You are on page 1of 29

Kh ha than Kh ha than l phng php ton din v sch nht chuyn ha than, mt ngun nguyn liu r tin v sn c vi tr lng

g khng l nhiu ni trn th gii, hoc cc vt liu c cha cacbon (k c sinh khi, rc thi sinh hot v ph thi cng nghip) thnh cc nguyn liu ho cht quan trng nh CO, H2, v cc dng nng lng nh nhit nng, in nng. Khc vi vic t than trc tip, cng ngh kh ha chuyn ha than - thc t l nguyn liu cacbon - thnh cc thnh phn ho cht c bn. Trong thit b kh ha hin i, than c tip xc vi khng kh (hoc oxy) v hi nc p sut v nhit cao c kim sot cht ch. Trong nhng iu kin , cc phn t cacbon trong than s tham gia cc phn ng ho hc to ra hn hp CO, H2 v cc kh thnh phn khc. Hydro v cc loi kh khc c trong kh than c th c s dng lm nguyn liu sn xut nhiu sn phm ho cht quan trng nh amonic, phn ur, cc sn phm hu c,... hoc dng lm nhin liu cho cc tuabin pht in. Kh ha than cng l phng php tt nht sn xut nhin liu hydro sch cho xe t ca tng lai v cho pin nhin liu dng pht in. Cng ngh kh ha than cn mang li ch li ln v mt mi trng trong vic s dng than, nh kh nng lm sch n 99% cc tp cht gy nhim trong kh than. V d, lu hunh trong than c th c chuyn thnh dng H2S v c thu gi hoc chuyn ha thnh lu hunh thng phm. Tng t, nit c trong kh than s c chuyn ha thnh amonic v cht ny c th c dng sn xut phn bn hoc cc ho cht khc. Nhn chung, kh nng sn xut mt cch hiu qu in nng, hyro v cc nguyn liu ho cht khc, cng nh kh nng ct gim kh gy nhim, ang lm cho cng ngh kh ha than tr thnh mt trong nhng cng ngh ha hn nht cho cc ngnh nng lng v ho cht ca tng lai, nht l khi gi cc ngun nguyn liu du kh c xu hng dao ng mnh trc nhng bin ng kinh t, chnh tr trn th gii v ngy cng tr nn khan him hn. Bng cch kh ho than c th chuyn ho c cc loi nhin liu rn cht lng thp, cha nhiu m, tro, nhit chy thp thnh nhin liu th kh c cht lng cao hoc to thnh kh tng hp dng trong cng ngh ho hc. Do c th s dng cc loi than c cht lng thp sn xut kh than c gi tr cng nghip nn kh ha than s m ra mt trin vng tt cho cc vng than cht lng thp pht trin cng nghip. c bit cc tnh pha Bc ni c nhiu than cm, than bi ( Qung Ninh) cng nh ti cc vng than nh khc Ty Bc chng ta cng cn nghin cu tr lng c th a vo sn xut. Tp ti liu v kh ho than ny trnh by tm tt nhng vn ch yu nht ca cng ngh kh ha than, trong u tin trnh by v nghin cu v sn xut kh than dng cho tng hp ho hc vi mc ch sn xut phn bn. Trong ti liu s trnh by mt s vn l thuyt ca qu trnh kh ho, cng ngh sn xut kh tng hp p sut cao, l cng ngh hin ang c dng nhiu trn th gii. 1. GII THIU CHUNG

Kh ha than l qu trnh tng cng ca cc phn ng ng th v d th ca nhin liu rn cha cacbon. Ph thuc vo mc ch ca qu trnh kh ha, c th nhn c sn phm kh cha CO, H 2 v CH4. Hn hp kh sn phm cha CO + H2 c cc t l khc nhau gia cc cu t c th c dng cho cc qu trnh tng hp ha hc. Nu coi trong than ch ch yu cha cacbon v khng tnh n cc thnh phn khc nh N, S v kh tr th qu trnh kh ha c coi nh gm cc phn ng sau: C + O2 CO2 (1) C + CO2 2CO (2) C + H2O CO + H2 (3) C + 2H2 CH4 (4) Tt c nhng phn ng to ra cc sn phm kh nu trn u l cc phn ng d th. CO2 l sn phm kh bc nht c th tip tc tng tc vi cacbon c trong vng phn ng. ng thi vi qu trnh trn l qu trnh chuyn ha ng th cc sn phm kh bc nht to thnh trong cc qu trnh u tin. CO + 3H2 CH4 + H2O (5) CO + H2O CO2 + H2 (6) Nh vy cc qu trnh xy ra trong qu trnh kh ha than c m t y bng cc phng trnh phn ng t (1) n (6). Cc phn ng ng th (5-6) v d th (1-4) xy ra km theo s thay i mnh nng lng ca h thng. Cc s liu v hng s cn bng v entanpi ca h thng cc phn ng quan trng thng c dn ra trong cc s tay ha l. Trn c s cc hm nhit ng, c th tnh ton l thuyt c thnh phn cn bng ca cc kh trong qu trnh kh ha ph thuc vo nhit . Thng cc tnh ton da trn cc iu kin l tng, song thc t li khng t c cc iu kin . Trong l phn ng c nhiu phn ng xy ra. V vy cn tnh thnh phn ca cc kh trng thi cn bng i vi mi phng php sn xut v trn c s c th so snh u, nhc im ca mi phng php kh ha theo thnh phn ca sn phm. 2. NGUYN L CHUNG V CC KIU CNG NGH KH HA THAN Khi sn xut kh than, ngi ta phi cn nhc hai yu t: a) Th loi v cht lng than s dng lm nguyn liu kh ha. b) Mc tiu s dng cc sn phm kh thu c. Mi loi than c th s dng lm nguyn liu cho nhiu phng php kh ha than khc nhau. Ty thuc kch c ca than a vo l kh ha m c th p dng mt trong ba kiu cng ngh kh ha ph bin hin nay l: kh ha than tng c nh; kh ha than tng si v kh ha than dng cun. - Than cc to, ng knh 10 - 100mm: thch hp kiu cng ngh kh ha than tng c nh. - Than cc nh, ng knh 0 - 10mm: thch hp cng ngh kh ha than tng si. - Than cm, ng knh 0 - 2mm: thch hp cng ngh kh ha than dng cun (kh v t).

C ba cng ngh kh ha than ni trn u c th cho ra cc sn phm kh, l: kh than kh; kh ln; kh than t; kh than giu oxy, v.v... Ngc li, mt phng php kh ha nht nh cng c th kh ha c nhiu loi than khc nhau, v d phng php kh ha tng c nh c th dng cc loi nhin liu khc nhau nh than g, g, than nu, than antraxit, v.v... Di y l cc kiu cng ngh kh ha than. 2.1. Kh ha than tng c nh (ng knh cc than 10 100 mm) 2.1.1. Qu trnh kh ha thun Theo phng php ny th than c np vo t trn nh l xung pha di, gi (khng kh, hi nc...) i vo l t y l cn sn phm kh i ra ca l pha trn. Nh vy gi v than i ngc chiu nhau. Qu trnh c mt s c im sau (hnh 1): a) Phn chia chiu cao l thnh tng vng phn ng, vng n k tip vng kia. Di cng l vng x (7), tip l vng chy (6), vng kh (vng to ra sn phm kh ha) (5), vng bn cc (4), vng sy than (3) v trn l tng khng nh l. b) Do c s phn b cc vng phn ng nh vy nn nu i t di ln th vng chy c nhit cao nht, tip l vng kh c nhit thp hn do c cc phn ng thu nhit, vng bn cc c nhit thp hn na v tip l vng sy c nhit cng thp hn na do phi tiu tn nhit vo qu trnh bc hi nc. C th tm tt nhit cc vng nh sau: to vng chy > to vng kh > to vng bn cc > to vng sy Nh vy nhit lng vng chy phn phi cho cc vng khc thc hin qu trnh kh ha. S truyn nhit t vng nhit cao n vng nhit thp ch yu bng con ng i lu, cn bng cc con ng khc (nh bc x v dn nhit) th t quan trng hn. c) Khi i t trn xung di, trng lng v kch thc ht than gim dn v than tham gia vo cc phn ng phn hu nhit (bn cc), phn ng kh, phn ng chy. Hm lng cacbon cn li trong x cn li tng i t. Ti vng x, hm lng tc nhn O2 v H2O li cao do gi vo t y l v chuyn ng ngc chiu vi than. Khi xem xt qu trnh kh ha theo chiu cao l, ta thy: Bt u gi i t ghi l (y l ng thi l vng x l), tip theo vng chy, vng kh... v cui cng l n tng khng nh l. *Vng x: Vng ny ch yu l cha x chun b a ra khi l, nhit y tng i thp, tuy nhin oxy cng c phn ng vi phn than cn li trong x cn nng nn hm lng oxy gim i cht t. vng ny ch yu khng kh c gia nhit i tip vo vng chy. *Vng chy: Trong vng chy xy ra phn ng C + O2 CO + CO2; CO va to ra li phn ng tip vi oxy t do ca gi to ra CO2 (2CO + O2 2CO2). Trong vng ny nhit to ra mnh, lng nhit ny dng cung cp cho cc phn ng trong vng kh v cc vng khc. *Vng kh: Trong vng ny CO2 v hi nc i t vng chy vo c th gy ra cc phn ng sau:

C + CO2 = 2CO - Q1 C + H2O = CO + H2 - Q2 C + 2H2O = CO2 + 2H2 - Q3 y l 3 phn ng quan trng nht vng kh v chnh 3 phn ng ny to ra cc kh c th hoc dng lm kh t hoc dng lm nguyn liu cho cng nghip tng hp ha hc (CO v H2) trong sn xut phn m v cc ha cht khc... * Vng bn cc (nhit phn): Kh ra khi vng kh c nhit thp hn vng kh do nhit phi cp cho cc phn ng kh. Nhit ca kh (nhit khong 500 700oC) c cung cp cho than vng bn cc. Nu than dng cho kh ha l than bin tnh thp (nh than nu, than bn...) th khi b bn cc ha, cc sn phm phn hu ca than cha nhiu hydrocacbon v kh CO2... Kt qu l kh sn phm khng ch cha CO, H2, CO2 m cn c c cc hp cht hu c khc v sn phm kh ny ch thun li khi dng lm nhin liu ch khng thun li cho cc qu trnh tng hp ha hc. Nu than dng cho qu trnh kh ha l than antraxit th s cho sn phm kh CO, H2 c tinh khit cao, thun li cho qu trnh tng hp ha hc. 2.1.2. Qu trnh kh ha nghch Qu trnh kh ha nghch c tin hnh trong cc l kh ha, than t trn nh l xung di, gi cng i t pha trn ca l v i cng chiu vi than xung pha di. Sn phm kh ca qu trnh kh ha thot ra pha y l (hnh 2). Do kh ha thc hin trong cc iu kin nh vy nn chng c cc c im sau: a/ Phn b li cc khu vc trong l ngc vi qu trnh kh ha thun (nh phn trn trnh by): Theo ng gi vo, t trn xung di bao gm cc vng sau: Vng sy kh Vng bn cc Vng chy Vng kh Vng tro v x. Than b nhit phn, sau chy ngay v i tip vo vng kh. Sn phm ca qu trnh nhit phn vng bn cc khng thot ra ngoi m tip tc i qua vng chy, vng kh v vng tro x ri mi thot ra ngoi cng vi kh than. b) Hnh thc trao i nhit trong l kh ha nghch Trong l kh ha nghch, vng c nhit cao nht l vng chy, n c xu hng trao i nhit vi cc khu vc xung quanh. Nhit truyn cho vng kh ch yu do qu trnh i lu, cn nhit truyn ln pha trn (vng cc ha) ch yu l do bc x v dn nhit. c) nh hng ca qu trnh bn cc (nhit phn than) i vi qu trnh kh ha nghch Trong l kh ha nghch, sn phm ca qu trnh nhit phn (bn cc) thot ra phi i qua khu vc chy, c d oxy v nhit cao nn i b phn kh v cht lng nhit phn b chy v b phn hy tip, nn sn phm ca qu trnh kh ha nghch ch yu ch c CO, H2, H2O, v mt lng nh cc loi nha, hydrocacbon... Hm lng nha trong qu trnh kh ha nghch l thp, khng qu 0,3 0,5 g/m3, trong khi kh sn xut theo qu trnh kh ha thun c hm lng nha cao, n

30 40 g/m3. Sn phm kh t qu trnh kh ha nghch c cht lng tt hn t qu trnh kh ha thun nn kh c th dng chy cc ng c t trong hoc ch bin ha hc. 2.1.3. Kh ha lin hp Qu trnh kh ha lin hp l qu trnh kt hp phng php kh ha thun v phng php kh ha nghch trn cng mt thit b. Than i t nh l xung, gi cng i t trn xung cng chiu vi than to iu kin cho qu trnh kh ha nghch. Trong qu trnh ny than i qua vng sy 1, vng bn cc 2, vng chy 3, vng kh 4 (y l vng to sn phm kh), sau sn phm kh ra ngoi theo ng II. ng thi gi cng a vo theo hng t di ln, i qua vng x 7, n vng chy 6 v vng kh 5. y sn phm kh c to thnh v cng i ra ca II cng vi sn phm kh ca qu trnh kh ha nghch. u nhc im ca phng php kh ha lin hp: Qu trnh kh ha nghch c u im l trong sn phm c hm lng nha rt b, nhng khuyt im l c mt phn than cha tham gia hon ton vo cc phn ng kh ha b thi i. Qu trnh kh ha thun c u im l than tham gia hon ton vo cc phn ng chy v kh. Qu trnh kh ha lin hp khc phc c nhc im ca c hai qu trnh kh ha. Song kh khn ln nht ca phng php lin hp ny l nu vn tc gi a t di ln qu ln chng s c kh nng tha oxy, thot ln trn gy chy cc sn phm kh CO, H2. Nu vn tc gi qu b, lng than cn li trong tro x li tng ln. Do vy tuy phng php kh ha lin hp tuy c u im nhng c dng rt hn ch, ch c dng sn xut kh chy ng c t nhng loi than c tro cao v than bn. 2.1.4. u nhc im ca cc qu trnh kh ha tng c nh Nh sp xp cc vng phn ng trong l, vng n k tip vng kia, nn nhit trong l gim dn t di ln trn, than cng i xung di cng nng. Phng php kh ha tng c nh, nht l phng php kh ha nghch hoc lin hp, c u im l c th s dng c tt c cc loi nhin liu ban u khc nhau (v m v tro) m khng nh hng nhiu n cht lng kh than. Than i t vng sy qua vng bn cc nn m v cht bc thot ht, do vy khi n vng kh v vng chy than vn gi c nhit cn thit cho cc phn ng kh v phn ng chy, v th cht lng kh sn phm y vn tt. Chnh v vy phng php ny cho php kh ha c tt c cc loi than, t than non n than gi, k c loi du c hm lng tro cao (n khong 50% tro) v ci g, (c m n 30%). Phng php khng dng c i vi cc loi than cm v than bi. Phng php kh ha tng c nh cho php sn xut kh than c cha nhiu hydrocacbon, v vy kh sn phm c nhit chy cao, rt c li khi dng vo mc ch lm kh t. Mt mt cacbon theo x than phng php ny tng i t, v theo chiu chuyn ng ca than t trn xung di th nng cc tc nhn kh nh O2, H2O tng ln cn nng cacbon trong pha rn gim dn. Nhc im ca phng php

ny l mt mt nhit theo x kh nhiu v vng tro x tip xc trc tip vi vng chy, l vng c nhit cao, do hiu sut nhit ca qu trnh khng cao. 2.2. Kh ha than tng si (ng knh cc than t 0 - 10mm) 2.2.1. t vn Trong khai thc than cc m, khi lng than cm v than bi kh nhiu, c th ti 50% tng s lng than khai thc. V vy vic p dng cc cng ngh thch hp s dng cc loi than c kch thc ht nh l rt cn thit. Than cm v than bi c kch thc ht kh nh 0 - 10mm v 0 - 2mm, nu xp cc loi than ny vo l kh ha th tr lc ca lp than s kh ln. V vy nu kh ha dng cht tng c nh th phi dng tc gi ln mi khc phc c tr lc m bo cho l c nng sut nht nh. Nhng nu tng tc gi s khng trnh khi c mt s ht than "si" ln, mt s ht c kch thc nh hn li bay l lng trong kh hoc bay ra ngoi l phn ng. Nh vy ch kh ha kiu tng c nh khng cn gi nguyn ch hot ng. Do vy i vi cc loi than cm, than bi phi p dng phng php kh ha khc, l phng php kh ha than theo phng php tng si v dng dng cun. 2.2.2. Tc gi trong kh ha dng tng si - Xt vn tc gi trong l phn ng: Nu tc gi cn nh th than trong l cn dng ln cht. Nhng nu tng dn tc gi ln th than ang trng thi ln cht dn dn bin thnh trng thi chuyn ng v khi tc gi t ti mt gi tr nht nh th than s trng thi "si" (hin tng si ca cc ht rn trong dng kh). Tc gi (Wgi) lc by gi gi l tc si (Wsi). V vy khi Wgi = Wsi th phng php kh ha gi l kh ha tng si. Tip tc tng vn tc gi ti gii hn nht nh s t c trng thi cn bng gia lc y ca gi v trng lc ca than. Tc gi lc c gi l tc ti hn, c xc nh theo cng thc: 4g . gT . d Wti hn = ; m/giy 3 . C . gkh gT : Trng lng ring ca than gkh : Trng lng ring ca kh d: Kch thc ht than C: H s ph thuc vo hnh dng ca ht than v ph thuc vo Re Nu Wgi > Wti hn th than s bay ra ngoi l theo kh. V vy W gi khng cho php vt qu Wti hn. Nh vy than c kch thc d ln th Wti hn cng cng ln. - Kh ha tng si thng dng kch thc ht 0,5 - 3mm. 2.2.3. c im v u im ca quy trnh kh ha tng si - Than lin tc chuyn vo l kh ha. - Than c o trn trong lp si nn qu trnh truyn nhit rt cao, iu lm cho s phn b nhit ng u theo chiu cao l. - Cu to l n gin, vn u t thp.

- Khi thi gi vo l, cc ht ln s tp trung y l. Cc ht nh pha trn v d dng bay ra ngoi l theo gi. lm gim lng bi than bay theo gi ra ngoi ngi ta a than gi bc 2 khong gia l tng cng qu trnh kh ha. Nhng gi bc 1 thi t di y l ln vn l ch yu . - Khi kh ha tng si, nhin liu v gi i cng mt hng t di y l, nh vy than c tip xc ngay vi vng c nhit cao. Qu trnh sy, bn cc cng xy ra trong vng ny. Lng cht bc sinh ra gp oxy trong gi s chy ht thnh CO2 v H2O, mt phn nh khc b nhit phn. V vy kh sn phm ra khi nh l khng c cc sn phm lng, khng c cc loi hyrocacbon nn kh ra sch, dng cho tng hp ha hc rt c li. - V kh ha tng si nn cc ht than lun chuyn ng v trong l khng c ranh gii r rt gia cc vng phn ng (nh vng chy, vng kh, vng nhit phn... trong kh ha tng c nh) v nhit trung bnh ca l gim xung. V c im ny nn nhit ca l trong phng php kh ha tng si ch t t 900 n 1000oC. 2.2.4. Nhc im ca quy trnh kh ha tng si nng cao nhit l, c th dng thm oxy v hi nc vo gi, tuy th cng khng th nng nhit phn ng cao qu 1150 oC, nhit c th lm chy x. Do nhit l khng nng cao c nn cc loi than gi, than antraxit c tc phn ng ca C vi cc tc nhn kh khng ln th khng thch hp cho qu trnh kh ha tng si. Phng php kh ha tng si dng than c bin tnh thp nh than nu, than bn hoc mt vi loi than c c tnh thch hp. - Cc loi than bin tnh thp v cc loi than c tnh chy do, khi nng cao nhit chng b bt li v to thnh cc cc to nn khng th dng cho kh ha tng si. 2.2.5. S kh ha tng si kiu Winkler y l phng php kh ha than dng tng si. Din tch tit din ct ngang ca l n 25m2, chiu cao l 22 mt, nng sut l t n 3000 m2 kh/ 1 m2. gi. Hin nay ngi ta xy dng t hp l n 100.000 m 3/ gi. Than c nghin, sy, nhng khng cn sng. Than em kh ha c th l than nu, than , than cc sn xut t than nu hoc bn cc vi tro c th ti 40% v hm lng than bi cao. Than c a vo l nh vt ti phn y l 2. Tro ca than phi c nhit nng chy cao hn nhit ca l kh ha v c thi ra y l. Kh tng hp c ly ra pha trn l. Qu trnh kh ha c tip din n phn trn ca l. Kh tng hp ra khi l i vo thit b 3 thu hi nhit v tch bi than, sau tip tc chuyn sang thit b xyclon 5 tch bi v i vo thit b ngng t, lm lnh 6, chuyn qua thit b 7 loi cc ht nc. Mc kh ha than t n 90%, h s tc dng hu ch 82%. Thnh phn kh nhn c trong l Winkler nh sau (% th tch): CO ... 30 - 50 (48,2) H2 ... 35 - 46 (35,2) CO2 ... 13 - 25 (13,8)

