Chin tranh tin t

VietHR - Ebook
Chin tranh tin t l mt cun sch ca mt chuyn gia nghin cu kinh t ngi Hoa ti M. Ch cun sch l ni v s ra i ca t bn ti chnh th gii v qu trnh bnh trng ra ton cu, thao tng v nh hng n tt c cc nn kinh t. "Chin tranh tin t" l khi nim ch cch thc b n v tinh vi m gii t bn ti chnh ngn hng dng cc cng c tin t lng lon cc nn kinh t nhm mc ch kim nhng mn li khng l.

LI M U
Cho n nay, Bill Gates vn c gii truyn thng khng ngng ca tng v c coi l ngi n ng giu nht hnh tinh vi khi ti sn khng l. Nu tin rng l s tht th c ngha l bn b la di. Bi v bn s chng bao gi tm thy c bng dng ca cc ng trm tht s giu c trn bng xp hng nhng ngi giu nht hnh tinh ny, cn gii truyn thng phng Ty th b nhng th lc v hnh ca cc ng trm kia kha ming. Cho n ngy nay, gia tc Rothschild vn theo ui ngnh ngn hng, nhng nu bt cht hi 100 ngi dn Bc Kinh hay Thng Hi, bn s thy rng, c n 99 ngi bit rt r v Ngn hng Hoa K trong khi chng mt ai bit c ngn hng Rothschild l ngn hng no. ot cuoc, vay ai la othschild Neu mot ngi lam viec trong nganh tai ch nh ma cha tng nghe en cai ten othschild th chang khac nao mot ngi l nh khong biet Napoleon, sinh vien nganh vat ly khong biet instein la ai vay. Cai ten othschild het sc xa la oi vi a so ngi dan Trung uoc cung nh vi ngi iet Nam , tuy nhien, gia toc nay co mot sc anh hng rat ln oi vi ua kh, hien tai va tng lai cua ngi dan Trung uoc cung nh ngi dan khap ni tren the gii. Thong ua s oi lap gia tam anh hng va mc oc noi tieng cua cua gia toc othschild oi vi the gii hien tai, ta co the thay kha nang giau m nh cua dong ho nay cao sieu en mc nao. ot cuoc th dong h othschild c bao nhiu ti sn y vn l iu b mt ca th gii. Theo tnh ton s b th con s l vo khong 500 t USD! y bng cch no m dng h othschild kim c khon ti sn khng l nh vy y l cu chuyn m cun Chin tranh tin t s gii by cng bn. Dch gi H NGC MINH

VietHR

U U

M I

T i c hai k th ch nh un i min nam tr c m t t i v c cu tin t sau lng t i. Trong hai th l c ny, s uy hi c a k ng sau lng m i l l n nht. T i nh n thy mt nguy c trong t ng lai ang n g n ch ng ta, khin ch ng ta lo s cho s an nguy c a t n c. c mnh c a ng tin s ti t c th ng tr v lm tn th ng n ngi dn, v n khi nh ng ng tin cu i c ng t ch t li trong tay mt s k th t n c c a ch ng ta s b h h y. Hi n gi t i lo lng cho t ng lai c a t n c h n bt c l c no, th m ch c n h n c trong t nh hu ng chin tranh. [1] incoln, ng thng th ca M

Neu noi lich s Trung uoc c xoay uanh bi nhng cuoc au tranh uyen lc ch nh tri, va neu khong hieu c nhng t nh toan trong long cac bac e vng th chung ta khong the hieu thau c cai tinh than cot loi cua lich s Trung uoc. Nh vay, lich s phng Tay phat tien tng bc theo s tien hoa cua ong tien, neu khong hieu c c mu cua ong tien th khong the nam c nguon mach cua lich s phng Ty. ua tr nh lich s trng thanh cua nc y ay ray nhng s can thiep va am mu cua cac the lc uoc te, trong o, ieu khien ngi ta s nhat ch nh la s tham nhap va am mu lat o cua cac the lc tai ch nh uoc te oi vi nc y, nhng ay cung la ieu chang may ai biet. iec thiet ke va xay dng che o dan chu hau nh la hanh ong ngan can s uy hiep cua cac the lc phong kien chuyen che, va a thu c hieu ua kha uan phng dien nay, nhng ban than che o dan chu lai khong co c sc mien dich ang tin cay oi vi nhng mam benh chet ngi mi c sinh ra t uyen lc cua ong tien. ha nang phan oan va phong ng cua che o dan chu mi o i vi hng tan cong ch nh cua chien lc thong ua viec khong che uyen phat hanh tien te cua ngan hang uoc te nham khong che toan bo uoc gia a xuat hien nhng lo hong ln. Tap oan li nhuan ac thu sieu tien te va ch nh phu do dan y chon ra trong thi gian hn mot tram nam trc cung nh sau cuoc noi chien bac nam a tien hanh nhng cuoc au tranh uyet liet nham xay dng mot inh che tai ch nh cua he thong ngan hang trung ng t hu y. Tong cong a co tat ca tong thong y, nhieu uy vien uoc hoi khac a bo

VietHR

mang v cuoc chien gia hai the lc nay. Cac nha s hoc y a ch ra rang, t le thng vong cua cac tong thong y so vi thi ky chien tranh the gii th hai con cao hn nhieu so vi t le thng vong b nh uan cua mot oan thuy uan luc chien! Cung vi viec m ca toan dien nen tai ch nh cua Trung uoc, cac ngan hang uoc te se tham nhap sau vao he thong tai ch nh cua Trung uoc, va cau chuyen a xay ra cho nc y hom ua, lieu se tiep tuc tai dien Trung uoc hm nay

M S

LI

Toi th sau ngay thang nam 5, Tong thong incoln a vt ua c cuoc noi chien keo dai bon nam ay tang toc trong muon van nguy c va gian kho. Cuoi cung, nam ngay trc khi nhan c tin thang li - tng obert ee thong l nh uan oi mien nam a au hang tng Grant cua uan mien bac v tong thong a cam thay cang thang hn.

GENERAL ULYSSES S. GRANT ON HORSEBACK

a trong luc hng ch , ong a en nha hat ord ashington e xem buoi bieu dien. ao luc 0 gi 5 phut, li dung luc khong co can ve ben canh, mot ke sat thu a len ti canh Tong thong, dung mot khau sung c ln nham thang vao au ong ma bop co, incoln bi trung an o vat ve ph a trc. Sang sm hom sau, Tong thong ua i.

VietHR

ung thu la mot dien vien co chut tieng tam khi o co ten la ohn ilkes Booth. Sau khi am sat xong incoln th tay nay hoang s bo tron, ngay thang hung thu bi ban chet tren ng bo tron. Trong xe nga cua hung thu, ngi ta a phat hien thay rat nhieu th t viet bang mat ma va mot so van dung ca nhan cua uda Ben amin - Bo trng Bo chien tranh cua Ch nh phu mien nam va sau nay la Bo trng ngoai giao, mot ngi co thc uyen ve mat tai ch nh mien nam ong thi co moi uan he rat than mat vi cac ai gia ngan hang chu u. Sau o ngi nay a ao tau sang nh. S kien incoln bi am sat ve sau a c lan truyen rong ra va nhieu ngi cho rang ay la mot am mu co uy mo ln. Nhng ngui tham gia trong am mu nay co the la cac thanh vien noi cac cua incoln, cac ngan hang Ne ork va hiladenphia, uan chc cao cap cua Ch nh phu mien nam, gii uyen lc trong nganh xuat ban bao ch va cac phan t noi loan mien bac. Thi c mt gi thuyt lan truyn rng ri rng, Booth khng h b git cht, m l c phng thch, cn thi th c mai tng sau ny l ngi ng mu ca anh ta. d in Stanton - B trng chin tranh nm gi trng uyn khi che du chn tng s vic. Thot nghe th y c v l mt gi thuyt hoang ng. Th nhng, sau khi mt lot cc vn kin b mt ca B trng chin tranh c gii m vo nhng nm 30 ca th k 0 th cc nh s hc pht hin ra mt s tht y kinh ngc v ci cht ca Tng thng incoln, trn thc t chng khc g li n thi ca thin h. Otto isenschiml, nh s hc u tin chuyn nghin cu v ti ny gy chn ng cho cc ng nghip trn th gii bng nhng pht hin y bt ng trong bi vit Ti sao incoln b m st . Sau , Theodore oscoe cho cng b kt u nghin cu c sc nh hng rng ri hn na bng cch ch ra rng: Ph n l n c c nghin c u l ch s c a th k 19 lin uan n vi c tng th ng Lincoln b m s t u miu t s vi c gi ng nh mt v bi k ch in h nh c a nh h t Ford v y Ch c mt s t nh n nh n s vi c nh l mt cuc mu s t Lincoln cht trong tay mt tn ti hm th b ti hm hi b trng ht theo h lu t; thuyt m mu b b cht; cu i c ng c v M ginh c thng li, Lincoln cng thuc v u kh . Th nhng, vi c gii th ch s ki n m s t tng th ng va kh ng khin cho ngi ta hi l ng va kh khin cho ngi ta khm h c. Th c t cho thy, tn ti hm lin uan n c i cht c a Lincoln vn ang nhn nh ngoi v ng h

VietHR

lu t. [2] Trong bai viet anh ong ngu xuan thuoc cuon hoi ky cua m nh, ola orrester, chau gai cua ten hung thu, a noi rang, ba phat hien thay ghi chep b mt s rp xic nights of the Golden Circle b Chnh ph c ct vo trong kho vn kin, ng thi b d in Stanton xp vo loi ti liu tuyt mt. Sau khi Lincoln b m st, bt c ai cng khng c tip cn vi nhng ti liu ny. Do mi uan h huyt thng gia ola v Booth, hn na, vi t cch l mt nh vn chuyn nghip, cui cng b tr thnh l ngi u tin c php c nhng ti liu ny. Trong cun sch ca mnh, b vit rng: Nh ng bao ti li u c k th n b ny c ct gi trong mt kt bo him nm trong gc khut gi a n i t di t ch c a m mu thm h n v cn h ng trng by. Nu kh ng hi l nm nm tr c, khi c nh ng t li u ( cn h ng ) m t i t nh c nh n thy cnh chic t , th c th chng bao gi t i bit ch ng (ti li u b m t) t n ti. Nh ng ti li u y c lin uan n ng ni t i. T i bit ng tng l thnh vin c a mt t ch c b m t. T ch c ny ch nh l K s r xic do Bickley s ng t nn. T i c gi mt tm nh c a ng - b c nh ng ch chung v i h, tt c h u n m c chnh t. B c nh ny c h t hi n trong uyn kinh th nh c a b ni t i t i c n nh b tng ni rng ch ng b (Booth) l c ng c c a ngi kh c. [3] K s r xic v cc th lc ti chnh New York rt cuc c mi uan h nh th no C bao nhiu ngi trong chnh ph ca Lincoln tham gia vo m mu m st Lincoln Ti sao cc nghin cu v ci cht ca incolntrong sut thi gian di lun lc hng nh vy Ci cht ca incoln cng ging vi ci cht ca ennedy sau 00 nm, u l s phi hp mang tnh t chc trn uy m ln, mi chng c u b bt u mi, mi s iu tra u b nh lc hng mt cch h thng, chn tng ca s vic lun c che ph bi mt mn sng lch s dy c. uon hieu c ong c va mu o thc s ang sau viec incoln bi sat hai, chung ta can phai t m hieu sau hn nhng cuoc oi au trong no lc khong che uyen phat hanh tien te cua uoc gia nay suot ua tr nh lap uoc cua y.

Trong cac cuon sach giao khoa lich s phan t ch nguon cn cua cuoc chien tranh oc lap y co rat nhieu cac nguyen tac va gia tri va toan dien lai va tru tng c em ra phan t ch va tr nh bay. Nhng ay, chung ta

VietHR

se nh n t mot goc o khac e t m hieu sau hn boi canh tai ch nh cung nh vai tro hat nhan cua no trong cuoc cach mang nay. a so nhng ngi en y mu sinh sm nhat ch nh la nhng cung dan het sc ngheo kho, ngoai nhng hanh ly n gian em theo hau nh ho chang co tai san hay tien bac g . Thi o, mien bac y ngi ta van cha kham pha ra nhng mo vang bac ln nh sau nay, cho nen nguon tien te lu thong tren thi trng cc ky thieu hut. Them vao o la t le nhap sieu cua nh uoc a khien cho mot lng ln tien vang bac chay ve uoc gia cua x s sng mu nay, va ieu o cang lam tang them t nh trang tham hut lng tien lu thng [4]. han ln hang hoa va dich vu do nhng ngi dan di c mi cua mien Bac y lam ra t s lao ong kho nhoc a khong the c trao oi hieu ua do tham hut lng tien lu thong, t o a gay can tr nghiem trong en bc phat trien cua nen kinh te. e ng pho vi van e nan giai nay, ngi ta buoc phai s dung cac loai tien te thay the khac e tien hanh mua ban hang hoa. Chang han, cac hang hoa c chap nhan vi mc o cao nh da va long ong vat, vo oc, thuoc la, gao, lua mach, ngo c s dung nh mot loai tien. Ch rieng mien bac Carolina, t nam 5 a co hn loai hang hoa c dung nh tien te uy inh egal Tender , Ch nh phu va ngi dan co the dung nhng hang hoa nay e tien hanh cac hoat ong giao dich nh ong thue, tra n, mua ban dich vu hang hoa. hi o tat ca nhng loai tien te thay the nay eu lay ong bang nh lam tieu chuan t nh toan. Trong hoat ong thc te, do gia thanh, uy cach, mc o chap nhan va t nh chat co the lu gi lau cua cac loai hang hoa nay khac nhau, nen rat kho cho viec o lng theo tieu chuan. mc o nao o, chung a cu van c t nh trang tham hut tien lu thong ang cap bach, nhng no cung a tao nen t nh trang that co chai cho s phat trien cua nen kinh te hang hoa.[5] S thieu hut tien kim loai trong thi gian dai va s bat tien trong viec s dung cac loai tien hien vat thay the a thuc ay Ch nh phu thoat ra khoi loi t duy truyen thong, va bat au mot th nghiem hoan toan mi: dung loai tien giay co ten la Colonial Scrip e in tien loai tien chuan c phap luat uy inh thong nhat. S khac biet ln nhat gia loai tien giay nay so vi chi phieu ngan hang ang lu hanh chau u ch nh la no khong co bat c khoan hien vat vang hay bac nao bao am ma ch la mot loai tien t n dung Ch nh phu. oi ngi trong xa hoi eu can phai ong thue cho Ch nh phu, ma ch can Ch nh phu tiep nhan loai tien giay nay nh bang chng cua viec nop thue, th no a co ay u cac yeu to c ban e lu thong tren thi trng. oai tien mi nay ua nhien a thuc ay s phat tien nhanh chong cua nen kinh te xa hoi, cac giao dich hang hoa cung ngay cang tr nen nhon nhip. uc nay, dam Smith cua nc nh cung a chu y en s the nghiem tien te mi nay cua Ch nh phu

VietHR

thuoc ia bac y, va ong hieu kha ro vai tro k ch th ch to ln oi vi thng mai cua loai tien giay nay, ac biet la oi vi khu vc bac y ang thieu hut tien kim loai. ng cho rng, vi c mua b n trn c s t n d ng khin cho c c th ng gia c th nh k kt to n s d t n d ng gi a c c bn theo m i th ng ho c m i nm, v iu ny gim thiu s bt ti n (trong giao d ch). Mt h th ng tin giy c un l t t kh ng nh ng to ra s thu n ti n trong s d ng m c n c th c rt nhiu u th trong mt s t nh hu ng no . [6] Nhng mot loai tien te khong co the chap la ke thu t nhien cua cac ngan hang, bi v neu khong co cac khoan vay cua Ch nh phu lam the chap th Ch nh phu cung khong can phai vay cac khoan tien kim loai von rat thieu hut thi bay gi, va nh vay, ua can ln nhat tren tay cua cac ngan hang trong choc lat cung mat i uy lc.

Benjamin Franklin Trong cuc vi hnh ca Benjamin Franklin en nc nh vao nam 3, khi c vi chu uan cua Ngan hang nh hoi ve nguyen nhan phat trien thinh vng cua thuoc ia chau luc mi, ranklin a tra li rang: iu ny rt n gin. t thuc a, ch ng t i h t hnh tin t c a ring m nh, gi l ch ng ch thuc a . Ch ng t i cn c vo nhu c u c a th ng nghi v c ng nghi h t hnh mt lng tin t cn i, nh v y, sn hm rt d dng chuyn t tay ngi sn xut n tay ngi tiu d ng. ng h ng th c ny, ch ng t i to ra loi tin giy c a ring m nh, ng thi bo m s c mua c a n, v (Ch nh h ) c a ch ng t i kh ng c n hi tr li t c cho bt k ai. [7] oai tien mi nay tat nhien se dan en viec thuoc i a chau khoi s khong che cua ngan hang nh uoc. y thoat ly

Cac ngan hang nh to ra phan no va bat tay nhau hanh ong. Nghi vien nh di s khong che cua cac nha ngan hang a thong ua ao luat tien te

VietHR

Currency ct vao nam , theo o, Nghi vien nghiem cam cac bang trong thuoc ia chau y in an va phat hanh tien giay cua rieng m nh, ong thi yeu cau Ch nh phu cac ni nay phai s dung toan bo vang va bac e ong nhng khoan thue cho ch nh phu nh uoc. Franklin miu t mt c ch au n v h u u kinh t nghim trng do o lu t ny mang li cho c c bang x thuc a nh sau, ch trong mt nm, t nh h nh (thuc a) hon ton o ngc, thi k h n th nh kt th c, kinh t suy tho i nghim trng n m c t ng h cho n bn cng u trn ng nh ng m ngi tht nghi . [8] Nu nh ngn hng nh kh ng t c ot uyn h t hnh tin t c a x thuc a, th ngi dn c a x thuc a s vui v ng c c khon thu tr v c c sn hm kh c. lu t ny gy nn t nh trng tht nghi v s bt mn. thuc a kh ng th h t hnh c tin t c a m nh, t s kh ng th tho t khi s kh ng ch c a u c v ng eorge tam v ngn hng u c t mt c ch vnh vi n, l nguyn nhn ch yu gy ra cuc chin tranh c l M [9]

Statue of Thomas Jefferson at the University of Virginia, Charlottesville, VA

Nhng ngi at nen mong xay dng nen p chung uoc oa y co s nhan thc tng oi sang suot ve s khong che cua Ngan hang nh oi vi nen ch nh tri cua nc nh va s bat cong oi vi ngi dan. Ngi hoan thanh ban Tuyn ngn y noi tieng khi ch mi 33 tuoi ch nh la Thomas efferson - Tong thong th ba cua nc y, ngi co mot cau danh ngon canh bao ngi i rang: Nu cui cng ngi dn M cho ngn hng t nhn khng ch c s ht hnh tin t ca quc gia th nhng ngn hng ny trc ht s thng qua vic t ng lm ht tin t, sau thng qua vic th t ch t tin t tc ot ti sn ca ngi dn, cho n mt ngy, khi con ci ca h thc tnh, th h mt i nh c a vn t c ca mnh v min t m cha ng h t ng khn hoang khai h. [10] Sau hn 00 nam khi lang nghe lai cau noi nay cua efferson c phat ngon vao nam , chung ta van khong khoi kinh ngac trc s ch nh xac en kinh ngi trong nhng li noi cua ong. Ngay nay, cac ngan hang t nhan

VietHR

ua nhien a phat hanh hn lng lu thong tien te uoc gia cua y, ngi dan y ua nhien cung mac n ngan hang vi khoan tien len en con so thien van - .000 t o-la y - va co le mot ngay nao o khi ho thc t nh th cung se thay rang m nh a mat i nha ca vn tc va tai san, giong nh a tng xay ra vao nam 1929. hi xem xet ky lich s va tng lai, n ng ng ng ng n M ng: u uy n n uy [11] n u g
---------------------------------------------------------

n ng n g

ng n

ng

[ ] braham incoln, Th gi

illiam lkins,

[2] G. Edward Griffin, Sinh vt t o ekyll (The Creature from Jekyll Island ) - American Media, Westlake Village, CA 2002, tr. 393. [3] Izola Forrester, o lut ngu xun This One 1937, tr. 359. ad ct - Boston: Hale, Cushman & Flint ,

[4] Glyn Davis, ch s tin t t thi c i n nay (History of Money From Ancient Times to The Present Day) - University of Wales Press 2002, tr. 458. [5] Sch dn, tr. 5 . [6] Adam Smith, Ca ci ca cc uc gia (Wealth of Nations), , cun , Chng t.

