Mc lc

M u 1. Tm kim m hnh tng trng c li cho ngi ngho v s pht trin c s tham gia ca mi ngi nhm t c cc Mc tiu Pht trn Thin nin k: Mt s cu hi Ti sao? 1.1. Ti sao tng trng l cn thit, song khng i vi vic gim ngho? Cc s liu thc t mt s nc chu v mi quan h gia tng trng v gim ngho 1.2. Ti sao bt bnh ng li to ra mi quan ngi su sc? Thc y h tr gim ngho nhm t c cc Mc tiu Thin nin k: Lm th no? 2.1. Cc yu t kinh t v m quyt nh gim ngho bn vng 2.1.1. n nh kinh t v m v gim ngho 2.1.2. Tng trng ngnh v gim ngho 2.1.3. Tng trng vic lm v gim ngho 2.2. Chnh sch tng trng nhanh, bn vng v c li cho ngi ngho 2.2.1. Chnh sch ti chnh v tin t 2.2.2. Chnh sch ti kho 2.2.3. Chnh sch v th ch pht trin khu vc t nhn theo hng tng trng nhanh, bn vng v v ngi ngho 2.2.4. Chnh sch thng mi v gim ngho 3. Tin ti thc hin Mc tiu Thin nin k: Khong cch v Chnh sch 3.1. Coi chng khong cch 3.2. Thu hp khong cch: nhng hm thay i chnh sch v th ch

2.

Kt lun Ti liu tham kho Bng, Hnh v Hp Bng 1. c chi ngn sch cho h thng tr cp hu tr ph cp Hnh 1. Quan h gia thay i trong t l ngho(%) v tng trng thu nhp u ngi (%) Hinh 2. Hp 1. Phng php lun

Ngho c bn, ngho do tc ng ca th trng v kh nng ngho i gia tng khi kinh t tip tc tng trng Hp 2. Ph cp tr cp hu tr tui gi: li ch, chi ph v trin vng

Thc y tng trng kinh t nhanh, bn vng v v ngi ngho nhm t Mc tiu Pht trin Thin nin k Vit Nam

Tm tt
Bo co tng hp ny tm tt kt qu ca mt s nghin cu chn lc v ch tng trng nhanh, bn vng v c li cho ngi ngho chu v Vit Nam nhm thc hin cc Mc tiu Pht trin Thin nin k. Nhng nghin cu ny do Chng trnh nghin cu ca UNDP cho khu vc chu -Thi Bnh Dng v Kinh t hc v m ca gim ngho, Vn phng UNDP Vit Nam, ILO v Sida thc hin v/hoc ti tr c tin hnh trong giai on 2002-2004. Da vo thc tin ca cc nc chu v ca Vit Nam, cc nghin cu ny a ra mt s khuyn ngh v chnh sch ti kha c li cho ngi ngho, hiu qu ca u t cng, pht trin khu vc t nhn bao gm c cc doanh nghip va v nh, ci cch hnh chnh nhm t c tng trng nhanh, bn vng v c li cho ngi ngho, v gip ngi ngho tham gia mnh m hn vo qu trnh pht trin.

M u
Trong thp nin 90, Vit Nam t tng trng kinh t nhanh v trn din rng v thng qua t c nhng tin b ng k lin quan n cc Mc tiu Pht trin Thin nin k (MDG). Vit Nam l mt trong s t nc trn th gii c t l ngho (cho d s dng bt k cch o lng no) gim mt cch ng k trong thi gian tng i ngn (t 1993 n 2002) v do hon thnh ch tiu MDG v gim ngho i. Cc ch tiu phi thu nhp khc phn nh phc li ca h gia nh nh t l nhp hc cp tiu hc, t l t vong tr s sinh, t l suy dinh dng ca tr di nm tui cng c ci thin ng k. Vi vic k Tuyn b Thin nin k vo thng 9 nm 2000, cc nh lnh o Vit Nam th hin cam kt mnh m ca t nc trong vic ci thin hn na phc li ca ngi dn, trong c bit ch n ngi ngho. Bng vic thng qua Chin lc ton din v Tng trng v Xa i gim ngho (CPRGS) thng 5 nm 2002, Chnh ph Vit Nam xy dng c chng trnh hnh ng nhm duy tr tng trng kinh t cao v gim ngho nhanh. Cc cam kt mnh m v chnh tr v s h tr cp cao l c s vng chc cho vic t cc mc tiu pht trin ca Vit Nam (VDG l Mc tiu Pht trin Quc gia c hnh thnh trn c s MDG) t ra cho n nm 2010 v cc mc tiu pht trin thin nin k vo nm 2015. Tuy nhin, cc s liu gn y cho thy trong nhng nm va qua tc tng trng kinh t v gim ngho chm li, v Vit Nam c th b tt hu trong tin thc hin mt s ch s MDG. Mc d chng ta c c s vng chc lc quan v tng lai, song chng ta cng cn ch n kinh nghim khng thnh cng ca nhiu nc ang pht trin trong vng 50 nm qua vi giai on suy thoi ngay sau thi k tng trng kinh t cao. Nhng nc ny tng c giai on tng trng GDP nhanh i km vi vic tip cn ti chnh d dng v do phc li ngi dn c ci thin, song thnh tch ny khng duy tr c lu v thm ch mt s quc gia b tc ng ca cc c sc bn ngoi, cng nh mt s chnh sch trong nc khng hp l. Vi thc t ny, thay v tha mn vi cc thnh tu t c, Vit Nam cn tm cch duy tr c nhng thnh tu ny v tip tc ci thin tc ng gim ngho ca tng trng kinh t. Cng ng cc nh ti tr h tr mnh m Chnh ph Vit Nam trong nhng n lc nhm t c tng trng kinh t nhanh, cng bng v bn vng. S h tr ny khng ch di dng ti tr m cn thng qua cc khuyn ngh v chnh sch da trn cc kt qu nghin cu. UNDP, ILO v Sida h tr thc hin nhiu nghin cu (xem danh sch cc bi vit t cc nghin cu ny trong phn cui ca Bo co) v cc vn nh gim st thc hin MDG, kinh t v m v gim ngho, to vic lm, ci thin cht lng u t v pht trin khu vc t nhn - tt c nhm hng ti vic ci thin phc li ca ngi dn Vit Nam. Bi vit tng hp ngn ny c gng tm tt nhng pht hin chnh ca nhng nghin cu ni trn vi ngn ng trnh by d hiu. Thay v trnh by ln lt pht hin chnh ca tng nghin cu, bi vit ny tm tt nhng pht hin theo mt s tiu chnh lin quan ti cc yu t quyt nh gim ngho nhanh v bn vng nh: tng trng kinh t v bt bnh ng, n nh kinh t v m, u t cng v chi tiu cng, to vic lm, pht trin th ch v khu vc t nhn. Pht hin ca cc nghin cu c th khc nhau trong mt s ch c th, song y cng chnh l s ng gp b ch ca cc nghin cu c bo co ny tm tt v iu gip thc y nhng nghin cu v trao i tip theo trong giai on trc khi bc vo k hoch nm nm ti. Phn nh mt s quan im khc bit nh vy trong mt bo co l mt thch thc th v.

1. TM KIM M HNH TNG TRNG C LI CHO NGI NGHO V S PHT TRIN C S THAM GIA CA MI NGI NHM T C CC MC TIU PHT TRIN THIN NIN K: MT S CU HI TI SAO
Nhiu nh ti tr hin nay ang c nhng n lc nhm thc y mu hnh tng trng c li cho ngi ngho1 v s pht trin c s tham gia v hng li ca mi ngi dn, trong bao gm c ngi ngho2 nhm t c nhng Mc tiu Pht trin Thin nin k. Quan h gia tng trng kinh t v gim ngho ang l vn ni bt trong cc chng trnh nghin cu v tho lun chnh sch ton cu bi tm quan trng ca n i vi vic xy dng cc chnh sch. Nu mi lin h ny cht ch, th cc chnh sch nhm thc y tng trng kinh t cao v bn vng s t ng gip gim ngho nhanh. Ngc li, nu mi quan h ny lng lo th tng trng kinh t cao cha chc m bo gim ngho nhanh. Khi cc chnh sch nn hng vo vic to ra mu hnh tng trng c li cho ngi ngho nh l phng thc t mc tiu gim ngho v cc Mc tiu Pht trin Thin nin k quan trng khc.

1.1. Ti sao tng trng l cn thit, song khng i vi vic gim ngho? Cc s liu thc t mt s nc chu v mi quan h gia tng trng v gim ngho hiu mi quan h phc tp gia tng trng v gim ngho, UNDP thc hin Chng trnh nghin cu khu vc Chu - Thi Bnh Dng v Kinh t hc v m ca gim ngho. Trong chng trnh ny, Pasha v Palanivel (2004) nghin cu chn nc trong khu vc ng bao gm Cam-pu-chia, Trung Quc, In--n-xi-a, Lo, Ma-lai-xi-a, Mng C, Phi-lip-pin, Thi Lan v Vit Nam v nm nc Nam bao gm Bng-la-desh, n , N-pan, Pa-kis-tan v Sri Lan-ca. Nh c th hin trong Hnh 1, phn tch ca h cho thy c quan h ng bin mnh gia tng trng v gim ngho. ng thi, cht ca mi quan h ny rt khc nhau gia cc quc gia v trong mt quc gia li c s khc bit theo thi gian (trong hnh v, cc hnh vung nh ri rng khp xung quanh ng thng). C nhng quc gia mc d ch c mc tng trng khim tn hoc thm ch thu nhp bnh qun u ngi gim nhng cng gim c t l ngho trong nhng giai on nht nh. V d nh n trong thp nin 70, Philippines trong thp nin 80 v 90. ng thi, cng c nhng tnh hung tri ngc khi m c nhng quc gia khng th gim ngho cho d c mc tng trng kh cao nu tnh theo thu nhp u ngi. l Thi Lan (thp nin 80), Ma-la-xi-a (thp nin 90) v Sri Lanka (thp nin 1990s) (UNDP 2004b, tr. 6). Nh trong nghin cu ny cho thy, Vit Nam trong thp nin 90 v u nhng nm 2000, tng trng kinh t cao song hnh vi gim ngho nhanh. Tuy nhin, mc tc ng ca tng trng kinh t n gim ngho c xu hng gim i trong thi gian gn y. Mt phn trm tng trng trong GDP trong giai on 1993-1998 dn n s ngi ngho gim i 0,77%, tuy nhin trong
1

C mt s nh ngha khc nhau v mu hnh tng trng c li cho ngi ngho. Theo mt ngun ti liu tham kho c s dng xy dng bo co ny - tng trng c li cho ngi ngho l mu hnh tng trng to ra s phn b li thu nhp theo hng c li cho ngi ngho. V d, trong giai on c s, ngi ngho (nhm 20% ngho nht) c thu nhp chim t trng khong 4%. Nu trong giai on tip theo, t trng ny vn l 4% th y l mu hnh tng trng trung tnh. Nu t trng ny l 3% th y l mu hnh tng trng bt li i vi ngi ngho, cn nu t trng ny l 5% - tng trng c li cho ngi ngho. Pht trin c s tham gia ca ngi dn l loi hnh pht trin trong tt c mi ngi dn, k c ngi ngho u c th tham gia mc ph hp.

giai on 1998-2002, con s ny ch cn 0,66% (UNDP 2003a, tr. 25-26). y l iu ng lu i vi cc nh hoch nh chnh sch: mc gim ngho nh tng trng gim i s lm tng chi ph ca vic t c cc mc tiu thin nin k (do s phi tng thm u t v do phi gim bt tiu dng trong hin ti). Nu h s ICOR (vn u t tng thm mt n v GDP) cng cao, th chi ph nhm t c cc mc tiu thin nin k s cng cao v do cc chnh sch thc y mu hnh tng trng c li cho ngi ngho cng tr nn cn thit hn.
Hnh 1: Quan h gia thay i trong t l ngho (%) v tng trng thu nhp u ngi (%)

Thay i trong t l ngho (%)

Tng trng thu nhp u ngi (%)

Ngun: UNDP 2004b, tr. 7.

Bi hc quan trng rt ra y l: tng trng kinh t l iu kin cn thit gim ngho nhng khng phi l iu kin . iu ny khng nhng ng khi nghin cu cc quc gia khc nhau m cn ng khi nghin cu mt quc gia trong cc giai on khc nhau. Tng trng kinh t, cho d quan trng n th no, khng phi l kt qu cui cng m ch l phng thc nhm ci thin phc li ca ngi dn v nhiu phng din. Do , cc nh hoch nh chnh sch khng ch cn tm kim phng thc t c mc tng trng cao m cn xc nh v thc y mu hnh v ngun tng trng gip quc gia t cc mc tiu pht trin mt cch nhanh nht trong iu kin ngun lc c hn. Mc tng trng hay mu hnh tng trng quan trng hn cu tr li ph thuc vo bi cnh c th v thay i theo thi gian, v do vy cn c phn tch cn thn khi thit k cc k hoch v chin lc di hn.

