Trong cc k th chng ta thng bt gp cc phng trnh lng gic v nhng bi phng trnh lng gic ny gy khng t kh khn i vi nhiu

u em hc hc sinh, c l l do m cc em hc sinh thng lo s khi gii cc phng trnh lng gic l c nhiu cng thc bin i lng gic nn khng bit s dng cng thc no bin i phng trnh cho. Trong chuyn ny ti xin trao i mt cht kinh nghim nho nh vi cc em hc sinh ang hc lp 11,12 v nhng em ang ngy m n tp hng ti k thi H nm ti. Trc ht th cc bn cn nm c nhng phng trnh lng gic thng gp. Trong nhng phng trnh ny ti xin bn vi cc bn mt cht v phng trnh ng cp i vi sin v cos. Vi l do: v dng ny SGK ch trnh by cho chng ta phng trnh ng cp bc hai m trong cc k thi ta vn thy xut hin nhng phng trnh ng cp bc ba hay cao hn. Minh chng l thi khi B 2008 Gii phng trnh : 2008 ). Trc ht ta nh li khi nim biu thc . gi l ng cp bc k nu (H Khi B

T y ta c th nh ngha c phng trnh ng cp bc k i vi phng trnh cha sin v cos l phng trnh c dng trong : V d: bn . l phng trnh ng cp bc

Tuy nhin ta xt phng trnh : mi nhn ta thy y khng phi l phng trnh ng cp, nhng cc bn lu l nn ta c th vit li phng trnh cho nh sau: , d thy phng trnh ny l phng trnh ng cp bc 3. Do vy vi phng trnh lng gic th ta c th nh ngha li khi nim phng trnh ng cp nh sau: L phng trnh c dng hoc cng l. Cch gii: Chia hai v phng trnh cho trnh mt hm s l . V d: Gii cc phng trnh sau 1) Gii bi thi H Khi B 2008 nu trn 2) trong lu tha ca sinx v cosx cng chn

(k l s m cao nht) ta c phng

3) Nhng phng trnh trn xin dnh cho cc bn t gii (v c phng php gii). By gi ti xin i vo cch phn tch tm li gii cho loi phng trnh m chng ta khng a g my m ta thng gi l phng trnh lng gic khng mu mc. Khng ring g phng trnh lng gic khng mu mc m i vi mi phng trnh i s hay phng trnh m, logarit.. gii nhng phng trnh ny ta phi tm cch bin i phng trnh c cch gii v mt trong nhng phng php ta thng dng l bin i v phng trnh tch v a v phng trnh ch cha mt hm s lng gic.

V d 1:Gii phng trnh : Khi A 2008 )

(Trch thi H

Vi bi ton ny c l kh khn m chng ta gp phi l l s xut hin hai cung v cung .

Cc bn lu l ta lun tnh c gi tr ng cc gi tr lng gic ca cc cung c dng trong hai cung Ta c: Nn phng trnh cho nn iu u tin ta ngh ti l s dng cng thc cng ph b

Nhn xt: * ph b hai cung m gy kh khn cho chng ta ngoi cch nu trn ta c th lm theo cch khc nh sau:

* Ta thy sau khi ph b hai cung v cung th trong phng trnh ch cn li mt cung duy nht nn ta d bin i hn. iu ny cng hon ton t nhin thi phi khng cc bn? Khi gii cc bi ton ton hc hay cc bi ton trong cuc sng c bit l bi ton so snh th iu chng ta cn lm l a v cng mt n v hay l cng mt dng. Chng hn ti xin nu v d n gin nhng v cng th v m ti thng hi cc em hc sinh l 5 qu cam tr 3 qu cam cn my qu ? v hc sinh ch ci v tr li ngay bng hai qu. Th ti hi tip 5 qu cam tr 3 qu to bng bao nhiu? Lc ny trn khun mt cc

em khng cn nhng n ci na m thay vo l mt s t m v cui cng th cc em tr li l khng tr c, d nhin cu hi tip theo l v sao? Cc em tr li l v khng cng mt loi! Chc cc em hiu ti mun ni iu g ri ch ? Vy nguyn tc th nht ti xin a ra cho cc bn l: a v cng mt cung . By gi ta vn dng nguyn tc ny vo gii nhng phng trnh lng gic c mt trong cc thi ca nhng nm gn y nh V d 2: Gii phng trnh : Li gii: Vn dng nguyn tc trn ta s chuyn hai cung p dng cng thc nhn i v nhn ba ta c: v v cung ( H Khi D 2006 ).

t Ta c:

T y cc bn tm c Ch : * Trong SGK khng a ra cng thc nhn ba tuy nhin cc em cng nn bit cng thc ny nu trong lc kh khn c th mang ra s dng v chng minh n khng my kh khn * Cch gii trn khng phi l cch gii duy nht v cng khng phi l cch gii hay nht nhng cch gii theo ti n t nhin v cc bn d tm ra li gii nht. Cch gii ngn gn v p nht i vi phng trnh trn l ta bin i v phng trnh tch nh sau PT gii phng trnh ny ta c nghim nh trn.

V d 3: Gii phng trnh : Li gii: Ta chuyn cung Ta c: Nn phng trnh cho t . Ta c: v cung

(D b Khi B 2003 ).

. T y ta tm c cc nghim Ch : V trong phng trnh ch cha ly tha bc chn ca cos, do ta c th chuyn v cung 2x nh cng thc h bc v cng thc nhn i . PT

V d 4: Gii phng trnh : ). Li gii: Trong phng trnh ch cha hai cung PT

(H Khi D 2008 v , nn ta chuyn cung v cung .