[7] Charles G. Binderup, Ben amin ranklin bin nc nh thnh mt uc gia phn thnh nh th no How Benjamin Franklin Made New England Prosperous, 1941. [ ] Sch dn. [ ] Sch dn. [ 0] Nm in php. [11] Hin php , uc hi oa hp thng ua vic thay th iu khon in bang bng , iu , khon .

VietHR

I
U I U

U
( 79 -1811):

Thomas Jefferson

" A private central bank issuing the public currency is a greater menace to the liberties of the people than a standing army" T i tin chc rng, s e da c a t ch c ngn hng i v i t do c a ch ng ta c n nghim trng h n uy l c un s c a k th . H to ra mt t ng l u tc r ng rnh tin bc v coi thng ch nh h . uyn h t hnh tin t hi c ot li t tay ngn hng, n hi thuc v nh ng ngi ch th c s c a n nhn dn. [12] Thomas Jefferson,1802 lexander amilton la mot nhan vat co tam anh hng uan trong trong moi uan he mat thiet vi dong ho othschild. Sinh ra uan ao Tay n o thuoc nh, amilton en y vi ten tuoi, danh t nh va ni xuat than c dau k n, sau o ket hon cung co con gai cua mot gia nh giau co Ne ork. a theo nhng bien lai chuyen khoan con lu tr bao tang nh uoc, chung ta co the thay rang, amilton a tng tiep nhan s tr giup cua dong ho Rothschild. [13]

VietHR

10

Alexander Hamilton Nam , amilton a c Tong thong ashington bo nhiem lam Bo trng th nhat Bo tai ch nh, va chiu trach nhiem ve he thong ngan hang trung ng cua y. Nam 0, oi mat vi nhng kho khan kinh te va khung hoang n nan sau cuoc chien tranh oc lap, ong ta kien uyet e nghi uoc hoi thanh lap mot ngan hang trung ng t nhan kieu nh ngan hang nh e phu trach hoan toan viec phat hanh tien te. ap luan cua ong ta la: v i tr s t ti Philadel hia, Ngn hng trung ng t nhn s cho xy d ng chi nh nh c a m nh ti c c n i, tin v ngu n thu c a Ch nh h c n hi t trong h th ng c a ngn hng ny, ngn hng ny h c tr ch vi c h t hnh tin t u c gia tha mn nhu c u h t trin kinh t, cho vay v thu li nhu n t Ch nh h M. i tr c h n c a ngn hng ny l 10 tri u -la M, trong t nhn nm gi 0 c h n, 0 c n li thuc v Ch nh h M. C ng b u ra 0 ngi trong s ngi c a hi ng un tr , ngi c n li do Ch nh h b nhi m. amilton ai dien cho li ch cua giai cap thong tri tinh anh oa y. Ong ta tng ch ra rang, mi x hi u hn chia thnh a s v thiu s . Thiu s xut thn t c c gia nh danh gia vng tc, c n a s ch nh l dn en. Tr c nh ng r i lon v bin ng, nhm a s thng rt t kh nng a ra c s h n o n v uyt nh ch nh x c. a efferson th ai dien cho li ch cua nhan dan, oi vi uan iem cua amilton, cau tra li cua ong la, ch ng t i cho rng chn l sau y l kh ng c n hi ch ng minh Mi ngi sinh ra u c uyn b nh ng, to ha cho h nh ng uyn kh ng ai c th t c ot c, trong nh ng uyn y c uyn

VietHR

11

c s ng, uyn t do v uyn mu c u hnh h c. in uan n vn ch ngn hng trung ng t nhn, c hai bn u cha mi nhn cng kch vo nhau. Hamilton cho rng, nu nh khng em l i ch v ca ci ca nhng c nhn c tin trong x hi t h li vi nhau th x hi ny khng th thnh cng [14] Cng tri quc gia, nu khng hi l qu nhiu, th cng hi l hnh hc ca quc gia chng ta [15] efferson phn pho rng, e d a ca mt t chc ngn hng i vi t do ca chng ta c n nghim tr ng h n uy lc qun s ca k th [16] Chng ta vnh vin khng th ch nh n vic cho h giai c cm quyn t ng thm n trn u trn c ca nhn dn [17]

George Washington

Thang nam , khi phng an cua amilton c giao cho uoc hoi thao luan, ngay lap tc a dan en s tranh luan gay gat cha tng co. Cuoi cung, thng nghi vien a thong ua phng an nay vi a so phieu ung ho, va cung vt ua ai ha nghi vien vi so phieu 3 / 0. uc nay, tong thong ashington ang trong t nh trang phai x ly khung hoang n nghiem trong va a bi ay vao the phan van cc o. Ong a hoi y kien efferson va adison - Bo trng ngoai giao cua oa y thi o. Nhng ngi nay a ch ro rang rang, e an nay xung ot vi hien phap. ien phap trao uyen cho uoc hoi phat hanh tien te, nhng uoc hoi khong c uyen phat hanh tien te cho bat c ngan hang t nhan nao. ien nhien, nhng phan t ch nay a tac ong sau sac en tong thong, tham ch ong ta a uyet tam phu nhan phap

VietHR

12

lenh nay en cung.

Madison

Sau khi biet c tin tc nay, amilton tap tc thuyet phuc ashington, nhng so sach so lieu cua amilton cng vi Bo trng tai ch nh to ra cang co sc thuyet phuc nhieu hn: nu kh ng thnh l ngn hng trung ng nh n s u t c a n c ngoi vo th Ch nh h s s rt nhanh. Cu i c ng, nh ng nguy c tr c mt o nh ng suy ngh lu di cho t ng lai. Ngy th ng nm 1 9 , Tng th ng ashington t b t k trao uyn thnh l ngn hng trung ng th nht c a M v i thi gian hi u l c trong 0 nm.[18] Cac nha tai phiet ngan hang uoc te cuoi cung a gianh c thang li uan trong. en nam , t ban ngoai uoc a chiem c trieu trong tong so 0 trieu co phan goc, Ngan hang nh va Nathan othschild tr thanh co ong chu yeu cua Ngan hang Trung ng y Ngn hng th nht ca H chng quc Hoa K (The First Bank of the United States)[19] amilton cuoi cung tr nen vo cung giau co. Ngan thang th nhat sau nay cung vi cong ty anhattan Ne ork do lan Bo thanh lap a tr thanh Ngan hang th nhat cua pho all. Nam 55, no a c sap nhap vi Ngan hang Chase cua ockefeller va tr thanh Ngan hang Chase anhattan Bank. Rockefeller Chnh ph t r kht vng cc i vi tin ti, ph hp vi mong i ca ngn hng trung ng t nhn ngn hng ang nng lng trng ch chnh ph vay n. Ch trong vng nm nm ngn ngi k t khi ngn hng

VietHR

13

trung ng thnh lp thm , triu USD.

, s n vay ca chnh ph

tng

Nam , efferson a noi mot cach ay hoi tiec rang T i th t s hy vng ch ng ta c th sa ch a, chnh sa thm cho bn hin h , loi b uyn vay n c a Ch nh h .[20] Sau khi trung c tong thong khoa th ba 0 0 , Tong thong efferson a no lc khong ngng hong phe bo Ngan hang th nhat cua y, va en khi hoat ong cua ngan hang sap man han vao nam th s au sc gia oi ben a en mc cc iem. a nghi vien a phu uyet e an keo dai thi han kinh doanh cua ngan hang vi 5 phieu thuan va phieu chong, con thng nghi vien th the giang co / . an nay, pho tong thong a pha v the be tac bang mot phieu phu uyet uan trong va mot uyet inh c thong ua ngay 3 thang 3 nam , theo o, Ngan hang th nhat cua y phai [21] ong ca.

First Bank of the United States

uc nay, Nathan othschild ang tran gi ondon, khi hay tin a noi tran loi nh. Ong ta noi mot cach e doa rang: Ho c l ngn hng (Ngn hng th nht M) c uyn ko di thi hn kinh doanh, ho c l n c M s hi i m t v i mt cuc chin tranh tai ha nht. Nhng ap lai li thach thc ay cua Nathan, Ch nh phu y van khong he a ra bat c hanh ong nao, Nathan lap tc ap tra: Hy dy cho nh ng ngi M v l ny mt bi hc, hy a ch ng tr v thi k thuc a. et ua la may thang sau, cuoc chien tranh nam gia nh va y a no ra. Cuoc chien a keo dai suot ba nam, muc ch cua othschild la het sc ro rang. o phai anh cho en khi nhng khoan n cua Ch nh phu y chat cao nh nui, va ch nh phu y rot cuoc khong the khong au hang, phai nhng bo e cho ho c tiep tuc chi phoi ngan hang trung ng mi thoi. et ua la khoan n cua Ch nh phu y a tang vot t 5 trieu o-la len en trieu ola, e roi cuoi cung, vao nam 5, Ch nh phu y cung a phai chiu khuat

VietHR

14

phuc. Ngay 5 thang nam 5, tong thong adison a e xuat thanh lap ngan hang trung ng th hai, ket ua la Ngn hng th hai ca nc M The Bank of the United States a c khai sinh vao nam 1832).

President James Madison

The second Bank of the United States

VietHR

15

L I

1832)

chi h i c a c c c cu ngn hng i v i th c nhn dn tt yu s b h v , nu kh ng th s chi h i ny s h v t n c ch ng ta.[22] Th cua efferson gi cho unroe Tong thong th 5 cua hoa y nam 5 Ngan hang th hai cua y c cap phep kinh doanh t nhng nam 0 vi tong so von co phan len en 35 trieu o-la y, trong o 0 von do t nhan chiem gi, 0 von con lai thuoc ve Ch nh phu[23]. a cung giong nh ngan hang th nhat, othschild cung nam chac uyen lc cua ngan hang th hai. Nm , ndre ackson tham gia tranh c tong thong. Trong mot lan phat bieu trc cac ngan hang, ong a khong ngan ngai ma noi rang: C c ngi l mt l rn c. T i mu n ut sch c c ngi, nhn danh Ch a, nht nh t i s ut sch c c ngi. Nu nh ngi dn bit c tin t v h th ng ngn hng c a ch ng t i kh ng minh bch nh th no, th ngay tr c s ng ngy mai s n ra cuc c ch mng. hi c bau lam tong thong nam , ndre ackson uyet tam phe bo Ngn hang th hai. Ong ch ra rang: nu hin h trao uyn cho u c hi h t hnh tin t , v y th hy cho u c hi th c thi uyn c a m nh, ch kh ng hi l u c hi trao uyn cho bt c c nhn hay c ng ty no. Trong tong so .000 nhan vien ang lam viec cho Ch nh phu lien bang, ong a cho sa thai hn 000 nhan vien co lien uan en ngan hang.

General Hero Andrew Jackson . At the battle of New Orleans on January 8, 1815, with a small army of volunteers, General Jackson defeated 10,000 British veterans of the campaign against Napoleon in Europe.

VietHR

16

General Andrew Jackson was the hero of The Battle of New Orleans on January 8, 1815

President Andrew Jackson called the Bank a monster and was determined to pull all its teeth. He said: "I am ready with the screws to draw every tooth and then the stumps."

Nam 3 , ackson tham gia tranh c nhiem ky th hai. Neu ong thang c, th thi gian hoat ong cua ngan hang th hai se ket thuc trong nhiem ky tiep theo cua ong vao nam 3 . oi ngi eu biet cam tng cua tong thong oi vi ngan hang th hai, va e tranh t nh trang em dai lam mong, ngan hang a ngh cach e co c giay phep kinh doanh ac biet keo dai them 0 nam na trc khi dien ra cuoc tong tuyen c. ong thi vi viec nay, cac ngan hang cung a khong tiec chi ra khoan tien 3 trieu o -la e ung ho cho uy tranh c cua enry Clay - oi thu cua Tong thong ackson, trong khi khau hieu tranh c cua ackson la C ackson th khng c ngn hng Cuoi

VietHR

17

cung, Jackson a gianh thang li vi so phieu ap ao. e an keo dai thi han giay phep kinh doanh ngan hang a c thong ua tai thng nghi vien vi so phieu / 0, va vt ua ca ha nghi vien vi so phieu / 5[24]. vo s hau thuan cua e uoc tai ch nh othschild hung manh chau u, Biddle - chu tich ngan hang th hai - chang coi Tong thong ra g . Trong khi thien ha ban tan xon xao rang e an keo dai thi han kinh doanh cua ngan hang se bi ackson phu uyet, Biddle a len giong tuyen bo Nu ng ta h quyt n, th ti s h quyt ng ta Nicholas Biddle . He graduated from the University of Pennsylvania at the age of 13 and from Princeton at 17. He mastered the secret science of paper money and banking at an early age. He was head of the 2nd Bank of the U.S. With many Congressmen and Senators financially beholden to him, he wielded great political power. He deliberately created a banking panic and a depression for the purpose of frightening the voters and blaming it on President Jackson. Biddle was later arrested and charged with fraud but his powerful protectors shielded him from justice . . . in this life. ot cuc, ackson a phu uyet khong chut do d oi vi e an keo dai thi han kinh doanh cua ngan hang th hai. Ong con lenh cho Bo trng tai ch nh lap tc yeu cau cac c uan d tr cua Ch nh phu rut ngay cac khoan tien tiet kiem t tai khoan cua ngan hang th hai, chuyen vao cac tai khoan cua ngan hang cac bang. Ngay thang nam 35, Tong thong ackson a tra xong khoan n cuoi cung cua at nc, ay la lan duy nhat trong lich s nc y, Ch nh phu a giam khoan n uoc gia xuong mc 0, ong thi con tao ra mot khoan thang d tri gia 35 trieu o-la y. Cac nha s hoc anh gia thanh tu v ai nay rang y l vinh d sng lng nht ca tng thng, cng l s cng hin quan tr ng nht m ng lm cho t nc ny T Boston Post a xem viec nay giong nh s kien Chua uoi ngi cho vay tien ra khoi thanh ng vay.

VietHR

18

MU

IS

Ngay 30 thang nam 35, Tong thong ndre ackson en Capital ill tham d tang le cua mot nghi s uoc hoi. ichard aurence - mot tay th sn that nghiep en t nh - a len theo Tong thong ndre ackson, trong tui ao khoac cua anh ta dau san hai khau sung a nap ay an. hi Tong thong tien vao phong nghi thc tang le, a rence van con cach Tong thong mot khoang kha xa. an nhan nai ch thi c tot hn e hanh ong. Sau khi nghi thc ket thuc, han nap vao gia hai hang cot, ni ma han biet chac chan tong thong phai i ua. a ung luc Tong thong bc en, han t ph a sau cot xong ra, bop co sung ban thang vao Tong thong trong khoang cach cha ay hai met. Nhng rat may an bi lep, nn aurence a khong the ha sat c Tong thong. hi o, moi ngi xung uanh eu het sc hoang hot. Nhng vi tong thong tuoi nay van to ra b nh t nh oi mat vi ten sat thu, va theo ban nang, ong a cay gay cua m nh len e t ve. ien o, ten sat thu lai tiep tuc moc khau sung th hai ra va bop co, nhng an van bi lep. ay la tong thong au tien cua y bi am sat, va that may man la ong a thoat chet. Thong thng, t le ca hai khau sung eu lep an ch la / 5000 ma thoi. Ten sat nhan 3 tuoi nay t xng la ngi tha ke hp phap cua uoc vng nh, va han cho rang, tong thong y a giet chet cha han, lai con c tuyet e han co c mot khoan tien ln. Sau o, tai toa an, ch sau nam phut tham tra, toa a phan uyet la ten sat nhan nay mac benh tam than, nen khong truy cu trach nhiem h nh s oi vi han. T o ve sau, benh tam than tr thanh cai c th ch hp nhat e chay toi cua cac sat thu. Ngay thang nam 35, Tong thong ackson a tra xong khoan n cuoi cung cua at nc. Cuoi thang Gieng, tc la ngay 30 thang , vu am sat xay ra. ien uan en ten hung thu ichard aurence, Griffin a viet trong sach cua ong rang: Tn s t th ny ho c l b b nh tm th n th t, ho c l gi b nh h ng tho t khi s trng tr nghim minh c a h lu t. au ny, hn khua m i m a m ni v i ngi kh c rng hn c m i uan h m t thit v i nh ng ngi c uyn th chu u, v hn c h a l nu c b bt th s c

VietHR

19

bo v . [21] Ngay thang nam 5, Tong thong Jackson qua i. Tren bia mo cua ong ch co mot cau noi duy nhat, a git c ngn hng Ngan hang Trung ng y lai mot lan na bi vo hieu hoa, dan en s tra ua nghiem khac cua ph a nh, nc nh lap tc nh ch cac khoan cho vay oi vi nc y, trong o co chieu tan thu lng cung ng tien vang cua nc y. Nen tai ch nh cua nc nh khi o di s van hanh va thao tac cua othschild, a co c lng lu thong tien vang vi uy mo ln nhat. Thong ua cac khoan tien cho vay va s van hanh cua ngan hang trung ng y, no a khong che hoan toan viec cung ng tien te cua y. Sau khi n xin keo dai thi han cua ngan hang th hai nc y bi Tong thong phu uyet, chu tich ngan hang th hai a khi ong viec phu uyet oi vi Tong thong. Ngan hang th hai tuyen bo lap tc thu hoi cac khoan a cho vay, nh ch tat ca cac khoan vay mi. Cac ngan hang chu yeu chau u do dong ho othschild thao tung cung ong thi khong che vong uay lu chuyen tien te cua nc y, ay nc y ri vao t nh the sut giam lng lu thong tien te do con ngi gay ra mot cach nghiem trong, cuoi cung dan en cuoc khung hoang nam 3 , kinh te y ri vao t nh trang suy thoai nghiem trong trong suot hn 5 nam, sc pha hoai cua no ln cha tng thay, gay nen thi ky ieu tan cua nen kinh te y keo dai mai en nam . Cuoc khung hoang nam 5 tiep sau cuoc khung khoang nam 3 , roi cuoc khung hoang nam 0 mot lan na a xac nhan cau noi cua Rothschild: Ch cn c th khng ch vic ht hnh tin t ca mt quc gia th ta khng cn hi quan tm rng ai t ra h lu t

M I

Nam 3 , artin . Bran - ngi ke nhiem c Tong thong ackson ung ho - tiep uan Nha trang. Thach thc ln nhat cua ong la lam the nao e khac phuc nguy c khung hoang nghiem trong do ngan hang uoc te that chat nguon cung ng tien. Sach lc tien phong cua ong la xay dng ng n ndependent Treasury System , rut toan bo tien te do Bo tai ch nh kiem soat khoi he thong ngan hang t nhan, roi gi vao trong he thong cua m nh Bo tai ch nh. Cac nha s hoc goi hanh ong nay la cuc ly h n gi a ti ch nh v ngn hng. hi nguon cua he thong tai ch nh oc lap la khi Tong thong ackson phu uyet viec keo dai thi han kinh doanh cua ngan hang th hai cua y, ong thi ra lenh rut toan bo cac khoan tien cua Ch nh phu khoi he thong ngan hang nay, chuyen en gi ngan hang cua cac bang. i ng, tranh vo da gap vo da. Cac nha ngan hang dung tien cua Ch nh phu lam d tr, sau o phat hanh t n dung vi so lng ln e au

VietHR

20

c. ay la mot nguyen nhan khac dan en cuoc khung hoang nam

3 .

