari ve IVTYS gibi diger yazilimlarla da gayet gzel alisabilir, uyumlu bir yapiya sahiptir. Bu sayede CBSnin diger birok teknolojiyle entegrasyonu mmkn olmaktadir. Bu yeni konseptler CBSnin tanimi ve roln nemli lde genisletecektir. Varolan masast uygulamalari ve Internet yayinciligi elbette ki bymeye devam edecektir. Bununla birlikte, CBS zaman ierisinde birok bilgi sistemi iin anahtar olacaktir.
En son yenilikler: World Wide Webin gelisimi, IVTYS teknolojisindeki ilerlemeler ve yazilimin byk apta kullanimi, cografi bilgi sistemlerine daha genis bir vizyon kazandirmistir. Bu sayede geleneksel CBS, server tabanli teknolojiyle genislemistir. CBS kullanicilari, ileri dzeyde CBS masast uygulamalarini, web uygulamalarini, spesifik uygulamalari, mobil aralari ve esitli operatrleri kullanarak merkezi sunuculara erisebilir duruma gelmislerdir.
- 13 -
OK KAPSAMLI CBS YAZILIM PLATFORMU NEDIR?

Btn bu CBS yaklasimlari, CBS yazilimin yapilandirilmasini ve kullanimini etkilemektedir. Diger bilgi teknolojileri gibi CBS de, her organizasyonun is akisini destekleyecek ve gerekliliklerini yerine getirecek sekilde uygulanmalidir. Bu uygulamalar; esitli cografi veriseti tiplerini destekledigi gibi, veri ynetimi, gnleme, analizler ve grntleme iin ok kapsamli aralari da destekleyen bir genel yazilim platformu saglanarak sonulandirilmaktadir. Bu baglamda CBS yazilimi, sofistike ok-kullanicili sistemlerin biraraya gelmesinde IT altyapisini giderek daha ok gz nnde bulundurmaktadir. CBS platformu, bu genis vizyonu desteklemek iin gerekli tm yetenekleri saglamalidir: Geospatial veritabani Desktop ve Server Uygulamalari: o o o o o o Veri Toplama Bilgi Sorgulama Mekansal Analizler ve Cografi Islemler (Geoprocessing) Kartografik retim Grnt Isleme ve Grntleme CBS veri ynetimi
Cografi bilgi sistemlerini diger uygulamalar ierisine yerlestirmek iin kullanilan Modler Yazilim Bilesenleri (Motorlari) N-tier ve merkezi CBS sistemleri iin Cografi Bilgi Servisleri Dagitik Cografi Bilgi Ynetimi ve Paylasimi iin Web tabanli Network
- 14 -
CBS BILGI YNETIMI

CBS bilgi ynetimi standart Bilgi Teknolojisi (IT) mimarisi ile birok konsepti ve zelligi paylasmaktadir. rnegin, CBS verisetleri iliskisel veritabanlari ierisinde ynetilebilir. Gelismis uygulama mantigi, IVTYS ierisinde depolanmis veriler zerinde islem yapmak iin kullanilir. CBS cografi veritabanlari ierisindeki degisiklikleri ynetebilir durumdadir. Diger taraftan, CBS bazi kritik noktalarda farklilasmaktadir.
CBS verisi komplekstir
CBS veri hacimleri olduka genistir. rnegin, basit bir sorgulama IVTYSden birka satirlik veri elde ederken, bir harita izim islemi yzlerce hatta binlerce kayitla geri dnecek veritabani sorgulamasina ihtiya duyacaktir. Ek olarak, elde edilen her kayit megabytlar byklgnde olabilir. Ayrica, CBS verilerinin network, arazi ve topoloji gibi kompleks bir iliski sistemi ve yapisi vardir.
CBS veri toplama islemi ileri dzeyde ve uzmanlik isteyen bir aktivitedir
CBS verisetlerini grafik olarak olusturmak ve alismalari srdrmek iin ok kapsamli veri retim tekniklerine ihtiya duyulmaktadir. Mekandaki degisikliklerin gerek zamanli sistemde depolanan veri setlerinede yansitilabilmesi iin zel uygulamalar gelistirilmeli ve tm islemler sistem zerinden ynetilmelidir. Bu sebeple, CBSde veri toplama islemi pahalidir. CBS kullanicilarinin verisetlerini genelde paylasmalarinin sebebi de budur.
CBS dagitik bilgi sistemidir
CBS verisi koordinat sistemleriyle cografi olarak referanslandirilmaktadir. Bu islem su anlama gelmektedir: CBS a ralari kullanilarak birbirinden bagimsiz verisetleri arasindaki cografi iliskiler her zaman kolaylikla bulunabilir. Buna bagli olarak kullanicilar en kisa zamanda CBS verisetleri ierisindeki bu zellikleri kesfedecekler ve veri paylasiminin nemli oldugu bir ok uygulama ierisinde kullanacaklardir.
CBS uzun islemler gerektirir
CBS kullanicilari, veri ynetimi iin kompleks is akislarina gerek duymaktadirlar. Bir CBSde veri retim islemleri saatler hatta gnler alabilir. Tipik bir veritabani uygulamasindan daha fazla bir sre iermektedir. Diger veritabani ynetim sistemlerinde de oldugu gibi, veri gncelleme CBS veritanbanina yapilmaktadir. Bundan dolayi CBS veritabanlari diger veritabanlari gibi gncelleme islemlerini desteklemektedir. Ancak, CBS kullanicilari bazi zel islemlere ihtiya duymaktadirlar. Bu esitli disiplinlere ynelik, uzmanlasmis uygulamalari vurgulayan ana konsept long transaction olarak adlandirilmaktadir. CBS ierisinde tek bir editleme islemi, birok tablo ierisindeki birok satirda degisiklik gerektirebilir. Kullanicilar, sonulandirmadan nce yaptiklari degisiklikleri geri alabilmeli (undo) ve yeniden yapabilmelidirler. (redo). Yazilimin avantajlarindan biri de ortak olarak gereklestirilen islemlerin working, proposed, accepted, under construction ve as built gibi asamalari kapsiyor olmasidir. Islem aslinda bir dngdr. Is dzeni baslangita olusturulmus ve belirlenmistir. Islem asama asama ilerledike niteligine kavusur ve sonunda degisiklikler yapilmis, ortak veritabanina tatbik edilmistir. CBSde diger islemlere ait rnekler asagidaki maddelerde aiklanmakatadir. o Baglantisiz editleme: Bazi kullanicilar, CBS veritabani ierisinden bazi blmleri alip bagimsiz olarak baska bir konumda kullanmak isteyebilirler. rnegin, bir alanin editleme islemi sirasinda birka veri alip islemleri baska bir konumda gereklestirebilir ve daha sonra degisiklikleri ana veritabanina yerlestirebilirler. o Dagitik cografi veritabanlari: Blgesel veritabani, ana CBS veritabaninin belirli bir blgesinin kopyasi olabilir. Aralarindaki degisikliklerin gerekli dzenlemesi yapilarak iki veritabani periyodik olarak senkronize edilmelidir. o Tarihsel ynetim: Bazi kullanicilar gncellemesi yapilmis olan zelliklerin eski versiyonlarini korumak isterler. rnegin, 1 Ocak 2003 tarihinde parsellerin durumu neydi?
- 15 -
Yukarida bahsedilen birok veri ynetimi gereksinimlerini zmlemek iin esitli yaklasimlar kullanilabilir. Kullanicilar, veritabanini olusturabilir ve bireysel kullanim iin hazir hale getirebilirler. Bu veritabaninin periyodik olarak gncellenmis ve ana veritabaniyla senkronize edilmis birok kopyasi alinabilir. Ayrica kullanicilar, isakisi ynetiminde bazi kayit kilitleme yntemleri kullanabilirler. Iliskisel veritabani teknolojisindeki ve olduka byk aptaki CBS veritabanlarinin boyutlarindaki son gelismeler ve taleplerdeki artis, iliskisel veritabanlari ierisinde ynetilen ok byk veri hacimleri zerinde alisabilen bir diger mekanizma gerekliligini ortaya ikarmistir. Bu isakislarinin yapilandirilmasinda ve ynetiminde en uygun mekanizma versiyonlamadir.
Dagitik CBS
Birok cografi bilgi sistemleri ierisindeki veri katmanlarinin ve tablolarin birok organizasyondan geldigine dair ok genis bir tanimlama vardir. Her CBS organizasyonu kendi verilerinin ierigini belirli bir lde gelistirebilir fakat tamamini gelistiremez. Sonuta bazi katmanlar dis kaynaklardan gelir. Bylelikle CBS veri ynetimi birok kullaniciya dagitilmis olur. Dolayisiyla kullanicilar, uygun cografi bilgilere erisebilme ve bu bilgileri aika paylasabilme amaciyla bir sorgulama ve kataloglama mekanizmasina ihtiya duyarlar. CBSnin dagitik yapisi, esitli CBS organizasyonlari ve sistemleri arasindaki btnlk zerinde birok etkiye sahiptir. Birlikte alisabilirlik CBS ierisinde byk nem tasimaktadir.
Versiyonlama, zellik durumlarini veritabanina aika kaydetme mekanizmasidir. Her durum, gncellenmis zellikleri ve gncellemeleri yapabilmek iin kullanilan islemlerin ilgili niteliklerini temsil eder. Versiyonlama, CBS kullanicilarinin veri ynetimi islemlerini gereklestirmelerini saglar. ArcGIS ve Geodatabase iin bir anahtar zelliktir. 3. Blmde versiyonlama zerine daha fazla bilgi bulabileceksiniz.
CBS dagitiktir. Modern CBSnin ana zelligi verilerinizi diger kullanicilarla paylasabilme yetenegidir. Diger kullanicilarin verilerini de arastirabilir ve kendi CBSnizde kullanabileceginiz verilere ulasabilirsiniz. Birok kullanici birbirlerinin cografi verisetlerine erisim amaciyla World Wide Web zerinde katalog portallari uygulayabilir. Bu dagitik yapi sonucunda cografi bilgi sistemleri veri paylasimi ve kullanimi aisindan World Wide Web zerine gittike daha fazla baglanmaktadir.
Mekansal veri altyapisi
Birok cografi verisetleri genel bilgi kaynagi olarak derlenebilir, ynetilebilir ve birok kullanici arasinda paylastirilabilir. CBS kullanicilari Web zerinden bilgi paylasiminin nasil yapilacagini dsnmslerdir. CBS katalog portallari, CBS kullanicilarinin gerekli cografi bilgiye ulasabilmelerini ve bu bilgiyi kullanabilmelerini saglamak amaciyla uygulanmaktadir.
- 16 -
Cografi iletisim iin geleneksel olarak haritalar nasil bir tr dil sagliyorsa, CBS de cografi bilgiyi organize etme ve anlamada nemli bir altyapi s aglar. CBS, sunum ve anlama aisindan cografyayi asagidaki temel zellikler ile ifade eder.
Cografi Verisetleri
Vektr veri tipleri, networkler, topolojiler, rasterlar, sayisal ykseklik verileri, ve zniteliklerdir
Veri Modelleri
Verisetleri iin sema, davranis, btnlk kurallari btndr.
Isakisi modelleri
Birok proseste kullanilmak zere geoprocessing prosedrlerinin koleksiyonu
Metaveri
CBS verilerini, modellerini ve prosedrlerini dokmante eden kayitlaridir. Cografi bilginin ok kapsamli bir CBS yazilim mantigi ile koleksiyonu, akilli Cografi Bilgi Sistemlerinin temelini olusturur. Bu dokman ierisindeki diger blmlerde, ArcGIS yazilim platformunu, ArcGIS yaziliminin btn bu CBS konseptlerini nasil destekledigini ve bu CBS altyapisi ierisinde her bir ArcGIS rnnn roln tanitacagiz.
- 17 -
CBS Veri Konseptleri ve GeoDatabase

Blm 3
Bu blmn amaci, yksek dzeyde CBS veri konseptlerini, ArcGIS destegini ve btn bunlarin geodatabase ierisindeki etkilerini tanimlamaktir.
ArcGIS, IVTYS ierisinde CBS verilerini destekler.
ArcGIS yaziliminin anahtar zelligi, her formattaki CBS verisine ulasabilir, birok veritabanini ve dosya tabanini ayni zamanda kullanabilir olmasidir. ArcGIS yazilimi, mekansal bilgileri temsil etmek iin yksek dzeyde cografi veri modellerine sahiptir. Coverage, shapefile, grid, image ve TIN ( triangulated irregular network - dzensiz genler agi) gibi birok CBS verisetini destekler. Geodatabase modeli, IVTYS tarafindan sunulan birok veri ynetim avantajlarini saglayarak ayni tipteki cografi bilgiyi iliskisel veritabani ierisinde ynetir.
ArcGIS ierisinde direk olarak kullanilan ortak CBS veri formatlarindan bazilari. Bu formatlara/formatlardan erisim, veri dnsm ve ek modller araciligiyla desteklenmektedir. Ayrica CBS verilerine Geodatabase XML, ArcXML, SOAP, WMS ve WPS gibi esitli XML ve Web semalari kullanilarak da erisilebilir.
Hem dosya tabanli hem de IVTYS tabanli verisetlerini cografi bilgi iin genel bir model tanimlar. Bu model, ok esitli CBS uygulamalarini tanimlamak ve bu uygulamalarla alismak iin kullanilabilir. Genel cografi veri modelini tanimlayarak ve uygulayarak, ArcGIS ierisindeki cografi bilgi ok amali, paylasilabilir ve standart tabanli hale gelebilir. En nemlisi, ArcGIS g enel veri tipleriyle alismaya uygun ok kapsamli aralar ierir. Bylece ArcGIS, her CBS uygulamasi iin ok kuvvetli bir platform hazirlar.
- 18 -
COGRAFI VERITABANI (GEODATABASE) NEDIR?