Tuy nhin khng phi phng trnh lng gic no ta cng a v c cng mt cung. Chng hn ta xt v d sau: V d 5 : Gii phng trnh : .

phng trnh ny vic a v mt cung gp qu nhiu kh khn, v trong phng trnh xut hin bn cung ! Tuy nhin gia cc cung ny cng c mi quan h nht nh l quan h hiu hai cung bng nhau , hn na hai v ca hai phng trnh l tch ca hai hm s lng gic nn ta ngh n cng thc bin i tch thnh tng. Tht vy :

Phng trnh V d 6 : Gii phng trnh .

Cng tng t nh trn v hai v ca phng trnh l tng ca cc hm s lng gic, hn na ta nhn thy mi v ca phng trnh u cha ba cung x, 2x, 3x v ba cung ny c quan h Phng trnh iu ny gi ta nh n cng thc bin i tng thnh tch.

Qua hai v d trn ti mun a ra nguyn tc th hai m ta thng hay s dng l Bin i tch thnh tng v ngc li Trong phng trnh xut hin tch ca cc hm s lng gic sin v cos th ta c th bin i thnh tng (mc ch l to ra nhng i lng ging nhau thc hin cc php rt gn). Nu xut hin tng th ta bin i v tch (Mc ch lm xut hin tha s chung ), c bit l ta s gp nhng cp sao cho tng hoc hiu hai cung bng nhau. V d 7 : Gii phng trnh (H Khi B 2002 ).

Vi phng trnh ny ta khng th chuyn v mt cung, cng khng th bin i tng thnh tch c! Nguyn nh m ta khng ngh ti a v mt cung th qu r, cn v sao m ta li khng s dng bin i tng thnh tch c l cc hm s xut hin hai v ca phng trnh u cha ly tha bc hai m cng thc bin i ch p dng cho cc hm s c ly tha bc nht thi. iu ny d ti ta tm cch a bc hai v bc nht v thc hin iu ny ta lin tng n cng thc h bc. Phng trnh

Khi gii phng trnh lng gic ta phi s dng cc cng thc bin i lng gic. Tuy nhin nhng cng thc ny ch s dng khi hm s lng gic c s m bng 1, do nu trong phng trnh c s m ca cc hm s lng gic l chn th ta c th h bc thun tin cho vic bin i . Vy nguyn tc th ba m ti mun trao i vi cc bn l nguyn tc h bc V d 8 : Gii phng trnh Phng trnh ( H Khi A 2005 ).

. Nhn xt: * (1) ta c th s dng cng thc nhn ba, thay v chuyn v phng trnh trng phng i vi hm s lng gic .

* Ta cng c th s dng cc cng thc nhn ngay t u, chuyn phng trnh cho v phng trnh ch cha cosx v t . Tuy nhin cch c trnh by trn l p hn c v chng ta ch s dng cng thc h bc v cng thc bin i tch thnh tng ( V cng thc nhn ba chng ta khng c hc). V d 9 : Gii phng trnh Trc ht ta t iu kin cho phng trnh k: (H Khi B 2004 ). .

Phng trnh

Ch : Nu trong phng trnh xut hin tan, cot v sin, cos th ta thay tan, cot bi sin v cos v lc chng ta d dng tm c li gii hn. Ch khi gp phng trnh cha tan hay cot, ta nh t iu kin cho phng trnh V d 10 : Gii phng trnh iu kin : . (H Khi D 2003 ).

Phng trnh

Trn l mt s nguyn tc chung thng c s dng trong cc php bin i phng trnh lng gic. Mc ch ca cc php bin i l nhm : 1. a phng trnh ban u v phng trnh lng gic thng gp (Thng l a v phng trnh a thc i vi mt hm s lng gic).

V d 1: Gii phng trnh : Gii: iu kin : Phng trnh

(H Cng on 2000).

. (do

y l phng trnh ng cp bc ba nn ta chia hai v ca phng trnh cho ), ta c phng trnh :

tha iu kin . Nhn xt: gii phng trnh ny ngay t u ta c th chia hai v ca phng trnh cho hoc s dng cng thc trnh ban u v phng trnh ch cha hm tan nh trn. V d 2: Gii phng trnh : Gii: iu kin: Phng trnh v chuyn phng

( H Khi B 2003 ).

(do .

Ch : Ta cn lu n cng thc: V d 3: Gii phng trnh : Gii: Ta c :

v (HVBCVT TPHCM 2001 ).

Nn phng trnh

. Ch : Ta cn lu n cng thc .

. V d 4: Gii phng trnh: Khi D 2005 ). Gii: Ta c: . (H

Nn phng trnh . . 2. a phng trnh v phng trnh dng tch : Tc l ta bin i phng trnh v dng . . Khi vic gii phng

trnh ban u c quy v gii hai phng trnh :

Trong mc ch ny, ta cn lm xut hin nhn t chung. Mt s lu khi tm nhn t chung : * Cc biu thc ;

nn chng c tha s chung l * Cc biu thc

. c tha s chung l .

* chung

c tha s chung .

. Tng t

c tha s (H Khi B

V d 1: Gii phng trnh: 2005 ). Gii: Phng trnh

. . Nhn xt: Ngoi cch bin i trn, ta c th bin i cch khc nh sau Phng trnh

. Mc d hai cch bin i trn khc nhau nhng chng u da trn nguyn tc a v mt cung.

V d 2: Gii phng trnh: Gii: k: Phng trnh .

(D b Khi D 2003 ).

. V d 3: Gii phng trnh: .

Gii: k:

Phng trnh

V d 4: Gii phng trnh: Gii: Phng trnh

( Lu :

).

Nhn xt: Khi s dng cng thc nhn i, ta cn lu l c ba cng thc thay nn tuy tng phng trnh m chng ta chn cng thc ph hp.