You are on page 1of 25

Bi ging: X l s tn hiu

Chng 5

BIN I Z
Ni dung:
5.1 Bin i Z
5.1.1 nh ngha bin i Z
5.1.2 Cc tnh cht ca bin i Z
5.1.3 Gin cc-khng
5.2 Bin i Z ngc
5.2.1 Phng php phn tch thnh chui ly tha
5.2.2 Phng php phn tch thnh phn thc s cp
5.3 Phn tch h thng dng bin i Z
Bi tp

5/22/2010

Bi ging: X l s tn hiu
Chng 5

BIN I Z

5.1 Bin i Z:
l php chuyn tn hiu sang min Z thun tin trong phn tch, x l.
bin i Z c vai tr nh php bin i Laplace trong mch tng t.
c dng tnh ton p ng ca h thng LTI, thit k cc b lc,vv...
5.1.1 nh ngha:
Bin i Z ca mt tn hiu ri rc x(n):

X (z) =

x(n) z n

n =

K hiu:

Z
x(n)
X ( z)

hay:

(z: bin phc)

X ( z ) = Z [ x ( n) ]

Vng hi t ca bin i Z (ROC: Region Of Convergence)


ROC l tp hp nhng gi tr ca Z lm cho X(z) c gi tr hu hn.

ROC =

{z

^ | X (z) }

Phi ch r ra khi ni n bin i Z.


5/22/2010

Bi ging: X l s tn hiu
Chng 5

BIN I Z (tt)

5.1 Bin i Z (tt):


V d 1: Xc nh bin i z ca cc tn hiu sau

ImZ

ROC

a. x(n) = {1,2,5,7,0,1}
b. x(n) = anu(n)

ReZ

c. x(n) = -anu(-n-1)

-1

d. x(n) = anu(n) - bnu(-n-1)

Li gii:
a. T nh ngha:
ROC: z 0; z

X(z) = z2 + 2z + 5 + 7z-1+ z-3 ;


b. Ta c:

X (z) =

x(n) z

n =

a u (n) z

n =

n=0

a z

( a z 1 ) n

n=0

Nu: |az-1|<1 |z|>|a| th:

X (z) =
5/22/2010

1
1 a z 1

ROC: |z| > |a|


3

Bi ging: X l s tn hiu
Chng 5

BIN I Z (tt)

5.1 Bin i Z (tt):


c. Ta c:

X (z) =

x(n) z

n =

a z
n

n =

n=

z = ( a 1 z ) n
n

n =1

Nu: |a-1z|<1 |z|<|a| th:

1
a 1 z
1
X (z) =
1
+
=

=
1 a z 1
1 a 1 z 1 a z 1

d. Ta c:

X (z) =

x(n) z

n =

n=0

Nu |b|<|a|:

n=0

bn z n

zn

n =1

ROC

ROC = {}:

-1

a1

ReZ

ROC : |a|<|z|<|b|:

X (z) =
5/22/2010

ImZ

n =

khng tn ti X(z).
Nu |b|>|a|:

ROC: |z| < |a|

1
1
+
1 a z 1 1 b z 1

Bi ging: X l s tn hiu
Chng 5

BIN I Z (tt)

5.1 Bin i Z (tt):


Mt s cp bin i Z thng dng:

5/22/2010

Bi ging: X l s tn hiu
Chng 5

BIN I Z (tt)

5.1.2 Cc tnh cht ca bin i Z:


a. Tuyn tnh:

x1 ( n ) X 1 ( z )
a1 x1 ( n ) + a 2 x 2 ( n ) a1 X 1 ( z ) + a 2 X 2 ( z ), a1 , a 2

x2 ( n ) X 2 ( z )
V d 2: Tm bin i Z ca tn hiu sau:

x(n) = 3(0.8)n u(n) 5(1.2)n u(n)


p dng tnh cht tuyn tnh:

x1 ( n ) = (0.8) n u ( n ) x2 ( n ) = ( 1.2) n u ( n )
&

a1 = 3
a2 = 5
1

n
(0.8)
(
)
,| z |> 0.8
u
n

1 0.8 z

1
(1.2) n u (n)
,| z |> 1.2
1

1 + 1.2 z
5/22/2010

X(z) =

3
5
,| z |>1.2

1
1
10.8z 1+1.2z
6

Bi ging: X l s tn hiu
Chng 5

BIN I Z (tt)