Geodatabase, standart iliskisel veritabani teknolojisini kullanarak cografi bilgiyi temsil eden bir veri modelidir. Geodatabase cografi veritabani- standart iliskisel veritabani ynetim sistemi (IVTYS) tablolari ierisinde cografi bilginin depolanmasini ve ynetimini destekler. Cografi veritabanlari, IVTYS mimarisi zerinde alisir ve esitli disiplinlerden birok kullanicisi vardir. Microsoft Jet Engine zerinde yapilandirilan daha kk, tek kullanicili veritabanlarindan, birok kullanici tarafindan erisilen daha byk alisma grubu, departman ve kurum veritabanlarina kadar leklendirilebilir. Iki esit geodatabase mimarisi kullanilmaktadir: Personal Geodatabase (tek kullanicili/kisiye zel cografi veritabani) ve Multi-user geodatabase ( ok kullanicili cografi veritabani). Personal Geodatabase, btn A rcGIS kullanicilarinin rahatlikla kullanabildigi ve CBS verilerini daha kk veritabanlari ierisinde tutmak iin Microsoft Jet Engine dosya yapisini kullanan cografi veritabanidir. Personal Geodatabase daha ok dosya tabanli alisma alanlarina benzer ve 2GBa kadar veri depolayabilir. Personal Geodatabase ierisindeki znitelik tablolari (attribute tables) ile alismak iin Microsoft Access kullanilmaktadir. Personal Geodatabase tek kullanicili editleme islemlerini destekler. Versiyonlama destegi bulunmamaktadir. Multi-user Geodatabase ArcSDE Gateway ve esitli IVTYS depolama modellerinin (IBM DB2, Informix, Oracle -Oracle Spatial ve SQL Server) kullanimini gerektirir. ok kullanicili cografi veritabanlari ncelikli olarak byk apli alisma gruplarinda, departmanlarda ve kurumsal yorganizasyonlarda kullanilmaktadir. Asagidaki maddeleri desteklemek iin IVTYS mimarisinin btn avantajlarini kullanirlar: o o o Son derece byk, srekli CBS veritabanlarini Birok es zamanli kullaniciyi Uzun islemleri ve CBS ierisinde kritik olan versiyonlanmis is akislarini
ok kullanicili cografi veritabanlari ok byk boyutlari ve birok kullaniciyi kolaylikla leklendirebilir. Byk geodatabase uygulamalari boyunca grdk ki, IVTYSler tablo ierisindeki veya disarisindaki CBS verileri iin gereken apta binary nesne tiplerini hareket ettirmekte ok etkilidir. rnegin, ok kullanicili cografi veritabani kullanan grnt veriseti performansi, benzer bir veri transferinde dosya tabanli verisetlerinden 10-100 kat daha hizlidir. Ayrica, grnt veritabani hacimleri ve desteklenen kullanici miktari grnt dosya tabanlarindan ok daha byk olabilir.
IVTYS
Personal ve Multiuser geodatabase zeti
- 19 -
MEKANSAL SUNUMLAR
Geodatabase, diger CBS modelleri gibi cografi verileri katmanlara ayrilmis verisetleri seklinde organize eder. Her veriseti; parsel poligonlari, yol orta hatlari, kuyu noktalari veya ortofoto, sayisal ykseklik modeli ve uydu grnts ieren raster verisetleri gibi ortak mekansal sunumlara sahip, tematik olarak iliskili cografi objelerin homojen bir koleksiyonudur. o o o o o Yerlesimler Yollar Hidroloji Sayisal ykseklik modeli (DEM) OrtoFoto
CBS veri modelleri cografi objeleri katmanlara ayirarak organize eder - rnegin: zellik siniflari (feature classes), imagery(grnt), sayisal arazi (digital terrain), vs...
Cografi veri modelleri ArcGIS; Vektor, Raster, ve diger veri tipleri gibi mekansal bilgileri sunmak iin yksek dzeyde bir cografi veri modeline sahiptir. ArcGIS, dosya sistemleri ve IVTYS iin gerekli veri modeli zelligini destekler. Dosya tabanli modeller, coverages, shapefiles, grids, images ve triangulated irregular networks (TINs) gibi GIS veri gruplarini ierir. Geodatabase model, IVTYS ierisinde, ayni tipte cografi bilgileri ynetir ve IVTYS tarafindan desteklenen birok veri ynetimi faydalarini da ek olarak saglar. Dosya tabanli veri ynetimi modelleri ve IVTYS-tabanli geodatabase modeli, cografi bilgi iin bir genel model tanimlar. Bu genel model, genis apli kullanici kitlesi ile alisma ve tanimlama veya belirli modelleri uygulama olanagi saglar. ArcGIS, genel cografi veri modelinin islevini tanimlayarak ve gereklestirerek her trl GIS uygulamalari iin gl bir platform saglar.
- 20 -
Vektr geometriye sahip cografi nesneler, yani vektr zellikler ok ynldr ve cografi verinin temsil edilmesinde sika kullanilir. Kuyular, sokaklar, nehirler, iller ve parseller gibi farkli zelliklerin temsil edilmesinde ok elverislidir. zellik (feature) kisaca, konumu olan bir objedir ve objenin diger nitelikleri gibi bu konum bilgileri de bir satir ierisinde depolanmaktadir. zellikler genellikle noktasal, izgisel veya alansal olarak temsil edilir ve zellik siniflari ierisinde dzenlenir. zellik siniflari, ortak mekansal gsterime ve zniteliklere (attribute) sahip ayni tr zelliklerin koleksiyonudur. (rnegin, yol katmani iin izgisel (line feature class) gsterim)
zellikler, CBSde zellik siniflari ierisinde organize edilir. Her nekadar diger gsterimler de kullanilsa da en ok kullanilan zellik tipleri noktalar (points), izgiler (lines), poligonlardir. (polygons)
Vektrel Veri, Formatinda konuma ait veriler; nokta, izgi ve alan zellikleri x,y koordinat degerleriyle depolanirlar. Nokta zelligi tekbir x,y koordinat ifti ile temsil edilen verilerdir (Elektrik Direkleri, Yangin Musluklari, Kuyular gibi). izgi zelligi, bir baslangi ve bir bitis noktasi olan x ,y koordinatlar dizisi ile temsil edilirler (Dereler, Yollar, Elektrik Hatlari gibi). Alan zelligi ise, baslangi ve bitis noktasi ayni olan x,y koordinatlar dizisi ile temsil edilirler. (Parseller, Binalar, Arazi Kullanimi gibi)
- 21 -
Raster Veri, Formatinda konuma ait veriler ise; hcrelere bagli olarak temsil edilir. Ayni boyuttaki hcrelerin bir araya gelmesi ile olusurlar. En kk birim pixel olarak tanimlanir. Raster verilerde verinin hassasiyeti pixel buyutuna gre degisen znrlk (resolution) zelligi ile tanimlanir. Raster veride her pixel bir degere sahiptir. Bu deger bazen cografi bir zellige ait kod degeri olarak tanimlanabilir ve ESRI Grid formatinda bu kod degeri Value Attribute Table (Vat) yapisinda depolanir. Ya da o pixel 0-255 renk araliginda bir degeri tasir.
Raster
Vektor
Mekan
Aralarindaki Farkliliklar Raster verilerin veri depolama hacmi vektr verilere gre olduka byktr. Bazi konumsal analizler (Bindirme analizleri, Alan hesaplamalari ve yakinlik analizleri gibi) raster veri formatinda daha kolaydir. Verilerin hassasiyeti raster verilerde pixel size ile orantili oldugunda hassas alismalarda veri kayiplarina neden olabilir. Vektrel veri formatinda grafik objeleri tanimlayan znitelik bilgilerine ulasma, gncelleme ve gnleme mmkn ve daha kolaydir. Vektr zelliklere ve raster verisetlere ek olarak diger mekansal veri tipleri de iliskisel tablolar ierisinde depolanabilir, ynetilebilir. Ayni zamanda btn cografi verilerinizi IVTYS ierisinde ynetebilmenize olanak saglar.
Cografi veritabanlari, esitli cografi bilgi tiiplerini depolamakta ve ynetmekte kullanilir. rnegin kullanicilar, raster verileri, networkleri, arazi verilerini, haritalari, kartografik nesneleri, adresleri ve buna benzer birok veriyi cografi veritabani ierisinde depolayabilir ve ynetebilirler.
- 22 -
ArcGIS Desktop Nedir ?

Blm 4
ArcGIS Desktop Nedir?
ArcGIS Desktop, (ArcInfo, ArcView ve ArcEditor) ierisinde btnlesik olarak gelen ArcMap, ArcCatalog, ArcToolbox, ArcGlobe ve Model Builder arayzleri ile, haritalama, cografi analizler, veri editleme, veri ynetimi ve grntleme islemlerini gereklestirebileceginiz entegre bir cografi bilgi sistemi yazilimidir. ArcGIS Desktop ok esitli kullanici tiplerinin gereksinimlerini yerine getirebilmek amaciyla leklenebilir:
o ArcView ok kapsamli veri kullanimi, haritalama ve analizler zerine odaklanir. o ArcEditor, ArcView yazilim zelliklerine ek olarak, gelismis cografi editleme ve veri
retimi saglar.
o ArcInfo, ok kapsamli CBS fonksiyonlari ve ok zengin cografi islemler ieren

profesyonel bir yazilimdir.
ArcCatalog, mekansal verilerinizin ynetimi ve veritabani tasarimi iin kullanilabildigi gibi, depolama, grntleme ve metaveri ynetimi iin de kullanilabilen bir arayzdr.
ArcMap arayz, btn haritalama ve editleme islemlerini yerine getirmek iin kullanilabildigi gibi, harita tabanli analizler iin de kullanilmaktadir.
- 23 -
ArcGIS Desktop Extensions (Modller) kullanilarak btn yazilimlara yeni yetenekler eklenebilir. Kullanicilar ArcObjects (ArcGIS yazilim bilesenleri ktphanesi) kullanarak kendilerine zel modller gelistirebilirler. Ayrica, Visual Basic, .NET, Java, Visual C++ gibi standart Windows programlama arayzleri kullanilarak yeni modller ve zel aralar da gelistirilebilir.
ArcToolbox ve ModelBuilder, btn ArcGIS Desktop ortamlarinda veri dnsm ve cografi islemler iin kullanilmaktadir.
ArcToolbox ve ModelBuilder, btn ArcGIS Desktop ortamlarinda veri dnsm ve cografi islemler iin kullanilmaktadir.
- 24 -
ArcMap
ArcMapde mevcut grafik ve szel verilerin grntlenmesi, veri gnleme, sorgulama ve analiz, grafikleme ve raporlama aralari ile yksek kalitede kartografik retim fonksiyonlari bulunmaktadir. ArcGIS Desktop yazilimlarinin (ArcInfo, ArcEditor ve ArcView) ierisinde btnlesik olarak gelen ArcMap uygulamasi, GIS verileri ile ilgili baslica su fonksiyonlari yerine getirir;
Haritalama (Mapping) Analiz (Analyzing) Gnleme (Editing) Grafikleme (Charting) Sorgulama (Querying) Raporlama Reporting)
Veri Grntleme Fonksiyonlari Projeksiyon Dnsmleri
Cografi Analizler (ToolBox)
Cografi Sorgulamalar
Harita ikti Olusturma Fonksiyonlari
- 25 -
ArcCatalog
ArcCatalog, grafik ve szel verileri tanimlama, gzden geirme, ynetme, ve organize etme islemlerini stlenmis olan uygulamadir. ArcGIS Desktop yazilimlarinin (ArcInfo, ArcEditor ve ArcView) ierisinde btnlesik olarak gelen ArcCatalog uygulamasi, GIS verileri ile ilgili su fonksiyonlari yerine getirir; ArcCatalogda, iliskisel veri tabanlarina direk baglanti Windows Explolera benzer islevler Veri Tipleri,ierikleri ve icon Grntleme (Contents) Drag,Drop zelligi (ArcMap ve ArcToolBox iin) Projeksiyon sistemlerinin grntlenmesi ve ynetilmesi Veri tabaninda yer alacak olan alanlarin (Field) yaratilmasi ve tm zelliklerinin ynetimi ArcGIS veri formatlarinin yaratilmasi (Shape File, Coverages ve Feature Class) Veri Ierik Tablolarinin olusturulmasi ve grntlenmesi (Metadatalarinin olusturulmasi) DataView ortaminda n gsterimlerinin saglanmasi UML (Unified Modeling Language) ile olusturulmus nesne modellerinden geodatabase yaratma Grafik ve Szel veriler arasindaki islevlerin tanimlanmasi (Subtypes, Domain, RelationShips) Veri ynetimi (Copy, Rename, Delete) ArcGIS Server ynetimi Lokal aglar ve Web zerinde CBS verileri arama ve bulma ve ArcToolbox (Geoprossesing) fonksiyonlarini ierir.
ArcCatalog ierisindeki Metaveri
ArcCatalog kullanarak Globe verisi nizleme
ArcGIS Server ile ArcCatalog ierisinde harita nizleme
ArcIMS Metadata Server ierisinde metaveri ynetimi
- 26 -
ArcCatalog ierisinde Geoprocessing
ArcCatalog ierisinde 3D veri nizleme
- 27 -
ArcToolbox ve ModelBuilder ile Geoprocessing (Cografi Islemler)

