You are on page 1of 71

TRNG I HC NNG LM HU D N HP TC VIT NAM H LAN

BI GING

NH NC V PHP LUT

Ngi bin son: o Mng ip

Hu, 08/2009

BI I: NHNG VN C BN V NH NC I. NGUN GC RA I NH NC 1. Quan im phi Mc xit bn v ngun gc ra i nh nc Nh nc l mt hin tng x hi a dng v phc tp. Vic nghin cu ngun gc nh nc gi mt v tr quan trng bi y l vn ct li lm c s nh gi v nghin cu cc vn khc. Vic nhn nh ng n ngun gc ra i ca nh nc gip chng ta hiu r cc thuc tnh c bn v nh nc, bn cht nh nc v s tn ti ca nh nc trong qu trnh pht trin ca dng chy lch s. T thi k c i, trung i v cn i c rt nhiu quan im khc nhau bn v ngun gc ra i ca nh nc. Thuyt thn hc khng nh nh nc ra i l do Cha v Thng sinh ra. Nh nc l sn phm ca thng v nh nc l lc lng siu nhin v tt yu quyn lc nh nc bt bin, vnh cu. Quyn lc ca nh nc l quyn lc ca thng v tt c cc thnh vin trong x hi phi phc tng quyn lc ny. i din cho quan im ca hc thuyt ny c cc nh t tng nh Ph. Acvin, Masiten, Koct... Theo quan im ca Arixtot, Mikhailop, Merdooc... i din cho thuyt gia trng th cho rng nh nc ra i l sn phm ca s pht trin gia nh v quyn lc ca ngi gia trng trong gia nh cng ging nh quyn lc ca nh nc. Vo th k XVI, XVII, XVIII tn ti nhng t tng quan im mi v ngun gc ra i nh nc. Thuyt kh c x hi ra i v a s cc nh hc gi t sn nh: John Locke, Montesquieu, DenisDiderot, Jean Jacques Roussau u cho rng nh nc ra i l sn phm ca mt hp ng c k kt gia nhng con ngi sng trong trng thi t nhin khng c nh nc. Nh nc th hin v bo v li ch ca cc thnh vin trong x hi. Thuyt kh c x hi cho rng ch quyn nh nc thuc v nhn dn v nu nh vai tr ca nh nc khng c gi vng, cc quyn t nhin b vi phm th kh c s mt hiu lc v nhn dn c quyn lt nh nc v k kt tha c mi. Vi ngha nh vy, thuyt ny l c s cho thuyt dn ch cch mng v l c s cho cch mng t sn lt ch thng tr phong kin. Theo Gumplovich, E.uyring, i din cho quan im ca thuyt bo lc li cho rng nh nc ra i l kt qu ca vic s dng bo lc ca th tc ny i vi th tc khc m th tc chin thng ngh ra b my nh nc trn p th tc chin bi. Vi quan im ny, nh nc l cng c thng tr ca k mnh i vi k yu. Thuyt tm l cho rng nh nc ra i xut pht t nhu cu tm l ca ngi nguyn thy mun ph thuc vo cc th lnh, gio s. Do , L.Peteraziki, Phreder i din ca hc thuyt ny cho rng nh nc l t chc ca nhng siu nhn c s mng lnh o x hi. C th ni, cc hc thuyt trn cho rng nh nc l hin tng tn ti mi cng x hi loi ngi, gii thch ngun gc ra i ca nh nc tch ri nh nc cng vi qu trnh vn ng v pht trin ca i sng vt cht x hi loi ngi, khng nhn thy nguyn nhn kinh t l yu t nn tng thc y qu trnh hnh thnh nh nc. Cc hc thuyt trn u chng minh nh nc l ca ton x

hi khng ph thuc giai cp no. Nhng hc thuyt trn do b hn ch v lch s v th gii quan nn cha gii thch c ng n v khoa hc v ngun gc ra i ca nh nc. 2.Quan im Mc-L Nin v ngun gc nh nc. Trn c s quan im duy vt bin chng v duy vt lch s, Mc-L Nin cho rng nh nc khng phi l hin tng x hi vnh cu, bt bin m nh nc phi l mt hin tng lch s, l sn phm ca s pht trin ni ti x hi. Nh nc c qu trnh pht sinh, pht trin v tiu vong khi nhng iu kin lm ny sinh nh nc khng cn na. L Nin cho rng: Nh nc l sn phm v biu hin ca mu thun giai cp khng th iu ha c. Bt c u h lc no v chng no m v mt khch quan nhng mu thun giai cp khng th iu ha c th nh nc xut hin. a.X hi cng sn nguyn thy v t chc th tc - b lc X hi cng sn nguyn thy l hnh thi kinh t- x hi u tin ca lch s nhn loi. X hi ny cha c giai cp, cha c nh nc nhng nhng nguyn nhn dn ti s hnh thnh nh nc li bt u ny sinh trong x hi ny. Nghin cu v x hi cng sn nguyn thy l c s gii thch ng n nguyn nhn c bn lm ny sinh nh nc. Trong x hi cng sn nguyn thy tn ti ch s hu chung v t liu sn xut, mi ngi cng lm, cng hng khng ai c c quyn c li g, tt c u hng th thnh qu lao ng ngang nhau. X hi cng sn nguyn thy do cng c lao ng cha c ci tin, kinh nghim lao ng cha c tch lu, con ngi li cha bit r v th gii t nhin do con ngi phi sng thnh by n t bo v mnh. Chnh v vy, mi ngi u lao ng v hng th nh nhau, x hi cha c s phn ha thnh cc giai cp i lp nhau v li ch, x hi cha c k giu, ngi ngho. Xut pht t iu kin kinh t quyt nh i sng x hi ca x hi cng x nguyn thy, t bo u tin ca x hi cng sn nguyn thy l th tc. Th tc l mt t chc lao ng v sn xut. Th tc t chc theo huyt thng v t qun cc thnh vin ca mnh. Trong x hi cng sn nguyn thy tn ti quyn lc nhng quyn lc mang tnh x hi, quyn lc ny nhp vo trong x hi,do ton th x hi t chc ra v phc v li ch ca tt c cc thnh vin trong x hi v khng c mt b my cng ch no ng trn quyn lc ny. Quyn lc ny cha mang tnh giai cp, cha c mt giai cp no nm quyn. Th tc c t chc v qun l thng qua hi ng th tc. Hi ng th tc l t chc quyn lc cao nht ca th tc do tt c cc thnh vin ln tui bu ra. Hi ng th tc c quyn quyt nh cc vn quan trng ca th tc nh vn lin quan n quyn li ca cc thnh vin, t chc lao ng sn xut, gii quyt tranh chp ni b, tin hnh chin tranh...ng u th tc l cc t trng hay th lnh qun s do hi ng th tc bu ra t nhng ngi cao tui, c kinh nghim v uy tn nht trong th tc. Nhng ngi ng u th tc khng c c quyn c li no so vi cc thnh vin khc trong th tc. H iu hnh cc cng vic ca th tc bng uy tn c nhn v s ng h ca tt c cc thnh

vin trong th tc v h c th b bi min bt c lc no nu nh h khng cn uy tn v khng c s ng h ca cc thnh vin na. Cng vi s pht trin ca x hi, do nhiu yu t khc nhau tc ng vo giai on pht trin ca ch cng sn nguyn thy, xut hin cc t chc x hi cao hn th tc, l bo tc v b lc. Bo tc l mt lin minh gm nhiu th tc hp li. Hi ng bo tc bao gm cc t trng, th lnh qun s ca cc th tc. B lc bao gm nhiu bo tc. T chc quyn lc ca bo tc v b lc cng da trn c s nhng nguyn tc t chc quyn lc trong th tc, nhng mc tp trung quyn lc cao hn. Tuy vy, quyn lc vn mang tnh x hi, cha mang tnh giai cp. b.S tan r ca t chc th tc v s xut hin nh nc. X hi cng sn nguyn thy cha bit n nh nc nhng chnh trong lng x hi lm ny sinh nhng tin vt cht lm c s cho s ra i ca nh nc. S pht trin ca lc lng sn xut, cng c lao ng c ci tin, kinh nghim lao ng c tch ly, s phn cng lao ng t nhin c thay th bng s phn cng lao ng x hi lm tin cho s tan v ca ch cng sn nguyn thy. Vo cui ch nguyn thy, x hi tri qua ba ln phn cng lao ng m mi ln phn cng lao ng li c nhng bc tin mi y nhanh s tan r ca ch cng sn nguyn thy. Ln phn cng lao ng th nht l khi chn nui tch khi trng trt. C th ni, y l ln phn cng gi vai tr quan trng lm cho x hi c nhng bin i c bn. Gia sc do con ngi thun dng c tr thnh ngun ti sn c bn tham gia vo qu trnh trao i v tch ly trong x hi. Trng trt cng c nhng bc pht trin vt bc lm cho nng sut lao ng tng nhanh, ko theo ca ci d tha, ch t hu xut hin lm thay i c bn nn tng x hi v s phn chia x hi thnh giai cp ch n v giai cp n l. Vic tm ra kim loi v ch to cng c bng kim loi lm tng nng xut lao ng. Ngh dt, ch to kim loi v nhng ngh th cng khc ngy cng c chuyn mn ha. iu thc y ln phn cng lao ng th hai ra i Th cng nghip tch ra khi nng nghip - Ln phn cng ny cng y nhanh s phn ha tng lp giu ngho v mu thun giai cp ngy cng tr nn su sc. Ln phn cng lao ng th ba c ngha quyt nh lm ny sinh mt tng lp, mt giai cp ln u tin xut hin tuy khng tham gia vo sn xut nhng li chim ton b quyn lnh o sn xut v bt nhng ngi sn xut ph thuc vo mnh v mt kinh t. Thng nghip tch ra thnh ngnh kinh t c lp dn n s xut hin ca ng tin, nn cho vay nng li, quyn t hu v rung t v ch cm c pht trin. Qua ba ln phn cng lao ng, x hi c nhng bin chuyn su sc, ch t hu hnh thnh, mu thun giai cp pht trin n mc khng th iu ha c. Ba ln phn cng lao ng ph v trt t x hi cng sn nguyn thy (X hi m mi ngi chung v kinh t, quyn lc mang tnh x hi). gi cho mu thun giai cp trong vng trt t v x hi n nh i hi c mt t chc mi ra i, t chc chnh l nh nc. Nh nc l mt phm tr lch s, l sn phm ca mt x hi pht trin n mt giai on nht nh. Nh nc khng phi l mt quyn lc t bn ngoi p t vo x hi, m l mt lc lng ny sinh t x hi, mt lc lng ta h

nh ng trn x hi, c nhim v lm du bt xung t v gi cho s xung t nm trong vng trt t. II. BN CHT CA NH NC Khi nghin cu v nh nc, c th ni bn cht nh nc l vn quan trng nht v c bn nht trong tt c cc vn v nh nc. Bn cht nh nc tr thnh trung tm mi vn chnh tr v mi tranh lun chnh tr. Nhn thc ng v bn cht nh nc gp phn quan trng trong vic xc nh c cc iu kin v l lun v thc tin xy dng v pht trin nh nc. Bn cht nh nc b chi phi bi nn tng kinh t v c s x hi. Chnh v vy, nh nc mang hai thuc tnh ca n l tnh giai cp v tnh x hi. 1. Tnh giai cp Khi nghin cu v nh nc, cc nh kinh in ca ch ngha Mc L Nin cho rng, nh nc xut hin v tn ti trong x hi c giai cp, nh nc l sn phm v biu hin ca nhng mu thun giai cp khng th iu ha c, nh nc l b my trn p c bit ca giai cp ny i vi giai cp khc. Trong x hi c giai cp, s thng tr giai cp th hin trn ba phng din v kinh t, chnh tr v t tng. Trong quyn lc v kinh t gi vai tr quyt nh. Giai cp thng tr nm trong tay quyn lc v kinh t v bt giai cp b tr l thuc cht ch vo quyn lc ca mnh. Nhng kim sot v thc hin quyn lc ny, giai cp thng tr thng qua b my cng ch c bit thc hin vic n p s phn khng ca giai cp b bc lt. Nh giai cp thng tr hp php ha ch ca mnh v buc cc giai cp khc phi tun th ch ny. Thng qua h thng quyn lc kinh t v quyn lc chnh tr giai cp thng tr thit lp h t tng ca x hi v buc cc giai cp khc phi l thuc vo h t tng ny. Nh nc l cng c sc bn nht th hin ch ca giai cp thng tr, bo v quyn li ca giai cp thng tr. Nh nc l mt b my bo lc, cng c chuyn ch ca giai cp ny i vi giai cp khc. Nh nc ch n l cng c chuyn ch ca giai cp ch n i vi giai cp n l. Nh nc phong kin l cng c chuyn ch ca giai cp a ch vi giai cp nng dn. Nh nc t sn l cng c chuyn ch ca giai cp t sn i vi giai cp v sn. C th ni, nh nc bc lt l b my c bit thu tm quyn lc v kinh t, chnh tr, t tng thit lp s thng tr i vi a s giai cp b tr. Ring i vi nh nc x hi ch ngha l cng c chuyn ch ca i a s nhn dn lao ng i vi phn t nh chng i cch mng v nhng lc lng thng tr c b lp . 2. Tnh x hi Khi nghin cu v bn cht nh nc nu ch n thun nhn mnh tnh giai cp ca nh nc m qun i vai tr x hi ca nh nc th s khng thy c tnh ng n, tnh ton din ca nh nc. Tt c cc nh nc bn cnh vic duy tr s thng tr giai cp th cc nh nc cn quan tm gii quyt cc vn trc tip ny sinh trong lng x hi, phc v li ch ca cc giai tng khc trong chng mc li ch ca cc giai tng khng i lp vi li ch ca giai cp thng tr. Nh nc l phng thc t chc m bo li ch chung ca x hi. Nh nc cng ch n cc hot ng lin quan v phc li x hi, tht nghip, h tr

gii quyt vic lm, ci thin iu kin lao ng, quan tm n cc vn v mi trng, iu, dch bnh v cc t nn x hi xy ra. Mi mt nh nc khc nhau, mc giai cp v vai tr x hi l khc nhau ph thuc vo iu kin kinh t ca tng kiu nh nc. Nh vy, thuc tnh giai cp v vai tr x hi l hai mt trong mt h thng thng nht c mi quan h gn b mt thit vi nhau to thnh bn cht nh nc. 3. Cc du diu c bn ca nh nc: Mi kiu nh nc khc nhau c bn cht ring nhng tt c cc nh nc u c nhng du hiu chung c bn lm cho nh nc khc vi t chc th tc - b lc v vi cc t chc chnh tr - x hi khc. Th nht, nh nc thit lp quyn lc cng cng c bit. Quyn lc cng cng c bit l quyn lc chnh tr m ch th ca n l giai cp thng tr v kinh t, chnh tr v t tng. Quyn lc chnh tr c m bo thc hin bng b my cng ch c bit ca nh nc thng qua mt tng lp ngi chuyn lm nhim v qun l. Th hai, nh nc phn chia dn c theo n v hnh chnh lnh th. Nh nc phn chia dn c khng ph thuc vo chnh kin, huyt thng, ngh nghip, gii tnh, tn ngng, tn gio dn c thc hin nhng quyn li v nhng ngha v x hi ca h ti ni c tr, khng k h thuc th tc no v b lc no. Cch t chc nhng cng dn ca nh nc theo a vc h c tr nh th l mt c im chung ca tt c cc nh nc. Nh nc phn chia theo n v hnh chnh nh tnh, huyn, x thc hin vic qun l v thng qua nh nc thit lp mi quan h vi cng dn ca mnh. Th ba, nh nc c ch quyn quc gia. Ch quyn quc gia l mt thuc tnh khng tch ri ca nh nc, l mt khi nim chnh tr - php l th hin quyn t quyt v i ni v i ngoi m khng chu s can thip hay l thuc vo ch ca cc quc gia khc. Nh nc thit lp quyn lc trong phm vi lnh th v bnh ng c lp vi cc quc gia khc. Th t, nh nc ban hnh php lut v p dng bt buc i vi mi c nhn, t chc trong x hi. Nh nc v php lut l phm tr lch s c mi quan h bin chng hu c vi nhau. Nh nc khng th tn ti nu thiu php lut ngc li php lut cng khng pht sinh nu khng c nh nc. qun l x hi nh nc l ch th duy nht c quyn ban hnh ra h thng php lut v m bo cho php lut c thc hin y , nghim chnh thng qua h thng cnh st, ta n, qun i, nh t Ch c nh nc mi c cc c quan cng ch v m bo cho php lut c thc thi. Th nm, nh nc t ra thu v tin hnh thu thu di cc hnh thc bt buc. Thu l ngun thu nui dng nhng ngi chuyn lm nhim v trong b my nh nc v m bo cho s pht trin kinh t, vn ha, x hi cng nh vic xy dng v duy tr c s vt cht k thut cho b my nh nc. Nh nc l ch th duy nht c quyn thu cc loi thu i vi mi cng dn. Tuy nhin, mi mt nh nc s c mt ch , chnh sch thu ring nhng chnh sch thu cng phi ph hp vi iu kin kinh t - x hi ti thi im nh nc ban hnh chnh sch thu .

Tm li, t ngun gc, bn cht v cc du hiu c bn ca nh nc c nh ngha nh sau: Nh nc l t chc c bit ca quyn lc chnh tr, l b my chuyn lm nhim v cng ch v thc hin cc chc nng qun l c bit nhm bo v li ch ca giai cp thng tr trong x hi c giai cp i khng, ca i a s nhn dn lao ng trong x hi x hi ch ngha. III. CC KIU NH NC 1.Khi nim kiu nh nc Kiu nh nc l mt phng din rt quan trng trong qu trnh nghin cu v nhng thuc tnh lin quan n nh nc. Nghin cu v kiu nh nc nhn bit c v tr, vai tr ca nh nc cng nh cc iu kin tn ti v xu hng pht trin ca nh nc trong mi mt giai on lch s nht nh. Trong lch s x hi loi ngi tn ti bn hnh thi kinh t x hi c bn: hnh thi kinh t x hi chim hu n l, phong kin, t bn v x hi ch ngha. Tng ng vi bn hnh thi kinh t c bn kiu nh nc: nh nc ch n, phong kin, t bn v nh nc x hi ch ngha. Hc thuyt Mc - Lnin a ra khi nim kiu nh nc nh sau: Kiu nh nc l tng th cc c im c bn ca nh nc th hin bn cht ca nh nc v cc iu kin pht sinh, tn ti v pht trin ca nh nc trong mt hnh thi kinh t x hi nht nh. Kiu nh nc c nhng c trng c bn: Mi mt kiu nh nc tn ti trong mt hnh thi kinh t x hi nht nh. Mi kiu nh nc tng ng vi mt phng thc sn xut nht nh. Mt khi c s h tng thay i th kin trc thng tng cng bin i theo. Nh nc l mt b phn ca kin trc thng tng cho nn tt yu b thay th bng mt kiu nh nc mi. S thay th kiu nh nc gn lin vi s thay th ca cc hnh thi kinh t - x hi. S thay th kiu nh nc ny bng kiu nh nc khc manh tnh tt yu khch quan v kiu nh nc sau bao gi cng tin b v hon thin hn kiu nh nc trc. S thay th kiu nh nc ny bng kiu nh nc khc l nhng bc tin ln trong lch s nhn loi v l qu trnh lch s t nhin. Tnh tt yu khch quan ca s thay th kiu nh nc ny bng kiu nh nc khc c Cc Mc v Ph.ngghen pht hin ti mt giai on pht trin no ca chng, cc lc lng sn xut vt cht ca x hi s mu thun vi nhng quan h sn xut , hay y ch l nhng biu hin php l ca nhng quan h sn xut , mu thun vi nhng quan h s hu, trong t trc n nay cc lc lng sn xut vn pht trin. T ch l nhng hnh thc pht trin ca cc lc lng sn xut, nhng quan h y tr thnh nhng xing xch ca cc lc lng sn xut. Khi bt u thi i ca mt cuc cch mng x hi. C s kinh t thay i th tt c cc kin trc thng tng s cng b o ln t nhiu nhanh chng. Kiu nh nc c b thay th bng kiu nh nc mi c thc hin thng qua mt cuc cch mng x hi. Cc cuc cch mng din ra trong lch s dn ti kt qu l nh nc phong kin thay th nh nc ch n, nh nc t sn thay th nh nc phong kin, nh nc XHCN thay th nh nc t sn. Cc kiu nh nc ch n, phong kin, t