Nguon tien cua ch nh phu do artin . Bran e xuat phai lam sao c giai phong khoi he thong tai ch nh nham bao ve tien von cua Ch nh phu ong thi can nhac kha nang ngan hang dung tien thue cua ngi dan e phat hanh t n dung vi so lng ln tao nen s mat can bang trong nen kinh te. ot ac iem khac cua he thong tai ch nh oc lap la tat ca cac khoan tien nhap vao he thong tai ch nh can phai c the hien di dang vang bac, nh vay Ch nh phu a co c mot iem ta e ieu tiet khong che oi vi lng cung ng tien vang cua uoc gia nham khong che cuoc xung ot gia ngan hang chau u oi vi viec phat hanh tien te cua nc y. Cach suy ngh nay co the noi la mot dieu ke neu nh n t goc o lau dai, nhng neu xet ve ngan han th lai co the cham ngoi no cho ua bom rui ro t n dung cua rat nhieu cac ngan hang, chang khac nao o them dau vao la trong cuoc xung ot vi Ngan hang th hai cua y, khung hoang se xay ra en mc khong the khong che c.

Henry Clay

Senator Henry Clay takes the floor of the Old Senate Chamber; Millard Fillmore presides as Calhoun and Webster look on.

Trong ua tr nh nay, enry Clay la mot nhan vat het sc uan trong. Ong la ngi ke tha uan trong t tng Ngan hang trung ng t hu cua amilton, va la nhan vat c men mo cua cac nha tai phiet ngan hang. Ong la ngi co tai an noi, loi suy ngh chat che, va co sc loi cuon. Ong a tu hoi c ben m nh mot nhom cac nghi s ung ho ngan hang va c cac ngan hang ung ho. Ong a thanh lap ang hig tien than cua ang t do nh

VietHR

21

mt ang kien uyet phan oi ch nh sach ngan hang cua Tong thong ackson a don sc vao viec khoi phuc lai che o ngan hang trung ng t hu.
William Henry Harrison, The War of 1812 was fought between the United States of America and the United Kingdom of Great Britain and Ireland and its colonies, including Upper Canada (Ontario), Lower Canada (Quebec), Nova Scotia, Newfoundland and Bermuda.

When Tecumseh's War merged with the War of 1812, Harrison remained in command of the army in Indiana. After the loss of Detroit, General James Winchester became the commander of the Army of the Northwest and Harrison was offered the rank of Brigadier General, which he refused. After a brief time interval, President James Madison removed Winchester and made Harrison the commander, on September 17, 1812. Harrison inherited an army made up of fresh recruits which he endeavored to drill. Initially he was greatly outnumbered, and assumed a defensive posture, but after receiving reinforcements in 1813 Harrison took the offensive, advancing the army farther north to battle the Indians and their new British allies. He won victories in Indiana and Ohio, and retook Detroit before invading Canada, where he crushed the British at the Battle of the Thames, in which Tecumseh was killed.[35]

VietHR

22

A speculative depiction of Tecumseh's death at the hands of Richard M. Johnson. Trong cuoc bau tong thong nam 0, ang hig a e c vi anh hung chien tranh illiam enry arrison, va do trong suy ngh cua ngi dan co s thay oi ve nguy c kinh te, nen arrison a danh thang li va tr thanh Tong thong th cua nc y mot cach thuan li. i vai tro thu l nh cua ang hig, enry Clay a nhieu lan ch ao arrison phai ieu hanh nen ch nh tri nh the nao. Sau khi arrison tr thanh Tong thong, mau thuan gia hai ngi ngay cang tr nen gay gat. enry Clay a trieu kien tong thong sap nham chc en nha m nh exington. ngh en ai cuoc nen arrison a nhan nhin en nha enry Clay, nhng v van e ngan hang uoc gia, che o tai ch nh oc lap va nhieu van e khac na ma hai ngi a gay go vi nhau. Nguyen nhan la v enry Clay cho rang co the lay than phan thai thng hoang cua m nh e ra lenh, du cha c s ong y cua arrison nhng ong ta a cho ngi chap but viet bai dien van nham chc thay tong thong va a bi arrison t choi, arrison con ch than viet mot vai dien van nham chc dai hn 000 t. an kien tom lc lai ng loi t tng tri nc cua arrison a phan bac lai luan ieu ngan hang trung ng t nhan va phe bo ng loi ch nh sach tai ch nh oc lap do enry Clay chu trng, t o tao nen mot on au thau xng oi vi li ch cua ngan hang.[26] Ngay thang 3 nam la mot ngay ret mt, Tong thong arrison a phat bieu bai dien van nham chc cua m nh trong gio ret, va rot cuoc a bi cam lanh. oi vi Tong thong arrison, ngi mot i xong pha ni tran mac th chuyen nay cung chang co g ln lao, nao ng benh t nh cua ong lai ngay cang tr nen tram trong khac thng, va en ngay thang th t tran. Tong

VietHR

23

thong arrison va mi len nham chc va ang chuan bi trien khai rat nhieu d inh ln lao th bong nhien ot t. iec mot vi tong thong van con minh man hoat bat thang trc lai ot ngot t tran thang sau, du the nao th o cung la mot viec het sc ang ng. Co mot so nha s hoc cho rang tong thong bang ha la do bi au oc, co the thi gian ha oc la vao ngay 30 thang 3, va sau ngay th tong thong arrison t tran. Cuoc au tranh xung uanh chuyen ngan hang trung ng t hu va he thong tai ch nh oc lap cang tr nen cang thang hn v cai chet cua tong thong arrison. Trong nam , ang hig do enry Clay chu tr a hai lan e xuat phai khoi phuc lai ngan hang trung ng t hu va phe bo che o tai ch nh oc lap, ket ua ca hai lan eu bi ngi ke nhiem cua tong thong arrison la pho tong thong ohn Tyler phu uyet. enry Clay tc gian va xau ho a ra lenh khai tr ohn Tyler ra khoi ang hig, ket ua la to ng thong ohn Tyler may man tr thanh vi tong thong mo coi bi khai tr ra khoi ang duy nhat trong lich s nc y.

Battle Chapultepec with Mexican Army

VietHR

24

American Occupation of Mexico City

eneral Zachary Taylor ch huy cuc chin tranh v i Mexico en nam , mot nhan vat khac cua ang hig la achary Taylor sau khi trung c tong thong, a khoi phuc lai hy vong cua ngan hang trung ng. iec xay dng mot ngan hang trung ng t nhan theo mo h nh cua ngan hang nh la m c cao nhat cua cac ngan hang, va no co ngh a rang, cuoi cung th ngan hang cung uyet inh c so phan cua uoc gia va nhan dan. Nh n vao vet xe o trc o cua tong thong arrison, Taylor luon to ra hng h oi vi van e ngan hang trung ng het sc uan trong nay, nhng ong thi ong cung khong cam tam tr thanh con roi trong tay enry Clay. Nha s hoc ichael olt a cho rang, Tong thong Tayler a tng ngam bay to nh the nay Ch xy d ng ngn hng trung ng c nh ot, v kh ng hi l vn c n c t i xem xt trong nhi m k c a m nh.[27] et ua la, cai a c inh oat ay khong phai la s chu y cua ngan hang trung ng ma

VietHR

25

nham vao ban than tong thong Taylor. Ngay thang nam 50, Tong thong Taylor tham d le uoc khanh c c hanh trc ai tng niem ashington. Thi tiet hom o het sc oi nong, Taylor a uong mot chut sa a, va an them may ua anh ao, ket ua la ong bi au bung. en ngay thang th vi tong thong khoi ngo vam v nay cung ra i mot cach than b . S kien ot t than b v nhng can benh chang au vao au cua ca hai vi tong thong co xuat than t uan nhan nay ng nhien a gay xon xao d luan. Con gii s hoc th tranh luan ve e tai nay trong hang the ky. Nam , sau khi c s ong y cua ngi nha Tong thong Taylor, thi the cua ong a c khai uat len, ngi ta lay mau mong tay va toc cua Tong thong i xet nghiem. et ua cho thay, ong chet v bi au oc. ng nhien c uan ieu tra a nhanh chong lap liem rang lng au oc rat nho khong u e gay chet ngi, sau o voi vang ket thuc vu ieu tra. Cho en ngay nay, chang ai biet c tai sao c the tong thong lai co nhng th oc to nay. U U 57

Do Ngan hang th hai cua y ong ca nam 3 nen cac ong chu ngan hang uoc te a ot ngot ra tay rut sach toan bo lng tien te kim loai ang lu thong nc y, tao nen khung hoang kinh te nghiem trong lien tuc trong 5 nam uoc gia nay. ac du vao nam , ai dien cu a cac chu ngan hang uoc te a tng hai lan th khoi phuc lai he thong ngan hang trung ng t nhan, nhng ca hai lan eu that bai, moi uan he gia hai ben ri vao trang thai ong bang, t nh trang siet chat tien te cua y keo dai mai en nam mi bat au c giai toa. Nguyen nhan khien cho t nh h nh chuyen bien t ch cc tat nhien khong phai do cac ong chu ngan hang uoc te ua t bi, ma la do vao nam , nc y a phat hien mo vang rat ln: mo vang San rancisco.

VietHR

26

California goldfields in the Sierra Nevada and northern California

Merchant ships fill San Francisco harbor in 1850 or 1851.

Gold miners excavate a river bed after the water has been diverted into

VietHR

27

a sluice alongside the river. ng cung ng vang cua y lien tuc trong nam ke t nam a tang vot cha tng thay, ch rieng California a san xuat ra mot lng tien vang tri gia en 5 t o-la y. Nam 5 Uc cung phat hien c mot mo vang co tr lng ln, lng cung ng vang trong pham vi the gii t trieu siling cua nam 5 tang vot len 3 trieu siling trong nam . a lu lng tien thuoc kim noi ia cua y t 3 trieu o-la trong nam 0 tang vot [28] ln 53 triu -la trong nm 0. iec phat hien nhng mo vang ln y va Uc a pha v s khong che tuyet oi cua cac nha tai ch nh chau u oi vi lng cung ng vang the gii. Ch nh phu y th phao nhe nhom v a thoat c canh phai bi siet chat tien te. iec cung ng tien te vi chat lng tot va so lng nhieu a lam tang niem tin cho thi trng, cac ngan hang bat au banh trng hoat ong t n dung tren uy mo ln. C s uan trong nhat trong tai san cua nc y la rat nhieu nganh cong nghiep uan trong cua y nh cong nghiep, khoang san, giao thong, c gii eu c khoi phuc nhanh chong trong giai oan hoang kim nay. Thay viec khong che tai ch nh to ra khong con hieu ua, cac ong chu ngan hang uoc te sm a co oi sach mi. o ch nh la ch nh sach khong che tai ch nh, phan hoa ch nh tri. Trc khi cuoc khung hoang ket thuc, cac ong chu ngan hang a bat au ra tay thu mua cua cai uy gia cua dan chung vi gia re mat. en nam 53, khi nen kinh te y phat nh dieu gap gio th t ban nc ngoai, ac biet la t ban nh a s hu trong tong so cong trai lien bang, 5 tong cong trai cac bang, tong cong trai nganh ng sat y[29]. Nh vay, mot khi che o ngan hang trung ng c yen vi th nen kinh te y cung se bi cac ong chu ngan hang khong che giong nh cac uoc gia chau u khac. Cac ong chu ngan hang uoc te m rong hoat ong t n dung, khien nen kinh te phat trien vi toc o nh bm bong bong e ngi dan va cac doanh nghiep khac ra sc tao ra cua cai, sau o ap gap phanh t n dung, khien cho hau het cac doanh nghiep va ngi dan mat mau ma pha san, con cac ngan hang lai c mot phen boi thu. ua nhien, trong khi thay mua thu hoach a en, cac ong chu ngan hang uoc te va cac ai dien cua ho y a u tay siet chat t n dung, gay nen cuoc khung hoang nam 5 . Nhng ieu vt ra ngoai d lieu cua ho la, thc lc cua nen kinh te y luc nay a khong con nh 0 nam trc na.

VietHR

28

-------------------------------------------------------------[ ] Th gi B trng ti chnh lbert Gallatin (1802).

[13] Allan Hamilton, Cuc i ca lexander amilton (The Intimate Life of Alexander Hamilton) - Charles Scribners Sons 0. [14] Arthur Schlesinger con, Thi i ca Jackson (The Age of Jackson) - New York: Mentor Books, 1945, tr.6-7. [ 5] c vit cho obert orris vo 30/ / . ork& Sons, , tr. , tp X, tr. .

[ ] Tuyn tp tc phm ca Thomas efferson Ne 31. [ ] Tc phm ca Thomas efferson

illey Book Company,

[18] Glyn Davies, ch s tin t t thi c i n nay (History of Money From Ancient Times to The Present Day) - University of Wales Press 2002, tr. 474. [ ] Sch dn, tr. 5. / / ; in li trong Tuyn tp tc

[ 0] Thomas efferson, Th gi ohn Taylor, phm ca Thomas efferson, tp 0.

[21] Glyn Davies, ch s tin t t thi c i n nay (History of Money From Ancient Times to The Present Day) - University of Wales Press 2002, tr. 475-476. [ ] Thomas efferson, Th gi ames onroe, / / 5.

[23] Glyn Davies, History of Money From Ancient Times to The Present Day ( University of Wales Press, 2002), tr. 476. [ ] Sch dn, tr. .

[25] G. Edward Griffin, Sinh vt t o ekyll (The Creature from Jekyll Island ) American Media, Westlake Village, CA 2002, tr. 224. [ ] Din vn khai mc ca Tng thng illiam enry arrison, /3/ .

[27] Michael F. Holt; S ln ngi v sp ca ng hig The ise ans all of the American Whig Party: Jacksonian Politics and the Onset of the Civil War) - 1999; tr. 292. [28] Glyn Davies, ch s tin t t thi c i n nay (History of Money From Ancient Times to The Present Day) - University of Wales Press 2002, tr. 484

VietHR

29

] Sch dn, tr.

VietHR

30

M I

U ?

V sao -la M c chn l tin t d tr c a th gi i? N c m bo bng g ? V sao n li lin t c mt gi ? Ti sao C c d tr lin bang M (Federal Reserve-Fed) l mt ngn hng c a t nhn v do mt s nh ti hi t s h u? Ti sao Ph all li mo him chn Hitler lm i tng rt v n u t? V sao rt nhiu tng th ng M lu n l i tng m s t c a nh ng k tm th n? V sao kinh t Nh t Bn mt thi tng trng li lin t c ch c ch c nm ua? Lm h t l g ? i c li t lm h t? C hi lm h t cao l c ch th c c c th l c c i ti sn lao ng c a c c dn tc? Nguyn nhn s s kinh t ng u v n c Nga cng nh suy tho i kinh t ko di c a Nh t Bn? V sao xut hi n c n bo ti ch nh tin t ng Nam , Hn u c nm 199 ? C c nh t bn ko t i v t l ng ch h Th i Lan nh th no? u tin t u c t IMF l g ? V sao c c chuyn gia li coi n l c ng c bc lt ti nguyn c a c c n c ngho? Ch nh s ch tin t c a Trung u c c ngn c s can thi v thao t ng c a gi i ti hi t th gi i kh ng? Bong bng kinh t nh t v t n d ng th c c a kinh t M l g ? V sao th trng tin t th gi i li s c chao o? C c nh ti hi t s kim li ra sao?