Geoprocessing, CBS verileri zerinde yapilan analizler sonucunda elde edilen bilgilerin yapilandirilmasidir ve btn cografi bilgi sistemleri ierisinde kritik bir fonksiyondur. Geoprocessing birok kritik CBS aktiviteleri ve bir CBS ierisindeki oklu islemlerin, ayni zamanda metodlarin otomatik hale getirilmesi iin kullanilmaktadir. Kullanicilar, yksek kalitede veri olusturmak, veri kalitesi zerinde kontrolleri yapmak, modelleme ve analizler gereklestirmek iin geoprocessing fonksiyonlarina basvururlar. ArcGIS Desktop, geoprocessing modellerinin olusturulmasina, bu modellerin kullanilmasina, dokmante edilmesine ve paylasilmasina ynelik bir yapi saglar. ArcToolbox ve ModelBuilder, geoprocessing yapisinin iki ana blmdr. ArcToolbox geoprocessing aralarinin organize bir koleksiyonu, ModelBuilder ise geoprocessing is akislarinin yapilandirilmasinda grsel bir modelleme dilidir.
ArcToolbox
Geoprocessing fonksiyonlarinin kapsamli bir koleksiyonu olan ArcToolbox, asagidaki islemler iin aralar ierir: o o o o o Veri ynetimi Veri dnsm Coverage islemleri Vektr analizler Geocoding (Cografi kodlama)
ArcToolbox; ArcView, ArcEditor ve ArcInfo ierisinde kullanilabilir durumdadir. Her seviye ek geoprocessing aralari ierir. ArcView basit veri ykleme ve dnsm aralari ierdigi gibi temel analiz aralarini da ieren ekirdek bir sete sahiptir. ArcEditor, ArcView yaziliminin sagladigi aralara ek olarak geodatabase olusturmaya ve yklemeye ynelik ek aralar saglar. ArcInfo ise, vektr analizler, veri dnsm, veri ykleme ve coverage islemleri iin ok kapsamli geoprocessing aralari saglar. Geoprocessing ArcView ve ArcEditor ierisinden erisilebilir olmasina ragmen, ArcInfo Cografi Bilgi Sistemi organizasyonlari ierisinde ana geoprocessing yazilimi olarak dsnlmelidir. nk ok kapsamli geoprocessing aralarini iermektedir. CBS verilerini yapilandiran ve anlizleri gereklestiren kullanicilar en az bir ArcInfo lisansina sahip olmalidir. Ek geoprocessing ara setleri, 200e yakin raster modelleme aralari ieren ArcGIS Spatial Analyst; TIN ve arazi analizleri iin geoprocessing aralari ekleyen 3D Analyst gibi birok ArcGIS modlleriyle gelmektedir.
ArcToolbox, ArcCatalog ve ArcMap gibi btn ArcGIS Desktop yazilimlari ierisinde kullanilabilir durumdadir.
- 28 -
ModelBuilder
ModelBuilder arayz, geoprocessing is akislarinin ve scriptlerinin yapilandirilmasi iin grafik modelleme saglar. Ayni zamanda kompleks geoprocessing modellerinin olusturulmasina ve tasarlanmasina yardimci olur. Modeller, ileri dzey islemleri ve is akislarini olusturmak iin ara dizilerini, bununla birlikte verileri birbirine baglayan veri akis diyagramlaridir. Kompleks CBS islemlerini gereklestirmek iin aralari ve verisetlerini modeller zerine srkleyebilir, islem adimlarini belli bir siralama dahilinde birbirine baglayabilirsiniz. ModelBuilder, metodlari ve prosedrleri organizasyonunuz paylasabilmeniz iin verimli bir mekanizmadir. disindaki diger kullanicilarla da
ModelBuilder, kompleks CBS islemlerinin yapilandirilmasi ve olusturulmasi iin interaktif bir mekanizma saglar.
- 29 -
ArcGlobe
ArcGIS Desktop 3D Analyst modlnn bir parasi olan ArcGlobe, srekli, multi-resolution, global grntleme saglar. ArcGlobe da ArcMap gibi CBS veri katmanlariyla alisir. ArcGlobe katmanlari, ortak bir global yapi ierisine entegre edilerek tek bir kresel grntleme ortamina yerlestirilir. Veri setlerini ve detaylari uygun leklerde grntleme ortami saglar. ArcGlobeun cografi bilgi iin interaktif grntleme ortami, CBS kullanicilarinin tamamen farkli veri setlerini entegre etme kabiliyetlerini nemli lde gelistirmistir. Editleme, mekansal veri analizleri, haritalama ve grntleme gibi ortak CBS islemleri iin ArcGlobeun genis bir uygulama platformu olmasi beklenmektedir.
Insan poplasyonlarinin ve esitli trlerin potansiyel akisma alanlari
SARS virsnden lenlerin ve raporlanmis durumlarin kresel analizi
Chicago sehir merkezi grnts
- 30 -
ArcView, ArcEditor ve ArcInfo Nedir?

ArcGIS Desktop, CBS kullanicilari iin meknasal verilerin yetimi ve bilginin etkin kullaniminda bir koordinatrdr. farkli yazilim rn seklinde satin alinabilir ve her bir yazilim yksek dzeyde islevsellik saglar. ArcView, ok kapsamli haritalama, veri kullanimi, analiz ve geoprocessing aralari saglar. ArcEditor, btn ArcView fonksiyonlarina ek olarak shapefile ve geodatabase iin gelismis editleme ierir. ArcInfo, ok kapsamli CBS fonksiyonlari ve ok zengin cografi islemler ieren profesyonel bir yazilimdir. ok gelismis geoprocessing ile ArcView ve ArcEditor fonksiyonlarini genisletir. Ayni zamanda ArcInfo Workstation iin gereken uygulamalari da (Arc, ArcPlot, ArcEdit, AML, vs.) ierir.
nk, ArcView, ArcEditor ve ArcInfo ayni mimariyi paylasirlar. Dolayisiyla bunlardan herhangi birini kullanan kullanici uygulamalarini diger kullanicilarla paylasabilir. Haritalar, veri, semboloji, harita katmanlari, zel aralar ve arayzler, raporlar, metaveri ve digerleri bu rn ierisinde etkilesimli olarak kullanilabilir. Bu demek oluyor ki, birok degisik mimariye ailmak ve onlari grenmek yerine tek bir mimari kullanmanin faydalarina sahip oluyorsunuz. Ek olarak, cretsiz ArcReader rn, zel ArcGIS Engine uygulamalari, ArcIMS ve ArcGIS Server kullanarak olusturulan ileri dzeyde CBS Web hizmetleriyle ArcGIS Desktop ortaminda retilen harita, veri ve metaveri birok kullaniciyla paylasilabilir. Btn bu dzeyin yetenekleri istege bagli yazilim modlleri (ArcGIS Spatial Analyst, 3D Analyst, Geostatistical Analyst, ArcPress gibi) kullanilarak daha da ilerletilebilir. Daha fazla bilgi iin Lisansli ArcGIS modlleri konusuna bakabilirsiniz.
ArcGIS Desktop iin yazilim da profesyonel CBS yetenekleri kazandirmaktadir.
- 31 -
ArcView Nedir?
ArcView profesyonel CBS kullanicilari iin anahtar kullanabileceginiz fonksiyonel rn dzeyinden ilkidir. bir veri kullanimidir. ArcGIS Desktop
ArcView 9.0, ArcMap, ArcCatalog, ArcToolbox ve ModelBuilder uygulamalarinin bir btndr. ArcView; haritalama, raporlama ve harita-bazli analizler iin gl bir toolkit olusturur.
ArcView ierisindeki bazi anahtar zelliklerin listesi. Ileri dzeyde harita sembolojilendirme ve editleme aralari, metaveri ynetimi ve on-the-fly projeksiyon iererek birok heyecan verici veri kullanim yetenekleri kazandiriyor.
- 32 -
ArcEditor Nedir?
ArcEditor, geodatabase, shapefile ve diger cografi bilgi formatlarini yapilandirma iin CBS veri otomasyonu ve derleme ortamidir. ArcEditor, topoloji, subtype, domain ve geometrik network gibi geodatabase davranislarini olusturma yeteneklerine sahiptir. Ayrica, metaveri olusumu, cografi veri inceleme, analiz ve haritalama aralari da iermektedir. ArcView iinde bulunan btn yeteneklere sahiptir. ArcSDE yoluyla IVTYSe erisebildiginiz zaman, ok kullanicili cografi veri tabanlari, ArcEditordeki tam kapsamli versiyon ynetimi ile gncellenebilir, korunabilir. Versiyon ynetimi iin gelismis versiyon ynetim aralari ierir. rnegin, uyusmazliklari (conflicts) belirleyici ve zc versiyon birlestirme aralari gibi. ArcSDE zerine daha fazla bilgi edinmek iin ArcSDE Nedir? blmne bakabilirsiniz.
ArcEditor i erisindeki bazi anahtar zelliklerin listesi. ArcView ile ayni yetenekleri nerir fakat ileri dzeyde editleme fonksiyonlari kazandirir.
- 33 -
ArcInfo Nedir?
ArcInfo, ArcGISin fonksiyon olarak en zengin istemcisidir. ArcInfo, btn ArcView ve ArcEditor yeteneklerini saglar. Tm gelismis geoprocessing ve polygon processing destekleyici ArcToolbox uygulamalarina Arc, ArcPlot ve ArcEdit ierisinde bulunan klasik workstation uygulamalarini da ekler. ArcInfo, GIS veri retimi, gncelleme, sorgulama, haritalama ve analiz sisteminin btndr.
ArcInfo ierisindeki bazi anahtar zelliklerin listesi. ArcView ve ArcEditor ierisindeki btn yetenekleri ierir ve ileri dzeyde geoprocessing fonksiyonlari kazandirir. ArcInfo versiyonu ierisindeki ArcToolbox mekansal veritabani olusumu ve yaratiminda byk nem tasimaktadir.
- 34 -
ArcGIS Desktop iin istege bagli modller

Birok istege bagli ArcGIS modl Desktop yazilimlari ierisinde yeralmaktadir. Modller; raster, geoprocessing ve 3D analizler gibi islemleri yapmanizi saglar. Btn rnler, ArcView, ArcEditor ve ArcInfo rnlerinin herbirinde kullanilabilir.
- 35 -
ArcGIS Spatial Analyst

ArcGIS Spatial Analyst byk lde gl mekansal modelleme ve hcre bazli raster verilerini yaratmaniza, haritalamaniza, sorgulamaniza izin veren zellik analizi saglar. ArcGIS Spatial Analyst ayrica entegre bir vector-raster analizi yapmaniza da olanak verir. ArcGIS Spatial Analyst kullanarak, verileriniz hakkinda bilgi tretebilir, mekansal iliskileri tanimlayabilir, uygun alanlar bulabilir, bir noktadan diger bir noktaya geislerde birikmis tutarlari hesaplayabilirsiniz.
ArcToolbox ve ModelBuilder kullanarakRaster geoprocessing ve modelleme
- 36 -
ArcGIS 3D Analyst
3D Analyst kullanicilara etkin bir yzey veri grntleme ve analiz imkani tanir. 3D Analyst kullanarak, birok baki noktasindan yzey grnteleyebilir, yzey sorgulayabilir, seili konumdan yzeyde ne grlebildigini saptayabilir, raster ve vector veri zerinde yzeyi kapsayan gereki bir perspektif imaji yaratabilirsiniz. 3D Analyst modlnn ana noktasi, ArcGlobe uygulamasidir. ArcGlobe, boyutlu verinin birok katmanini grntlemek ve yzey yaratimi ve analizi iin arayz saglar. 3D Analyst ayrica kazi-dolgu, grs izgisi ve arazi modelleme gibi boyutlu modelleme islemleri iin ileri GIS aralari saglar.
ArcGIS 3D Analyst, boyutlu grntleme ve arazi modelleme yetenekleri sunar. modelleme
Bir TIN geoprocessing rnegi
- 37 -
ArcGIS Geostatistical Analyst

Geostatistical Analyst, srekli verilerin analiz edilmesi ve haritalanmasina ynelik istatistiksel metodlar saglar. Yzey yaratiminda Exploratory Spatial Data Analysis aralari veri iin farkli girdiler (dagilim orani, kresel ve yerel dis etkenler, global trendler, mekansal otokorelasyon ve birok veriseti zerinde esitlilik) saglamaktadir. Geostatistical Analyst, belirli noktalarda seyrek llerden alinmis srekli yzey yaratabilme toollari ile donatilmistir. Belirli bir blgede EPA standardini asan ozon degeri olasiligi nedir? gibi sorular iin Geostatistical Analyst, kesin olmayan hesaplamalari tahmini degerlerle biraraya getirerek zmler sunmanizi saglar.
ArcGIS Geostatistical Analyst ile hizla ve kolayca zet istatistikler yapabilir, trendleri analiz edebilir ve yzeysel yorumlama iin istatistiksel veriyi grafik olarak temsil edebilirsiniz.
- 38 -
ArcGIS Survey Analyst

Yillarca harita (survey) ve CBS kullanicilari, ok kapsamli harita bilgilerini (survey information) CBS uygulamalari ierisine entegre etmek ve CBS veritabanlarinin mekansal dogrulugunu belirlemek iin arastirmalarini (surveyi) temel olarak kullanmak istemislerdir. ArcGIS Survey Analyst bunu basarmaktadir. ArcGIS Survey Analyst ile kullanicilar, zaman ierisinde gncellemeler yaparak ve gelistirerek ok kapsamli survey veritabanlarini CBSlerinin entegre bir parasi olarak ynetebilirler. Her survey konumu iin survey sistemi ierisindeki iliskili dogruluk ve hata oranlari grntlenebilmektedir. Ek olarak kullanicilar, survey sistem ierisinde zellik konumlariyla survey noktalarini birlestirebilir ve survey konumlarini yakalamak iin zellik geometrisini ayarlayabilirler. CBS endstrisi ierisine ArcGIS Survey Analyst modlnn girisi ok nemlidir. Zaman ierisinde entegre survey ve GPS bilgilerinin kullanilarak mekansal dogruluk oraninin artirilmasi amaciyla btn CBS organizasyonlarinca kullanilacaktir.
Mekansal dogrulugun aratirilmasi iin cografi zellik geometrisi survey konumlarina baglanabilir.
Yukaridaki grafik, lm bilgilerini ve survey network apraz grntleme rnegi gstermektedir.
- 39 -
ArcGIS Tracking Analyst