sn c nhng c im ring nhng u c chung bn cht bc lt. Kiu nh nc bc lt l kiu nh nc nguyn ngha, l cng c chuyn ch bo v quyn li, a v ca thiu s giai cp thng tr. Nh nc XHCN l kiu nh nc mi khc vi kiu nh nc bc lt, l kiu nh nc da trn ch cng hu v t liu sn xut, l kiu nh nc xy dng mt x hi cng bng, bnh ng, vn minh v theo Lnin y l kiu nh nc na nh nc. Nh nc x hi ch ngha l kiu nh nc cui cng trong lch s nhn loi, c s mnh lch s l xy dng ch ngha x hi tin ti ch ngha cng sn. S thay th kiu nh nc c bng kiu nh nc mi l mt trong nhng bc nhy vt trong s pht trin ca vn minh nhn loi. 2. Cc kiu nh nc a. Nh nc ch n Nh nc ch n l kiu nh nc u tin trong lch s. Nh nc ch n ra i da trn nhiu nguyn nhn khc nhau ty thuc vo iu kin kinh t, chnh tr, v tr a l ca cc nh nc trn th gii. Nh nc ch n s hu t hu v t liu sn xut v ngi n l. X hi ch n c hai giai cp chnh l giai cp ch n v giai cp n l trong giai cp ch n nm trong tay ba th quyn lc v kinh t, chnh tr, t tng v bt giai cp n l l thuc v mnh. Nh nc ch n quy nh quyn lc v hn ca giai cp ch n v tnh trng v quyn ca ngi n l. Nh nc ch n l cng c chuyn ch ca giai cp ch n i vi giai cp n l. Nh nc ch n ngoi vic bo v a v ca giai cp ch n, nh nc ch n cn qun l cc vn trong x hi, gii quyt cc vn ny sinh trong x hi v quan tm n vic gi gn trt t x hi. b. Nh nc phong kin Khi quan h chim hu n l li thi so vi s pht trin ca lc lng sn xut x hi, km hm s pht trin ca lc lng sn xut dn ti mu thun gay gt gia giai cp ch n v giai cp n l. Lao ng ca ngi nng dn trn t ai ca cha t a li nng sut cao hn lao ng ca n l v dn thay th lao ng n l. Ch phong kin dn thay th ch n l v nh nc phong kin ra i. C s kinh t ca nh nc phong kin c xy dng trn c s ch s hu v rung t v mt phn sc lao ng ca nng dn. X hi phong kin c hai giai cp a ch v giai cp nng dn, th th cng, tiu thng, th dn. Nh nc phong kin l cng c chuyn ch ca giai cp a ch phong kin i vi giai cp nng dn v cc b phn khc. Giai cp a ch s hu trong tay v rung t v bt giai cp nng dn l thuc vo mnh bng cch bc lt t hoc i lao dch. So vi giai cp n l ngi nng dn trong nh nc phong kin c a v cao hn, h c quyn t do v thn th, c quyn s hu cc t liu sn xut nh tuy vy h vn chu s rng buc v kinh t, chnh tr v t tng do giai cp a ch thit lp. Nh nc phong kin l cng c thng tr ca giai cp a ch i vi giai cp nng dn, l b my trn p c bit ca giai cp a ch i vi giai cp nng dn. Nh nc phong kin th hin ch giai cp a ch, duy tr v bo v a v thng tr ca giai cp a ch. Nhng bn cnh nh nc phong kin cng l mt phng thc t chc bo m li ch chung ca x hi, gii quyt cc vn ny

sinh trong x hi, quan tm ti li ch ca cc giai tng khc trong mt gii hn nht nh. c. Nh nc t sn Do s pht trin ca lc lng sn xut x hi v s hnh thnh quan h t bn trong lng x hi phong kin, quan h sn xut phong kin tr nn li thi, km hm s pht trin ca lc lng sn xut, ch phong kin ri vo tnh trng khng hong ton din. i biu cho phng thc sn xut mi tin b, giai cp t sn c nhng u th r rt so vi giai cp a ch phong kin, khi ginh c v tr ch o trong kinh t, giai cp t sn tp hp lc lng tin hnh cuc u tranh ginh quyn lc chnh tr th tiu ch phong kin, thit lp quan h sn xut t bn ch ngha, m ng cho sc sn xut pht trin. S ra i ca nh nc t sn nh du s tin b to ln trong lch s pht trin ca nhn loi, trong giai on u nh nc t sn c vai tr tch cc trong vic gii phng x hi khi trt t phong kin, gii phng lc lng sn xut x hi, a n bc nhy vt ca x hi loi ngi. Nh nc t sn l kiu nh nc bc lt cui cng trong lch s, l cng c duy tr nn thng tr ca giai cp t sn i vi cc tng lp nhn dn lao ng. C s kinh t ca nh nc t sn l ch t hu v t liu sn xut v bc lt gi tr thng d. Nh nc t sn c hai giai cp chnh l giai cp t sn v giai cp v sn. Giai cp t sn nm trong tay t liu sn xut v bc lt giai cp v sn v kinh t, chnh tr v t tng. Nh nc t sn th hin ch ca giai cp t sn v s thng tr giai cp, bo v a v ca giai cp t sn. Nh nc t sn l cng c chuyn ch ca giai cp t sn i vi giai cp v sn v cc tng lp lao ng khc nh: giai cp nng dn, tng lp tr thc. Bn cnh nh nc t sn cng quan tm ti cc vn x hi nh vn phc li x hi, mi trng, cc t nn x hic th ni khi nim cng dn, khi nim t do, bnh ng, bc i, ch nh t do hp ng ln u tin xut hin trong nh nc t sn v mc d n cn mang tnh hnh thc nhng n tr thnh nhng du mc quan trng, nhng bc tin vt bc ca vn minh nhn loi. D nh nc t sn pht trin nh th no i na v nhng gi tr, thnh tu m nh nc t sn li cho nhn loi c ngha lch s nht nh th nh nc t sn vn mang bn cht giai cp v l kiu nh nc bc lt cui cng trong s pht trin ca x hi. d. Nh nc x hi ch ngha Nh nc x hi ch ngha l kiu nh nc cui cng trong lch s ra i trn c s nhng tin v kinh t, x hi, chnh tr v t tng ca cch mnh v sn. + Tin v kinh t: Vo cui th k XIX u th k XX, quan h sn xut t bn ch ngha tr nn lc hu so vi tnh cht ha v trnh pht trin ngy cng cao ca lc lng sn xut v quan h sn xut t bn ch ngha mu thun gay gt vi lc lng sn xut. gii quyt mu thun ny phi tin hnh cuc cch mng xa b quan h sn xut t bn ch ngha, thit lp quan h sn xut mi da trn ch cng hu v t liu sn xut. Khi phng thc sn xut c b thay th bng phng thc

sn xut mi tt yu dn n s ra i kiu nh nc x hi ch ngha thay th kiu nh nc t bn. + Tin x hi: Do s bc lt v p bc ca giai cp t sn i vi giai cp v sn cho nn giai cp cng nhn bng mi cch phi xa b xing xch ca giai cp t sn. Giai cp cng nhn khng ngng ln mnh v s lng, cht lng v thc c vai tr s mnh lch s ca mnh thng qua cuc cch mng v sn gii phng ch p bc thng tr ca giai cp t sn, xy dng nh nc kiu mi mang tnh dn ch, tnh x hi rng ln cho nhn dn lao ng. + Tin chnh tr v t tng: thc hin c cuc cch mng v sn, giai cp cng nhn thc gic ng v chnh tr v thnh lp ng v sn l lc lng lnh o cuc cch mng v sn. Di s lnh o ca ng cng sn, cuc cch mng v sn l cuc cch mng x hi trit nht c xy dng trn c s hc thuyt ca ch ngha Mc LNin. Hc thuyt ny l v kh t tng, l kim ch nam cho giai cp v sn tin hnh cuc cch mng v sn. C th ni, vi nhng tiu trn nh nc x hi ch ngha ra i. Nh nc XHCN l nh nc cui cng trong lch s c bn cht khc vi bn cht ca nh nc bc lt. Nh nc XHCN l nh nc c xy dng trn c s ch cng hu v t liu sn xut. Nh nc XHCN l b my hnh chnh, c quan cng ch, ng thi l mt t chc qun l kinh t x hi, l cng c xy dng mt x hi cng bng, bnh ng, vn minh. Nh nc XHCN l nh nc mang tnh dn ch rng ri v tnh x hi rng ln, nh nc XHCN l nh nc na nh nc. IV. B MY NH NC 1. Khi nim B my nh nc l h thng cc c quan nh nc t trung ng n a phng c t chc v hot ng theo nhng nguyn tc chung thng nht to thnh c ch ng b thc hin cc chc nng v nhim v ca nh nc. 2. c im + B my nh nc l cng c chuyn chnh ca giai cp thng tr v kinh t, chnh tr v t tng bo v trc ht li ch ca giai cp cm quyn. + B my nh nc s dng php lut l cng c hu hiu qun l x hi. + S pht trin ca mi b my nh nc ph thuc vo nhim v, mc tiu ca nh nc v iu kin, hon cnh lch s trong tng giai on pht trin ca mi quc gia. + B my nh nc khng phi l mt tp hp gin n cc c quan nh nc m l mt h thng thng nht cc c quan nh nc c s lin h cht ch, tc ng qua li nhau cng thc hin mc tiu chung. Cc yu t hp thnh b my nh nc l c quan nh nc. Cc c quan nh nc rt a dng. Tuy nhin, thng thng c quan nh nc bao gm 3 loi: c quan lp php, c quan hnh php v c quan t php. Tt c cc c quan nh nc to thnh b my nh nc nhng b my nh nc khng phi l tp hp n gin cc c quan nh nc m l h thng thng

nht cc c quan nh nc. Yu t to nn s thng nht trong b my nh nc l h thng cc nguyn tc t chc v hot ng ca cc c quan nh nc. C quan nh nc l mt t chc c tnh c lp tng i v mt t chc, c cu, bao gm nhng cn b, cng chc c giao nhng quyn hn nht nh thc hin chc nng v nhim v ca c quan trong phm vi do php lut quy nh. C quan nh nc c cc c im sau: - C quan nh nc l mt t chc cng quyn, c tnh c lp tng i vi cc c quan nh nc khc, mt t chc c cu bao gm nhng cn b, cng chc c giao nhng nhim v v quyn hn nht nh thc hin nhim v v chc nng ca nh nc theo quy nh ca php lut. - C quan nh nc mang quyn lc nh nc. y l c im lm cho c quan nh nc khc hn vi cc t chc khc. Ch c c quan nh nc mi c quyn nhn danh nh nc thc hin quyn lc nh nc, gii quyt nhng vn quan h vi cng dn. - Thm quyn ca c quan nh nc c nhng gii hn v khng gian, thi gian v i tng chu s tc ng. Gii hn ny mang tnh php l v n c php lut quy nh. - Mi c quan nh nc c hnh thc v phng php hot ng ring do php lut quy nh. - C quan nh nc ch hot ng trong phm vi thm quyn ca mnh v trong phm vi , n hot ng c lp, ch ng v chu trch nhim v hot ng ca mnh. C quan nh nc c quyn ng thi c ngha v phi thc hin cc quyn ca mnh. Khi c quan nh nc khng thc hin quyn hoc t chi khng thc hin quyn c php lut quy nh l vi phm php lut. Mi nh nc, ph thuc vo kiu nh nc, hnh thc chnh th,... nn c cch t chc b my nh nc khc nhau. B my nh nc c t chc rt a dng, phong ph trn thc t. BI II: NHNG VN C BN V PHP LUT I. NGUN GC RA I CA PHP LUT Nh nc v php lut l hai phm tr lch s c mi quan h gn b hu c vi nhau, nh nc s khng th tn ti nu khng c php lut v ngc li. Nguyn nhn lm ny sinh ra i nh nc cng chnh l nhng nguyn nhn ra i ca php lut. C th ni, php lut ra i trn c s s xut hin ch t hu v u tranh mu thun giai cp pht trin n mc khng th iu ha c. Ngoi ra, php lut ra i trn c s s tha nhn cc quy phm x hi, cc tin l cng nh l vic ban hnh cc quy tc x s mi. 1. Tp qun php. Trong x hi cha c giai cp, nhn t bo m trt t v n nh x hi chnh l cc quy tc x s chung trong quan h gia con ngi vi con ngi. Ngi nguyn thy s dng cc quy tc ch yu di dng tp qun v tn iu tn gio gi chung l cc quy phm x hi. Quy phm x hi trong x hi cng x nguyn thy c cc c im sau:

10

+ Th hin ch v li ch chung ca ton th cc th tc, b lc. + Quy phm x hi l quy tc x s chung ca c cng ng, l khun mu iu chnh hnh vi ca mi ngi trong x hi. + c thc hin trn c s thi quen, trn tinh thn hp tc gip ln nhau gia con ngi vi con ngi. + tn ti tnh cng ch nhng tnh cng ch khng phi do b my ring bit thc hin m do c cng ng t chc ra. + Hiu lc ca quy phm x hi c phm vi trong th tc, b lc. Khi ch t hu xut hin v x hi phn chia thnh giai cp nhng quy phm x hi khng cn ph hp vi x hi hin ti v cc quy phm x hi bo v quyn li ca tt c cc thnh vin trong cng ng. Trong x hi c giai cp, giai cp thng tr ch tha nhn nhng quy phm x hi no ph hp vi li ch ca giai cp mnh v cc quy phm x hi phn nh v bo v li ch ca giai cp thng tr. Cc quy phm x hi m giai cp thng tr la chn gi l tp qun php y l con ng th nht hnh thnh nn php lut. 2. Tin l php Trong x hi c giai cp, khi nh nc mi xut hin, vic ban hnh lut cn hn ch nn c quan hnh php v xt x t mnh phn xt nhng v vic c th lm khun mu gii quyt nhng v vic tng t v sau. Nhng khun mu m c quan p dng gi l tin l php. 3. Ban hnh vn bn php lut Trong x hi c rt nhiu cc quan h mi pht sinh, nh nc xy dng v ban hnh nhng quy tc x s mi iu chnh nhng quan h x hi quan trng pht sinh trong vic bo v ch t hu ca giai cp thng tr. C th ni, hot ng xy dng php lut ca cc nh nc ra i, lc u cn n gin sau dn ngy cng hon thin v pht trin ph hp vi yu cu ca tnh hnh mi. Vic ban hnh cc vn bn quy phm php lut iu chnh cc quan h x hi c giai cp l con ng rt quan trng hnh thnh nn php lut. II. BN CHT CA PHP LUT 1. Tnh giai cp Bn cht ca php lut th hin trc ht l tnh giai cp ca n, khng c php lut t nhin hay php lut t n. Php lut l con ca x hi c giai cp, th hin ch ca giai cp thng tr v bo v quyn li trc ht li ch ca giai cp thng tr. Php lut mang bn cht giai cp v cng su sc. Tnh giai cp ca php lut th hin: + Php lut ra i trong x hi c giai cp, php lut iu chnh cc quan h giai cp, php lut bo v li ch ca giai cp thng tr. + Php lut th hin ch ca giai cp thng tr, l cng c thng tr v mt giai cp, php lut iu chnh cc quan h x hi trong x hi c giai cp thng qua vic ban hnh cc vn bn php lut. + Php lut iu chnh quan h gia cc giai cp nhm hng cc quan h x hi pht trin theo mt trt t ph hp vi ch ca giai cp thng tr. + Bt k kiu php lut no cng mang tnh giai cp nhng mi kiu php lut li c nhng cch biu hin khc nhau:

11

* Php lut ch n cng khai quy nh tnh trng v quyn ca ngi n l v quyn lc v hn ca ch n. * Php lut phong kin cng khai quy nh c quyn, c li ca a ch phong kin v s h khc d man i vi nng dn. * Php lut t sn th hin ch ca giai cp t sn, ci ch m ni dung l do nhng iu kin sinh hot vt cht ca giai cp t sn quyt nh. * Php lut XHCN l cng c trn p ca a s i vi thiu s. + Php lut l mt b phn ca kin trc thng tng x hi v n chu nh hng cng nh s tc ng n b phn khc ca kin trc thng tng. 2. Tnh x hi Tnh x hi ca php lut th hin thc tin php lut l kt qu ca s "chn lc t nhin" trong x hi. Cc quy phm php lut mc d do cc c quan nh nc c thm quyn ban hnh nhm iu chnh cc quan h x hi, tuy nhin trong thc tin ch nhng quy phm no ph hp vi thc tin mi c thc tin gi li thng qua nh nc, l nhng quy phm "hp l", "khch quan" c s ng trong x hi chp nhn, ph hp vi li ch ca a s trong x hi. Gi tr x hi ca php lut cn th hin ch, quy phm php lut va l thc o ca hnh vi con ngi, va l cng c kim nghim cc qu trnh, cc hin tng x hi, l cng c nhn thc x hi v iu chnh cc quan h x hi, hng ch vn ng, pht trin ph hp vi cc quy lut khch quan. 3. Khi nim php lut Php lut l h thng cc quy tc x s do nh nc t ra hoc tha nhn v bo m thc hin, th hin ch ca giai cp thng tr nhm iu chnh cc quan h x hi pht trin ph hp vi li ch ca giai cp mnh. Php lut c nhng c im ring bit phn bit vi cc quy phm x hi trong x hi cng x nguyn thy nh sau: + Th hin ch ca giai cp thng tr + Ni dung th hin quan h bt bnh ng trong x hi + C tnh bt buc chung p dng i vi nhng i tng c th v phm vi p dng c th, c tnh h thng v tnh thng nht cao. + c m bo thc hin bng cng ch ca nh nc. III. QUI PHM PHP LUT 1. Khi nim quy phm php lut iu chnh cc quan h x hi c rt nhiu hnh thc khc nhau nh quy phm php lut, quy phm ca cc t chc x hi, cc quy phm o c, cc phong tc tp qun v php lut trong php lut l hnh thc c bn v quan trng iu chnh cc quan h . Quy phm chia ra lm hai loi: quy phm k thut v quy phm x hi. Quy phm k thut l quy phm da trn s nhn thc v quy lut t nhin; quy phm x hi hnh thnh da trn s nhn thc cc quy lut vn ng ca x hi. Mi quy phm c cc c im sau: - Quy phm l khun mu ca hnh vi, cch x s.

12

- Quy phm hnh thnh da trn s nhn thc cc quy lut khch quan ca s vn ng t nhin v x hi. Mi quy phm l mt phng n x s hp l ca hnh vi, ph hp vi mc ch ca c nhn, giai cp hay x hi ni chung. Do , quy phm va mang tnh khch quan, ng thi cng cha ng yu t ch quan. - Ni dung ca cc quy phm phn nh chc nng iu chnh hnh vi, do c cu trc xc nh. Thng thng cu trc ca n bao gm 3 b phn: thng tin v trt t hot ng; thng tin v cc iu kin hot ng; thng tin v hu qu ca vi phm quy tc. Quy phm php lut l mt loi quy phm x hi, v vy n mang y nhng c tnh chung vn c ca quy phm x hi nh: l quy tc x s chung, l khun mu mi ngi lm theo, l tiu chun xc nh gii hn v nh gi hnh vi ca con ngi. Ngoi nhng c tnh chung ca quy phm x hi th quy phm php lut cn c nhng c tnh ring sau: + Quy phm php lut ch do nh nc t ra hoc ph chun v c m bo thc hin bng cc bin php cng ch ca nh nc. + Quy phm php lut l quy tc x s mang tnh bt buc chung + Quy phm php lut c thc hin nhiu ln trong cuc sng + Quy phm php lut l quy tc x s trong ch ra quyn v ngha v php l ca cc bn tham gia quan h php lut. + Quy phm php lut mang tnh x hi v mang tnh giai cp. + Quy phm php lut c tnh h thng, gia cc quy phm php lut c s lin h cht ch vi nhau to nn h thng php lut. T nhng c im trn c th khi qut v quy phm php lut nh sau: Quy phm php lut l quy tc x s c tnh cht bt buc chung do nh nc ban hnh v bo m thc hin bng cng ch nh nc, trc tip th hin ch v bo v li ch ca giai cp thng tr. 2. Cu trc ca quy phm php lut Cu trc ca quy phm php lut l c cu bn trong, l cc b phn hp thnh ca quy phm php lut. Cu trc ca quy phm php lut c dng nu-thkhc, tng ng vi 3 yu t ny th quy phm php lut bao gm 3 b phn: gi nh, quy nh, ch ti. a. Gi nh: l mt b phn ca quy phm php lut trong nu ln nhng hon cnh, iu kin c th xy ra trong cuc sng m con ngi gp phi v phi x s theo quy nh ca nh nc. Trong phn gi nh c th nu ln ch th trong iu kin, hon cnh . Gi nh thng nu ln ch th, a im, thi gian, khng gian, hon cnh, iu kin, tnh hung nht nh. Gi nh tr li cho cu hi: Ai, c nhn no? T chc no? Trong iu kin, hon cnh no? V d 1: Trong trng hp c s mu thun trong li khai gia hai hoc nhiu ngi th iu tra vin tin hnh i cht.(Khon 1 iu 138 BLTTHS). B phn gi nh l: Trong trng hp c s mu thun trong li khai gia hai hoc nhiu ngi

13

V d 2:Con sinh ra trong thi k hn nhn hoc con do ngi v c thai trong thi k l con chung ca v chng. (khon 1, iu 63 Lut Hn nhn v Gia nh nm 2000). B phn gi nh l: Con sinh ra trong thi k hn nhn hoc con do ngi v c thai trong thi k V d 3: Sau khi sa thi ngi lao ng, ngi s dng lao ng phi bo cho c quan lao ng cp Tnh bit. ( iu 85 BLL) B phn gi nh l: Sau khi sa thi ngi lao ng V d 4: Vic giao t ang c ngi s dng cho ngi khc qun l ch c tin hnh sau khi c quyt nh thu hi t . B phn gi nh l: Vic giao t ang c ngi s dng cho ngi khc qun l b. Quy nh: l mt b phn trung tm ca quy phm php lut trong nu cch x s m t chc hay c nhn bt buc phi x s theo khi vo hon cnh, iu kin nu trong b phn gi nh ca quy phm php lut. Quy nh th hin ch, mnh lnh, yu cu ca nh nc i vi ch th. B phn quy nh ca quy phm php lut tr li cu hi: Ch th phi lm g? c lm g? Khng c lm g? Lm nh th no? khi vo iu kin, hon cnh nu phn gi nh. Thng thng phn quy nh c th hin di dng: Cm, khng c, phi, th... V d 1: Cm nhn tr em cha 15 tui vo lm vic. V d 2: Vic quyt nh giao t ang c ngi s dng cho ngi khc ch c tin hnh sau khi c quyt nh thu hi t . V d 3: Vic kt hn phi do y ban nhn dn c s ni thng tr ca bn nam hoc bn n cng nhn v ghi vo s ng k kt hn theo th tc do nh nc quy nh. Mi nghi thc kt hn khc u khng c gi tr php l. V d 4: Cng dn c quyn t do kinh doanh theo quy nh ca php lut (iu 57 Hin php 1992) V d 5: Khi vic kt hn tri php lut b hy th hai bn nam n phi chm dt quan h v chng (khon 1, iu 17 Lut hn nhn gia nh 2000). c. Ch ti: l mt b phn ca quy phm php lut nu ln nhng bin php tc ng m nh nc d kin p dng cho cc ch th khi cc ch th khng thc hin ng mnh lnh ca nh nc nu trong phn quy nh ca quy phm php lut. Ch ti tr li cho cu hi: Ch th phi ghnh chu nhng hu qu bt li g v vt cht hoc tinh thn khi khng thc hin ng v y nhng yu cu nh xc nh trong phn quy nh. V d 1: Ngi no xc phm nghim trng nhn phm, danh d ca ngi khc, th b pht cnh co, ci to khng giam gi n 2 nm hoc pht t t 3 thng n 2 nm (khon 1, iu 121 B lut hnh s 1999) B phn ch ti ca quy phm l: th b pht cnh co, ci to khng giam gi n 2 nm hoc pht t t 3 thng n 2 nm. V d 2: Ngi no khi thy ngi khc ang trong tnh trng nguy him n tnh mng, tuy c iu kin cu gip m khng cu gip dn n cht ngi th b pht cnh co, ci to khng giam gi n hai nm hoc b pht t t 3 thng n 2 nm.(iu 102 BLHS). Ch ti c phn thnh nhiu loi khc nhau nh:

14

+ Ch ti hnh s + Ch ti dn s + Ch ti hnh chnh + Ch ti k lut + Ch ti xc nh (y l ch ti xc nh bin php c nh ca s tc ng v c quan c thm quyn cn c vo p dng c th.) + Ch ti xc nh tng i (y l ch ti trong bin php tc ng c hn ch bi gii hn cao v thp ca khung hnh pht, v khi p dng c quan c thm quyn s cn c vo tnh hnh c th, nhn thn, tnh tit tng nng hay gim nh ca i tng la chn c th mc ch ti.) + Ch ti la chn (y l loi ch ti cho php ta n hay c quan nh nc c thm quyn c la chn mt trong s cc bin php tc ng c quy nh trong ni dung ca ch ti. V d: iu 84 B lut lao ng) + Ch ti hnh pht (ch ti quy nh hnh pht c quan c thm quyn p dng) + Ch ti ph nh php lut (ch ti khng tha nhn tnh cht php l ca cc quan h mi xut hin. V d: Hy vic kt hn tri php lut.) * Trn thc t c t quy phm php lut c th hin y c ba b phn gi nh, quy nh, ch ti m thng thng cu trc ca quy phm php lut c th hin di nhiu hnh thc khc nhau, phn ch ti c th c ch dn trong mt vn bn php lut khc. * Trt t gi nh, quy nh, ch ti ca mt quy phm php lut c th b thay i o ln khng theo th t nht nh. V d: Pht cnh co hoc pht tin t 1000 ng n 20000 ng nu vi phm nhiu ln hoc ti phm th c th pht n 50000 ng i vi nhng hnh vi sau: a. nh nhau hoc xi gic ngi khc nh nhau. b. Nm ghch, t, , ct hoc bt c vt g vo nh, tu thuyn, t, xe la v phng tin giao thng vo ngi, vo vt, ti sn ca ngi khc. IV. VN BN QUI PHM PHT LUT 1. Khi nim vn bn quy phm php lut Vn bn quy phm php lut l ngun c bn ca php lut, l hnh thc tin b, khoa hc nht trong cc hnh thc bn ngoi ca php lut. Vn bn quy phm php lut l sn phm ca qu trnh sng to php lut. Chnh v th n c cc nh nc hin i s dng rng ri nht. Vn bn quy phm php lut l vn bn do c quan nh nc c thm quyn ban hnh theo th tc, trnh t lut nh, trong c quy tc x s chung, c nh nc bo m thc hin nhm iu chnh cc quan h x hi theo nh hng x hi ch ngha. (iu 1- Lut sa i, b sung mt s iu Lut ban hnh vn bn quy phm php lut 2002). 2. c im ca vn bn quy phm php lut Vn bn quy phm php lut l vn bn c nhng c im sau:

15

+Vn bn quy phm php lut l vn bn ch do c quan nh nc c thm quyn ban hnh nh Quc Hi, Ch tch nc, Chnh ph, Th tng Chnh ph, B, Hi ng nhn dn, y ban nhn dn... Vn bn c tnh cht ch o cng l vn bn do cc c quan Nh nc c thm quyn ban hnh nhng mc ch ca cc loi vn bn ny nhm thc hin cc ch trng ln, cc nhim v, ng li, cp n cc vn c tnh cht chnh tr, php l ca quc gia hay ca a phng (v d: li tuyn b, li hiu triu...), ng vin nhn dn thc hin cc chnh sch , tuy mang tnh php l song khng phi l vn bn quy phm php lut. +Vn bn quy phm php lut l vn bn c ban hnh theo trnh t, th tc, hnh thc lut nh. +Vn bn quy phm php lut l vn bn c cha ng cc quy tc x s c tnh cht bt buc chung i vi mi c nhn, c quan, t chc trong x hi hoc p dng i vi mt nhm i tng c bn, nhm i tng c th, p dng trn ton b lnh th hoc p dng trong mt a bn nht nh. +Vn bn quy phm php lut l vn bn c thc hin nhiu ln trong cuc sng cho n khi n b nh ch hoc b hy b ton b hay mt phn bi c quan nh nc c thm quyn. Vn bn c bit l loi vn bn do c quan Nh nc c thm quyn ban hnh cn c vo quy phm php lut ban hnh gii quyt nhng v vic c th, hiu lc ch mt ln v ch c quan h vi nhng c nhn, t chc c ch ra trong chnh vn bn (V d: bn n, quyt nh ca Ta n, quyt nh tuyn dng, b nhim cn b, cng chc, quyt nh phn nh , quyt nh nng lng...) 3. Cc loi vn bn quy phm php lut Theo Hin php 1992 v Lut ban hnh vn bn quy phm php lut 1996 v Lut sa i, b sung mt s iu ca Lut ban hnh vn bn quy phm php lut 2002 xc nh mt cch cht ch h thng cc vn bn quy phm php lut ca nh nc theo cn c vo loi vn bn v thm quyn ban hnh th vn bn quy phm php lut gm c vn bn lut v vn bn di lut. a. Vn bn lut Vn bn lut l vn bn do Quc Hi, c quan quyn lc nh nc cao nht ban hnh, theo trnh t, th tc c quy nh trong Hin php ( iu 84, iu 88 v iu 147 ca Hin php nm 1992). Vn bn lut l vn bn do c quan quyn lc nh nc cao nht ban hnh do n c gi tr php l cao nht. Tt c cc vn bn khc khi ban hnh phi da trn c s ca vn bn lut, nu ban hnh tri vi vn bn lut th cc vn bn s khng c gi tr php l. Ch Quc hi mi c quyn thng qua, sa i hoc hy b Hin php, cc o lut v b lut. Tt c cc vn bn php lut khc u c ban hnh trong s ph hp nghim ngt vi Hin php v o lut, b lut. Vn bn lut c cc hnh thc l Hin php, B lut, lut v Ngh quyt ca Quc Hi. * Hin php l lut c bn ca nh nc quy nh nhng vn quan trng nht, c bn nht ca quc gia nh: Hnh thc v bn cht ca Nh nc, t chc b my nh nc, ch chnh tr, ch kinh t, vn ho, x hi, quyn v ngha v c bn ca cng dn, h thng t chc, nguyn tc hot ng v thm quyn ca

16

cc c quan nh nc. Trong cc vn bn lut, Hin php l vn bn c gi tr php l cao nht. * Lut, B lut l nhng vn bn quy phm php lut quy nh nhng vn c bn quan trng thuc cc lnh vc v i ni, i ngoi, quc phng, an ninh, nhng nguyn tc c bn v t chc v hot ng ca b my nh nc, v quan h x hi v hot ng ca cng dn. Lut, B lut do Quc hi ban hnh c th ho Hin php, nhm iu chnh cc quan h x hi trong cc lnh vc hot ng ca nh nc. * Ngh quyt ca Quc Hi c ban hnh quyt nh k hoch pht trin kinh t x hi, chnh sch ti chnh, tin t quc gia, chnh sch dn tc, ph chun quyt ton ngn sch, ph chun iu c quc t... v cc vn khc thuc thm quyn ca Quc Hi. b. Vn bn di lut. Vn bn di lut l nhng vn bn quy phm php lut do cc c quan nh nc khc trung ng v a phng ban hnh theo trnh t, th tc v hnh thc c php lut quy nh nhm thi hnh cc vn bn lut. Vn bn di lut phi c ban hnh ph hp vi vn bn lut. Theo HIn php nm 1992 v Lut ban hnh vn bn quy phm php lut, hin nay nc ta c nhng loi vn bn di lut sau y: * Php lnh do U ban thng v Quc hi ban hnh quy nh nhng vn c Quc hi giao sau mt thi gian thc hin trnh Quc Hi xem xt, quyt nh ban hnh thnh lut. Khon 4 iu 91 Hin php trao cho y ban thng v Quc Hi thm quyn ban hnh Php lnh. * Ngh quyt ca U ban thng v Quc hi c ban hnh gii thch Hin php, Lut, Php lnh, gim st hot ng ca Chnh ph, Ta n nhn dn ti cao, Vin kim st nhn dn ti cao, Hi ng nhn dn... * Lnh, Quyt nh do Ch tch nc ban hnh. + Lnh s dng cng b chnh thc Hin php, lut, php lnh. + Quyt nh c s dng gii quyt nhng vn c th thuc thm quyn ca Ch tch nc. * Ngh nh, Ngh quyt do Chnh ph ban hnh; Quyt nh, Ch th do Th tng Chnh ph ban hnh. + Ngh quyt xc nh ch trng, chnh sch, nhim v cho hot ng ca h thng cc c quan hnh chnh nh nc. + Ngh nh quy nh chi tit vic thi hnh lut v Ngh quyt ca Quc Hi, Php lnh v ngh quyt ca y ban thng v Quc Hi, Lnh ca Ch tch nc, t chc b my, nhim v quyn hn ca B, c quan ngang B... * Quyt nh, Ch th, Thng t ca B trng, Th trng c quan ngang b, Th trng cc c quan khc thuc Chnh ph. + Quyt nh: quy nh t chc v hot ng ca cc c quan, n v trc thuc, cc tiu chun, quy trnh quy phm v cc nh mc kinh t x hi ca ngnh. + Ch th: quy nh cc bin php ch o, n c phi hp kim tra hot ng ca cc c quan trong vic thc hin vn bn ca c quan nh nc cp trn v ca mnh.

17

+ Thng t: hng dn thc hin nhng vn bn ca c quan nh nc cp trn lin quan ti lnh vc, ngnh mnh ph trch. * Ngh quyt do Hi ng thm phn To n nhn dn ti cao ban hnh; Quyt nh, Ch th, Thng t do Chnh n To n nhn dn ti cao, Vin trng Vin kim st nhn dn ti cao ban hnh. * Ngh quyt, Thng t lin tch gia cc c quan Nh nc vi nhau hoc gia cc c quan nh nc vi t chc chnh tr x hi. * Ngh quyt do Hi ng nhn dn cc cp ban hnh. + Vn bn ny xc nh phng hng, nhim v pht trin kinh t x hi vn ha khoa hc cng ngh, gi gn an ninh, trt t, an ton x hi trn phm vi lnh th thuc thm quyn qun l ca Hi ng nhn dn. * Quyt nh, ch th do U ban nhn dn cc cp ban hnh. + Cc vn bn ny c ban hnh cn c vo vn bn ca c quan nh nc cp trn v vn bn ca Hi ng nhn dn cng cp nhm quyt nh nhng bin php thc hin nhim v, quyn hn ca mnh trong cc lnh vc x hi ca a phng. V. VI PHM PHP LUT 1. Khi nim vi phm php lut Hnh vi ca con ngi l nhng hot ng c thc, c nh hng mc ch nhm tc ng vo t nhin, x hi. Khoa hc php l ch xem xt nhng hnh vi c ngha i vi vic xc lp, thay i hay chm dt nhng quan h x hi c php lut iu chnh. Hnh vi ca con ngi c hai loi: Hnh vi hp php v hnh vi vi phm php lut. * Hnh vi hp php l nhng hnh vi tun th, thc hin ng nhng quy nh ca php lut. * Hnh vi vi phm php lut l nhng hnh vi tri vi php lut, xm phm vo cc quy phm php lut c nh nc bo v. Vi phm php lut l c s xc nh trch nhim php l. Vi phm php lut l mt hin tng x hi c nhng du hiu c bn sau: + Vi phm php lut l hnh vi ca cc c nhn, hoc t chc c biu hin di dng hnh ng hoc khng hnh ng. Ch nhng hnh vi (biu hin di dng hnh ng hoc khng hnh ng) c th mi b coi l nhng hnh vi vi phm php lut; nhng ngh d tt, d xu cng khng th coi l nhng vi phm php lut. + Vi phm php lut l hnh vi tri php lut, xm hi ti cc quan h x hi c php lut bo v. Tnh tri php lut biu hin di cc dng nh: ch th lm khng ng iu php lut cho php; ch th khng lm iu php lut buc phi lm; ch th lm iu php lut ngn cm. Tnh tri php lut l du hiu khng th thiu ca hnh vi b coi l vi phm php lut. + Vi phm php lut l hnh vi c li. Du hiu tri php lut mi ch l biu hin bn ngoi ca hnh vi. xc nh hnh vi vi phm php lut cn xem xt c mt ch quan ca hnh vi, ngha l phi xc nh trng thi tm l ca ch th i vi hnh vi tri php lut ca mnh. Li l trng thi tm l bn trong ca ch th

18

thc hin hnh vi vi phm php lut i vi hnh vi v i vi hu qu do hnh vi gy ra. Nu mt hnh vi tri php lut c thc hin do nhng hon cnh v iu kin khch quan, ch th hnh vi khng c v khng v thc hin hoc khng th thc c, t khng th la chn cch x s theo yu cu ca php lut th hnh vi khng th coi l c li v ch th khng b coi l vi phm php lut. K c nhng hnh vi tri php lut m ch th b buc phi thc hin trong iu kin khng c t do ch th cng khng b coi l c li. + Ch th thc hin hnh vi tri php lut phi c nng lc trch nhim php l. Trong php lut x hi ch ngha s c lp gnh chu ngha v php l ch quy nh i vi nhng ngi c kh nng t la chn cch x s v c t do ch, ni mt cch khc, ngi phi c kh nng nhn thc hoc kh nng iu khin hnh vi ca mnh. Nhng hnh vi mc d tri php lut nhng do nhng ngi mt kh nng nhn thc hoc kh nng iu khin hnh vi ca mnh th khng th coi l vi phm php lut. Hnh vi tri php lut ca tr em (cha n tui php lut quy nh phi chu trch nhim php l) cng khng b coi l vi phm php lut. Nh vy, trch nhim php l trong php lut x hi ch ngha ch quy nh cho nhng ngi t mt tui nht nh theo quy nh ca php lut, c kh nng l tr v t do ch. + Vi phm php lut l hnh vi theo quy nh ca php lut phi b e da chu mt trch nhim php l nht nh. Tm li: Vi phm php lut l hnh vi (hnh ng hoc khng hnh ng) tri php lut v c li do ch th c nng lc trch nhim php l thc hin, xm hi ti cc quan h x hi c php lut x hi ch ngha bo v. 2. Cu thnh ca vi phm php lut Vi phm php lut c cu thnh t cc yu t sau: - Mt khch quan ca vi phm php lut; - Khch th ca vi phm php lut; - Mt ch quan ca vi phm php lut; - Ch th ca vi phm php lut. a. Mt khch quan ca vi phm php lut: Mt khch quan ca vi phm php lut l ton b cc du hiu bn ngoi ca vi phm php lut, gm hnh vi vi phm php lut, hu qu thit hi cho x hi, mi quan h nhn qu gia hnh vi nguy him cho x hi v hu qu thit hi cho x hi cng cc du hiu khc. * Hnh vi vi phm php lut l hnh vi hnh ng hoc khng hnh ng ca ch th thc hin hnh vi. + Hnh vi vi phm php lut mang tnh tri php lut. + Hnh vi vi phm php lut cha ng yu t ch v l ch ca ch th. * Hu qu cho x hi l nhng tn tht v vt cht hoc tinh thn m x hi phi gnh chu. Xc nh s thit hi ca x hi chnh l xc nh mc nguy him ca hnh vi tri php lut. * Mi quan h nhn qu gia hnh vi tri php lut vi hu qu thit hi cho x hi c biu hin: hu qu l kt qu tt yu ca hnh vi, t hnh vi vi phm php lut phi dn n hu qu . Trong trng hp gia hnh vi tri php lut v hu qu thit hi cho x hi khng c mi quan h nhn qu th s thit hi ca x

19

hi khng phi do hnh vi tri php lut trn gy ra m c th do nhng nguyn nhn khc, trng hp ny khng th bt ch th ca hnh vi tri php lut phi chu trch nhim v nhng thit hi m hnh vi tri php lut ca h khng trc tip gy ra. * Thi gian thc hin hnh vi vi phm php lut; cng c thc hin hnh vi vi phm php lut; a im thc hin hnh vi vi phm php lut; phng tin thc hin hnh vi vi phm php lut. b. Khch th ca vi phm php lut: Khch th ca vi phm php lut l nhng quan h x hi c php lut iu chnh v bo v b hnh vi vi phm php lut xm hi v gy ra cc thit hi hoc e da trc tip gy thit hi. Khch th ca vi phm php lut c th xm hi n tnh mng, sc khe, s hu ti sn ca cng dn, hoc xm hi n cc quan h qun l nh nc cng nh cc quan h x hi khc thuc lnh vc ca cc ngnh lut khc nhau iu chnh. c. Mt ch quan ca vi phm php lut: Mt ch quan ca vi phm php lut l ton b cc du hiu bn trong bao gm yu t li, ng c v mc ch ca ch th thc hin vi phm php lut. + Li l trng thi tm l bn trong ca ch th thc hin hnh vi vi phm php lut i vi hnh vi v i vi hu qu do hnh vi gy ra. Li c hai loi: li c v li v . Li c c th l c trc tip c th l c gin tip. Li v c th l v v qu t tin cng c th l v do cu th. - Li c trc tip: ch th vi phm php lut nhn thc c hnh vi, nhn thc c hu qu v mong mun cho hu qu xy ra. - Li c gin tip: Ch th vi phm php lut nhn thy c hnh vi, nhn thc c hu qu tuy khng mong mun hu qu xy ra nhng mc cho hu qu xy ra. - Li v v qu t tin: Ch th vi phm nhn thy trc hu qu thit hi cho x hi do hnh vi ca mnh gy ra, nhng hy vng, tin tng iu khng xy ra hoc nu xy ra c th ngn chn c. - Li v do cu th: Ch th vi phm khng nhn thy trc hu qu nguy him cho x hi do hnh vi ca mnh gy ra, mc d c th thy hoc cn phi nhn thy trc. * ng c l ng lc bn trong thc y ch th thc hin hnh vi vi phm php lut. * Mc ch l kt qu cui cng m ch th thc hin hnh vi vi phm php lut mong mun t n. Trong mt ch quan ca vi phm php lut, li l du hiu bt buc, cn ng c v mc ch khng phi l du hiu bt buc, trong thc t, nhiu trng hp vi phm php lut ch th thc hin hnh vi khng c mc ch v ng c. d. Ch th vi phm php lut Ch th vi phm php lut l c nhn, t chc c nng lc ch th thc hin hnh vi vi phm php lut. i vi c nhn thc hin hnh vi vi phm php lut, c nhn phi l ngi c kh nng nhn thc v iu khin c hnh vi ca mnh, c nhn phi t tui nht nh. Vic xc nh tui p dng trch nhim php l ty thuc vo quan h x hi m ngnh lut iu chnh. i vi t t chc phi xc nh t cch php nhn hoc a v php l ca t chc .