M I

LI

hong co tien th khong the tien hanh chien tranh, ma neu vay cua ngan hang uoc te th chang khac nao t treo thong long vao co m nh. incoln ngh tram phng ngan ke e t m phng an giai uyet. uc o, Dick Taylor mot ngi ban cu cua ong Chicago - a e xuat vi incoln mot chu y, Ch nh phu t phat hanh tien te! Vi c yu c u u c hi th ng ua n ny cng nh vn trao uyn cho B ti ch nh n hnh tin t s c y hi u l c h lu t nhm gi chi tr l ng bng cho binh s, sau s gi anh ginh c thng li trong cuc chin m anh tin hnh. incoln hoi lieu ngi dan y co tiep nhan ong tien mi nay hay khong, Dick noi rang tt c mi ngi u s kh ng c s l a chn no kh c trong vn ny, ch c n anh to nn hi u l c h l y cho loi tin t m i ny, Ch nh h a ra s ng h hon ton, v ch ng s th ng d ng gi ng nh mt loi tin ch th c, bi v hin h trao cho u c hi uyn h t hnh v uyn uy nh gi tr tin t . Sau khi nghe xong e nghi nay, incoln to ra ua oi vui mng, lap tc e nghi Dick lap ke hoach cho viec nay. Bien phap het sc mi la nay a pha v cach lam thng le cua Ch nh phu la can phai vay tien va chiu lai suat cao cua ngan hang t nhan. oai tien mi nay s dung hoa van mau xanh luc e phan

VietHR

31

biet vi tien cua cac ngan hang khac va c lich s goi la tien xanh Greenback . Cho mi la ac biet cua loai tien mi nay nam cho no hoan toan khong co the chap bang tien vang hay bac, va li tc la 5 cho 0 nam. Trong thi ky noi chien, nh co s phat hanh cua loai tien nay ma y a khac phuc c t nh trang thieu hut tien te nghiem trong cua Ch nh phu trong giai oan au cua cuoc chien. ieu nay a huy ong mot cach hieu ua nhat tat ca cac nguon von cua mien bac nc y, tao nen mot c s kinh te vng chac cho chien thang cuoi cung trc uan mien nam. ong thi, loai tien nay nh co gia thanh thap nen cung a tr thanh loai tien t ch luy cua ngan hang mien Bac, t n dung ngan hang cua mien Bac cung nh o ma c m rong, cong nghiep uoc phong, xay dng ng sat, san xuat nong nghiep va mau dich thng nghiep eu nhan c s chi vien tai ch nh ln cha tng co so vi trc o. iec phat hien nhng mo vang ln nhng nam a khien cho nen tai ch nh y dan dan thoat khoi cuc dien bat li va cc oan do cac ngan hang chau u khong che, va cung ch nh nh vao san lng ln nhng mo vang nay lam niem tin nen loai tien mi cua incoln mi co the c ngi dan tiep nhan rong rai, at c s tai ch nh ang tin cay cho viec gianh thang li trong cuoc chien Nam Bac. ot ieu na khien ngi ta cang them kinh ngac hn la, loai tien mi do incoln phat hanh khong he gay ra lam phat tien te nghiem trong kieu nh trong thi ky chien tranh oc lap, t khi cuoc noi chien no ra vao nam en khi ket thuc vao nam 5, ch so vat gia cua toan mien bac y ch tang mot cach nhe nhang t 00 len . Xem xet uy mo va s nghiem trong ve mc o pha hoai cua cuoc chien so vi nhng cuoc chien co uy mo tng t khac tren the gii, chung ta khong the khong noi rang ay la mot ky t ch tai ch nh. Ngc lai, mien nam cung dung phng thc lu thong tien giay, nhng hieu ua th khac xa mot tri mot vc, ch so vat gia cua mien nam trong cung mot thi ky a tang t 00 len en . [3 ] Trong suot thi ky chien tranh Nam - Bac, Ch nh uyen incoln a phat hanh tong cong so tien mi la 50 trieu o-la y. Nh c che van hanh ong tien mi nay tot nh vay cho nen tong thong incoln a xem xet het sc nghim tuc viec tien hanh trng ky hoa va phap che hoa viec phat hanh loai tien te khong the chap nay Debt ree oney . Nhng ch nh ieu nay a nh mot on au anh vao li ch can ban cua trum tai ch nh uoc te. Neu nh moi ch nh phu eu khong can phai vay tien cua ngan hang ma than nhien t m nh phat hanh tien te, th s lung oan cua cac ngan hang oi vi viec phat hanh tien te se khong con ton tai na, nh the le nao khong phai la ngan hang a tr mo roi sao Ngay sau khi nghe c tin tc nay, t ondon Times ai dien cho Ngan hang nh uoc a lap tc ang tai tuyen bo: Nu nh ch nh s ch ti ch nh m i

VietHR

32

c a M (tin xanh Lihncon) khin ngi ta ch n ght c th c thi vnh vi n, ch nh h c th h t hnh kh ng ngu n tin t c a m nh. Ch nh h c th hon tr ht mi khon n ng thi s thu c nh ng khon tin c n thit h t trin th ng nghi , s bin thnh mt u c gia h n vinh cha tng c trn th gi i, ngu n nhn ti u t v mi ti nguyn v n c trn th gi i ny s chy d n v bc M. u c gia ny c n hi b h h y, nu kh ng n s h h y tng u c gia theo ch un ch trn th gi i. Ch nh phu cua nh va hiep hoi ngan hang Ne ork a bay to s phan no oi hoi phai thc hien cac hanh ong ap tra. Ngay thang nam , ho tuyen bo nh ch chi tra bang tien kim loai cho Ch nh phu cua incoln. ot so ngan hang Ne ork con nh ch viec rut vang cua nhng ngi gi tiet kiem bang vang, ong thi tuyen bo huy bo viec chap nhan dung vang mua cong trai cua Ch nh phu. Cac ngan hang nhieu ni tren nc y cung ram ro hng ng. o en ashington e e xuat nhng phng an thay oi vo nguyen tac oi vi tong thong incoln, oi thc hien lai nhng cach lam trong ua kh, em nhng cong trai co li tc cao ban cho cac ngan hang chau u; em vang cua Ch nh phu y gi vao cac ngan hang t nhan e d tr phat hanh t n dung, cac ngan hang phat tai ln; Ch nh phu y trng thu thue cua cac nganh cong nghiep va ngi dan e chi tra cho chien tranh. ng nhien, Tong thong incoln a c tuyet yeu cau hoan toan vo ly nay cua cac ngan hang. Ch nh sach cua ong rat c long dan, ngi dan y a no nc mua het toan bo cong trai, va can c vao phap luat, cac cong trai nay c s dung nh la hien kim. Cac ngan hang thay ke sach bat thanh ben ngh ra ke khac. Cac ngan hang phat hien thay rang trong luat phat hanh tien xanh ihncon cua uoc hoi hoan toan khong e cap en viec nen dung vang e chi tra lai tc cong trai hay khong. vay, ho cho phep dung loai tien mi cua incoln e mua cong trai, nhng phan li tc phai dung tien kim loai e chi tra. ay la mot bc trong ke hoach hoan ch nh nham gan ket ong tien mi cua incoln tai y vi gia tri cua vang. Trong khi o, cac ngan hang chau u t ch luy ong bang nh nhieu hn bat c ong tien nao thi o va nhieu hn so vi tien vang cua y. S thoa hiep gia ngan hang y va uoc hoi y a khien cho the lc tai ch nh uoc te li dung viec khong che tong lng xuat nhap khau vang oi vi nc y gian tiep at c hieu ua thao tung gia tri tien te cua y.

MI

LI

Trong thi khac nguy ngap khi cac uoc vng chau u a chuan bi san sang e em uan sang chia cat nc y, incoln a lap tc nh en ke thu truyen kiep cua cac uoc vng chau u nc Nga. incoln a phai ac s cau cu Sa hoang lechxande e nhi. hi nhan c th cua incoln, Sa

VietHR

33

hoang khong m ra ngay, ma nang nang tren tay, roi noi rang: Tr c khi m b c th ny ho c bit c ni dung c a n, ch ng ta s ng tr c v i bt c yu c u no m b c th xut. [33] Nguyen nhan Sa hoang chuan bi tham gia uan s vao cuoc noi chien y co may mat sau ay. ot la s lo lang moi h rang lanh, v trong thi ky lechxande ai e tri v , cac the lc tai ch nh uoc te uet sach chau u a go ca ien remli. oc theo kinh nghiem cua cac uoc gia tai ch nh tien tien chau u, cac ngan hang kich liet yeu cau thanh lap ngan hang trung ng t hu, va Sa oang a sm nhan ra chieu oc trong viec nay nen a kien uyet t choi yeu cau nay. hi nh n thay tong thong incoln - mot the lc phan oi tai ch nh uoc te - ri vao t nh canh nguy hiem, neu nh khong ra tay tng tr, th lechxande e nhi e rang, chang may choc moi nguy ay se ap en vi ch nh m nh. ot nguyen nhan khac la ngay 3 thang 3 nam trc khi no ra cuoc noi chien Nam Bac y, lechxande e nhi a tuyen bo phap lenh giai phong nong no, va ve mat phe bo che o no le nay, ca hai ben eu co nhng uan iem chung. a con mot ieu na la cuoc chien tranh Crimean cua nc Nga va mi ket thuc nam 5 a ai bai di tay cua lien uan nh hap, nen lechxande e nhi cha nguoi chuyen ra han. Cha tuyen chuyen, ham oi cua Nga di s thong l nh cua tng iviski a tien vao cang Ne ork vao ngay thang nam 3. Ngay thang 0, ham oi Thai B nh Dng cua Nga di s thong soai cua tng opov a en San rancisco . oi vi hanh ong cua nc Nga, ales a b nh luan rang: H n khi min nam ang vo l c triu ln c n min bc vo th triu xu ng, s xut hi n c a h to nn s do d c a nh v Ph , cu i c ng cho Lincoln thi gian xoay chuyn c c c di n. Sau khi noi chien ket thuc, e chi tra khoan ph tong cong , trieu o -la y cho ham oi cua nc Nga, Ch nh phu cua y a chan ch keo dai thi gian. Bi v hien phap khong trao cho Tong thong uyen chi tra chi ph chien tranh cho Ch nh phu nc ngoai, Tong thong ohanson khi o a at c hiep c dung ch nh vung at laska mua cua nc Nga e chi tra khoan chi ph chien tranh. Trong lich s, vu viec nay c goi la S ien ro cua Se ard. Se ard la uoc vu khanh khi o cua oa y, va a bi dan chung kich liet ch tr ch khi bo ra , trieu o-la e i mua lai mot vung at hoang hoa khong ang mot xu khi o cua Nga. Cung v mot nguyen nhan tng t ma lechxande e nhi a bi hanh th ch vao nam , nhng cuoc hanh th ch a khong thanh cong. Ngay thang 3 nam , lechxande cuoi cung cung chet vao tay th ch khach.

VietHR

34

IL

M S LI

L ?

Bismarck vi thu tng kien cng va giau long hy sinh cua nc c a tng ch ra mot cach sac ben rang: ng y (Lincoln) c u c hi trao uyn tin hnh vay tin th ng ua vi c b n khon c ng tr i cho ngi dn, nh v y th Ch nh h v u c gia s tho t c khi c i by ci s n c a c c nh ti ch nh n c ngoi. Trong khi h (c c nh ti ch nh u c t) hiu r c rng n c M s tho t khi v ng kh ng ch c a h, th ngy cht c a Lincoln chng c n my xa x i. Sau khi ra sac lenh giai phong no le da en va thong nhat mien nam, ngay lap tc incoln a tuyen bo xoa toan bo cac khoan n chien tranh ma mien nam a ganh chiu. Cac ngan hang uoc te chu cap khoan ln tai ch nh cho mien nam trong suot cuoc chien, a bi ton that nghiem trong v uyet inh nay. e tra thu incoln, ac biet la e lat o ch nh sach mi ve tien te cua Lincoln, ho a tap hp cac the lc bat man oi vi vi tong thong nay, b mat len ke hoach am sat tong thong. i ho, chuyen ch ao am con o am sat tong thong thc te khong phai la mot viec kho khan. Sau khi incoln bi am sat, di s thao tung cua cac the lc tai ch nh uoc te, uoc hoi tuyen bo phe bo ch nh sach tien te mi cua incoln, gii han cua viec phat hanh tien te mi cua incoln khong c vt ua 00 trieu o la. Nm , co ngi hoi Bo tai ch nh y rang, vi so tien mi 50 trieu o-la y cua incoln phat hanh, ch nh phu rot cuoc a tiet kiem c bao nhieu lai suat. Sau may tuan t nh toan ky lng, cau tra li cua Bo tai ch nh la: nh tong so tien incoln t phat hanh cho Ch nh phu y ma uoc gia nay a tiet kiem c t o-la li nhuan. [3 ] Cuoc chien tranh nam bac cua y, ve can ban la mot cuoc tranh gianh li ch kich liet gia cac the lc tai ch nh uoc te cung nh nhng ngi ai dien cho cac the lc o va Ch nh phu y trong viec thong soai uyen phat hanh tien te uoc gia va ch nh sach tai ch nh tien te cua y. Trong thi gian hn mot tram nam sau cuoc chien tranh nam bac, oi ben a tien hanh nhng cuoc chien tan khoc, tong cong a co tong thong y v cuoc chien nay ma bi am sat, nhieu nghi s bi thu tieu. ai en nam 3, viec thanh lap he thong ngan hang d tr lien bang y a anh dau cho thang li mang t nh uyet inh cua ngan hang uoc te. That ung nh Bismarck a noi: C i cht c a Lincoln l s tn tht nghim trng c a th gi i c c gi o. N c M c th kh ng c n ai c th i li con ng v i c a ng, c n c c ngn hng s li mt l n n a kh ng ch nh ng ai giu c. T i lo rng c c ngn hng n c ngoi v i nh ng th on

VietHR

35

cao siu v tn bo s dnh c s giu c c a n c M, sau d ng n h y hoi nn vn minh hi n i mt c ch c h th ng.

S U I

I M

Vai tr m t i ng g trong vi c th c d c cho ra i h l nh ngn hng u c gia l sai l m ti ch nh nghim trng nht trong cuc i. lng on (cung ng tin t ) m n ( h l nh ngn hng u c gia) sn sinh ra s nh hng n tt c c c h ng di n c a t n c ny. N c n hi b h b, nhng tr c khi iu ny xy ra, t n c ny s chia thnh hai h a, mt bn l ngi dn, c n bn kia l ngn hng, t nh hu ng ny vn cha tng xut hi n trong l ch s c a t n c ny. trng ti chnh M alomon Ches 1864)

Sau khi cuoc chien tranh Nam - Bac bung no, incoln a c tuyet khoan li tc cat co t en 3 cua othschild va cac ai dien khac cua ho y, chuyen sang trao uyen cho Bo tai ch nh phan hanh t n phieu ch nh phu y United States Notes cua rieng m nh, hay con c goi la bac xanh. hap lenh tien te egal Tender tc c thong ua thang nam . hap lenh nay trao uyen cho Bo tai ch nh phat hanh 50 trieu ong tien xanh, lien sau o vao thang nam va thang 3 nam 3, lai trao uyen cho Bo tai ch nh phat hanh them 50 trieu tien xanh na. Noi chung, trong thi ky noi chien, tong so tien xanh c phat hanh a len en 50 trieu. iec phat hanh tien xanh cua incoln chang khac nao choc vao to ong vo ve cua ngan hang uoc te, cac ngan hang au nh bo a trc hanh ong nay cua Tong thong, nhng ngc lai, tang lp nhan dan va cac nganh cong nghiep khac th lai to thai o het sc hoan nghenh oi vi loai tien xanh nay. ong tien xanh cua incoln c lu hanh mai en nam trong he thong tien te cua y. Nam 3, khi cuoc chien a bc en hoi uyet inh nhat, incoln can nhieu tien xanh hn na e gianh c thang li. Nham c trao uyen phat hanh tien xanh lan th ba, ong khong the khong cui au trc cac the lc cua cac ngan hang trong uoc hoi e ra mot s thoa hiep uan trong, ky vao phap lenh ngan hang uoc gia nam 3. hap lenh nay trao cho Ch nh phu uyen phe chuan cho ngan hang uoc gia National Bank phat hanh chng ch ngan hang vi tieu chuan thong nhat. Nhng ngan hang nay tren thc te se phat hanh tien te uoc gia cua y. ot iem het sc uan trong ch nh la nhng ngan hang nay dung trai phieu ch nh phu y Gorvernment Bond lam nguon d tr cho viec phat hanh chng ch ngan hang, tren thc te se khoa chat s

VietHR

36

phat hanh tien te cua y vi cac khoan vay cua Ch nh phu, va nh the th Ch nh phu se mai khong the hoan tra het cac khoan n nay.

ohn enneth Galbraith - nha kinh te hoc lng danh ngi y - a tng ch ra mot cach sac ben rang: at nhieu nam sau khi cuoc noi chien ket thuc, moi nam, Ch nh phu lien bang eu thu c khoan thang d rat ln. Nhng no lai khong the hoan tra het nhng khoan n ma no a vay, boi hoan toan bo nhng khoan n Ch nh phu a phat hanh ra, bi v nh vay ong ngh a vi viec chang con khoan n nao e lam the chap cho uy tien te uoc gia. iec hoan tra het cac khoan n cung ong ngh a la a pha huy toan bo s lu thong tien te. m mu tai thiet lap mot mo h nh ngan hang theo kieu Ngan hang nh y cua cac ngan hang uoc te cuoi cung a tr thanh hien thc. T ay, li tc lau dai t cac khoan n cua Ch nh phu y se chay vao tui cac ngan hang, va no chang khac nao mot si thong long ngay cang siet chat vao co nhan dan y. en nam 00 , tong khoan vay n cua Ch nh phu lien bang y a len en con so khong lo , van t o-la, b nh uan moi nha co bon ngi phai ganh chiu mot khoan n uoc gia len en 000 o-la, va toc o tang trng tong n ca at nc y trong moi giay la 0000 o-la! hoan chi tra li tc cua Ch nh phu lien bang y oi vi n uoc gia ch ng sau ngan sach danh cho y te va uoc phong, va en nam 00 se at en con so khong lo 00 t o-la y. Bat au t nam , cac ngan hang co the i i kiep kiep hng thu ba ai tiec li tc t khoan n uoc gia nay cua y. Ch v xem nhe s khac biet gia viec ch nh phu trc tiep phat hanh tien te vi viec ch nh phu phat hanh cong trai con ngan hang phat hanh tien, ma cac nha ngan hang a tao nen mot s bat cong ln nhat trong lich s loai ngi. Ngi dan bi ep phai nop thue gian tiep ua cac ngan hang, ma nhng khoan thue nay ch nh la tai san va tien bac do mo hoi nc mat cua ho lam nen! ai en ngay nay, Trung uoc la mot trong so t uoc gia tren the gii co ch nh sach phat hanh tien te do ch nh phu trc tiep ieu hanh. Nh o khoan li tc phai chi tra ma Ch nh phu va ngi dan a tiet kiem c tr thanh nhan to uan trong khong the thieu khien Trung uoc co the phat trien nhanh va lau dai nh vay. Neu co ai o a ra e xuat phai hoc hoi kinh nghiem tien bo cua nc ngoai, ngan hang nhan dan can phai dung n uoc gia cua Ch nh phu lam the chap e phat hanh ong nhan dan te, th ngi dan Trung uoc can phai coi chng. incoln khong phai la khong biet en nguy c e doa v nh c u nay va d t nh rang, sau khi thang c nhiem ky ke tiep vao nam 5, ong se phe bo