ArcGIS Tracking Analyst, kullanicilarin zellik hareketlerini ve konumlar iin sistem degerlerini zaman ierisinde izlemek amaciyla geici (temporal) verilerini grntlemelerini ve analiz etmelerini saglar. ArcGIS Tracking Analyst: Nokta ve track verilerini grntleme (gerek zamanli ve sabit zamanli) Zamani renklerle sembolize etme (verinin yas gsterimi) Interaktif playback Aksiyonlar (zniteliklere veya mekansal sorgulamalara dayanan) Highlight (Vurgulama) Suppression (baski) izgisel ve alansal veriler iin destek Playback iinde geici histogram Zamana bagli olarak harita katmanlarinin sembolize edilmesi Birok geici katmanin ynetimi iin katman tabanli zaman pencereleri Geici islemlerin karsilastirilmasinda geici offset Animasyon dosyalari Ek analizler iin veri saati (data clock)
ArcGIS Tracking Analyst ierisinde interaktif playback yneticisi (Start, Stop, Pause, Rewind)gelecek zaman pencerelerini (misyon planlama iin) veya gemis zaman pencerelerini (tarihsel veri analizleri iin) grntlemek iin eklenmistir.
- 40 -
ArcGIS iin ArcScan

ArcScan, taranmis grntleri vektr tabanli katmanlara dnstrebilmeniz iin aralar saglarken ayni zamanda alistiginiz grntnn raster hcrelerini semenize ve editlemenize olanak tanir. Sonu olarak bu aralar, raster grntlerden elde edilen zellikleri (features) cografi bilgi sisteminize (CBS) entegre etmek iin ArcEditor ve ArcInfo yaziliminiz ierisine yeni teknikler ekler. ArcGIS iin ArcScan kullanarak raster editleme, raster yakalama, manuel olarak raster veri izleme ve oklu vektrizasyon ieren rasterdan vektre dnsm islemlerini gereklestirebilirsiniz.
- 41 -
ArcGIS Schematics ArcGIS iin Otomatik Sematik Olusum

ArcGIS Shematics modl, ArcGIS yazilimi zerinde olusturulan ag yapilarini kullanarak, genis alanlar zerindeki sebekelerin tek hat ve prensip semalarini olusturmaktadir. ArcGIS Shematics, ArcGIS zerinde kurulmus olan elektrik, telekom, su ve kanalizasyon ve dogalgaz gibi altyapi uygulamalarinin yaninda lineer olan herhangi bir ag yapisi zerinde de kullanilabilir. Sematik herhangi bir CBS ag yapisi grntsdr. Bu ara, ag yapisina ait birok grafik grntleme yapabilmenizi ayni zamanda haritalar ve dokmanlar ierisine yerlestirebilmenizi saglar.
Elektrik ve su ag yapilarina ynelik bazi ArcGIS Schematics rnekleri
- 42 -
ArcGIS iin Maplex

ArcGIS iin Maplex, harita retiminde kullanilan CBS tabanli kartografik tasarim yazilimidir. Sayisal ortamlarda retilen haritalarda, otomatik yazi yerlestirilmesi ve ileri dzeyde etiketleme teknikleri ile Maplex gnmz bilgisayar destekli harita retiminde byk kolayliklar saglamaktadir. Maplex yazi ve etiketler arasinda ikabilecek yerlesim akismalarini, kullanici tarafinda belirlenen "ncelik sirasi tanimlarini" kullanarak zmektedir. Bylece kartografik kaliteyi ne ikartmak ve harita gsterim hizini arttirmak mmkn olmaktadir. Maplex teleme, yigma, otomatik yazi tipi kltme, egiklestirme ve kisaltma islemleri ile etiketlerin en uygun sekilde yerlestirilmesini saglar. Maplex kullanarak nemli lde zaman kazanirsiniz. n alismalar etiketlendirme islemlerinde %50 oraninda ve hatta daha fazla zaman kazanci oldugunu gstermektedir. Sagladigi kaliteden ve kazandirdigi zamandan dolayi yksek kalitede harita reten her CBS organizasyonu mutlaka bir tane Maplex yazilimina sahip olmayi dsnmelidir.
- 43 -
ArcGIS Publisher
ArcGIS Publisher modl, ArcGIS Desktop yazilimlarinda olusturulmus standart haritalari yayinlamak iin kullanilmaktadir. ArcSDE (Konumsal Veri Sunucusu) veya internet zerinden sunmak amaci ile her ArcMap dokmani iin yayimlanabilir harita dosyalarina (PMF) dnstrmede kullanilir. Yayimlanan PMF dosyalarini ESRI 'nin cretsiz grntleme yazilimi ArcReader araciligi ile her sayida kullanici ile paylasabilirsiniz. PMF format, ArcIMS iin ArcMap Server araciligiyla haritalarinizi Web veya Intranet zerine yerlestirmek iin de kullanilmaktadir. ArcGIS Publisher programlanabilir API iermektedir. Bu sayede ArcReader Visual Basic, C++ veya Java kullanarak zellestirilebilir. ArcPublisher, olusturdugunuz haritalara tasinabilirlik kazandirmanin yanisira yayinlacaginiz haritalarin grntlenme ayarlarini da kontrol etmenizi saglar. Bu sayede kullanicilarin ArcReader ile hangi zellikleri kullanabilecegini belirlemis olursunuz. ArcReader uygulamasinin ana hedefi organizasyonunuzun degisik departmanlarinda mevcut olan haritalara daha kolay ulasimi saglamaktir. ArcReader uygulamasinin en son srm ArcGIS Desktop ile retilen yksek kalite haritalari da gsterebilmektedir. ArcReader kullanicilari interaktif olarak bu haritalari kullanabilir ve ikti alabilirler. PMF dosya formati, ArcGIS Publisher ile retilir. ArcGIS publisher opsiyonel bir eklenti olarak ArcView, ArcEditor, ve ArcInfo uygulamalarina entegre edilebilmektedir. ArcGIS Publisher MXD formatindaki iktilari PMF formatina dnstrerk ArcReader uygulamasinda grntlenmesini saglar. Haritalarinizi ArcMap ortaminda olusturur, ArcGISPublisher ile yayinlarsiniz. ArcReader, ArcGIS Server ve ArcIMS ArcMap Server ile bu haritalarinizi birok kullaniciyla paylasirsiniz.
- 44 -
ArcGIS iin ArcPress

ArcPress; ArcView, ArcEditor ve ArcInfo iin harita baski modldr. ESRInin raster imaj islemcisi (raster image processor (RIP)) gibi ArcPress standart grafik degisim formatlari ile sanayi tipi standart wide-format ve masast yazicilari zerinde baski yapabilmek iin genel yazici dilinde baski dosyalari saglar. Genis formatli CBS haritalari, ok byk veri hacimleri, kompleks semboloji ve off-the-shelf yazicilarda basimi ogunlukla zor veya zaman kaybi olan ok genis kapsamli imajlar ierebilir. ArcPressin CBS ortamindaki rol, herhangi ekstra yerlesik hafizaya veya donanima ihtiya duymadan yksek kalitede ve hizli harita baskisi saglamaktir. ArcPres, yazicinizin pahali donanim ykselticilerine gerek duymadan srekli baski yapmasina izin vererek, bilgisayarinizi bir baski islemcisine dnstrr.
- 45 -
ArcGIS StreetMap USA ve StreetMap Europe

ArcGIS StreetMap modl cadde-bazinda haritalama ve adres bagdastirma saglar. StreetMap, katmanlari otomatik olarak ynetir, etiketlendirir ve nemli yerel noktalari, caddeleri, parklari, su kaynaklarini ve diger zellikleri izer. StreetMap her ildeki hemen hemen her adresi bulabilir. Bu islemi, adres dosyasindaki tek bir adresi veya birok adresi interaktif olarak bagdastirarak yapar.
ArcGIS StreetMap kullanilarak yapilmis byk ve kk lekli harita rnekleri
ArcGIS iin MrSID Encoder MrSID, yksek kaliteli, yksek performansli sikistirma yntemidir. ok genis grntlerin boyutlarini kltmeye yarar. MrSID Encoder modl size 50-500 MB boyutundaki mozaik grntlerin sikistirilmasi iin ArcToolbox kullanimi saglar. ( 50 MBtan kk grntler bu modl olmadan da kodlanabilir.) Raster dosya boyut limiti, dosya depolama boyutuna bagli degildir ama pixel sayisina baglidir. 500 MB boyut kurali syle hesaplanacaktir: 50 milyon<Grnt genisligi*Grnt Yksekligi*Bant sayilari<500 Milyon MrSID Encoder LizardTech, Inc. Trafindan gelistirilmistir. sikistirmanizi saglayan ek rnler LizardTechten elde edilebilir. Daha genis boyuttaki grntleri
- 46 -
ArcGIS INTEROPERABILITY EXTENSION (GIS verisi ve teknolojisinin birlikte islerligi)

