CONTENTS môc lôc

Môc lôc
Lêi tùa ....................................................................................................................................................................... 1
C¸c ch÷ vµ côm tõ viÕt t¾t. ...................................................................................................................................... 3
B¶ng ®¸nh gi¸ m«i tr­êng n­íc ................................................................................................................... 4
B¶n ®å ............................................................................................................................................................ 6
TrÝch yÕu ........................................................................................................................................................ 9
PHÇN I .................................................................................................................................................................... 13
m«i tr­êng n­íc ............................................................................................................................................... 14
N­íc mÆt ...................................................................................................................................................... 14
N­íc d­íi ®Êt ............................................................................................................................................... 15
N­íc biÓn vµ ven biÓn .................................................................................................................................. 15
Sö DôNG N¦íC ...................................................................................................................................................... 16
T­íi ............................................................................................................................................................... 16
Sinh ho¹t ...................................................................................................................................................... 16
Thuû s¶n ....................................................................................................................................................... 17
Thuû ®iÖn ..................................................................................................................................................... 18
C¸c môc ®Ých kh¸c ....................................................................................................................................... 18
§A D¹NG SINH HäC d­íi n­íc: N¦íC NGäT Vµ N¦íC BIÓN ........................................................................ 19
CHÊT L¦îNG N¦íC: MÆT, D¦íI §ÊT, VEN BiÓn ................................................................................................ 22
TÝNH DÔ BÞ TæN TH¦¥NG ...................................................................................................................................... 26
TèN KÐM KINH TÕ ................................................................................................................................................. 28
QU¶N Lý ................................................................................................................................................................. 30
Khung ph¸p lý .............................................................................................................................................. 30
N¨ng lùc vµ thÓ chÕ ...................................................................................................................................... 31
Chi tiªu ......................................................................................................................................................... 33
Quan tr¾c vµ th«ng tin ................................................................................................................................. 38
c¸c §¸P øNG ........................................................................................................................................................ 35
TH¸CH THøC ......................................................................................................................................................... 39
PHÇN II: M« T¶ S¥ L¦îC TµI NGUY£N N¦íC C¸C VïNG ................................................................................. 43
T©y B¾c ......................................................................................................................................................... 44
§«ng B¾c ...................................................................................................................................................... 46
§ång b»ng s«ng Hång .................................................................................................................................. 48
B¾c Trung Bé ................................................................................................................................................ 50
Duyªn h¶i Nam Trung Bé ............................................................................................................................ 52
T©y Nguyªn .................................................................................................................................................. 54
§«ng Nam Bé ............................................................................................................................................... 56
§ång b»ng s«ng Cöu Long ........................................................................................................................... 58
Phô Lôc ............................................................................................................................................. 61
Phô lôc 1: C¸c thuËt ng÷ ............................................................................................................................. 62
Phô lôc 2: C¸c b¶n ®å vµ b¶ng biÓu ............................................................................................................ 63
Phô lôc 3: C¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt chÝnh ................................................................................. 67
Phô lôc 4: S¬ ®å tæ chøc c¸c c¬ quan liªn quan ®Õn qu¶n lý tµi nguyªn n­íc ......................................... 68
Phô lôc 5: C¸c tiªu chuÈn vµ ph©n lo¹i vÒ n­íc ......................................................................................... 69
Phô lôc 6: Danh môc c¸c dù ¸n vµ nhµ tµi trî ............................................................................................ 70
Phô lôc 7: Héi th¶o ngµy 12 th¸ng 6 n¨m 2003 ........................................................................................ 72
ViÖt Nam – Th«ng tin chung ........................................................................................................................... 74
 Bé Tµi nguyªn vµ M«i tr­êng (Bé TNMT), Ng©n hµng ThÕ giíi (WB) vµ C¬ quan Ph¸t triÓn Quèc tÕ §an M¹ch
(DANIDA) cïng ®ãng gãp x©y dùng b¸o c¸o nµy. Nhãm c«ng t¸c cña WB gåm: TrÇn ThÞ Thanh Ph­¬ng (Tr­ëng nhãm),
Anjali Acharya, Ronald D.Zweig, Patchamuthu Illangovan, Anthony J. Whitten vµ Robert Crooks. Nhãm c«ng t¸c cña Bé
TNMT gåm: Tr­¬ng M¹nh TiÕn (Vô M«i tr­êng), D­¬ng ThÞ T¬ vµ T« Kim Oanh (Trung t©m T­ vÊn, §µo t¹o M«i tr­êng
- Côc B¶o vÖ M«i tr­êng), Hoµng D­¬ng Tïng vµ NguyÔn V¨n Thuú (Phßng D÷ liÖu vµ Th«ng tin - Côc B¶o vÖ M«i tr­êng).
