huyÒn tho¹i vµ sù thËt vÒ "vua trém - tíng

cíp lµng chÌ"

c«ng th¸m

nguyÔn c«ng khuyÕn tõng thamgia khëi nghi· b·i sËy, gi÷ chøc
phã h÷u dùc, lËp ®îc nhiÒu c«ng lín. khëi nghÜa thÊt b¹i, «ng vÒ
Èn dËt, cã mét sè ho¹t ®éng chèng l¹i bän quan l¹i cêng hµo vµ
do c¸ch hiÓu lÖch l¹c thêi Êy, «ng bÞ ngêi ®êi ®Æt cho hçn danh
"vua trém - tíng cíp". tuy nhiªn, nh÷ng mÉu chuyÖn díi ®©y pÇn
nµo gi¶i tho¸t nguyÔn c«ng khuyÕn khái tiÕng xÊu vµ gióp chóng
ta hiÓu thªm vÒ «ng.

nguyÔn c«ng khuyÕn, vãc d¸ng to lín, søc kháe h¬n ngêi, vâ c«ng th©m
hËu. §Ó luyÖn có phi th©n, «ng ®· buéc chÆt hai èng quÇn råi ®æ c¸t
vµo, lóc ®Çu ®æ Ýt, dÇn dÇn ®æ nhiÒu thªm ®Ó cµng ngµy cµng nh¶u
®îc cao h¬n! ¤ng kiªn tr× tËp luyÖn ®Õn møc: khi bá hÕt c¸t ra, chØ
cÇn nhón m×nh mét c¸i lµ ®· phi lªn ®îc ngän ®èng r¬m hay nãc nhµ!
nhµ ë c¹nh c¸i hµo níc, ph¶i b¾c cÇu ®Ó ®i ra ®êng c¸i, riªng «ng chØ
nh¶y qua hµo ®Ó ra vµo!

nguyÔn c«ng khuyÕn nguyªn lµ tíng phã h÷u dùc cña cuéc khëi nghÜa
b·i sËy, phô tr¸ch vïng t©y nam phñ kho¸i ch©u, tõng cïng §éi song tham
gia ®¸nh trËn hoµng v©n (thuéc tæng yªn lôc, kho¸i ch©u), giÕt chÕt
tªn qu¶n escot vµ mét sè lÝnh t©y. khi khëi nghÜa b·i sËy thÊt b¹i,
nguyÔn c«ng khuyÕn kho¶ng 45 tuæi, vÒ Èn d¹t t¹i quª nhµ lµ lµng chÌ
(thuéc ba §éng, hng yªn) mua chøc lý trëng vµ ®æi tªn, ®îc gäi lµ lý
khÈn, ®ång thêi lµm l¸i tr©u ®Ó liªn hÖ víi c¸c tíng khëi nghÜa ®ang Èn
dËt t¶n m¹n kh¾p n¬i, mÊy n¨m ®Çu, «ng cã tæ chøc ¨n cíp l¬ng thùc
tr©u bá cña nhµ giµu ®Ó nu«i sè tµn qu©n cña m×nh.