ArcGIS Interoperability Extension, yaygin olarak kullanilan 100den fazla CBS veri formatina ve zelliklerine, gelismis veri arayz ekleme yetenegini saglar. Bu modln ana zelligi, her bir CBS veri formatini direk erisilebilir veri kaynagi olarak ekleyebilmesidir. rnegin, S57 gibi denizcilikle ilgili verisetleri, gelistirilmis znitelikleriyle ileri dzeyde CAD verisetleri, MapInfo verisetleri, UK Ordnance Surveys Master Map GML dosyalari ArcGIS ierisinde kullanilabilir. Ek olarak, ArcGIS kullanicilari verilerini 80den fazla desteklenen veri formatina export edebilirler. Dis kaynakli verileri ArcGIS veri yapilarina (geodatabase feature class, shapefile, vs.) dnstren dnsm aralari zerinden veri kaynaklari tanimlanabilir. Her veri kaynagi, dis kaynakli bir dosyanin direk olarak nasil okunacagina ve daha sonra ArcGIS ierisinde nasil kullanilacagina dair zellikler sunar. Yeni veri kaynagi tanimlandiktan sonra, ArcGIS veri yapilari gibi, ArcCatalog, ArcMap, ArcGlobe, ArcToolbox ve Model builder ierisinde dogrudan kullanilabilir. ArcGIS Interoperability Extension ESRI ve Safe Software isbirligiyle yapilandirilmistir. Yazilim Safe Softwarein popler FME rn zerine kurulmustur. ArcGIS Interoperability Extension ile kullanicilar: o o Standart FME formatlarini dogrudan okuyabilecekler (TAB, MIF, E00, GML, vs.) FME destekli veritabanlarina baglanabilecek ve bu veritabani baglantilarindan okuyabilecekler (MySQL ve PostGIS gibi) o FME birlesik veri kaynaklarini tanimlay abilir ve bu kaynaklardan okuyabilirler ( rnegin, FME kullanarak query olarak tanimlanan veri kaynaklari) o Veritabani ynetim sistemlerinden shape dosyalarina znitelik birlestirebilirler (join), yeniden kodlandirma yapabilirler, vs. o Her feature classi her FME destekli veri formatina export edebilirler (rnegin GML formatina export etme) o ArcGIS destekli veriyi her FME formatli veya destekli veritabanina yklemek, islemek ve export etmek iin geoprocessing yapisi ierisindeki FME ortamini kullanabilirler
- 47 -
ArcSDE Nedir ?
Blm 5
Bl m
ArcSDE, konumsal veritabani sunucusudur. IVTYSniz ierisindeki cografi bilgiyi ynetmenizi, verilerinizi ArcGIS, ArcIMS ve diger uygulamalara aik olarak sunmanizi saglar. ArcSDE, ok kullanicili ArcGIS sistem ierisinde anahtar bilesendir. Iliskili veri tabanlari ynetim sistemlerine aik bir arayz saglar ve Oracle, Oracle with Spatial, Microsoft SQL Server, IBM DB2 ve Informix gibi esitli veri tabani platformlari zerinde cografi bilgi ynetimi iin etkindir. ArcSDE; ArcGIS ve iliskili veri tabanlariniz arasinda ag geidi grevi yapar. ok byk ve birok kullanici tarafindan ayni anda kullanilabilen, gncellenebilen bir veritabanina ihtiya duydugunuzda, ArcSDE bunu ana CBS yeteneklerini kullanarak gereklestirir. IVTYS ierisinde ok kullanicili ortak cografi veri tabaninizi ynetmenize imkan vererek ArcGIS sisteminize ekler. ArcSDE: Setiginiz IVTYS iinde cografi veri tabaninizi ynetmenizi ve korumanizi saglar. Birok kullanici gncellemesine sahip olmanizi ve geodatabase onarimi yapmaniza olanak tanir. ArcSDE, IVTYSniz iin uzun sren islem ve versiyon destegi saglar. Geodatabaseinizi limitsiz olarak leklendirir. Birok ArcGIS kullanicilarina kendi aginiz zerinden hizmet vermenizi saglar. Kendi IVTYS sunucunuzu merkezilestirmek, ok kullanicili sistemlerde byk lde performans artisi saglar. ArcGIS geodatabaseinizi ArcReader, ArcGIS Engine, ArcIMS ve ArcGIS Server uygulamalari zerinden diger kullanicilara amanizi saglar. Verilerinizi ArcIMS web hizmetleri kullanarak yayinlayabilmenizi saglar. Birok IVTYS ve dosya sistemi arasinda etkin olarak veri hareketi saglar. Geodatabase ierisinde yer alan tablolar ve satirlarla alisan SQL uygulamalarini kurmanizi saglar.
ArcSDE, ArcGIS ve iliskili veritabanlariniz arasinda ag geidi grevi yapar. Yukaridaki grafik esitli ArcSDE konfigrasyon yollarini gstermektedir.
- 48 -
Temel ArcSDE yetenekleri
Aik IVTYS ynetimi
Iliskili veri tabanlari ynetim sistemlerine aik bir arayz saglar ve Oracle, Oracle with Spatial, Microsoft SQL Server, IBM DB2 ve Informix gibi esitli veri tabani platformlari zerinde cografi bilgi ynetimi iin etkindir. Birok kullanici gncellemesine sahip olmanizi ve geodatabase onarimi yapmaniza olanak tanir. ArcSDE, IVTYSniz iin uzun sren islem ve versiyon destegi saglar. ArcSDE, mekansal sorgulamalar ve zellik (feature) davranislarini optimize eden yksek performansli uygulama sunucusu saglar ArcSDE, VTYS ierisinde zellik ve raster geometrisi entegrasyonu saglar. rnegin, poligonlar, XY, XYZ ve XYZM destegi ve ok satirli rasterlar. ArcSDE birok IVTYSyi desteklemek zere yapilandirilmis bir ag geididir. Sadece veritabani veya mekansal depolama modeli degildir. ArcSDE, VTYS depolama esitlerinin avantajlarini kullanir. (rnegin, ikili objeler, mekansal veri tipleri, vs.) ArcSDE, rasterlar, topolojiler ve kompleks geometriler gibi karmasik CBS veri tipleri iin VTYSnizin destekleyebilecegi geodatabaseinizi limitsiz olarak leklendirir.
Uzun islem destegi (Long transaction)
Yksek performans ve aik veri erisimi Mekansal veri entegrasyonu VTYS iin yksek performansli CBS ag geidi Srekli leklendirilebilir veritabanlari
ArcSDE, yukaridaki tabloda yer alan temel zellikleri saglar ve ok kullanicili CBS ierisinde nemli bir yere sahiptir.
- 49 -
Neden ArcSDE?
Cografi verisetlerinin ynetim sorumlulugu CBS yazilimi ve iliskisel veritabani ynetim sistemi (IVTYS) yazilimi arasinda paylasilmistir. Disk tabanli depolama, znitelik tiplerinin tanimlanmasi, sorgulama islemleri ve ok kullanicili islemler IVTYSye aktarilmistir. Bazi IVTYS motorlari indeksleme ve arama fonksiyonlari eklenerek mekansal veri tipleri iin gelistirilmistir. CBS uygulamasi, esitli cografi verisetlerinin simgelemek amaciyla kullanilan bir IVTYS semasi ve temelde bulunan kayitlarin btnlgn saglayan domain iin sorumluluk tasimaktadir. Aslinda IVTYS, cografi verisetleri iin bir uygulama mekanizmasi gibi kullanilmaktadir. IVTY cografi verinin anlamini tam olarak tanimlamaz. ArcSDE; yksek dzeyde veri entegrasyonu ve bilgi isleme fonksiyonlarinin bir uygulama ve domain yazilimi olan ArcGIS ierisinde tutulurken, veri depolama ve erisim uygulamalarinin IVTYS ierisinde gereklestirildigi ok katli bir mimari (uygulama ve depolama) zerine kurulmustur ArcSDE, birok IVTYS ierisinde geodatabase depolama fonksiyonlarini destekleyerek IVTYS teknolojisi saglamakta ve ArcGIS uygulamalarini da desteklemektedir. ArcSDE, depolama, indeksleme ve IVTYS ierisinde tutulan vektr, raster, survey, metaveri ayni sekilde diger mekansal verilerin erisiminde etkin olarak kullanilmaktadir. ArcSDE: o o o o o o Byk, srekli veri hacimlerini ok kullanicili erisimi Hizli performansi Entegre uzun islem ve versiyon ynetimini Dogru olusturulmus geometri saglamak iin mekansal entegrasyonu IBM, Microsoft ve Oracle destegi iin esnekligi
desteklemektedir. ArcSDE ayni zamanda, IVTYS temelinde bulunan yeteneklere bakmadan btn bir mekansal islevsellik saglar ve bu mantigi btn IVTYSler zerinde uygular. IVTYS teknolojisi, cografi veri kaynaklarinin ynetiminde yeterli olacaktir. ArcSDE, IVTYS ierisinde SQL zerinden erisilebilir olan her veri tpini kullanarak, IVTYS tablolari i ierisinde mekansal depolama ynetimi saglar. ArcSDE, zel uygulamalar iin temelde bulunan mekansal tablolara tam erisim saglayarak aik olarak yayinlanan bir istemci ktphanesine de olanak tanir. API, C ve Java iin uygundur. Bu esneklik daha btncl, aik, leklendirilebilir zmler ve kullanicilar iin daha fazla seenek anlamina gelmektedir.
- 50 -
ArcSDE, her IVTYS zerinde ayni yeteneklere sahiptir
Her ne kadar btn iliskisel veritabanlari SQL destegine sahip olsa da, detayda veritabani sunucusu uygulamalarinda ok belirgin farkliliklar vardir. Bu farkliliklar performans, indeksleme, desteklenen veri tipleri, entegrasyon ynetim aralari ve kompleks sorgulama olusturulmasi ile iliskilidir. Ayni zamanda IVTYS ierisindeki mekansal veri tipleri iin saglanan destekle de iliskilidir. ArcSDE, nde gelen veritabani konfigrasyonlari zerinde ok yksek performansta mekansal veri ynetimini destekler: o o o o o Oracle Oracle (with spatial) DB2 (Spatial Extender ile) Informix (Spatial Extender ile) SQL Server
ArcSDE, temelde olan IVTYS dnyasinin esitliligi ve karmasikligi ile ilgilenmek zere vardir. ArcSDE mimarisi kullanicilarimiz iin byk lde esneklik saglamaktadir. Aik bir veritabani senegi ve fiziksel sema sagladigi gibi her iliskisel veritabani zerinde de yksek performansli veri erisimini ve mekansal entegrasyonu desteklemektedir.
IT stratejisi ierisine CBS yerlestirmek
Birok CBS kullanicisi, organizasyonlari iin CBSlerinin IT (Bilgi Teknolojisi) stratejisi iinde yer almasini istiyor. ncelikle, CBSleri IT standartlarina uygun olmali, CBS verisi, organizasyon verilerinin btnleyici bir parasi olarak ynetilmeli ve bu veriye erisim aik ve kolay olmali. Bu zellikler CBS kullanicilarinin ihtiya duydugu IVTYSnin standart avantajlaridir. ArcSDE ve geodatabasein ana grevi CBS ve IVTYS arasindaki btnlg ynetmektir.
CBSnizi gelistirmek
Geodatabaseler kk, tek kullanicili veri tabanlarindan, ok genis, sirket kapsaminda ok kullanicili veri tabanlarina kadar leklendirilebilir. ArcSDEnin ana grevi, cografi veri tabaninizin, birok kullanici tarafindan paylasilmasini saglamak ve ihtiyacinizi karsilayacak her sekilde leklendirebilmektir.
ArcSDE Avantajlari Yksek performans Son derece byk veri hacimleri Entegre uzun islemler (long transaction) ve versiyonlar Btn CBS veri tiplerine destek (vektr, raster, arazi, metaveri ve digerleri) nde gelen IVTYSlere srekli destek Birok kullaniciya ve veritabanina gre leklendirilebilirlik
- 51 -
ArcSDE ierisinde Veri Btnlg
ArcSDE, birok VTYS iin sagladigi esneklik ve standart SQL tiplerinin kullanimi destegiyle CBS veri btnlg aisindan nemli bir greve sahiptir. Asagida veri birlikteligi ve islerlik ile ilgili bazi bilgiler bulacaksiniz: Mekansal Geometri Depolama ArcSDE VTYS ierisinde veri ynetimi iin farkli birsey yapmaz. VTYSnin btn avantajlarini ve SQL veri tiplerini alir. ArcSDE birok VTYS iin esneklik saglar, her VTYSde desteklenen standart SQL tipleri ierisinde veri ynetir ve btn mekansal veri tiplerini (vektr, rasterlar, topolojiler, networkler, Grid, tablosal bilgiler, adresler gibi konumsal veriler, modeller ve metaveri) destekler. ArcSDE veri depolama islemi iin SQL tiplerini kullanir ve bu tipler iin gelistirilmis mekansal verileri tam olarak destekler. Binary large object (BLOB) tipleri, eger VTYS gelistirilmis mekansal veri tiplerini desteklemiyorsa kullanilir. Birok CBS veri setine erisim CBS ierisindeki ana gereksinim, birok veritabanina ve esitli formatlardaki dosyalara, VTYSlere ve ag yapilarina es zamanli olarak erisimdir. Veri ynetimi ve derleme islemlerinin genis hacimli bir veritabanina ihtiya duymasindan dolayi ArcSDE, kullanicilari bir tek VTYSye veya veri ynetim zmne bagli kilmadan, esneklikler saglayarak bu CBS gereksinimini karsilamaya yardimci olur. ok kullanicili cografi veritabanlari iin temel teknoloji ArcSDE, iliskisel veritabanlari ierisindeki geodatabaseler zerinde islem yapabilmek iin bir geodatabase mantigi gereklestirir. ArcSDE, etkin bir depolama ve erisime imkan verirken, geodatabase yazilimi ileri dzeyde davranis ve btnlk saglar. IT ve CBS Btnlg iin Aik Destek ArcSDE, ArcIMS ve ArcGIS esitli dzeylerde birlikte islerlik (interoperability) saglamaktadir. Bazi odakli kullanimlarda veri btnlg SQL kullanan VTYS ierisinde grlebilir. Bununla beraber, ArcGIS, ArcSDE ve ArcIMS esitli mekanizmalar ve arayzler araciligiyla uygulama dzeyinde btnlk saglar. rnegin; API zerinden erisim, web hizmetleri zellikleri (SOAP ve ArcXML), Geodatabase XML zelliklerini kullanarak veritabani erisimi ve ok genis apta dnstrc ve veri formati iin destek (GML, shapefile, image dosya formatlari,vs.)
- 52 -
ArcSDE BAGLANTI KONFIGRASYON SEENEKLERI
ArcSDE, merkezi bir sunucu ierisinde CBS istemci uygulamasinin bir blm olarak alisabilir. ArcSDE, istemci uygulamalari ve IVTYS arasinda direk baglanti kurabilmesi veya IVTYS yaninda uygulama sunucusu olarak alisabilmesi amaciyla esnek bir sekilde yapilandirilabilmektedir. Ihtiyalariniza bagli olarak her konfigrasyonun avantajlari vardir.
Dogrudan baglanti konfigrasyonu
Istemci uygulamalari, herhangi bir uygulama sunucusu kullanmadan IVTYSye direk olarak baglanabilir. Her ArcGIS Desktop rn, ArcSDEye direk baglanti kabiliyetine sahiptir. ArcEditor ve ArcInfo gncelleme imkani ve merkezi geodatabase idaresi iin ArcSDE keycode aramasi yapar. Bu yapilanma, leklendirilebilirligi artirir.
Uygulama sunucusu konfigrasyonu
En yaygin ArcSDE konfigrasyonu, ArcSDE Application Server ierir. Uygulama sunucusu, uygun platform zerinde, standart ag boyunca birok kullaniciya merkezi geodatabase sunmanizi saglar. (UNIX, Linux ve Windows sunuculari) ArcSDE Application Server, tipik olarak ayni donanim platformuna IVTYSniz gibi yerlestirilmistir. Uygulama sunucusu konfigrasyonu birok performans avantaji nerir ve akilli ArcSDE istemci/sunucu mimarisinden dolayi genel olarak hizlidir.
ArcSDE, yukaridaki grafikte de grldg zere dogrudan baglanti ve uygulama sunucusu konfigrasyonlarina sahiptir.
- 53 -
NEDEN IVTYS KULLANACAKSINIZ?
ok kullanicili CBS, IVTYS ve cografi verilerle birlikte alisan gl CBS aralarina ihtiya duyar. Organizasyonunuz gelistike, mekansal veri tabaniniz boyut ve kullanici sayisi olarak byr. IVTYS kullanmak, veri yatirimlarinizi korumanin ve paylasmanin pratik anlamidir. Yillarca dosya formatlari (coverages, shapefiles, grids, TINs, CAD ve birok raster f rmat) bilgi o ynetimi ve paylasiminda kullanilmistir. Bu kullanim ok aik avantajlar saglamisti. Herkes verilerini bu yolla gncelleyebiliyor ve ynetebiliyordu. IVTYS yetenekleri, kompleks veri objelerini destekleyen, daha genis sorgulamalari, daha gl islem desteklerini ieren ok daha gl bir teknolojiye getiginden beri cografi veri ynetiminde kullanimi ok daha pratik bir hale gelmistir. ok kullanicili CBSlerin byk bir kismi bugn verilerini IVTYS ierisinde ynetiyor ve bazilari da cografi bilgilerini IVTYS ierisine tasimaya basladilar. Organizasyondaki diger bilgi kaynaklari gibi, CBS verisi de IVTYS kullanimindan fayda saglayabilir. CBS bilgi kaynaklarini, iliskisel verilerinizin bir parasi olarak ynetmek iyi bir is anlayisi saglar. Iliskisel veri kullanmanin bazi nedenleri diger bilgiler iin geerli oldugu kadar CBS iin de geerlidir: o o o o znitelikler ve mekansal veriler iin tek bir veri deposu Temel iliskisel model (Bu sayede CBS diger IT ile de uyumludur) ok kullanicili ortamda uyumluluk ynetimi Yedekleme (backup), kurtarma (recovery) ve yenileme (replication) gibi standart veri ynetimi fonksiyonlari. Her sayida kullanici iin performans Ynetilmis ve organize edilmis veri ihtiyaci Boyut limiti olmadan leklendirilebilir veri hacimleri Veri iin merkezilestirilmis, sistem ve sirket kapsaminda erisilebilirlik Personel degisikliklerine ve donanim/yazilim ykseltimine yayilan uzun zaman dnemi zerinde veri onarimi Sistem kme/kurtarma mekanizmalari Istemci/sunucu ve Internet mimarisi (Web hizmetleri gibi)
o o o o o
o o
- 54 -
ArcIMS ve GeoPublishing Nedir ?