20

3. Phn loi vi phm php lut Hin tng vi phm php lut trong x hi rt a dng. Thng thng vi phm php lut c chia thnh 4 loi sau: + Vi phm php lut hnh s (ti phm). + Vi phm php lut dn s + Vi phm php lut hnh chnh + Vi phm php lut k lut * Ti phm (vi phm hnh s): l hnh vi nguy him cho x hi c quy nh trong B lut hnh s, do ngi c nng lc trch nhim hnh s thc hin mt cch c hoc v , xm phm c lp, ch quyn, thng nht, ton vn lnh th t quc, xm phm ch chnh tr, ch kinh t, nn vn ho, quc phng, an ninh, trt t an ton x hi, quyn, li ch hp php ca t chc, xm phm tnh mng, sc kho, danh d, nhn phm, t do, ti sn, cc quyn, li ch hp php khc ca cng dn, xm phm nhng lnh vc khc ca trt t php lut x hi ch ngha. Ch th vi phm hnh s ch l c nhn. * Vi phm php lut hnh chnh: l hnh vi do c nhn, t chc thc hin mt cch c hoc v , xm phm cc quy tc qun l nh nc m khng phi l ti phm hnh s v theo quy nh ca php lut phi b x pht hnh chnh. Ch th vi phm hnh chnh c th l c nhn v cng c th l t chc. * Vi phm php lut dn s: l nhng hnh vi tri php lut, c li ca cc c nhn, t chc c nng lc trch nhim dn s, xm hi ti cc quan h ti sn, quan h nhn thn. Ch th vi phm dn s c th l c nhn cng c th l t chc. * Vi phm k lut nh nc: l nhng hnh vi c li, tri vi nhng quy ch, quy tc xc lp trt t trong ni b c quan, x nghip, trng hc,... ni khc i, l khng thc hin ng k lut lao ng, hc tp, phc v c ra trong c quan, x nghip, trng hc . Ch th vi phm k lut c th l c nhn, cng c th l tp th v h phi c quan h rng buc vi c quan, n v, trng hc,... no . VI. TRCH NHIM PHP L 1. Khi nim trch nhim php l Trong khoa hc php l, trch nhim php l thng c s dng hai dng tch cc v tiu cc. Nu tip cn trch nhim php l vi ngha tch cc th trch nhim php l l thi tch cc i vi cc quyn v ngha v c php lut quy nh v thc hin nhng hnh vi ph hp vi cc quy nh ca php lut. Ch th c bn phn, thi tch cc i vi nhng quyn c nh nc giao cho. Nu tip cn trch nhim php l vi ngha tiu cc th trch nhim php l c hiu l s ghnh chu nhng hu qu bt li ca ngi thc hin php lut v th hin s ln n ca nh nc i vi ch th thc hin hnh vi vi phm php lut, l s trng pht ca nh nc i vi nhng hnh vi vi phm php lut. 2. c im ca trch nhim php l Trch nhim php l c cc c im sau:

21

* Trch nhim php l ch c p dng khi c vi phm php lut xy ra. Khng c vi phm php lut th khng c trch nhim php l. Vi phm php lut l iu kin cn xc nh trch nhim php l. Trch nhim php l ch p dng i vi nhng ch th c kh nng nhn thc v iu khin c hnh vi ca mnh, p dng i vi cc c nhn hoc t chc c li khi thc hin hnh vi vi phm php lut. * Trch nhim php l cha ng s ln n ca nh nc v x hi i vi ch th vi phm php lut. S ln n ca nh nc th hin trong cc ch ti ca quy phm php lut v c nhn hoc t chc khi xm hi cc quan h x hi c php lut bo v th c nhn hay t chc s b p dng cc ch ti c tnh cht trng pht. Cc ch ti c trng cho trch nhim php l l ch ti hnh s, ch ti hnh chnh, ch ti k lut v ch ti dn s. * Trch nhim php l lin quan mt thit vi cng ch nh nc. Khi vi phm php lut xy ra, th c quan nh nc c thm quyn, ngi c thm quyn p dng cc bin php c tnh cng ch khc nhau, nhng khng phi bt c bin php tc ng no cng l trch nhim php l. Bin php trch nhim php l ch l nhng bin php c tnh cht trng pht, lm thit hi hoc tc ot mt phm vi no cc quyn t do, li ch hp php m ch th vi phm php lut trong iu kin bnh thng ng ra c hng. * Trch nhim php l ch do c quan nh nc c thm quyn, ngi c thm quyn tin hnh theo ng trnh t, th tc lut nh. * C s php l ca vic truy cu trch nhim php l l quyt nh c hiu lc php lut ca c quan nh nc c thm quyn (Ta n, c quan qun l nh nc ...) nh nc l ch th ti cao thng qua cc c quan c nh nc trao quyn c thm quyn xc nh hnh vi vi phm php lut v p dng bin php trch nhim php l c th i vi c nhn, t chc vi phm php lut. Tm li, trch nhim php l l mt loi quan h php lut c bit gia nh nc thng qua cc c quan c thm qun v ch th vi phm php lut trong nh nc c quyn p dng cc bin php cng ch c tnh cht trng pht c quy nh trong phn ch ti ca quy phm php lut i vi ch th vi phm php lut v ch th phi ghnh chu hu qu bt li v vt cht, tinh thn do hnh vi vi phm php lut gy ra. 3. Cc loi trch nhim php l Cn c vo quan h gia trch nhim php l vi cc ngnh lut c: trch nhim php l hnh s, trch nhim php l dn s, trch nhim php l hnh chnh, trch nhim php l k lut. * Trch nhim php l hnh s l loi trch nhim php l nghim khc nht do Ta n p dng i vi ngi c hnh vi vi phm php lut hnh s. Bin php trch nhim php l hnh s gm: cnh co, pht tin, pht t, t chung thn, t c thi hn, t hnh... * Trch nhim php l dn s l loi trch nhim php l do Ta n dn s p dng i vi c nhn, c quan, t chc vi phm php lut dn s. Bin php ch yu gm c: bi thng thit hi, xin li cng khai...

22

* Trch nhim php l hnh chnh l loi trch nhim php l do cc c quan c thm quyn x pht hnh chnh p dng i vi cc c nhn, t chc vi phm php lut hnh chnh. Cc bin php x pht gm: cnh co, pht tin, tch thu tang vt, phng tin... * Trch nhim php l k lut l loi trch nhim php l do th trng c quan, n v, x nghip, trng hc, doanh nghip p dng i vi cn b cng chc, hc sinh, sinh vin, ngi lao ng ... vi phm k lut cng tc, k lut lao ng, vi phm ni quy, quy ch ca c quan, n v, doanh nghip. Cc bin php ch yu gm: khin trch, cnh co, h bc lng, h ngch lng, cch chc, buc thi vic, chuyn cng vic khc, ko di thi hn nng lng, sa thi...

BI III: LUT HIN PHP I. I TNG IU CHNH V PHNG PHP IU CHNH CA LUT HIN PHP 1.i tng iu chnh ca ngnh Lut Hin php i tng iu chnh ca Lut Hin php l nhng quan h x hi do Lut Hin php tc ng vo nhm thit lp mt trt t x hi nht nh ph hp vi ch nh nc. l nhng mi quan h x hi c bn nht, quan trng nht gn lin vi vic xc nh ch chnh tr, ch kinh t, ch vn ha, gio dc, khoa hc v cng ngh, a v php l ca cng dn, t chc v hot ng ca b my nh nc. Nhng quan h x hi ny phn nh nhng c im c bn ca x hi v nh nc Cng ha x hi ch ngha Vit Nam gn lin vi vic t chc quyn lc nh nc. Lut Hin php iu chnh cc nhm quan h x hi c bn sau: * Nhng quan h lin quan n ngun gc quyn lc ca nh nc, bn cht nh nc. * Nhng quan h lin quan n nguyn tc t chc v hot ng ca cc c quan nh nc, cc t chc, cc c nhn thc hin quyn lc ca nh nc. * Nhng quan h lin quan n vic xc nh mi quan h gia nh nc v cng dn (quyn v ngha v ca cng dn, mc tham gia ca nhn dn vo vic t chc nh nc.) * Nhng quan h thuc ch quyn ca mt nh nc, mt quc gia. * Nhng quan h xc nh hiu lc ca Hin php, trt t thay i Hin php. 2. Phng php iu chnh ca ngnh Lut Hin php Phng php iu chnh ca ngnh lut Hin php l nhng cch thc m Lut Hin php tc ng n cc quan h x hi thuc i tung iu chnh ca Lut Hin php nhm thit lp mt trt t nht nh ph hp vi ch nh nc. Lut Hin php s dng 2 phng php iu chnh sau :

23

* Xc lp nhng nguyn tc chung mang tnh nh hng cho cc ch th tham gia vo cc quan h Lut Hin php, l cc nguyn tc: Tt c quyn lc nh nc thuc v nhn dn; ng cng sn Vit Nam lnh o nh nc v x hi; nguyn tc php ch x hi ch ngha; nguyn tc tp trung dn ch; nguyn tc bnh ng, on kt v gip gia cc dn tc,... y l phng php iu chnh c th ca Lut Hin php. * Trong nhiu trng hp Lut Hin php quy nh c th quyn v ngha v c th ca cc ch th tham gia vo mi quan h php lut Hin php nht nh. V d: Ch tch nc c quyn b nhim Thm phn Ta n nhn dn ti cao; i biu Quc hi c quyn cht vn Ch tch Quc hi; U ban Thng v Quc hi c quyn gii tn hi ng nhn dn (HND) cp tnh trong trng hp HND lm thit hi nghim trng n li ch ca nhn dn,... 3.Khi nim Lut Hin php Lut Hin php l mt ngnh lut c lp trong h thng php lut Vit Nam bao gm tng hp cc quy phm php lut do nh nc ban hnh iu chnh cc mi quan h x hi c lin quan n vic t chc quyn lc nh nc nh: ch chnh tr, ch kinh t, chnh sch vn ha x hi, quyn v ngha v c bn ca cng dn, cc nguyn tc t chc v hot ng ca cc c quan trong b my nh nc. II. Lut Hin php o lut c bn ca nh nc Hin php ... phi tr thnh khng ch l mt o lut, m phi hn l mt o lut. Hin php khng phi l mt o lut thng thng nh nhng o lut khc m l mt o lut c bn ca nh nc. (Lat-xan) Hin php l mt o lut c bn khc vi nhng o lut khc. Tnh cht lut c bn ca Hin php trong nh nc x hi ch ngha th hin trn nhiu phng din: * Hin php l mt o lut c bn do c quan quyn lc nh nc cao nht ban hnh, l mt vn bn quy phm php lut c p dng nhiu ln, p dng cho mi cng dn v p dng trn ton b lnh th Vit Nam. * Hin php l mt vn bn duy nht quy nh vic t chc quyn lc nh nc, l hnh thc php l th hin mt cch tp trung h t tng ca giai cp cng nhn. tng giai on pht trin, Hin php x hi ch ngha l vn bn, l phng tin php l thc hin t tng ca ng di hnh thc nhng quy phm php lut. * Xt v ni dung, Hin php x hi ch ngha iu chnh cc quan h x hi rt rng, c tnh cht bao qut tt c cc lnh vc ca i sng x hi, l nhng quan h x hi c bn lin quan n cc li ch c bn ca mi giai cp, mi cng dn trong x hi nh ch chnh tr, ch kinh t, ch vn ha, gio dc, khoa hc v cng ngh, a v php l ca cng dn, t chc v hot ng ca b my nh nc. * Xt v mt php l, Hin php x hi ch ngha c hiu lc php l cao nht th hin qua cc c im sau: + Cc quy nh ca Hin php l ngun, l cn c ca tt c cc ngnh lut khc thuc h thng php lut x hi ch ngha.

24

+ Tt c cc vn bn php lut khc khng c mu thun m phi hon ton ph hp vi tinh thn v ni dung ca Hin php, c ban hnh trn c s ca Hin php v thi hnh Hin php. + Cc iu c quc t m nh nc x hi ch ngha tham gia khng c mu thun, i lp vi quy nh ca Hin php. Khi c mu thun, i lp vi Hin php th c quan nh nc c thm quyn khng c tham gia k kt, khng ph chun hoc bo lu i vi tng iu ring bit. + Tt c cc c quan nh nc phi thc hin chc nng ca mnh theo quy nh ca Hin php, s dng y cc quyn hn, lm trn cc ngha v m Hin php quy nh. + Tt c cc cng dn c ngha v tun theo Hin php, nghim chnh chp hnh cc quy nh ca Hin php. + Vic xy dng, thng qua, ban hnh, sa i, thay i Hin php phi tun theo mt trnh t c bit: ch trng xy dng Hin php thng c biu th bng mt Ngh quyt ca c quan quyn lc nh nc cao nht; vic xy dng d tho Hin php thng c tin hnh bng mt c quan son tho Hin php do chnh Quc hi lp ra; vic ly kin nhn dn thng c tin hnh rng ri; vic thng qua Hin php thng c tin hnh ti mt k hp c bit ca c quan quyn lc nh nc cao nht; vic sa i Hin php thng c thc hin theo mt trnh t c bit c quy nh ti Hin php; c qu trnh xy dng, sa i Hin php c s quan tm v ch o ca ng cng sn. III. B MY NH NC VIT NAM 1. Khi nim b my nh nc Cng ha x hi ch ngha Vit Nam B my nh nc bao gm cc c quan nh nc t trung ng n a phng, lin kt cht ch vi nhau to thnh mt th thng nht, mt h thng cc c quan nh nc hay cn gi l b my nh nc. B my nh nc c t chc v hot ng theo nhng nguyn tc lut nh. 2. H thng cc c quan nh nc Cn c vo trt t hnh thnh cng nh tnh cht, v tr, chc nng ca cc c quan nh nc, th b my nh nc Cng ha x hi ch ngha Vit Nam bao gm 4 h thng: - H thng cc c quan quyn lc nh nc: Quc hi v HND cc cp do nhn dn trc tip bu ra thay mt nhn dn thc hin quyn lc nh nc. * Quc Hi l c quan i biu cao nht ca nhn dn, c quan quyn lc Nh nc cao nht ca nc CHXHCN VIt Nam. Quc Hi l c quan duy nht c quyn lp hin v lp php. Quc Hi quyt nh nhng chnh sch c bn v i ni, i ngoi, nhim v kinh t - x hi, quc phng, an ninh ca t nc, nhng nguyn tc ch yu v t chc v hot ng ca b my Nh nc, v quan h x hi v hot ng ca cng dn. Quc Hi thc hin quyn gim st ti cao i vi ton b hot ng ca c quan Nh nc" (iu 83 HP1992). thc hin tt nhim v, quyn hn ca mnh, Quc Hi thnh lp cc y ban v Hi ng chuyn mn. Cc y ban v Hi ng chuyn mn c nhim v thm tra trc cc d n lut v kim tra vic thc hin cc quyt nh ca Quc Hi.

25

Hin nay Quc Hi c 7 y ban ( l cc y ban: php lut, k hoch v ngn sch, quc phng v an ninh, vn ha - gio dc, cc vn x hi, khoa hc, cng ngh v mi trng) v mt Hi ng (Hi ng dn tc). * Hi ng nhn dn: l c quan quyn lc Nh nc a phng, i din cho ch, nguyn vng ca nhn dn a phng do nhn dn a phng bu ra , chu trch nhim trc nhn dn a phng v c quan Nh nc cp trn. Cn c vo Hin php, lut,vn bn ca c quan Nh nc cp trn, Hi ng nhn dn ra ngh quyt v cc bin php bo m thi hnh nghim chnh Hin php v php lut a phng, v k hoch pht trin kinh t - x hi, ngn sch, v quc phng, an ninh a phng, v bin php n nh v nng cao i sng ca nhn dn, hon thnh mi nhim v ca cp trn giao, lm trn ngha v i vi c nc. - H thng cc c quan qun l nh nc hay cn gi l cc c quan hnh chnh nh nc, bao gm Chnh ph, cc b, cc c quan ngang b, cc c quan thuc Chnh ph, y ban nhn dn (UBND) cc cp v cc c quan thuc UBND. Chc nng ch yu ca cc c quan ny l qun l hnh chnh nh nc. * Chnh ph l c quan chp hnh ca Quc Hi, c quan hnh chnh Nh nc cao nht ca nc CHXHCN Vit Nam. Chnh ph chu trch nhim trc Quc Hi v bo co cng tc vi Quc Hi, y ban thng v Quc Hi, Ch tch nc. Chnh ph gm c Th tng, cc Ph th tng, cc B trng. Ngoi Th tng, cc thnh vin khc khng nht thit phi l i biu Quc hi. Nhim k ca Chnh ph theo nhim k ca Quc Hi. Chnh ph c chc nng quan trng l qun l nh nc theo quy nh ca Hin php v php lut. Vi t cch l c quan chp hnh ca Quc Hi, Chnh ph t chc thc hin cc vn bn lut v ngh quyt ca Quc Hi. Vi t cch l c quan hnh chnh nh nc cao nht, Chnh ph c quyn iu hnh ton b b my hnh chnh nh nc t trung ng n c s. Th tng l ngi lnh o Chnh ph, ng u b my hnh php. Th tng c nhim v v quyn hn sau: + ngh Quc Hi thnh lp, bi b cc B, la chn cc Ph th tng, cc B trng, Th trng c quan ngang B ngh Quc Hi bu. + Ph chun vic bu c Ch tch, cc Ph Ch tch v thnh vin U ban nhn dn tnh, thnh ph trc thuc trung ng. + nh ch vic thi hnh hoc bi b nhng quyt nh, ch th, thng t ca B trng, Th trng cc c quan ngang B, quyt nh, ch th ca U ban nhn dn v Hi ng nhn dn tnh, thnh ph trc thuc trung ng tri vi Hin php, lut v vn bn php lut ca cc c quan Nh nc cp trn. + Cho php thnh lp v qun l vic tun theo php lut ca cc hip hi, cc t chc phi chnh ph. thc hin nhim v ny trong thnh phn Chnh ph ngoi Th tng, Ph Th tng, cn c cc B trng ph trch cc B v Th trng c quan ngang B. B, cc c quan ngang B l c quan ca Chnh ph thc hin chc nng qun l nh nc i vi ngnh hoc lnh vc cng tc trong phm vi c nc. B trng v cc thnh vin khc ca Chnh ph chu trch nhim qun l nh nc v

26

lnh vc, ngnh mnh phu trch trong phm vi c nc, m bo quyn t ch trong hot ng sn xut kinh doanh ca cc c s theo quy nh ca php lut. Bn cnh , trong c cu ca Chnh ph cn c cc c quan khc trc thuc

Chnh ph; ng u cc c quan ny l cc Trng ban, Tng cc trng, Cc trng nhng khng l thnh vin ca Chnh ph. - H thng cc c quan xt x bao gm Ta n nhn dn ti cao, Ta n nhn dn cp tnh, Ta n nhn dn cp huyn, Ta n qun s cc cp. Cc c quan ny c chc nng xt x. - H thng cc c quan kim st bao gm Vin kim st nhn dn ti cao, Vin kim st nhn dn cp tnh, Vin kim st nhn dn cp huyn, Vin kim st qun s cc cp. Cc c quan ny c chc nng kim st hot ng t php v thc hin quyn cng t. Ngoi bn h thng cc c quan nh nc ni trn, trong t chc b my nh nc Cng ha x hi ch ngha Vit Nam cn c Ch tch nc - Nguyn th quc gia (ngi ng u nh nc), c chc nng thay mt nh nc v i ni v i ngoi. Ch tch nc c cc chc nng: + Cng b lut, php lnh + Thng lnh cc lc lng v trang nhn dn v gi chc Ch tch UBQP v ANQG + ngh Quc hi bu, min nhim, bi nhim Ph CT nc, TTCP, Chnh n To n NDTC, Vin trng VKSNDTC + Cn c vo NQ ca QH hoc ca UBTVQH, cng b quyt nh tuyn b tnh trng chin tranh, cng b quyt nh i x

27

+ Quyt nh phong hm, cp s quan cao cp trong cc lc lng v trang nhn dn, cp ngoi giao v nhng hm cp nh nc khc; quyt nh tng thng hun chng, huy chng v danh hiu vinh d nh nc

S h thng cc c quan Nh nc

C q ua n q uy n lc nh nc : Quc h i v H i ng Nh n d n cc cp

C q ua n h nh c hnh nh nc : CP, cc b, c q ua n nga ng b, c q ua n t huc CP, UBND c c cp

H t h ng cc c q ua n Nh nc

C qua n x t x : TAND t i cao, TAND t nh, t h nh p h trc t huc TW, TAND q u n, huy n, t h x, t h nh p h t huc t nh, Ta n q u n s.

C q ua n k i m s t : VKSND t i c ao, VKSND t nh, t h nh ph t rc thu c TW, VKSND q u n, huy n, t h x, t h nh ph thu c t nh, VKS q u n s.

3.Cc nguyn tc t chc v hot ng ca b my nh nc Cng ha x hi ch ngha Vit Nam Cc nguyn tc t chc v hot ng ca b my nh nc Cng ha x hi ch ngha Vit Nam l nhng phng hng mang tnh ch o trong qu trnh t chc v hot ng ca b my nh nc Cng ha x hi ch ngha Vit Nam c xc nh trong Hin php. Nhng nguyn tc l: Tt c quyn lc nh nc thuc v nhn dn; ng cng sn lnh o nh nc; tp trung dn ch; bnh ng, on kt v gip gia cc dn tc; php ch x hi ch ngha. * Nguyn tc tt c quyn lc nh nc thuc v nhn dn. Hin php 1992 quy nh "Tt c quyn lc nh nc thuc v nhn dn". Nhn dn s dng quyn lc nh nc thng qua Quc hi v HND. Quc hi v HND bao gm cc i biu ca nhn dn do nhn dn bu ra, i din cho ch, nguyn vng ca nhn dn, thay mt nhn dn thc hin quyn lc nh nc, quyt nh nhng vn quan trng nht ca t nc v a phng.

28

Ngoi ra nhn dn cn trc tip thc hin quyn lc nh nc bng nhiu cch khc nhau nh: nhn dn trc tip tham gia vo cng vic qun l nh nc; tham gia tho lun Hin php v lut; trc tip bu ra cc i biu Quc hi v HND, gim st hot ng ca cc i biu Quc hi v HND, bi nhim cc i biu ny khi h khng cn xng ng vi s tn nhim ca nhn dn; b phiu trng cu dn v nhng vn quan trng thuc nhim v quyn hn ca nh nc. * ng cng sn Vit Nam lnh o i vi nh nc. iu 4 Hin php 1992 khng nh "ng cng sn Vit Nam l lc lng lnh o i vi nh nc". Ni dung nguyn tc th hin vic ng nh hng s pht trin v t chc b my nh nc, gii thiu, bi dng cn b u t nhn dn la chn bu hoc cc c quan nh nc bt b nhim gi cc v tr quan trng trong b my nh nc; ng vch ra phng hng xy dng nh nc, gim st hot ng ca cc c quan nh nc; ng lnh o nh nc thng qua cc ng vin, cc t chc ng trong cc c quan nh nc, thng qua cng tc tuyn truyn, vn ng qun chng trong b my nh nc. ng lnh o nh nc nhng mi t chc ca ng phi hot ng trong khun kh Hin php v php lut. S lnh o ca ng i vi nh nc l mt tt yu khch quan, l s bo m cho nh nc ta thc s l nh nc php quyn x hi ch ngha, nh nc ca nhn dn, do nhn dn, v nhn dn. * Nguyn tc tp trung dn ch. iu 6 Hin php 1992 quy nh "Quc hi vi HND v cc c quan khc ca nh nc u t chc v hot ng theo nguyn tc tp trung dn ch". Bn cht ca nguyn tc ny th hin s thng nht bin chng gia ch tp trung li ch ca nh nc, s trc thuc, phc tng ca cc c quan nh nc cp di trc cc c quan nh nc cp trn v ch dn ch, to iu kin cho vic pht trin s sng to, ch ng v quyn t qun ca cc c quan nh nc cp di. Tp trung v dn ch l hai mt ca mt th thng nht kt hp hi ha vi nhau. Nu ch ch trng s tp trung th d dn n chuyn quyn, c on, mt dn ch, nhng nu ch ch trng pht trin dn ch m khng bo m s tp trung th d dn n tnh trng v chnh ph, cc b a phng. bo m thc hin tt nguyn tc ny i hi trong t chc v hot ng ca b my nh nc phi p ng cc yu cu sau y: Th nht, b my nh nc phi do nhn dn xy dng nn. Nhn dn thng qua bu c la chn nhng i biu xng ng, thay mt nhn dn thc hin quyn lc nh nc, chu trch nhim trc nhn dn v phc v li ch ca nhn dn. Th hai, quyt nh ca cp trn, ca trung ng buc cp di, a phng phi thc hin. Tuy nhin, trong qu trnh thc hin, cp di, a phng c quyn phn nh nhng kin ngh ca mnh i vi cp trn, trung ng, c quyn sng kin trong qu trnh thc hin cho ph hp vi tnh hnh, c im ca n v, a phng. Th ba, nhng vn quan trng ca c quan nh nc phi c a ra tho lun tp th v quyt nh theo a s.

