Professional Documents
Culture Documents
ĐỀ tÀi
giÚp hỌc sinh hỌc tỐt mÔn tẬp lÀm vĂn
công bằng mà nói, đã thấy bên cạnh những “Đô-rê- mon, bảy
viên ngọc rồng, ....đã có dế mèn phiêu lưu ký, lá cờ thêu 6 chữ
vàng, an- đéc - xen”. Đáng mừng là vậy nhưng đáng nói là sách in
chưa đẹp (ngoài các bìa sách toàn chữ là chữ, thiếu tranh ảnh minh
hoạ cho học sinh).
Đất nước ta thiếu gì những tô hoài, Đoàn giỏi, phạm hổ, võ
quảng, ... thiếu gì những họa sĩ tài ba như: thi ngọc, tạ lựu... nừu
chúng ta đầu tư tiền để in và vẽ minh họa cho những “dế mèn
phiêu lưu ký, Đất rừng phương nam, chú bò tìm bạn..” thì có lợi
ích biết bao.
5. nguyên nhân nào là chính, là cơ bản.
xuất phát từ công việc người giáo viên cho nên dù đề cập đến
nguyên nhân nào đi nữa thì nguyên nhân đi giảng dạy vẫn là chính,
là cơ bản. cho nên suy cho cùng vẫn cứ phải dạy sao cho tốt để
người học đạt kết quả tốt.
Ở cương vị người đứng lớp, hàng ngày đối diện với tất cả
những thực tế đã nêu ra, tôi thấy: dù sao, đến thế nào, người giáo
viên vẫn phải làm đúng công việc cụ thể, xuất phát từ những suy
nghĩ trên, một lớp học với những học sinh mà tôi sẽ trình bày ở
phần sau đây
ii - nhỮng suy nghĨ vÀ nhỮng cÔng viỆc cỤ thỂ tÔi
ĐÃ lÀm.
1. dạy từ điểm xuất phát của trình độ học sinh nâng dần
từng bước.
a) thực ra điều này không mới. giáo viên nào cũng phải làm.
riêng tôi nghĩ, sau ít nhất một tháng tôi phải xác định được
học sinh tôi dạy có những điều tốt, những đièu chưa tốt như thế
nào về làm văn.
tất nhiên nhận xét kết luận ấy còn phải được bổ xung thường
xuyên trong suốt học kỳ, suốt năm học.
yêu cầu đặt ra là giáo viên phải hiểu thực sự trình độ người
học: em nào loại giỏi, loại khá, loại trung bình, loại yếu kém về
làm văn của lớp mình (chứ không phải lớp khác).
Điều đó làm cơ sỏ, làm điểm xuất phát cho bài soạn, cho
lượng kiến thức, cho phương pháp dạy mỗi bài.
b) ở lớp tôi đã dạy và đang dạy, học sinh có những điểm yếu
làm văn cụ thể như sau:
- các em đều biết một bài văn có ba phần:
mở bài, thân bài, kết luận. nhưng viết từng phần như thế nào thì
lại lúng túng, tôi giúp các em bằng cách mỗi dạng bài, chọn một
bài văn chuẩn để tập phân tích. từ đó xác định cho mình có ý từng
phần, diễn đạt từng phần.
trên đây tôi đã nói ở phần nguyên nhân về nhược điểm của sách
tham khảo. hiện nay rất may mắn, chúng ta đã có cuốn “tiếng việt
nâng cao lớp 4, lớp 5. riêng tôi, tôi thấy 2 cuốn sách đó đúng là
sách tốt cho môn tập làm văn, dạy tiếng việt về nội dung, còn có
những điều bàn bạc nhưng các tác giả đã nêu ra quan điểm đúng
đắn: từ một bài văn cụ thể mà dạy các phần từ ngữ, ngã pháp, làm
văn đó mới là cách dạy người bản ngữ. Đó mới đúng quy luật dạy
văn vì sách có nhan đề “nâng cao” nên bài văn được chọn thường
là của học sinh giỏi đã được biên tập. nên nếu sử dụng không tốt
thì vẫn gây cho học sinh khó khăn.
từ suy nghĩ đó, tôi sử dụng theo cách dựa sách, viết lại bài văn
cho phù hợp với trình độ của lớp. tôi viết lại theo những suy nghĩ
sau: sao cho phù hợp trình độ học sinh của mình, sao cho sát hợp
với lý thuyết mỗi loại bài; sao cho phát huy được cái riêng của mỗi
loại trình độ học sinh, sao cho các đối tượng học sinh đều được
phát triển và đảm bảa có chất văn chương.