Blm 6
ArcIMS Nedir? ArcIMS Internet tabanli CBSdir ve CBS haritalarini, verileri, uygulamalari organizasyonunuz kullanicilarina ve organizasyonunuzun disinda, dnya apindaki kullanicilara dagitmanizi ve merkezilestirmenizi saglar. ArcIMS hem istemci hem de sunucu teknolojilerini ierir. CBS veri ve uygulamalarini sunmak iin Web sitesi gelistirir. cretsiz HTML ve Java ekranlari ArcIMSle birliktedir fakat ArcIMS ayni zamanda genis lde istemciyle (ArcGIS Desktop, ArcPad, kablosuz aralar ve Java istemcileri iin Map Objects gibi) alisabilir. ArcIMS yaziliminin XML web hizmetleri dili, ArcXML olarak adlandirilmaktadir. ArcIMS yaziliminin zel uygulamalar iin yapilandirilmasinda kullanilan ok kapsamli geopublishing fonksiyonlari saglar.
- 55 -
NEDEN ArcIMS?
CBSnizi gelistirin. ArcIMS, kullanicilariniza cretsiz dagitilabilen HTML ve Java ekran seti ierir. Bu ekranlar nemli GIS fonksiyonlari saglar. GIS veri ve servislerini Internet zerinde yayinlamak , birok GIS kullanicisinin ihtiyalariyla karsilasmanizi saglar. ArcIMS ileri dzey GIS kullanicilarina da fayda saglar. ArcIMS, herhangi bir ArcGIS Desktop rnyle alisan kullanicilarin GIS tecrbelerini nemli lde artirir. Gncelleme aralari hari, hemen hemen btn ArcMap aralari ArcIMS zellik katmanlariyla kullanilabilir. Birok kaynaktan veri entegre edin ArcIMS, birok ArcIMS Web sitesinden veri biraraya getirmeyi kullanicilar iin mmkn kilar ve ArcIMS katmanlariyla yerel GIS verilerini entegre etmeyi saglar. Kullanicilar verilerinize ve hizmetlerinize erisebilir ve sonra ok basit bir sekilde onlari birok diger Internet kaynaklari ve yerel kaynaklarla btnlestirebilirler. Ihtiyalarinizi karsilamak iin sisteminizi leklendirin Sunucunuz 10 veya 10.000 harita talebi kabul etse de, ArcIMS ihtiyalarinizi karsilamak zere leklendirilebilir. Daha sonra, alaniniz bydke ve harita talebi dstke, ArcIMS kolaylikla yeni istekleri karsilamak zere gelistirilebilir. GIS verisine ve Location Servicelere erisim saglayin ArcIMS, GIS veri ve hizmetlerinin nasil ve kim iin dagitildigini belirlemenizi saglar. Bylelikle, verilerinizin hem Web zerinde hem de local area network (LAN) zerindeki organizasyonunuz dahilinde, herkes tarafindan ulasilabilirligini kontrol edebilirsiniz. ArcIMS Location Services dagitimlarina elverisli bir hale getirilmistir ve birok anahtar islemde kullanilmistir. rnegin, ArcIMS Location Services ierisinde en yakin ATMleri ve lokantalari bulmak, seyahat planlari retmek, yeni konut alanlari ve evresini, okullari, parklari kesfetmek iin kullanilmistir.
- 56 -
ArcIMS NASIL KULLANILIR?

ArcIMS Geo-publishing islemleri iin kullanilmaktadir. Geo-publishing, cografi verilerinizin, haritalarinizin ve metaverilerinizin Web zerinden sunumu anlamina gelmektedir. Asagida ArcIMS kullanimina ynelik adet rnek bulacaksiniz: Focused Application Delivery ArcIMS kullanicilarinin ogu, cografi bilgi sistemlerini birok i ve dis kullanicilara Web zerinden sunma ihtiyaci ierisindedirler. Veri erisimini ve basit veri kullanimi uygulamalarini kendi kullanicilarina web browser zerinden saglamak isterler. Kullanicilar, her ArcIMS CBS uygulamasina ok uygun sekillerde basvurabilirler. Bu web uygulamalari ierisinde btn kullanicilar ayni temel islemleri gereklestirirler. rnegin ArcIMS, SARS gibi ok zel durumlarin ve salginlarin dagilimini gsteren haritalari yayinlamakta ok basarilidir. Ayrica, vatandaslar iin parsel vergisi incelemeleri, su oranlari, kent gelisim planlari, okul alanlari, oy kullanma alanlari ve bunun gibi birok rnek gsterebilecegimiz devlete ynelik uygulamalari da ArcIMS ile kusursuz olarak yayinlayabilirsiniz. Benzer uygulamalar bazi ortak zellikleri paylasirlar. Kk kullanimdan ok agirlikli kullanima kadar leklendirebilme yetisine ihtiya duyan birok kullanici ve uygulama vardir. Bu uygulamalarin arayzleri ok spesifiktir. Uygulamalar CBS bilgilerini biraraya getirir ve birok kullaniciya yayinlar. Bu veriler tipik olarak gncelleme veya ileri dzeyde analizler iin kullanilmamaktadir.
Profesyonel CBS kullanicilari iin Yayinlama
Birok organizasyon, kendi CBS profesyonelleri ve uygulamalarinda bu verilere ihtiya duyan diger profesyoneller iin CBS verileri yayinlar. Bu ArcIMS uygulamalarinin temel amaci CBS profesyonelleri iin veri paylasimidir. Son kullanicilar ArcIMS hizmetlerini web zerinden erisilebilen, kendi lokal verisetlerine ek veri kaynaklari olarak grmektedirler. rnegin, ArcIMS web sitelerini bulmak iin ArcCatalog, verileri ArcMap ortamina katman olarak aktarmak iin harita hizmetlerini kullanmaktadirlar.
- 57 -
CBS Aglari iin Teknoloji
Birok CBS kullanicisi CBS verilerinin ag yapilari zerinden hareket ettigini kabul eder. CBS ortamindaki heyecan verici yeni trend ve vizyon birok kullanicinin CBS verisetlerini, bilgilerini ve aktivitelerini ortak bir Catalog portalinda register edebildikleri National Continental ve Global Spatial Data Infrastructures (SDI) gelisimleridir. Spesifik kullanimlar iin CBS verilerine erisim amaciyla CBS Catalog Portal ierisinde arama islemleri gereklestirilebilir. (World Wide Web ok benzer bir sekilde, www.google.com ierisinde yapilabilir) ArcIMS, CBS aginin btn blmlerinin yapilandirilmasinda anahtar CBS teknolojisidir ve metaveri katalogu, web iin katalog arama-bulma hizmetleri, verimetaveri toplama hizmetleri, cografi index hizmetleri, web haritalama uygulamalariyla bir CBS Portal yapilandirmak iin aralar ierir.
ArcIMS Enterprise CBS iin ilk uygulama adimidir
CBS organizasyonlari ilk olarak CBS verilerini birok kullaniciya aarlar ve ulastirirlar. Sonrasinda, merkezi veri toplama ve ynetim islemleri, ayni zamanda sunucu tarafinda geoprocessing iin ArcIMS teknolojisi ArcGIS Server teknolojisi ile tamamlanir.
- 58 -
ArcIMS HIZMETLERI
ArcIMS istemcisi sunucuya talep gnderdiginde, ArcIMS sunucusu gerekli islemleri yaparak talebe karsilik verir. Tipik ArcIMS, harita olusturma, cografi veri erisimi veya metaveri arama taleplerinde bulunur. Byk lde CBS hizmetlerine ArcIMS zerinden erisilebilir. En yaygin ArcIMS hizmetleri ok esitli istemciye interaktif haritalar ulastirir. Web siteniz iin bir harita olusturdugunuzda, veri katmanlarini belirler, semboloji tanimlar, etiket ekler, lek faktrlerini set eder ve bunlar gibi birok islemi gereklestirirsiniz. Istemci harita iin bir talepte bulundugunda, bu zelliklerinize dayali sunucu zerinde gereklesir. Harita istemciye sekilde (grnt, aktarilmis zellikler (features) ve ArcMap Service) iletilir. ArcMap Image Map Service, ArcIMS grnt saglama eklerini, haritanizin aninda grntsn, talep eden istemciye iletmekte kullanir. Bu hizmet ArcMap arayznn ileri dzeyde kartografik ve aik veri erisimi yeteneklerini kullanan haritalarin size ulasmasini saglar. ArcMap ierisinde yarattiginiz her bilgi ve grafik gsterimler ArcMap Server kullanilarak sunulabilir. Feature Service, talep eden istemciye sikistirilmis vector zellikleri aktarir. zellik aktarimi, daha ileri dzeyde zellik etiketleme, zellik simgeleme, map tip yaratimi ve zelliklerin mekansal seimi gibi islemlerin yapilmasini saglar. Bu fonksiyon kabiliyeti istemci tarafindaki kullanicinin harita grntsn degistirmesini saglar. Image Service, ArcIMS grnt saglama eklerini, haritanizin aninda grntsn, talep eden istemciye iletmekte kullanir. Aninda grnt, sikistirilmis JPEG, PNG veya GIF dosyasi olarak gnderilir. Yeni harita grnts, istemci her yeni bilgi talep ettiginde retilir. Image Map service bunlarin yanisira, istemciye sikistirilmis raster veri de iletir. Asagidaki maddelerde ArcIMS ile birlikte sahip olabileceginiz bazi kilit Geo-publishing yeteneklerini bulacaksiniz: Grnt saglama Grnt saglamak, haritanizi sundugunuzda ve istemciye sikistirilmis JPEG; PNG veya GIF dosyasi olarak aktardiginizda yarattiginiz grntnn aninda fotografini eker, ayrica kullanicilariniza raster veri setleri sunmak iin de kullanilir. zellik aktarimi zellik aktarimi, istemcilere vektr zellik aktarimi ierir. zellik etiketleme, map tip yaratimi, mekansal seim ve daha fazlasini saglar. zellik aktarimi, sadece ArcExplorer(Java Edition), ArcMap, ve ArcIMS Java ekranlari ieren ArcIMS istemcileriyle kullanilabilir. Bir ArcIMS alanindan aktarilan zellikler, diger bir ArcIMS alanindan aktarilan zelliklerle ve yerel verilerle entegre olabilir, analizlerde birlikte kullanilabilir. Veri sorgulama Veri hakkinda zel bilgi tretmek iin yeni sorgulamalar yapabilir veya n tanimlamasi yapilmis sorgulari alistirabilirsiniz. Istemci, sunucuya sorguyu aktarir ve sunucu, sorgu sonularini istemciye iletir. Veri Seimi Sunucudan, gerek cografi veri talebinde bulunabilirsiniz. Sunucu, bu veri talebini, istemciye sikistirilmis shapefile yollayarak cevaplandirir. Veriyi alan kullanici, bundan sonra seim yapabilir. Geocoding Geocoding fonksiyonu adres bagdastirma islemidir. Sunucu, verilerinize bagli olarak adrese kesin eslestirme yada istemci eslestirme listesi iin dner.
- 59 -
Metaveri katalog hizmetleri
Verilerinizi ve bilgilerinizi referanslandiran katalog, ArcGIS, ArcIMS ve ArcSDE kullanarak yapilandirilabilir. Bununla birlikte ArcIMS yazilimi kullanarak arama servisi olarak yayinlayabilirsiniz. Bu sayede kullanicilara web sitenizden CBS verileri bulma ve bu verilere erisim iin bir aik arama mekanizmasi saglamis olursunuz.
Metaveri katalog gzatim ve arama uygulamalari
Web tabanli HTML uygulamalari, CBS verisetlerini ve hizmetlerini bulmak iin, konum ve diger kriterlere dayanan metaveri kataloglarini aramak iin kullanilmaktadir. Bu uygulama ayni zamanda zellestirilebilen bir cografi indeks de ierir. Bu uygulama, CBS katalog portali yapilandirma aisindan ok nemlidir.
ArcMap Server
Bu yazilim, zaman ierisinde ArcIMS Web sitenize birok ArcGIS hizmeti eklenmesini saglar. Haritalarinizi ArcMapte olusturun, daha sonra olusturdugunuz haritalari ArcIMS kullanarak birok kullaniciya sunun.
Web haritalama uygulamalari
ArcIMS, browser-based CBS erisimi iin bir dizi web-haritalama uygulamasi ierir.
Route Server
ArcIMS RouteServer, istege bagli hizmet modldr. En uygun yolu ve srs ynlerini belirler.
- 60 -
ArcXML: ArcIMS IIN ORTAK DIL

ArcXML istemci ekranlari ve ArcIMS sunuculari arasinda iletisim kurmak iin kullanilan bir dildir. ArcXML, bir XML zelligidir, yapisal mesajlar yaratmaniza izin verir. Btn istemci talepleri ve sunucu cevaplari ArcXML ierisinde kodlanmistir. Birok zel istemci uygulamasi, ArcGIS web siteleri ile birlikte isleyebilmek amaciyla ArcXML ile yazilmistir. Standart XML protokolu kullanilirsa, buna gre ArcXML konusabilen her istemci, ArcIMS ile alisacaktir. Zamanla yeni ArcIMS hizmetleri Web Services standartlarina dayanacak ve SOAP zelligi XML iletisim iin kullanilacaktir.
CBS BIRLIKTE ISLERLIK (INTEROPERABILITY) ve ArcIMS

Birok bilgi teknolojisinde oldugu gibi, CBS btnlg (interoperability) web hizmetleri zerinde de ncelikli olarak uygulanacaktir. IT ve CBS iin birok web hizmeti protokoln desteklemesinden dolayi, ArcIMS nemli bir role sahiptir. ArcXML, SOAP, WMS, WFS, GML, Z39.50, OGC Catalog Services gibi esitli zellikler yoluyla kullanicilara btnlk seenekleri sunulmasi ok nemlidir. www.esri.com/standarts adresinden en son btnlk teknolojisine (interoperability technology) erisebilir ve cretsiz olarak indirebilirsiniz.
- 61 -
ArcIMS UYGULAMALARINIZI GELISTIRMEK