CH4 ... 1 - 2 (1,8) N2 ... 0,5 - 1,5 (0,9) (Cc s liu trong ngoc l gi tr trung bnh) Nhit chy ca kh Qthp = 12.300 Kjun/m3 u im ca phng php Winkler l iu kin sn xut khng kht khe, c th dng than c nhiu tro, c th iu chnh linh hot khi lng kh sn phm. Nhc im ca phng php ny l nhit ca qu trnh kh ha khng cao p sut kh quyn, khi nng cao thm p lc th bi bay ra theo kh tng hp, do vy phi thc hin thm qu trnh lm sch kh. 2.3. Kh ha than dng dng cun (than cm, than bi ng knh 0 - 2mm) Di y nu mt phng php kh ha than dng dng cun kiu Koppers Totzek: Phng php ny c trnh by trn hnh 6. Theo phng php ny th nguyn liu c th l than hoc nguyn liu cha cacbon th rn hoc lng. Ngi ta kh ha than bng oxy v hi nc p sut kh quyn. Quy trnh ny c thi gian c coi nh l phng php in hnh kh ha than dng dng cun (bi). n nhng nm 1970 trn th gii c 37 l kh ha kiu ny c xy dng. Than nguyn liu, c th c tro < 40%, c nghin mn n kch thc < 0,1mm, m khng qu 6 - 8% i vi than nu, 1 - 2% vi than . Sy v nghin c thc hin cng mt cng on. L kh ha l thit b trn nm ngang (hnh 6), pha trong c lt bng vt liu chu nhit. Vi phun chuyn nhin liu, oxy, hi nc (cn gi l u kh ha) c b tr i din nhau. Than bi c chuyn vo bunke np liu 1, 3 nh dng kh nit, t c vt son chuyn vo vi phun cng vi oxy v hi nc. T l gia oxy, than bi v hi nc sao cho nhit l cao hn nhit chy lng ca tro, t 1500 - 1600oC. Kh ha trong iu kin nh th t c mc chuyn ha cacbon cao. Kh sn phm to thnh c hm lng cacbon oxyt (CO) rt cao. Than khi vo l trc ht tc dng vi oxy to nhit cao cho cc phn ng kh khc. Hi nc khi kh ha cho 1m3 oxy l ~ 0,05kg i vi than nu, v 0,5kg i vi than . Hin nay phng php kh ha dng dng cun (bi) kiu Koppers - Totzek c dng sn xut kh tng hp amiac. Phng php kh ha nhit cao t hiu sut nhn kh tng hp cao, do khi tt c cc cht hu c ca than chuyn ha thnh CO2, CO, H2, H2O. Do khi lm lnh kh khng cn c cng on tch cc cht nha, du, benzen, phenol... Nh qu trnh lm sch kh ni chung n gin. L kh ha c trang b v o lm lnh tng l. Qu trnh kh ha ny tiu th oxy l 0,39 - 0,45 m 3/1m3 hn hp CO + H2. Hiu sut ca qu trnh kh ha tnh theo t s ca nhit chy hn hp kh sn phm CO + H2 cho nhit chy ca than l 72%. Thnh phn kh theo qu trnh sn xut kh dng dng cun (bi) kiu Koppers Totzek: CO ... 57,2 (57,2) H2 ... 30,7

CO2 ... 10,5 CH4 ... 0,1 N2 ... 1,2 H2S + COS . . . 0,3 Nhit chy ca kh Q = 11,2 Kjun/m3 Phng php kh ha dng dng cun kiu Koppers - Totzek c nhiu u im nhng cng cn phi ci tin thm nng cao cng qu trnh kh ha, do ngi ta ci tin bng cch kh ha p sut cao 20 - 30atm, tho x lng. Nh th m cng ca qu trnh kh ha t n 18900 m3 kh tng hp/ gi. Cc phng php kh ha dng dng cun ca hng TEXACO v SHELL theo hng trn c m t phn sau. Hin ti cc phng php kh ha than dng dng cun, p sut cao, nhit cao, gi dng oxy v hi nc, tho x lng c dng nhiu trn th gii nhn kh tng hp. 2.4. Tm tt v ba phng php kh ha than C th h thng ha cc phng php kh ha trn c s cc nguyn l khc nhau. V d cn c vo trng thi ca nhin liu (than) trong l phn ng kh ha th ngi ta c th phn chia phng php kh ha than thnh 3 dng: a- Kh ha tng c nh. b- Kh ha tng si (lp si...). c- Kh ha dng dng cun (bi). Ngoi ra cn c cc h thng phn loi khc da trn c s ca cc phng php cp nhit khc nhau trong l kh ha. Trong trng hp ngi ta chia thnh phng php t cp nhit ngha l nhit cn thit cp cho cc phn ng kh to kh sn phm bng cch t mt phn than vi oxy ca tc nhn kh. V phng php cp nhit t ngoi, ngha l nhit cn cho qu trnh kh ha c chuyn t ngoi n nh cht ti nhit dng rn hay dng kh. Ngoi ra mt s nc khc (nh M) ngi ta khng cn c theo cc khi nim trn m chia theo phng php a bc... m cc ti liu ca chng ta t ni n. Nguyn l ca cc phng php kh ha than c ni n phn trn, y ch tm tt mt s u nhc im ca ba phng php . Trn hnh 7a, ta thy th pha tri m t ng cong nhit ca l kh ha. Nhit cao nht ca l l vng oxy ha (phn chm dy). Phn chm en biu th than a vo, lc mi a than vo than cha c phn ng g nn khi lng than t thay i nhng cng v pha di l th khi lng than cng gim dn, phn chm en cng thu hp li. S mt mt than ch yu theo tro, thng l khong 5%. Tc nhn kh a vo lc u rt nhiu nhng sau khi vo l gim dn v chuyn thnh kh tng hp. Theo hnh v a, m t c th cc din bin xy ra trong l kh ha cho thy khi than mi cp vo pha nh l chu tc ng ca nhit cao, do vy than b mt m v cc tp cht b nhit phn thnh cc loi hyrocacbon, du, nha, phenol... cn than th chuyn thnh bn cc. Cc kh v lng lm nhim sn phm kh (nu kh dng cho tng hp ha hc) nhng li tt lm kh nhin liu. Nh vy nu sn xut

kh dng cho tng hp ha hc cn phi chn loi than gi, nh antraxit Qung Ninh c thnh phn cht bc t nn khng gy tp nhim cho kh tng hp. Nu dng than c bin tnh thp nh than m, than non, than bn th kh sn phm b tp nhim, gy nhiu kh khn cho qu trnh lm sch kh tng hp. Hnh 7b, m t cc din bin xy ra trong l kh ha tng si. Ta thy nhit trong l ng u t nh l xung n y l. Nu than c lin tc cp vo l kh ha, nh c lp si nn m bo c s truyn nhit tt, ng u trong ton b l nn rt d dng iu khin nhit , cu trc l n gin, vn u t thp. Nhc im ca phng php kh ha tng si l c mt s ht than di tc dng chuyn ng xoy ca tc nhn kh a vo cha kp phn ng v b cun theo gi ra ngoi l, lm mt mt cacbon theo tro pha trn nh l. Theo phng php ny lng mt cacbon theo kh tng hp c th n 10 - 20%, mt mt theo tro x khong 5%. Than dng cho kh ha tng si thun li nht l than nu hoc than loi c kh nng phn ng cao. Than bn ni chung khng nn dng kh ha m ch ch bin phn bn hoc sn xut than hot tnh... Hnh 7c, m t qu trnh kh ha than dng dng cun (bi). Theo phng php ny th trong qu trnh kh ha, than, tc nhn kh ha v kh sn phm i cng mt hng. Nhin liu cp vo l ng hnh vi oxy v hi nc do vy ban u than phn ng ngay vi oxy to nhit cao. Nh c nhit cao m cc phn ng thu nhit ca qu trnh kh ha xy ra (ch yu l phn ng chuyn ha cabon v hi nc thnh CO v hyro). Cn phi gi nhit mc cc i, sao cho nhin liu chy mnh trong vi giy, to iu kin cho cc phn ng to kh sn phm tip theo, ng thi nhit cn phi ln hn nhit nng chy ca tro x c th tho x dng lng. Phng php kh ha dng dng cun c nhiu u im hn so vi kh ha tng c nh: 1/ Than cm, than bi c gi thnh r so vi than cc. 2/ C th s dng nhiu loi than, k c than c tnh kt dnh cao. 3/ Sn phm kh khng cha sn phm ph nh (nha, du, phenol, axit bo...) nn khng cn thit phi lm tinh ch. 4/ C th thay th than bng cc nhin liu hyrocacbon lng hay kh. Nu kh ha p lc cao th cng tng c nng sut l v nng sut ca l kh ha tng ln t l vi tng p sut. Do nhit l phn ng cao nn phi lm lnh tng pha trong ca l khi b qu nhit. Thng lm lnh bng v o nc hay ng nc xp cnh tng l. Trn hnh 7c, ta thy trn th pha tri, khi than, oxy v hi nc mi c cp vo chng phn ng vi nhau mnh v lm nhit l phn ng tng cao, thng t 1500 - 1600oC. Sau ln pha trn nh ca l, nhit dn dn gim xung do xy ra cc phn ng kh to sn phm kh. T l than mt mt theo bi trong dng kh l 5%. Ngoi ra x lng tho ra ngoi c to thnh ht, c th dng cho cng nghip xi mng...