¤ng Jan Moller Hansen ®¹i diÖn cho DANIDA. C¸c chuyªn gia t­ vÊn hç trî cho nhãm c«ng t¸c, cung cÊp d÷ liÖu vµ th«ng
tin vÒ m«i tr­êng cho b¸o c¸o gåm: Anders Malmgren-Hansen, Vò Minh Hoa, Vò Thu H¹nh, Vò Xu©n NguyÖt Hång, NguyÔn
Quang DiÖu, TrÇn Minh ThÕ, Vò V¨n TuÊn vµ Mai Kú Vinh. Manida Unkulvasapaul, Greg Browder vµ Rafik F.Hirji ®· thÈm
®Þnh kü l­ìng b¸o c¸o. Bµ Lª Thanh H­¬ng Giang hç trî c¸c c«ng viÖc hËu cÇn. Bµ Heather B. Worley gióp hiÖu ®Ýnh. Bµ
Sirinum Maitrawattana ®iÒu phèi c«ng t¸c thiÕt kÕ trang b×a vµ tr×nh bµy s¸ch.
Chóng t«i xin c¸m ¬n sù ñng hé vµ khÝch lÖ cña «ng Mai ¸i Trùc, Bé tr­ëng Bé TNMT, «ng Klaus Rohland, Gi¸m ®èc
Ng©n hµng ThÕ giíi t¹i ViÖt Nam, vµ c¸c bµ Teresa Serra vµ Susan Shen thuéc Bé phËn Ph¸t triÓn X· héi vµ M«i tr­êng
§«ng ¸ cña Ng©n hµng ThÕ giíi.

C¸c quan ®iÓm ®­îc thÓ hiÖn trong b¸o c¸o DiÔn biÕn M«i tr­êng ViÖt Nam hoµn toµn lµ nh÷ng quan ®iÓm cña c¸c t¸c gi¶ vµ kh«ng ®­îc
trÝch dÉn nÕu kh«ng xin phÐp tr­íc. C¸c quan ®iÓm nµy kh«ng nhÊt thiÕt ph¶n ¸nh c¸c quan ®iÓm cña Ng©n hµng ThÕ giíi, c¸c Gi¸m ®èc
®iÒu hµnh cña WB hoÆc cña c¸c n­íc mµ hä ®¹i diÖn. Th«ng tin trong b¸o c¸o ®­îc thu thËp tõ nhiÒu nguån ®¸ng tin cËy, tuy vËy vÉn ch­a
h¼n lµ ®Çy ®ñ vµ cã thÓ cßn ch­a ch¾c ch¾n.