Sofistike ArcIMS mimarisi, btn dzeylerde direk uyarlama saglar. Istemci dzeyinde zel HTML ve JavaScript, ekranin grntsn ve hissini degistirmek iin kullanilabilir. Sunucu dzeyinde ArcXML, harita konfigrasyon dosyalarini degistirmek (veri projelendirme, harita zellikleri grntsnn degisimi, vs.) iin kullanilabilir. Ayrica, zel ve ileri dzey hizmetler ve aralarla isbirligi yapmak da mmkndr. ArcIMS, Microsoft gelistiriciler iin Active Server Pages (ASP) ve Web uygulamalari yapilandirmak iin JavaServer Pages (JSP) Java 2 Platform, Enterprise Edition (J2EE) ve Cold Fusion kullanarak birok Internet gelistirici aralar ierir. ArcIMS uygulamalarinizi gelistirmek Sofistike ArcIMS mimarisi, btn dzeylerde direk uyarlama saglar. Istemci dzeyinde zel HTML ve JavaScript, ekranin grntsn ve hissini degistirmek iin kullanilabilir. Sunucu dzeyinde ArcXML, harita konfigrasyon dosyalarini degistirmek (veri projelendirme, harita zellikleri grntsnn degisimi, vs.) iin kullanilabilir. Ayrica, zel ve ileri dzey hizmetler ve aralarla isbirligi yapmak da mmkndr. ArcIMS, Microsoft gelistiriciler iin ASP, Java2 Platformu, J2EE ve ColdFusion kullanarak Web uygulamalari yapilandirmak iin JSP aralarini ierir. ArcIMS istemcileri Birok farkli istemci ArcIMS hizmetlerine baglanabilir ve onlarla alisabilir. Bazi islemciler ArcIMS ile tasinirken digerleri ArcIMS Web sitelerine baglanma ve onlari kullanma sansina sahiptirler. Olasi ArcIMS istemcileri asagidakileri ierir:
ArcIMS ile dagitilan HTML ve Java ekranlari ArcGIS Desktop: ArcView, ArcEditor ve ArcInfo
- 62 -
ArcExplorer (Java Edition)
Metadata Explorer MapObjects-Java Standart Edition
ArcPad Hcresel telefonlar ve personal digita l asistants (PDA) gibi telsiz aralar.
.NET ve Java Web uygulamalari
- 63 -
CBS AG YAPILARI: NSDI ve GSDI

esitli CBS uygulamalari ierisinde yer alan veri katmanlarinin ve tablolarin birok organizasyondan geldigine dair ok yaygin bir inanis vardir. Bir CBS organizasyonu veri ieriginin birazini gelistirebilir fakat tamamini gelistiremez. Mutlaka katmanlarin bazilari dis kaynaklardan elde edilecektir. Bylece, CBS veri ynetimi birok kullanici arasinda paylastirilmis olacaktir. nk CBS kullanicilarinin kaliteli cografi bilgiye ihtiyalari vardir. ok byk lde kaynaklar saglanabilir fakat gerek anlamda ihtiyaciniz olan veriyi bulmak ve bu verinin kalitesinden emin olmak zor olabilir. Dolayisiyla, verilerin etkin bir biimde kataloglanmasi ve arastirilabilmesi iin bir mekanizmaya ihtiya vardir.
NSDI ve GSDI vizyonu ArcGIS, ArcSDE ve ArcIMS: ESRIden SDI yapilandirma zellikleri
ESRI kullanicilari, CBS teknoloji platformlarina bakmadan, birlikte bir CBS Network kuracaklardir. CBS Network; ArcGIS, ArcIMS, ArcSDE ve diger ESRI aralarinin nasil kullanildigini tanimlayan bir konsepttir. Katilan her CBS organizasyonu bu teknolojilerden faydalanacaktir. CBS Networkn temel yapi zelligi: 1. Faydali cografi bilgi CBS kullanicilari ve bilgi erisimi iin CBS portallari 2. Cografi bilgiyi referanslandiran ve tanimlayan metaveri katalog sunuculari. 3. Cografi bilgiye erisim saglayan CBS portallari. Bilgi birok sekilde elde edilebilir: FTP yklemeleri, online haritalar, raporlar, Internet CBS hizmetleri ve veri hizmetleri gibi.
National Spatial Data Infrastructure (NSDI) konsepti birok lke tarafindan gelistirilmistir. NSDI ve Global SDI (GSDI), cografi verilerin kullanicilar arasinda aik olarak paylasilmasini saglar. SDI (Spatial Data Infrastructure-Mekansal Veri Altyapisi) konsepti, cografi bilgi paylasiminin saglanmasinda ihtiya duyulan bilgisayar teknolojileri, metodlar ve insanlar iin gereksinimleri tanimlar. CBS ag yapisi, Internet zerinden veri paylasimi iin kullanicilarin SDI ierisine nasil katildiklariyla ilgilidir.
- 64 -
CBS Network, veriler ve hizmetler hakkinda metaveri tutan kataloglar zerinden gereklestirilmistir. Katilimci organizasyonlar ve kullanici hacimleri bydke, metaveri kataloglarinin girdi sayilari ve karmasikligi da artacaktir. Metaveri sunucusu ve arama aralarina daha kritik bir noktada ihtiya duyulacaktir. Yapilandirma zellikleri ArcGIS, ArcSDE ve ArcIMS teknolojileri kullanarak birok sekilde biraraya gelebilir. Her CBS alani bu Network yeteneklerinden en az birini saglayacaktir. rnegin bir sehir Web sitesi kullanilabilir veriler ve haritalama hizmetleri iin katalog saglayabilir. Kk bir CBS, Internet zerinden ArcView lisansi ierisindeki hizmetlere erisebilme ve bu servisleri kullanabilme kabiliyetine sahip olacaktir. Diger bir rnekte ise, devlet ynetimi kullanilabilir ArcIMS hizmetlerini ve devlet ierisindeki diger CBS portallarini tanimlayan bir metaveri katalog hizmeti saglayabilir. esitli Internet Haritalari ve Veri Hizmetlerinin yayinlanmasinda HTML Web sayfalari da kullanilabilir.
- 65 -
ArcGIS Engine Nedir ?

Blm 7
ArcGIS Engine, dzenlenmis geleneksel uygulamalari gelistirmek iin, CBS unsurlarina eklenebilir kapsamli bir ktphanedir. ArcGIS Engine kullanarak yapilan gelistirmeler, bir ok kullaniciya CBSye odaklanmis olarak dagitilan geleneksel uygulamalarda oldugu kadar, Microsoft Word ve Excel gibi uygulamalarin iinde ArcGIS fonksiyonlari ile de birlestirilebilir. ArcGIS Engine; Windows, UNIX ve Linux masa st ortamlarinda alisir ve Visual Basic, Microsoft Developer Studio, Eclipse ve J Builderi ieren ok sayidaki Java gelistirme ortamlari gibi uygulamalari da destekler.
Bu sekil, kullanici uygulamalarinda alisacak olan, CD vasitasiyla bir ok kullaniciya nasil yklenecegini gstermektedir.
- 66 -
ARCGIS ENGINE DEVELOPERS KIT
ArcGIS Engine arayz, kullanici uygulamalarinin yapilandirilmasina ynelik bir gelistirici kit olarak kullanilir. Programcilar developers kiti kendi bilgisayarlarina ykler ve bunu seilen programlama dili ve gelistirme ortami ile kullanir. ArcGIS Engine, kullanici uygulamalarinin iine CBS fonksiyonlarini ekleyen gelistirme ortamina, ilaveten kullanici arayz kontrollarini, aletleri ve yazilim ktphanelerini ekler. rnegin bir kullanici, ArcMap ile yazilan bir haritayi, ArcGIS Engineden harita kullanimi iin bazi aletleri ve diger kullanici fonksiyonlarini ieren bir uygulamayi yapilandirabilir.
Visual Basic ile gelistirilmis ArcGIS Engine uygulamasi rnegi. Bir haritanin kontrolu, ierik tablosunun kontrolu, men ve aletler Visual Basic formuna eklenebilir. Haritanin kontrolu, izmek ve haritalari etkilesimli olarak sorgulamada kullanilan bir ArcMap dokmani (mxd.file) ile iliskilidir.
Programlama dilleri ve yapi iin aik destek: ArcGIS Engine, sadece COM ortamini desteklemez. Keza o, bilgisayar isletim sisteminin bir alanina karsilik gelen kullanicinin sedigi gelistirici yapi iinde, C++, .NET ve Java ile gelistirilenlere de destek saglar.
ArcGIS Engine, birok sayidaki bilgisayar platformunu ve programlama dillerini destekler
ArcGIS Engine ile yapilandirilabilen geleneksel uygulamalari yaymak: Kullanici uygulamasi yapilandirildiginda, iki esit ArcGIS oturumu zerine yklenebilir ve kullanilabilir. Herhangibir ArcGIS Engine uygulamasi icra eden runtime lisansi Masa st ArcGIS (ArcView, ArcEditor veya ArcInfo)
ArcGIS Engine Runtime lisansi, ArcGIS Engine paketini ierir. Her bir kullanicinin ArcGIS Engine kabiliyetinden istifade edebilmesi iin, anahtar kodunu (keycode) ieren bir dosyaya sahip olmasi gerekir. Kabiliyetlerin seviyesini arttirmaya erismek iin, seime bagli uzantilar bulunmaktadir. Her bir seviye, seilen keycode ile saglanir. ArcGIS Engine uzantilari asagidaki kisimda aiklanmistir.
- 67 -
ARCGIS ENGINEIN KISIMLARI

ArcGIS Engine Developers kit, ArcGIS mantiginin 3 anahtarini ierir. Kontroller: Kontroller, kullanicinin ekledigi ve uygulamalarinda kullandigi ArcGISin kullanici arayz unsurlaridir. rnegin, harita kontrolu ve ierik tablosunun kontrolu, etkilesimli olarak haritalari sunmak ve kullanmak iin geleneksel uygulamaya eklenebilir. Alet barlari: Alet barlari; kullanici uygulamalarinda haritalar ve cografik bilgi ile etkilesimli Pan (srkleyerek kaydirma), Zoom (Byltme ve kltme), Identify (tanima), ve Selection (seme) aletlerini ierir. Aletler uygulama arayzn kullanan alet barlari zerinde bulunmaktadir. Basitlestirilmis kullanici uygulamalarina iliskin islemler, kullanilan aletler ve alet barlari tarafindan saglanir. Bu kullanim srkleme ve seme ile yntemi ile yapilir. Kontroller Alet barlari ve aletler Nesne ktphaneleri
Zoom, Pan, Full Extent ve Previous Extent, zerine basilarak etkilesimli olarak harita zerinde kullanilan aletlere rnektir.
Nesne Ktphaneleri: Ktphaneler; programlanabilen ArcObjects arayz unsurlarinin, iyi grenli nesnelerden, kaba grenli nesnelere kadar uzanan araliktaki mantiksal koleksiyonudur. Programcilar; COM, C++, Java ve NETi ieren API tabanli standardi kullanir. Ayni ktphaneler, masa st ve ArcGIS Server ile de kullanilir.
ArcGIS Engine; meydana getirilmis kullanici uygulamalari iin kullanilan GIS mantigina eklenmis kk setleri, bazi kullanici arayz unsurlarini (kontrollar ve aletler) ve programlanabilen nesne ktphanelerini ierir.
ArcGIS Engine uzantilari: Islem Sirketler Grubu 2004

- 68 -
ArcGIS Engine; ilave uygulama programlama olanagi saglayan 3 seenekli uzantilara sahiptir. Bu fonksiyonlar, her bir ArcGIS Runtime kullanicisini destekler. Mekansal Seenek: ArcGIS Engine, runtime ortamina ok amali raster cografik isleme fonksiyonu ekler. Bu ilave yeteneklere mekansal seenekli nesne ktphanesi vasitasiyla erisilir. 3 Boyutlu Seenek: Bu seenek, ArcGIS Engine runtime ortamina, 3 boyutlu cografik isleme ve grntleme fonksiyonunu ekler. Ilave edilen kabiliyetler, Ekran (Scene) ve yer kresi (Globe) iin 3 boyutlu nesne ktphane setinin yani sira, 3 boyutlu Ekran ve ArcGlobe kontrolunu saglayan ilave aletleri kapsar. Cografi Veri Tabanini Gncellestirme Seenegi: ArcGIS Engine uygulamalari kullanilarak, herhangi bir cografi veri tabanina yazma ve gncellestirme olanagini ekler. Eklenen bu kabiliyetlere, Girisim veri tabani nesne ktphanesi vasitasiyla erisilir.
ArcGIS Engine Developers kit uzantilarina iliskin bazi unsurlarin zet olarak ana hatlari
- 69 -
ARCGIS ENGINE ILE UYGULAMALARI YAPILANDIRMAK

ArcGIS Engine uygulamalarinin yapilandirilmasi, onlarin iinden seilen asagidaki gibi btnlestirilmis gelistirme ortamlari IDF ile saglanir: Microsoft Visual Studio ve Delphi for Windows developers Eclipse, Sun ONE Studio, ve Borlands Builder for Java developers.
rnegin bir Java gelistirici; CBS harita uygulamasina eklenen harita kontrol, ierik tablosu kontrolu ve seilen aletler ile yapilandirilir. Bunlar, ArcMap MXD dosyasi ile harita kontrolu ve programa eklenen dgmeler ve grevlere odakli diger fonksiyonlar ile iliskilidir. Bitirilen uygulama, herhangi bir ArcGIS Engine Runtime ve masa st ArcGIS kullanicisina yklenebilir. ArcGIS Engine Uygulamalarina rnekler: ArcGIS Engine, yaygin CBS uygulamalarini yapilandirmak iin ve herhangi bir uygulama iine eklenmis CBS iin kullanilir. Bazi CBS kurumlari kendi u kullanicilari iin aletler ile, CBS grntlerine odaklanmis yapilandirmayi isterler. Diger bir senaryo ise, CBSnin bir parasi olarak anahtar nitelikli grevlerin icrasi iin diger alet bilgileri ve is akislari ile birlestirlmis olandir. ArcGIS Engine uygulamalari iin birka rnek asagida belirtilmistir. Sehir ynetim kurumu, vergilendirme ve planlama kuruluslari ile btnlesik CBS veri tabani bilgilerine erisen ve bir seri parselin gzden geirilmesine ynelik yapilandirmayi arzu edebilir.
- 70 -
Bazi CBS kurumlari, ArcGIS Engine 3 D uzantisi ile etkilesimli kresel grs iin geleneksel uygulama yapisini ister
ArcGIS Engine elemanlari, Microsoft World dkmanlarina ve Microsoft Excel izelgelerine eklenebilir.
- 71 -
ZET OLARAK ARCGIS ENGINE

Bir ok kullanici CBSye hizli erisimi arzu eder. Kullanicilar ArcViewin kabiliyetlerinden daha az seye ihtiya duyarlar ve halihazirda kendi uygulamalarindaki karmasik mantiga erismeyi isterler. Kullanicilar, CBSnin geleneksel yapisina erismeyi arzu ettikleri takdirde, ArcGIS Engine dsk maliyet ve sratli erisim seenegini saglar. ArcGIS Engine asagida belirtilen uygulamalarda kullanilir: Geleneksel uygulamalar iine eklenmis CBS mantigi Etkili yapilandirma ve yaygin CBS uygulamalari Basit uygulamalardan, gelismis CBS mantigina girisimi saglama Diger uygulamalara, CBS mantigini ve haritalari ekleme C++ veya Java ile, cross-platform uygulamalarini yapilandirma.
- 72 -
ArcGIS Server Nedir ?