Qua hnh 7, ta thy phng php kh ha theo dng dng cun c nhiu u im, kh c th dng cho mc ch dn dng hoc cho tng hp ha hc. Phng php ny c dng nhiu M. Cu to thit b hin c ci tin v c th p ng c nhu cu sn xut kh tng hp cho cng nghip sn xut amoniac v ure dng cho nng nghip. 3. SN XUT KH THAN KH V KH THAN T 3.1. Sn xut sn phm kh than kh Kh than kh c sn xut bng cch dng khng kh lm tc nhn kh ha than theo qu trnh thun. Phn ng c trng ch yu l: Trong khu vc chy: C + O2 = CO2 + 94.250 kcal/kmol Nit ca khng kh khng tham gia phn ng. Trong khu vc kh: CO2 + C = 2CO - 41,965 kcal/kmol Do than dng trong kh ha ngoi C cn c cha H, O, N, S, v.v... ng thi kh nng kh CO2 thnh CO khng bao gi thc hin c hon ton, v vy trong thnh phn kh than ngoi CO, N2 cn c H2, CH4, H2S... v cc sn phm ca qu trnh bn cc ha khu cc bn cc. - Thnh phn ca kh than kh: Di y l thnh phn kh than kh i t than cc v than nu. Than Thnh phn kh, %V Nhit chy, 3 kcal/N.m CO H2 CH4 CO2 N2 Than 32,2 0,5 1,5 66,8 996 cc 29,0 4,0 2,0 5,0 60,0 1159 Than nu - Mt s c im ca qu trnh kh ha: c trng ln nht ca qu trnh sn xut kh than kh l nhit trong cc khu vc u cao, c bit l trong khu vc chy nhit c th ln n 1000 1700oC. Trong iu kin nh vy tro x u b chy lng, cc lp lt trong l b n mn rt mnh v x lng v nng c tc dng rt mnh vi cc vt liu chu la. Do vy, vt liu lt l thng phi l cc loi cao cp, nh gch nhu la manhzit. Tho x dng lng. Kh than kh c nhiu nhc im, ch yu l kh nng sinh nhit thp, tng hm lng CO, H2 thp. Tn tht nhit trong qu trnh sn xut cao do nhit ca sn phm kh ra khi l kh cao (800 900oC), hiu sut kh thp. Trong l kh ha, nhit khu vc chy rt cao nn vt liu lt l chng b h hng, phi sa cha thng xuyn v phi s dng vt liu t tin. Tuy vy cng c mt s u im. Do nhit l rt cao nn cho php tho x lng v do c th dng nhng loi nhin liu nhiu tro, nht l tro c nhit chy mm thp, kh ha. C th cho vo than cc vt liu c kh nng lm gim nhit chy lng ca tro (nh CaO).

Do nhit trong l cao nn c cng kh ha cao v vn v tch tro, x khng b hn ch nh cc phng php khc. - Lnh vc s dng ca kh than kh: Do thnh phn kh than kh c hm lng CO v H 2 thp, nn gi tr s dng v gi tr kinh t thp. Trong trng hp vi kh c hm lng H 2 thp v CO cao hn th c th ng dng tng hp ha hc. 3.2. Sn xut kh than t dng hi nc 3.2.1. Bn cht ca qu trnh Kh than t sn xut bng cch dng hi nc lm tc nhn kh ha. Phn ng to thnh kh than t l phn ng thu nhit: C + H2O = CO + H2 - 31.690 kcal/kmol C + 2H2O = CO2 + 2H2 - 21.420 kcal/kmol Do phn ng kh ha bng hi nc l phn ng thu nhit mnh nn hi nc a vo l cn phi c nhit cao. thc hin iu , c th s dng cc bin php sau: a) Phng php gin on: Nung nng cc lp than trong l bng cch a khng kh vo l trc thc hin phn ng chy, lm cho lp than b nng ln, c nhit cao, sau mi a hi nc vo thc hin phn ng kh ha. Khi a khng kh vo, trong l xy ra phn ng chy to nhit mnh: C + O2 = CO2 + 94.250 kcal/kmol 2C + O2 = 2CO + 52.285 kcal/kmol Lc ny nhit l s cao, nhit c gi li trong cc lp than ca l. Ngng a khng kh, ng thi chuyn hi nc vo l lc l ang c nhit cao. Phn ng kh ha than vi hi nc s xy ra: C + H2O H2 + CO - Q Sn phm kh lc ny cha ch yu CO v H 2, ng thi nhit c tch ly t trc s b tiu hao dn lm cho nhit trong l h xung, tc phn hy hi nc gim dn. Lc ny phi nh ch vic a hi nc vo l v li tip tc tin hnh a khng kh vo l duy tr phn ng chy, to nhit cung cp nhit cho qu trnh kh ha tip theo. Cc qu trnh ny phi tin hnh gin on v lp li theo nhng chu k nht nh vi cc tc nhn khng kh - hi nc - khng kh, ... b) Phng php lin tc: Khng cn nung nng cc lp than trong l trc m tin hnh a ngay hn hp hi nc v cht gia nhit dng kh c nhit cao 1100 1150oC vo l v nh nhit lng ca n m c c nhit lng cn thit cho phn ng kh ha thu nhit. Qu trnh sn xut theo phng php ny tin hnh lin tc. Trong s hai phng php trn, phng php sn xut gin on theo chu k khng kh - hi nc - khng kh c dng ph bin hn c. Cc phng php sn xut lin tc cho sn phm kh tt nhng p dng hn ch v phc tp, t tin v gi thnh cao. Cn ch l nu tng cao nhit ca lp than bng cch tng cng qu trnh chy khi thi gi vo l th ng thi vi phn ng oxy ha tng nhanh li km theo phn ng kh CO2 thnh CO cng tng nhanh, kt qu l lm nhit ca lp than

ngui i v ng thi cng gy tn tht cacbon. Hiu sut tng cng ca qu trnh kh ha t n mt gi tr cc i ch trong nhng iu kin nhit thch hp no ch khng phi nhit cng cao cng tt. c trng cho iu kin nhit ca l l cng thi khng kh v hi nc trn ton b tit din ngang ca l. Trong cc l sn xut kh than t gin on, ng knh trong ca lng l t t 3 n 3,6 m, vn tc khng kh thi vo hp l nht khi kh ha than antraxit thng l 0,7 0,8 m/s, khi dng than cc cao cp thng l 1,5 m/s. Vn tc hi nc thng l 0,2 0,25 m/s, c khi ti 0,3 m/s. Cc phn ng phn hu hi nc l phn ng thu nhit nn nhit ca cc lp than trong l ngy cng gim i v do mc phn hu hi nc gim xung rt nhanh, phm cht kh ngy cng xu i. S thay i ny c th thy r trong bng di y. S bin i thnh phn kh than t theo thi gian thi gi lnh Thnh phn trong kh than t (%V) sau khi bt u thi gi lnh c: Cc cu t 2 pht 4 pht 6 pht CO2 3,0 5,3 8,5 CO 45,6 39,5 34,2 H2 45,0 51,2 53 CH4 0,1 0,1 0,1 O2 0,4 0,3 0,1 N2 5,9 3,6 4,1 khc phc s dao ng v thnh phn kh sn phm, xu hng chung l rt ngn thi gian cc pha n mc c th v thay i lun phin gia hai pha rt nhanh. Mt khc s dng ton b nhit tch tr trong cc lp than ca l, ngi ta thng thi gi lnh vo theo kiu: gi lnh vo t di ln ri li cho t trn xung. Tt c cc pha nh vy to thnh mt chu trnh, mi chu trnh bao gm cc pha nh sau: Pha 1: thi khng kh t di ln vi mc ch to nhit trong cc lp than. Kh thot ra c thnh phn gn nh khng kh, s c thi ra hoc s dng vo mc ch khc. Pha 2: thi hi nc t di ln ui cc sn phm trong pha 1 cn lu li trong l, ngn nga nh hng lm bn hi nc ca pha sau. Thi gian cho pha ny rt ngn. Pha 3: thi hi nc t di ln to sn phm kh than t. Sn phm c dn vo b cha kh s dng. Pha 4: thi hi nc t trn xung nhm to thm sn phm kh than t, tn dng nhit cn tch li trong cc lp trn ca l. Sn phm cng c dn vo b cha s dng. Pha 5: thi hi nc t di ln nhm to thm sn phm kh than t ca pha trc, thu vo b cha v cn to iu kin an ton cho pha sau. Sn phm cng c dn vo b cha s dng.

Pha 6: thi khng kh t di ln y ht kh than t cn lu li pha trn ca l. Sn phm vt ny cng c a vo b cha s dng. Qua tng pha nh vy, thnh phn kh sn phm cng thay i lin tc (xem bng di). S thay i thnh phn kh cc pha. Thnh phn kh (% V) Pha 3 Pha 4 Pha 5 CO2 6,97 5,17 8,84 H2S 0,43 0,43 0,43 O2 0,20 0,20 0,20 CO 38,38 39,31 34,53 H2 49,31 50,39 50,31 CH4 0,64 0,54 0,70 N2 4,07 3,36 4,99 Vic thay i lin tc cc pha ny c th c thc hin bng tay hoc t ng. Khi iu khin bng tay ch cn 4 pha, b pha 2 v pha 4. Tng s thi gian cn thit cho mt chu trnh khi iu khin bng tay c th cn n 9 12 pht, nu iu khin bng phng php na t ng c th cn 5 7 pht, cn khi iu khin t ng ch cn 3 4 pht. 3.2.2. u nhc im ca qu trnh kh ha gin on dng hi nc L kh ha than dng gi hi nc c hiu sut kh ha thc t h t 50 60%. Nh vy nu tnh tng s mt mt do than phi qua qu trnh chy ( cp nhit cho phn ng kh) theo x v tht thot ra mi trng xung quanh (khong 5%) th c 100 kg nguyn liu ch cn 50 60 kg than tham gia phn ng C + H2O sn xut kh than t sn phm. y chnh l nhc im ln nht ca phng php sn xut kh than t theo phng php gin on. ng dng ca sn phm kh than t: Kh than t ch yu tng hp ha hc. V l nguyn liu c nhiu H 2 nn kh than t c dng tng hp NH3, hoc lm nhin liu. tin hnh tng hp NH3 phi loi b CO theo phng php dng nc hp thu 20 atm. C th loi tr CO theo phn ng chuyn ha: xc tc CO + H2O CO2 + H2 + Q Cr2O3 + Fe2O3 Ngoi ra kh than t cng l loi nhin liu kh cao cp. Nhc im ca phng php l lm vic gin on l hiu sut thp (h = 50 60%), nhit v thnh phn kh thay i theo thi gian, d gy hn hp n trong l v ng ng. Phng php tng c nh sn xut kh than t gin on i hi cht lng nguyn liu cao cp nh than cc, bn cc hay antraxit c bn nhit cao, kch thc ht ln. S d i hi nguyn liu cao cp nh vy v nhit trong l thay i rt t ngt, t pha nng sang pha lnh v ngc li. V vy nu nguyn liu khng c bn nhit cao s b v vn di tc dng ca s thay i t ngt nhit . Ngoi ra phng php sn xut kh than t gin on cn tc gi cao nn phi dng than