1.2. Ti sao bt bnh ng li to ra mi quan ngi su sc? Cng vi gim ngho, bt bnh ng l mt ch ni bt trong tho lun chnh sch hin nay trn th gii. khng phi l iu ngu nhin. Cc s liu thu thp c cho thy tng trng cc nc ang pht trin trong hai thp nin qua chm hn giai on hai thp nin trc , v ng lu l iu ny din ra cng vi s bt bnh ng gia tng. Trong thp nin 90, mc d t l tng trng ca nhiu nc chu vn cao vo giai on trc khi xy ra khng hong nm 1997, nhng tr mt s ngoi l, bt bnh ng dng nh tng ln trong c khu vc (UNDP2004b, tr. 3). Vit Nam, bt bnh ng cng tng ln trong thp nin 90 v u nhng

nm 2000. H s bt bnh ng Gini3 tnh theo chi tiu dng tng n 0,37 trong 2002, trong khi nm 1998 l 0,35 v nm 1993 ch l 0,33. Ch s Gini tnh theo thu nhp tng n 0,42, gn bng ch s Gini ca Trung Quc, trong khi Vit Nam c mc thu nhp u ngi thp hn nhiu (thng thu nhp tng th bt bnh ng cng tng ln). Xt v chi tiu phi thc phm, h s Gini tng n 0,49 phn nh mc bt bnh ng cao hn.4 Mt iu khc cng ng lu l c s khc bit ln gia cc vng i vi cc ch tiu phc li khc nhau nh dinh dng tr em, sc khe b m v tip cn n ngun nc sch (UNDP 2003, tr. iv). Bt bnh ng gia tng hin nay gy ra mi quan ngi su sc v mt s l do sau. Th nht, nu bt bnh ng vt qu mt ngng nht nh s dn n tnh trng x hi bt thng, thm ch c th c coi l phi nhn o v c th gt mt b phn dn c ra ngoi l ca s pht trin, gy ra tnh trng ti phm, mt n nh chnh tr v x hi v iu ny s c tc ng tiu cc n tc v cht lng tng trng. Th hai, mc d tng trng kinh t l iu tt, nhng khng phi lc no vic y mnh tng trng cng l hp l nu xt v gc t cc mc tiu pht trin, trong bao gm gim ngho trn nhiu phng din. Xt v thc h, mc bt bnh ng cao khng th chp nhn c Vit Nam v t nc kin tr vi nh hng x hi ch ngha vi cc gi tr v x hi khi chuyn sang nn kinh t th trng. Do , nu tng trng dn n mc bt bnh ng ng k, mu hnh tng trng s khng gip Vit Nam t c cc mc tiu ca mnh. Di gc thc t, nhng thit hi nu tnh bng thc o gim ngho b chm li - ca vic bt bnh ng gia tng cng ln. Theo tnh ton ca Weeks v cng s, mc d thnh tu v tng trng v gim ngho Vit Nam trong giai on 1993-1998 l rt n tng, song Vit Nam mi ch t c 2/3 tim nng ca mnh v gim ngho do b nh hng tiu cc ca s gia tng ca bt bnh ng. Ni theo cch khc, nu kt qu tng trng c phn b bnh ng, t l ngho s gim hn 60% ch khng ch l 40% nh din ra trn thc t trong giai on ny (UNDP 2004a, tr. 72). Rt nhiu ngi c chung kin rng phn phi ti sn cng bng trong giai on u ca i mi l cha kha ca s tng trng kinh t trn din rng gip gim ngho nhanh Vit Nam trong 15 nm qua. Nh Bo co cc Mc tiu Thin nin k (UNDP 2002) l gii, u t x hi pht trin ngun nhn lc ng u din ra trc nm 1986, c bit l u t cho gio dc v y t c s gip Vit Nam pht trin nng lc con ngi v thit lp c s cho nhng thnh cng chnh ban u ca i mi (UNDP 2002, tr. 1). S liu t cc nc chu cho thy mc bt bnh ng l yu t ch yu quyt nh mc tc ng ca tng trng ln gim ngho. Vi cng mt tc tng trng, vic gim ngho s nhanh hn nu bt bnh ng cng ng thi gim xung gip thu nhp ca ngi ngho tng nhanh hn mc tng thu nhp trung bnh ca nn kinh t. V d, nh c dn trong UNDP, 2004b, mc d tng trng thu nhp bnh qun u ngi ch khong 3%, song Ma-lai-xia v Sri Lanka trong thp nin 80 t l ngho hng nm gim khong t 4 n 7% nh bt bnh ng gim xung. Tng trng cng bng do l cha kha gim ngho. Xt v l thuyt, nu bt bnh ng tng vt qu ngng nht nh th c th dn n ngho i gia tng ngay c khi nn kinh t vn tip tc tng trng. Kh nng ny l gii trong Hp 1, c dn trong Weeks v cng s (2003). Weeks v cng s cng lu rng bt bnh ng gia tng do s chuyn i t c ch k hoch ha tp trung sang kinh t th trng c th phn chia thnh bt bnh ng cn thit v bt bnh
3

H s bt bnh ng Gini c gi tr ti thiu l 0 v gi tr ti a l 1. H s Gini bng 0 c ngha l khng c s bt bnh ng, hay ni cch khc, mi ngi trong x hi c phn phi mt phn ti sn (hay thu nhp) nh nhau. H s Gini tng ln chng t bt bnh ng tng ln. H s Gini bng 1 chng t s bt bnh ng l ln nht. Khi c mt ngi chim ton b ti sn (hay thu nhp), cn mi ngi khc khng nhn c g. C dn chng v chnh lch thu nhp ln v bt bnh ng nh sau: gi bt ng sn cc thnh ph ln tng nhanh n mc chng mt trong nhng nm va qua trong khi lm pht rt thp v gi nng sn gim. y l mt bng chng r rng v chnh lch thu nhp ngy cng tng gia ngi giu v ngi ngho.

ng khng cn thit. Bt bnh ng cn thit li c th tip tc c phn chia thnh bt bnh ng c th chp nhn c v mt x hi v bt bnh ng khng chp nhn c v mt x hi.5 ng thi, kinh nghim cc nc khc cho thy nu bt bnh ng vt qu mc nht nh, n s gy ra nhng thit hi v kinh t v x hi ln v khi s rt kh khn c th o ngc c tnh th bi s chng i ca cc nhm li ch v th ch hnh thnh v c th lc (UNDPa, tr. 19 v tr. 22). Do , mi lo ngi khng phi l v bt bnh ng ni chung, m l v mt s loi bt bnh ng khng th chp nhn c v mt x hi hoc/v bt bnh ng c mc qu ln. Mc d phn tch l thuyt nu trn v bt bnh ng dn chng v kh nng tc ng ngc n gim ngho ca tng trng khng a ra c cc hng dn thc tin cho cng vic hoch nh chnh sch, song iu vn gip nhc nh phng mi e da ca mu hnh tng trng bt li cho ngi ngho v khng cng bng vn ang tim n trong cc nn kinh t chuyn i. Cc nh hoch nh chnh sch khng th b qua kh nng ny khi xy dng k hoch pht trin kinh t x hi trung v di hn, c bit trong bi cnh tng trng kinh t v gim ngho ang chng li trong khi bt bnh ng li gia tng. Hn na, Weeks v cng s lu rng Vit Nam c li th ln m nhiu nc khc chu khng c: ngho do c ch th trng to ra mi giai on phi thai, do Chnh ph Vit Nam c th gii quyt vn ngay khi n mi pht sinh (UNDP 2004a, tr. 26). Kt lun chnh ca phn ny l tng trng l iu kin cn nhng cng ngy cng tr nn khng khi nn kinh t cng pht trin. Tng trng khng phi l mc tiu cui cng m ch l phng tin nng cao phc li ca ngi dn trn nhiu phng din. Do vy cn phi tm kim mu hnh tng trng ph hp nhm t c cc Mc tiu Pht trin Thin nin k theo cch nhanh nht c th c.

Hp 1:

Ngho c bn, ngho do tc ng ca th trng v kh nng ngho i gia tng khi kinh t tip tc tng trng

Theo Weeks v cng s, cc nc chuyn i, cn phn bit r thay i c ch (chuyn t k hoch ha tp trung sang kinh t th trng) vi thay i cc qui nh iu tit (gim bt cc qui nh iu tit ca Nh nc trong nn kinh t th trng) v s phn bit ny cho thy r hn v s thay i lin quan n ngho i Vit Nam. Ngho trc khi Vit Nam thay i c ch c th gi l ngho c bn Bt ngun t mc pht trin rt thp ca quc gia gy ra. S tng trng nhanh nh thay i c ch to ra cc hot ng to thu nhp mi, c bit trong lnh vc thng mi v dch v v cng phn b li thu nhp t khu vc nh nc n cc h gia nh thng qua t chc li sn xut nng nghip, t hnh thc qun l hnh chnh sang qun l da vo cc nguyn tc th trng. Phn ln ngi dn Vit Nam c thu nhp tng do t chc li cc hot ng kinh t mt cch cn bn. T l ngho cp quc gia gim ng k, t 58% nm 1993 xung cn 37% nm 1998 ch yu nh tng trng kinh t nhanh. Tuy nhin, cng cn nhn thc rng rng ngho c bn c khuynh hng gim dn v tim cn n mt mc nht nh mc ny l bao nhiu ph thuc vo mt s c im x hi dn n mt s h gia nh kh tham gia vo v hng li t qu trnh tng trng. Tng trng kinh t da vo th trng bn thn n cng to ra ngho i, c bit cc nc ang chuyn i. Khng ging nh nhng nc thu nhp thp nhng c c ch th trng, trc khi thay i c ch Vit Nam hu nh khng c h ngho do thiu t hoc tht nghip. C s chuyn i sang nn kinh t th trng l phn b li t liu sn xut da trn s hu t nhn. Mt mt, n to ra c ch mi cho vic to ra thu nhp t nhn, mt khc n dn n mt s hin tng mi trong x hi Vit Nam nh ngho pht sinh do mt hoc thiu cc t liu sn xut. Vic lm c to ra ch yu nh c (quyn s dng) t, t liu sn xut hoc tip cn tn dng. Ngho do tht nghip hoc khng c c cng vic kh d hoc do khng c t c th gi l ngho do c ch th trng to ra.
5

V d, ca ci tha k c truyn t i ny sang i khc c x hi chp nhn, mc d khng em li hiu qu v mt phn b.

S khc bit gia ngho c bn v ngho do c ch th trng to ra c th c s dng gii thch tc ng ca tng trng kinh t n gim ngho trong cc nn kinh t chuyn i. C hai loi tc ng cng xy ra. kha cnh tch cc, tng trng gip gim ngho c bn bng cch tng thu nhp t cc hot ng kinh t hin ti v to ra cc hot ng mi thu ht ngi dn. Song c ch th trng cng phn b li t liu sn xut gy ra tht nghip v tnh trng khng c t, khin i ngho tng ln. Vic ngho gim nhanh trong nhng nm 1990 l kt qu ca tng trng kinh t dn n gim ngho c bn, trong khi s xut hin ca ngho do c ch th trng gy ra mi ch bt u xut hin. Vic mc gim ngho tip tc song hnh vi tng trng kinh t ph thuc vo hai qu trnh: 1) mc m ngho c bn s tim cn ti , cn c gi l ngho c cu; v 2) quan h i nghch gia to ra vic lm nh vo c ch th trng, v tht nghip cng nh mt t do c ch th trng gy ra. T phn tch ny, c th thy gim ngho nhanh i i vi tng trng kinh t trong thp nin 90 kh c th l xu hng trong cc thp nin ti. Quan h gia gim ngho v tng trng s ngy cng phn nh tng tc i chiu ny. C mt vi l do d on gim ngho do tc ng ca tng trng. nhng vng ng dn nng thn Vit Nam, vic chuyn t trng la sang cc loi cy trng c gi tr cao hn c th tc ng n cc h thng s dng lao ng v t ai dn n gim s lng lao ng trn mt n v t. Ci cch cc doanh nghip nh nc (DNNN) c th to ra tht nghip nu qu trnh ny khng c cc chnh sch b tr ph hp. S thay i c cu nh trn v cc thay i khc c th dn n kh nng l mc d thu nhp h ni chung tng ln, song ng thi t l ngho cng tng ln. Nu thay i c cu tng trng gy bt li cho nhm thu nhp thp, ngoi ngho do tht nghip v khng c t ra cn c th c thm i tng tuy c vic lm nhng vn ngho. Do , tng trng da trn phn phi khng cng bng t liu sn xut v ti sn (t ai, vn, gio dc, v.v.) v c hi vic lm c th lm cho ngho i tng ln.
Ngun: UNDP 2004a tr. 22-26.

2. THC Y H TR GIM NGHO NHM T C CC MC TIU THIN NIN K: LM TH NO?

Nu phn u a ra cc dn chng t kinh nghim Vit Nam hoc cc nc khc nhm l gii ti sao tng trng c li cho ngi ngho l cn thit t c gim ngho nhanh, phn ny s tp trung vo tho lun lm th no thc y tng trng c li cho ngi ngho nhm t mc tiu VDG vo nm 2010 v MDG vo nm 2015. Phn tho lun ny hy vng s cung cp mt s thng tin hu ch v nh hng thc t cho cc nh hoch nh chnh sch nhm phc v cho vic xy dng k hoch nm nm ti. chuyn t phn l gii ti sao sang phn lm th no cn phi phc ra c mi lin h gia mc tiu (gim ngho da trn tng trng) - c thc hin thng qua cc bc trung gian (gi l cc yu t quyt nh hoc cc knh dn truyn) ti cc cng c chnh sch nm trong tay Chnh ph. Hnh 2 c trch ra t bo co ca UNDP 2004b v c xy dng da trn l thuyt v kinh nghim quc t.
Hnh 2: Phng php lun

Chnh sch Ti kho

Cc yu t kinh t v m Lm pht (+)

Tin t/ khu vc ti chnh thng mi/ ngoi hi khc

thu nhp/ tng trng ngnh (-) vic lm (-)

ngho

Ngun: UNDP 2004b, p.4.

Mt phin bn ca s lin kt ny s c s dng trnh by cc pht hin ca cc nghin cu UNDP/ILO/Sida trong phn tip theo.