lÇn nä, sau khi cíp tr¹i cña tªn qu¾n, ë lµng tßng ho¸ (ninh giang, h¶i d-
¬ng) - mét tr¹i lín, trong cã luü tre dµy, ngoµi cã hµo níc s©u bao bäc -
héi qu©n thÊy thiÕu mét ngêi lµ anh ba, «ng liÒn chän hai ngêi cïng «ng
trë l¹i cøu anh nµy. ba ngêi ®· bÝ mËt lÎn vµo ®îc phÝa sau nhµ tªn qu¾n.
hä vÝt ngän m«t c©y tre cao nhÊt vµ to nhÊt luü tre xuèng s¸t ®Êt, buéc
vµo gèc c©y æi gÇn ®ã, vµ kh«ng quªn ph¹t bít c¸c cµnh gÇn ngän tre,
«ng dÆn hai ngêi mai phôc ë hai bªn cöa ra vµo, nÕu thÊy tuÇn ®inh
®uæi ®¸nh «ng, ph¶i ®¸nh cho hä quÌ (mµ kh«ng ®îc ®¸nh chÕt) råi
ch¹y c¶ vÒ phÝa s©n ra cæng tr¹i. nh×n vµo trong nhµ, «ng thÊy anh ba
®ang bÞ treo l¬ löng gi÷a nhµ. bói tãc ®îc nèi víi mét sîi d©y thõng vµ
buéc lªn xµ nhµ; ch©n vµ tay ®îc quÊn b»ng d©y thÐp vµo hai c¸i ®ßn
g¸nh, hai tay dang ra h×nh ch÷ thËp. bän tuÇn ®inh ®ang uèng rîu ®Ó
canh phßng, ®îi s¸ng sÏ gi¶i anh ba lªn huyÖn. ¤ng liÒn bÊt thÇn nh¶y vµ
chÐm tan c¸i ®Ìn ba d©y rÊt s¸ng treo gÇn cöa. råi «ng nh¶y lªn, mét tay
«m, tay kia chÆt ®øt c¸i thõng ®ang treo anh. nhanh nh c¾t, «ng v¸c
anh ba ch¹y ra sau nhµ. ¤ng du len ngän tre ®· vÝt s½n, lia m· tÊu ch¾t
®øt c¸i ch·o ®ang gh× ngän tre vµ c©y æi. c©y tre bËt lªn qu¨ng c¶ hai
ngêi ra ngoµi luü tre råi r¬i xuèng c¸i hµo níc bªn c¹nh. ¤ng véi b¬i vµ bê,
v¸c anh ba ch¹y thËt nhanh vÒ n¬i héi qu©n.

sau vô nµy, thÊy c¸c tµn qu©n cña «ng ®· cã l¬ng ¨n, «ng khuyªn hä
cïng «ng bá h¼n c¸i nghÒ "bÊt ®¾c dÜ" nµy mµ lµm ¨n l¬ng thiÖn, ®Ó
®îi c¬ héi kh¸c. tuy nhiªn, thiªn h¹ vÉn sî «ng, ngµy tÕt hä ®Òu mang gµ,
g¹o ®Õn biÐu "«ng tíng cíp lµng chÌ", ngÇm xin che chë.