kch thc ht ln. Chnh v vy m ht than vi kch thc ht nh hn 35 50 mm khng th dng c. Do nhc im trn nn gi thnh ca sn phm kh than t sn xut theo phng php tng c nh gin on tng i cao. Tuy c nhng nhc im trn nhng phng php ny vn c s dng rt ph bin trong cng nghip, v y l phng php c dy chuyn sn xut n gin, thit b r tin, d thit k thi cng v vn hnh khng phc tp. nc ta sn phm kh than t c dng sn xut phn bn ti Cng ty Phn m v Ha cht H Bc. Th d v thnh phn kh than t sn xut theo phng php gin on t than antraxit. Thnh phn CO2 H2S CO H2 O2 N2 Qthp , kcal/m3 %V 6,5 0,3 37 50 0,2 6 2490 3.3. Sn xut sn phm kh than t dng hi nc v oxy l phng php sn xut m gi l hn hp ca oxy v hi nc. S d trong cng nghip i n phng php sn xut ny v hai l do: - Nhit chy ca sn phm kh ln (cha nhiu nit khi dng khng kh kh ha) khng cao, 1200 1400 kcal/m3 v khng p ng c trong mt s trng hp cn nhit cao. Nu dng kh ln t trong sinh hot th khng t yu cu kinh t v phi vn chuyn mt lng ln nit theo ng ng. Trong trng hp ny dng kh than t th th tch kh gim i nhiu. - Nu kh sn phm tng hp ha hc m khng cn dng nit th khng nn dng kh ln v vic loi b nit ra khi hn hp kh l mt vn rt kh khn. Cc phn ng ch yu xy ra trong qu trnh kh ha vi gi gm hi nc v oxy l: C + O2 = 2CO + 52285 kcal/k mol C C + H2O = CO + H2 - 31690 kcal/k mol C Lng oxy cn l 0,1 m3 O2 /kg C hoc 0,38 kg O2/kg C 3.3.1. Phng php tho x rn sn xut kh than t theo phng php ny, ngi ta c th dng l ca phng php kh ha tng c nh nh m t bn trn. Tc nhn kh ha l hi nc c pha thm oxy k thut. X thi ra di dng rn. Trong mt s trng hp do yu cu v thnh phn hn hp kh dng cho cng nghip v cng c th do tit kim oxy k thut, ngi ta c th pha trn thm khng kh iu chnh thnh phn kh cng nh cc yu cu sn xut khc. Bng di y trnh by th d v thnh phn kh sn phm ph thuc vo nng oxy cp (dng than cc lm nguyn liu). Thnh phn kh, Nng oxy trong gi kh, % % th tch 20 30 50 70 CO2 6 13,2 15,4 17,4 CO 26 18,8 34,0 35,2 H2 13 23,9 31,7 37,5

CH4 0,5 0,5 0,5 0,5 N2 54,5 33,6 18,4 9,4 Qthp 1160 1540 1900 2080 Bng trn cho thy khi tng nng oxy trong gi th nng CO 2, H2 v CO trong kh sn phm tng, nng N 2 gim, nhit chy tng. Do khng ch c t l O2, N2, H2O trong gi nn c th iu chnh c nhit l kh ha theo mun. Phng php ny cho php dng cc loi than c nhit chy mm ca tro khc nhau, ng thi cho php dng c cc loi than c bin tnh thp, cng kh ha tng i cao. Sn phm kh than t sn xut bng phng php ny c th dng tng hp NH3, CH3OH, dng t cc l cng nghip, hoc lm kh t dn dng. 3.3.2. Phng php tho x lng y cng l phng php kh ha thuc phng php tng c nh song x c tho ra di dng lng. Gi cp vo l gm hi nc v oxy (hoc hi nc oxy + khng kh). S l kh ha tho x lng c trnh by trn hnh 8. Gi cp c a vo l theo cc l chu vi y l. y l c l tho x ra ngoi. L tho x lng khng c ghi. Do gi c ln oxy nn nhit ca qu trnh kh ha c th rt cao, t ti 1600 1700oC. Phng php tho x lng cho php s dng cc loi than c nhit nng chy ca tro thp v c hm lng tro cao. Phng php ny cho php s dng than c kch thc ht nh (d 5 mm) v cng kh ha rt ln. Di y l bng so snh thnh phn kh sn phm ca hai phng php tho x lng v rn, nguyn liu l than bn cc. Thnh phn kh, %V Tho x lng Tho x rn CO2 1 20,2 CO 66,2 32,8 H2 31,0 44,1 CH4 0,60 1,1 N2 1,20 1,8 3 Nhit chy, kcal/m 2350 22,4 3 Lng O2, m /kg than 0,219 0,219 Lng H2O, kg/kg than 0,197 0,863 Qua bng s liu trn ta thy tho x rn phi dng nhiu hi nc hn hn ch kt khi x trong l, v tha nhiu hi nc nn to iu kin tin hnh phn ng CO + H2O = CO2 + H2 + Q . V vy tho x rn kh cha nhiu CO 2 , H2 hn tho x lng. Lng hi nc dng trong phng php tho x lng t hn phng php tho x rn 4 ln, nh vy tit kim c hi nc. 3.3.3. Phng php dng p sut cao (p = 20 atm), tho x rn iu kin k thut ca phng php ny l p = 20 atm, nhit l phn ng 900 1000oC, gi l oxy k thut + hi nc, than kh ha c th l than bin tnh thp.

Vic tng p sut l phn ng lm tng cng kh ha. Th d dng than nu kh ha: p sut 1 atm 20 atm 2 Cng kh ha 200 250 kg/m .gi 1000 kg/m2.gi a) u im ca phng php: Sn xut dng p sut cao lm tng cng kh ha ca l ln 4 5 ln. Do phn ng thc hin nhit thp (900 1000oC) nn khng b kt x trong l iu ny cho php dng cc loi than c nhit chy mm ca tro thp. Tuy dng than cht lng thp nhng c th cho sn phm kh c nhit chy cao t 3200 4000 kcal/m3. cc nh my sn xut kh theo phng php p sut cao, lng oxy dng kh ha 1 kg than t hn dng kh ha p sut thng t 2 3 ln. b) Nhc im ca phng php: Thit b phi chu c p sut cao dn n vn u t cao. Trong phng php kh ha p sut cao vi gi cha oxy hi nc v tho x rn th kh sn phm cn cha nhiu CH4 v cc loi hydrocacbon khc. Nu mun s dng kh ny lm nguyn liu tng hp ha hc cn phi thm cng on tinh ch, ch yu gim cc loi hyrocacbon. Di y l th d v thnh phn kh sn phm c sn xut theo phng php p sut cao dng gi cha hi nc - oxy, than nu lm nguyn liu kh ha: Kh ny thun li dng lm kh t cho cng nghip v sinh hot. 3.3.4. Phng php kh ha than di p lc, tho x lng y l phng php kh ha than di dng bn, p sut cao 20 - 30 atm, tho x lng (cng ngh Texaco, M) . Bn cht phng php: bi than c trn vi nc theo t l 40/60 (hoc 60/40) trong lng thnh dng bn. Hn hp bn c a vo thit b bay hi p sut 20 - 30 atm, nhit tng ng l 370 540oC. Hi nc ko theo bi than vo l kh ha. Kh oxy k thut c a vo l v qu trnh kh ha xy ra. X tho ra dng lng, nhit l 1600 1700oC. Kh thu c c thnh phn: CO2 = 10 25%; CO + H2 = 74 89%; CH4 1% Tiu hao oxy l 350 m3 cho 1000 m3 kh sn phm. H s tc dng hu ch 80 90%. Cng kh ha 4800 kg/m2.gi. Cc phng php kh ha than theo cng ngh Shell, Preflo... cng l nhng phng php kh ha di p lc v tho x lng nhng c khc phng php m t v mt s iu kin k thut cng ngh, c bit l cch np than nguyn liu. Trong cc phng php ny than np vo l dng bi kh. 4. GII THIU MT VI KIU L KH HA THAN CI TIN Cc loi l kh ha than lun c ci tin nhm p ng kp thi yu cu pht trin cng nghip. Trc y ngi ta c th dng cc loi l kh ha hi nc ghi quay sn xut kh than dng trong cng nghip tng hp ha hc. Theo cng ngh ny liu than phi dng l than cc c cht lng cao nh than cc hoc than antraxit c c ht ln (25 50 mm). Nhng ngy nay ngun nguyn liu than nh vy trn th gii ngy

cng him, do vy cn phi tn dng cc loi than c phm cht thp hn: than cm, than bi hoc cc loi than c hm lng tro cao (40 50%) lm nguyn liu kh ha sn xut kh tng hp. Ngi ta hng n cc loi l tho x lng, p sut cao, tc nhn kh ha l oxy + hi nc. Nhng loi l ny cho nng sut cao v tn dng c than cht lng thp. Di y l mt vi kiu l in hnh c ci tin (c thit k v o nc) sn xut kh than dng cho cng nghip nng lng v cng nghip tng hp ha hc ang p dng nhiu ni trn th gii. L kh ha c ghi quay (a, b) c cu trc n gin dng kh ha cc loi than cc antraxit, cc loi than bn cc ha. Ring kiu l (b) c th kh ha bi than c tnh kt dnh do c b tr thm cnh khuy lm lnh bng nc. Cc kiu l ny c ng knh n 5 m, chiu cao lp than 1,3 1,8 m, sn xut lin tc; gi gm hi nc + khng kh, c th c tng cng bng oxy. sn xut sn phm kh than t, ngi ta cho l lm vic theo tng chu k. Lc u cho khng kh qua l t chy than, to nhit v hnh thnh lp than nng , sau chuyn hi nc qua nhn kh than t. Kh than t c th cha n 40% CO v 50% H2. Kiu l (a) phi dng loi than c bn nhit cao, kch thc ht ln 25 30 mm. Kiu l ny khng th kh ha loi than cm hoc than bi. Kiu l (b) c ghi quay v cnh khuy, c th kh ha loi than c tnh kt dnh. l mt loi l ci tin ca hng Kellog. Kiu l ny c th dng sn xut kh tng hp khi kh ha than vi gi l oxy + hi nc. Kiu l ny tng t nh kiu l ca hng Wellmann - Galusha. ng knh l c th n 3 m. Kiu l (c) khng c ghi, tho x lng. L c dng hnh tr thng ng, pha di hnh cn v phn cui cng thng ng cha x lng. Phn nh l c xy gch lt, phn hnh cn c v o nc. Pha ngoi v l c th lm lnh bng cch ti nc. Tc nhn gi gm hn hp hi nc vi oxy hay khng kh sy nng. Cc tc nhn kh c trn u qua vi phun b tr ng u, phun ln b mt x. X lng c thot ra ngoi qua l tho x. L ny c th kh ha than cc v than cc, s dng gi oxy + hi nc, nng sut l c th t n 15.000 m 3/gi. Kh sn phm c th dng tng hp ha hc. Tiu hao 0,25 m 3 oxy v 0,3 kg hi nc trn 1m 3 kh sn phm. * Kiu l dng than dng bi kh, hot ng p sut cao (l kh ha dng cun Cng ngh Shell, Preflo, GSP). L phn ng p sut cao, gi l oxy + hi nc, tho x lng, than np dng bi kh. - u im: L ny l c th kh ha nhng loi than bin tnh cc dng (t bin tnh thp n cao), antraxit, than cc, than bi. Cc loi than ny c th c hm lng tro cao (n 30 35%). Hiu sut chuyn ha kh cao, d dng iu chnh thnh phn kh ph hp yu cu. L dng nc lm ngui v. V trong, ngoi bng thp chu nhit v chu p sut. Tro x chy trn thnh thp to thnh mt lp mng bo v cho thp khi b n mn nn