2.1. Cc yu t kinh t v m quyt nh gim ngho bn vng 2.1.1. n nh kinh t v m v gim ngho n nh kinh t v m tc ng c trc tip v gin tip n ngi ngho v vic gim ngho. Lm pht, mt ch s tng hp phn nh mc n nh kinh t v m, tc ng trc tip n ngi ngho thng qua vic lm gim thu nhp bng tin v tit kim tin mt ca h tnh theo

gi tr thc t. Tc ng ny l c bit nghim trng nu lm pht cao v khng d on c, v ngi ngho nhn chung khng c kh nng phng trnh ri ro do lm pht gy ra. Gi lng thc thc phm tng c tc ng khng r rng n t l ngho i: n gy ra tc ng tiu cc n ngi ngho mua lng thc thc phm rng v to ra tc ng tch cc n ngi ngho bn lng thc thc phm rng. Lm pht cao cng vi s gim st ca cc ch s kinh t v m khc (thm ht ti kha, thm ht cn cn vng lai, n nc ngoi, v.v.) tc ng gin tip n ngi ngho thng qua (i) tng trng kinh t chm hn; v (ii) thu hp phm vi can thip ca chnh sch cng v ngi ngho (nh chi tiu cng v cc chnh sch ti phn phi khc c li cho ngi ngho v.v.). Nu cc ch s n nh kinh t v m thun li, Chnh ph c th c nhiu cng c hn thc hin cc chnh sch v ngi ngho v ngc li. Nhng kt qu cui cng v gim ngho ph thuc nhiu vo vic Chnh ph c s dng trong thc t v s dng ng cc cng c c trong tay trong iu kin n nh kinh t v m hay khng. Nhn chung, s suy gim nghim trng cc ch s n nh kinh t v m c khuynh hng lm tng t l ngho (du cng t trc lm pht Hnh 2). Cc cuc tho lun chnh sch tp trung vo xc nh ngng lm pht m di (trn) mc , Chnh ph c th linh hot hn (km linh hot hn) trong vic s dng cc chnh sch v cng c c li cho ngi ngho mt cch lu di. Ngng ny ph thuc vo cc iu kin c th v c th c tnh c thng qua cc nghin cu thc nghim. Da vo cc s liu ca 14 nc chu trong sut ba thp k qua, Pasha v Palanivel (2004b) pht hin rng tc ng trc tip ca lm pht n ngho khng ng k chu , nu t l lm pht trong khong t -1,1% n +17,5%, vi gi tr trung bnh v trung v ln lt l 7,5% v 7,9% (khng tnh n trng hp ngoi l l Mng C: 65,6% v Lo 34,1% trong thp nin 90). Ni cch khc, xem xt di gic tc ng n ngho, s nh i gia tng trng v lm pht cn phi tnh n khi xy dng chnh sch ti kha v tin t khng nghim trng nh trc y nhiu ngi thng ngh (UNDP 2004b, tr. 12). Pht hin ny mang hm chnh sch quan trng, v n cng c vic theo ui chnh sch tin t v ti kha m rng c li cho ngi ngho trong giai on t l lm pht trong khu vc thp nh tnh hnh thc t hin nay. S liu Vit Nam cng cho thy iu kin kinh t v m thun li. Lm pht cng nh cc ch s n nh kinh t v m khc (nh GDP v t l tng trng xut khu, ti khon vng lai v n nc ngoi v.v.) nm trong phm vi ni trn v nhn chung kh thun li so vi cc nc khc trong khu vc (UNDP 2004a, tr. 56-60, tr. 151). Tng trng kinh t (trung bnh khong 7%), xut khu (trung bnh khong 20% t nhng nm 90 tr li y) v lm pht c kim sot tt (t l lm pht trung bnh 3,7% trong thp nin 90, nm cn di ca mc ni trn) c coi l thnh cng ca Vit Nam. Ti khon vng lai c thng d cui nhng nm 90 v trong 2000 v 2001. Ti khon vng lai ang thm ht tr li, nhng phn ln cc nh bnh lun cho rng mc ny vn nm trong khong cho php v mt s khon thm ht mang tnh tm thi. Thm ht ti kha v n xu ngn hng c gi mc c th chp nhn c. N nc ngoi tr li mc c coi l hp l theo tiu chun quc t sau khi n Lin X c c nh gi li v thi hn tr n c iu chnh li. Nhng ch s ny c coi l im mnh ca nn kinh t Vit Nam (Dapice 2003, tr. 2) v vi tnh trng kinh t tng i tt nh vy, Weeks v cng s ngh rng Chnh ph c iu kin thun li ng k theo ui cc chnh sch cng v ngi ngho mt cch ch ng. 2.1.2. Tng trng ngnh v gim ngho C nhiu nghin cu cho rng khng ch mc tng trng m mu hnh tng trng cng tc ng n gim ngho. Vi t l tng trng nht nh, tc ng gim ngho ph thuc nhiu vo ngun gc tng trng. Nu tng trng tp trung vo ngnh c nhiu ngi ngho v ngi c thu nhp thp lm vic, tc ng s l ln nht v ngc li. cc nc ang pht trin ti chu , nng nghip l ngnh c nhiu ngi ngho lm vic. S liu ca cc nc ny cho thy nu tng trng nng nghip cao, trung bnh khong 4,4% cng 10

vi tng trng kinh t nhanh khong 3% hng nm hoc cao hn, tnh trng ngho gim rt nhanh - trung bnh gim khong 5,7% hng nm. Trong khi , nu tng trng nng nghip chm hn v thp hn tng trng ca cc ngnh khc, gim ngho s t hn, ch khong 2% hng nm. S liu cng cho thy vic gim ngho b chm li (nh trng hp ca Trung Quc trong thp nin 70, n trong thp nin 80 v 90, v Thi Lan trong thp nin 90) do s pht trin chm ca nng nghip trong giai on ny (UNDP 2004b, tr. 16). Mi quan h cht gia tng trng nng nghip v gim ngho c khng nh bng s liu Vit Nam, c bit trong thp nin 90. Nghin cu ca Weeks v cng s (2004a), cng nh Phm Lan Hng v cng s (2003) cho thy vic nng nghip pht trin mnh trong sut thp nin 90 l nguyn nhn quan trng l gii cho vic tng trng trn din rng Vit Nam trong nhng nm 90, dn n vic gim nhanh ngho c bn trong gai on ny. Khu vc phi nng nghip mi pht trin cng gp phn gim ngho. Tuy nhin, khi nn kinh t pht trin ln, tm quan trng tng i ca nng nghip trong gim ngho c xu hng gim dn v tng trng nng nghip cng ngy cng i km vi nng sut lao ng tng ln, v iu ny s dn n gim nhu cu i vi lao ng nng nghip. iu ny cho thy rng nn cn bng gia tng trng nng nghip v tng trng phi nng nghip (UNDP 2004a, tr. 80), v trong tng lai c l nn ch nhiu hn n cc ngnh cng nghip ch to s dng nhiu lao ng. Tuy nhin, trong na cui ca thp nin 90, chnh sch cng nghip Vit Nam c xu hng thin v cc ngnh s dng nhiu vn, khin qu trnh chuyn i theo kiu Lewis (t nng nghip sang cng nghip v dch v) din ra chm chp, cn lc lng lao ng khng chuyn c t nng nghip c thu nhp thp sang cc ngnh khc (Phm Lan Hng v cng s 2003). Tch cc tham gia xut khu ca cc ngnh c ng ngi ngho lm vic hoc cc ngnh c lin kt xui v ngc vi cc ngnh c nhiu ngi ngho c coi l iu quan trng i vi gim ngho. S liu ca Vit Nam trong thp nin 90 cho thy c quan h tng quan cht ch gia xut khu v tng trng, c bit l tng trng ca nng nghip v cc ngnh cng nghip ch to s dng nhiu lao ng nh dt may v giy dp. Do , c l do tin rng ngi ngho c hng li y t thnh tu xut khu rt n tng thi gian qua. Tuy nhin, da vo mt s nghin cu trong ngnh dt may - ngnh va nh hng xut khu v va s dng nhiu lao ng - Weeks v cng s nhn thy rng c nhng tr ngi trong vic di chuyn lao ng v iu ny cn tr s tham gia ca ngi ngho nhng vng xa v cc tnh ngho vo qu trnh tng trng da vo xut khu. i vi nhng ngi nhp c tm c vic lm trong ngnh ny, cng c chnh lch v tin cng so vi ngi cng nhn sng ti a phng, v s chnh lch ny khng th l gii c bng cc yu t mang tnh th trng nh trnh gio dc, o to, chuyn mn k thut, kinh nghim, a bn, v.v. (UNDP 2004a, tr. 90). 2.1.3. Tng trng vic lm v gim ngho Mi quan h gia tng trng kinh t, vic lm v gim ngho da trn kinh nghim ca by nc chu , chu Phi v M La-tinh c nghin cu su trong bi ca Islam (2004). Bi vit cho thy h s co dn ca vic lm i vi tng trng l mt yu t quan trng l gii cho kt qu gim ngho khc nhau vi cng mt mc tng trng kinh t. Kinh nghim ca cc nc thnh cng trong vic gim ngho cho thy tm quan trng c bit ca to vic lm c coi l mt xch quan trng trong mi lin h gia tng trng kinh t v gim ngho. Thc t cho thy nhng nc t tng trng cao v vic lm cng vi tc tng trng kinh t cao l nhng nc rt thnh cng v gim ngho. iu ny cng ng i vi Vit Nam l nc c lc lng lao ng di do nhng li t t ai v thiu vn. Nh nu, mc d tng trng ng vai tr quan trng, song mu hnh v ngun gc ca tng trng cng nh cch thc li ch tng trng c phn b cng khng km phn quan trng v c l cng ngy cng ng vai tr to ln hn i vi vic thc hin mc tiu gim ngho. Do vy, khng th c quan h bt di bt dch gia tng trng kinh t v gim ngho. Tuy nhin hin nay mi lin h gia tng trng, vic lm v gim ngho cha c nhn thc y trong cc trao i chnh sch c li cho ngi ngho nhiu nc (UNDP 2004b, tr. 13). V phng din ny, tng trng c li cho ngi ngho l loi hnh tng trng i i vi vic s dng nhiu lao ng - l ti sn di do nht ca ngi ngho. 11

C hai kha cnh ca vic lm u c tm quan trng ngang nhau i vi gim ngho nhanh v bn vng: tng v s lng vic lm v tng nng sut lao ng (kha cnh cht lng ca vic lm). Cc chnh sch c li cho ngi ngho, d trc tip hay gin tip u tm cch to c hi vic lm cho ngi ngho hoc ci thin nng sut lao ng mt cch bn vng, nht l trong cc ngnh c ngi ngho lm vic. C hai kha cnh u lm tng thu nhp ca ngi ngho v do y nhanh tc gim ngho. C mt ch s th hin mi lin h gia tng trng v vic lm l co gin ca vic lm i vi tng trng kinh t.6 S liu cc nc chu cho thy, mi lin h ny khng ng nht. Theo kt qu nghin cu ca Pasha v Palanivel, tng trng vic lm Trung Quc l 5% trong nhng nm 80, v ch cn 1% trong nhng nm 90, mc d tng trng kinh t giai on sau li nhanh hn. Sri Lanca, mc d tng trng kinh t chm song vic lm li tng nhanh, khong 4% trong nhng nm 80. Tuy nhin r rng l tng trng vic lm c tc ng rt tch cc gip gim ngho. cc nc chu , trong nhng trng hp c tng trng kinh t ln tng trng vic lm u cao, ngho i gim 5,5%, cn nu tng trng kinh t cao i i vi tng trng vic lm thp, i ngho ch gim c 4,2%. Vai tr ca tng trng vic lm i vi gim ngho cn ln hn khi kinh t tng trng chm. Trong trng hp tng trng vic lm trn 2,5% mt nm v tng trng thu nhp u ngi di 3,5% th ngho i gim 2%, cn trong trng hp c tng trng kinh t v tng trng vic lm u chm th ngho i thm ch cn tng ln 1% mt nm. iu ny khng nh tm quan trng ca tng trng vic lm trong mu hnh tng trng c li cho ngi ngho (UNDP 2004b, tr. 14). S liu ca Vit Nam trong thp nin 90 cho thy thnh tu gim ngho cao trong thi k ny l kt qu ca c to thm vic lm cng nh ci thin cht lng vic lm theo hng tng nng sut lao ng. Cc knh chnh yu qua li ch tng trng n vi ngi ngho gm ci thin thu nhp thc t ca ngi lm vic thng qua ci cch nng nghip v thay i t duy v khu vc kinh t t nhn, nh vy tng cu i vi cc sn phm m ngi ngho to ra. Cc h gia nh nng thn nhm dn c ngho nht v ng nht ca nn kinh t - ci thin c thu nhp ca mnh nh c nhiu vic lm hn v s dng c hiu qu hn cc yu t sn sut hin c thng qua a dng ha sang cc cy trng vt nui v cc sn phm c gi tr cao hn (nh chn nui, nui trng thy sn, trng cy n qu), sn xut ra nhiu nng sn xut khu hn v do cnh ko gi c cng c li hn cho nng sn. Tc ng lin kt ca tng trng nng nghip l tng thm nhiu vic lm phi nng nghip, nht l khu vc nng thn. Tuy nhin Vit Nam, tng trng kinh t trong giai on 1986-2001 nhn chung khng i km vi tng trng vic lm nh nhiu ngi ngh. Theo c tnh ca Phm Lan Hng v cng s (2003), cp quc gia v cp ngnh, trung bnh 1% tng trng ch dn n vic lm tng ln 0,3%. Mc to vic lm ca tng trng ny thp hn so vi mc ca cc nc khc trong khu vc c cng trnh pht trin. Trong lnh vc cng nghip, 1% tng trng ch to ra c thm 0,18% vic lm, cn tng trng trong dch v ng gp kh tt cho to vic lm mi vi 1% tng trng to thm c 0,71% vic lm. Tuy nhin, tng trng dch v trong giai on 19982001 khng thc s lnh mnh, v vic lm mi tng ln trong khu vc ny i km vi nng sut lao ng gim xung. Khu vc dch v hin nay l ni tp trung mt t l ng k lao ng t do chuyn t nng nghip sang. chng mc nht nh, iu ny l do chnh sch pht trin cc ngnh cng nghip s dng nhiu vn gy bt li cho cc ngnh s dng nhiu lao ng. Song nh Weeks v cng s cho thy, tc ng hn ch ca tng trng cao i vi to vic lm l hin tng d hiu ca nn kinh t chuyn i nh Vit Nam, v so vi giai on k hoch ha tp trung, cc DNNN chi phi nhiu ngnh cng nghip phi i mt vi cnh tranh gia tng
6

co gin ca vic lm i vi tng trng kinh t c o bng t l thay i ca vic lm chia cho t l thay i ca GDP trong mt giai on nht nh. co gin cng cao c ngha l tc tng trng vic lm trn cng mt gi tr sn phm mi tng thm cng cao. Tuy nhin, co gin ln hn mt li c ngha l vic lm mi tng thm nhng nng sut lao ng li suy gim, cn co gin nh hn mt c ngha l to thm c vic lm vi nng sut lao ng cao hn.