còng thêi kú nµy, ë lµng ph¬ng têng (thuéc tiªn l÷, h¶i d¬ng), cã «ng tó
còng lµ tíng b·i sËy, ®ang Èn dËt t¹i quª nhµ, an phËn lµm thÇy lang, ®·
ch÷a khái c¸i hËu bèi ë sau lng cho mét vÞ quan to mµ kh«ng lÊy tiÒn
thuèc vµ tiÒn c«ng. vÞ quan nµy tr¶ ¬n b»ng c¸ch ®em biÕu «ng mét c¸i
«ng ®iÕu lµm b»ng ngµ voi vµ c¸i nåi 30 ®ång cã kh¾c "l¬ng long chÇu
nguyÖt". ¤ng lang rÊt tù hµo vÒ hai vËt quý nµy, chØ m×nh «ng dïng c¸i
®iÕu, tÕt «ng luéc b¸nh chng b»ng c¸i nåi nµy dµnh cho «ng bµ ¨n. cßn
con c¸i, gia nh©n ph¶i ¨n b¸nh luéc b»ng c¸i nåi kh¸c. ¤ng cßn th¸ch
thiÖn h¹: ai lÊy ®îc hai thø nµy «ng xin b¸i phôc vµ hËu t¹. lêi th¸ch thøc
ng¹o m¹n ®Õn tai lý khÈn. ¤ng lý cÊt c«ng ®i lÊy, ®Ó «ng tó bít kiªu
ng¹o! §em 22 th¸ng ch¹p n¨m Êy, trêi rÐt ®Ëm vµ tèi ®en nh mùc, «ng
®a mét thanh niªn khoÎ ®Õn lµng phîng têng. §îi ®ªm khuya, sau khi
®¸nh b¶ mª ®µn chã ®Ó anh thanh niªn ®îi ë ngoµi, «ng nh¶y lªn nãc
m¸i "nhµ trªn", v¹ch m¸i r¹ nh×n xuèng «ng thÊy «ng lang vÉn cßn tøc
®ang say sa hót thuèc lµo. th× ra c¸i ®iÕu quý ®îc buéc vµo d©y dßng
lªn tËn m¸i nhµ; khi cÇn hót thuèc «ng lang dßng ®iÒu xuèng ®Çu giêng,
hót xong l¹i kÐo d©y dong ®iÕu lªn tËn nãc! ¤ng lý chØ viÖc ®îi «nglang
ngñ say sÏ dì m¸i r¹ ®Ó lÊy ®iÕu! råi «ng nh¶y sang m¸i nµh bªn c¹nh,
còng v¹ch m¸i r¹ nh×n xuãng: thÊy c¸i nåi g¸c trªn c¸i gi¸ gç s¸t nãc nhµ,
nåi ®Çy níc! díi c¸i gi¸ gç nµy giêng ®· bu«ng mµn, bµ lang ®ang ngñ
say. ¤ng xuèng bÕp, thÊy c¸i ch¨n chiªn ph¬i trªn d©y, bÌn lÊy vµ vÆn c¸i
ch¨n thµnh mét sîi ch·o to, nhóng mét ®Çu ch·o vµo nåi níc, ®Çu kia th¶
xuèng ®Êt quÊn vµo cét nhµ gÇn ®ã. sau dã «ng ngñ mét giÊc ngon
lµnh trªn m¸i nhµ. khi tØnh dËy, thÊy nèi ®· hÕt níc, «ng ung dung dì m¸i
nhµ, ®em nåi xuèng ®Êt giao cho anh thanh niªn v¸c vÒ nhµ. s¸ng h«m
sau, ngµy 23 th¸ng ch¹p, «ng lu«c b¸nh chng (®· gãi s½n ®ªm h«m tríc)
b»ng nåi nµy. khi b¸nh chÝn, «ng mêi bµ con ®Õn ch¬i, mêi ¨n b¸nh vµ
hót thuèc lµo b»ng c¸i ®iÕu quý nµy. ë nhµ «ng lang, s¸ng Êy bµ lang võa
bíc xuèng ®Êt, níc lªnh l¸ng kh¾p nhµ, nªn bÞ tÐ ng·, nh×n lªn th× thÊy
®· mÊt c¸i nåi, bÌn kªu to¸ng. ¤ng lang biÕt cã sù ch¼ng lµnh, dong d©y
kÐo c¸i ®iÕu xuèng chØ thÊy mét viªn g¹ch buéc vµo d©y vµ hai c©u
th¬:

cña ®ång lÇn, thiªn h¹ dïng chung!

nay mai sÏ râ mÆt anh hïng!

¤ng lang nãi víi vî:"chØ lý khÈn lÊy th«i!"

s¸ng mång mét tÕt n¨m Êy, «ng lang sai con c¶ ®em quµ sang chóc tÕt
«ng lý, ®em biÕu 1 g¸nh g¹o t¸m th¬i, 5 quan tiÒn, 10 vu«ng nhiÔu
®iÒu vµ hai c©u th¬:

tµi nghÖ cao siªu em b¸i phôc!

khÈn n«ng vi b¶n anh thµnh c«ng!

¤ng lý cêi s¶ng kho¸i, vui vÎ mêi anh c¶ vµo uèng rîu ®Çu xu©n. khi anh
c¶ ra vÒ, «ng tr¶ l¹i hai vËt quý vµ kh«ng quªn biÕu l¹i «ng lang 5 b¸nh
thuèc lµo vÜnh b¶o. chuyÖn loan truyÒn, thiªn h¹ tÆng «ng thªm danh
hiÖu "vua ¨n trém"!

vÒ sau, «ng lý rÊt chÝ thó lµm ruéng, thùc hiÖn ®îc lêi chóc cña «ng tó
phîng têng :"khÈn n«ng vi b¶n".