l khng cn lt gch chu la bn trong. Tui th cao. - Nhc im: Vn u t ln. 5. HIN TRNG S DNG CNG NGH KH HA THAN TRN TH GII 5.1. Cng ngh kh ha than kiu tng c nh: y l cng ngh kh ha than in hnh ca cc hng Lurgi v Bristish Gas/Lurgi (BGL). Cng ngh ny s dng l kh ha y kh hay kiu ghi quay Lurgi v p sut ang c p rng rng khp ton cu. Hin c ti 90% lng than c kh ha trn th gii c thc hin theo kiu l ny. Nhiu nc nh n , Nam Phi, M, Trung Quc, v.v... ang p dng cng ngh ny sn xut phn bn. Ring n l ni c ngun than hm lng tro Ak cao rt ph hp vi cng ngh ca hng Lurgi - hng lm n lu i ti n . Tr s ca Lurgi t ti Frankfurt - c (cho ti nm 2000, hng ny t chc k nim 35 nm lm vic vi n vi s nhn vin ln ti 4.000 ngi). Hin nay, c hn 40 nh my s dng cng ngh kh ha than Lurgi ang hot ng ti n , cung cp kh tng hp phc v chng trnh in - m - Ha cht ca nc ny. Ring loi l ca hng British Gas/ Lurgi (BGL), l kh ha tng c nh c ghi quay hot ng theo c ch ngc dng nguyn liu v gi khng kh (hoc oxy), c th s dng cc loi than c tro cao (30%). Than cm, than ng bnh c tro khc nhau, thnh phn ha hc khc nhau cng c th s dng kiu l BGL ny. 5.2. Cng ngh kh ha than kiu tng si nhit cao Winkler (HTW) Theo cng ngh ny than c kh ha l p sut 13 Bar, nguyn l ca cng ngh ny l s dng l kiu thng khuy, tc nhn kh ha l xy hoc khng kh. Than c chuyn ha gn nh hon ton thnh CO, nng sut ca l kh ha ny c th t 720 tn than/ngy. 5.3. Cng ngh kh ha than kiu dng cun Kh ha than dng cun tng t nh kh ha than tng si nhit cao. Theo cng ngh ny ngi ta phi tng p ca vo l dng cun. Trong qu trnh kh ha p sut tng ln. Hin c 5 dng cng ngh kh ha than kiu dng cun ang c s dng rng ri, l cng ngh ca cc hng DOW, TEXACO, GSP, PREFLO, SHELL. Mi cng ngh c cc c trng v yu cu ring v nguyn liu v cc ch vn hnh. Phng php np liu kiu va than trong cng ngh ca DOW - TEXACO vi s xoay chiu ca dng va khc nhau (cng ngh DOW va c phun t di ln cn cng ngh TEXACO va phun t trn xung). Cng ngh m 3 hng cn li (GSP, PREFLO, SHELL) p dng l dng nguyn liu bt than nghin kh v cc chiu ca dng than cp vo cng khc nhau (cng ngh PREFLO v SHELL dng nguyn liu i t di ln cn GSP nguyn liu i t trn xung. Hin TEXACO l hng c phm vi ng dng nhiu nht (hnh 12) v ang c ti 4 khu vc hot ng ti M, c, Nht v Nam Phi, cng sut mi nh my c 1000 tn than/ ngy trn c s s dng cng ngh lm lnh kh tng hp thu c bng kh. Trong 5 nm qua, TEXACO chim ti 75% th phn ton cu. 5.4 Tnh hnh ng dng cc kiu l kh ha than mt s hng

5.5 Cng ngh CCGI (cycle combined gasification integrated - chu trnh tch hp kh ha lin hon) p dng cho nh my in - m Ngy nay d cng ngh ch to kh tng hp i t kh thin nhin v kh ng hnh ang pht trin, song do gi du, kh tng ln trong thp nin 80 - 90 nn nhiu nc cng nghip trn th gii ch hon thin cng ngh sn xut kh tng hp t than. Cng ngh CCGI kt hp sn xut kh tng hp phc v ngnh ha cht ln pht in l mt cng ngh tin tin, m bo mi trng ang ht sc c quan tm nhiu nc. Nh my s dng cng ngh CCGI c th t c hiu sut s dng than trn 45%, kh ti hn 99% SO2 v c lng NOx pht tn thp, di 50ppm. M l nc i u trong vic thc hin cc d n CCGI, cn khu vc chu u v Canaa hin cng bt tay thc hin. Hu ht cc d n v CCGI s dng l kh ha dng cun (s dng cng ngh ca Texaco, Dow, Shell). Tuy nhin trong chng trnh cng ngh than sch, B Nng lng M la chn hai d n: mt s dng cng ngh cu hng Kellog v mt s dng cng ngh U - gas ph hp vi than c tro cao (ging nh loi than n v Trung Quc). Cng ngh kh ha than s dng l tng si ang c a vo ng dng ti Chu u. Vo nhng nm cui 1990. ti Italia c ba nh my p dng CCGI s dng than cc du m lm nguyn liu i vo hot ng. V mt kinh t, in sn sinh ra t loi nh my s dng cng ngh ny c gi cao hn, song li gim c nhim mi trng n mc ti thiu v kt hp sn xut cc ha loi ha cht khc, k c phn m ur. L kh ha dng cun ph hp vi tro thp ca than nguyn liu ng dng trong cng ngh CCGI, cn l kh ha tng si ph hp vi tro trong than cao. 6. KH HA THAN CC NC 6.1. p dng cng ngh kh ha than trong sn xut amonic Hin nay phn ln sn lng amonic v ur trn th gii c sn xut t nguyn liu kh thin nhin. V mt l thuyt, mi nguyn liu hydrocacbon u c th s dng c, vi iu kin chng c th c oxi ha thnh kh tng hp (CO + H2). V d, do thiu kh thin nhin n s dng nhiu naphtha ch to kh tng hp. Tuy nhin, v gi kh thin nhin (k c naphtha) tng mnh, nn ngy nay ngi ta cng quan tm n vic i tm ngun nguyn liu thay th khc sn xut amonic. Theo con s thng k, phn b cng sut amonic trn th gii theo dng nguyn liu u vo hin ti nh sau: - Kh thin nhin: 71,1 % - Naphtha, LPG, kh thu hi t lc du: 5,6 % - Du nhin liu, cc b lng: 3,7 % - Than cc, than, kh l cc: 19,0 % - Cc nguyn liu khc: 0,6 % Hin c 3 quy trnh chnh sn xut kh tng hp phc v sn xut amonic (vi t l hm lng yu cu l H2 : N2= 1 : 3), l: - Reforming kh thin nhin hoc hydrocacbon nh bng hi nc. - Oxy ha cc hydrocacbon nng. - Oxy ha than (bng cc qu trnh kh ha).

Do than dng rn i hi phi c x l nhiu trc khi c th s dng nh nguyn liu cho qu trnh kh ha nn thng phi u t thm mt nh my ring cung cp oxy v tt c nhng yu t c th lm tng mnh chi ph ca dy chuyn sn xut. Ngi ta tnh rng gi thnh mt nh my amonic i t than c th cao gp 3 - 4 ln nh my i t kh thin nhin vi cng sn lng amonic. Chi ph vn hnh, bo dng ni chung cng cao hn v tiu th nng lng cho mt tn sn phm cng ln hn. 6.2. Kh ha than Trung Quc Trung Quc l nc c mc tiu th than chim 1/3 tng lng than ton cu v than tham gia vo hn 70% ngun nng lng ca quc gia ny. Ngay c khi c s pht trin ngun nng lng sch hn khc th Trung Quc vn s l nc ngy cng tng mc tiu th than, c bit vo cc lnh vc sn xut ha cht v in nng. Vn m Trung Quc ang quan tm l s dng than c hiu qu hn v t tc hi mi trng hn. Cho n nhng nm 90 ca th k trc tng lng NH3 lng sn xut ti Trung Quc vo khong 21,289 triu tn. Trc , trong nhng nm 1970 - 1980, Trung Quc xy dng 16 nh my sn xut NH3, mi nh my c cng sut 1000 tn NH3/ ngy. Trong s cc nh my c 4 nh my i t than do Cng ty Lurgi thit k vi cng sut 900 tn NH3/ ngy, sn phm thu c l DAP, t ti Lucheng, Shanxi. Hin nay cc nh my sn xut NH3 i t than in hnh Trung Quc l Ha cht Ng Kinh, Liu Ha, H Tr, An Ha, L Nam, Thch Gia Trang,v.v... a s cc nh my ny vn s dng cc l kh ha kiu c (LURGI) vi kch c f2.745, f3.000 v f3.600 kh ha than. Trong s cc nh my ny c mt s nh my ang s dng l kh ha than theo cng ngh TEXACO, nh l cc nh my L Nam, Ng Kinh, v.v... Trong vi nm gn y, Cng ty Shell Global Solution v Sinopec ca Trung Quc tin hnh mt s d n lin doanh, 50 - 50, s dng cng ngh kh ha than theo cng ngh SHELL sn xut phn bn. Nh my SINOPEC/ SHELL cng sut than 2000 tn/ ngy t ti Dongting - Hunan, cch ng Nam Thng Hi 900km. Nh my s s dng nguyn liu than thay th cho Naphtha sn xut kh tng hp phc v ngnh sn xut phn bn. Vo nm 2004 nh my tr gi 140 triu USD ny s i vo vn hnh. SINOPEC v SHELL cng s cho vn hnh hai nh my sn xut phn bn t than tng t t ti H Bc (cng sut 2000 tn than/ ngy) v An Huy (1500 tn than/ ngy), d kin vn hnh vo nm 2005. Cng ty SHELL cn cung cp licent cng ngh kh ha than cho mt s nh my khc na Trung Quc, nh nh my Yingcheng cng sut 900 tn than/ ngy v Lan Chu cng sut 1200 tn/ ngy sn xut phn bn. Mt lin doanh SINOPEC v SHELL na tr gi 136 triu USD ti Yueyang ang c xy dng c cng sut 2000 tn than/ ngy. Cc nh my sn xut m t than Trung Quc s gim c chi ph ng k sau khi chuyn s dng ngun nguyn liu t tin naphtha sang nguyn liu than khai thc ti cc a phng. Cng ngh tin tin hin nay cng gip Trung Quc gim ph thuc vo nhp khu cc loi than t tin. Trung Quc hin rt ang quan tm ti Cng ngh CCGI - sn xut in - m ca SHELL. Cc nh my in d kin a vo vn hnh nm 2007 - 2008 Trung Quc s dng cng ngh ca SHELL gm c: - Nh my CCGI Yantai cng sut 3000 tn than/ ngy ti Yantai.