12

mnh c th trng trong nc v quc t v do vy c gng gim bt nhu cu tng thm lao ng nhm nng cao hiu qu k thut v hiu qu kinh t (UNDP 2004a, tr. 43). Ni tm li, mc d gim ngho Vit Nam trong nhng nm qua bt ngun t c s vic lm tng thm cng nh nng sut lao ng c ci thin, song ng gp chnh vn l t nng sut tng ln tng ngnh, v tng thm vic lm khu vc nng nghip, phi nng nghip qui m nh nng thn v dch v; cn tng trng ca cng nghip v dch chuyn lao ng t nng nghip nng sut thp sang cc ngnh ch to c nng sut cao mi ch c ng gp khim tn i vi gim ngho. 2.2. Chnh sch tng trng nhanh, bn vng v c li cho ngi ngho

Phn trc ca bo co ny xc nh cc knh dn ti gim ngho nhanh chng. Phn ny s cp n vic s dng cc cng c chnh sch thuc tm kim sot ca Chnh ph tc ng n gim ngho thng qua cc knh dn ni trn. 2.2.1. Chnh sch ti chnh v tin t Nh cp n trong Phn 2.1.1, n nh kinh t v m ng vai tr then cht trong vic tng trng bn vng v gim ngho, v Vit Nam l nc kh thnh cng trong lnh vc ny. Do chnh sch ti chnh v tin t ng vai tr quan trng trong vic m bo n nh kinh t v m, phn ny s tm tt kin nh gi cc chnh sch ny Vit Nam trong thi gian gn y c cp n trong cc nghin cu ni trn. Cc yu t khin cc chnh sch ny thun li cho qu trnh gim ngho bn vng s c c bit ch trng. Tin t v tn dng tng trng cao vo u thp nin 90, sau ch tng nh t gia thp nin 90 cho n nm 1997 ng ph vi lm pht tng i cao trong giai on ny. Vic gim tc tng cung tin t i lin vi gim lm pht, tuy cng c thi im tng vo nm 1998 do khng hong ti chnh chu , khin ng tin ni t gim gi mnh, gy nh hng gi c trong nc. Tuy tin t vn tng trng vi tc cao hn trong nm 1999 v 2000, nhng lm pht vn mc thp v xy ra tnh trng thiu pht (lm pht m) nm 2000. iu ny cho thy tng cung tin t v lm pht khng c quan h cht ch vi nhau, v tng cung tin t dng nh phn nh nhu cu tng tin pht trin ti chnh theo chiu su (UNDP 2004a, tr. 126). Chnh sch tin t Vit Nam nhn chung c c im l thn trng. Mt minh chng na cho iu ny l t l tng trng tin rng v tn dng theo chng trnh trong nhng nm qua nhn chung c duy tr mc tha thun gia Chnh ph vi IMF. Tng trng tn dng cho khu vc DNNN ch vt hn cht t so vi mc tiu ra l bng khong hn mt na tng trng ca tn dng trong nc. iu ny c cc t chc a phng xem xt nh l mt phn cam kt ca Chnh ph trong vic thc hin ci cch DNNN (UNDP 2004a, tr. 128). Vit Nam cng c nhng bc tin quan trng lm cho h thng ngn hng hot ng da trn c ch th trng v do bn vng hn. C th l c quyt nh rng tt c cc ngn hng, nht l ngn hng thng mi quc doanh - ngun cung cp phn ln tn dng cho DNNN chm dt cp tn dng theo ch nh v tp trung vo cho vay thng mi. Tn dng cp theo ch nh c thc hin thng qua hai knh. Knh u tin l Qu h tr pht trin (DAF), ni ti tr cho cc doanh nghip trong nc v c s h tng, dch v cng, xut khu v cng nghip nng. Ngun th hai l Ngn hng chnh sch x hi ca nh nc, trc l Ngn hng Ngi ngho. Ngun ny s cung cp tn dng nh cho cc h nng nghip v cc nhm c thu nhp thp ch yu sng khu vc nng thn. nhn c tn dng, cc h v nhm cn tha mn nhng iu kin nht nh.

13

Qu h tr pht trin (DAF) l ch kh nhy cm v l mi quan ngi ca mt s nh quan st. Mi quan ngi tp trung vo hai vn sau: (i) quy m ca DAF rt ln7 trong khi hot ng ca qu li khng da trn c ch th trng; (ii) tn dng t DAF trn thc t hu nh ch cung cp cho DNNN v cc d n h tng ln, v mt s hot ng ny dng nh khng hiu qu (Dapice 2003, tr. 6 v tr. 12). S tn ti ca DAF dng nh mu thun vi vic chuyn khu vc ti chnh sang hot ng cho vay thng mi v da trn c ch th trng. Tuy nhin, theo Weeks v cng s, s tn ti ca DAF c th c bin minh bng cc lp lun kinh t v x hi; v nu hot ng ca n c nh gi cn thn v t chc li cho hp l, DAF c th l cng c tt cho mc tiu pht trin. C th, Weeks v cng s cho rng DAF c th pht huy tc dng tt hn nu cc iu kin c c tn dng u i c Chnh ph quy nh r, v vic nhn din ng cc lnh vc u tin s lm gim khuynh hng cung cp tn dng u i cho cc DNNN c mi quan h cht ch vi cc c quan Nh nc c lin quan hoc ngn nga DNNN khi ph sn (UNDP 2004a, tr. 142).8 Kt lun rt ra t hai nh gi ni trn v DAF n gin nh sau: nu s dng mt cch cn trng, DAF c th l cng c hu ch cho Chnh ph t mt s mc tiu pht trin. Tuy nhin, v cng c ny rt mnh (quy m rt ln) trong khi khng hot ng theo c ch th trng v do c th b lm dng, vic s dng cng c ny cn theo cc quy tc r rng v cn c gim st cht ch9. Mt mi quan tm khc l chi ph ngn sch lin quan n vic ti cp vn trong qu trnh ti c cu ngn hng thng mi quc doanh. Weeks v cng s cnh bo v kh nng ti cp vn cho cc ngn hng thng mi quc doanh c th tut ra khi tm kim sot, nh tng xy ra In--n-xi-a. Khi cc tc ng n ngn sch tr nn nghim trng: In--n-xi-a, chi thng xuyn dnh cho vic ti cp vn ln t c chi tiu pht trin ln cc chng trnh x hi dnh cho ngi ngho, cng nh khng cho php a vo thc hin cc chng trnh ngn sch mi c li cho ngi ngho trong tng lai gn. Do , mc v t l ti cp vn cn c cn nhc k lng (UNDP 2004a, tr. 143). 2.2.2. Chnh sch ti kha Chnh sch ti kha c ch trng c bit trong cc nghin cu do tm quan trng ca n trong vic t ti gim ngho bn vng cng nh thc hin cc Mc tiu Thin nin k. Di y l tm tt cc nhn nh v nh gi chnh sch ti kha di gic bn vng v c li cho ngi ngho trong cc nghin cu. Tnh hnh cn i ngn sch: Tuy thm ht ngn sch tng (t 1,6% GDP nm 1998 ln 5,1% nm 2000, v c tnh l 6,5% nm 2002), y vn c coi l mc chp nhn c (Dapice 2003, tr. 2). Nguyn nhn thm ht ngn sch ch yu do tng chi u t cng cng, do thi k 1998-2002 Chnh ph c thng d ngn sch thng xuyn (thu thng xuyn tr chi thng xuyn) mc kh ln t 4 n 6% GDP. Phn tch kinh t lng da trn c s s liu ca ADB thi k 1985-2000 cho thy thm ht ngn sch khng phi l nguyn nhn gy ra lm pht (UNDP 2004a, tr. 54). Tm li, cho n nay, tnh hnh ngn sch khng e da n nh kinh t v m.

DAF l th ch ti chnh trung gian ln nht Vit Nam trong vic hng cc ngun vn trong ngoi nc vo hot ng u t. Gn y Chnh ph ban hnh ngh nh gim s i tng c vay tn dng u i cng nh gim t l tn dng u i cho cc d n. Nu bit s dng ng v thch hp, dao sc s c tc dng tt, v s lm t tay nu ngc li. Cc cng c chnh sch Chnh ph c th s dng c thng khng hon ho. Do vy, cp hoch nh chnh sch, iu quan trng l Chnh ph cn nh gi c chi ph ln li ch ca vic s dng mt cng c no so vi vic s dng cng c khc t c cng mt mc tiu. Mt khi cng c chnh sch c chn, iu quan trng l phi ra v thc hin cc quy tc mt cch nghim ngt m bo cng c c thc hin theo cch ti u, ngha l pht huy ti a li ch v gim thiu chi ph.

14

Tuy nhin, cng c mt s quan ngi v n nh ngn sch nh: (i) thu ngn sch t du th chim t trng ngy cng ln trong tng doanh thu ngn sch, li chu nh hng mnh ca dao ng gi c trn th trng th gii; (ii) Chi ph ti c cu h thng ngn hng quc doanh c th tng cao, trong khi d bo v tnh hnh cn i ngn sch li ph thuc nhiu vo mc ca chi ph ny10. Do vy, cha th chc chn v tnh hnh ngn sch (UNDP 2004a, tr. 97). Tuy nhin, cc chi ph ny mang tnh nht thi v c xu hng gim trong trung v di hn vi iu kin ci cch DNNN c thc hin tt v thnh cng; (iii) Vit Nam ngy cng ph thuc vo cc khon vay nc ngoi v vin tr b p thm ht ngn sch. Vi tnh hnh ny, mt s chuyn gia khuyn ngh rng Chnh ph nn thn trng trong vic vay thng mi t nc ngoi, do c cc kinh nghim quc t khng hay v vic ny (UNDP 2004a, tr. 97), v nn thc thi mt tin hp l trong vic ti c cu ngnh ngn hng nhm duy tr chi ph ngn sch cho vic ti cp vn mc c th khng ch c. Nu lm c iu ny th ngn sch s c kinh ph theo ui cc chng trnh x hi v chng trnh c li cho ngi ngho (UNDP 2004a, tr. 10). Thu v thu ca Chnh ph: u thp nin 90, t trng thu ca Chnh ph so vi GDP tng dn v t 24% GDP nm 1994. iu ny c coi l mt thnh tu chnh ca Vit Nam. Thu ca Chnh ph gim dn xung di 20% GDP, v iu ny cho thy cn tim nng tng thu thng qua vic hon thin hot ng b my hnh chnh thu thu. Trn c s mt s phn tch v din gnh chu thu, Weeks v cng s nhn thy h thng thu Vit Nam nhn chung l ly tin, tr mt s ngoi l sau: (i) thu nng nghip nh vo nhm ng v phn cn ngho cao hn mc hp l; (ii) ph v cc khon ng gp dng nh c v ly thoi; (iii) doanh thu thu gin thu Vit Nam c l phn b kh ng u theo ngha thu t nhm ngho v nhm giu u chim 4%, do vy nu xt trn gc thu nhp chu thu th nhm giu hn chu thu gin thu thp hn so vi nhm ngho hn. iu cho thy tim nng m rng thu nhp chu thu nh vo nhm giu hn (UNDP 2004a, tr. 100-101). Cc nhn nh trn ch ra cc lnh vc c th ci thin lm cho h thng thu Vit Nam ly tin v c li cho ngi ngho hn na. Chi tiu cng: Chi tiu cng c nh gi l c li cho ngi ngho. Chnh ph phn b mt phn ngn sch ng k cho cc ngnh kinh t v gio dc. Vi phn ln ngi ngho sng nh thu nhp trong nng nghip, cng nh tm quan trng ca y t v gio dc, c cu phn b nh vy dng nh ly tin11. Tuy nhin, hiu lc ca chi tiu cng cng nh kh nng duy tr ang l vn cha chc chn, tr khi chi ph duy tu bo dng hin nay cn qu thp c tng ln ti mc ph hp. Chi ph tr cp x hi12 hin nay ang c li cho ngi ngho mc cc tnh ngho hn c nhn tr cp di dng chuyn nhng rng v cho tnh (UNDP 2004a, tr. 103). Trong khi tha nhn s cn thit v tc dng ca cc chng trnh mc tiu Vit Nam, nht l cc d n u t nhm vo cc vng ngho l ni i ngho c bit nghim trng, Weeks v cng s khuyn ngh Chnh ph nn xem xt vic p dng h thng ph cp tr cp hu tr cho ngi gi, v coi y l mt hot ng mnh m theo hng tng cng bo tr x hi (UNDP 2004a, tr. 113). Chi tit ca khuyn ngh ny c trnh by trong Hp 2. u t cng cng: Vn ny c phn tch kh k trong cc nghin cu m bo co ny c nhim v tm tt. Mc d cc nghin cu ny a ra nh gi khc nhau v hiu qu v cht

10

11

12

Cc chi ph ny pht sinh do nhu cu b p ti sn khng sinh li v chnh sch tng d tr p ng cc tiu chun quc t. Nm 2002, d kin chi ph ny c th ln n 2,2% GDP, do vy s lm tng thm ht ngn sch ln 8,7% GDP, l mc c th e da mt cch nghim trng n nh kinh t v m. Cc bng chng ti chu cho thy loi u t c tc ng ln nht i vi nng sut trong nng nghip v i ngho l u t vo xy dng ng x, cng trnh thy li, in nng thn v chi cho nghin cu v trin khai trong nng nghip cng nh khuyn nng. Do vy, lnh vc pht trin nng thn nn c u tin cao hn trong khi phn b u t cng (Pasha v Palanivel, tr. 26; Phm Lan Hng v cng s, tr. 40). Tr cp x hi bao gm: (i) h tr ti chnh cho cc trung tm cu tr x hi; (ii) h tr ti chnh cho cu tr x hi bn ngoi cc trung tm ny (ngha l ti cng ng); (iii) cc chng trnh x hi khc nh chng trnh chng ma ty, chng mi dm; v (iv) cc chng trnh mc tiu xa i gim ngho, Chng trnh 135.