VietHR

37

phap lenh nay, nhng ch ngay sau khi trung c, incoln a bi am sat. Cac the lc cua ngan hang uoc te trong uoc hoi tha thang xong len. o cho rang, can phai loai bo ong tien xanh cua incoln th mi co the ke cao goi ma ngu c. Ngay thang nam , uoc hoi a thong ua hap lenh thu hoi Contraction ct , hong thu hoi tat ca cac ong tie n xanh hien ang lu thong, va oi lai thanh tien kim loai, sau o gat bo tien xanh ra khoi he thong lu thong, khoi phuc che o ban vi vang. mot at nc va thoat khoi cuoc chien ieu tan can khoi phuc, chang co g hoang ng hn la mot ch nh sach kiem soat gat gao tien te. ng tien te lu thong , t o-la y t nam tc khoang 50, o-la y moi ngi , a sut giam xuong con ,3 t o-la y nam tc o-la y moi ngi , 00 trieu ola y nam moi ngi , o-la , cuoi cung la giam xuong con 00 trieu o-la y moi ngi , o-la nam , trong boi canh mot nc y vi nhieu vet thng chien tranh can cha tri, mot nen kinh te can c phuc hoi va phat trien, ong thi t nh h nh dan so tang nhanh, nhng lai gap canh thieu hut nghiem trong lng cung ng tien te, a so ngi dan eu cho rang s phon vinh roi suy thoai la uy luat cua phat trien kinh te. Nhng tren thc te, nguon cung ng tien te c thao tung khi buong khi siet bi cac ngan hang uoc te mi la nguon cn thc s cua van e. ua ong nam , cac ngan hang uoc te a phai rnest Seyd em theo mot khoan tien ln t nh vao y, thong ua viec hoi lo cac uan chc e thong ua phap lenh tien uc nam 3 Coinage ct , lich s goi la phap lenh ngu xuan 3 Crime of 3 , ch than rnest Seyd a soan thao phap lenh nay, va no a gat bo tien bang bac ra khoi he thong lu thong tien te, tien vang tr thanh th tien te duy nhat. hap lenh nay khong con nghi ng g ve hieu ng phu sng len tuyet cho dong lu thong tien te von a thieu hut tram trong. Sau khi xong viec, rnest Seyd venh vao t ac noi rang: ua ong nam , ta a lam mot chuyen en y, ta a am bao chac chac viec thong ua phap lenh tien uc e phe bo tien bac. Cai ma ta ai dien la li ch cua cac chu tich ngan hang nh uoc. en nam 3, tien vang a tr thanh loai tien kim loai duy nhat. Nhng s that, tac dung cua viec loai tr tien bac ra khoi l nh vc lu thong tien te uoc te la nham e am bao chac chan sc khong che tuyet oi cua cac ngan hang uoc te oi vi lng cung ng tien te the gii, oi pho vi viec khai thac cac mo bac vi so lng ngay cang nhieu, con san lng va viec tham do cac mo vang ngay cang t i, sau khi a nam gi c viec khai thac cac mo vang the gii, ng nhien ngan hang uoc te khong muon lu lng tien bac ma ho kho khong che c lai can d vao ia vi ba uyen tai ch nh the gii cua ho. Cho nen ke t nam , bac trang a c loai tr ong loat cac uoc gia c, nh, a an, o, Scandinavis, dan en viec lng lu thong tien te cua moi uoc gia bi co lai la rat ln, t o a dan en cuoc ai suy thoai

VietHR

38

kinh te nghiem trong keo dai 0 nam chau u 1896).

ong Depression,

y, phap lenh thu hoi va phap lenh tien uc a trc tiep gay nen cuoc ai suy thoai kinh te t nam 3 en nam . Trong khoang thi gian ba nam nay, t le that nghiep cua y a cao en 30 , ngi dan y a cng uyet yeu cau phai khoi phuc lai thi ky lu hanh song song tien bac va tien xanh incoln. Dan chung y thanh lap mot cach t phat cac to chc nh hoi bac trang US Silver Commission , hoi tien xanh Greenback arty , thuc ay ca nc khoi phuc lai che o lu hanh song song tien vang va tien bac, phat hanh lai tien xanh incoln von c ngi dan rat hoan nghenh. Bao cao cua hoi bac trang y a ch ra: Thi ky trung co en toi ch nh la do tien te thieu hut va gia ca sut giam gay nen. hong co tien te, khong co van minh, cung ng tien te giam, van minh tat nhien se tieu vong. Thi c oc giao a a, e uoc co tong cong lng lu thong tien te kim loai tng ng vi , t o-la y, en cuoi the ky 5, lng lu thong tien te kim loai cua chau u ch con lai 00 trieu o-la y. ich s a chng minh rang khong co bat c s thay oi co t nh chat tai hoa nao sanh bang viec e uoc a a chuyen sang thi trung co en toi. Nhng oi dien vi nhng oi hoi cua dan chung y la thai o dt khoat lanh lung cua hiep hoi cac nha ngan hang y The merican Bankers ssociation . Trong th cua hiep hoi nay gi cho cac hoi vien a ch ra: Ch ng t i ngh c c ngi hy d c ton l c d a vo c c nh t b o v t ch danh ting, c bi t l t ch c n ng nghi v t n gi o, kin uyt hn i Ch nh h h t hnh tin xanh, c c ngi hi chm d t tr gi nh ng ng c vin no kh ng t hn i vi c Ch nh h h t hnh tin xanh. Vi c gt b uyn h t hnh tin t u c gia c a ngn hng ho c kh i h c vi c h t hnh tin xanh c a Ch nh h s khin cho ( u c gia) c th cung ng tin t cho ngi dn, iu ny s h ng hi nghim trng n li nhu n c a ngn hng cng nh li ch c a nh ng ngi cho vay nh ch ng ta. L t c h n g c c ngh vin u c hi khu v c c a c c ngi, yu c u h bo v li ch c a ch ng ta, nh v y ch ng ta c th kh ng ch l h . Nam , trong canh kinh te tieu ieu, Tong thong th 0 cua y la ames bc len ai ch nh tri va a nh n thay cung nh nam bat c iem cot yeu cua van e. Ong noi rang: bt c u c gia no, ai kh ng ch c vi c cung ng tin t th ngi tr thnh ngi ch tuy t i c a c c ngnh c ng, th ng nghi hi n c. Trong khi hiu r c ton b h th ng (tin t ) do mt thiu s ngi d ng h ng h ny hay h ng h kia kh ng ch mt c ch ht s c d dng, th bn kh ng c n ngi kh c ni cho bn bit v ngu n g c c a vi c lm h t v sit ch t tin t .

VietHR

39

i phat bieu nay mi c phat i trong may tuan th Tong thong a bi Charles Guiteau - mot ten mac benh tam than am sat vao ngay thang nam . Tong thong bi ban hai phat, va cuoi cung ua i ngay thang .

Trong suot the ky , cac ngan hang uoc te a thanh cong vi sach lc d ng uyn l c c a ng tin th n th nh thu c v ng uyn th n th nh. Tai y, uyn l c th n th nh c a ng tin cng d n lm tan r dn uyn thing ling. Sau nhng cuoc o sc kich liet keo dai hang tram nam vi Ch nh phu dan c cua nc y, cac ngan hang uoc te a chiem the thng phong. Cac nha s hoc cua y a ch ra rang, t le hy sinh cua cac i tong thong y con cao hn nhieu so vi t le hy sinh b nh uan cua thuy uan luc chien y. hi cac ngan hang nghenh ngang ac y a nam c trong tay phap lenh ngan hang uoc gia nam 3, th muc tieu thanh lap mot ngan hang vi mo h nh cua Ngan hang nh y ch con trong gang tac. ot ngan hang trung ng t hu hoan toan khong che uyen phat hanh tien te cua nc y, mot ngan hang cua cac ai gia ngan hang a manh nha h nh thanh.
--------------------------------------[32] Glyn Davies, ch s tin t t thi c i n nay (History of Money From Ancient Times to The Present Day) - University of Wales Press 2002, tr. 489. [33] Des Griffin, Tr v thi n l Descent into Slavery - Emissary Publications, 0, Chng 5. [34] Abraham Lincoln and John F.Kennedy by Melvin Sickler

VietHR

40

Mt u c gia c ng nghi v i b h th ng t n d ng kh ng ch mt c ch c ng nhc. h t trin c a u c gia ny v mi hot ng (kinh t) c a ch ng ta hon ton nm trong tay mt s t ngi. Ch ng ta r i vo th th ng tr cam go nht, mt kiu kh ng ch tri t nht trn th gi i. Ch nh h kh ng c n c kin t do n a, kh ng c n uyn nh ti t h n a, kh ng c n l ch nh h c l a chn bi a s ngi dn n a, m l ch nh h (v n hnh) d i s c ng b c v kin c a thiu s c uyn chi h i. Rt nhiu nhn s c ng th ng nghi c a u c gia ny u ang lo s mt iu g . H bit th uyn l c v h nh ny c t ch c theo c ch nh v y, tnh l ng v t nh nh v y, h kh nh v y, kha ch t ln nhau nh v y, tri t v ton di n nh v y, n n i h kh ng d m c ng khai ln n th uyn l c ny. [1] Woodrow Wilson - ng ng 2 M

LI B U

C th khng u khoa trng khi ni rng, mi n ngy nay, Trung uc c th cng chng c my nh kinh t hc bit c mt thc t rng, Cc d tr lin bang chnh l ngn hng trung ng t hu. Ci gi l Ngn hng d tr lin bang, thc ra va chng phi l lin bang, m cng chng c d tr, v cng khng ng c xem l ngn hng. a so cac uan chc cua ch nh phu Trung uoc co the se ngh rang, ng nhien ch nh phu y phat hanh ra ong o la, nhng tren thc te, ve c ban, ch nh phu y khong co uyen phat hanh tien te! Nam 3, sau khi tong thong ennedy bi am sat, ch nh phu y cuoi cung a mat i uyen phat hanh o-la y bac trang. uon co c ong o-la, Ch nh phu y can phai em thu nhp t thu tng lai cng tri ca ngi dn , th chp cho cc d tr lin bang t hu, chng ch cc d tr lin bang do cc d tr lin bang pht hnh, y chnh l -la . Tnh cht v lai lch ca cc d tr lin bang trong gii hc thut v gii truyn thng , l mt vng cm mi ngi t hiu vi nhau m chng cn ni ra. ng ngy, gii truyn thng c th bn tn v v vn vn chng c cht uan trng g kiu nh hn nhn ng tnh, nhng nhng vn uan trng lin uan n vic ai ang khng ch chuyn pht hnh tin t, lin uan n li ch chi tr li tc cc khon vay c nhn th li hu nh chng c ch no ng n. c n y, nu bn c cm gic kinh ngc, vn s tr nn uan trng, trong khi bn li khng hay bit. Chng ny s ni v b mt ca vic

VietHR

41

thnh lp Cc d tr lin bang - vn b gii truyn thng c b ua. hi chng ta dng mt chic knh hin vi soi li giy pht cui cng ca mt s kin trng i nh hng n tin trnh lch s th gii th s pht trin ca s kin s chnh xc n mc ta phi ly ly ting tch tc ca ng h lm n v o lng. Ngay 3 thang nam uyn lc ng tin lt . 3, ch nh phu dan c cua y cuoi cung a bi

LL M

LI

m ngy thng nm 0, mt on tu rm che kn mt chm ri tin v pha Nam. Nhng ngi ngi trong toa tu u l nhng nh ti phit ngn hng uan trng nht nc , khng mt ai bit c mc ch chuyn i ny. im dng cui cng ca on tu l o ekyll thuc bang Georgia xa my trm dm nh. o ekyll ca bang Georgia l mt un o ngh ng thuc s hu ca nhng nhn vt giu c siu hng . Cc th lc tai to mt ln m ng du l organ thnh lp mt cu lc b i sn trn o ekyll. t phn su ca ci th gii dn vo tay cc hi vin ca cu lc b ny, v t cch hi vin ch c th k tha ch khng th chuyn nhng. c ny, cu lc b nhn c thng bo c ngi cn s dng hi s ca cu lc b ny trong khong hai tun, v nh vy, trong khong thi gian ny, tt c cc thnh vin khng c php s dng hi s. Ton b nhn vin phc v ca hi s u l nhng ngi c b tr n t t lin, ch c xng tn ch tuyt i khng c s dng h i vi nhng ngi khch n hi s ny. Trong phm vi 50 dm nh, hi s c m bo rng xung uanh khng c s xut hin ca bt c tay sn tin no. Ngay sau khi cng vic chun b hon tt, nhng v khch ny xut hin ti hi s. Tham gia hi ngh tuyt mt ny c: Nelson ldrich, thng nghi s , Ch tch y ban tin t uc gia National onetary Commission , ng ngoi ca Nelson ockefeller, . iatt ndre , tr ly bo trng bo tai ch nh y rank anderlip, Ch tch National City Bank enry . Davison, c ng cao cp ca cng ty . organ Charles D. Norton, Ch tch irst National Bank Ben amin Strong, tr l ca . organ v aul arburg, dn di c gc Do Thi n t c. Nm 0 , aul n v hn mt khon vn ln vo cng ty uhn oeband Company. i din ca dng h othschild nh v hp, m nhn chc tng cng trnh s ca Cc d tr lin bang kim ch tch u tin Cc d tr lin bang . Nhng nhn vt uan trng ny n hn o nh ho lnh m chng c hng th g vi vic sn bn. n y vi mt

VietHR

42

nhim v ch yu l khi tho mt vn kin uan trng: D lut d tr lin bang (Federal Reserve Act). aul arburg l mt cao th v lnh vc ngn hng, tinh thng hu nh mi khu nh trong hot ng ngn hng. Nu c ai thc mc vi cc cu hi cn gii p, aul khng ch nhn ni tr li m cn ging gii khng ngt v ngun gc lch s su xa ca mi mt khi nim chi tit. i cng khm phc kin thc uyn bc trong lnh vc ngn hng ca ng. aul hin nhin tr thnh ngi khi tho ng thi l ngi gii p mi vn trong vic xy dng vn kin. Nelson ldrich l ngi ngoi o duy nht trong s nhng nhn vt c mt y. ng ph trch chnh sa ni dung vn kin sao cho ph hp vi yu cu chnh xc ca chnh tr v c th c chp nhn uc hi. Nhng ngi khc i din cho li ch ca cc tp on ngn hng khc nhau. tin hnh tranh lun kch lit sut ngy lin xung uanh chi tit phng n m aul xut, cui cng i n thng nht. Do cuc khng hong ngn hng nm 0 nn trong mt ngi dn , hnh nh ca cc nh ngn hng khng cn my p . iu ny khin cho a s ngh s uc hi khng dm cng khai ng h d lut do cc nh ngn hng tham gia lp ra. vy, nhng ngi ny khng un ngi ng xa vn dm, ln li t New York n hn o hoang vng ny tham gia khi tho vn kin. n na, ci tn Ngn hng trung ng nghe c v u khoa trng. T thi Tng thng efferson n nay, tn gi ca Ngn hng trung ng u c dnh dng n m mu ca nh ti phit ngn hng uc t nh, v th aul kin ngh dng tn Cc d tr lin bang ederal eserve System che y tai mt thin h. Th nhng, Cc d tr lin bang c y mi chc nng ca mt ngn hng trung ng, v cng ging nh ngn hng nh, Cc d tr lin bang c thit k theo kiu t nhn nm gi c phn, v ngn hng s thu c li ch rt ln t vic . iu khc vi ngn hng th nht v ngn hng th hai l, trong c cu c phn ca Cc d tr lin bang , 0 c phn vn c ca Chnh ph b ly mt, n s tr thnh mt ngn hng trung ng t hu thun ty. Nhm che y bn cht thc ca cc d tr lin bang cng nh tr li cho cu hi ai l k khng ch c uan ny, aul kho lo xut kin: uc hi khng ch Cc d tr lin bang , Chnh ph nm gi vai tr i biu trong hi ng un tr, nhng a s thnh vin ca hi ng un tr l do hip hi ngn hng trc tip hoc gin tip khng ch. sau, trong phin bn cui cng, aul i thnh thnh vin ca hi ng un tr do tng thng b nhim, th nhng, chc nng chn chnh ca hi ng un tr do i ng t vn lin bang ederal dvisory Council

VietHR

43

khng ch, v cng vi hi ng un tr, i ng t vn lin bang s nh k m hi ngh tho lun cng vic. Thnh vin ca y ban t vn lin bang s do ch tch hi ng un tr ca nh ngn hng d tr lin bang uyt nh. im ny c lp lim trc cng chng. t vn nan gii khc m aul phi i ph l lm th no che giu s thc rng, nhn vt chu trch nhim ch tr Cc d tr lin bang l mt chuyn gia k cu ca ngn hng Ne ork. T th k n nay, hu ht cc thng nhn, ch trang tri va v nh ca min trung ty nc gnh chu i nn ca khng hong ngn hng, cho nn h ght cay ght ng cc chuyn gia ngn hng n t min ng, v cc ngh s ca nhng khu vc ny khng th ng h ngn hng trung ng nu nh n c ch tr bi mt nhn vt no t ngn hng Ne ork. vy m aul thit k nn mt phng n gii uyt ti tnh cho nh ngn hng a phng ca cc d tr lin bang cu thnh ton b h thng. Ngoi nhng ngi trong gii ngn hng, rt t ngi bit c rng. v l thuyt, vic pht hnh tin t v tn dng ca c tp trung Ne ork, nhng trn thc t, iu ny khng h din ra Ne ork, v mn kch ny chng ua l do cc ngn hng thuc cc d tr lin bang dn dng nn m thi. Cn c mt ch th hin s suy ngh su xa ca aul - t tr s ca Cc d tr lin bang ti Washington trung tm chnh tr ca nc , trong khi New York mi l trung tm ti chnh ln ca t nc ny. i lo ngi chnh ca ng xut pht t s k th ca dn chng i vi cc nh ngn hng n t New York. iu bn tm th t ca aul l lm th no tm ra nhn vin un l cho nh ngn hng a phng trc thuc Cc d tr lin bang . inh nghim lm vic trong uc hi ca Nelson ldrich cui cng gip ng tm c t dng v. ng ch ra rng, cc ngh s min trung ty nc thng t r mi th ch vi ngn hng Ne ork, v trnh mt kim sot, tng thng phi l ngi ng ra b nhim v tr ch tch ngn hng a phng v khng phi l nhim v ca uc hi. Nhng iu ny to nn mt l hng php lut. iu chng ca hin php uy nh r rng rng, uc hi chu trch nhim ph trch vic un l pht hnh tin t. ic Cc d tr lin bang gt uc hi ra ngoi r rng vi phm hin php. sau, u nhin im ny tr thnh ci c cc ngh s cha mi di cng kch Cc d tr lin bang . Sau khi c dn xp chu o, d lut ny nghim nhin xut hin vi hnh thc m phng theo s phn uyn v v cn bng kim sot ca hin php . Tng thng b nhim, uc hi thm duyt, nhn s c lp nhm chc ch tch hi ng un tr, cn cc nh ngn hng m nhn v tr c vn, u l mt thit k hon ho!