- Nh my s dng than cc + than cm d kin sn xut in, s hot ng vo nm 2008. i Loan cng d nh cho vn hnh nh my in trn c s kh ha than theo Cng ngh SHELL t ti Changbin, s dng 2000 tn than/ ngy, cho cng sut 250 MW vo nm 2007. Ni tm li, Trung Quc l nc hin c nhiu nh my sn xut phn bn t than (c khong 60 nh my m t than c nh dng l f2.000, s dng than cc kh ha, sn xut NH3, NH4NO3 v khong 40 nh my c trung bnh, s dng loi l f3.000 - f6.000, tng cng sut 100.000 tn NH3/ ngy). Trung Quc hin hin i ha (t ng ha) cng ngh sn xut NH3 t khu kh ha than n tng hp NH3, in hnh l cc nh my Ng Kinh, An Ha, v.v... iu quan trng t ng ha l ngun cung cp than phi n nh v cht lng, thit b s dng phi c tin cy cao, h thng iu khin phi c chnh xc ln, bn v mt khc trong iu hnh phi tun th nghim ngt quy trnh thao tc. 6.3. Kh ha than Nam Phi Nam Phi c nhng tr lng than ln, t loi than antraxit cht lng rt cao n loi than bitum cht lng thp (hm lng tro cao). Than bitum ny c s dng nh ngun cung cp nhit nng cho cc nh my nhit in v cung cp cacbon cho cc nh my ha cht. Sn lng amonic hin nay ca Nam Phi t 627.000 tn/nm, ch yu da trn cng ngh kh ha than. 6.4. Kh ha than n Kh nng sn c khai thc s dng l yu t c bn chi phi vic la chn nguyn liu cho ngnh sn xut phn bn ca n . Xu hng nguyn liu ti y dch chuyn t nguyn liu rn (than) v kh l cc trong thp nin 1960 sang nguyn liu lng (naphtha v du nhin liu) trong thp nin 1970, ri n kh thin nhin vo thp nin 1980. Ni chung, trong nhng nm qua cc cng ty n thng u tin s dng kh thin nhin hoc naphtha, cn cc c s phn bn s dng nguyn liu than dn dn b ng ca. Nhng c nhng thi gian ngun cung kh thin nhin rt eo hp do b cnh tranh bi nhu cu t cc nh my pht in. Lng kh thin nhin cn cho mt nh my sn xut ur cng sut 2200 tn /ngy tng ng lng kh cn cho mt nh my nhit in 250 MW. n c gng gii quyt vn nguyn liu bng nhiu cch khc nhau, t nhp khu kh thin nhin ha lng (LNG) n xy dng cc h thng ng ng vn chuyn quy m ln. Ngi ta cho rng vic s dng nhng tr lng than ln ca n cho sn xut amonic v ur c th s gp phn gii quyt bi ton ny. 6.5. Kh ha than M Hin nay than chim khong 52% ngun nhin liu cho cc nh my in ca M. Nhng d bo t l ny s gim dn trong 20 nm ti, xung cn khong 45%. Cng nh n , vic s dng ngy cng nhiu kh thin nhin cho mc ch pht in M y gi kh ln cao, khin cho ngnh cng nghip ha cht khng mun tip tc trng cy vo ngun nguyn liu ny na. Trong thp nin 1990, nhiu nh my sn xut amonic v ur theo cng ngh kh ha than M cht yu, k c nh my COGA Industries ti Ilinois, l nh my s dng than c hm lng lu hunh cao sn xut 900.000 tn

ur/nm. Vo thi im , ch cn duy nht mt nh my vn hnh theo cng ngh kh ha than, l mt nh my ti Dakota. Nhng n nm 2000, khi gi kh thin nhin ln n nh cao, ngi ta tr li nhng k hoch xy dng cc nh my amonic theo cng ngh kh ha than. ng thi, cc quy nh mi v pht tn kh thi to ra ng lc mi cho cng ngh ny, v than kh ha c coi nh ngun nng lng tng i sch. Nm 2001, Cng ty Farmland Industries bt u xy dng nh my kh ha than gn c s sn xut amonic ca mnh ti Enid, Oklahoma. Cc nh sn xut khc cng cn nhc n vic lm theo cng ty ny. Chnh ph M ang khuyn khch p dng cng ngh kh ha than nh mt phng php gim thiu mc nhim mi trng ca cc nh my nhit in t than. Chnh ph nc ny phn b 2 t USD cho chng trnh nghin cu gi l "Cng ngh than sch". l s pht trin c th m ng cho s xut hin cc nh my tng hp, va sn xut in va sn xut cc ha cht i t kh tng hp nh amonic v metanol. ng lc ny l mt hin tng rt ng quan tm, v cho n nay trn th gii ngi ta vn coi sn xut amonic i t than l mt cng ngh c v khng hiu qu, cng l l do v sao cc nc khng pht trin mnh cng ngh ny. Nhng cc ng lc mi t M c th s to ra bc t ph quan trng trn ton th gii cho sn xut amonic i t nguyn liu than. 7. CNG NGH KH HA THAN CA SHELL V TEXACO 7.1. Cng ngh Shell: L cng ngh da trn thit k to x nhit cao, p sut dng cao, dng cun v np than kh. Cng ngh ny c th s dng nhiu loi than khc nhau, t than bitum ti than linhit. Cng ngh ny m bo v mt mi trng v sn xut ra kh sn phm c thun trung bnh v cao lm nhin liu sn xut in nng. Cng ngh v thit b kh ha than loi ny c th a vo ng dng rng ri trong cc ngnh cng nghip k c cng nghip lc du v ha du. Than qua nghin v np vo mt my nghin phu. Khi than c nghin th ng thi n cng c sy kh, than nghin v sy kh xong s c a sang b phn kh ha qua h thng bng ti. xy cn cho bc kh ha (nng 95%) s do phn xng phn ly khng kh cung cp. tinh khit ca oxy c s dng da vo yu cu ca tng d n. Nit ca phn xng phn ly khng kh ni trn s c nn v cung cp di dng N2 thp v cao p dng ngay cho phn xng kh ha v cc cng on khc. Than nghin, oxy (v nu cn th c hi nc) s c np vo l kh ha qua 2 vi i xng nhau. L kh ha gm mt v chu p sut bn ngoi v phn bn trong, l bung kh ha, c bc lt mng nc lm lnh. Nhit thnh l kh ha bn trong c iu chnh bng nc tun hon qua vch mng sinh ra hi bo ha, vch mng bao bc vng kh ha, c hai li thot ra ngoi. Mt li di y l c dng tho x, cn li kia cho php kh kh nng v tro bay thot ra ngoi t trn nh l. Hu ht cht khong c trong than np s ra khi vng kh ha di dng x nng chy. Dng x lng t chy xung qua mng vch vo ngn cha y nc y

l kh ha, m bo an ton cho nhit cao ca l (trn 1500oC). Hiu qu chuyn ha cacbon cao (trn 99%), nhit cao s ngn cn s c mt ca cc cht hu c trong kh tng hp th thu c (ngoi metan). Lp bc lt ngn tc ng ca x nng chy, lm gim ti thiu tn tht nhit cho l v lm tng hiu sut hot ng ca l trong khi li h thp mc CO2 trong kh sn phm sinh ra. Ngi ta c th b sung thm vo than np cc cht tr dung iu chnh nhit nng chy ca dng x trong l ph hp vi nhit thao tc. V x lng c tip xc vi b nc, nn s b ng cng li v to ra cc ht nh thy tinh. Cc ht x ny ri vo bnh gp t y b x v c chuyn sang phu thi. S lng tro bay c cha trong kh th thu c khi ri khi thit b lm lnh kh tng hp s c kh ht khi kh bng xyclon. Tro bay thu hi c th c tun hon tr li l kh ha qua h thng np than. Kh tng hp sau i n h thng ra, y cc ht rn cn li v cc tp cht ha tan trong nc c loi ht v sau kh i ti h thng x l. * u im cng ngh SHELL: - S dng nguyn liu than c hm lng tro cao v nhit nng chy ca tro cao. - Thit b kh ha kiu thnh mng bao (khng s dng vt liu chu la) c tui th rt cao ( > 25 nm). - Thit b lm lnh kh tng hp gn nh. - Vi t than bn (tui th > 2 nm) - Tro nh c loi di dng kh (thit b lc tch tro nh). - X l nc n gin. * Nhc im: - u t cao. - Lng H2 thu c thp hn so vi cc cng ngh khc. 7.2. Cng ngh TEXACO Trong bt k cng ngh kh ha di p sut cao no, yu t quan trng ch yu l np ng t l nguyn liu vo l. Trong cng ngh kh ha than TEXACO cn to mt hn hp va bm c d dng a vo l phn ng. Cng ngh TEXACO l cng ngh vn hnh n gin v tri qua thc t. Cc bc ca cng ngh kh ha than TEXACO nh sau: - Than c nghin mn vi nc n c ht 0,1mm trong my nghin nc, trnh tp bn (va than c trn u trong thit b trn dng, hm lng than 70%) v sau np vo l kh ha bng cc bm cao p; oxy c a vo l t. Do mt phn than b t chy nn nhit l t c trn 1300oC. Ti nhit cao qu trnh kh ha xy ra vi tc nhanh (theo cng ngh dng cun) v thi gian lu ch trong vi giy. V nhit cao hn nhit nng chy ca tro nn tro cng thnh dng lng. Kh sn phm sau khi ri khi l kh ha s c x l theo nhiu cch khc nhau. - Lm lnh kh: u tin kh l nng c lm lnh trc tip bng cch cho tip xc vi nc trong mt thit b t di y l kh ha. Kiu lm lnh trc tip ny thng c gi l "phi". Trong qu trnh lm lnh, kh tr thnh bo ha hi nc.