15

lng ca u t trong thi gian qua, cc nghin cu li thng nht v vic cn phi chnh thc a vic xem xt tc ng kinh t, x hi v i ngho vo nh gi d n, nht l cc d n ln.
Hp 2: Ph cp tr cp hu tr tui gi: li ch, chi ph v trin vng Nh nu, tr mt s tn hiu cnh bo c th gii quyt c, Chnh ph Vit Nam c tnh hnh ngn sch kh thun li cho vic m rng cc chng trnh xa i gim ngho hin nay v trin khai cc chng trnh mi c li cho ngi ngho. Cc chng trnh gim ngho hin ang thc hin, nh chng trnh dnh cho cc x c bit kh khn, th hin nguyn tc ph cp cho mi i tng, ch khng n thun l nhm vo mt nhm dn c nht nh. Ngoi ra cn c mt s bin php khc Chnh ph c th p dng, trong c bin php ph cp tr cp hu tr tui gi. C mt s u im ca chng trnh ny b sung cho cc chng trnh mc tiu. Th nht, v c l l iu quan trng nht l chng trnh ny mang tnh rng khp ch khng loi tr mt s i tng; iu ny c ngha l nh nc khng cn phi chia ngi dn thnh i tng trong chnh sch v i tng ngoi chnh sch. Do vy, ngi hng li t chng trnh khng b mc cm l ngi ngho. Th hai, nu chng trnh ny kh thi trong vic thc hin th yu cu v b my v chi ph thc thi s thp hn rt nhiu, cng nh nh nc phi xm nhp vo i t ca ngi dn t hn nhiu so vi cc chng trnh mang tnh loi tr. Cc chng trnh mc tiu s i hi cao hn nhiu v mt hnh chnh nu t ra mc ch loi tr mi kh nng r r ra ngi khng ngho. Thm ch i vi cc nc pht trin th phn loi nh th cng l iu kh khn. Vit Nam, mt khi phn ln lc lng lao ng lm vic trong cc hot ng c quy m nh c thnh th ln nng thn, kh c th hnh thnh c mt c s nht qun trong phm vi c nc lm thc o i ngho trc tip v thu nhp. Th ba, v cng l c th ca Vit Nam, mt chng trnh ph cp do Chnh ph cp trung ng ti tr c th loi tr mc khc bit trong vic h tr do cp qun/huyn tin hnh, vn l c im ca cc chng trnh mc tiu hin hnh. Cui cng l vn nhiu ngi bit n v ranh gii mt vn pht sinh t bn cht lin tc ca phn b thu nhp. Trong thc t, x hi khng th phn chia c mt cch r rng thnh hai nhm giu v ngho. Ngoi ra cn c vn n thun v mc ranh gii: cung cp phc li cho nhng ngi c thu nhp di mt ngng no (m ngng ny c xc nh trn c s cha r rng) s lm cho nhng ngi nm ngay di ngng ny c li hn l nhng ngi khng ngho nm k cn trn ca ngng, v vn c th s rt nghim trng nu c nhiu h cn ngho.a Vic ph cp tr cp hu tr tui gi c mt s li th nht nh. Phn ln cc nc c thu nhp thp khng th qun l c tr cp hu tr. Vit Nam, h thng hnh chnh c thit lp xung tn cp x/phng i vi i a s nhn dn, bao gm c h s xc nhn tui tc. Vic phn phi tr cp hu tr c th c thc hin thng qua h thng b my hin hnh vi chi ph hnh chnh thp. Hn na, tr cp hu tr ph cp c th khch quan v gii do c phn phi cho tt c cc i tng c tiu chun ch khng phi phn phi cho ch h. Thm vo , do ngi gi thng khng tit kim c nhiu, hiu ng chi tiu ca tr cp hu c th t ti mc gn 100%, vi hiu ng lan ta trong phm vi c cng ng. Cui cng, v cng l iu r rng nht l tr cp hu tr cho ngi gi c th c tc dng rng, xa b c dng ngho bi thm v nguy hi l s c cc ca nhng ngi kit sc lao ng sau c cuc i lm vic. Ci gi l r r ti ngi khng ngho, nu b nh gi l khim khuyt ca chng trnh ny, c th c b li bng cc li ch kinh t v x hi ln hn. Vi li ch tim nng ng k ca h thng tr cp hu tr tui gi, mt cu hi t ra l vy chi ph cho h thng ny tn bao nhiu? Tnh ton s b c trnh by trong Bng 1, vi gi nh tr cp hu tr c phn b thng qua h thng hnh chnh hin hnh m khng tn thm chi ph hnh chnh. Tui c hng tr cp l 65 cho c ph n v nam gii. trnh hin tng quan liu, ngi nhn tr cp c gi nh l khng cn phi a ra bng chng rng h v hu. Mc tin tr cp hu tr c tnh da trn mt t l nht nh so vi chun ngho trong iu tra mc sng dn c Vit Nam nm 1998 v l s la chn v chnh sch. Kt qu (dng chi ph tr cp hu/GDP trong Bng 1) cho thy h thng ny tn khong t 1,6 n 2,2% GDP ty thuc t l c chn ca mc tr cp so vi chun ngho ca iu tra mc sng dn c Vit Nam (VLSS) nm 1998.

16

Bng 1: c tnh chi ngn sch cho h thng tr cp hu ph cp (nm 1998, gi nm 1993) Khon T l dn s t 65 tui tr ln Tiu dng c nhn GDP Tiu dng c nhn/GDP Chi chnh ph/GDP: dch v cng Tng chi thng xuyn Tng s Tiu dng trn u ngi ng ngho quc t* Chi ph c tnh cho chng trnh tr cp hu: Mc tr cp hu/chun ngho Chun ngho/chi ph tiu dng trung bnh Tr cp hu cho mt ngi Chi ph tr cp hu/GDP [Gi nh 10% chi ph hnh chnh ] Phn chi ph tng thm: dch v x hi tng chi thng xuyn tng s t l t l Nghn ng, gi nm 1993 phn trm [phn trm] phn trm phn trm phn trm 1,00 0,90 0,80 0,70 0,64 0,64 0,64 0,64 1790 1611 1432 1253 2,2 2,0 1,8 1,6 [2,4] [2,2] [2,0] [1,8] 33,0 29,7 26,4 23,1 15,3 13,8 12,2 10,7 10,3 9,2 8,2 7,2 n v o phn trm t ng gi nm 1993 t ng gi nm 1993 phn trm phn trm phn trm phn trm (VLSS) nghn ng nghn ng Gi tr 4,9 194.841 274.811 70,9 6,8 14,7 21,9 2.784 1.790

Ghi ch v ngun: 1. Tiu dng c nhn v GDP: IMF 1999, tr. 4 & 6, vi gi nh t s tiu dng c nhn so vi GDP khng b nh hng khi gim pht; v nm 1993 c coi l nm gc thay v nm 1994. 2. Chun ngho: l chun c s dng trong VLSS 1998. 3. Chi tiu chnh ph: ly t Chng 4, Bng IV.1. 4. S liu thng k v dn s: World Development Indicators 2001. 5. Ba dng cui c tnh vi gi nh khng tn thm chi ph hnh chnh rng. * S dng chun ngho thc phm khi tnh ton s lm gim mc tr cp hu v cc chi ph khc khong 28% (do chun ngho thc phm nm 1998 bng 0,719 ln chun ngho quc t chung).

Nu cng thm c tnh chi ph hnh chnh thc t th tng chi ph cho tr cp hu mc chun ngho vn nm trong phm vi m ngn sch Chnh ph cho php. Gi ha dn s ng nhin s lm tng chi ph, nhng iu c l cha dn n cc khon chi ngn sch qu ln trong vng hai thp nin ti. Trong thi gian , nn kinh t s pht trin, thu ngn sch s tng nhanh hn tng chi ph cho i tng c hng tr cp. Kt lun chnh l h thng nh th l mt bc theo hng ph cp ha v l xu hng ch o trong chnh sch x hi vi nh hng r rt c li cho ngi ngho. H thng nh th ng Chnh ph Vit Nam xem xt thit k cc k hoch pht trin kinh t x hi trung v di hn.

S dng s liu ca Trung tm phc hi thng tin ca ADB, Weeks v cng s c tnh ch s ICOR trung bnh ca Vit Nam thi k 1996-2001 bng 3,7 (trong mc cao nht l 4,8 nm 1999 v cao nh l 4,5 nm 2001), l mc theo quan im ca h tng i tt so vi cc nc trong vng (In- -n-xi-a, Lo, Ma-lai-xi-a, Phi-lip-pin, Thi Lan v cc nc khc) trong cng thi k (UNDP 2004a, tr. 59). Tuy nhin, Dapice (2003, tr. 5) li c tnh rng ICOR Vit Nam ch 3,2 thi k 1995-1997, sau tng ln ti 4,5 nm 2002. iu ny dn n kt lun rng hiu qu u t thi gian gn y l thp v c xu hng gim dn. S khc nhau trong vic nh gi hiu qu ca u t mc tng th r rng l do s liu s dng tnh ton c s khc bit, cng nh c s khc nhau trong vic la chn nc tham chiu v giai on ph hp so snh. 17

iu ny ch ra rng cn phi cng c phng php lun (ngha l cn c c s khoa hc hn trong vic la chn nc v thi gian tng ng so snh, c tnh n tr v thi gian trong tc ng ca cc d n u t cng cng ln mt cch hp l, gii quyt vn c th ny sinh v bin ni sinh, ngha l trong nhng nm iu kin kinh t xu i, Chnh ph thng tng u t cng cng vi hy vng kch cu13 v.v), cng nh vic thu thp s liu c th a ra t vn chnh sch nht qun hn cho Chnh ph Vit Nam. Tuy nhin, cc nghin cu nht qun trong vic nh gi u t cng cng mc chi tit hn: l c vn v hiu qu cn phi c quan tm mt cch thch ng khi xy dng k hoch pht trin trong tng lai. Rt nhiu d n u t vo c s h tng c chi ph thanh ton cao hn rt nhiu so vi chi ph thc c cp n trn bo ch. Xy dng cc con ng hoc bn cng khng cn thit, hoc xy dng cc cng trnh theo tiu chun qu cao gy chi ph ng k cho t nc. Mt phn ng k u t cng cng c dnh cho cc nh my trong lnh vc kinh doanh cn phi c bo h mi c th tn ti c nh nh my ng, thp, xi mng, v.v (Dapice 2003, tr. 6 v tr. 14). Cc d n ny thng c tuyn b nhm thc hin mt s mc ch c bit. Bn cnh tnh phi hiu qu c tha nhn rng khp trong chng trnh ma ng, Dapice thng qua trng hp nh my lc du Dung Qut chng t rng c th c cc cng c tt hn t c cng mt mc ch (nh nh my lc du c xy dng trn c s hiu qu kinh doanh kt hp vi vic nh thu v dng tin thu c u t vo ng x, trng hc, cng trnh thy li, in v ch ti cc vng cn c h tr c th l mt phng n tt hn t cng lc hai mc tiu: c nh my lc du hin i v h tr tnh ngho (Dapice UNDP 2003, tr. 6-7). Mc d tc ng v i ngho thng qua lin kt ngc ca nh my ng i vi ngi trng ma cha c xem xt n trong nh gi chng trnh ma ng, iu r rng l c th c phng n khc tt hn thc hin cng mt nhm mc tiu. D cc quyt nh u t hin nay khng th thay i c, do vy cng phn no hn ch tc dng ca cc nh gi i vi d vng, cc bi hc thu c c th c ch cho vic lp k hoch pht trin trong thi gian ti v vic khng nhng cn phi a ra c cc mc tiu ng n, m cn cn phi chn cng c ph hp nht c trong tay m bo tng trng cao, bn vng v c li cho ngi ngho. Theo hng ny, cc nghin cu khuyn ngh rng Chnh ph cn tin hnh nh gi su sc phm vi hng li ca cc chi ph u t cho cc siu d n (v cc d n ny qu ln) v cc nghin cu c h thng v tc ng i vi i ngho, ng thi lng ghp kin ngh ca cc nghin cu ny vo ni dung chin lc xa i gim ngho quc gia (UNDP 2004a, tr. 107 v tr. 113). Cui cng l u t cng cng cn c mt hiu ng khng mong mun do vic vn ng tm kim kinh ph t ngun ngn sch c th lm cho cc tnh sao nhng thu ht u t t nhn. D dng hng vo u t nh nc khi cc ngun u t khc cn qu t v ngun vn nh nc sn c; nhng vi t duy ny th cc cn b cc tnh dng nh khng tp trung vo thu ht u t t nhn nh mc h tp trung vo vn ng thm cc khon u t ho phng ca nh nc. Xu hng c th c coi l mt im yu vo thi im hin nay v dn s tr thnh mt nguy c v n s gp phn vo chiu hng cc vng khc nhau c cc nn kinh t v vic lm rt khc nhau (Dapice 2003, tr. 14). Nhn chung, thng c s nh i i hi Chnh ph phi nh gi thn trng. Tm li, vi vai tr ct yu ca u t cng cng trong vic t ti tng trng nhanh, bn vng v c li cho ngi ngho, cc d n u t ln ca chnh ph cn c thit k v nh gi thn trng v hiu qu, tnh cng bng v gim ngho. Cc phng n khc t c cng mt nhm mc tiu cn phi c xem xt cn nhc, v phng n tt nht vi chi ph ti thiu nn c la chn.