VietHR

44

B I U

W LL

I I U LI B

By nhn v t uan trng c a h all hi n ti kh ng ch i b h n c c ngnh c ng nghi c bn cng nh ngu n v n c a M. Trong , JP Morgan, James J. Hill , eorge Berk (Ch t ch First National Bank) tr c thuc T on Morgan; b n ngi c n li g m John Rockefeller, illiam Rockefeller, James tillman (Ch t ch National City Bank), Jacob chiff (c ng ty Kuhn Loeb) tr c thuc T on tandard Oil Cities Bank. u m i trung tm v v n do h to nn ang tr thnh th l c ch yu kh ng ch n c M. [2]
John Moody - ngi sng l h thng nh gi u t Moody ni ting, 9

By v tai to m t l n c a h all ch nh l nh ng ngi th c s iu khin vi c thnh l C c d tr lin bang M. h i h nh nhng b m t gi a h v i d ng h Rothschild c a chu u cu i c ng l ln mt hin bn c a ngn hng nh u c ti M. S I I M

Tien than cua ngan hang la cong ty George eabody Company cua nh khong c nhieu ngi biet en. George eabody von la mot nha buon hoa ua say kho cua vung Baltimore y . Sau khi phat len nh mot so thng vu nho, vao nam 35, George en ondon. Chang thng gia tre nhan thay nganh tai ch nh la mot l nh vc beo b, ben uyet inh hun von vi mot so ngi na e m ngan hang erchant Bank. ay la mot nghiep vu tai ch nh cao cap rat hp thi khi o, khach hang chu yeu bao gom Ch nh phu, cac co ng ty ln va nhng ngi rat giau co. o cung cap cac khoan vay cho thng mai uoc te, phat hanh co phieu va cong trai, kinh doanh cac loai hang hoa chu lc, va ay ch nh la tien than cua ngan hang au t ngay nay. Thng ua s gii thieu cua cong ty anh em nha Bro n thuoc chi nhanh nh, George eabody a nhanh chong gia nhap vao gii tai ch nh nh uoc. hong lau sau, George eabody het sc kinh ngac khi nhan c th mi en d tiec t nam tc Nathan othschild. oi vi chang thng gia tre nay th vinh hanh o chang khac nao niem hanh dien cua mot t n o thien chua giao c giao hang tiep kien. Nathan a i thang vao van e bang viec e nghi George eabody giup m nhlam ai dien giao te b mat cua dong ho othschild. Tuy noi tieng la giau co vi khi tai san khong lo, song dong ho othschild van bi nhieu ngi chau u cam ghet va coi thng v thng la gat cng oat tai san cua dan

VietHR

45

chung. Tang lp uy toc ondon von khong them ng chung cung hang ngu vi Nathan, a nam lan bay lt thang thng t choi li mi cua Nathan. Du a tao ra the lc rat manh nh uoc, nhng dong ho nha othschild luon co cam giac cua ke ngoi chieu di v bi gii uy toc co lap. ot nguyen nhan khac khien Nathan chon George eabody v ong ta la ngi khiem ton nha nhan, t cach kha tot, lai la ngi y, sau nay con co the dung vao viec ln. ng nhin l George eabody ho hi on nhan li e nghi cua Nathan. Toan bo moi kinh ph giao te eu do Nathan chi tra, cong ty cua George eabody nhanh chong tr thanh trung tam giao te noi tieng ondon. ac biet la vao ngay thang hang nam, tiec mng nhan ngay le oc lap nc y eu c to chc tai nha George eabody va tr thanh mot s kien uan trong trong gii uy toc ondon [2]. am khach kha cung kho ma h nh dung ni, v sao mt doanh nhn ht sc bnh thng my nm trc li c the cang ang noi nhng khoan ph chieu ai trong nhng ba tiec trang le va xa x kia. i n nm 5 , George eabody vn ch l mt ng ch ngn hng nh vi khon ti sn tr gi mt triu bng nh, nhng ch trong thi gian nm ngn ngi sau , khi ti sn ca v thng gia ny t mc 0 triu bng nh v bin ng tr thnh ng ch nh bng c mu mt . Trong thi gian din ra cuc khng hong kinh t nm 5 ti do dng h othschild git dy, George eabody dc ht tin u t vo cng tri ng st v cng tri Chnh ph trong khi cc ng ch nh bng nh t nhin bn tng bn tho tt c cng tri c dnh dng n . Cng trong giai on ny, George eabody lm vo cnh kh khn nghim trng. iu k l l, khi George mp m bn b vc ph sn, ngn hng nh ging nh thin s t trn tri ri xung ngay lp tc cung cp cho ng ta mt khon vay tn dng tr gi 00 nghn bng nh. Chnh iu ny gip George phc hi nhanh chng. th l, chng hiu sao, mt ngi cn trng nh George eabody li uyt nh mua vo mt lng ln cc loi cng tri ang b cc nh u t bn bn tho nh rc ri. Cuc khng hong nm 5 hon ton khng ging vi cuc suy thoi nm 3 . Ch trong mt nm th nn kinh t hon ton thot khi bng my ca s suy thoi. t u l cc loi cng tri khin cho ng nhanh chng tr thnh ngi giu c siu cp, iu ny tng t vi chin dch cng tri nh ca Nathan nm 5 khin ngi ta khip m. George eabody khong co con noi doi nen san nghiep khong lo kia cung chang co ai tha ke. Ch nh v the ma ong rat kho tam va cuoi cung uyet inh mi chang trai tre tuoi unius organ nhap hoi lam an. Sau khi George eabody ngh hu, unius organ a nam gi toan bo viec lam an va oi ten cong ty nay thanh unius S. organ and Company, sau o oi ten chi nhanh y thanh . . organ and Company. Nam , trong cuoc hop mat ondon vi gia toc othschild, dong ho organ a hoan toan ke tha moi uan he cua

VietHR

46

George eabody vi gia toc othschild va a moi uan he hp tac nay phat trien len mot tam cao mi. Nam 0, organ au t mot lng ln von nham to chc lai hoat ong thng nghiep cua cong ty ng sat. Ngay 5 thang nam , gia toc othschild va mot so nha ngan hang khac nh a thanh lap mot to chc b mat lay ten la tap oan hoi nghi ban tron. y, mot to chc tng t cung c thanh lap, ng au ch nh la dong ho organ. Sau chien tranh the gii th nhat, Tap oan hoi nghi ban tron cua y c oi ten thanh iep hoi ngoai giao Council on oreign elation , con nh th oi thanh iep hoi s vu uoc te hoang gia oyal nstitute of nternational ffairs . at nhieu uan chc cua Ch nh phu hai nc nh va y eu la nhng ngi c la chon t hai hiep hoi nay. Nam , organ va Drexel en ondon tham gia ai hoi cac nha ngan hang uoc te. Ngay khi tr ve, organ a c ch inh lam ai dien cao cap cho li ch cua dong ho othschild y. oi nghi ondon i en mot thng nht rng, cc cng ty organ Ne ork , Drexel hiladenphia , Grenfell ondon , organ ar es Cie aris , . . arburg Company c va y, gan ket hoan toan vi dong ho othschild. [3] Nam 0 , organ a mua lai cong ty gang thep Carnegie vi gia 500 trieu o la, sau o c cau lai toan bo to chc nay va bien no thanh Cong ty gang thep y United States Steel Corporation co gia tri thi trng hn t o-la,. organ c coi la ngi giau nhat tren the gii thi o, the nhng, can c theo bao cao cua Uy ban kinh te lam thi uoc gia Temporary National conomic Committee , th ong ta ch nam gi co phan cua cong ty m nh. Xem ra, organ vi tieng tam lng lay van ch la mot nhan vat dien trc san khau. F LL U U M

John Rockefeller cha la mot nhan vat t nhieu gay tranh cai trong lich s nc y, bi thien ha chup mu la ngi mau lanh. Ten tuoi cua ong gan lien vi cong ty dau mo noi tieng the gii. iec buon ban dau mo cua ohn ockefelle bat au t thi ky noi chien y 5 , va mai en nam 0, khi thanh lap cong ty dau mo th uy mo lam an cua ong van thuoc vao hang thng thng bac trung. T sau khi nhan c mot khoan cho vay c ban cua ngan hang o thi uoc gia Cleveland, trong nhay mat, dng nh ockefelle a t m c cam giac ch thc cua m nh. Da tam canh tranh theo luat rng cua nha tai phiet nay a vt xa sc tng tng cua moi ngi. Nhan thay nganh cong nghiep luyen dau rat co trien vong tot vi mc li nhuan ngan han rat cao, nhng ockefelle cung ong thi nh n thay mot s that hien nhien: o la s canh canh trong l nh vc

VietHR

47

nay dien ra kich liet ma khong co s kiem soat, v the, sm hay muon, cac doanh nghip tham gia vao cuoc chi nay cung se ri vao canh canh tranh theo kieu t sat. a e ton tai, ch co duy nhat mot cach: tieu diet oi thu canh tranh bang moi gia, khong t bat c thu oan nao. Trc het, ockefelle khong che cong ty trung gian nhng khong e cho ai biet rang m nh a e xuat mua lai oi thu canh tranh vi gia thap. Neu c tuyet, oi thu canh tranh se oi mat vi cuoc chien gia ca tham khoc, cho en khi oi thu phu phuc hoac pha san mi thoi. Neu khong hieu ua, sau cung ockefeller se s dung en chieu s trng cua m nh - bao lc: anh cong nhan cua oi thu canh tranh, phong hoa thieu rui nha xng cua oi thu. Sau may hiep nh vay, so oi thu may man song sot ch con em tren au ngon tay. anh vi lung oan ba ao nh vay, tuy a gay nen s cam phan trong gii kinh doanh, nhng cung em lai s hng thu cao o cho nha ngan hang Ne ork. Cac nha tai phiet ngan hang ham me tro lung oan a rat han hoan trc kha nang cua ockefeller. Dong ho othschild van muon t m moi cach khong che nc y ang ngay cang ln manh. Tuy nhien, cac manh khoe cua ho toc nay sm muon eu that bai. iec khong che mot uoc vng chau u n gian hn rat nhieu so vi viec khong che mot Ch nh phu dan c. Sau cuoc noi chien cua y, dong ho othschild bat au sap xep ke hoach khong che y. e tai ch nh th a co cong ty organ va cong ty uhn oeb, con trong gii cong nghiep van cha co ai th ch hp. Nhng g ma ockefeller lam a thap len mot tia hy vong cho dong ho othschild. Neu nh c tiep them mot lng tai ch nh ln th thc lc cua nha ockefeller se vt rat xa so vi mot vung Cleveland nho nho. othschild a c acob Schiff cua cong ty uhn oeb mot chien lc gia uan trong nhat cua ho ve tai ch nh y, tham gia vao ke hoach nay. Nam 5, acob Schiff than chinh en Cleveland e ch bao ockefeller cach thc trien khai cac bc tiep theo trong ke hoach khong che nc y. Cung vi s xuat hien cua acob Schiff la mot li the ma ockefeller co nam m cung khong dam ngh en: thong ua ngan hang organ va cong ty uhn oeb, othschild a khong che 5 thi phan van chuyen ng sat y, ong thi acob Schiff ang co d inh thanh lap cong ty South mprovement Company nham cung cap dich vu van chuyen gia re cho cong ty dau mo cua ockefeller, ma di s khong che gia cc van chuyen nay, chang co may cong ty luyen dau co the tiep tuc sinh ton. at nhanh chong, ockefeller a lung oan hoan toan nganh dau mo cua y, tr thanh ua dau mo that s ca ve ngh a en lan ngh a bong. BS IFF I L I I S IL

i uan h mt thit gia hai dng h othschild v Scheff c th c

VietHR

48

truy ngc v nm 5, khi othschild cha chuyn n mt ta dinh th 5 tng ranfurk, v trong nhiu nm lin sng chung vi dng h Scheff. Cng l cc nh ngn hng gc Do Thi c nn hai dng h ny c mi uan h hu ho ko di hng trm nm. Nm 5, trn tui, acob Schiff n sau mt thi gian thc tp ngn hng othschild nh . Sau khi tng thng incon b m st, acob lm k ton cho cc ngn hng chu u ca , ng thi cng thc y vic xy dng ch ngn hng trung ng t hu ca . t mc ch khc ca acob chnh l pht hin, bi dng kin thc cho i din ca ngn hng chu u, ng thi a h gia nhp vo cc v tr uan trng nh Chnh ph, ta n, ngn hng, cng nghip, ch thi c. Ngy thng nm 5, acob lin kt vi cng ty uhn oeb, v t y tr thnh thnh vin ch cht ca cng ty. Di s ng h ca othschild hng mnh, cui cng cng ty uhn oeb tr thnh mt trong nhng ngn hng u t ni ting nht cui th k v u th k 0. M S ILL U S

Xay dng ng sat la nganh cong nghiep uan trong oi hoi nguon tai ch nh ln. S phat trien cua nganh cong nghiep ng sat khong lo tai y chu yeu da vao nguon tien t thi trng von cua nh uoc va cac uoc gia khac chau u. hong che viec phat hanh cong trai ng sat y chau u ch nh la thu oan cua cac nha tai phiet nham nam gi so phan cua nganh cong nghiep ny. Nam 3, cac nha ngan hang uoc te ot ngot siet chat tai ch nh oi vi y ong thi ban thao cong trai cua y. ieu nay khien cho cong trai ng sat y lam vao canh ch chieu. Ngay khi cuoc khung hoang ket thuc vao nam , dong ho othschild lap tc tr thanh chu n ln nhat cua nganh ng sat y. Ch can cao hng mot chut, nha tai phiet nay co the bop chet mach mau tai ch nh cua bat ky cong ty ng sat nao cua y. Trong boi canh o, ames . ill mot thng gia khi nghiep vi nghe van chuyen ng sat bang hi nc va than a - buoc long phai au uan di trng cua cac nha tai ch nh e co the sinh ton va ln manh trong s canh tranh khoc liet cua nganh ng sat. organ ch nh la cho da tai ch nh oi vi ong ta. i s ung ho cua organ, ames . ill a thc hien ke hoach thon t nh hang loat cong ty ng sat ang lam vao canh pha san sau cuoc khung hoang nam 3. en nam 3, giac m c nam gi nganh ng sat xuyen y cua ames . ill cuoi cung a tr thanh hien thc. hi tranh gianh uyen khong che ng sat mien tay Chicago, Burlington and uincy ailroad , ames . ill a gap phai mot oi thu rat manh - ien hiep ng sat Thai B nh Dng

VietHR

49

Union acific ailroad do tap toan tai ch nh ockefeller au. ien hiep nay a bat ng tan cong ong trum van tai ng sat bang viec b mat thu mua co phieu cua cong ty Northern acific do ames . ill kiem soat. hi phat hien ra van e th ames . ill a sap mat uyen kiem soat cong ty. ames . ill lap tc cau vien khan cap ong chu organ luc nay ang trong ky ngh mat chau u. organ lap tc ra lenh cho thuoc ha phan k ch lai s khieu chien cua ockefeller. Trong mot thi gian dai, thi trng co phieu pho all nh len ct sot, nha au t tranh nhau mua co phieu cua cong ty ng sat Northern acific nh an may cp chao th khien moi co phieu co khi a nhay len mc 1000 USD. ai con ho anh nhau at co con bi thng, cuoi cung cac nha ngan hang uoc te khong the khong ra mat ieu nh, va ket ua cuoi cung la mot cong ty co phan chng khoan mien Bac Northern Securities Company c thanh lap, hai con ho cung nhau kiem soat nganh van chuyen ng sat Bac y. Ngay trong ngay thanh lap cong ty nay, tong thong c inley bi am sat, pho tong thong oosevelt cha len ke nhiem. Di s phan oi uyet liet cua oosevelt cha, cong ty chng khoan mien Bac bi ao luat chong oc uyen c uoc hoi y thong ua nam 0 cng che giai the. Sau o, ames . ill uay hng u t ve mien Nam, nuot gon nganh van chuyen ng sat t Colorado thang en Texas. en khi ua i vao nam , ames . ill a t ch gop c mot tai san len en 53 trieu o la. M W BU

Nam 0 , hai anh em aul va elix t ranfurk c di c sang y. ai chang trai nay xuat than trong mot gia nh co truyen thong ve nghe ngan hang, rat tinh thong trong l nh vc nay, ac biet la aul, ngi c goi la cao thu trong gii tai ch nh thi o. othschild to ra rat xem trong tai nang cua aul nen a ac phai hai anh em t ngan hang cua dong ho arburg . . arburg and Co en y von luc nay ang rat can nhan tai. uc nay, dong ho othschild thuc ay ke hoach ngan hang trung ng t hu y a gan ca tram nam, sut sui nhieu phen ma cha c nh y. an nay, aul se am nhan nhiem vu chu cong. Sau khi en y c mot thi gian, aul a ket giao vi cong ty uhn oeb cua acob Schiff, ong thi ci con gai cua v chong Schiff, con elix cung a ci con gai cua Schiff. Colonel ly Garrison - co van tai ch nh suot hai i tong thong oosevelt cha va ilson a nhan xet rang, ldrich ang gap phai s phan oi tren toan uoc, ch nh ngai aul arburg a c cau lai e an Cuc d tr lien bang y. Tr tue thien tai ang sau ke hoach nay eu bat nguon t lfred othschild cua ondon. [4]

VietHR

50

U LI B 1907

IU M U

Nam 03, aul em cng l nh hanh ong vi cac ch dan cach thc ap dung nhng kinh nghiem tien tien cua cac ngan hang trung ng chau u en nc y va trao cho acob Schiff. Sau o, tai lieu nay lai c trao cho ames Stillman - C O cua National Citi Bank sau nay la ngan hang oa y va nhom cac nha ngan hang cua Ne ork. oi ngi eu cam thay nh c khai sang nh t tng cua aul. an e la s phan oi cua dan chung oi vi ngan hang trung ng t hu tang len rat manh. Gii cong nghiep cung nh chu cac doanh nghiep va va nho rat ac cam vi cac nha ngan hang Ne ork. Bat c e an nao co lien uan en ngan hang trung ng t hu do cac nha ngan hang e xuat eu bi cac nghi s uoc hoi tranh ne giong nh tranh benh truyen nhiem vay. Trong mot bau khong kh kho chiu mang am t nh ch nh tri nh vay, viec thong ua e an ngan hang trung ng nham tao ra li the cho cac nha ngan hang ua that la mot ieu vo cung kho khan. e xoay chuyen t nh the bat li, mot cuoc khung hoang tai ch nh khong lo a bat au c ngh en. Trc het, trong d luan bat au xuat hien nhng khai niem tai ch nh mi. Ngay thang nam 0 , mot bai viet cua aul vi tieu e huyet iem va Nhu cau cua he thong ngan hang chung ta Defects and Needs of Our Banking System a c cong bo e roi t ay, aul tr thanh ngi co suy hang au cho che o ngan hang trung ng y. hong lau sau o, tai hoi nghi danh cho cac thng gia Ne ork, acob Schiff a tuyen bo rang nu kh ng s c kim so t ngu n v n t n d ng, ngn hng trung ng c a ch ng ta s hi tri ua mt cuc kh ng hong ti ch nh gh g m v i t m nh hng su rng nht. [5] Giong nh thi ky 3 , 5 , 3, va 3, cac nha ngan hang a sm nh n ra hien tng bong bong xuat hien trong s phat trien ua nong cua nen kinh te, va ay cung la ket ua tat yeu cua viec khong ngng ni long vong uay lu chuyen tien te. Noi mot cach h nh tng, toan bo ua tr nh nay giong nh viec nuoi ca trong ho. iec che nc vao ho ca cung giong nh chuyen ni long vong uay lu chuyen tien te hay bm mot lng ln tien vao nen kinh te. Sau khi nhan c mot lng ln tien c bm vao nay, di s me hoac cua tien bac, cac nganh cac gii bat au ngay em kho s, no lc sang