X nng chy c cha kh c to thnh cc trong b nc v c loi qua phu tro. Sau khi tch cc tp cht cn li kh c dn n thit b chuyn ha CO. - Thu hi nc thi: s dng nng lng c hiu qu cn thu hi nhit t nc lm lnh. Ngi ta pht trin thnh cng h thng thu hi nhit tha v qua th nghim ti nh my Oberhansen (c). Cng ngh kh ha than cm, thi x lng, c Cng ty TEXACO p dng t hn 30 nm qua. Nm 1978 ln u tin Ty c xy dng l thc nghim 150 tn/ ngy sn xut kh tng hp t than m. Nm 1984, Nht Bn xy dng 3 l kh ha than cng sut 500 tn than/ ngy to kh tng hp v tip tc sn xut NH3 bng than nhp khu ca Trung Quc, Canaa, xtrylia v Nam Phi. p sut khi cho phn ng kh ha l 4MPa. Vi than ca xtrylia, thnh phn sn phm kh l H2 - 35,7%, CO - 41,8%, CO2 - 20,6%, N2 0,5%, H2S - 1,4%, CH4 - 50ppm. Hiu sut chuyn ha t 98,5 - 99,5%. Gch chu la trong l kh ha s dng lin tc hai nm mi phi thay mt ln. Nm 1984, mt nh my M s dng 7 l, cng sut mi l 150 tn than/ ngy, sn xut kh t chy tuabin kh. Nhit kh ha than y l 1204 1538oC, p sut kh ha 4MPa, sn xut c hiu qu tt. * u im cng ngh ca TEXACO nh sau: - Nh my n gin. - Nc c th c cp trc tip vo l phn ng cng va than nn khng cn phi cung cp thm hi nc. - Than np vo l phn ng dng va bm n gin. ng ng dn va ni trc tip lin hon vo l phn ng. - Kh ha c tt c cc loi than, ngay c than c nng chy ca tro kh cao v hm lng tro ca than ln. Than cc v cn du ca qu trnh hyro ha u c th s dng c. - Do nhit kh ha cao nn kh sn phm khng cha cc tp hu c v hm lng metan li thp. - Chuyn ha than t gn 100%. - Nhit kh ha c th ph hp vi cc thit b ch bin xui dng, p sut kh ha ti a l 80 bar. - H thng thu hi nhit hiu qu cao. - Cc hp cht khong trong than c thu hi di dng x v c th ti s dng vo nhiu mc ch khc nhau, trnh c hin tng nhim mi trng. - u t chung l thp. * Nhc im: - nng chy x kh cao, tiu hao nhiu oxy. - Nhit phn ng cao i hi vt liu lt l dng cao cp t tin. So snh cc thng s k thut ca 2 cng ngh SHELL v TEXACO: Thnh phn in hnh ca sn phm Thnh phn in hnh ca sn phm kh theo cng ngh SHELL kh theo cng ngh TEXACO (CO + H2) > 90% CO 54%

H2 26,7% H2 34% CO 63,3% CO2 11% CO2 < 2% N2 0,6% CH4 0,0 CH4 0,01 - 0,1 H2S 1,3 H2S 0,3 N2 4,1 Hiu sut chuyn ha cacbon > 99% Hiu sut kh lnh 80 - 83% Thnh phn than nguyn liu Thnh phn than nguyn liu tro 0,5 - 35,0 tro 6 - 28% Lu hunh 0,3 - 5,2 Lu hunh 0,6 - 3,9 Hyro 3,6 - 5,3 Cht bc 16 - 42 Nit 1,1 - 1,7 Nhit nng chy x 1280 o Clo 0,01 - 1450 C 0,41 Sn lng kh than ca Oxy 0,1 - than kh ( tro 10%) 1850 m3/ 16,4 tn Cacbon 56,4 - Tiu hao O2 88,7 (than tro 10%) 0,6 3m3/kg Nhit nng chy tro 1090 1500 8. THNG S K THUT MT S LOI THAN VIT NAM THCH HP VI CNG NGH KH HA Kt qu phn tch cht lng than cho thy than cm Vit Nam c hai loi 4A v 4B ni chung (xem bng thnh phn) u l antraxit, mc than ha tng i su, im nng chy ca tro tng i cao (than cm HG: T3 1250 - 1380oC; MK: T3 1310 1400oC; VD: T3 1350 - 1400oC), nu to va than kh ha tng p (cng ngh TEXACO) phi b sung cht tr dung. Trn c s ny c th cn c vo kt qu trn th nh gi s b tnh nng kh ha v cc ch tiu kh ha. Cc s liu th nghim (thc hin ti Cng ty Phn m v Ha cht H Bc thng qua thm nh ca V KHCN - B Cng nghip, b phn k thut - cng ngh Trung Quc) cho kt qu nh sau: Loi M C tro kh, m tonCht Lu Tr s to nhit than phm ht Ak,% phn bc khhunh ton phn kh, mm Wtp% Vk% Sk% Qkgr Cal/g Trung Gii Trung Gii Trung bnh hn bnh hn bnh 0 - 15 20 18,01 -8 12 6,5 22 Trung Gii bnh hn 0,6 0,8 Khng nh hn 6500

Cm HG 4A 09A HG

Cm 4A MK Cm 4A VD Cm 4B HG Cm 4B MK Cm 4B VD

MK 09A VD 09A HG 09B MK 09B VD 09B

0 - 15 20 0 18 15 0 - 15 24 0 - 15 24 0 - 15 18

18 - 22 8 15,01 -8,5 20 20,01 -8 26 22,01 -8 26 15,01 -8,5 20

12 13 12 12 13

5 3,5 6,5 5,0 3,5

0,7 0,9 0,6 0,7 0,9

1,0 1,5 0,8 1,0 1,5

6100 6100 6050 5800 6100

A- Vt liu vo l (Cng ngh TEXACO) STT Hng mc n v Than cm 4 hn hp Than cm 4A 1 Lng than kh vo l t/h 26,448 26,804 2 Nng va than t (wt) % 66 68 65 67 3 Lng cht ph gia kg/h 132 80 4 Lng cht tr dung kg/h 714 1.292 3 5 Lng O2 vo l Nm /h 18.787 18.064 6 thun O2 % 94,6 99,6 B- iu kin kh ha (Cng ngh TEXACO) STT Hng mc n v Than cm 4 hn hp Than cm 4A o 1 Nhit kh ha C 1.400 1.450 1.400 1.450 2 p sut kh ha MPa 4,0 4,0 3 T s nguyn t O2/C atmon/atmon 0,94 0,959 3 4 T s O2/ than Nm /kg 0,708 0,671 C- c tnh thnh phn kh than ra l kh ha (Cng ngh TEXACO) STT Hng mc n v Than cm 4 hn hp Than cm 4A 1 CO % 52,10 46,28 2 H2 % 28,16 33,04 3 CO2 % 19,10 20,09 4 O2 % 0 0 5 N2 + Ar % 0,37 0,48 6 CH4 % 0,01 0,01 7 H2 S % 0,24 0,10 8 COS % 0,02 0,01 9 H2 O % 9,53 12,77

D- c tnh ch tiu kh ha ch yu (Cng ngh TEXACO) STT Hng mc n v Than cm 4 Than cm 4A 1 Hiu sut chuyn ha ca ccbon % 97,15 96,88 2 Hiu sut kh ha than % 74,28 72,74 3 Hm lng kh (CO + H2) % 80,26 70,32 3 4 Hiu sut ch kh Nm / kg 2,06 2,06 5 Hiu sut phn gii hi nc % 65,67 55,31 Kt qu th nghim ti H Bc cho thy: - Kt qu phn tch cht lng than cho thy: c hai loi than cm 4 ca Vit Nam u l loi than antraxit, mc than ha tng i su. c im 2 loi than ny l x c im nng chy cao, hm lng tro trung bnh, hm lng S rt thp, lng ta nhit trung bnh cao, nu s dng cng ngh kh ha p sut cao, va than t (cng ngh TEXACO) u phi thm cht tr dung. - C hai loi than trn dng cht tr dung h CaO u c th h thp im nng chy ca tro c hiu qu. Kt qu th nghim cho thy khi dng cht tr dung l CaCO3 th i vi loi than 4 hn hp th khi lng cht tr dung CaO/A = 7 10%, i vi than 4A th khi lng cht tr dung CaO/A = 10 15% u c th h im nng chy xung di 1.3 00oC, lm cho thao tc kh ha thun li. - Kt qu th nghim ch va than cho thy: i vi than cm 4 hn hp th mn ca than < 0,076mm chim t 66 70%, chn ph gia va than l F - Mg, khi lng l 0,5% (gc than kh), trong th nghim nng va t cao nht l 71%. D tnh khi ng dng vo sn xut cng nghip kh ha, nng va s t 66 68%, chn cht ph gia va than l CMN-3, khi lng l 0,3% (gc than kh), trong phng th nghim nng va t 68%. 9. PHN TCH HIU QU KINH T CA CNG NGH SN XUT UR T THAN Trong iu kin th gii hin nay, gi du th dao ng mc 28 30 USD/ thng, dn ti gi ca kh ng hnh, kh thin nhin tng, vic s dng than lm nguyn liu sn xut in - m c ngha kinh t rt ln. Theo cc ti liu ca D n m Ph M phc v lp lun chng kh thi th gi kh t ti thi im t 1,5 1,8 USD/mmBTU, cho n nm 2004 gi kh t th gii mc 3 4 USD/mmBTU. Nh vy, hin nay vic kh ha than sn xut kh tng hp phc v cho vic sn xut in - m l c u th, l cha k sn phm kh ca qu trnh kh ha than c th dng cho nhiu mc ch khc nhau. Mt khc cng ngh CCGI to ra hiu qu kh ha cao, m bo mi trng (nng CO2 nh, pht x t, chi ph pht in thp, v c th dng turbin kh pht in trc khi s dng nh my m). Vi gi du kh cao nh hin nay th gi thnh ur s mc cao, khong 170 180 USD/ tn, trong khi gi thnh ca ur sn xut t than c th thp hn 180 USD/ tn. Nh vy vic sn xut ur t than c li hn t kh v cc ngun khc. Mt trong nhng vn tr ngi cho u t sn xut phn m t than l chi ph u t tng i cao, khong gp i (tnh theo mi tn cng sut lp t) so vi cng ngh reforming kh t nhin bng hi nc. Hiu qu s dng nhin liu ca cng ngh

kh ha than cng thp hn cng ngh reforming. Trong khi mt nh my reforming metan hin i, s dng hi nc, c mc tiu th nng lng khong 27 mm BTU/tn, th mc tiu th ny nh my kh ha than l khong 45 mm BTU/tn, khin cho li th v gi nguyn liu r ca cng ngh kh ha than b gim i. Tuy nhin, cng ngh kh ha c th c m rng tng cng sut d hn nhiu so vi cng ngh reforming bng hi nc. Nu nng cng sut nh my kh ha than t 2000 tn/ngy ln 5000 tn/ngy th chi ph u t c th gim 30%.

You might also like