13

Chnh sch ti kha m rng o ngc chu k kinh t c bin h trong nghin cu ca Pasha v Palanivel (UNDP 2004b, tr. 1).

18

2.2.3. Chnh sch v th ch pht trin khu vc t nhn theo hng tng trng nhanh, bn vng v v ngi ngho Trong mt s nghin cu m bi ny tng quan, pht trin khu vc kinh t t nhn c c bit ch do vai tr quan trng ca khu vc ny trong thc y to vic lm, l iu nh nu trong Phn 2.1.3 dn n gim ngho. T nm 2000, khi Lut doanh nghip c thng qua, khu vc t nhn trong nc c tha nhn l khu vc nng ng nht Vit Nam. 54.000 doanh nghip mi c thnh lp vi 4,7 t la vn mi ng k t cui nm 1999 n cui nm 2002, v u t t nhn trong nc tr thnh ngun tim nng ln nht v u t trong tng lai Vit Nam. iu quan trng l trong ba loi u t (u t cng cng, FDI v u t t nhn trong nc), u t t nhn trong nc c l trc tip to ra nhiu vic lm nht, c tc ng ln nht n gim ngho v gim bt bnh ng14, v loi u t ny c xu hng tri u trn c nc v trong mi tnh hung so vi FDI v c th tng nhanh hn u t ca nh nc (Dapice 2003, tr. 8). iu ny dn n khuyn ngh rng tng trng kinh t nhanh v bn vng v gim ngho nhanh, phn ln cc tnh khng nn tp trung qu nhiu vo thu ht FDI, tuy iu ny cng rt mong mun, m nn to iu kin hp dn cc nh u t trong nc (Dapice, 2003, tr. 9)15. Cn lu rng y Dapice xem xt chnh sch cp tnh. cp quc gia, chnh sch li nn c thit k to ra s phi hp v b sung gia ba loi u t (u t cng cng, FDI v u t t nhn trong nc) t c cc mc tiu t ra. V d, u t cng c th to iu kin tng thm u t trong ngoi nc to vic lm, nu hng vo cc d n c tc ng trc tip n gim ngho (UNDP 2004a, tr. 39). Thc y khu vc kinh t t nhn pht trin cng c ngha l nhn bit c cc yu t hn ch tng trng ca khu vc ny v cc bin php cn tin hnh xa b cc hn ch . C hai nhm yu t c nh hng n pht trin khu vc t nhn: (i) cc yu t bn trong doanh nghip (trnh qun l v chuyn mn k thut, vn, cng ngh, hiu bit v kh nng tip cn th trng) l cc yu t mang tnh ni ti; v (ii) chnh sch ca Chnh ph mi cp to mi trng kinh doanh thun li (cc yu t bn ngoi) cng nh ci thin cc yu t bn trong. iu r rng l loi u t cng v FDI ph hp s c tc dng thay i cc yu t ni ti ca doanh nghip thng qua hiu ng lan ta trong qun l v cng ngh. Ngoi ra cn c cc chnh sch khc cng c tc dng to iu kin cho khu vc kinh t t nhn tng trng cao v y nhanh tin trnh gim ngho. Thng qua vic so snh by tnh pha bc (Qung Ninh, Hi Dng, Hng Yn, H Ty, Bc Ninh, Bc Giang v Vnh Phc) vi bn tnh pha nam (ng Nai, Bnh Dng, Long An v B Ra Vng Tu) c cng iu kin v kt cu h tng, tip cn th trng v ngun nhn lc, Nguyn nh Cung v cng s (UNDP, 2004c, tr. 2) nhn thy cc tnh pha nam t c cc thnh tu tt hn cc tnh pha bc v xut khu tnh trn u ngi (785 USD so vi 85 USD), FDI tnh trn u ngi (570 USD so vi 60 USD) v to vic lm (41 so vi 7 vic lm trn 1.000 ngi trong giai on 2000-2002 v 12 so vi 3 trong nm 2003). S khc bit v s vic lm c to ra l iu c bit ng lu , v l knh ch cht dn n gim ngho. Theo Nguyn nh Cung v cng s, nguyn nhn ch yu gy ra s khc bit l do cc doanh nghip cc tnh min Bc phi i u vi nhiu ro cn hn, v cc ro cn ny cng cao hn nhiu so vi cc doanh nghip min Nam. tin hnh kinh doanh, gia nhp th trng, cc doanh nghip phi nhy qua cc ro cn ny. Thm vo , cc ro cn li cn cao
14 15

Cn lu rng trong trng hp ny Dapice cp n tc ng trc tip ca u t. Ni chung, vi iu kin c th ca tng tnh, cn c s kt hp ng n gia ba loi u t ni trn. iu ny c th v vi ngi th mc lnh ngh c th phi hp thnh tho c ba, dao v ko thu c kt qu tt nht vi s cng c c trong tay. Mi cng c c mt s cng dng ring, nn iu quan trng i vi ngi th l bit s dng ng cng c thc hin nhim v nhm t c nhm mc tiu nh trc (nh lm ci bn) theo cch hiu qu nht.

19

hn i vi cc doanh nghip t nhn thc th. l cc doanh nghip khng c mi quan h c bit vi nh nc so vi doanh nghip c lin quan n nh nc16. Nh Nguyn nh Cung v cng s gii thch, iu ny bt ngun t thi khc nhau ca chnh quyn a phng. Nhiu cn b lnh o, khng ch l lnh o cp tnh, thng cm thy yn tm hn vi cc doanh nghip c lin quan n nh nc v c gng cc doanh nghip ny chim v tr ch o. iu ny xy ra vi ci gi phi tr l tnh nng ng v kh nng cnh tranh b gim st (UNDP, 2004c, tr. 5), v ng nhin l vi thi ny cc doanh nghip nh v va l i tng chu thit nhiu hn. iu ny dn n kt qu l s vn FDI t hn, xut khu thp hn trong cc ngnh cng nghip s dng nhiu lao ng, v s vic lm mi to ra cng khng nhiu. Mt trong cc ro cn ln nht nh hng n nn kinh t v vic lm l kh nng tip cn t ai. Tuy t ai vn lun l vn chung ca c nc, gi t cao vt min bc ni chung, nht l cc tnh quanh H Ni v Hi Phng y ro cn t ai ln qu cao gy kh khn cho cc doanh nghip mi v cc doanh nghip pht trin nhanh17. Ro cn tip theo, cng l vn c nhiu ngi bit n, l kh nng tip cn vn. D cc doanh nghip ln hn khng coi thiu vn l mt yu t hn ch sn sut, vn ny vn cn v cng gay cn i vi cc doanh nghip nh. i vi cc doanh nghip ln th th trng, hn ngch (xut khu hng may mc), hoc nm c loi cng ngh thch hp c l l vn kh khn hn so vi vic tm c ngun cho vay vn (UNDP, 2004c, tr. 9-10). i vi cc doanh nghip nh hn, mt nghin cu thc nghim18 ca Hansen v cng s (2004, tr. 16) cho rng h tr tn dng ca Chnh ph trong giai on khi nghip ng vai tr quan trng trong vic tng trng cc doanh nghip nh v va vo cui thp nin 90. Tuy nhin, tm quan trng ca loi hnh h tr ny dng nh gim dn do cc doanh nghip mi c l khng c hng li nhiu t kiu h tr ny. Ngc li, tm quan trng ca t vn php l li tng ln. Nhn nh cui cng cho thy t vn php l l vn cn c s can thip ca Chnh ph. Nhn nh u khng cho php a ra mt cu tr li dt khot, m ngc li ch cho thy Chnh ph rng phi la chn xem c nn h tr tn dng cho doanh nghip nh v va trong giai on khi nghip hay khng. iu ny c th thc hin thng qua vic cn nhc nh gi li ch (tng trng cao hn trong cc doanh nghip nh v va v do vy to nhiu vic lm hn) so vi chi ph ca tn dng u i, c tnh n c tnh bn vng ca kiu h tr ny trong iu kin ngn sch eo hp. Da trn cc phn tch trn c th khuyn ngh mt s bin php sau to ra mi trng kinh doanh thun li hn cho vic pht trin khu vc kinh t t nhn theo hng xut khu nhiu hn v to nhiu vic lm hn.

16

17

18

Nguyn nh Cung v cng s gi doanh nghip c lin quan n nh nc khng ch gm cc DNNN (thng rt mnh) m cn gm cc doanh nghip t nhn c thnh lp vi s h tr ca cc c quan hoc ca nhng ngi quan trng trong chnh quyn. So vi a s cc doanh nghip khc, cc doanh nghip ny thng tip cn ngun vn vay, t ai, cc u vo quan trng khc v cc hp ng kinh doanh d dng hn nh mi quan h ny. Nh Nguyn nh Cung v cng s nu, cn phn bit cc sc thi khc bit ny khi phn tch chnh sch (UNDP, 2004c, tr. 5), nht l khi bn v vic to ra mt sn chi bnh ng. Cch phn loi cc doanh nghip thnh doanh nghip c lin quan n nh nc v cc doanh nghip cn li r rng l hay hn so vi cch phn chia thng thng gia DNNN v t nhn. Do vy, ci cch DNNN cn i km vi ci cch hnh chnh. Nu khng s chng bao gi c c mt sn chi bnh ng thc s do s tn ti ca cc doanh nghip t nhn c quan h c bit vi chnh quyn. Tuy cc cng ty ln cc nc pht trin hon ton thuc s hu t nhn, nhng chng c lin quan n nh nc cc mc khc nhau, do mt s cng ty ln c kh nng vn ng hnh lang cc mnh. Nguyn nh Cung v cng s c tnh: Gi t khu dn c mi ca Bc Ninh cch H Ni 30 km, vi ng giao thng thun li khong 2.000 USD mt mt vung; trong khi Bc Giang l tnh ngho v vng nng thn cch H Ni trn 60 km c gi t khong 300 USD ti khu vc gn trung tm tnh l. Mc gi ny kh cao so vi TP H Ch Minh. Ti , gi t Qun 7 l qun c v tr thun li (ch cch trung tm thnh ph 4 km) ch khong 500 USD mt mt vung, cn t khu dn c ti tnh gip ranh ng Nai ch khong 10 USD mt mt vung, l ni cch trung tm TP H Ch Minh khong di 50 km. Xin lu rng TP H Ch Minh rng hn H Ni, v thu nhp ca ng Nai cao hn rt nhiu so vi Bc Giang. Vy m gi t Bc Giang li cao hn gi ng Nai gp nhiu ln. Cn gi TP H Ch Minh thp hn gi Bc Ninh. V sao ngay ti Vit Nam li c s khc bit qu ln ny? (UNDP 2004c, tr.7). Nghin cu s dng s liu theo khng gian v thi gian ca 2.576 doanh nghip nh v va c iu tra ti ba thnh ph (H Ni, H Ch Minh v Hi Phng) v bn tnh (H Ty, Long An, Qung Nam, Ph Th) nm 1991, 1997 v 2002.