29

* Nguyn tc bnh ng, on kt v gip gia cc dn tc. iu 5 Hin php 1992 quy nh "Nh nc Cng ha x hi ch ngha Vit Nam l nh nc thng nht ca cc dn tc cng sinh sng trong t nc Vit Nam. Nh nc thc hin chnh sch bnh ng, on kt, tng tr gia cc dn tc, nghim cm mi hnh vi k th, chia r dn tc. Cc dn tc c quyn dng ting ni ch vit, gi gn bn sc dn tc v pht huy nhng phong tc, tp qun, truyn thng v vn ha tt p ca mnh. Nh nc thc hin chnh sch pht trin v mi mi mt, tng bc nng cao i sng vt cht v tinh thn ca ng bo dn tc thiu s". Thc hin nguyn tc ny trong t chc v hot ng ca b my nh nc i hi, tt c cc dn tc phi c i din ca mnh trong cc c quan nh nc c bit trong Quc hi v HND cc cp. Cc c quan nh nc phi xut pht t li ch ca nhn dn, ca cc dn tc, bo m s bnh ng v quyn v ngha v gia cc dn tc. Nh nc c chnh sch u tin gip cc dn tc t ngi mau ui kp trnh pht trin chung ca ton x hi. Bn cnh , nh nc nghim tr nhng hnh vi mit th gy chia r, hn th gia cc dn tc cng nh bt c hnh vi no li dng chnh sch dn tc ph hoi an ninh chnh tr, trt t an ton x hi v chnh sch i on kt dn tc ca ng, nh nc ta. * Nguyn tc php ch x hi ch ngha. iu 12 Hin php 1992 quy nh "Nh nc qun l x hi bng php lut, khng ngng tng cng php ch x hi ch ngha". Nguyn tc ny i hi: Th nht, nh nc phi xy dng mt h thng php lut hon thin. y l c s php l ht sc cn thit thc hin nguyn tc php ch x hi ch ngha trong t chc v hot ng ca b my nh nc. Th hai, vic t chc v hot ng ca cc c quan nh nc phi c tin hnh theo ng php lut. Tt c cc c quan nh nc, cn b, cng chc phi tun th Hin php v php lut mt cch nghim tc. Th ba, tng cng cng tc kim tra, gim st vic thc hin Hin php v php lut, x l nghim minh nhng hnh vi vi phm php lut. Bt c mi hnh vi vi phm php lut ca bt c c nhn nhn, t chc no cng phi c x l ngim minh theo ng quy nh ca php lut. Th t, cc c quan nh nc c trch nhim tuyn truyn, gio dc php lut nng cao thc php lut ca mi cng dn mi cng dn hiu bit php lut, tn trng php lut nghim chnh chp hnh php lut v tch cc u tranh vi mi hnh vi vi phm php lut.

30

BI IV: LUT DN S I. I TNG IU CHNH V PHNG PHP IU CHNH CA LUT DN S i tng iu chnh ca Lut dn s l nhm quan h ti sn v quan h nhn thn. 1. Quan h ti sn: - Quan h ti sn: Quan h ti sn l quan h gia ngi vi ngi thng qua mt ti sn di dng t liu sn xut hoc t liu tiu dng hoc dch v chuyn, sa cha ti sn trong qu trnh sn xut, phn phi, tiu dng. Ti sn trong Lut dn s bao gm ti sn, quyn v ngha v v ti sn nh: vt c thc, tin, giy t c gi v cc quyn ti sn nh nh , c phiu, tri phiu, tin,... Quan h ti sn do Lut dn s iu chnh c cc c im sau: * Quan h ti sn trong Lut dn s l nhng quan h kinh t c th pht sinh trong qu trnh ti sn xut x hi. Php lut dn s iu chnh cc quan h ti sn lm cho cc quan h ny pht sinh, pht trin ph hp vi ch ca nh nc. * Quan h ti sn trong Lut dn s mang tnh ch: ch ca ch th tham gia quan h v ch ca nh nc thng qua cc quy phm php lut. * Quan h ti sn trong Lut dn s mang tnh cht hng ha tin t. Trong nhng quan h trao i hng ha, c im ca quan h ny c s n b tng ng theo s tha thun ca cc bn. Trong nhng trng hp nh tha k, tng cho ti sn, quan h ny khng mang tnh cht n b ngang gi. * Quan h ti sn mi xut hin bao gm c nhng quyn v ngha v ti sn nh bo him, dch v... 2. Quan h nhn thn - Quan h nhn thn: Quan h nhn thn l nhng quan h khng mang ni dung kinh t, khng tnh c thnh tin, cc quan h ny pht sinh t mt gi tr tinh thn ca ch th v gn lin vi ch th m khng th chuyn giao cho ch th khc v trong nhiu trng hp khng tc ot c. Quan h nhn thn thuc i tng iu chnh ca Lut dn s bao gm quan h nhn thn lin quan n ti sn v quan h nhn thn khng lin quan n ti sn. + Quan h nhn thn lin quan n ti sn ngha l cc quan h nhn thn lm tin pht sinh quan h ti sn n ch pht sinh trn c s xc nh c cc quan h nhn thn nh: quyn tc gi i vi cc tc phm vn hc ngh thut, khoa hc k thut,... + Quan h nhn thn khng lin quan n ti sn l nhng quan h gia ngi vi ngi v nhng li ch tinh thn tn ti mt cch c lp khng lin quan g n ti sn nh quan h v tn gi, quan h v danh d ca c nhn. 3. Phng php iu chnh Phng php iu chnh l nhng cch thc bin php m nh nc tc ng n cc cc quan h ti sn, cc quan h nhn thn lm cho cc quan h ny pht sinh, thay i hay chm dt theo ch ca nh nc.

31

Trong nn kinh t th trng c s qun l ca nh nc, tt c cc n v kinh t khng phn bit hnh thc s hu u hot ng theo c ch t ch kinh doanh, cnh tranh v hp tc vi nhau, bnh ng trc php lut, cc ch th tham gia quan h ti sn c a v php l nh nhau, c lp vi nhau v t chc v ti sn. Phng php iu chnh trong Lut dn s c cc c im sau: + Bnh ng v a v php l ca cc ch th khi tham gia vo quan h dn s. + Quyn t nh ot gia cc ch th tham gia vo quan h dn s. + Trch nhim ti sn ca ngi vi phm i vi ngi b vi phm. Ngi gy ra thit hi phi bi thng ton b thit hi do mnh gy ra. + c trng ca vic gii quyt cc tranh chp dn s l ha gii gia cc bn. 4. nh ngha Lut dn s Lut dn s l mt ngnh lut trong h thng php lut Vit Nam, l tng hp cc quy phm php lut iu chnh cc quan h ti sn mang tnh cht hng ho - tin t v cc quan h nhn thn trn c s bnh ng, c lp, quyn t nh ot ca cc ch th tham gia vo quan h . II. CH NH QUYN THA K 1. Khi nim tha k v quyn tha k Tha k theo quy nh ca B lut dn s l vic chuyn dch ti sn ca ngi cht cho nhng ngi cn sng. Quyn tha k l nhng quy nh ca php lut v vic chuyn dch di sn ca ngi cht cho nhng ngi cn sng. Ngi li di sn: l ngi m sau khi cht c ti sn li cho ngi khc theo trnh t tha k theo di chc hoc tha k theo php lut. - Di sn tha k bao gm: + Ti sn ring ca ngi cht: thu nhp hp php, ca ci dnh, nh , t liu tiu dng, t lin sn xut,... khng hn ch v s lng v gi tr (tr nhng ti sn php lut quy nh khng th thuc s hu t nhn). i vi ti sn ring ca v hoc chng c xc nh cn c vo cc quy nh ca php lut hn nhn v gia nh + Phn ti sn ca ngi cht trong ti sn chung vi ngi khc: Trong trng hp nhiu ngi c tha k, c tng cho mt ti sn hay nhiu ngi cng nhau gp vn cng sn xut kinh doanh,.... c xc nh l s hu chung i vi ti sn. Khi mt ngi trong cc ch s hu i vi ti sn chung ny cht, th phn ti sn ca ngi trong ti sn chung ny c coi l di sn tha k. i vi ti sn chung hp nht ca v chng th khng phn nh c phn c th gia v v chng. Trong trng hp mt bn cht trc th vic phn chia ti sn chung cn c vo cc quy nh ca php lut hn nhn v gia nh. Ti sn chung ca v chng v nguyn tc khi mt bn v hoc chng cht trc th mt na ti sn s c xc nh l di sn chia theo php lut v tha k (tr trng hp xc nh c cng sc ng gp ca v hoc chng vo vic to lp, duy tr,

32

pht trin ti sn chung ca v chng). i vi ti sn chung gia cha m v cc con ty thuc vo s ng gp c th ca cc thnh vin xc nh. Bn cnh vic hng quyn ti sn php lut quy nh ngi hng tha k c trch nhim thc hin ngha v ti sn do ngi cht li trong phm vi di sn nh ngha v tr n, ngha v bi thng thit hi,... * Ngi tha k: c th l c nhn hoc t chc. i vi c nhn phi cn sng vo thi im m tha k hoc sinh ra v cn sng sau thi im m tha k nhng thnh thai trc khi ngi li di sn cht. T chc phi tn ti vo thi im m tha k ngha l cha b gii th hay ph sn. Trong trng hp t chc c sp nhp, chia tch th quyn ti sn vn c thc hin theo di chc. * Thi im m tha k l thi im ngi c ti sn li cht. Trong trng hp Ta n tuyn b mt ngi cht th thi im m tha k l ngy c xc nh theo quy nh ti khon 2 iu 81 ca BLDS. * a im m tha k: l ni c tr cui cng ca ngi li di sn, nu khng xc nh c ni c tr cui cng th a im m tha k l ni c ton b hoc phn ln di sn. 2. Cc loi tha k Tha k c hai loi: tha k theo di chc v tha k theo php lut. * Tha k theo di chc + Di chc l s th hin ch ca c nhn nhm chuyn ti sn ca mnh cho ngi khc sau khi cht. + Tha k theo di chc l vic chuyn dch di sn ca ngi cht cho nhng ngi cn sng theo ch ca ngi lc cn sng. + Quyn ca ngi lp di chc: + Ch nh ngi tha k, trut quyn hng di sn ca ngi tha k. + Phn nh phn di sn cho tng ngi tha k. + Dnh mt phn trong di sn di tng, th cng: di tng l vic ngi lp di chc dnh mt phn ti sn trong khi di sn ca mnh tng cho ngi khc. Khc vi ngi tha k th ngi nhn di tng khng phi thc hin ngha v ti sn i vi phn c tng, tr trng hp ton b di sn khng thanh ton ngha v ti sn do ngi cht li th phn di tng cng c dng thc hin phn ngha v cn li ca ngi cht. B lut dn s cng quy nh ngi lp di chc c quyn dnh mt phn ti sn trong khi di sn th cng. + Ch nh ngi gi di chc, ngi qun l di sn, ngi phn chia di sn. + Ngi lp di chc c quyn sa i, b sung, thay th hoc hy b di chc. * Di chc c hiu lc php lut t thi im m tha k. Di chc hp php khi c cc iu kin sau: + Ngi lp di chc minh mn, sng sut, khng b la di, e da hoc b cng p. + Ni dung di chc khng c tri php lut, o c x hi. + Hnh thc di chc khng c tri vi php lut. + Di chc khng c hiu lc php lut ton b hoc mt phn nu ngi tha k theo di chc cht trc hoc cht cng thi im vi ngi lp di chc, c quan, t chc c ch nh tha k theo di chc khng cn vo thi im m tha k th

33

ch phn di chc c lin quan n ngi cht trc hoc cng thi im, n c quan, t chc khng cn khng c hiu lc php lut. Hoc di chc khng c hiu lc php lut nu di sn li cho ngi tha k khng cn vo thi im m tha k. * Ngi tha k khng ph thuc vo ni dung di chc: B lut dn s quy nh nhng ngi sau y vn hng di sn bng hai phn ba sut ca mt ngi tha k theo php lut, nu nh di sn c chia theo php lut trong trng hp h khng c ngi lp di chc cho hng hoc ch cho hng t hn hai phn ba sut , tr khi h l nhng ngi t chi hng di sn hoc khng c quyn hng di sn theo iu 642 v khon 1 iu 643 BLDS: - Con cha thnh nin, cha, m, v, chng; - Con thnh nin khng c kh nng lao ng. * Hnh thc v ni dung ca di chc: - Hnh thc ca di chc: Di chc phi c lp thnh vn bn, nu khng th lp c di chc bng vn bn th c th lp di chc ming. Ngi thuc dn tc thiu s c quyn lp di chc bng ch vit hoc ting ni ca dn tc mnh. * Di chc bng vn bn (di chc vit) bao gm cc hnh thc sau: - Di chc bng vn bn khng c ngi lm chng: ngi lp di chc phi t tay vit v k vo bn di chc. - Di chc bng vn bn c ngi lm chng c lp trong trng hp ngi lp di chc khng th t mnh vit bn di chc th c th nh ngi khc vit nhng phi c t nht hai ngi lm chng. - Di chc c cng chng, chng thc. * Di chc ming: Di chc ming c lp trong trng hp tnh mng mt ngi b ci cht e da do bnh tt hoc cc nguyn nhn khc (tai nn, ri ro,...) m khng th lp di chc bng vn bn. Di chc ming coi l hp php khi m bo cc iu kin sau: * Ni dung ca di chc bng vn bn: Di chc bng vn bn phi th hin cc ni dung sau: - Ngy, thng, nm lp di chc. - H tn v ni c tr ca ngi lp di chc. - H tn c quan, t chc, ngi hng di sn. - Di sn li v ni c di sn. - Vic ch nh thc hin ngha v v ni dung ca ngha v. Di chc khng c vit tt hoc bng k hiu; nu di chc gm nhiu trang th mi trang phi nh s th t v c ch k hoc im ch ca ngi lp di chc trnh trng hp t thay i ni dung di chc bng vic nh tro cc trang khng c ch k hoc im ch tri vi ch ca ngi lp di chc. * Tha k theo php lut * Tha k theo php lut l tha k theo hng tha k, iu kin v trnh t tha k do php lut quy nh. * Tha k theo php lut c p dng trong nhng trng hp sau y: + Khng c di chc; + Di chc khng hp php; + Nhng ngi tha k theo di chc u cht trc hoc cht cng thi im vi ngi lp di chc hoc c quan, t chc c hng tha k theo di chc khng

34

cn tn ti vo thi im m tha k. * Din v hng tha k: - Din tha k l phm vi nhng ngi c quyn hng di sn c xc nh trn ba c s quan h hn nhn, quan h huyt thng v quan h nui dng gia ngi li tha k v ngi tha k. - Hng tha k: th hin mc ca cc quan h nu trong din tha k v theo quy nh ca php lut phn chia thnh ba hng tha k nh sau: - Hng tha k th nht: v, chng, cha , m , cha nui, m nui, con , con nui ca ngi cht. - Hng tha k th hai: ng ni, b ni, ng ngoi, b ngoi, cc chu ni ngoi, anh ch em rut ca ngi cht. - Hng tha k th ba: C ni, c ngoi ca ngi cht; cht ni ngoi ca ngi cht; bc rut, ch rut, c rut, d rut, cu rut; chu rut ca ngi cht m ngi cht l ch, bc, c, d, cu (rut). Nhng ngi tha k theo hng, cng hng c hng phn di sn bng nhau. Nhng ngi hng tha k sau ch c hng tha k nu khng cn ai do cht, khng c quyn hng di sn, b trut quyn hng tha k hoc t chi nhn di sn. * Tha k th v: c p dng trong trng hp con ca ngi li di sn cht trc hoc cht cng thi im vi ngi li di sn, th chu c hng phn di sn m cha hoc m ca chu c hng nu cn sng; nu chu cng cht trc ngi li di sn, th cht c hng phn di sn m cha hoc m ca cht c hng nu cn sng. Tha k th v c nhng c im sau: - Tha k th v ch t ra trong trng hp di sn c chia theo php lut. - Chu phi cn sng vo thi im ng b cht, cht phi cn sng vo thi im c cht hoc sinh ra v cn sng sau thi im ng b (hoc c cht) nhng thnh thai trc thi im cng c tha k th v. - Tt c nhng ngi tha k th v ch c hng bng phn di sn m cha hoc m c hng nu cn sng.

35

BI V: QUN L NH NC V GING CY TRNG

I. NHNG QUY NH CA PHP LUT V QUN L NH NC I VI GING CY TRNG 1. Khi nim ging cy trng + Ging cy trng l tp hp cc cy nng nghip, lm nghip cng mt loi c s ng nht v di truyn, c nhng c im khc bit vi cc cy trng cng loi v mt hay nhiu c tnh v khi sinh sn (hu tnh hay v tnh) vn gi c cc c tnh . + Ging bao gm cc nguyn liu sinh sn ca thc vt dng trong sn xut nng lm nghip nh: ht, c, r, thn, l, cy con, mt ghp, cnh ghp, chi hoa, bao t hoc si nm dng lm ging; + Ging a phng l ging tn ti lu i v tng i n nh ti a phng c nhng c trng, c tnh khc bit vi cc ging khc v di truyn c cho i sau. + Ging gc (hay cn c gi l ging tc gi) l ging do tc gi chn lc, lai to hoc ly t qu gen c tnh di truyn n nh. + Ging nguyn chng l ging c nhn ra t ging gc theo ng quy trnh sn xut ging nguyn chng v t tiu chun cht lng quy nh ca Nh nc nhn tip cho cc i sau. + Ging xc nhn (hay cn gi l ging thng mi) l ging ca i cui cng ca ging nguyn chng a ra sn xut i tr v khng dng lm ging cho i sau. + Ngun gen (Qu gen) l ngun thc liu ca cc loi ging cy trng v cy hoang di c bo qun s dng trong cng tc chn to ging. 2. Khi nim v qun l nh nc v ging cy trng C th ni, qun l nh nc v ging cy trng c vai tr c bit quan trng trong vic to ra cc iu kin v mi trng php l, to c s cho cc ch th tham gia vo hot ng s hu v s dng cy trng, m bo quyn v li ch ca cc bn trong quan h v cy trng. V phng din php l, qun l nh nc v ging cy trng l mt ch nh php l bao gm tng hp cc quy phm php lut iu chnh v cc nguyn tc, h thng cc c quan qun l nh nc v cy trng cng nh nhng ni dung qun l nh nc v cy trng. Vi cc cch hiu trn th qun l nh nc v ging cy trng c nhng c im sau: V ch th: Mt bn ch th ca quan h qun l nh nc v ging cy trng bao gi cng l nh nc thng qua cc c quan nh nc c thm quyn. V tnh cht: Ch th qun l nh nc v ging cy trng l nh nc nn tnh cht qun l nh nc lun c tnh cng ch, bt buc. Mt bn ch th nh

36

nc bao gi cng c quyn a ra cc mnh lnh cn mt bn (ch th tham gia vo hot ng qun l v s dng v cy trng) phi tun th cc mnh lnh . V mc ch: qun l nh nc v ging cy trng gip iu chnh cc quan h v cy trng v to ra mi trng php l vng chc cho cc ch th tham gia vo quan h qun l, s dng v ging cy trng, bo v quyn v li ch hp php ca cc bn trong vic qun l v s dng v ging cy trng. II. NI DUNG QUN L NH NC V G ING CY TRNG + Nh nc thng nht qun l ging cy trng bao gm vic bo h, bi dc, pht trin ti nguyn ging, qun l kinh doanh, xut khu, nhp khu ging nhm khng ngng nng cao cht lng ging cy trng. + Nh nc khuyn khch v bo h quyn li hp php ca cc t chc, c nhn trong nc v nc ngoi hot ng nghin cu, chn to, nhp khu, sn xut v kinh doanh ging cy trng trn lnh th Vit Nam. + Nh nc u t vn ngn sch vo vic: - Tng cng c s vt cht, bo m hot ng ca cc c quan, n v ca Nh nc lm nhim v bo tn ngun gen cy trng chn to v qun l cht lng ging cy trng. - o to cn b chuyn ngnh lm nhim v bo tn ngun gen cy trng, chn to, kho nghim, bo qun, sn xut kinh doanh ging cy trng. + Nh nc lp qu ging d phng thin tai mt s cy trng quan trng mang tnh thi v. B Nng nghip v Pht trin nng thn c trch nhim qun l qu ging d phng. Vic s dng qu ging d phng ny do Th tng Chnh ph quyt nh. + Nh nc c chnh sch gim thu cho sn xut ging gc, ging nguyn chng v ging mi chn to hoc mi nhp khu theo ngh ca B trng B Nng nghip v Pht trin nng thn v Ch tch U ban nhn dn tnh, thnh ph trc thuc Trung ng. + Cc t chc, c nhn sn xut, kinh doanh ging cy trng c vay vn tn dng vi li sut ph hp; thi gian vay theo chu k sn xut ca tng loi cy trng. + Ngun gen (hay ngun thc liu) chn to ging l ti sn quc gia do Nh nc thng nht qun l v u t thu thp, bo qun ti cc c quan nghin cu khoa hc c ch nh. Nh nc khuyn khch cc t chc, c nhn tm kim khai thc, s dng, trao i, bo v v lm phong ph thm ngun gen c li cho quc k dn sinh. III. CC C QUAN QUN L NH NC V G ING CY TRNG * B trng B Nng nghip v Pht trin Nng thn quy nh danh mc cc ngun gen qu him v quy ch qun l vic trao i, khai thc, s dng ngun gen trong danh mc ny. * Ging cy trng mi chn to hoc mi nhp khu trc khi a vo sn xut i tr phi qua kho nghim hoc sn xut th. * Cc t chc, c nhn c ging kho nghim hoc sn xut th phi ng k vi B Nng nghip v Pht trin nng thn v tn ging, ngun gc, c tnh ca