 lêi tùa

Lêi tùa
Lo¹t B¸o c¸o DiÔn biÕn M«i tr­êng ViÖt Nam ®­îc khëi x­íng tõ 2002, tr×nh bµy bøc tranh ph¸c ho¹ nhanh
c¸c xu thÕ m«i tr­êng chñ yÕu cña ®Êt n­íc. Môc ®Ých cña B¸o c¸o nh»m l­u t©m vµ cung cÊp th«ng tin cho c¸c bªn cã
liªn quan vÒ nh÷ng diÔn biÕn m«i tr­êng x¶y ra. B¸o c¸o DiÔn biÕn M«i tr­êng 2002 ®· ®­îc c«ng bè chÝnh thøc t¹i buæi
LÔ Ph¸t hµnh b¸o c¸o vµo th¸ng 10 n¨m 2002 do Ng©n hµng ThÕ giíi, Bé Khoa häc, C«ng nghÖ vµ M«i tr­êng (tr­íc
®©y), vµ §¹i sø qu¸n §an M¹ch ®ång tæ chøc, vµ ®ång thêi ®­îc phæ biÕn réng r·i trªn m¹ng internet. B¸o c¸o nµy ®· ®­îc
c¸c c¬ quan ChÝnh phñ, céng ®ång c¸c nhµ tµi trî vµ x· héi ®¸nh gi¸ cao nh­ mét b¸o c¸o tæng quan cã chÊt l­îng vÒ diÔn
biÕn m«i tr­êng trong 5 n¨m gÇn ®©y.
§Æc biÖt, c¸c môc tiªu cña B¸o c¸o DiÔn biÕn M«i tr­êng ViÖt Nam 2003 nh»m (a) nhÊn m¹nh tÇm quan träng cña
c¸c nguån tµi nguyªn vµ m«i tr­êng n­íc ®èi víi sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ vµ x· héi cña ViÖt Nam, (b) tr×nh bµy c¸c nç lùc
tr­íc ®©y vµ hiÖn nay trong viÖc ph¸t triÓn vµ qu¶n lý c¸c nguån tµi nguyªn n­íc, (c) nªu bËt nh÷ng th¸ch thøc vµ c¸c nguy
c¬ míi trong qu¶n lý m«i tr­êng mµ ViÖt Nam ®ang ph¶i ®èi mÆt, còng nh­ c¸c t¸c ®éng liªn can vÒ kinh tÕ, x· héi vµ chÝnh
s¸ch, vµ (d) tãm l­îc mét tËp hîp c¸c chØ thÞ ®Ó cã thÓ sö dông trong quan tr¾c c¸c diÔn biÕn vÒ m«i tr­êng n­íc.
ViÖt Nam cã lÞch sö l©u ®êi vÒ qu¶n lý n­íc. C«ng t¸c qu¶n lý tµi nguyªn n­íc ®­îc ph¸t triÓn nh»m øng phã víi
t×nh tr¹ng thiÕu n­íc vµo mïa kh«, lò lôt tµn ph¸ nÆng nÒ vµo mïa m­a do khÝ hËu giã mïa, còng nh­ nhu cÇu cao vÒ cÊp
n­íc nh»m tho¶ m·n mong muèn th©m canh s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. Kho¶ng hai phÇn ba c¸c nguån tµi nguyªn n­íc cña
ViÖt Nam b¾t nguån tõ c¸c l­u vùc ë c¸c quèc gia l¸ng giÒng. PhÇn l­u vùc thuéc l·nh thæ ViÖt Nam n»m ë cuèi vïng h¹
l­u c¸c s«ng Mª K«ng vµ s«ng Hång, vµ v× vËy rÊt dÔ bÞ ¶nh h­ëng ®èi víi nh÷ng quyÕt ®Þnh vÒ tµi nguyªn n­íc cña c¸c
quèc gia th­îng nguån.
