M U Trong lch s th gii tht him c mt t nc mt ch quyn hn 1000 nm m vn c th ginh li c.

. Vy m t tin chng ta lm c iu , chng nhng ginh li c c lp, gi c truyn thng vn ha ca ngi Vit m cn hin ngang trong t th ca mt quc gia t ch, t cng, t lp. Nhn li lch s mi th k t nc ta b t di ch thng tr ca chnh quyn phong kin phng Bc, ta cng nhn thc r hn tinh thn u tranh kin cng, bn lnh dn tc st ca cha ng ta. Trong bi tiu lun, nhm 3 xin trnh by nhng c im chnh ca chnh quyn h phong kin phng Bc Vit Nam trong sut thi k c dn tc ta phi mang thn phn n l, t c ci nhn khi qut, cn bn hn v mt chng ng lch s Vit Nam. C IM CA CHNH QUYN H PHONG KIN PHNG BC 1. Chnh quyn h phong kin phng Bc bin u Lc t mt quc gia c lp tr thnh mt a phng ca chng Trung Quc, nm 202 TCN, Lu Bang thay th nh Tn lp ra nh Hn. Nh Hn k tc v pht trin trn mt trnh cao ng li bnh trng nc ln bnh Thin h" trc y. Nm 111 TCN, nh Hn iu hn 10 vn qun xung chinh phc Nam Vit Sau mt thi gian chng c, vua ti nh Triu k b git, k b bt. Nhn thi c , th lnh t Ty Vu (Ty Vu Vng) ni dy khi ngha nh khi phc li nn c lp ca nc u Lc xa nhng tht bi. Bn quan li nh Triu qu gi u hng L Bc c. t u Lc li chuyn sang tay nh Hn. n u Cng nguyn, triu nh phng Bc c bin lun. Vng Mng cp ngi nh Ty Hn, lp ra triu Tn (8- 23). Sau , ng Hn thay th triu Tn (23- 220), trong giai on t nm 25 n nm 88 l thi k Trung Quc n nh bn trong v c iu kin m rng bnh trng ra bn ngoi. Mc bc lt v ng ha ca chng ngy cng tr nn khc lit (bt nhn dn ta phi cng np nhiu ca qu, vt l ca phng Nam, bc lt t thu nng n, nm c quyn sn xut v mua bn mui, p dng php lut Hn, bt nhn dn ta phi tun theo l gio phong kin Hn). Tip theo sau nh Hn, cc triu i phong kin Trung Quc k tip khc nh ng Ng, nh Tn, Lu Tng, nh Lng, ln lt thay nhau h Vit Nam. Thi k Bc thuc th ba bt u t nm 602 vi s ci tr ca nh Ty. K tip nh Ty, nh ng h Vit Nam gn 300 nm. Trung Quc n thi ng t ti cc thnh, bnh trng ra 4 pha, pha bc lp ra An Bc h ph, pha ng nh nc Cao Ly lp ra An ng h ph, pha ty lp ra An Ty h ph v pha Nam lp ra An Nam h ph, tc l lnh th nc Vn Xun c. 2. S thay i cc c quan hnh chnh lnh th giai on u ca nh Hn (Ty Hn), sau khi chim c nc Nam Vit, trong c u Lc, nh Hn chia vng t mi chim c thnh 9 qun trc thuc triu nh nh Hn: m Nh, Chu Nhai, Nam Hi, Hp Ph, Ut Lm, Thng Ng, Giao Ch (Bc B), Cu Chn (Thanh Ngh Tnh), Nht Nam (t o Ngang n o Hi Vn). Sau , nc Hn hnh thnh thm mt cp hnh chnh l cp chu trn cp qun nn t 106 TCN tr i, chu Giao Ch c hnh thnh bao gm Giao Ch, Cu Chn, Nht Nam (vng t Nam Vit c) vi tr s c t qun Giao Ch - qun ln nht v quan trng nht. Di cp qun l cp huyn. Giao Ch c 10 huyn, Cu Chn c 7 huyn, Nht Nam c 5 huyn. Nh vy, so vi nh Triu, nh Hn t chc cc c quan hnh chnh - lnh th mt cch quy m v hon thin hn.