37

ging, a im sn xut th, quy trnh sn xut v phi bo co kt qu vi B trng B Nng nghip v Pht trin nng thn. Cn c vo kt qu sn xut th, B trng B Nng nghip v Pht trin nng thn quyt nh cho php khu vc ho hoc cho php a vo sn xut. * B trng B Nng nghip v Pht trin nng thn qui nh danh mc ging cy trng qu him v ngun thc liu to ging khng c xut ra nc ngoi v cng b vo tng thi k. Trong trng hp c bit c xut khu th B trng B Nng nghip v Pht trin nng thn trnh Th tng Chnh ph quyt nh. * B trng B Nng nghip v Pht trin nng thn thc hin qun l nh nc v ging cy trng trong phm v c nc bao gm cc khu: su tp, bo tn qu gen, nghin cu, chn to ging, kho nghim, sn xut th, cng nhn ging mi, sn xut kinh doanh, xut nhp khu, kim nh, kim dch, qun l cht lng ging cy trng v c trch nhim t chc ch o cc hot ng v ging cy trng trong phm vi qun l ca mnh: + Trnh Chnh ph hoc Th tng Chnh ph ban hnh cc vn bn php quy v chnh sch, ch qun l ngun gen v ging cy trng; ban hnh cc vn bn ch o, hng dn, kim tra cc a phng c s v c nhn thi hnh cc quy nh v qun l ging cy trng, ban hnh quy trnh, quy phm k thut thuc thm quyn v ging cy trng; + Xy dng tiu chun Vit Nam v ging cy trng trnh c quan c thm quyn ban hnh. + Xt cp hoc ngh c quan c thm quyn xt cp hoc thu hi cc giy chng nhn ging cy mi, cc giy php lin quan n vic sn xut, kinh doanh, xut khu, nhp khu, nhp khu ging cy trng theo Ngh nh ny; + Ban hnh quy nh v kho nghim, kim nghim ging, sn xut th, v lu gi, bo qun, gim nh cc ngun thc liu to ging hoc ging mi nhp; thnh lp hoc ch nh c quan nghin cu khoa hc thc hin cc hot ng trn; + Lp quy hoch, k hoch xy dng h thng ging cy trng trong phm vi c nc; trnh Chnh ph k hoch u t, h tr cho vic nghin cu, lai to, ph cp ging mi v nng cao phm cp ging; + Xy dng v thm nh cc d n hp tc quc t trong lnh vc ging cy trng; + Kim tra, thanh tra v x l cc hnh vi vi phm v qun l ging cy trng trong phm vi c nc. * U ban nhn dn tnh, thnh ph trc thuc Trung ng c trch nhim thc hin v ch o cc hot ng qun l ging cy trng thng qua h thng qun l Nh nc ca ngnh nng nghip v Pht trin nng thn nh sau: + T chc qun l ging cy trng trong phm vi a phng theo hng dn ca B Nng nghip v Pht trin nng thn; + Ban hnh cc vn bn hng dn thc hin vic qun l Nh nc v ging cy trng ti a phng; + Quyt nh vic xt cp hoc thu hi giy php kinh doanh ging cy trng ti a phng trong phm vi thm quyn ca mnh; + Kim tra v x l theo thm quyn cc hnh vi vi phm v qun l ging cy trng a phng.

38

* Cc cp qun l ngnh nng nghip t Trung ng n cc tnh, thnh ph trc thuc Trung ng phi t chc kim tra nh k hoc t xut cht lng cc loi ging cy trng v kim tra, thanh tra vic thc hin bn Ngh nh ny. B Nng nghip v Pht trin nng thn quy nh ch kim tra, thanh tra ging cy trng v phn cp t chc vic kim tra thng xuyn v kim tra t xut.

39

BI VI: PHP LUT V BO H G ING CY TRNG I. NHNG QUY NH CA PHP LUT V BO H GING CY TRNG 1. Khi nim ging cy trng * Ging cy trng l nhm cy trng trong cng mt cp thp nht v phn loi thc vt, nhm cy trng cn phi p ng cc iu kin sau y : +) Nhn bit c bng s biu hin ca cc c tnh do kiu gen quy nh; +) Phn bit c vi bt k nhm cy trng no khc thng qua s biu hin ca t nht mt c tnh nh nu ti im a khon ny; +) n nh trong qu trnh nhn ging. * Ging cy trng mi l ging cy trng c tnh khc bit, tnh ng nht, tnh n nh v cha c bit n rng ri. * Ging cy trng mi c bo h l ging cy trng mi c cp Vn bng bo h. * Ging cy trng c ngun gc thc cht t ging c bo h l ging cy trng mi c to ra t ging c bo h (ging ban u) bng mt s phng php chn to, v d: chn lc bin d (cc t bin t nhin hay nhn to, cc bin d soma, chn lc c th bin d t cy ban u), lai tr li, chuyn np gen, dung hp t bo, v c bn vn gi c cc c tnh nh ging ban u, ch khc bit vi ging ban u mt hoc mt s t c tnh. * Gng cy trng c bit n rng ri bao gm : +) Nhng ging cy trng mi c Nh nc bo h;

40

+) Nhng ging cy trng mi c n yu cu bo h c c quan c thm quyn cng b trn tp ch chuyn ngnh; +) Nhng ging cy trng c cng nhn ging quc gia; +) Nhng ging cy trng c sn a phng c S Nng nghip v Pht trin nng thn cng nhn; +) Nhng ging theo quy nh trn c k kt hip nh v Bo h ging cy trng mi vi Vit Nam. 2. iu kin ging cy trng mi c bo h Cc ging cy trng mi mun c bo h phi c cc iu kin sau y : + Ging cy trng mi phi thuc cc chi, loi cy trng trong danh mc c bo h do B Nng nghip v Pht trin nng thn cng b. + Ging cy trng mi phi c tnh khc bit Mt ging cy trng c coi l c tnh khc bit nu ging mang mt hay nhiu c tnh ch yu, khc bit r rng vi cc ging cy trng c bit n mt cch rng ri ti thi im np n yu cu bo h. + Ging cy trng mi phi c tnh ng nht Mt ging cy trng c coi l c tnh ng nht nu tt c cc cy ca ging u c biu hin nh nhau v cc c tnh ch yu, ngoi tr nhng sai lch trong phm vi cho php i vi mt s c tnh c th trong qu trnh nhn ging. + Ging cy trng mi phi c tnh n nh Mt ging cy trng c coi l c tnh n nh nu khi nhn ging bng phng php hu tnh hay v tnh m cc c tnh ch yu ca ging vn gi c cc biu hin nh m t ban u, khng b thay i sau mi v nhn ging hoc cui mi chu k nhn ging. + Ging cy trng mi phi c tnh mi v mt thng mi Mt ging cy trng c coi l c tnh mi v mt thng mi nu ti thi im np n yu cu bo h, vt liu nhn hoc sn phm thu hoch ca ging cy trng cha c ngi c quyn np n hoc ngi c u quyn hp php bn hoc phn phi vi mc ch kinh doanh ging cy trn lnh th Vit Nam trc ngy np n l 1 nm; ngoi lnh th Vit Nam trc ngy np n l 6 nm i vi cc nhm cy thn g v thn leo, 4 nm i vi cc nhm cy khc. + Ging cy trng mi phi c tn gi ph hp, c th d dng phn bit c vi tn ca cc ging cy trng khc c bit n mt cch rng ri trong cng loi. Tn ging cy trng mi sau khi c c quan c thm quyn chp nhn bng vn bn s l tn chnh thc, k c sau khi ht thi hn bo h, khng ai c t do s dng. Cc kiu t tn di y khng c Nh nc chp nhn : +) Ch bao gm bng cc ch s; +) Vi phm o c x hi; +) D gy hiu nhm i vi cc c trng, c tnh ca ging hoc lai lch ca tc gi; +) Trng hoc tng t ti mc gy nhm ln vi nhn hiu hng ho, tn gi xut x ang c bo h cho sn phm; trng hoc tng t vi sn phm thu hoch ca ging cy trng .

41

3. i tng c quyn yu cu cp Vn bng bo h + T chc chn to ging cy trng mi bng ngun vn ngn sch Nh nc hoc bng ngun vn t c th t chc c quyn np n yu cu cp Vn bng bo h. C nhn (tc gi ging) thc hin nhim v chn to ging cy trng mi do t chc giao cho th t chc c quyn np n yu cu cp Vn bng bo h. + C nhn chn to ging cy trng mi bng cng sc v ngun ti chnh ca mnh th c nhn c quyn np n yu cu cp Vn bng bo h. + Ging cy trng mi c chn to ra theo hp ng hp tc gia cc bn th quyn np n theo tho thun gia cc bn trong hp ng; trong trng hp hp ng khng quy nh r ngi c quyn np n, th bn thu ngi to ging cy trng mi c quyn np n. + Trng hp nhiu t chc, c nhn yu cu cp Vn bng bo h lin quan n cng mt ging cy trng mi th t chc, c nhn np h s trc c chp nhn xem xt cp Vn bng bo h ging cy trng mi theo cc quy nh ca Ngh nh ny. + Trong trng hp cc i tng ti mc 4 iu ny c cng ngy np n th n ca t chc, c nhn u tin chn to ra ging cy trng mi c chp nhn xem xt cp Vn bng bo h. Trng hp khng xc nh c t chc, c nhn u tin chn to ra ging cy trng mi th c quan c thm quyn t chi chp nhn cc n. Cc t chc, c nhn ni trn c th tho thun cng ng tn np mt n duy nht v c ng ch s hu khi Vn bng bo h c cp. 4. H s yu cu cp Vn bng bo h * Ngi yu cu cp Vn bng bo h phi c h s bao gm : +) n yu cu cp Vn bng bo h; +) Ti liu m t ging theo mu quy nh cng vi nh chp; H s phi bng ting Vit; trong trng hp t chc, c nhn nc ngoi yu cu cp Vn bng bo h th ngoi h s bng ting Vit cn phi c h s bng ting Anh km theo. * T chc, c nhn c yu cu cp Vn bng bo h phi np trc tip hoc u quyn cho t chc, c nhn lm i din np h s cho c quan c thm quyn. * T chc, c nhn nc ngoi c i din hp php ti Vit Nam c yu cu cp vn bng bo h c php np h s trc tip hoc u quyn cho t chc, c nhn c t cch php nhn lm i din np h s cho c quan c thm quyn. Trng hp t chc, c nhn nc ngoi khng c i din hp php ti Vit Nam c yu cu cp vn bng bo h phi np h s v lm cc th tc lin quan thng qua cc t chc dch v i din c t cch php nhn lm i din np h s. * Trong trng hp h s yu cu cp Vn bng bo h ph hp vi quy nh th c quan c thm quyn phi xc nhn ngy np n, ghi r s hiu n. 5. Thm nh v hnh thc h s yu cu cp Vn bng bo h * Trong thi hn 15 ngy, k t ngy np h s, c quan c thm quyn phi hon thnh thm nh h s v mt hnh thc, xc nh ngy np h s hp l, ngy u tin. Nu c quan c thm quyn pht hin h s cha y hoc c sai st, th phi thng bo cho ngi np h s. Trong thi hn 30 ngy, k t ngy

42

nhn c thng bo ngi np h s phi n gii trnh hoc sa cha, b sung h s. Trong trng hp h s sa cha, b sung vn khng ph hp, hoc khng sa cha, b sung th c quan c thm quyn c quyn t chi xem xt h s . * Ngy np h s hp l c xc nh l ngy h s khng cn thiu st hoc l ngy h s c ngi np h s hon chnh v c c quan c thm quyn chp nhn. * Trong thi hn 90 ngy, k t ngy ngi yu cu cp Vn bng bo h np h s hp l, c quan c thm quyn phi tin hnh thm nh xong bc mt v cc ni dung sau : +) i tng np h s c ph hp vi quy nh ny khng; +) Ging cy trng mi c thuc cc chi v loi trong danh mc c Nh nc bo h theo quy nh khng; +) Ging cy trng mi c thuc i tng quy nh khng; d) Ging cy trng mi c p ng iu kin tnh mi v mt thng mi theo quy nh khng; +) Tn ging cy trng mi c ph hp khng. Nu tn ging cy trng mi khng ph hp th c quan c thm quyn phi thng bo cho ngi np h s bit. Ngi np h s c trch nhim t tn mi v trnh cho c quan c thm quyn chm nht 15 ngy k t ngy nhn c thng bo. Nu tn ging sau khi thay i vn khng ph hp th c quan c thm quyn c quyn t chi xem xt h s . * Trong qu trnh thm nh h s v mt ni dung, c quan c thm quyn c th yu cu ngi np h s n sa cha thiu st lin quan n hnh thc v ni dung h s. Nu ngi np h s khng n b sung, sa cha th c quan c thm quyn c quyn bc n. * Trong trng hp h s sau thm nh bc mt, c c quan c thm quyn chp nhn bng vn bn, th c quan c thm quyn thng bo trn tp ch chuyn ngnh v thng bo cho ngi np n n lm th tc thm nh bc hai. 6. Thm nh v ni dung h s cp Vn bng bo h * Sau thi hn 15 ngy, k t ngy nhn c thng bo quy nh, ngi np h s phi np mu ging cho c quan kho nghim DUS. * Kho nghim DUS c thc hin theo quy phm kho nghim i vi tng loi cy trng mi do B Nng nghip v Pht trin nng thn ban hnh. C quan c thm quyn thm nh bc 2 v tnh khc bit, tnh ng nht v tnh n nh ca ging cy trng mi da trn kt qu kho nghim DUS ca c quan kho nghim. * Sau khi c kt qu thm nh bc hai, c quan c thm quyn c trch nhim : a) Thng bo d nh cp Vn bng bo h trn tp ch chuyn ngnh nu ging cy trng mi p ng quy nh; b) Sau thi hn 30 ngy k t ngy c quan c thm quyn thng bo d nh cp Vn bng bo h trn tp ch chuyn ngnh, nu khng c kin phn i thng bo , th c quan c thm quyn lm th tc cp Vn bng bo h; nu c kin phn i th trong thi hn 30 ngy k t ngy nhn c kin phn i, c quan c thm quyn phi xem xt v kt lun;

43

c) Bc n v thng bo cho ngi np h s, thng bo trn tp ch chuyn ngnh v vic h s qua thm nh bc hai khng ph hp vi quy nh. * Trong trng hp c kin khng ng v vic bc n, th trong thi hn 30 ngy, k t ngy nhn c thng bo bc n, ngi np h s c quyn gi n khiu ni n B trng B Nng nghip v Pht trin nng thn. * Ging iu kin c cp Vn bng bo h, B trng B Nng nghip v Pht trin nng thn k quyt nh cp Vn bng bo h. Theo yu cu ca Ch s hu Vn bng bo h, B Nng nghip v Pht trin nng thn c th cp ph bn Vn bng bo h cho ch s hu Vn bng bo h nu thy c l do chnh ng. 7. Thi hn bo h ging cy trng mi Thi hn bo h i vi ging cy trng mi l 20 nm; i vi ging cy thn g l 25 nm, k t ngy cp Vn bng bo h. Thi hn bo h i vi ging cy trng mi k t ngy cp Vn bng bo h n ht ngy kt thc thi hn hiu lc ca Vn bng bo h hoc n ngy chm dt hiu lc ca Vn bng bo h. 8. Quyn u tin * Ngi np n yu cu cp Vn bng bo h ging cy trng mi c th yu cu c hng quyn u tin khi n u tin np ti cc nc cng Vit Nam k kt hoc tham gia iu c quc t v bo h ging cy trng mi m trong thi hn 12 thng np n th 2 xin bo h cng mt ging cy trng trn lnh th Vit Nam. * Trong thi hn 90 ngy, k t ngy np h s th 2, t chc, c nhn mun c hng quyn u tin phi np h s cho c quan c thm quyn bn sao h s ca ln np n u tin c xc nhn ca c quan tip nhn h s ln u tin v cc mu vt, bng chng khc chng minh ging cy trng mi trong hai n l cng mt i tng. * n yu cu cp Vn bng bo h c hng quyn u tin c ngy u tin tng ng l ngy np n hp l u tin. 9. Quyn ca ch s hu Vn bng bo h * Ch s hu Vn bng bo h ging cy trng mi c quyn cho php s dng hay khng cho php s dng vt liu nhn ca ging c bo h, sn phm thu hoch nhn c t vic gieo trng vt liu nhn ca ging c bo h trong cc hot ng sau : +) Sn xut hay nhn ging v mc ch kinh doanh; +) Ch bin ging v mc ch kinh doanh; +) Cho hng; +) Bn hay cc hnh thc kinh doanh khc; +) Xut khu; +) Nhp khu; +) Tng tr nhm thc hin cc hot ng. * Trong thi hn k t ngy np n hp l n ngy cp Vn bng bo h ging cy trng mi, ch s hu Vn bng bo h c quyn yu cu t chc, c nhn

44

khc bi thng thit hi do vic thc hin cc hnh vi lin quan n vt liu nhn v sn phm thu hoch ca ging cy c bo h theo quy nh m cha c php ca ch s hu Vn bng bo h. * Quyn ca ch s hu Vn bng bo h i vi cc hot ng quy nh cn c p dng trong cc trng hp sau y : +) Ging cy trng mi c ngun gc thc cht t ging c bo h khi ging c bo h bn thn n khng phi l ging c ngun gc thc cht t mt ging c bo h khc; +) Ging cy trng mi khng khc bit r rng vi ging c bo h; +) Ging cy trng mi m vic nhn ging ca n i hi phi s dng lp li ging c bo h. * Ch s hu Vn bng bo h c quyn t mnh khai thc hoc chuyn giao quyn khai thc ging cy trng mi cho t chc, c nhn khc. Hp ng chuyn giao quyn khai thc ging cy trng mi c lp thnh vn bn v ng k ti c quan c thm quyn. * Ch s hu Vn bng bo h c quyn tha k, chuyn nhng quyn s hu Vn bng bo h theo quy nh ca php lut. * Ch s hu Vn bng bo h c quyn yu cu cc c quan c thm quyn x l cc hnh vi xm phm quyn v yu cu ngi xm phm bi thng thit hi. * Ch s hu Vn bng bo h ging khng c quyn c bo h trong cc trng hp sau y : +) Ging s dng cho nhu cu c nhn khng v mc ch thng mi; +) Nng dn gieo trng cc vt liu nhn ca ging c bo h ly sn phm thu hoch lm ging cho cc v tip theo ti trang tri ca h hoc trao i cho nhau gia cc h nng dn; +) Ging s dng lai to ra cc ging cy trng mi khc, tr trng hp ging l ging c ngun gc thc cht t ging c bo h. 10. Ngha v ca ch s hu Vn bng bo h Ch s hu Vn bng bo h ging cy trng mi c cc ngha v sau : * Trc tip duy tr hoc y quyn cho ngi khc duy tr vt liu nhn ca ging c bo h v cung cp vt liu nhn theo yu cu ca c quan c thm quyn lu gi qu gen, lm mu chun v gieo trng kim tra tnh khc bit, tnh ng nht v tnh n nh ca ging c bo h; * Ch s hu vn bng bo h l t chc, c nhn Vit Nam phi tr th lao cho tc gi ging c quy nh ti iu 5 ca Ngh nh ny. Nu gia tc gi v ch s hu Vn bng bo h khng c tho thun no khc, th mc th lao ti thiu khng thp hn 20% s tin lm li m ch s hu Vn bng bo h thu c trong mi nm khai thc ging cy trng mi; hoc 30% tng s tin m ch s hu Vn bng nhn c trong mi ln nhn tin thanh ton do bn lixng hoc do c n b t vic cp lixng khng t nguyn; * Np l ph khi np h s yu cu thm nh v hnh thc v ni dung h s cp Vn bng bo h v np ph hng nm k t nm c cp Vn bng bo h duy tr hiu lc ca Vn bng ;

45

* T chc, c nhn Vit Nam khi mun chuyn nhng quyn s hu Vn bng bo h ging cy trng mi cho t chc, c nhn nc ngoi khi c s ng ca B Nng nghip v Pht trin nng thn. 11. Hn ch quyn ca ch s hu Vn bng bo h * Ch s hu Vn bng bo h ging cy trng mi ch c th thc hin quyn khai thc ging cy trng mi vo mc ch sn xut i tr trn lnh th Vit Nam khi ging cy trng mi c cng nhn ging quc gia theo quy nh ca B Nng nghip v Pht trin nng thn. * V li ch quc gia hoc li ch chung, c quan c thm quyn c th ra quyt nh cp lixng khng t nguyn khai thc ging cy trng mi c bo h. Vic cp lixng khng t nguyn ch c thc hin vi cc iu kin quy nh ti iu 802 B lut Dn s. B Nng nghip v Pht trin nng thn l c quan nh nc c thm quyn xem xt v ra quyt nh cp lixng khng t nguyn khai thc ging cy trng c bo h. T chc, c nhn nhn lixng khng t nguyn phi tr l ph khai thc ging cho ch s hu Vn bng bo h, mc ph ny do cc bn tho thun theo quy nh ca php lut. Trong thi hn 30 ngy, k t ngy nhn c quyt nh cp lixng khng t nguyn, nu ch s hu Vn bng bo h khng ng vi quyt nh th c quyn khiu ni vi c quan Nh nc c thm quyn theo quy nh ca Lut Khiu ni, t co 12.Quyn v ngha v ca tc gi ging cy trng mi Tc gi ging cy trng mi c quy nh c quyn : + c ghi tn trong Vn bng bo h ging cy trng mi, ng b quc gia v ging cy trng mi; + Nhn th lao ca ch s hu Vn bng bo h theo quy nh; + Yu cu c quan c thm quyn x l, khi kin v vic xm phm cc quyn quy nh. + Tc gi ging cy trng mi c ngha v gip ch s hu Vn bng bo h thc hin ngha v duy tr vt liu nhn ca ging cy trng mi c bo h. 13. nh ch Vn bng bo h * Vn bng bo h b nh ch khi vi phm mt trong cc trng hp sau y : + Ch s hu Vn bng bo h khng thc hin cc ngha v quy nh. + Ging cy trng khng p ng tnh ng nht hoc tnh n nh nh ti thi im Vn bng bo h c cp. * Bt k ngi th ba no cng c quyn np n yu cu c quan c thm quyn xem xt vic nh ch hiu lc ca Vn bng bo h vi cc l do trn. * Vn bng bo h c khi phc hiu lc khi ch s hu Vn bng bo h thc hin y ngha v quy nh hoc duy tr li c tnh ng nht, tnh n nh nh ti thi im Vn bng bo h c cp.