20

Trc ht, iu quan trng l phi thay i thi ca cn b lnh o ti a phng h tch cc ng h cc d n u t c tnh cnh tranh nhng li khng i hi phi c s h tr c bit. C th l trong ba phong cch iu hnh qun l cp tnh hin nay Vit Nam phong cch qun l kiu c theo hng can thip su, phong cch th lng, v phong cch ch ng v tch cc h tr - th phong cch th ba, ging vi cch qun l nh nc Singapore, cn c khuyn khch v Chnh ph trung ng nn c hnh thc thng cc tnh pht trin c cc ngnh cng nghip c kh nng cnh tranh (UNDP 2004c, tr. 16). Tuy nhin, theo c vi cch qun l theo kiu Singapore th h thng khuyn khch cng nn thay i tng ng c hnh thc khen thng i vi c nhn cc cn b ty theo n lc bn thn v mc hon thnh cng vic. ng thi, cng phi n lc to lp sn chi bnh ng gia cc doanh nghip c quan h vi nh nc v doanh nghip t nhn thc th. Tt c cc bin php ny cn c tin hnh trong khun kh ci cch hnh chnh hin ang tin hnh, nh bo co MDG gn y nhn mnh: Trong qu trnh pht trin khu vc t nhn, Vit Nam nn trnh sai lm trm trng m mt s nc ang pht trin khc mc phi. C th l ranh gii gia li ch ca nh nc v khu vc t nhn b xa nha gy gin on v gy bt n nh cho qu trnh pht trin. Ci cch hnh chnh trong bao gm c m bo tr lng ph hp theo mc hon thnh cng vic kt hp vi cc bin php bo v khc c cp n trn s c tc dng gim thiu cc ri ro ny (UNDP 2003, tr. vi-viii). Th hai, nn duy tr gi t mc hp l, nh gim c ro cn v t ai trong vic doanh nghip tham gia th trng hoc m rng sn xut. Chnh ph nn cho php ngi nng dn gi li mt s li ch ca vic chuyn mc ch s dng t v cho php dng mt t l nh t ai c s dng cho mc ch phi nng nghip, thm ch ngay c khi cha ph duyt quy hoch. Tng s khu cng nghip v a ra cc iu kin thu t linh hot hn cng c tc dng tch cc. Nguyn nh Cung v cng s cng xut vic p dng thu t hng nm km theo vi thu chuyn quyn s dng t hin hnh gim hot ng u c (UNDP 2004c, tr. 7 v tr. 16). Th ba, cc hip hi kinh doanh ng vai tr ngy cng quan trng trong vic to iu kin thun li cho vic pht trin khu vc t nhn, mt khi Vit Nam bc sang kinh t th trng v tip tc hi nhp vo nn kinh t th gii. Hin nay, phn ln cc doanh nghip nh v va cha hiu r v hi nhp, nn vic tip tc m ca th trng Vit Nam s l mt th thch ln i vi cc doanh nghip ny (Kokko 2003). Cc doanh nghip nh v va rt cn hip hi kinh doanh, v phn ln cc doanh nghip ny khng c kh nng t tin hnh nghin cu th trng, tip th, iu tra cng ngh, o to mt s loi tay ngh c th do h c quy m nh. Hin nay, vai tr ca hip hi b nh gi thp, v hip hi dng nh vn cn do Chnh ph nm gi v Chnh ph iu hnh, do vy cn kh quan liu ch cha phi l cc t chc cung cp t vn kinh doanh thnh vin c li hn hn so vi cc doanh nghip khng phi l thnh vin. V vy, nn c gng bin cc hip hi thnh cc cc t chc thc s c nh hng kinh doanh. Cc hip hi kinh doanh khi c th cung cp dch v tip th v thng tin k thut, o to v cc h tr khc cho cc thnh vin. Cc hip hi cng c th bn bc vi cn b chnh quyn v cc vn chnh ng (UNDP 2004c, tr. 13 v tr. 16). Nu lm c nh vy th cc hip hi c th h tr rt nhiu cho doanh nghip, nht l doanh nghip nh v va trong mt th gii vi hng ro thu quan thp v mc cnh tranh cao. Nhn xt cui cng l v khu vc phi chnh thc. Pasha v Palanivel (UNDP 2004b) nhn thy khu vc ny kh quan trng i vi gim ngho v ng v tr m cho ngi ngho theo ngha t nht cng m bo c thu nhp ti thiu cho cuc sng, tuy khu vc ny gn lin vi mt s vn nh trn thu, hot ng tri php, tc ng tiu cc ti mi trng, v.v. Trong khi cn hon thin cc quy nh hin hnh loi b cc biu hin tiu cc, iu r rng l cn h tr khu vc ny thng qua vic cung cp cc kt cu h tng tt hn v cc h tr khc ca Chnh ph (UNDP 2004b, tr. 27). Nn c nhiu nghin cu su hn km theo cc cuc iu tra v k thut phn tch ph hp nghin cu cc doanh nghip khng ng k nhm cung cp thng tin cho cc nh hoch nh chnh sch Vit Nam.

21

2.2.4. Chnh sch thng mi v gim ngho Tng trng xut khu cng c Pasha v Palanivel (UNDP 2004b) nghin cu v l mt phng thc tim nng gim ngho. Mc d nhn chung c s ng thun v tc ng gin tip n gim ngho ca tng xut khu thng qua vic thc y tng trng kinh t nhanh hn, tc ng trc tip ca xut khu n gim ngho khng thc s r rng. Tc ng trc tip ny ph thuc vo vic t l tng trng xut khu cao xut pht t u, v vic xut khu c lin kt xui v lin kt ngc mnh m vi nhng ngnh c ngi ngho tham gia hay khng. Da vo s liu ca mt s nc chu , Pasha v Palanivel kt lun rng tng trng xut khu dng nh khng c tc ng trc tip ng k n gim ngho v do xut khu khng th c coi l ng vai tr quan trng trong qu trnh tng trng c li cho ngi ngho (UNDP 2004b, tr. 18). Nh cp trong Phn 2.1.2, thc t trong thp nin 90 Vit Nam cho thy c mi quan h gn kt cht ch gia xut khu, tng trng ni chung v gim ngho. Do vy c th tin rng ngi ngho c hng li t cc thnh tu xut khu y n tng trong thi gian qua. Nhng bn ngoi ngnh nng nghip, tc dng trc tip ca xut khu c l khng ng k. Kokko (2003) cng da trn b s liu iu tra v doanh nghip nh v va ni trn nhn thy cc doanh nghip nh v va Vit Nam (ch yu hot ng trong lnh vc phi nng nghip v to vic lm cho ngi ngho) hu nh khng tham gia hot ng xut khu. Cc doanh nghip nh v va c iu tra ch sn sut 3% sn phm cho xut khu vo nm 1996, v con s ny tt xung cn 1% vo nm 2002. Kokko cho rng c l cht lng, quy cch v tiu chun sn phm l vn cn tr cc doanh nghip ny tham gia vo ngoi thng. Mt ng gp quan trng khc ca xut khu n tng trng v gim ngho c th hin thng qua n nh v m t c ch yu nh xut khu v tng trng da vo xut khu nh din ra Vit Nam trong nhng nm 90. iu ny c cp n trong nghin cu ca Weeks v cng s. Vic nghin cu s liu kinh t ca Vit Nam cho thy tng trng trong giai on 1995-2000 ph thuc nhiu vo xut khu: hn hai phn ba tng trng tng cu xut pht t xut khu, trong khi tng u t ch to ra 21% tng trng tng cu, v chi thng xuyn ca chnh ph to ra 11% tng trng tng cu cn li (UNDP 2004a, tr. 38). Tuy nhin, cng cn lu rng s rt kh khn duy tr tng trng xut khu cao trong trung v di hn v t trng xut khu trong GDP hin l rt cao theo kinh nghim quc t. Nh vy tc ng gim ngho ca tng trng xut khu dng nh gim st trong thi gian ti trong iu kin khng c cc chnh sch thch hp i km. Khuynh hng ny nn c ch y trong vic d tnh tc tng trng kinh t, gim ngho v cn tm kim thm cc cng c khc tng tc ng gim ngho ca tng trng kinh t. Do , cn phi c thm cc gii php khc. Weeks v cng s cho rng c th tng thm u t cng thay th s gim st cu t tng trng xut khu trong kiu chin lc tng trng ch yu da vo u t, theo u t cng to iu kin thu ht thm u t t nhn trong v ngoi nc vo cc ngnh to nhiu vic lm trong cc d n gim ngho (UNDP 2004a, tr. 39). Tuy nhin, Dapice (2003, tr. 810) li ch trng vo u t t nhn. ng cho rng kh th tng u t hn na, trong khi cn tim nng rt ln cho u t t nhn. u t t nhn li c phn b u khp trong c nc v c tnh cng bng cao hn. Tuy nhin cn thy rng tt nht l hai loi u t ny b sung hiu qu cho nhau, mc d phng thc huy ng chng c th khc nhau. Vi vic Vit Nam sp gia nhp WTO, cc nghin cu v i ngho v tc ng x hi ca t do ha thng mi nn c u tin cao nht c th gip Vit Nam a ra c mt th ch ph hp v ra cc chnh sch b tr ph hp cho php Vit Nam ti u ha li ch cng nh gim thiu thit hi lin quan n qu trnh hi nhp ang ngy cng gia tng. Cc nghin cu v nh gi tc ng ca chnh sch thng mi Vit Nam n gim ngho ch yu da trn s liu iu tra mc sng dn c Vit Nam 1998 cho rng Vit Nam c thnh tu gim ngho ng k. Tuy nhin, b s liu ny c, trong khi c nhiu thay i ng k v xu hng gim ngho trong thi gian gn y. iu quan trng hn, nh Weeks v cng s ch ra l hu ht cc nghin cu u ch ch trng vo vic gim thu quan. Tuy thu quan c vai tr quan trng,

22

nhng n khng phi l thc o hon thin v m ca nn kinh t v t do ha thng mi (UNDP 2004a, tr. 165). Cc vn bn trong ng bin gii nh cnh tranh trn th trng ni a, s gn kt trn th trng hng ha gia cc vng a l, kh nng dch chuyn lao ng gia cc ngnh kinh t v gia cc vng a l, v cc kha cnh khc ca th trng lao ng, cng nh th ch v mng li an sinh x hi chng vi ri ro v tnh d b tn thng, v.v ang tr nn ngy cng quan trng trong vic nhn dng mi quan h gia thng mi v i ngho Vit Nam trong nhng nm sp ti. Trong khi cc nh ti tr c th ng vai tr quan trng bng vic h tr kinh ph v cung cp phng php lun cng nh kinh nghim quc t, cc nghin cu ny cn phi mang m tnh s hu ca Vit Nam, nh Weeks v cng s nhn nhn Nhiu kh nng l cc nh ti tr s h tr kinh ph cho nhng nghin cu nh vy. iu quan trng l Chnh ph cn lm ch cc nghin cu ny, c v mt thit k, thc hin cng nh la chn cc nh nghin cu, vic t vn chnh sch thc s mang tnh cht khch quan (UNDP 2004a, tr. 166).

23

3.

TIN TI THC HIN MC TIU THIN NIN K: KHONG CCH V CHNH SCH

3.1. Coi chng khong cch Phi ghi nhn rng Vit Nam ang thnh cng trong vic tin gn ti cc mc tiu ca Mc tiu Pht trin Thin nin k (MDGs). Tuy nhin, vn cn tn ti cc khong cch mt s lnh vc m Vit Nam cn phi n lc hn t c cc mc tiu vo thi hn cui cng l nm 2010 v 2015. Cc khong cch cng nh cc chnh sch, th ch cn c thu hp cc khong cch l ch ca Bo co MDG nm 2003 ca UNDP. cng chnh l ni dung chnh ca phn ny. Phn ny trc tin tip tc bn v cc vn ni bt lin quan n i ngho theo chi tiu/thu nhp, sau chuyn sang tho lun v cc ch s MDG khng lin quan n thu nhp. Trc ht, mc d c nhng thnh tu quan trng trong xa i gim ngho tm quc gia, tnh trng i ngho v thc phm trong nhm nhng ngi ngho nht, ch yu l ngi dn tc thiu s nhiu vng ca t nc dng nh ang tr nn trm trng hn trong khong bn nm tr li y. c bit l Ty Nguyn, ni gn nh khng c mt s tin b no v gim ngho thc phm trong khong 10 nm tr li y. iu ng ngha vi vic cn tn ti mt s thiu ht v khong cch ng k trong vic tham gia ca mi tng lp nhn dn vo qu trnh pht trin ca t nc (UNDP 2003, tr. iv). Nhiu h gia nh c th cn b ti ngho do nhiu nguyn nhn khc nhau. Mt biu hin l nu ngng ngho tng 10% (khong 200 nghn ng mt nm, tc l hn mt la mt ngi mt thng) th t l ngho chung s tng ln ti 35,6%, hay tng khong 25% (UNDP 2003, tr. 4). Cng ngy cng c nhng bng chng cho thy c mt nhm cc tnh dng nh ang tt hu li trong qu trnh pht trin. Mt ch s tng hp ca MDG cho thy nhm ng v phn ngho nht ca cc tnh lun trong tnh trng kh khn lin tc trong nhiu nm, trong c Bc Liu, Lo Cai, c Lc, Ninh Thun, Bnh Phc, Tr Vinh, Kon Tum, H Giang, Gia Lai, Sc Trng, Cao Bng, Sn La v Lai Chu. Mc d c nhng tin b quan trng trong hu ht cc ch s tm quc gia, vn ang cn tn ti s chnh lch v cch bit dai dng v mc sng nh dinh dng tr em, sc khe b m, tip cn nc sch (UNDP 2003, tr. iv). Khong cch pht trin to ra s lo ngi rng Vit Nam ang tr thnh mt nc c hai tc pht trin (UNDP 2002, tr. 46) v iu l khng th chp nhn c i vi mt nc cam kt thc hin mnh m nh hng x hi ch ngha khi chuyn sang kinh t th trng. tm quc gia v xt trn mt s ch tiu ca MDG, c nhng bng chng cho thy Vit Nam ang tt li ng sau l trnh nh. c bit, s liu gn y ch ra rng t l b m cht cao hn con s thng ngh trc kia ti 65% v v th mc tiu MDG v gim t l b m cht mc d c th vn t nhng i hi phi c nhng n lc tt bc. Cc mc tiu pht trin Vit Nam nm 2005 v 2010 c th khng hin thc na, v nhiu mc tiu trong cn phi chnh sa nu s liu mi c khng nh l ng (UNDP 2003, tr. v). Thu hp khong cch trong mt s lnh vc quan trng c tin b chm chp. Lut Hn nhn v Gia nh (nm 2000) qui nh rng giy chng nhn quyn s dng t i vi t chung phi lit k c tn chng v v, v chi ph cho vic cp li giy ny khng ng k - khong 20 n 30 nghn ng. Tuy nhin, trong thi gian ba nm t khi Lut Hn nhn v Gia nh ra i, Tng cc Thng k (GSO) bo co rng ch khong 2,3% giy chng nhn t ai ghi c tn chng v v (UNDP 2003, tr. 5). Cht lng pht trin gy ra nhiu lo ngi ln. Trong mt s lnh vc, hin tng cc thnh tu v nh lng che lp nhng im yu cht lng ang tr nn kh ph bin. Trong gio dc, t l i hc cao cp tiu hc che du mt vn trm trng v cht lng thp v khng n nh ca loi