VietHR

51

tao ra cua cai, va ua tr nh nay giong nh viec ca trong ho ca ra sc hap thu cac thanh phan dinh dng e ngay cang beo map. hi nhan thay thi c thu nhap a ch n muoi, cac nha ngan hang se ot ngot siet chat vong uay lu chuyen tien te, rut can nc trong ho, va phan ln ca trong ho luc nay ch biet tuyet vong ch i giay phut bi tom gon. Nhng ch co cac ong trum ngan hang ln nhat mi biet c au la thi iem bat au hut nc vt ca. Ngay sau khi mot uoc gia thanh lap che o ngan hang trung ng t hu, viec kiem soat ua tr nh rut nc ht ca cua am tai phiet ngan hang lai cang tr nen de dang hn bao gi het. uy tr nh phat trien, suy thoai kinh te, t ch luy va boc hi tai san eu la ket ua tat yeu t viec nuoi dng mot cach khoa hoc cua cac nha ngan hang. organ va cac nha ngan hang uoc te sau lng ong ta a t nh toan mot cach ch nh xac thanh ua d t nh cua cn bao tap tai ch nh lan nay. Trc het la tro rung cay doa kh , lam chan ong xa hoi y, e thc te ch ro rang mot xa hoi khong co ngan hang trung ng se yeu t en the nao. Tiep en la tro bop nghet va sap nhap cac oi thu canh tranh va va nho, ac biet la nhng cong ty au t uy thac mua ban, khien cac nha ngan hang kho chiu. Cac cong ty au t uy thac thi o ang nam gi nhieu nghiep vu ma ngan hang khong the kinh doanh, trong khi o, Ch nh phu lai het sc thong thoang ve mat uan ly. Tat ca nhng ieu nay khien cho cac cong ty au t uy thac thu nhan nguon von xa hoi ua mc va au t vao cac nganh nghe co rui ro cao hay thi trng co phieu. en khi cuoc khung hoang bung phat vao thang 0 nam 0 , khoang mot na cac khoan gi ngan hang Ne ork eu bi cac cong ty au t uy thac gan n vi lai suat cao e au t vao thi trng co phieu va cong trai co mc rui ro cao, va nh vay, ca thi trng tai ch nh ri vao trang thai au c cc o. Trong suot may thang trc thi gian nay, organ i ngh mat lien tuc gia ondon va aris. Theo s hoach inh cong phu cua cac nha tai ch nh uoc te, organ tr ve y. hong lau sau, Ne ork bong nhien co tin on rang nickerbocker Trust mot cong ty uy thac mua ban ln th ba nc y sap pha san. i on ai nh vi rut oc hai lan ra khap Ne ork vi toc o chong mat. Nhng ngi co tai khoan tiet kiem ngan hang vo cung hoang s chen chuc nhau sap hang suot sang thau em trc ca cac cong ty uy thac mua ban e ch rut het tien trong tai khoan cua ho. Con ngan hang th yeu cau cac cong ty uy thac mua ban nay phai lap tc hoan n. Do phai oi mat vi sc ep t hai ph a nen cac cong ty au t uy thac ch con biet cach vay tien thi trng co phieu argin oan , lai suat vay trong nhay mat a nhay len cai gia tri i 50 . en ngay thang 0, giao dich thi trng co phieu hau nh ri vao trang thai ong bang.

VietHR

52

uc nay, organ xuat hien vi bo mat cua mot vi chua cu the. i chu tich S giao dich chng khoan Ne ork t m en phong lam viec cua organ cau cu. i giong run ray, ong ta cho organ biet rang neu trc ba gi chieu ma khong the tap trung u 5 trieu o la th t nhat 50 doanh nghiep se pha san, va ngoai viec ong ca s giao dich ra, ong ta khong con la chon nao khac. ai gi chieu, organ trieu tap khan cap hoi nghi cac nha ngan hang, va trong vong phut, cac nha ngan hang a gom u tien. organ lap tc cho ngi en s giao dich chng khoan tuyen bo se m rong bien o cho vay vi lai suat 0 , ca s giao dich ngay tc khac vang len mot trang hoan ho. Ch trong mot ngay, nguon von cu tr khan cap a het veo, lai suat lai bat au sot manh. Tam nha ngan hang va cong ty uy thac mua ban a ong ca. organ voi t m en ngan hang thanh toan Ne ork, yeu cau phat hanh ngan phieu inh mc - mot nguon tien tam thi - e ng pho vi s thieu hut hien kim nghiem trong. Th bay ngay thang , organ bat au trien khai ke hoach ma ong a nung nau t lau nham cu van cong ty ooreand Schley ang chao ao trong ma gio. Cong ty nay a lun sau vao khoan n 5 trieu USD, sap phai ong ca. Nhng cng ty nay lai la chu n ch nh cua Cong ty Tennessee Coal and ron Company, va neu cong ty nay phai tuyen bo pha santh thi trng co phieu Ne ork se hoan toan sup o, hau ua lien uan se kho lng het. organ cho mi tat ca cac nhan vat tai to mat ln trong gii tai ch nh Ne ork en th vien cua ong, cac nha ngan hang thng mai c bo tr trong phong sach ph a ong, trong khi ong tong cua cong ty uy thac mua ban c sap xep phong sach ph a tay, con cac nha tai ch nh ng ngoi khong yen lo cho so phan cua m nh theo s sap xep cua organ. organ tha biet rang nguon tai nguyen khoang sat va than a cua cac bang Nash, labama, Georgia thuoc uyen nam gi cua cong ty Tennessee Coal and ron Company se giup tang cng vi the ba chu gang thep do argan dng nen Di s che c cua phap lenh chong lung oan, organ khong the nuot troi mieng moi beo b nay, ma cuoc khung hoang lan nay a em en cho ong ta mot c hoi hiem co. ieu kien cua organ la, e cu van cong ty Tennessee Coal and ron Company cung nh ca nganh uy thac mua ban, cac cong ty uy thac mua ban can phai huy ong nguon von 5 trieu o la ong thi mua lai uyen n cua Cong ty khai khoang va luyen thep Tennessee t tay oore va Schley. Cuoi cung, di ap lc pha san can ke va s met moi do lo ngh , cac ong chu cua cac cong ty au t a phai au hang organ. Ngay sau khi thau tom c mieng moi beo la Cong ty Tennessee Coal and ron nay, organ vui mng khon xiet, nhng van con mot ca ai cuoi cung phai vt ua - tong thong oosevelt cha , ngi luon luon phan oi t nh trang lung oan. Toi chu nhat ngay 3 thang , organ phai ngi en ashington ngay trong em vi nhiem vu phai lay c phe chuan cua tong

VietHR

53

thong trc khi thi trng co phieu m ca vao sang th hai. Ngan hang khung hoang, hoang loat doanh nghiep ong ca, ngi dan tc gian v a mat i tat ca cua cai. ieu nay a tao nen s khung hoang trong ch nh uyen khien cho oosevelt cha khong the khong da vao sc manh cua organ e on inh ai cuoc, trong thi khac cuoi cung, ong ta a buoc phai at but ky vao ban ha thanh lien minh. hi o ch con 5 phut na la en gi thi trng co phieu ngay th hai m ca! Tin tc nhanh chong lan khap thi trng New York. organ a mua lai Cng ty Tennessee Coal and ron vi gia sieu re 5 trieu o-la, trong khi gia tri thc cua cong ty nay theo t nh toan cua ohn oody t nhat cung khoang t -la [6] oi mot cuoc khung hoang tai ch nh eu la inh hng ch nh xac cho s bung no nhng am mu a nung nau t lau, lau ai tai ch nh mi tinh nguy nga rc r luon la c xay tren ong hoang tan o nat cua hang ngan hang van ngi pha san.
-----------------------------------[1] John Maynard Keynes, u Consequences of the Peace), 1919. u kinh t ca a bnh The conomic

[2] Alan Greenspan, ng v S t do kinh t Gold and conomic reedom), 1966. [3] Murray N. Rothbard , Keynes (Keynes, the Man). [ ] Sch dn. [5] Sch dn. [6] Eustace Mullins, Trt t th gii (The World Orde: A Study in the Hegemony of Parasitism) - Staunton, Virginia : Ezra Pound Institute, 1985;

VietHR

54

"C c d tr lin bang M v c c nh ti hi t ngn hng nm gi c c d tr lin bang c th d ng kh nng iu chnh li sut nh nhng khin cho gi th trng dao ng ln xu ng mt c ch hi h a nh con lc, cng c th iu chnh mnh li sut khin cho gi c th trng dao ng d di, bt k l t nh h nh no, n s nm gi tin t c ni b c a t nh h nh ti ch nh v bit tr c s thay i s n c a s vi c. y l iu m kh ng c mt ch nh h no c th c c, uyn bit tr c (th ng tin th trng) k l nht v nguy him nht m giai c c uyn thiu s nm gi . H th ng ny l thuc t h u, ton b m c ch v n hnh c a n ch nh l li d ng tin c a ngi kh c thu c li nhu n l n nht c th. H bit c khi no th c th to ra kh ng khong t n t nh h nh c li nht i v i h. T ng t , h cng bit hi dng kh ng hong vo l c no l th ch h nht. Khi ti ch nh c kh ng ch th vi c lm h t tin t v sit ch t tin t u c hi u sut nh nhau i v i m c ch c a h." ng s es L n be g

B I -B I I U U L

T cuoi the ky , trong nhan thc cua cac nha ngan hang uoc te oi vi tien bac lai co them mot s khac biet mi. Chau u bc sang the ky 0, cac nha tai phiet ngan hang a t m ra mot the che tien te phap inh hieu ua cao hn va cung phc tap hn. Tien te phap inh a thoat ly triet e khoi s khong che cng ran cua vang va bac oi vi tong lng tien cho vay, khien cho viec khong che tien te cang them mem deo nhng cung k n ao hn. Trong khi hieu c rang li ch thu c t viec tang cng cung ng tien te vo han ton that hn rat nhieu so vi li tc cac khoan vay ma lam phat tien te em lai, cac nha ngan hang ben lap tc tr thanh nhng ngi ung ho cuong nhiet nhat cho tien te phap inh. Bang viec phat hanh them tien vi toc o nhanh manh, cac nha ngan hang a tc oat toan bo cua cai gia tri nhat cua dan chung tren ca nc, ma so vi phng thc ngan hang cng che phat mai tai san cua ngi khac, th lam phat tien te van minh hn nhieu, ong thi cung t gap phai s khang c cua ngi dan hn, tham ch con kho ma phat hien ra. Di s tai tr cua cac nha ngan hang, cac nghien cu kinh te hoc ve lam phat tien te dan chuyen hng sang uy ao cua tro chi so hoc n thuan. hai niem lam phat Currency nflation do viec phat hanh them tien giay gay

VietHR

55

nen a hoan toan bi ly luan lam phat gia ca

rice nflation che khuat.

uc nay, ngoai che o d tr vang cuc bo ractional eserve cung nh viec cat t moi uan he gia tien te va cong trai uoc gia, cac nha ngan hang lai co them mot cong cu li hai hn: lam phat tien te Currency nflation . T ay, cac nha ngan hang a thc hien s chuyen bien ay kich t nh t ngi bao ve vang tr thanh ke thu khong oi tri chung oi vi vang. B nh luan cua eynes oi vi lam phat tien te co the noi la vo cung sac ben d ng bi n h ny, Ch nh h c th t n thu ton b c a ci c a ngi dn mt c ch b m t m kh b h t gi c, trong mt tri u ngi th t kh c mt ngi c th h t hi n ra hnh vi n c ny. Noi mot cach ch nh xac th viec s dung bien phap nay la cuc d tr lien bang y t hu ma la Ch nh phu. y khong phai

M 9 2

Th Ba, v hi u trng c a Trng i hc Princeton s tr ng c th ng c bang Ne Jersey c a c c bn. Th ng 11 nm 191 , ng ta s c c tng th ng Hoa K. Th ng nm 191 , ng ta s ti t c t i c c thm mt nhi m k n a. V s l mt trong nh ng tng th ng v i nht trong l ch s Hoa K. i ht bi u ca abbi te hen New Jersey n m 9 0 ise - ngi sau nay tr thanh co van than can cua tong thong ilson co the d oan ch nh xac ket ua tong tuyen c bau tong thong trc hai nam, tham ch la ket ua bau thong thong cua nam sau, hoan toan khong phai v trong tay ong ta that s co mot ua cau than ky cua cac phu thuy, ma bi v moi ke hoach eu la viec a c cac nha ngan hang vach ra san. hong ngoai d t nh cua cac nha ngan hang uoc te, ua thc cuoc khung hoang kinh te nam 0 a gay chan ong rat ln en xa hoi y. S phan no cua dan chung oi vi cong ty au t uy thac, s hoang mang oi vi viec cac ngan hang ong ca, s de chng va s hai oi vi the lc cua cac ong trum tai ch nh pho all hoa vao nhau tao thanh trao lu phan oi manh me moi s lung oan tai ch nh a cuon ca nc y vao cuoc. Woodro ilson - hieu trng Trng ai hoc rinceton - ch nh la mot phan t suc soi phan oi lai s lung oan tai ch nh o. rank anderlip - Chu tich National City Bank a tng noi rang: T i vit th mi oodro ilson hi u trng Trng i hc Princeton tham gia mt bui d ti c v h t biu di n thuyt. cho ng ta bit c y l mt c hi trng i, t i ni rng thng ngh s ldrich cng hi n tham d v h t biu di n thuyt. Cu tr

VietHR

56

li c a tin s ilson khin t i kinh ngc, ng ta thng thng t ch i h t biu di n thuyt chung v i thng ngh s ldrich. [7] Thng nghi s ldrich khi o la ngi rat co the lc vi 0 nam lam viec trong uoc hoi nhng co en 3 nam vi tr thng nghi s , lai la Chu tich uy ban tai ch nh thng vien co uyen lc rat ln, ban than la cha v cua ohan ockefeller con, co moi ua lai vo cung mat thiet vi gii ngan hang pho Wall. Nam 0 , ong ta a e nghi rang, trong t nh huong khan cap, ngan hang co the phat hanh tien te, va dung phieu cong trai cua Ch nh phu lien bang, Ch nh phu bang va Ch nh phu ia phng cung vi phieu cong trai ng sat lam tai san the chap. ay that, rui ro a co Ch nh phu va ngi dan cang ang, con cho ngon lanh th cac nha ngan hang hng ca, ieu nay khien ngi ta khong the khong bai phuc thu oan cua pho all. Cai e an nay c goi la ao luat tien te khan cap mergency Currency ct , va tr thanh c s lap phap cho e an cuc d tr lien bang y 5 nam sau o. Thng nghi s ldrich c coi la ngi phat ngon cua pho all. oodro ilson tot nghiep ai hoc rinceton nam , sau o hoc them nganh luat ai hoc irginia, vao nam bao ve thanh cong luan an tien s ai hoc ohn opkins. Nam 0 , oodro ilson ch nh thc tr thanh hieu trng ai hoc rinceton. i hoc van uyen tham, ong luon phan oi manh me s lung oan tai ch nh, va ng nhien la khong muon gan gui vi ngi phat ngon cua cac trum tai ch nh. ac du hoc cao hieu rong va co mot trai tim bac ai, song, vi hieu trng trng ai hoc Princeton cung kho ma hieu het c ky xao kiem tien cua cac nha ngan hang pho all. am tai phiet ngan hang hieu ro rang, ilson la mot ngi noi tieng chuyen phan oi s lung oan tai ch nh, mot nhan tai vi h nh tng trong sang, va o ua that la mot vien ngoc thuan khiet kho co c. the, cac ong trum nha bang ngam ngam o tien au t vao ilson, ra sc eo got hong dung ong vao viec ln. Cung may la Cleveland Dodge - chu tich cua ngan hang o thi uoc gia Ne ork lai la ban hoc cua ilson ai hoc rinceton. Nam 0 , viec ilson nham chc hieu trng cua rinceton mot cach thuan li ch nh la ket ua cua s ho tr to ln ve tai ch nh cua Dodge. Co c mot moi uan he khng n gian nh vay, di s sap at cua cac nha tai phiet ngan hang, Dodge bat au loan tin pho all rang ilson c d oan se tr thanh tong thong tng lai. ot ngi mi nham chc hieu trng c may nam ma ot nhien co ngi tung ho la tong thong tng lai, th viec mng tham cung la chuyen thng t nh cua con ngi. ng nhien, viec c tung ho nh vay luon phai tra gia. ilson bat au uay lng vi phong trao phan oi lung oan tai ch nh

VietHR

57

va x ch gan lai vi pho all. ua nhien, di s ung ho cua cac ong chu pho all, ilson nhanh chong tr thanh thong oc cua bang Ne ersey vao nam 1910. Trong nhng trng hp cong khai, ilson van nghiem khac ch tr ch pho all lung oan tai ch nh, nhng trong long ong ta cung hieu rang ia vi va tien o ch nh tri cua ong ta se phai hoan toan da vao the lc cua cac nha ngan hang. Cac nha ngan hang khoan dung va kiem che mot cach la thng trc s a k ch cua ilson, hai ben a duy tr mot s hieu ngam kheo leo ma chang can phai noi ra. Trong khi uy t n va thanh danh cua ilson ngay cang len cao, cac nha ngan hang a nang trong keo c gay uy tranh c tong thong cho ong. Dodge thanh lap mot van phong uyen uy tranh c cho ilson tai so ai lo Broad ay Ne ork, ong thi m tai khoan ngan hang, va Dodge a gop mot tam chi phieu tri gia 000 o-la. Bang phng thc chuyen phat nhanh, Dodge a uyen gop c mot khoan kinh ph cc ln t cac nha tai phiet ngan hang, va /3 nguon kinh ph trong tong so uyen gop c eu do nha tai phiet ngan hang ln nhat pho all ong gop. [8] Sau khi c e c tranh c tong thong, trong niem vui kho kiem che noi, ilson a viet th cho Dodge va noi rang That la khong the tng tng niem vui cua toi. T ay, ilson a hoan toan doc sc cho hoai bao cua cac nha ngan hang. i t cach la ngi tham gia tranh c cua ang dan chu, ilson a mang tren vai m nh trong trach cung niem hy vong vo cung cua ang nay, cn khat uyen lc cua ang dan chu von a mat chiec ghe tong thong trong nhieu nam cung chang khac g cn khat cua ilson. Thach thc ln nhat luc nay cua ilson ch nh la ng kim tong thong Taft ngi khi o con cha c biet en tren toan uoc va so vi ilson th ro rang ng kim tong thong Taft co li the hn rat nhieu. Trong khi Taft ang t tin chuan bi bc vao nhiem ky tong thong th hai va to y cha san sang bat en xanh cho ao luat cua ldrich th mot s viec ky la cha tng thay a xay ra: cu tong thong oosevelt cha - ngi tien nhiem cua Taft a ot nhien chen ngang, ra tham gia tranh c tong thong, that la hoa vo n ch cho Taft cua ang cong hoa lan ngi thay ca do oosevelt cha la chon. Nam o oosevelt cha nh ep buoc c uan chng khoan mien bac giai the ma tieng tam lng lay, va c tieng la cng uyet vi nan lung oan, va s xuat hien ot ngot cua ong ta se xam hai nghiem trong en phieu bau cua Taft. Tren thc te, sau lng cua ba ng c vien nay eu co s ung ho cua cac nha tai phiet ngan hang. Di s dan xep cua pho all, oosevelt cha ua nhien khong can than a gay hai nang ne cho Taft, khien ilson trung c thuan li. an kich nay tuy khuc ieu co khac nhng cach die n th lai hay nh

VietHR

58

man kich cua nam khi ma Bush cha bi erry cp mat mot lng ln phieu bau ma that bai bat ng trc oi thu mi Clinton.