ViÖt Nam lµ mét trong nh÷ng quèc gia chÞu nhiÒu thiªn tai nhÊt thÕ giíi: kho¶ng 70% d©n sè ViÖt Nam th­êng bÞ
¶nh h­ëng cña c¸c trËn b·o vµ m­a lín, kÌm theo c¸c trËn cuång phong, lò lôt, s¹t lë ®Êt vµ lò bïn. Tr­íc ®©y, h¹n h¸n
chØ x¶y ra côc bé hoÆc theo mïa, nh­ng nh÷ng n¨m gÇn ®©y, h¹n h¸n trë thµnh vÊn ®Ò ngµy cµng nan gi¶i h¬n. ViÖt Nam
cã ®­êng bê biÓn rÊt dµi, lµ n¬i giµu vÒ c¸c nguån tµi nguyªn biÓn vµ ®a d¹ng sinh häc. Tuy nhiªn, m«i tr­êng ë nhiÒu vïng
ven biÓn ®ang bÞ suy tho¸i do ¸p lùc céng h­ëng cña sù t¨ng nhanh d©n sè, ®« thÞ ho¸ vµ ph¸t triÓn kinh tÕ víi møc t¨ng
tr­ëng cao nh­ng thiÕu sù phèi hîp ®ång bé, còng nh­ viÖc qu¶n lý tµi nguyªn kh«ng hîp lý.
Trong thËp kû qua, ChÝnh phñ ViÖt Nam ®· ban hµnh c¸c bé luËt, x©y dùng tæ chøc thÓ chÕ, t¨ng c­êng ®Çu t­,
còng nh­ ph©n cÊp giao quyÒn qu¶n lý cho c¸c cÊp c¸c ngµnh ®èi víi nguån tµi nguyªn n­íc dåi dµo cña ®Êt n­íc. Tuy
nhiªn, ph¸t triÓn kinh tÕ víi møc t¨ng tr­ëng nhanh, tû lÖ t¨ng d©n sè cao, c¸c ®iÒu kiÖn m«i tr­êng ®ang xÊu ®i vµ thiªn
tai th­êng xuyªn x¶y ra, ®ang lÊn ¸t n¨ng lùc chÝnh s¸ch vµ hÖ thèng thÓ chÕ hiÖn cã, tõ ®ã lµm suy yÕu tÝnh hiÖu lùc cña
nhiÒu biÖn ph¸p can thiÖp do ChÝnh phñ chØ ®¹o. XÐt qu¸ tr×nh lÞch sö vµ bèi c¶nh ®ã, ngµy nay c«ng t¸c qu¶n lý c¸c nguån
tµi nguyªn n­íc lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò bøc xóc nhÊt cña ViÖt Nam. Trªn tr­êng quèc tÕ, Héi nghÞ Th­îng ®Ønh ThÕ
giíi vÒ Ph¸t triÓn BÒn v÷ng (WSSD) t¹i Johannesburg n¨m 2003 ®· coi qu¶n lý tµi nguyªn m«i tr­êng n­íc lµ mét vÊn ®Ò
cÇn ®Æc biÖt quan t©m trong Ch­¬ng tr×nh nghÞ sù toµn cÇu. V× nh÷ng lÏ ®ã, m«i tr­êng n­íc ®­îc chän lµm träng t©m cña
B¸o c¸o DiÔn biÕn M«i tr­êng ViÖt Nam n¨m nay.
B¸o c¸o DiÔn biÕn M«i tr­êng ViÖt Nam 2003 gåm 2 phÇn chÝnh. PhÇn thø nhÊt tæng quan th«ng tin vÒ c¸c
nguån tµi nguyªn n­íc. C¸c môc trong phÇn nµy tËp trung tr×nh bµy nh÷ng khÝa c¹nh kh¸c nhau vÒ c¸c nguån tµi nguyªn
n­íc mÆt, n­íc d­íi ®Êt vµ tµi nguyªn vïng biÓn ven bê, bao gåm tiÒm n¨ng tr÷ l­îng cña c¸c nguån n­íc, viÖc sö dông
n­íc, ®a d¹ng sinh häc d­íi n­íc, chÊt l­îng n­íc, tÝnh dÔ tæn th­¬ng vµ chi phÝ kinh tÕ. PhÇn thø nhÊt ®­îc kÕt thóc b»ng
môc vÒ qu¶n lý c¸c nguån tµi nguyªn n­íc bao gåm khung luËt ph¸p, tæ chøc thÓ chÕ, c¸c kho¶n chi tiªu tµi chÝnh vµ c«ng
t¸c gi¸m s¸t.