5.1.2 Cc tnh cht ca bin i Z (tt):


b. Dch chuyn trong min thi gian ri rc:

x ( n n0 ) z n0 X ( z )
x(n) X ( z )
n
x ( n + n0 ) z 0 X ( z )
V d 3: Tm bin i Z ca tn hiu sau:
n

1
x(n) = u(n + 2)
2
Vit li x(n):

n+2

1
1
x(n) = u(n + 2) = 4 u(n + 2)
2
2

p dng tnh cht trn:

1
,>| z |> 0.5
X(z) = 4z
1
10.5z
2

5/22/2010

Bi ging: X l s tn hiu
Chng 5

BIN I Z (tt)

5.1.2 Cc tnh cht ca bin i Z (tt):


c. Vi phn trong min Z:

dX ( z )
x(n) X ( z ) nx(n) z
dz
V d 4: Tm bin i Z ca tn hiu sau:
Vit li x(n):

x (n) = na n u ( n)
x (n) = nx1 (n), x1 (n) = a n u ( n)

p dng cp bin i c bn:

1
x1 (n) = a u ( n) X 1 ( z ) =
, | z |>| a |
1
1 az
n

p dng tnh cht trn:

dX1(z)
d 1
az1
; | z |>| a |
X(z) =z
=z
=
2
1

1
dz
dz 1az (1az )
5/22/2010

Bi ging: X l s tn hiu
Chng 5

BIN I Z (tt)
5.1.2 Cc tnh cht ca bin i Z (tt):
d. Tch chp:

x1 ( n ) X 1 ( z )
x ( n ) = x1 ( n ) * x 2 ( n ) x ( z ) = X 1 ( z ) X 2 ( z )

x2 ( n ) X 2 ( z )
chuyn i php tch chp trong min thi gian sang php nhn thng thng
trong min Z thun tin trong phn tch h thng.
V d 5: Tnh tch chp ca hai tn hiu sau:

x1 (n) = {1, 2,1};


Ta c:

x2 (n) = u ( n) u (n 6)

X1(z) = 1- 2z-1 + z-2;

ROC: z 0;

X2(z) = 1+ z-1 + z-2 + z-3 + z-4 + z-5; ROC: z 0;


p dng tnh cht trn:
X(z) = X1(z)X2(z) = (1- 2z-1 + z-2)(1+ z-1 + z-2 + z-3 + z-4 + z-5)
= 1- z-1 - z-6 + z-7
Suy ra:
5/22/2010

x(n) = {1,-1,0,0,0,0,-1,1}

Bi ging: X l s tn hiu
Chng 5

BIN I Z (tt)

5.1.2 Cc tnh cht ca bin i Z (tt):


e. o thi gian:
1

x(n) X ( z) x(n) X ( z )
V d 6: Tm bin i Z ca tn hiu sau:
n

1
x ( n) = u ( n)
3
n
1

y (n) = x ( n) = u (n) = 3n u (n)
t:
3
p dng cp bin i c bn:
1
y ( n) Y ( z ) =
, | z |> 3
1
1 3z
p dng tnh cht trn:

1
; | z |<1/3
X(z) =Y(z ) =
13z
1

5/22/2010

10

Bi ging: X l s tn hiu
Chng 5

BIN I Z (tt)

5.1.2 Cc tnh cht ca bin i Z (tt):


Tm tc mt s tnh cht quan trng ca bin i Z

5/22/2010

11

Bi ging: X l s tn hiu
Chng 5

BIN I Z (tt)

5.1.3 Gin cc-khng:


Bin i Z ca cc tn hiu thc v cc h thng LTI thng c dng hu t,
ngha l, ta c th biu din:

N ( z ) A( z z1 )( z z2 )( z z3 )......( z z L )
X ( z) =
=
D ( z ) ( z p1 )( z p2 )( z p3 )......( z pM )

Cc gi tr zi v pi c gi ln lt l cc im khng, cc im cc.
th biu din cc gi tr im cc, im khng trn mt phng phc Z c
gi l gin cc - khng.
ImZ
V d 7: V gin cc khng

1
z
x ( n) = u ( n) X ( z ) =
=
1
z 1
1 z
Ta c:

5/22/2010

z1 = 0 ;

p1 = 1

-1

z1

p1 ReZ

iem khong
iem cc
12

Bi ging: X l s tn hiu
Chng 5

BIN I Z (tt)

5.2 Bin i Z ngc:


bin i tn hiu t min Z tr v min thi gian ri rc, k hiu:

x ( n ) = Z 1 { X ( z )}
5.2.1 Phng php khai trin thnh chui ly tha:

Biu din X(z) thnh dng ly tha sau:

So snh vi nh ngha:

Suy ra, chui tn hiu x(n):

X (z) =
X (z) =

n +=

Cn z n
x(n) z n

n =

x ( n ) = {C n } , n
V d 8: Tm bin i Z ngc ca tn hiu sau:

X (z) =

1
1 1 .5 z

+ 0 .5 z

R O C :| z | > 1

Chia a thc c dng ly tha:

5/22/2010

13

Bi ging: X l s tn hiu
Chng 5

BIN I Z (tt)

5.2.1 Phng php khai trin thnh chui ly tha (tt):


Li gii:
Chia a thc c dng ly tha:

X (z) =

1
1 1 .5 z 1 + 0 .5 z 2

= 1+

3 1 7 2
z + z + .....
2
4
Khng cho dng
biu thc khp kn
ca x(n)

Suy ra gi tr chui x(n):

3 7

x ( n ) = 1,
,
, ...
2 4

5.2.2 Phng php khai trin thnh cc phn thc s cp:

X (z) =

Biu din X(z) thnh dng sau:

a
k =0

X k (z)

trong : Xk(z) l cc biu thc c bin i Z ngc xk(n) bit.

Lc :

x(n) =

a
k =0

5/22/2010

xk (n )
14

Bi ging: X l s tn hiu
Chng 5

BIN I Z (tt)

5.2.2 Phng php khai trin thnh cc phn thc s cp (tt):


V d 9: Tm bin i Z ngc ca tn hiu sau:

X (z) =
Li gii:

1
1 1 .5 z

+ 0 .5 z

R O C :| z | > 1

a v dng tng cc phn thc s cp:

X (z) =

1
1 1 .5 z 1 + 0 .5 z 2

1
(1 z 1 )(1 0 .5 z 1 )
2
1
=

1 z 1 1 0 .5 z 1
=

Mc khc,p dng cp bin i Z c bn:

(
)
,| Z |> 1
u
n

1 z
,
|
|
|
|
a nu (n)
z
a
>

1
1 az 1
(0.5) n u ( n )
,| z |> 0.5
1

1 0.5 z
Suy ra:
5/22/2010

x(n) = 2u (n) (0.5) n u (n)

15

Bi ging: X l s tn hiu
Chng 5

BIN I Z (tt)

Phng php a v tng cc phn thc s cp:


Gi s X(z) c dng hu t:

N ( z 1 )
X ( z) =
D( z 1 )

Trng hp 1: (bc t s nh hn mu s) xt 2 kh nng


D(z) ch c cc nghim thc n, tc l c th biu din:

N ( z 1 )
N ( z 1 )
=
X ( z) =
1
D( z ) (1 p1 z 1 )(1 p2 z 1 )(1 p3 z 1 ).......
A3
A1
A2
=
+
+
+ ....
1
1
1
1 p1 z
1 p2 z
1 p3 z
trong , cc h s c xc nh nh sau:

Ai = (1 p i z 1 ) X ( z )
5/22/2010

z = pi
16

Bi ging: X l s tn hiu
Chng 5

BIN I Z (tt)