Blm 8
ArcGIS Server, merkezi olarak ynetilen, ileri dzeyde CBS fonksiyonelligi saglayan, ok kullanicili ortamlari destekleyen ve endstri standartlarini kullanan btn cografi bilgi sistemi uygulamalarini ve hizmetlerini kuran bir platformdur.
ArcGIS Server gelistiricilere, CBS Web uygulamalari yapilandirabildikleri bir ortamdir. Bununla birlikte, istemciler tarafindan kullanilan Web browser tabanli uygulama, ArcGIS Desktop rnleri ArcInfo, ArcEditor ArcView ve ArcGIS Engine uygulama hizmetleri saglamaktadir. Btn ArcGIS Sistemi, yazilim bilesenleri ArcObjects zerine kurulmus ve gelistirilmistir. ArcObjects tarafsiz bir isletim platformudur ve .NET, Java, COM ve C++ gibi birok programlama arayz tarafindan kullanilabilir. ArcGIS Server iki ana bilesenden olusur: bir CBS sunucusu ve ADF (Application Developer Framework). Server Object Manager (SOM) ieren CBS Sunucusu Server Object Container (SOC) olarak adlandirilmaktadir. SOC ArcObjects ierir ve CBS fonksiyonlarinin gereklestirildigi bir ortamdir. SOCden gelen yanitlar cevaplar istemci uygulamalarina dnsr.
Web uygulama sunucularini kullanan Web tabanli uygulamalar ve hizmetler sadece Web sunucusu zerinde ArcGIS Server runtime kurulumuna ihtiya duyar. Bu kurulum SOM/SOC ve istemci uygulamasi arasinda iletisim saglar. Web-browser istemcileri, CBS sunucusuna bagli hizmetlerden faydalanabilmek iin kendi zerlerine kurulan ArcGIS teknolojisine ihtiya duymazlar. ArcGIS Server, gelistiricilerin ve sistem tasarimcilarinin merkezi olarak ynetilen CBS
gereklestirmelerini saglar. Web uygulamasi gibi ok kullanicili ortami destekleyen CBS uygulamalari zerinden daha dsk maliyete sahip olma avantaji saglar ve desktop uygulamalarini her kullanicinin makinesine ykleme maliyetinden tasarruf eder. ArcGIS Server, iliskisel veritabanlari, web sunuculari ve btn uygulama sunuculari gibi diger kritik IT sistemleri ile entegrasyon iin idealdir.
ArcGIS Server, ESRI sunucu rnleri ailesini tamamlar: ArcIMS, ArcSDE ve ArcGIS Server. ArcIMS; haritalarin ve metaverilerin web zerinden sunumunda yksek performans saglar. ArcGIS Server; ileri dzeyde CBS uygulamalari iin merkezi olarak ynetilen bir cografi bilgi sistemdir. ArcSDE ise ArcGIS Server ve ArcIMS iin veri erisimini ynetir.
- 73 -
ArcGIS Server Anahtar zellikleri Standart CBS yapisi: ArcGIS Server, CBS sunucu uygulamalari gelistirmede standart bir yapi
saglar. Dnyanin en popler CBS yazilimlari ArcView, ArcEditor ve ArcInfo bu yazilim objelerinden olusmustur. ArcGIS Server hem gl hem de gelistirilebilir bir sunucudur. Zengin fonksiyonlari ile gelistiricilerin organizasyonel problemleri zmelerinde yardimci olur. Uygun maliyet : ArcGIS Server web uygulamalari gibi sunucular zerinde alisan btn uygulamalari ve ok kullanicili ortamlari destekler. ADF runtime lisansli degildir. Bundan dolayi, CBS sunucusu lisans maliyeti olmaksizin birok sunucu uygulamasi birok web sunucusu zerinde alisabilir. Web Controlleri: ArcGIS Server web kontrol seti saglar. Bu web kontrolleri, web uygulamaniz ierisine haritalama fonksiyonlarini da katabilmeniz iin programlama modelini kolaylastirir ve gelistiricilere uygulamalari iin daha ileri dzeyde CBS fonksiyonelligi yaklasimlari zerinde
odaklanmalarini saglar. Islem Sirketler Grubu 2004

- 74 -
Web Uygulama Sablonlari: ArcGIS Server, web uygulama sablonlari web kontrolleri kullanarak uygulamalar yapmak isteyen gelistiriciler iin baslangi saglar. Ayni zamanda web uygulamalari yapilandirmak iin web kontrollerinin nasil kullanilacagina dair rnek olarak sunar. apraz platform fonksiyonelligi: Java iin ArcGIS Server ADF UNIX platform esitleri ve birok web sunucusu zerinde alisabilir. Java web uygulamalariniz ve web hizmetleriniz standart web sunucusu ortamlariniza uyacaktir. . NET iin CBS sunucusu ve ADF birok Windows platformu zerinde kullanilabilir. apraz programlama dili: ArcGIS Server birok programlama dilini destekler: web uygulamalarini ve web hizmetlerini yapilandirmak iin .NET ve Java, zel bilesenlerle CBS sunucusunu gelistirmek iin COM ve .NET, desktop istemci uygulamalari yapilandirmak iin COM, .NET, JAVA ve C++. Bu sayede objeler rahatlikla programlanabilir ve programlama uzmanlarinizin yeni bir dil grenmelerine gerek kalmaz. ArcGIS Server Seenekeleri: ArcGIS Server Developer Kit ArcGIS 3D Analyst, ArcGIS Spatial Analyst ve ArcGIS StreetMapin genisletilmis obje zelliklerini ierir. Developer Resources: ArcGIS Server Developer Kit, gelistiricilere cisim model diagramlari, ag
uygulama rnekleri ve basit kod ile birlikte baslamalarina yardimci olmak iin yardim sistemi saglar.
ArcGIS Server Yetenekleri: ArcGIS Desktop kullanicisi olarak: 1. Yerel aginiz stndeki CBS sunucunuza LAN zerinden baglanabilir, 2. ArcGIS Server web servisleri kataloguna baglanabilir, 3. LAN veya internet baglantisi sirasinda a. nizleme, pan, zoom ve tanimlama islemleri iin ArcCatalog kullanabilir,
- 75 -
b. Geocode
sunucusu
kullanarak
geocode
adreslerini
gruplamak
iin
ArcCatalog
kullanabilir, c. Lokal harita dokmaniniza katman olarak harita sunucusunu eklemek iin ArcMap kullanabilir, d. Harita sunucusu zerinden pan ve zoom islemleri iin ArcMap kullanabilir, e. f. Harita sunucusu zerinde zellikleri tanimlamak, arastirmak ve bulmak iin ArcMap kullanabilir, Katmanlari etkilesimli olarak kapatip amak iin ArcMap kullanabilir,
g. Geocode sunucusu ile adresleri bulmak iin ArcMap kullanabilirsiniz. 4. Gelistirici olarak ADF Developer Kit ile yapilandirilan web uygulamalarina ve web hizmetlerine asagidaki maddeler gibi birok fonksiyonu ekleyebilirsiniz. a. c. Bir haritayi yol, akarsular ve sinirlar gibi oklu harita katmanlariyla grntleme Harita zerindeki zellikleri onlari isaret ederek tanimlama b. Harita zerinde pan ve zoomlama d. zellikleri arama ve harita zerinde bulma e. f. Saha degerlerinden etiketleri yazi olarak grntleme Hava fotograflarindan veya uydu grntlerinden grafik zellikler izme
g. Nokta, izgi, daire ve poligon gibi grafik zellikleri izme h. Tanimlayici metin izme i. j. k. l. izgiler boyunca ve alanlar, daireler ve poligonlarin iinden zellik seme Baska zelliklerin tanimlanmis mesafesi iinden zellik seme SQL tanimlama ile zellik bulma ve seme Tematik metodlarla zellik tanimlama
m. Verileri dinamik olarak grntleme n. Cadde adlarindan veya saglanilan kesisimden harita zerinde lokasyon bulma o. p. Harita verinizin koordinat sistemini dnstrme Buffer olusturma, farkliliklari hesaplama veya kesisimleri bulma, birlestirme gibi geometrik islemleri gereklestirme q. r. s. t. Ileri dzeyde mekansal ve znitelik sorgulamalari Network analizleri Harita rotasyonunu veya sekillerini dzenleme Cografi detaylari ve zniteliklerini olusturma, gncelleme
u. Versiyonlama ve topoloji kurma gibi cografi veritabani ynetim islemlerini gereklestirme
- 76 -

ArcGIS 9x Nedir

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

ArcGIS 9x Nedir

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ArcGIS 9 Teknolojisine Genel Bakis

Islem Cografi Bilgi Sistemleri ve Egitim Ltd.Sti.

BLM 2: COGRAFI BILGI SISTEMI NEDIR?.............................................

BLM 5: ARCSDE NEDIR?............................................................................. BLM 6: ARCIMS AND GEOPUBLISHING NEDIR? ......................................

BLM 7: ARCGIS ENGINE NEDIR?................................................................. BLM 8: ARCGIS SERVER NEDIR?.................................................................

Islem Sirketler Grubu 2004

ArcGIS 9.0 Teknolojisi Genel Bakis

ArcGIS 9.0 Nedir?

Islem Sirketler Grubu 2004

ArcGIS 9.0 Teknolojisi Genel Bakis

Cografi Bilgi Sistemi Nedir?

Islem Sirketler Grubu 2004

ArcGIS 9.0 Teknolojisi Genel Bakis

COGRAFI VERITABANLARI BILGIYI GSTERIR VE DEPOLAR

Coordinate Geometry verisetleri

Sayisal ykseklik modelleri ve grntler gibi raster veri setleri

Adresler, yer isimleri ve kartografik bilgi gibi diger veri tipleri

Islem Sirketler Grubu 2004

ArcGIS 9.0 Teknolojisi Genel Bakis

Tanimlayici znitelikler (Attributes)

Islem Sirketler Grubu 2004

ArcGIS 9.0 Teknolojisi Genel Bakis

Mekansal iliskiler: Topoloji ve Network

Islem Sirketler Grubu 2004

ArcGIS 9.0 Teknolojisi Genel Bakis

Tematik katmanlar ve verisetleri

Islem Sirketler Grubu 2004

ArcGIS 9.0 Teknolojisi Genel Bakis

HARITALARLA VE DIGER INTERAKTIF GRNTLERLE COGRAFI GRNTLEME

Islem Sirketler Grubu 2004

ArcGIS 9.0 Teknolojisi Genel Bakis

Schematics Zamana bagli grntler

zel uygulamalar zerine yerlestirilmis haritalar

Islem Sirketler Grubu 2004

ArcGIS 9.0 Teknolojisi Genel Bakis

COGRAFI ISLEMLER (GEOPROCESSING)

Etkin Cografi Islemler

Islem Sirketler Grubu 2004

ArcGIS 9.0 Teknolojisi Genel Bakis

Islem Sirketler Grubu 2004

ArcGIS 9.0 Teknolojisi Genel Bakis

CBSNIN SERVER VIZYONU ...

Islem Sirketler Grubu 2004

ArcGIS 9.0 Teknolojisi Genel Bakis

OK KAPSAMLI CBS YAZILIM PLATFORMU NEDIR?

Islem Sirketler Grubu 2004

ArcGIS 9.0 Teknolojisi Genel Bakis

CBS BILGI YNETIMI

Islem Sirketler Grubu 2004

ArcGIS 9.0 Teknolojisi Genel Bakis

Mekansal veri altyapisi

Islem Sirketler Grubu 2004

ArcGIS 9.0 Teknolojisi Genel Bakis

Verisetleri iin sema, davranis, btnlk kurallari btndr.

Birok proseste kullanilmak zere geoprocessing prosedrlerinin koleksiyonu

Islem Sirketler Grubu 2004

ArcGIS 9.0 Teknolojisi Genel Bakis

CBS Veri Konseptleri ve GeoDatabase

Islem Sirketler Grubu 2004

ArcGIS 9.0 Teknolojisi Genel Bakis

COGRAFI VERITABANI (GEODATABASE) NEDIR?

Personal ve Multiuser geodatabase zeti

Islem Sirketler Grubu 2004