PhÇn thø hai m« t¶ s¬ l­îc tæng quan vÒ tµi nguyªn n­íc trong bèi c¶nh ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña 8 tiÓu vïng
kinh tÕ. C¸c tiÓu vïng kinh tÕ nµy lµ T©y B¾c, §«ng B¾c, §ång b»ng s«ng Hång, B¾c Trung bé, Duyªn h¶i Nam Trung bé,
T©y Nguyªn, §«ng Nam bé, vµ §ång b»ng s«ng Cöu Long.

1
 lêi tùa

B¸o c¸o DiÔn biÕn M«i tr­êng ViÖt Nam 2003 lµ kÕt qu¶ ®ång thùc hiÖn cña c¸c c¬ quan trong n­íc, c¸c tæ
chøc x· héi, c¸c tr­êng ®¹i häc, c¸c nhµ nghiªn cøu, vµ c¸c tæ chøc tµi trî. C¸c th«ng tin tr×nh bµy trong B¸o c¸o ®­îc thu
thËp tõ nhiÒu nguån kh¸c nhau, bao gåm c¸c b¸o c¸o ®· ®­îc c¸c c¬ quan ChÝnh phñ, c¸c tr­êng ®¹i häc, c¸c tæ chøc
ngoµi ChÝnh phñ c«ng bè, vµ c¸c t­ liÖu cña Ng©n hµng ThÕ giíi vµ c¸c dù ¸n kh¸c do c¸c nhµ tµi trî hç trî. C¸c b¶n ®å
in trong B¸o c¸o chØ thÓ hiÖn c¸c khu vùc thu thËp th«ng tin ®­îc sö dông trong B¸o c¸o. C¸c ®­êng ranh giíi, mµu s¾c,
®Þa danh vµ bÊt kú th«ng tin nµo kh¸c tr×nh bµy trªn c¸c b¶n ®å nµy kh«ng bao hµm bÊt kú sù ph¸n quyÕt nµo ®èi víi hiÖn
tr¹ng ph¸p lý cña bÊt kú vïng l·nh thæ nµo, hoÆc bÊt kú sù chÊp thuËn hay chÊp nhËn nµo ®èi víi c¸c ®­êng ranh giíi ®ã.
Bé Tµi nguyªn vµ M«i tr­êng lµ c¬ quan ChÝnh phñ chñ tr× trong viÖc so¹n th¶o B¸o c¸o, ®iÒu phèi thu thËp c¸c
d÷ liÖu vµ hîp t¸c gi÷a c¸c c¬ quan ChÝnh phñ. C¬ quan Ph¸t triÓn Quèc tÕ §an M¹ch (DANIDA) cung cÊp mét phÇn hç
trî vÒ mÆt t­ vÊn kü thuËt vµ tµi chÝnh. C¸c c¸n bé Ng©n hµng ThÕ giíi chÞu tr¸ch nhiÖm ph©n tÝch c¸c d÷ liÖu vµ viÕt B¸o
c¸o nµy.

Ph¹m Kh«i Nguyªn Klaus Rohland Teresa Serra Bjarne Henneberg Sorensen

Thø tr­ëng Gi¸m ®èc quèc gia Gi¸m ®èc Ban M«i tr­êng §¹i sø §Æc mÖnh Toµn quyÒn
Bé Tµi nguyªn Ng©n hµng ThÕ giíi t¹i ViÖt Nam vµ Ph¸t triÓn X· héi, Ng©n V­¬ng quèc §an M¹ch t¹i
& M«i tr­êng, ViÖt Nam hµng ThÕ giíi ViÖt Nam