xin dẫn ra đây một thí dụ:
ở lớp 4, lớp 5, tả cảnh và tả cảnh sinh hoạt là loại bài khó, tôi đã
dạy bằng cách luyện cho học sinh phân tích bài văn:
bài: cảnh sắc mùa xuân vùng trung du “thuỷ -chợt nhận ra mùa
xuân khi mở 2 cánh cửa sổ nhìn ra bên ngoài. trước mắt thuỷ cảnh
sắc hiện ra thật huy hoàng”.
lớp cỏ non đã lác đác phủ lên từng mảng trên những quả đồi
chạy tít tắp đến cuối tầm mắt. những con đường mòn cũng trở lên
mềm mại lượn khúc, lúc ẩn, lúc hiện trông nhẹ như những chiếc
khăn lụa mềm lơ lửng trong gió. xa hơn, một ít dãy núi đá vôi bỗng
nhiên sừng sững uy nghi hơn mọi ngày. thuỷ hình dung nó như
những thành quách lâu đài cổ từ những thế kỷ xa xưa nào đó.
mới thoáng trước đây thôi, mùa đông đã làm cho tất cả trở
nên huy hoang vu, già cỗi. những quả đồi gầy xơ xác, những con
đường khẳng khiu và dãy núi đá vôi kia ngồi im lặng, trầm mặc
như những cụ già đến lúc mãn chiều, sế bóng.
phải chăng, mùa xuân kỳ diệu đã làm thay đổi tất cả? mọi vật
sáng lên, trẻ ra dưới ánh nắng óng ả, mượt mà như nhung. Đôi mắt
thuỷ bao chùm lên mọi cảnh vật. thuỷ say sưa ngắm mãi không
chán mắt!
(theo văn thảô - sách tiếng việt nâng cao lớp 4 - trang 53)
*sau đây là trình tự lớp dạy.
- Đầu tiên tôi đọc, đọc thật hay bài văn.
- tôi giảng từ (trung du) bằn cách vẽ nhanh với phấn mầu,
cảnh sắc mà bài văn miêu tả để học sinh có khái niệm: quả đồi có
những mảnh cỏ xanh non, những con đường ẩn hiện trên các sườn
đồi, dãy núi đá vôi sừng sững, uy nghi … và ngôi nhà, có cửa sổ,
vị trí mà thuỷ đã quan sát.
- tôi lần lượt cho học sinh phân tích bài văn bằng hệ thống
câu hỏi.
* tìm câu mở bài:
- câu mở bài diễn tả nhận xét gì của thủy?
- thuỷ quan sát cảnh vật ở vị trí nào?
- vì sao thuỷ chợt nhận ra?
- từ đó tôi kết luận: câu mở bài phải giới thiệu được vị trí
quan sát, giới thiệu vị trí quan sát bằng cách thể hiện được cảm xúc
người viết. nếu thử viết, thuỷ mở cửa sổ, trông thấy cảnh mùa
xuân, thì câu đó chỉ có giá trị thông báa, không có giá trị thông
báa, không có giá trị câu văn.
mở bài cs thể là một câu, hai câu nhưng phải bảo đảm hai ý
đó. nếu viết hay hơn sẽ đạt loại giỏi.
*tìm câu kết thúc bài văn:
( bài kết thúc bằng 2 câu).
- câu 1: kết thúc diễn tả điều gì?
( một lần nữa, đôi mắt thuỷ ngắm toàn bộ cảnh sắc mùa
xuân.)
- câu 2: kết thúc diễn tả bài gì?
(diễn tả niềm say sưa của thuỷ và cảnh sắc xuân đẹp, nhìn
mãi không chán)
tôi kết luận: kết thúc vừa tả cảm xúc của mình vừa gây ra
truyền cảm cho người đọc.
nếu chỉ viết: cảnh sắc mùa xuân đẹp thật thì cũng chỉ là thông
báo, chưa phải là câu văn, câu văn phải có cảm xúc của mình
và truyền cảm.
- vị trí quan sát của thuỷ có gì đặc biệt?
(thuỷ ngồi trước cửa sổ, thuỷ không ra ngoài).
vị trí chỉ cho phép diễn tả những điều trông thấy. nếu thuỷ ra
ngoài thì phải biết cả những điều nghe thấy, cảm thấy nữa.