V d 9: Tm bin i Z ngc ca tn hiu sau:

2 2 .0 5 z 1
X (z) =
1 2 .0 5 z 1 + z 2
Biu din thnh tng cc phn thc s cp:

A1
A2
2 2.05 z 1
2 2.05 z 1
X ( z) =
=
=
+
1 2.05 z 1 + z 2 (1 0.8 z 1 )(1 1.25 z 1 ) (1 0.8 z 1 ) (1 1.25 z 1 )
Xc nh cc h s:

A1 = (1 0.8 z ) X ( z )
1

z = 0.8

2 2.05 z 1
=
=1
1
1
1.25
z

z =0.8

2 2.05 z 1
A2 = (1 1.25 z ) X ( z ) z =1.25 =
=1
1
1
0.8
z

z =1.25
Cc bin i Z ngc c th c:
1

(0.8)n u(n) + (1.25)n u(n), | z |>1.25

x(n) = (0.8)n u(n) (1.25)n u(n 1), 1.25 >| z |> 0.8
(0.8)n u(n 1) (1.25)n u(n 1), | z |< 0.8

5/22/2010

17

Bi ging: X l s tn hiu
Chng 5

BIN I Z (tt)

Phng php a v tng cc phn thc s cp:


D(z) c cc nghim thc bi, tc l c th biu din:

N(z1)
N(z1)
X(z) = 1 =
1
1
1 h
D(z ) (1 pz
)(1
p
z
)...(1
p
z
) ......

1
2
k
A1k
A2k
Ahk
A1
A2
=
+
+
+
+...+
+...
1
1
1
1 2
1 h
1 pz
1 p2z 1 p3z (1 p3z )
(1 p3z )
1
trong , cc h s c xc nh nh sau:

Ai = (1 p i z 1 ) X ( z )

z = pi

;i k

1 dh j
1 h

(1
) X (z)
Ajk =
p
z
k
h j
(h j)! dz
5/22/2010

z= pk

; j =1,..., h
18

Bi ging: X l s tn hiu
Chng 5

BIN I Z (tt)

Phng php a v tng cc phn thc s cp:


Trng hp 2: (bc t s bng bc mu s)

N ( z 1 )
N ( z 1 )
=
X ( z) =
1
D( z ) (1 p1 z 1 )(1 p2 z 1 )(1 p3 z 1 ).......
A3
A1
A2
= A0 +
+
+
+ ....
1
1
1
1 p1 z
1 p2 z
1 p3 z
trong , cc h s c xc nh nh sau:

A0 = [ X ( z )]z =0 ; Ai = (1 p i z 1 ) X ( z )

z = pi

V d 10: Tm tt c cc bin i Z ngc c th c ca X(z):

1 + z + 1 0 z 2
X (z) =
0 .2 5 + z 2
5/22/2010

19

Bi ging: X l s tn hiu
Chng 5

BIN I Z (tt)

Biu din thnh tng cc phn thc s cp:

A1
A2
1 + z + 10 z 2 10 + z 1 z 2
X ( z) =
=
=
A
+
+
0
0.25 + z 2
1 0.25 z 2
1 0.5 z 1 1 + 0.5 z 1
Xc nh cc h s:

A0 = [ X ( z ) ]

z =0

10 z 1 z 2
=
=4
2
0.25
z

z =0

A1 = (1 0.5 z 1 ) X ( z )
A2 = (1 + 0.5 z 1 ) X ( z )
Suy ra:

X ( z) = 4 +

z = 0.5

z =0.5

=4

=2

4
2
+
1 0.5 z 1 1 + 0.5 z 1

Cc bin i Z ngc c th c:

4 (n) + 4(0.5)n u(n) + 2(0.5)n u(n); | z |> 0.5


x(n) =
n
n

(
n
)
4(0.5)
u
(
n
1)
2(
0.5)
u(n 1); | z |> 0.5

5/22/2010

20

Bi ging: X l s tn hiu
Chng 5

BIN I Z (tt)