M I

LI B

M ?

Nhieu nam nay, van e ai ang nam gi Cuc d tr lien bang y van luon la mot e tai k n nh bng. Ban than Cuc d tr lien bang y th luon uanh co up m. Giong nh ngan hang nh uoc, Cuc d tr lien bang y cung gi k n thong tin ve cac co ong. a nghi s right atman am nhan chc chu tich ngan hang a vien va uy ban tien te en 0 nam, trong o co 0 nam lien ong khong ngng e xuat phng an phe bo Cuc d tr lien bang y, va ong cung luon e y en van e rot cuoc ai ang nam gi Cuc d tr lien bang y. B mat nay cuoi cung a c he lo. ustace ullins - tac gia cuon sach B mat cua cuc d tr lien bang y Secrets of ederal eserve - a trai ua hn na the ky nghien cu va thu thap c giay phep kinh doanh Organi ation Certificates sm nhat cua ngan hang Cuc d tr lien bang y, tren o ghi ro rang gia tri moi mot co phan cau thanh cua Cuc d tr lien bang. Ngan hang Ne ork cua cuc d tr lien bang y la ngan hang khong che thc te cua he thong Cuc d tr lien bang y, tong lng co phan phat hanh theo ang ky trong van ban gi c uan kiem toan ngay thang 5 nam la 03053 co phan, trong o: Ngan hang National City Bank of Ne ork di s khong che cua cong ty ockefeller va uhn oeb, tc la tien than cua ngan hang oa y, nam gi so co phan ln nhat, gi 30.000 co phan. Ngan hang irst National Bank cua organ nam gi 5000 co phan.

Sau khi sap nhap vao nam 55 thanh ngan hang oa y, hai cong ty a nam gi gan so co phan cua ngan hang Ne ork thuoc Cuc d tr lien bang y, va tren thc te, no a uyet inh chiec ghe chu tich cua Cuc d tr lien bang, viec tong thong y bo nhiem chc chu tich ch la mot h nh thc s sau ma thoi, con viec lay y kien uoc hoi lai cang giong mot man kich lt ua. Ngan hang thng mai uoc gia New York (National Bank of Commerce of Ne ork City cua aul ahlberg nam gi 000 co phan. Ngan hang anover Bank cua dong ho othschild am nhan chc chu tich vi uyen s hu 0. 00 co phan.

VietHR

59

 Ngan hang Chase National Bank nam gi 000 co phan. Ngan hang Chemical Bank nam gi 000 co phan. Tong cong sau ngan hang nay a nam gi 0 co phan ngan hang Ne ork thuoc Cuc d tr lien bang y, en nam 3, ho a nam gi tong cong la 53 lng co phan. Sau khi ieu ch nh, t le nam gi co phan cua ho la: Ngan hang oa y 5 , Chase anhattan , organ Guaranty Trust , [11] Manufacturers Hanover 7%, Chemical Bank 8%. Tng vn ng k ca ngn hng Ne ork thuc Cc d tr lin bang l 3 triu -la, nhng vic cc ngn hng k trn c chi ra khon tin ny hay khng vn l mt cu . C mt s nh s hc cho rng cc ngn hng ch chi ra mt na hin kim, trong khi mt s nh s hc khc th cho rng, v c bn, cc ngn hng khng chi ra bt c hin kim no m ch dng hi phiu chi ra, v trn ti khon ca Cc d tr lin bang m bn thn h ang s hu ch l s bin ng ca my con s m thi, cn s vn hnh ca Cc d tr lin bang thc ra chnh l vic dng giy th chp pht hnh ra giy. Chng th m mt nh s hc ma mai rng h thng ngn hng d tr lin bang khng mang tnh cht lin bang, cng chng c d tr, v cng khng phi l ngn hng nt. Ngy 5 thng nm , y ban i ngoi ca Chnh ph thng ngh vin Government ffairs cng b bo co v li tc ca cc cng ty ch cht ca nc . Bo co ny cho thy rng, 0 v tr thnh vin hi ng un tr l do ngi ca cc ngn hng k trn nm gi n t 30 cng ty ch yu nht ca , tnh bnh un ti mi mt cng ty ch cht c 3, gh trong hi ng un tr thuc v cc nh ngn hng. Trong , ngn hng oa khng ch cng ty organ gh; Ngn hng Chamical gh; anover De gh. gh hi ng un tr; gh; Chase anhattan -

Ngy 3 thng nm , khi Cc d tr lin bang uyt nh bn c phn ra cng chng, thi bo Ne ork cng b c cu c phn ca cc ngn hng ch yu nh sau: National City Bank pht hnh 50.000 c phiu, ames Stillman nm gi . c phn; cng ty organ nm gi .500 c phn; illiam ockefeller nm gi 0.000 c phn; ohn. ockefeller nm gi 50 c phn. Ngn hng thng mi uc gia Ne ork pht hnh 50.000 c phiu, George Berknm gi 0.000 c phiu; cng ty organ 00 c phn; ary ariman - 5 50 c phn; aul ahlberg - 3000 c phn; acob

VietHR

60

Schiff - 000 c phn,

organ con - 000 c phn.

Ngn hng Chase, George Berk nm gi 3 0 c phiu. Ngn hng anover, ames Still nm gi ockefeller nm gi 5 0 c phn. 000 c phn; illiam

t khi thnh lp vo nm 3 n nay, Cc d tr lin bang cho thy mt s tht khng th bao bin rng cc nh ngn hng ang thao tng mch mu ti chnh, mch mu cng thng nghip v mch mu chnh tr ca nc . n th na, cc nh ngn hng ca ph all u c mi uan h mt thit vi dng h othschild ca thnh ondon. Benjamin Strong - C O ca Bankers Trust - c chn lm ch tch hi ng un tr ca ngn hng New York thuc Cc d tr lin bang kha th nht. Di s khng ch ca Strong, h thng d tr lin bang hnh thnh mi uan h khng kht cht ch vi ngn hng nh uc v ngn hng rance. Ben amin Strong gi chc ch tch ngn hng Cc d tr lin bang Ne ork mi n nm th t ngt t vong, trong khi uc hi ang iu tra hi ngh b mt ca hi ng un tr Cc d tr lin bang cng nh gii chp bu ca ngn hng trung ng chu u, v nhng hi ngh b mt ny dn n cuc i suy thoi nm . [12]

I B M

LI

sau, ilson t tha nhn rng, ng ta ch c php ch nh mt thnh vin trong hi ng un tr ca Cc d tr lin bang , v cc thnh vin cn li u do cc nh ngn hng ca Ne ork la chn. Trong u trnh c v b nhim aul ahlberg vo v tr ch tch hi ng un tr, thng ngh vin yu cu ng phi c mt ti uc hi tr li cht vn vo thng nm , ch yu l tm hiu vai tr ca ng trong u trnh son tho d lut Cc d tr lin bang, nhng rt cuc, aul t chi thng thng. Trong th gi cho uc hi, ng tuyn b rng vic tr li bt c cht vn no theo yu cu u c th s nh hng n vai tr ca ng trong hi ng un tr Cc d tr lin bang, v vy ng uyt nh t chi vic tip nhn c vo chc ch tch hi ng un tr Cc d tr lin bang . Thi bo Ne ork ngay lp tc ln ting minh oan cho aul, v trong s bo ngy 0 thng nm , t bo ny ch trch thng ngh vin khng nn cht vn aul mt cch h nh vy. in nhin aul l nhn vt trung tm ca Cc d tr lin bang . Nu khng c ng, chc chng c ngi th hai no bit c Cc d tr lin bang rt cuc vn hnh nh th no. i mt vi thi cng rn ca ng, uc

VietHR

61

hi ch cn cch gt u v a ra mt danh sch cc cu hi trc khi ng nhm chc, v nu nh c cu hi no aul cm thy s nh hng n vai tr ca mnh, ng ta c th khng tr li, v cui cng th aul nh min cng ng , nhng yu cu c gp mt phi chnh thc. y ban hi: Ti bit ngi l ngi ca ng Cng ha, nhng ngay khi oosevelt tham gia tranh c th ngi li tr thnh ngi ng tnh v ng h ca Wilson ng Dn ch aul p: ng vy. y ban hi: Nhng anh Cng ha aul p: ng vy. [13] iu th v l, ba c ng ca cng ty uhn oeb li ng h ba ngi khc nhau ra tranh c tng thng, trong s Otto ahn ng h Roosevelt cha. Gii thch ca aul l ba ngi ny khng can thip vo uan im chnh tr ca nhau, bi v ti chnh v chnh tr khng lin uan n nhau. aul vt ua cuc iu trn ca uc hi mt cch thun li, tr thnh ch tch th nht ca cc d tr lin bang , sau tr thnh ph ch tch hi ng un tr. Ngoi aul ra, bn thnh vin khc ca hi ng l: dolph iller, nh kinh t hc, xut thn t i hc Chicago do ockefeller ti tr v i hc avard do organ ti tr. Charles amlin, tng m nhim chc tr l b trng ti chnh. rederick Delano, thng gia ca oosevelt, nh ngn hng ng st. . .G arding Ch tch irst National Bank of Atlanta. Thomas D. ones c tng thng Wilson ch thn tin c b b t php iu tra v khi t, v sau t rt lui khi hi ng un tr. elix arburg ca ngi li ng h Taft ng

ai thnh vin khc l b trng ti chnh v kim ton vin tin t.

VietHR

62

B COUNCIL)

LI B

(F

ISORY

y ban t vn lin bang l mt chic camera b mt c aul ahlberg dy cng thit k khng ch hi ng un tr Cc d tr lin bang . Trong u trnh vn hnh hn 0 nm ca Cc d tr lin bang, y ban t vn lin bang thc hin mt cch ht sc xut sc tng nm ca aul, hu nh cha c ai c cu ny v s vn hnh ca n, cng cha c nhiu cng trnh nghin cu ng tin cy. Nm 3, h ngh s Grasse ra sc ung co cho y ban t vn lin bang. ng ta ni: y kh ng th c th g gian c. M i nm (hi ng un tr c c d tr lin bang) s hi m b n l n v i y ban t vn c a c c nh ngn hng, m i mt thnh vin i di n cho c c d tr lin bang a h ng n i m nh s ng. Ch ng ta c n c th bo v li ch c a c ng ch ng t t h n s s t ny kh ng? Bn thn h ngh s chnh l Grasse mt nh ngn hng, v ng ta khng gii thch hoc cung cp bt c chng c no cho thy cc nh ngn hng tng bo v li ch g ca cng chng trong lch s ca nc . y ban t vn lin bang do nh ngn hng a phng thuc cc d tr lin bang tin c hp thnh, mi nm hi m bn ln vi thnh vin ca hi ng un tr cc d tr lin bang ashington. Cc nh ngn hng xut kin ngh chnh sch tin t cho cc thnh vin hi ng un tr ca cc d tr lin bang , mi mt i biu i din cho li ch kinh t ca a phng mnh, mi ngi u c uyn b phiu nh nhau, n gin m hon ton kn k v l thuyt, nhng trong s khc lit tn bo ca ngnh ngn hng th hon ton li l mt b uy tc ngm khc. Tht kh tng tng c ti sao mt nh ngn hng nh ca Cincinnati ngi chung mt bn hi ngh vi cc trm ti chnh uc t nh Paul ahlberg, organ xut kin ngh chnh sch tin t vi cc ng trm ti chnh ny Ch cn tin tay mc trong ti ra mt tm chi phiu ri ngoch ln hai nt bt th bt c ai trong s hai ng trm ti chnh ny cng khin cho cc nh ngn hng nh khuynh gia bi sn. Trn thc t, s sinh tn ca mi mt nh ngn hng nh trong s khu vc lin bang u hon ton ph thuc v s ban n ca 5 ngn hng ln ph all. Nm ng trm ny c em a s cc giao dch ln vi cc ngn hng chu u chuyn thnh cc giao dch nh l cho cc ngn hng v tinh trong cc khu vc ca mnh i x l. cng c c nhng thng v bo b th cc ngn hng v tinh cng thm phc tng nghe theo cc ng trm kia, ng nhin nm ng trm kia cng c uyn nm gi c phn ca nhng ngn hng nh ny. Ni chung chng ta khng cn phi tng tng nhiu cng c th bit c kt u mi khi khi cc ngn hng nh i din cho li ch khu vc ca mnh ny

VietHR

63

cng nhau tho lun chnh sch tin t ca

vi nm ng trm ti chnh kia.

Cho d kin ngh ca y ban t vn lin bang chng c sc tri buc lm i vi vic uyt sch ca hi ng un tr Cc d tr lin bang, nhng u n mi nm bn ln, cc nh ngn hng khng ngi kh cc vi hnh n Washington hi hp vi nm ng trm ph al. C phi h n Washington ch gp g tr nc vi nm nh ti phit Nn nh rng, nhng con ngi v cng bn rn cng lc phi kim nhim chc ch tch hi ng un tr ca 3 cng ty nh organ, nu nh s kin ngh ca h khng nhn c bt c s suy xt no, m h vn vui v bn ba i v, thc s l iu ht sc k l.

U?
Tuy t i a s ngi M hon ton kh ng th hiu c ch nh x c h ng th c v n hnh c a c c th ch cho vay u c t. s ch c a c c d tr lin bang M v n d cha tng c kim tra. N hon ton c v n hnh bn ngoi hm vi kh ng ch c a u c hi, v n ang thao t ng (cung ng) t n d ng c a n c M. h ng ngh s arry Goldwater to ra gi cao, Cc d tr lin bang ch cn h thp li sut xung, nhm m rng hot ng tn dng v to nn mt th trng c phiu phn vinh. Ngay sau khi ngnh cng thng uen vi mi trng li sut nh vy, Cc d tr lin bang li uyt nh nng cao li sut mt cch ty nhm chm dt s phn vinh ny. N (c c d tr lin bang M v c c nh ngn hng nm gi c c d tr lin bang) c th d ng kh nng iu chnh li sut nh nhng khin cho gi th trng dao ng ln xu ng mt c ch hi h a nh con lc, cng c th iu chnh mnh li sut khin cho gi c th trng dao ng d di, bt k l t nh h nh no, n s nm gi tin t c ni b c a t nh h nh ti ch nh v bit tr c s thay i s n c a s vi c. y l iu m kh ng c mt ch nh h no c th c c, uyn bit tr c (th ng tin th trng) k l nht v nguy him nht m giai c c uyn thiu s nm gi . H th ng ny l thuc t h u, ton b m c ch v n hnh c a n ch nh l li d ng tin c a ngi kh c thu c li nhu n l n nht c th. H bit c khi no th c th to ra kh ng khong t n t nh h nh c li nht i v i h. T ng t , h cng bit hi dng kh ng hong vo l c no l th ch h nht. Khi ti ch nh c kh ng ch th vi c lm h t tin t v sit ch t tin t u c hi u sut nh nhau i v i m c ch c a h.

VietHR

64

H ngh s Charles indbergh M i mt ng ch ng ch c c d tr lin bang M (Federal Reserve Note) u i di n cho mt khon n cha tr c a mt ng -la c a c c d tr lin bang M. o co tin t, ngn hng h vin v y ban tin t Ngn hng khu v c c a c c d tr lin bang M kh ng hi l c cu ch nh h , m l c ng ty c l , do t nhn nm gi v a h ng kim so t. ewis v chnh h M, 9th Circuit 1982 C c d tr lin bang M l mt trong nh ng c cu h bi nht trn th gi i. Nh ng ngi c th nghe ch ng ta ni (di n thuyt c a u c hi), chng c ai bit c trn th c t u c gia c a ch ng ta ang b c c nh ngn hng u c t th ng tr . C mt s ngi cho rng ngn hng c c d tr lin bang M l c cu c a ch nh h M. Ch ng (ngn hng c c d tr lin bang M) kh ng hi l c cu ch nh h . Ch ng l c cu lng on hot ng t n d ng c a t h u, c c d tr lin bang M ang bc lt nhn dn M v li ch c a bn thn ch ng v nh ng k b b ngoi u c. H ngh s ouis McFadden Khi bn v t i vit chi hiu, trong ti khon c a ch ng ta c n hi c tin bo m cho kim ngch c a chi hiu. Th nhng, khi c c d tr lin bang M xut chi hiu, trong ti khon c a n chng c bt c mn tin no bo m. Khi xut chi hiu ch nh l l c C c d tr lin bang M s ng to ra tin t . Ngn hng cc d tr lin bang M oston T nm 191 n nm 1949, ngu n v n c a c c d tr lin bang M t 14 tri u -la tng vt ln 4 t -la. tin ny tr c ti chy vo h u bao c a c c c ng ngn hng C c d tr lin bang M. Estaque Mullins t nhiu v tng thng a ra li cnh bo v s e da ca uyn lc tin t. Nhiu ghi chp ca uc hi v cc n l php lut ni r rng tnh cht t hu ca cc d tr lin bang , nhng c bao nhiu ngi dn , ngi dn Trung uc v ngi dn ca cc uc gia khc bit c iu ny y mi l im ng s ca vn ! Chng ta cho rng gii truyn thng uy uyn ca phng ty t do cng bng s phi by chn tng tt c, nhng mi chn tng trn thc t u b gii truyn thng b ua mt cch

VietHR

65

c . y cn sch gio khoa ca nc th sao n d cc loi sch gio khoa ca u ly vic la chn nhng ni dung lnh mnh cho th h sau m b ua cc loi u mang danh ngha ca cc nh ngn hng uc t. Trc ua i, khi tng thng Wilson tha nhn rng mnh b la di trong cc vn lin uan n Cc d tr lin bang . ng day dt khi ni rng ti v hy hoi t uc mnh . hi cc d tr lin bang chnh thc i vo hot ng ngy 5 thng 0 nm , cuc chin tranh th gii ln th nht bng n. i mt s trng hp han ho v thi gian! Cc c ng ca Cc d tr lin bang ang h hi ch mt mt m c ln!

VietHR

66