* thân bài có mấy ý lớn?
- 2 ý lớn: + cảnh sắc mùa xuân trước mắt thuỷ
+ cảnh sắc mùa đông trong trí nhớ thuỷ
Đọc ý lớn thứ nhất:
+ câu 1 diễn tả điều gì? (diễn tả cái nhìn bao quát cảnh sắc)
+ thuỷ - tả tỉ mỉ cảnh sắc, nhìn thấy những chi tiết nào?
(từ gần đến xa, đến xa hơn)
+ tìm những từ láy trong câu miêu tả thời tiết? thuỷ - tả chi
tiết bằng cách nào?
+ ngoài những từ láy, so sánh, nhân hoá, thuỷ - còn diễn tả
cảm xúc của mình, câu nào diễn tả cảm xúc?
- ý 2 miêu tả gì? nếu bỏ ý 2 đi thì cảnh sắc mùa xuân được
tả sẽ ra sao?
+ như vậy ý 2 của thân bài ngược lại với ý 1, cảnh đó có tên
gọi là gì?
(cảnh đối lập)
+ hãy tìm những chi tiết đối lập?
(Đối lập từ: huy hoàng, hoang vu, già cỗi, mềm mại, lửng lơ,
xác xơ, khẳng khiu, sừng sững, uy nghi, im lặng, trầm mặc
…).
(Đối lập ý: quả đồi trong xuân, đồi trong đông. dãy núi đá vôi
mùa xuân, dãy núi đá vôi mùa đông …)
- hãy gọi tên những kiểu câu trong bài?
(câu kể, câu cảm, câu hỏi).
- nếu trong các câu cảm, câu hỏi bằng câu tả thì giá trị bài
văn sẽ thế nào?
* hãy luyện tập theo đề bài và yêu cầu sau.
- dựa theo cách viết của bài đã phân tích, em hãy viết 2 câu
mở bài giói thiệu cảm xúc ngôi nhà của gia đình em? hay
trường tiểu học em đang học? hoặc chậu cây trồng của bố
hay ông em trồng …
- hãy viết 2 hay 3 câu kết bài của những đề trên đây:
- bài làm ở nhà:
theo cách viết của bài chọn viết cả bài văn miêu tả một trong
những bài văn sau đây.
*tôi cũng dùng những câu hỏi để dạy từ ngữ, ngữ pháp mà
sách đã nêu để vừa dạy các phân môn đó vừa bổ sung cho
dạy tập làm văn.
tôi xin dẫn ra đây một bài đạt điểm 7:
hôm nay đi học về gần đến nhà, tôi bỗng nhận ra vẻ đẹp của
ngoi nhà mới sửa sang của bố mẹ tôi, cái màu vôi xanh hiện
ra trước mắt tôi thật đẹp. nhà tôi chỉ có 2 tầng thôi nhưng đẹp
hơn mấy nhà 3 tầng bên cạnh. trên tầng 2 cửa sơn màu nâu
nhạt, viền những khuôn nâu sẫm trông thật bóng. 2 cửa sổ
nơi cho tôi ánh sáng vào góc học tập và giường nằm của tôi
cũng đẹp không kém ngoài hiên, những bông hồng, bông cúc
lấp ló sau dãy lan can bằng sắt sơn xanh. cửa vào tầng một có
2 lớp, lớp ngoài là cửa sắt sơn vàng nhạt, có những lơp tôn
sáng óng ánh, cửa trong bằng sắt sơn xanh. cửa vào tầng 1 có
hai lớp, lớp ngoài là cửa xếp bằng sắt sơn vàng nhạt, có
những lớp tôn sáng óng ánh …
mới năm ngoái khi tôi đang học lớp 3, nhà tôi chỉ có
một tầng. tường có thể đã nở vôi trơ cả gạch. những hôm trời
mưa to, dội tứ tung ướt cả áa quần, sách vở của tôi.
bố mẹ tôi bảa đã dồn hết cả sức, cả tiền để sửa sang nhà
đấy.
tôi yêu nhà tôi lắm.
- nếu đọc phần làm văn ở lớp 4 và 5 trong sgk thì thấy: vừa
đơn giản quá, vừa bao quát quá, vừa có phần lạc hậu so
với hoàn cảnh ngày nay.
tôi thấy đã đến lúc và cần phải viết lại sách dạy làm văn theo
cách của các tác giả. sách “tiếng việt nâng cao” lớp 4, lớp 5.
tôi nghĩ đó là cách tốt nhất, hiệu quả nhất.