Phng php a v tng cc phn thc s cp:


Trng hp 3: (bc t s ln hn mu s)
Chia t s cho mu s a v dng:
1
N ( z 1 )
R
(
z
)
1
=
+
X ( z) =
Q
(
z
)
D( z 1 )
D( z 1 )

Vic tm bin i Z ngc ca Q(z) l d dng, cn vi a thc cn li


dng trng hp 1.
V d 11: Tm tt c cc bin i Z ngc c th c ca X(z):

6 + z 5
X (z) =
1 0 .2 5 z 2
Biu din thnh tng cc phn thc s cp:

6 + z 5
6 + 1 6 z 1
1
3
X (z) =
= 16 z 4 z +
2
1 0 .2 5 z
1 0 .2 5 z 2
Xc nh cc h s: (tng t trng hp 1)..

5/22/2010

21

Bi ging: X l s tn hiu
Chng 5

BIN I Z (tt)

5.3 Phn tch h thng dng bin i Z:


Xt h thng ri rc c p ng xung h(n). Bin i Z ca p ng xung c
gi l hm truyn (transfer function) ca h thng.
Hm truyn ca h thng ri rc:
+

H (z) =

H(z) thng c
s dng m t
v phn tch h
thng ri rc

h(n) z n

n =

Quan h gia ng vo- ng ra:


H thng
Tn hiu vo

x(n)
X(z)
5/22/2010

ri rc
H

Tn hiu ra

y(n)=h(n)*x(n)
Y(z)=X(z)H(z)
22

Bi ging: X l s tn hiu
Chng 5

BIN I Z (tt)

5.3 Phn tch h thng dng bin i Z (tt):


Tnh n nh v nhn qu:
Nhn qu:

H thng LTI nhn qu: h(n) = 0, n<0.

ROC ca bin i Z ca mt chui nhn qu nm ngoi mt vng trn.

Do vy, h thng LTI nhn qu <=> ROC nm ngoi vng trn c bn knh
ImZ
r.

ROC

n nh:

H thng LTI n nh:

| h(n) | <

n =

| h ( n ) |z

< , | z |= 1

n =

*
p
*p *p
0
*p

-1

ReZ

Do vy, ROC ca H(z) phi cha vng trn n v.

Tm li, mt h thng LTI l nhn qu v n nh nu v ch nu mi


cc ca H(z) u nm trong vng trn n v.
5/22/2010

23

Bi ging: X l s tn hiu
Chng 5

BIN I Z (tt)

5.3 Phn tch h thng dng bin i Z (tt):


V d 12: Hm truyn ca mt h thng LTI:

3 4 z 1
H (z) =
1 3 .5 z 1 + 1 .5 z 2
Tm p ng xung khi h thng l nhn qu. Lc ny, h c n nh khng?
Li gii:
Vit li:

3 4 z 1
1
3
=

H (z) =
1 3 .5 z 1 + 1 .5 z 2 1 0 .5 z 1 1 3 z 1

H(z) c hai cc ti z = 1/2 v z = 3. Do , tha iu kin nhn qu th


ROC: |z|>3. p ng xung ca h thng:
n

1
h(n) = u (n) + 2.3n u (n)
2

Lc ny, h thng s khng n nh do ROC khng cha vng trn n v.


5/22/2010

24

Bi ging: X l s tn hiu
Chng 5

BIN I Z (tt)

Bi tp:
5.1 (bi 8.1.3 trang 311)
5.2 (bi 8.2.1 trang 312)
5.3 (bi 8.2.2 trang 312)
5.3 (bi 8.2.3 trang 312)
5.4 (bi 8.2.9 trang 313)
5.5 (bi 8.2.11 trang 313)
5.6 (bi 8.3.6 trang 315)
5.7 (bi 8.3.9 trang 315)
5.8 (bi 8.4.1 trang 315)
5.9 (bi 8.5.2 trang 316)
5.10 (bi 8.5.3 trang 316)

5/22/2010

25

You might also like