1

Nh ng hn (23), nhn chung cc n v hnh chnh - lnh th hnh thnh t trc vn c gi nguyn. n giai on nh ng, h ph c thnh lp. nc ta, nm 622, nh ng lp Giao Chu h ph, ti 679 i thnh An Nam h ph. Nh ng bi b cp qun thi thuc Ty v khi phc h thng cc chu trc thuc h ph. Di cp chu l cp huyn. t An Nam gm 12 chu, 59 huyn. Di huyn l hng, di cp hng l cp x. n ht thi Bc thuc, cc n v hnh chnh v m hnh t chc chnh quyn v c bn khng thay i. c bit, h thng chnh quyn ca nh Hn v nh ng c nh hng v cng su sc n h thng chnh quyn ca nc ta sau ny, li khun mu v phn chia hnh chnh lnh th. 3. H thng quan chc v c quan nh nc Thi nh Triu, nc ta b chia thnh cc qun, huyn ng u l Thi th v Huyn lnh. Ch lc tng v t chc chnh quyn cng x nng thn vn tn ti. Ti nh Hn, t chc thm cp chu trn cp qun. ng u cc chu l Th s, ng u qun l thi th, huyn l Huyn lnh. Ti thi ng Hn, c thm cc To tng gip vic cho Th s nh Cng to tng, Bnh to tng, Bc to tng ph trch v tuyn b quan li, qun s, ti chnh Bn cnh , b nhim thm chc Qun tha gip vic khi Thi th i vng. Ngoi ra cn c mt s chc quan chuyn vic thu thu nh Dim quan, Cng quan, Thit quan Tuy nhin, t cp huyn ch xung vn do cc quan chc ngi Vit nm gi. Ti nh ng, ci cch a chnh lp ra cc h ph ng u l Tit s; b cp qun lp li cc chu thuc h ph ng u l quan Th s ri di l huyn lnh cai qun cp huyn. Di huyn l hng, x do Hng trng, x trng l ngi Vit qun l. Ni tm li, sau cc triu i thay nhau cai tr d di hnh thc no, phng php, th on no, d l s dng i ng quan chc ngi Hn hay ngi Vit th chnh quyn h cng tht bi trong vic ng ha ngi Vit, lng x vn l ci gc, l c s vn ha ca nc Vit. 4. Cc chnh quyn c lp song song v tin n an xen tn ti Trong thi Bc thuc c 2 h thng chnh quyn tn ti song song v an xen nhau l: chnh quyn h ca Trung Quc v chnh quyn ngi Vit, trong lng Vit tn ti bn vng cng vi cc chnh quyn t ch. Cc triu i Trung Quc khng ngng thc hin ng ho ngi Vit nhm bin Vit Nam thnh mt qun huyn ca Trung Quc. Di thi k ny ngi Vit phi ng su thu cho triu nh pha Bc. Ngoi mt s thu ca Nh nc mt s quan cai tr a phng v xa nn cng bn vt thm ca dn. Di ch thng tr tn khc ca cc ch phong kin ln Trung Hoa, nhn dn ta kin cng, bn b u tranh bo tn dn tc v ginh c lp t nc. Tiu biu: cuc khi ngha Hai B Trng vo ma xun nm 40 lt chnh quyn h 65 thnh tr, sau xng vng lm ch ton b lnh th u Lc c. Nh vy, chnh quyn Hai B Trng l chnh quyn c lp u tin nc ta sau hn 200 nm bc thuc. Nm 43, chnh quyn Hai B Trng sp . u nm 544, khi ngha L B n ra v ginh thng li. L B ln ngi vua, ly tn hiu l Nam , t Quc hiu l Vn Xun, khng nh c lp ch quyn ca dn tc ta. Sau khi nh Tin L dng nc Vn Xun tn ti c 60 nm (544 - 603), Vit Nam nm di quyn cai tr ca nh Tu v nh ng t nm 602.