24

hnh dch v x hi cn bn ny. Trong lnh vc mi trng, che ph rng tip tc tng nhng cht lng ca rng mi trng dng nh ang gim st v nhng loi cy thc vt phi bn a c em vo trng v nhng mt mt v a dng sinh hc (UNDP 2003, tr. 5). iu tip tc e da tnh n nh mi trng. V th, nhng lo ngi v tnh bn vng v mi trng, kinh t, ti chnh (m nguyn nhn, nh trong phn trc cp, l do gim st cht lng u t v tng trng), x hi (m nguyn nhn l s chnh lch v mc sng gia cc vng v cc nhm x hi) i hi phi c nhng bin php can thip mnh dn v nhanh chng ca Chnh ph Vit Nam. 3.2. Thu hp khong cch: nhng hm thay di chnh sch v th ch Bo co MDG Vit Nam nm 2003 ca UNDP a ra mt nhm cc xut can thip chung di dng cc thay i chnh sch v th ch c th c tm tt nh sau: m bo pht trin tng th, cn phi c u t mnh m vo cc ngun lc pht trin con ngi (UNDP 2003, tr. ix). Cn phi c bit ch n cc dch v x hi cn bn. Di dn l mt c ch quan trng cho php ngi dn cc tnh ngho v tnh xa di chuyn n vng ph hp hn tham gia vo qu trnh tng trng. Xu hng cn phi c tnh ti trong cc k hoch pht trin kinh t x hi trung hn v di hn. Nhng tnh c ngun di dn n nhiu cn phi c gi li mt phn ln hn doanh thu thu m bo cung cp cc dch v nh ca v x hi cn bn bao gm y t v gio dc cho nhng tr di dn. Tng t, cc cng ty t nhn xy dng nh c cht lng v gp phn ci thin dch v x hi cho cc gia nh di c c th c php c nhng u i v thu v cc u i khc. Lao ng nhp c xy nh cn phi c ng k h khu v con ci ca h phi c i hc cc trng cng lp, thm ch trc khi cc giy chng nhn nh vy c cp. Cn xy dng k hoch pht trin cc thnh ph loi hai mt cch c hiu qu ng ph vi tnh trng th ha nhanh v sc p v mt mi trng ngy mt gia tng (UNDP 2003, tr. vii). Bn cnh cc chnh sch pht trin kinh t x hi chung, gip nhng ngi ngho nht v i ph vi xu hng ngy mt xu i v ngho thc phm, Chnh ph Vit Nam ang dnh mt ngun lc ng k gim ngho thng qua mt lot cc chng trnh c mc tiu. Tuy nhin, trong khun kh ngn sch dnh cho mc ch ny, vn cn c nhng vn cn tip tc hon thin c th to ra nhng tc ng tt nht. C th l: m bo s tham gia tch cc hn ca nhng ngi c hng li trong ton b chu trnh thc hin d n; kim sot tt ti chnh v hp ng; o to v nng cao nng lc; h tr k thut v gim st thng xuyn; m bo dn ch, trch nhim a phng v minh bch trong vic ra quyt nh vi s gip ca i ng cn b lm cng tc x hi c trnh v cn b chuyn mn lin quan; v u i cho nhng ngi tham gia v ng gp. Chn la nhng ngi hng li cng cn phi c thc hin mt cch minh bch v c s tham gia ca ngi dn tt hn. Bn cnh , cc tc ng ph th hin s mo m trn th trng vay vn, tn dng u i cn phi c cn nhc v c bin php x l ph hp (UNDP 2003, tr. 5-7). y mnh cht lng gio dc, mt iu quan trng l nng cao o c v ng c ngh nghip ca gio vin thng qua mi trng h tr m bo cho h c nhng c hi pht trin trnh chuyn mn, o to v khen thng tng xng vi kinh nghim v trnh . m bo tnh bn vng v kinh t v ti chnh, thc hin nhng thay i trong chnh sch v th ch nh xut trong Phn 2 l iu rt quan trng. iu khng nhng lm tng lng u t m quan trng hn cn ci thin cht lng u t - c v tnh hiu qu v s cng bng ca c khu vc t nhn v Nh nc. m bo tnh bn vng v mi trng, bn cnh vic tng u t cng cng khi phc din tch che ph rng, qun l rng bn vng Vit Nam i hi phi y nhanh vic chuyn giao t rng (c t trng rng v t cn b hoang) cho cc h gia nh v cc hp tc x, to ra khun kh chnh sch ph hp thu ht u t t nhn vo rng trung du, h tr cc h trng rng s dng t v rng giao cho h mt cch c hiu qu. m bo cht lng an ton

25

i vi nc, cn phi ch trng n vic loi tr cc ngun nhim (c nhim cng nghip v nhim ni a). Cn phi c nhng n lc nhiu hn trong vic ban hnh cc qui nh v cc ch tiu m bo ngun khng kh trong lnh cc vng th v khu vc cng nghip, khuyn khch sn xut sch, nng cao hiu qu s dng nng lng, v lm tng kh nng v cc thit b cho h thng gim st khng kh UNDP 2003, tr. 49-50). Ngoi ra, cn c cc loi can thip cng cng khc cn thit gim khong cch trong cc lnh vc c nh hng ti vic t c cc mc tiu MDG. Trong khi mt s can thip c th thc hin c thng qua tng chi ngn sch chnh ph, cc can thip khc li c th c thc hin thng qua ci thin mi trng kinh doanh. Tuy nhin, phn ln cc can thip s c hiu qu nht nu t c mt s kt hp gia u t cng hu hiu vi vic to ra mt mi trng thun li. Mt iu quan trng l thit k chnh sch tt ch c th tr thnh hin thc nu n c thc hin c hiu qu trn thc t. Trong bi cnh nh vy, ci cch hnh chnh cng ng mt vai tr trng yu. Ci cch s ci thin dch v cng thng qua vic nng cao kh nng ca cc c quan c thm quyn cp trung ng v a phng. Mt mt, cn phi u tranh chng tham nhng, v mt khc cn phi ci thin h thng khuyn khch thng qua khen thng theo cht lng cng vic v mc ng gp i vi nhng ngi lm vic trong b my Nh nc (UNDP 2003, tr. 7-8).

26

KT LUN
Vit Nam t c nhng thnh tu pht trin kinh t x hi n tng t khi tin hnh i mi v ci cch kinh t nm 1986. Tng trng kinh t c coi l nhanh, v ngi ngho, v bn vng trong giai on trn 10 nm. Vit Nam v th tin nhng bc quan trng trong vic phn u t cc mc tiu VDG vo nm 2010 v MDG vo nm 2015. Tuy nhin, Vit Nam cn phi trnh ri vo tnh trng t mn v nhng thnh tu t c. Tnh hnh pht trin gn y cho thy xut hin mt s chiu hng ng lo ngi trong nn kinh t cn phi tnh ti khi hnh thnh cc k hoch pht trin kinh t-x hi trung v di hn v d bo kinh t. l: tng trng kinh t chm li, cht lng tng trng dng nh ang suy gim, v do e da tnh bn vng kinh t v ti chnh, mt s vng v nhm dn c thiu s ang tt hu trong qu trnh pht trin, Vit Nam dng nh ang tt li sau cc l trnh ra thc hin mt s mc tiu ca MDG. Trong khi c nhng l do lc quan v s pht trin trong tng lai ca Vit Nam, cn phi c cc gii php trong thi gian trc mt thay i cc chiu hng ng lo ngi hin nay nu nh Vit Nam mun t c cc mc tiu pht trin di hn. iu quan trng hn l phi lun hon thin c ch, chnh sch gip t nc tin gn ti mc tim nng ca mnh. V th, cn phi a vo thc tin cc chnh sch v th ch ph hp pht huy tt c cc ngun lc ca t nc, ti nng v tnh sch to ca con ngi, nhm ti a ha phc li ca ngi dn Vit Nam. Cc nghin cu m bi ny tng lun ny tm tt cp n mt s gii php c bn bo m mc tng trng nhanh v v ngi ngho. Trc ht, nng cao cht lng tng trng bng u t hiu qu v cng bng tr nn quan trng hn trong bi cnh hin nay. iu c th lm c ngay bng cch chn la cc hnh thc u t cng c kh nng kch thch v thu ht u t t nhn v u t nc ngoi c c tng trng vic lm mc cao nht, v do to ra tc ng gim ngho ln nht thng qua u t. Th hai, cc gii php theo hng to mi trng kinh doanh thn thin c th huy ng nhiu hn cc ngun lc cha s dng ti ca khu vc t nhn v do to ra nhiu vic lm mi hn, k c ti nhng vng km pht trin. Th ba, cn phi tng chi tiu cng cho cc dch v x hi c bn nhm lm cho tt c mi ngi, k c ngi ngho c th tham gia v hng li t qu trnh pht trin. Bn cnh , trong qu trnh hon thin c ch th trng, Vit Nam c th nn xem xt v th nghim mt s h thng mi v an sinh x hi theo hng ph cp ha v a cc h thng ny vo cc chng trnh xa i gim ngho ca Chnh ph. Mt v d theo hng ny l qu ph cp tr cp hu tr tui gi. Th t, mc d trong nhng nm gn y n nh kinh t v m tng i tt, v l c s cho vic ch ng thc hin cc chnh sch cng c li cho ngi ngho, Chnh ph cng cn ti cc ch s v m quan trng trong iu kin lm pht tr li trong nm 2004 v s bt n ca tnh hnh kinh t v chnh tr quc t hin nay. Cui cng nhng khng km phn quan trng l tng trng nhanh, bn vng, v ngi ngho, v pht trin rng khp s khng th thc hin c nu khng c nn qun tr hin i da trn cc nguyn tc minh bch, trch nhim, tham gia, trao quyn v kin quyt u tranh chng tham nhng kt hp vi vic a ra nhng bin php khuyn khch v khen thng vt cht ph hp cho nhng cng dn thc hin ngha v tt v trung thc. Nhng nghin cu m bi tng lun ny tm tt cng cp n cc khong cch kin thc v thng tin cn phi vt qua nu Chnh ph thc hin phng thc hoch nh chnh sch da trn cc nghin cu kinh nghim thc t, c coi l mt ni dung quan trng ca nn qun tr hin i. C th hn, nhng lnh vc cn c tip tc nghin cu c thm thng tin cn thiu ht c th bao gm: (i) mi quan h tng tc gia u t cng vi u t t nhn trong nc v nc ngoi theo hng t uc tng trng nhanh, bn vng v c li cho ngi ngho, v trn c s a ra nhng khuyn ngh c th cho nhng nh hoch nh chnh sch; (ii) kh nng tc ng chnh sch gip nng cao nng lc cnh tranh v thng qua to thm vic lm trong bi cnh Vit Nam gia nhp WTO v y mnh hi nhp quc t. Cn ch phn tch mt s vn quan trng nh tnh lin kt theo khng gian ca th trng hng ha, kh nng di chuyn lao ng gia cc ngnh kinh t v cc vng a l, v cc kha cnh khc ca th trng lao ng, s pht trin ca cc doanh nghip nh v va, v khu vc doanh nghip khng ng k v.v...; (iii) tc ng x hi v ngho i ca vic Vit Nam gia nhp WTO, v h thng an sinh x hi phc

27

v tng trng c li cho ngi ngho v s pht trin c s tham gia ca mi ngi dn; v (iv) cc c ch x l ri ro v ti chnh, thng mi, gi c, t gi v.v..., trong c bit ch n vic gim thiu ri ro cho ngi ngho. Thng tin c c phc v cho phn tch nhng vn nh vy cn rt hn ch v thm ch l khng c trong mt s trng hp. Tnh trng s liu khng gim st cc mc tiu MDG cng l ng k. Rt cn c nhng s liu tt hn v HIV/AIDS, t l tr s sinh cht, t l m cht, tip cn nc sch, ngho i trong nhm dn di c, v nu s liu c phn chia ra theo gii tnh th l iu l tng. C th kt lun rng, thch thc trc mt l rt ln, nhng nu cc chnh sch v th ch ph hp c a vo thc t mt cch hiu qu th s nng ng v ch vn ln ca ngi Vit Nam chc chn s m bo mt tng lai sng ln hn nhiu cho t nc.

28

TI LIU THAM KHO

Dapice, D. O., 2003. Nn kinh t Vit Nam: Cu chuyn thnh cng hay tnh trng lng th bt thng? Phn tch cc im mnh, im yu, c hi v nguy c, Trng i hc Harvard UNDP, Qu Fulbright, Bo co chun b cho UNDP & Ban Nghin cu Th tng, H Ni. Hansen, H., Rand, J., v Tarp, F., 2004. Tng trng ca cc doanh nghip va v nh v tn ti Vit Nam: h tr trc tip ca chnh ph c quan trng khng (SME Growth and Survival in Viet Nam: Did Direct Government Support Matter)? (ting Anh), Bn photocopy. Islam, R., 2004. Mi quan h gia tng trng kinh t, vic lm v gim ngho: phn tch thc nghim (The Nexus of Economic Growth, Employment and Poverty Reduction: An Empirical Analysis), (Ting Anh), V Phc hi v ti thit, T chc Lao ng Quc t, Geneva. Kokko, A., Sjoholm, v F., 2003. Quc t ha ca cc doanh nghip nh v va Vit Nam (The Internationalization of Vietnamese SMEs), (ting Anh), Bn photocopy . Phm Lan Hng, Bi Quang Tun, v inh Hin Minh, 2003. Quan h gia vic lm v ngho i v cc chnh sch tng trng thin v ngi ngho Vit Nam, Nghin cu tham lun 9 trong lot bi Cc vn v vic lm v i ngho, V Phc hi v ti thit, t chc lao ng Quc t, Geneva. UNDP, 2002. Cc Mc tiu Pht trin Thin nin k: cc MDG n vi ngi dn, H Ni. UNDP, 2003. Cc Mc tiu Pht trin Thin nin k: Xa b khong cch Thin nin k, H Ni. UNDP (2004a). Kinh t v m ca gim ngho: nghin cu trng hp Vit Nam: Tm kim bnh ng trong tng trng, Chng trnh khu vc chu -Thi Bnh dng v UNDP v kinh t v m ca gim ngho, thng 4 nm 2004. UNDP (2004b) Cc chnh sch v tng trng v ngi ngho: Kinh nghim ca chu , Chng trnh khu vc chu -Thi Bnh dng v UNDP v kinh t v m ca gim ngho. UNDP (2004c) Chnh sch hay Lch s: Ti sao cc tnh pha Bc khng tng trng nhanh hn? H Ni, thng 6 nm 2004.

29