2. dạy thu hút học sinh học văn, làm văn bằng những biện
pháp hỗ trợ:
a. học sinh tiểu học có đặc điểm tâm lý là thích học say
sưa và ngược lại.
những bài văn được chọn lọc trong sgk hiện nay có
nhiều ưu điểm nhưng nhìn chung còn người lớn quá, chất trẻ
con trong bài còn qua ít, mặt khác chất văn chương trong
nhiều bài cũng còn ít, chúng ta vẫn đang nặng nề nội dung
mà còn coi nhẹ văn chương. cho nên học những bài đó có thể
đạt kết quả cao về tinh thần, tư tưởng nhưng sẽ không cao về
tâm hồn nghệ thuật, càng ít kết quả về sáng tạo, thông minh
hồn nhiên ngây thơ.
b. như vậy bài văn thiếu tính hấp dẫn. học sinh tiểu học
không thích những bài đó. Đó cũng là nguyên nhân dạy làm
văn khó đạt kết quả cao.
tôi chọn dạy thêm những bài văn như trên đây. Đặc biệt
chọn những bài thơ phù hợp với tuổi các em để dạy cảm thụ,
dạng viết từ cảm thụ cái đẹp, cái hay, cái lạ của thơ văn.
xin dẫn ra đây một vài ví dụ
- tôi chọn bài “ngủ rồi”
gà mẹ hỏi gà con
Đã ngủ chưa đấy hả?
cả đàn gà nhao nhao
ngủ cả rồi đấy ạ!
sau khi giảng, tôi cho học sinh luyện đọc cá nhân, chọn
em đọc hay nhất dạy đọc nghệ thuật làm tiết mục biểu diễn.
tôi cho học sinh viết những đề tài; hãy giải thích xem, vì sao
mèo có móng sắc, vì sao chuột hay diệt mèo, vì sao chó- mèo
ghét nhau…
dần dần các em không sợ làm văn nữa, yêu thích và viết
được, có những học sinh (tuy ít thôi) nhưng viết hay, viết
giỏi.
3. tôi yêu cầu phụ huynh học sinh chuẩn bị điều kiện
học văn tốt cho con cái:
với phụ huynh dễ gần, dễ thân, dễ đề xuất, tôi yêu cầu
mỗi tháng mua cho con sách gì, tôi hướng dẫn cách đọc và
tìm hiểu nội dung, cha mẹ hỗ trợ điều gì…
khi có em viết bài tốt, tôi yêu cầu cha mẹ đọc và có
nhận xét.
với những em học sinh giỏi, thích viết tôi yêu cầu cha
mẹ khuyến khích các em tập viết nhật ký để luyện câu văn…
còn tôi với đại trà học sinh, tôi yêu cầu cha mẹ theo dõi
kết quả học làm văn, hỏi giáa viên những yêu cầu cần thiết để
hướng dẫn các em làm văn mỗi ngày..
kẾt luẬn
trên đây là một số kinh nghiệm mà tôi rút ra được trong
quá trình giảng dạy bộ môn tập làm văn, không biết những
nội dung đặt ra có đáp ứng được chút nào với yêu cầu chỉ
đạo!
tôi chỉ muốn bằng tâm hồn, lương chi của người “vì
tương lai con em chúng ta” mà đề xuất suy nghĩ, kể lại việc
làm.
qua nghiên cứu việc hướng dẫn học sinh học tốt môn
tập làm văn, tôi chỉ thấy đây là một vấn đề rất quan trọng đối
với việc giúp học sinh học tốt môn tiếng việt nói chung. học
sinh có học tốt môn tiếng việt mới có đỉều kiện thuận lợi
để tiếp thu tất cả các môn học khác như: toán, ngoại ngữ, tự
nhiên xã hội …
vì thế trong nhà trường tiểu học, để giúp các em học tốt
lên các lớp trên, cũng như sau này khi bước vào cuộc sống
các em có kiến thức toàn diện, có trình độ cao, có năng lực
của một người công dân thì thấy cô giáo ở tiểu học phải có
trách nhiệm giúp đỡ các em học tốt môn tập làm văn từ
những bài đầu tiên.
người viết
trần mạnh huân