2

n u th k X, nh ng suy yu, nhn c hi Khc Tha D, khi l Ho trng Chu Din, c dn chng ng h, tin ra chim ng ph thnh i La, t xng l Tit s (nm 905). thi k ny, b ngoi Vit Nam vn l mt phn lnh th ca Thin triu phng Bc Trung Nguyn vi tn gi l Tnh Hi Qun v ngi ng u ch ni tip nhau lm chc Tit s nh mt cai tr ca Trung Quc trc y. Trn thc t, h Khc kt thc v c bn ch thng tr hn 1000 nm phong kin TQ. Thi k 905 938 ko di 33 nm v c 5 Tit s. Sau trn Bch ng (938) Ng Quyn xng vng th chc Tit s ch l nhng vin quan c nhim v qun l cc l ph bin gii. T sau cuc khi ngha Hai B Trng chnh quyn h mun ph tan c s vt cht, x hi ca tng lp qu tc Lc Vit v thi hnh ch trc tr ti cp huyn nhng vn khng cai tr trc tip c cc lng x. Thi k Bc thuc v chng Bc thuc cng l thi k Hn ho v chng Hn ho lin tc, quyt lit, kin cng, gi vng tnh t qun v nhng tp qun, phong tc ca lng x, bn b tin hnh cuc u tranh v trang anh dng dnh c lp dn tc. 5. H qu ca chnh quyn nh nc Trung Quc ti b my nh nc phong kin Vit Nam C s l lun, t tng cho giai cp thng tr Vit Nam xy dng, t chc b my nh nc ca mnh l h t tng Nho gio. Cc quan im Nho gio v quyn lc nh nc, cch thc t chc quyn lc nh nc, v phng thc cai tr, cng c qun l x hi c giai cp thng tr Vit Nam tip thu. l hng lot cc quan im Tn qun quyn, qun ch thn quyn, chnh danh, nhn tr, l tri, vng mo. Ton b h thng quan im u nhm xy dng b my nh nc m bo tp trung quyn lc vo tay vua, thng nht v chnh tr, xy dng nh nc trung ng tp quyn vng mnh. Cch thc t chc b my nh nc v ch quan chc ca nh nc phong kin Vit Nam u m phng theo nh nc phong kin Trung Hoa. l du n lch s hn 10 th k Bc thuc i vi lch s pht trin ca nh nc Vit Nam m chung s ta khng th ph nhn. Triu nh trung ng vi cc quan cao cp v 2 ban vn v, vi lc b v cc c quan chc nng, cch phn chia n v hnh chnh a phng theo tha tuyn, ph, huyn u m phng Trung Hoa. Ngay c tn gi, chc danh ca cc c quan nh nc v h thng quan li cng theo cch gi ca Trung Hoa. Trong sut thi k b h nhn dn ta va u tranh chng Bc thuc chng ng ha ginh c lp dn tc v gi gn bn sc dn tc ng thi va tip thu c chn lc nhng thnh tu vn ha chnh tr ca Trung Hoa xy dng nh nc c lp dn tc ca mnh, s tip thu l tt yu ca lch s. KT LUN Ni tm li, thi k chnh quyn phong kin phng Bc h Vit Nam ko di hn 1000 nm vi nhng c im khi qut nh trn li nhiu di tn, tc ng su rng ti nhiu lnh vc trong i sng nhn dn ta, thm ch cho n ngy hm nay. Vic nhn nhn khch quan v c h thng v thi k ny chnh l iu kin chng ta rt ra nhng bi hc qu kh cho tng lai, hnh thnh mt nn tng t tng vng chc a vic t chc v hot ng ca b my nh nc c thc hin c hiu qu hn, su rng v thit thc hn na.