46

14. Hu b Vn bng bo h Vn bng bo h b hu b trong cc trng hp sau : * Ging cy trng khng cn duy tr c cc c trng, c tnh vn c ca n nh ti thi im Vn bng bo h c cp; * Ch s hu Vn bng bo h t nguyn yu cu c quan c thm quyn ging cy trng mi hu b Vn bng bo h; * Khi pht hin ch s hu Vn bng bo h khng phi l i tng cp Vn bng bo h nh quy nh. 15. Hiu lc ca vic nh ch v hu b Vn bng bo h * Khi Vn bng bo h ging cy trng mi b hu b, ch s hu Vn bng bo h phi tr li ton b hoc mt phn kinh ph cho ngi mua lixng khai thc ging cy trng mi hoc cho ngi c nhn chuyn nhng quyn s hu Vn bng bo h. * Quyt nh nh ch, hu b Vn bng bo h trc thi hn i vi Vn bng bo h khng nh hng ti cc quyt nh trc ca To n hoc ca B trng B Nng nghip v Pht trin nng thn v cc hnh vi xm phm quyn ca ch s hu Vn bng bo h. * Trong thi gian Vn bng bo h b nh ch, ch s hu Vn bng bo h khng c hng cc quyn quy nh. * Ch s hu Vn bng bo h nu khng ng vi quyt nh nh ch hoc hu b hiu lc ca Vn bng bo h c th khiu kin v c gii quyt theo Lut Khiu ni, t co. II. QUN L NH NC V BO H GING CY TRNG MI 1.Nhim v, quyn hn ca B Nng nghip v Pht trin nng thn trong vic qun l Nh nc v bo h ging cy trng mi * B Nng nghip v Pht trin nng thn thc hin qun l Nh nc v bo h ging cy trng mi c trch nhim : +) Trnh c quan nh nc c thm quyn ban hnh hoc ban hnh theo thm quyn cc vn bn quy phm php lut v bo h ging cy trng mi; +) Cp Vn bng bo h, thu hi Vn bng bo h; +) T chc o to cn b p ng cho cng tc bo h ging cy trng mi. +) Kim tra thanh tra v x l cc vi phm v bo h ging cy trng mi. +) Gii quyt khiu ni, t co v bo h ging cy trng mi. * B Nng nghip v Pht trin nng thn giao c quan c thm quyn thc hin chc nng qun l Nh nc ca B v bo h ging cy trng mi c nhim v : T chc, hng dn vic lp, tip nhn, thm nh h s trnh lnh o B cp, nh ch, hu b, thu hi Vn bng bo h ging cy trng mi. 2.Trch nhim ca y ban nhn dn tnh, thnh ph trc thuc Trung ng y ban nhn dn tnh, thnh ph trc thuc Trung ng thc hin chc nng qun l nh nc v cc hot ng bo h ging cy trng mi trn a bn c nhim v :

47

+ T chc qun l ging cy trng mi trong phm vi a phng theo hng dn ca B Nng nghip v Pht trin nng thn; + Kim tra v x l theo thm quyn cc hnh vi vi phm bn quyn ging cy trng mi a phng.

48

BI VII: PHP LUT V QUYN S HU I VI GING CY TRNG II. TRNH T, TH TC XC LP QUYN I VI G ING CY TRNG. 1. ng k bo h quyn i vi ging cy trng Ngi ng k bo h quyn s hu i vi ging cy trng bao gm t chc, cc nhm sau: +) Tc gi trc tip chn to hoc pht hin v pht trin ging cy trng bng cng sc v chi ph ca mnh; +) T chc, c nhn u t cho tc gi chn to hoc pht hin v pht trin ging cy trng di hnh thc giao vic, thu vic, tr trng hp c tho thun khc; +) T chc, c nhn c chuyn giao, tha k, k tha quyn ng k bo h ging cy trng. 2. Th tc xc lp quyn i vi ging cy trng * Cc nhm, t chc phi np n ng k bo h quyn i vi ging cy trng - n ng k bo h gm cc ti liu sau y: +) T khai ng k theo mu quy nh; +) nh chp, t khai k thut theo mu quy nh; +) Giy u quyn, nu n c np thng qua i din; +) Ti liu chng minh quyn ng k, nu ngi ng k l ngi c chuyn giao quyn ng k; +) Ti liu chng minh quyn u tin, nu n c yu cu hng quyn u tin; +) Chng t np ph, l ph. - n ng k bo h v cc giy t giao dch gia ngi ng k v c quan qun l nh nc v quyn i vi ging cy trng phi c lm bng ting Vit, tr cc ti liu sau y c th c lm bng ngn ng khc nhng phi c dch ra ting Vit khi c quan qun l nh nc v quyn i vi ging cy trng yu cu: +) Giy u quyn; +) Ti liu chng minh quyn ng k; +) Ti liu chng minh quyn u tin; +) Cc ti liu khc b tr cho n. - Ti liu chng minh quyn u tin ca n ng k bo h quyn i vi ging cy trng gm: +) Bn sao n hoc cc n u tin c xc nhn ca c quan nhn n; +) Giy chuyn giao, tha k, k tha quyn u tin, nu quyn c th hng t ngi khc. - Mi n ch c ng k bo h cho mt ging cy trng. * Trng hp ngi np n khng phi l cng dn nc c tho thun v bo h quyn i vi ging cy trng vi Vit Nam cn c ti liu chng minh c a ch thng tr hoc tr s ng k hp php ti mt nc c k kt vi Vit Nam v bo h quyn i vi ging cy trng.

49

* Trng hp ch th np n ngh hng quyn u tin - Ngi ng k c quyn yu cu c hng quyn u tin trong trng hp n ng k bo h c np trong thi hn mi hai thng k t ngy np n ng k bo h cng mt ging cy trng ti nc c k kt vi Cng ho x hi ch ngha Vit Nam tho thun v bo h ging cy trng. Ngy np n u tin khng tnh vo thi hn ny. - c hng quyn u tin, ngi ng k phi th hin yu cu c hng quyn u tin trong n ng k bo h. Trong thi hn chm nht l ba thng, k t ngy np n ng k, ngi ng k phi cung cp bn sao cc ti liu v n u tin c c quan c thm quyn xc nhn v cc mu hoc bng chng khc xc nhn ging cy trng hai n l mt v phi np l ph. Ngi ng k c quyn cung cp thng tin, ti liu hoc vt liu cn thit cho c quan qun l nh nc v quyn i vi ging cy trng thm nh theo quy nh trong thi hn hai nm sau ngy kt thc thi hn hng quyn u tin hoc trong thi hn thch hp tu thuc vo loi ca ging cy trng trong n, sau khi n u tin b t chi hoc rt b. - n ng k bo h c hng quyn u tin th ngy u tin l ngy np n u tin. - Trong thi hn trn vic np mt n khc hoc cng b hoc s dng ging cy trng l i tng ca n u tin khng b coi l cn c t chi n ng k bo h c hng quyn u tin. * Th tc nhn v thm nh n ng k bo h ging cy trng + V trng hp nhn n: c th nhn trc tip t ngi np n hoc i din hp php ca ngi np n; hoc nhn n qua bu in. + V thm nh n: Thi hn thm nh: trong thi hn mi lm ngy, k t ngy nhn n ng k bo h ging cy trng, c quan bo h ging cy trng phi hon thnh vic thm nh hnh thc ca n. *n khng hp l v hnh thc v x l n khng hp l + n khng hp l v hnh thc l n: *) n khng p ng cc yu cu v hnh thc theo quy nh; *) Ging cy trng nu trong n khng thuc loi cy trng c tn trong Danh mc loi cy trng c bo h; *) n do ngi khng c quyn ng k np, k c trng hp quyn ng k thuc nhiu t chc, c nhn, nhng mt hoc nhiu ngi trong s khng ng thc hin vic ng k. *) Cc ti liu trong n khng theo mu quy nh hoc thiu cc thng tin trong mu ng k; *) n khng s dng ting Vit; *) Cc ti liu trong n b ty xa, rch nt hoc m khng c c; *) Bn sao cc ti liu khng c du cng chng hoc xc nhn ca c quan c thm quyn; *) Ging cy trng trong n khng thuc Danh mc loi cy trng c bo h ban hnh ti thi im ng k bo h; *) n do ngi khng c quyn np n np. + X l n khng hp l.

50

-) T chi n ng k bo h v thng bo bng vn bn cho ngi np n. -) Thng bo cho ngi np n nhng ni dung cn sa cha, b sung. Trong thi hn ba mi ngy, k t ngy nhn c thng bo, ngi np n phi khc phc thiu st trong n theo yu cu ca c quan bo h ging cy trng. Qu thi hn trn, ngi np n khng khc phc hoc khc phc khng t yu cu th c quan bo h ging cy trng c quyn t chi n; * Thm nh ni dung n Vic thm nh ni dung n ng k bo h c thc hin theo trnh t sau: + Thm nh tn ca ging cy trng. + Thm nh tnh mi ca ging cy trng. + Kho nghim k thut nh gi tnh khc bit, tnh ng nht, tnh n nh ca ging cy trng. + Thm nh kt qu kho nghim k thut. 3.Thm nh tn ging cy trng + C quan bo h ging cy trng thm nh s ph hp ca tn ging cy trng c xut vi tn ca ging cy trng cng loi hoc loi gn vi loi ca ging cy trng c tha nhn Vit Nam hoc bt k quc gia no c k tho thun v bo h quyn i vi ging cy trng vi Vit Nam. Trng hp tn ging cy trng ng k bo h khng ph hp theo quy nh, c quan bo h ging cy trng thng bo cho ngi np n thay i tn ging cy trng theo quy nh. + Trong thi hn ba mi ngy, k t ngy nhn c thng bo ca c quan bo h ging cy trng, ngi np n phi xut tn gi mi ca ging cy trng ph hp theo quy nh. Qu thi hn trn, ngi np n khng xut tn gi mi ph hp, c quan bo h ging cy trng c quyn t chi n. + Trng hp ngi np n mun thay i tn ging, trong thi gian t khi np n n trc khi cp bng bo h, ngi np n phi ngh i tn ging ng thi xut tn mi cho ging cy trng ng k v np l ph theo quy nh. + C quan bo h ging cy trng c trch nhim thng bo mi thng tin lin quan n tn ging cy trng ti c quan c thm quyn ca quc gia c k tho thun v bo h quyn i vi ging cy trng vi Vit Nam. + Tn chnh thc ca ging cy trng l tn c tha nhn ti thi im ban hnh quyt nh cp bng bo h ging cy trng. * Thm nh tnh mi C quan bo h ging cy trng tin hnh thm nh tnh mi ca ging cy trng ng k bo h theo trnh t sau: *)Thm nh cc thng tin trong t khai ng k bo h; *)Xem xt, x l cc kin phn hi, khiu ni (nu c) v tnh mi ca ging cy trng ng k bo h sau khi n c cng b. * Kho nghim k thut C quan bo h ging cy trng cn c vo iu kin thc t la chn mt trong cc hnh thc kho nghim k thut sau:

51

+) Kho nghim k thut do c quan kho nghim c iu kin thc hin; +) T chc, cc nhm c nng lc tin hnh th nghim kho nghim; +) S dng kt qu kho nghim c do tc gi cung cp hoc t cc ngun khc. * C quan kho nghim k thut C quan kho nghim k thut phi c cc iu kin sau: + C a im, din tch ph hp vi quy phm kho nghim v yu cu cho sinh trng, pht trin ca tng loi cy trng; + C trang thit b chuyn ngnh p ng yu cu kho nghim tng loi cy trng theo quy nh ca c quan nh nc c thm quyn; + C hoc c iu kin thu ccn b k thut trnh chuyn mn p ng yu cu kho nghim. * Np mu ging + C quan bo h ging cy trng yu cu ngi np n thuc i tng phi thc hin kho nghim phi np mu ging cho c quan kho nghim k thut trc thi v gieo trng t nht hai mi ngy. + Ngi np n khng phi np mu ging cho c quan kho nghim k thut nhng phi np cho c quan lu mu ging gi. Thi hn np mu ging theo yu cu ca c quan bo h ging cy trng. + Vic lu gi mu ging ca ging ng k c thc hin nh sau: -) Mu ging bng ht c lu gi ti c quan lu gi mu ging do c quan nh nc c thm quyn ch nh; -) i vi mu ging ca cc loi cy trng sinh sn v tnh, ngi np n t lu gi mu ging v phi nu a im lu gi trong n ng k bo h. + Khi nhn mu ging, c quan kho nghim k thut hoc c quan lu gi kim tra cht lng mu ging, vit phiu xc nhn nu mu ging t yu cu. Trng hp mu ging khng t yu cu, c quan kho nghim k thut hoc c quan lu gi mu ging c quyn yu cu ngi np n cung cp li mu ging. + Trong vng hai mi ngy, k t ngy nhn mu ging, c quan nhn mu ging phi tin hnh kim nghim cht lng v thng bo kt qu cho ngi np n. Trng hp mu ging khng tiu chun theo quy phm kho nghim, c quan nhn mu ging yu cu ngi np n cung cp li mu ging. Trong vng ba mi ngy, k t ngy nhn c thng bo, ngi np n phi cung cp mu ging tiu chun. + C quan lu gi mu ging c trch nhim bo m an ton mu ging. Trng hp ngi np n c cc yu cu ph hp, c quan lu gi mu ging c trch nhim gi bo mt cc thng tin lin quan n mu ging theo yu cu ca ngi np n. * Bo cc kt qu kho nghim k thut Trong thi hn nhn mu ging yu cu ngi np n cung cp li mu ging. Trong vng ba mi ngy, k t ngy kt thc kho nghim, c quan kho nghim k thut gi bo cco kt qu kho nghim k thut v c quan bo h ging cy trng. * Thm nh kt qu kho nghim k thut

52

+ Trong thi hn chn mi ngy, k t ngy nhn kt qu kho nghim k thut, c quan bo h ging cy trng phi hon thnh vic thm nh kt qu kho nghim k thut. + Trng hp kh khn v chuyn mn B Nng nghip v Pht trin Nng thn thnh lp Hi ng chuyn ngnh thm nh kt qu kho nghim k thut, thi gian thm nh khng qu su mi ngy, k t ngy thnh lp Hi ng chuyn ngnh. * Cp bng bo h ging cy trng + Nu kt qu thm nh khng nh ging cy trng ng k bo h p ng cc iu kin, c quan bo h ging cy trng trnh B trng B Nng nghip v Pht trin Nng thn k quyt nh cp bng bo h ging cy trng v cng b trn tp ch chuyn ngnh v ging cy trng ca B Nng nghip v Pht trin Nng thn. + Sau ba mi ngy, k t ngy quyt nh cp bng bo h ging cy trng c cng b trn tp ch chuyn ngnh v ging cy trng, nu khng nhn c kin phn i hoc khiu ni bng vn bn v vic cp bng, c quan bo h ging cy trng tin hnh cp bng bo h ging cy trng cho ngi np n v vo s ng k quc gia v ging cy trng c bo h. + Trong thi hn ba mi ngy, k t ngy quyt nh cp bng bo h ging cy trng c cng b trn tp ch chuyn ngnh v ging cy trng, nu c quan bo h ging cy trng nhn c kin phn i hoc khiu ni bng vn bn v vic cp bng bo h ging cy trng th phi x l theo quy nh. + Bng bo h ging cy trng ch c cp mt (01) bn chnh, trng hp ngi np n mun c hn mt bn th phi ng k trc vi c quan bo h ging cy trng. + Ngi np n phi np cc khon ph v l ph cho vic cp bng bo h ging cy trng theo quy nh. Trng hp bng bo h b rch, hng, mt hoc i ch s hu, ch s hu bng bo h ging cy trng c th yu cu cp li hoc i v phi tr ph theo quy nh. 3.nh ch hiu lc bng bo h ging cy trng + Bng bo h ging cy trng c th b nh ch hiu lc trong cc trng hp sau y: -) Ging cy trng c bo h khng cn p ng iu kin v tnh ng nht v tnh n nh nh ti thi im cp Bng; -) Ch bng bo h khng np l ph duy tr hiu lc theo quy nh; -) Ch bng bo h khng cung cp ti liu, vt liu nhm ging cn thit duy tr v lu gi ging cy trng theo quy nh; -) Ch bng bo h khng thay i tn ging cy trng theo yu cu ca c quan qun l nh nc v quyn i vi ging cy trng. + Trng hp bng bo h ging cy trng b nh ch, c quan bo h ging cy trng tin hnh vic nh ch theo quy nh sau: -) Trong vng ba mi ngy, k t ngy nhn c yu cu nh ch hiu lc bng bo h ging cy trng ca bt k bn th ba no, c quan bo h ging cy trng phi hon thnh vic xc minh thng tin nu trong n yu cu v thng bo cho ch bng bo h ging cy trng. Yu cu nh ch hiu lc bng bo h ging cy trng phi c th hin bng vn bn km theo chng c chng minh ging

53

cy trng khng p ng tnh ng nht v tnh n nh nh ti thi im cp bng bo h v np ph kho nghim li (trng hp cn thit). Ph kho nghim li s c tr li cho ngi yu cu nu kt qu kho nghim li do yu cu ca ch bng bo h ging cy trng cho thy l do yu cu nh ch hiu lc bng bo h l ng; -) Sau ba mi ngy, k t ngy nhn c thng bo ca c quan bo h ging cy trng v kin phn hi nu trn m ch bng bo h ging cy trng khng c n phn i th B Nng nghip v Pht trin Nng thn ra quyt nh nh ch hiu lc bng bo h ging cy trng. Thi im nh ch c xc nh t ngy quyt nh nh ch hiu lc bng bo h c cng b trn tp ch chuyn ngnh v ging cy trng. -) Trng hp ch bng bo h ging cy trng c n phn i th c quan bo h ging cy trng yu cu ch bng bo h thc hin cc th tc kho nghim li. Nu kt qu kho nghim li do c quan thc hin cho thy ging cy trng khng p ng tnh ng nht hoc tnh n nh nh ti thi im cp bng th c quan bo h ging cy trng lm th tc nh ch. + Trng hp kh khn v vic quyt nh nh ch hiu lc bng bo h B Nng nghip v Pht trin Nng thn thnh lp Hi ng chuyn ngnh t vn cc vn lin quan n vic nh ch hiu lc bng bo h ging cy trng. 4.Hu b hiu lc bng bo h ging cy trng + Bng bo h ging cy trng b hy b hiu lc trong cc trng hp sau y: -) n ng k bo h ging cy trng do ngi khng c quyn ng k ng tn, tr trng hp quyn i vi ging cy trng c chuyn li cho ngi c quyn ng k; -) Ging cy trng c bo h khng p ng cc iu kin v tnh mi hoc tnh khc bit ti thi im cp Bng bo h ging cy trng; -) Ging cy trng khng p ng cc iu kin v tnh ng nht hoc tnh n nh trong trng hp Bng bo h ging cy trng c cp da trn kt qu kho nghim k thut do ngi ng k thc hin. + Trong thi hn hiu lc ca Bng bo h ging cy trng, mi t chc, cc nhm c quyn yu cu c quan qun l nh nc v quyn i vi ging cy trng hy b hiu lc Bng bo h ging cy trng. Cn c vo kt qu xem xt n yu cu hu b hiu lc Bng bo h ging cy trng v kin ca cc bn lin quan, c quan qun l nh nc v quyn i vi ging cy trng ra thng bo t chi hu b hoc ra quyt nh hu b hiu lc Bng bo h ging cy trng. + Trong trng hp Bng bo h ging cy trng b hu b, mi giao dch pht sinh trn c s ging cy trng c cp Bng bo h b v hiu. Vic x l giao dch v hiu thc hin theo quy nh ca B lut dn s. 5.Cn c khiu ni vic cp bng bo h T chc, cc nhm khi khiu ni v vic cp hoc t chi cp bng bo h ging cy trng phi da vo mt trong cc cn c sau:

54

+ Ngi ng k bo h quyn i vi ging cy trng cho rng vic t chi cp bng bo h l khng cn c php l; + Bng bo h ging cy trng c cp cho ngi khng c quyn c nhn bng bo h ging cy trng, tr trng hp quyn c chuyn giao cho ngi c quyn; + Ging cy trng c bo h khng c tnh mi hoc khng c tnh khc bit; + Ging cy trng c bo h khng c tnh ng nht hoc tnh n nh; + Tn ging cy trng khng ph hp. II. QUYN V NGHA V CA CH BNG BO H V TC GI GING CY TRNG 1. Quyn ca ch bng bo h ging cy trng * Quyn ca ch bng bo h ging cy trng c p dng i vi vt liu thu hoch thu c thng qua vic s dng vt liu nhm ging ca ging cy trng c bo h m khng c php ca ch bng bo h, trng hp ch bng bo h c iu kin hp l thc hin quyn ca mnh i vi vt liu nhm th i vi vt liu thu hoch ca cng ging , khi s dng, ngi s dng khng phi xin php ch bng bo h. * Yu cu hng quyn bo h tm thi Ch s hu ging cy trng c hng quyn bo h tm thi. Trng hp ngi khc s dng ging cy trng nhm mc ch thng mi trong thi hn c hng quyn bo h tm thi, ch s hu ging cy trng thc hin cc th tc c hng quyn tm thi i vi ging cy trng, t thi im c cp bng bo h, ch bng bo h ging cy trng c quyn yu cu c hng quyn bo h tm thi v phi thc hin trnh t th tc sau: + Tho thun v mc n b vi bn khai thc ging cy trng nhm mc ch thng mi. + Trng hp khng tho thun c, ch bng bo h ging cy trng c th np n ti c quan c thm quyn yu cu gii quyt. n yu cu hng quyn bo h tm thi phi c th hin bng vn bn km theo chng c chng minh c iu kin hng quyn bo h tm thi. * Hn ch quyn i vi ging cy trng + Cc hnh vi sau y khng b coi l xm phm quyn i vi ging cy trng c bo h: - S dng ging cy trng phc v nhu cu c nhn v phi thng mi; - S dng cho nghin cu khoa hc; - Cc hot ng nhm mc ch chn to cc ging cy trng khc - H sn xut cc th s dng sn phm thu hoch t ging cy trng c bo h t nhn ging v gieo trng cho v sau trn din tch t ca mnh. 2. Ngha v ca ch bng bo h ging cy trng * Ch bng bo h c cc ngha v sau: - Tr th lao cho tc gi ging cy trng theo mt trong cc hnh thc sau: +) Theo tho thun gia ch bng bo h v tc gi ging cy trng;

55

+) Trng hp khng tho thun c, mc th lao tr cho tc gi l 30% s tin bn quyn thu c. +) i vi ging cy trng c chn to hoc pht hin v pht trin bng ngun ngn sch nh nc, ch bng bo h tr th lao cho tc gi theo quy ch ni b. Trng hp khng c quy nh trong quy ch ni b, ch bng bo h phi tr 30% s tin bn quyn thu c cho tc gi. - Np l ph duy tr hiu lc bng bo h ging cy trng cho c quan bo h ging cy trng trong vng ba thng sau ngy cp bng bo h i vi nm hiu lc u tin v thng u tin ca nm hiu lc tip theo i vi cc nm sau. - Lu gi ging cy trng c bo h, cung cp thng tin, ti liu v vt liu nhm ging ca ging cy trng c bo h theo yu cu ca c quan bo h ging cy trng; duy tr tnh n nh ca ging cy trng c bo h theo nh cc tnh trng m t ti thi im cp bng bo h ging cy trng. - Trong thi hn hiu lc bng bo h ging cy trng, tc gi c ngha v duy tr ging ng nh cc tnh trng m t ti thi im cp bng bo h theo tho thun vi ch bng bo h ging cy trng. III. NHNG QUY NH CA PHP LUT V CHUYN G IAO, CHUYN NHNG QUYN I VI GING CY TRNG C BO H. 1. Th tc ng k hp ng chuyn nhng quyn i vi ging cy trng c bo h * Sau khi hon tt hp ng chuyn nhng quyn i vi ging cy trng theo quy nh ca php lut, bn nhn chuyn nhng phi ng k hp ng chuyn nhng ti c quan bo h ging cy trng v phi np l ph theo quy nh. * C quan bo h ging cy trng tip nhn bn ng k hp ng chuyn nhng v lm th tc thng bo xc nhn quyn ca ch bng bo h ging cy trng cho bn nhn chuyn nhng. 2. Chuyn giao, chuyn nhng quyn i vi ging cy trng c bo h thuc s hu nh nc. * Vic chuyn nhng quyn i vi ging cy trng c bo h thuc s hu nh nc phi c thc hin theo cc quy nh ca php lut v qun l ti sn nh nc. * Vic qun l v s dng tin thu c t hp ng chuyn giao, chuyn nhng quyn i vi ging cy trng c bo h c thc hin theo quy nh quyn t ch, t chu trch nhim v thc hin nhim v, t chc b my, bin ch v ti chnh i vi n v s nghip cng lp. 3. Cc trng hp bt buc chuyn giao quyn s dng ging cy trng c bo h nhm p ng nhu cu cp thit ca x hi Cn c v iu kin bt buc chuyn giao quyn s dng ging cy trng Trong cc trng hp sau y, quyn s dng ging cy trng c chuyn giao cho t chc, cc nhm khc theo quyt nh ca c quan nh nc c thm quyn m khng cn c s ng ca ch bng bo h hoc ngi c ch bng bo h chuyn giao quyn s dng c quyn (sau y gi l ngi nm c

56

quyn s dng ging cy trng): +) Vic s dng ging cy trng nhm mc ch cng cng, phi thng mi, phc v nhu cu quc phng, an ninh, an ninh lng thc v dinh dng cho nhm dn hoc p ng cc nhu cu cp thit ca x hi; +) Ngi c nhu cu v nng lc s dng ging cy trng khng t c tho thun vi ngi nm c quyn s dng ging cy trng v vic k kt hp ng s dng ging cy trng mc d trong mt thi gian hp l c gng thng lng vi mc gi v cc iu kin thng mi tho ng; +) Ngi nm c quyn s dng ging cy trng b coi l thc hin hnh vi hn ch cnh tranh b cm theo quy nh ca php lut v cnh tranh. p ng nhu cu cp thit ca x hi bao gm: khc phc cc trng hp khn cp nh thin tai, dch bnh, chin tranh, nhim mi trng trn din rng. 4. Cn c xc nh khung gi n b i vi vic bt buc chuyn giao quyn s dng ging cy trng c bo h Vic xc nh khung gi n b i vi vic chuyn giao bt buc da trn cc cn c sau: + Bn chuyn giao v bn nhn chuyn giao t tho thun; + Trng hp cc bn khng tho thun c, gi n b c tnh da trn cc cn c sau: -) Gi tr ca hp ng chuyn giao cng ging cho mt i tng khc ti thi im gn nht, tng ng vi thi gian v s lng ging b bt buc chuyn giao quyn; -) Gi tr li nhun ca ch bng bo h ging cy trng thu c t vic khai thc bn quyn ca ging cy trng tng ng vi s lng v thi gian ging phi chuyn giao. C quan quyt nh chuyn giao theo quy nh, ch tr, phi hp vi cc B, ngnh lin quan thm nh phng n n b c th. 5. Thm quyn quyt nh bt buc chuyn giao quyn s dng ging cy trng c bo h + B Nng nghip v Pht trin Nng thn ban hnh quyt nh bt buc chuyn giao quyn s dng i vi nhng ging cy trng c bo h thuc cc loi cy trng Nng nghip, lm nghip, + B Thu sn ban hnh quyt nh bt buc chuyn giao quyn s dng i vi nhng ging cy trng c bo h thuc cc loi cy trng thu sn. + B Y t ban hnh quyt nh bt buc chuyn giao quyn s dng i vi nhng cy trng c bo h s dng vi mc ch lm thuc.

57

BI VIII: X PHT VI PHM HNH CHNH TRONG LNH VC CY TRNG. I. VI PHM HNH CHNH TRONG LNH VC CY TRNG Vi phm hnh chnh trong lnh vc ging cy trng l nhng hnh vi ca t chc, c nhn vi phm quy nh ca php lut v ging cy trng mt cch c hoc v vi phm cc quy nh ca php lut v qun l nh nc trong lnh vc ging cy trng m khng phi l ti phm v b x pht vi phm hnh chnh. Vi phm hnh chnh trong lnh vc ging cy trng bao gm: +) Vi phm cc quy nh v qun l, s dng v bo tn ngun gen ging cy trng; +) Vi phm cc quy nh v kho nghim, cng nhn ging cy trng mi v bnh tuyn, cng nhn cy u dng; +) Vi phm cc quy nh v bo h ging cy trng mi; +) Vi phm cc quy nh v sn xut, kinh doanh ging cy trng; +) Vi phm cc quy nh v qun l cht lng ging cy trng; +) Vi phm cc quy nh qun l hnh chnh v ging cy trng. Du hiu ca vi phm php lut hnh chnh trong lnh vc ging cy trng gm: * L hnh vi (hnh ng hoc khng hnh ng) ca cc nhm hoc t chc. * Hnh vi mang tnh tri php lut: hnh vi xm hi cc quan h x hi thuc lnh vc v ging cy trng. * Hnh vi cha ng yu t li ca ch th: li c hoc li v . * Ch th thc hin hnh vi c th l cc nhm hoc t chc: + Ngi t 14 tui n di 16 tui b x pht hnh chnh v vi phm hnh chnh do c ; ngi t 16 tui tr ln b x pht hnh chnh v mi hnh vi vi phm hnh chnh do mnh gy ra trong lnh vc ging cy trng quy nh ti php lut x l vi phm hnh chnh. + T chc b x pht hnh chnh v mi vi phm hnh chnh trong lnh vc ging cy trng do mnh gy ra. Sau khi chp hnh quyt nh x pht, t chc b x pht xc nh c nhn c li gy ra vi phm hnh chnh xc nh trch nhim php l ca ngi theo quy nh ca php lut. + T chc, c nhn nc ngoi vi phm hnh chnh thuc lnh vc ging cy trng trong phm vi lnh th, vng c quyn kinh t v thm lc a ca nc Cng ho x hi ch ngha Vit Nam th b x pht hnh chnh. Trng hp iu c quc t m Vit Nam l thnh vin c quy nh khc th thc hin theo iu c quc t . II. CC NGUYN TC X PHT VI PHM HNH CHNH 1. Mi vi phm hnh chnh phi c pht hin kp thi v phi b nh ch ngay. Vic x l vi phm hnh chnh phi c tin hnh nhanh chng, cng minh, trit ; mi hu qu do vi phm hnh chnh gy ra phi c khc phc theo ng quy nh ca php lut. 2. C nhn, t chc ch b x pht hnh chnh khi c vi phm hnh chnh do php lut quy nh.

58

C nhn ch b p dng cc bin php x l hnh chnh khc nu thuc mt trong cc i tng c quy nh ti cc iu 23, 24, 25, 26 v 27 ca Php lnh ny. 3. Vic x l vi phm hnh chnh phi do ngi c thm quyn tin hnh theo ng quy nh ca php lut. 4. Mt hnh vi vi phm hnh chnh ch b x pht hnh chnh mt ln. Nhiu ngi cng thc hin mt hnh vi vi phm hnh chnh th mi ngi vi phm u b x pht. Mt ngi thc hin nhiu hnh vi vi phm hnh chnh th b x pht v tng hnh vi vi phm. 5. Vic x l vi phm hnh chnh phi cn c vo tnh cht, mc vi phm, nhn thn ngi vi phm v nhng tnh tit gim nh, tng nng quyt nh hnh thc, bin php x l thch hp. 6. Khng x l vi phm hnh chnh trong cc trng hp thuc tnh th cp thit, phng v chnh ng, s kin bt ng hoc vi phm hnh chnh trong khi ang mc bnh tm thn hoc cc bnh khc lm mt kh nng nhn thc hoc kh nng iu khin hnh vi ca mnh. III. CC HNH THC X PHT VI PHM HNH CHNH * i vi mi hnh vi vi phm hnh chnh, t chc, c nhn vi phm phi chu mt trong cc hnh thc x pht chnh sau y: -) Cnh co; -) Pht tin. Mc pht tin ti a i vi mt hnh vi vi phm hnh chnh trong lnh vc ging cy trng l 30.000.000 ng. * Ngoi hnh thc x pht chnh, tu theo tnh cht, mc vi phm, t chc, c nhn vi phm hnh chnh trong lnh vc ging cy trng cn c th b p dng mt hoc cc hnh thc x pht b sung sau: -) Tc quyn s dng chng ch chuyn mn c thi hn hoc khng thi hn; -) Tch thu tang vt, phng tin c s dng vi phm hnh chnh. * Ngoi cc hnh thc x pht c quy nh ti khon 1 v khon 2 iu ny, trong trng hp cn thit t chc, c nhn vi phm hnh chnh cn c th b p dng mt hoc nhiu bin php khc phc hu qu sau y: -) Buc khi phc hoc khc phc li tnh trng ban u b thay i do vi phm hnh chnh gy ra; -) Buc tiu hu nhng ging cy trng gy hi cho sn xut, sc kho con ngi, gy nhim mi trng; -) Buc a ra khi lnh th Vit Nam hoc buc ti xut nhng ging cy trng nhp khu ngoi Danh mc ging cy trng c php sn xut, kinh doanh hoc khng c s chp thun bng vn bn ca B Nng nghip v Pht trin nng thn, B Thu sn;

59

IV. HNH THC X PHT V MC PHT I VI CC HNH VI VI PHM PHP LUT TRONG LNH VC GING CY TRNG 1. i vi cc hnh vi vi phm quy nh v qun l, s dng v bo tn ngun gen cy trng trong cc khu bo tn s b pht tin t 2.000.000 ng n 30.000.000 ng v cc hnh vi sau: + Hnh vi khai thc hoc s dng ngun gen trong khu bo tn vt qu gii hn cho php. + Hnh vi khai thc, s dng hoc chim ot ngun gen trong khu bo tn m khng c php ca c quan c thm quyn. + Hnh vi ph hoi ngun gen ging cy trng trong khu bo tn. Ngoi cc hnh thc x pht trn, ngi vi phm c th b p dng cc hnh thc x pht b sung v bin php khc phc hu qu: 2. Vi phm cc quy nh v thu thp, bo tn ngun gen cy trng qu him nm trong Danh mc ngun gen cy trng qu him cn bo tn s b pht tin t 1.000.000 ng n 30.000.000 ng i vi hnh vi khng thc hin vic thu thp, bo tn ngun gen cy trng qu him theo quy nh; hnh vi chim ot ngun gen cy trng qu him; hnh vi ph hoi ngun gen cy trng qu him. Ngoi ra cn c cc hnh thc x pht b sung v bin php khc phc hu qu: -) Tch thu tang vt v phng tin vi phm -) Buc khc phc hu qu i vi hnh vi vi phm. -)Vi phm cc quy nh v trao i quc t ngun gen cy trng qu him * Pht tin t 15.000.000 ng n 30.000.000 ng i vi hnh vi trao i quc t ngun gen cy trng qu him khng ng vi vn bn ng ca B Nng nghip v Pht trin nng thn, B Thu sn; hnh vi trao i quc t ngun gen qu him m khng c s ng bng vn bn ca B Nng nghip v Pht trin nng thn, B Thu sn. Ngoi ra cn c cc hnh thc x pht b sung v bin php khc phc hu qu: Tch thu tang vt vi phm -)Vi phm cc quy nh v kho nghim ging cy trng mi * Pht tin t 2.000.000 ng n 15.000.000 ng i vi hnh vi thc hin kho nghim khng cc iu kin kho nghim theo quy nh; hnh vi thc hin dch v kho nghim khi cha c c quan c thm quyn cng nhn; hnh vi kho nghim khng ng quy phm kho nghim quy nh; hnh vi cng b sai kt qu kho nghim. Ngoi ra cn c cc hnh thc x pht b sung v bin php khc phc hu qu: -) Tc quyn s dng khng thi hn giy cng nhn iu kin kho nghim ging cy trng -) Buc phi bo m cc iu kin kho nghim -) Buc phi kho nghim ng quy phm ban hnh 3. Vi phm cc quy nh v s dng ging cy trng mi ang trong qu trnh kho nghim * Pht tin t 3.000.000 ng n 10.000.000 ng i vi cc hnh vi a ging cy ang trong qu trnh kho nghim ra sn xut th qu din tch quy nh cho php; hnh vi t a ra sn xut th ging cy trng ang trong qu trnh kho

60

nghim m cha c s ng bng vn bn ca c quan nh nc c thm quyn. Bin php khc phc hu qu: -) Buc thc hin theo ng quy nh v kho nghim v sn xut th ging cy trng mi; -) Buc bi thng thit hi cho ngi s dng ging nu nguyn nhn thit hi do ging mi gy ra. 4. Vi phm cc quy nh v bnh tuyn, cng nhn, qun l cy m, cy u dng, vn ging cy lm nghip, rng ging * Pht tin t 200.000 ng n 3.000.000 ng i vi cc vi phm quy ch v bnh tuyn, cng nhn, qun l cy m, cy u dng, vn ging cy lm nghip, rng ging; vi phm cng nhn cy m, cy u dng, vn ging cy lm nghip, rng ging khng qua bnh tuyn; vi phm khng thc hin ng quy nh v qun l, s dng, khai thc cy m, cy u dng, vn ging cy lm nghip, rng ging. * Bin php khc phc hu qu: -) Hu b quyt nh cng nhn cy m, cy u dng, vn ging cy lm nghip, rng ging khng ng quy nh. -) Buc thc hin theo quy ch bnh tuyn, cng nhn cy m, cy u dng, vn ging cy lm nghip, rng ging; -) Buc thc hin ng quy nh v qun l, khai thc cy u dng, cy m, vn ging cy lm nghip, rng ging theo quy nh. 5. Vi phm cc quy nh v quyn ca ch s hu vn bng bo h ging cy trng mi * Pht tin t 5.000.000 ng n 10.000.000 ng i vi mt trong cc hnh vi sau y khi khng c s ng ca ch s hu vn bng bo h: -) Sn xut hay nhn ging; -) Ch bin ging; -) Cho hng; -) Bn hay cc hnh thc trao i khc; -) Xut khu; -) Nhp khu; -) Lu gi nhm thc hin cc hot ng theo quy nh. * Hnh thc x pht b sung: Tch thu tang vt v phng tin vi phm. 6. Vi phm cc quy nh v vic thc hin quyn v ngha v ca ch s hu vn bng bo h ging cy trng mi * Pht tin t 2.000.000 ng n 5.000.000 ng i vi mt trong cc hnh vi sau: -) C gy cn tr khng thc hin vic chuyn giao ging cy trng mi c bo h v li ch quc gia, li ch cng ng; -) Thc hin cc quyn ca ch s hu vn bng bo h trong thi gian vn bng bo h ging cy trng mi b nh ch hoc hu b hiu lc; -) Khng cung cp vt liu nhn ging c bo h theo yu cu ca c quan nh nc c thm quyn. * Bin php khc phc hu qu: Buc phi cung cp vt liu nhn ging.

61

7. Vi phm cc quy nh v iu kin sn xut ging cy trng chnh vi mc ch thng mi * Pht tin t 1.500.000 ng n 3.000.000 ng i vi mt trong cc hnh vi sau: -) a im sn xut khng ph hp vi yu cu sn xut ca tng loi cy trng, tng cp ging; hoc khng bo m tiu chun mi trng theo quy nh ca php lut v bo v mi trng, php lut v bo v v kim dch thc vt v php lut v thu sn; -) Khng c c s vt cht v trang thit b k thut ph hp vi quy trnh k thut sn xut tng loi cy trng, tng cp ging; -) Khng c k thut vin c o to v k thut trng trt, nui trng thu sn, bo v thc vt. * Pht tin t 5.000.000 ng n 10.000.000 ng i vi hnh vi sn xut ging cy trng khng c trong Danh mc ging cy trng c php sn xut, kinh doanh hoc ging cy trng cha c B Nng nghip v Pht trin nng thn cng nhn chnh thc. * Hnh thc pht b sung v bin php khc phc hu qu: -) Tch thu ging ca c s sn xut ging -) Buc khc phc nhng sai phm. 8.Vi phm cc quy nh v iu kin kinh doanh ging cy trng chnh i vi c s thuc din phi ng k kinh doanh * Pht tin t 1.000.000 ng n 3.000.000 ng i vi mt trong cc hnh vi sau: -) Khng c a im kinh doanh v c s vt cht k thut ph hp vi tng loi cy trng, tng cp ging theo quy nh; -) Khng c hoc khng thu nhn vin k thut nng lc nhn bit loi ging kinh doanh v nm vng k thut bo qun ging cy trng; -) Vi phm cc quy nh v v sinh mi trng. * Vic x pht i vi hnh vi kinh doanh khng c giy chng nhn ng k kinh doanh trong c mt hng ging cy trng c p dng theo quy nh * Pht tin t 3.000.000 ng n 5.000.000 ng i vi hnh vi kinh doanh ging cy trng chnh khng c tn trong Danh mc ging cy trng c php sn xut, kinh doanh hoc ging cha c B Nng nghip v Pht trin nng thn cng nhn chnh thc. * Hnh thc pht b sung v bin php khc phc hu qu: -) Tch thu ging ca c s sn xut, kinh doanh; -) Buc khc phc nhng sai phm. 9. Vi phm cc quy nh v sn xut ging cy trng khng theo ng tiu chun, quy trnh nhn ging, phc trng ging do B Nng nghip v Pht trin nng thn ban hnh * Pht tin t 2.000.000 ng n 5.000.000 ng i vi hnh vi sn xut ht ging cc cy trng chnh khng theo ng tiu chun quy trnh, quy phm sn xut ging tng cp quy nh; quy trnh nhn ging; khng theo ng quy trnh phc trng ging quy nh. * Pht tin t 5.000.000 ng n 10.000.000 ng i vi mt trong cc hnh vi sau:

62

-) Nhn ging cy cng nghip v cy n qu lu nm, cy lm nghip bng phng php v tnh khng t cy u dng hoc t vn cy u dng c bnh tuyn v cng nhn; -) Sn xut ging cy lm nghip khng s dng ht ging t cy m, t vn ging hoc rng ging qua bnh tuyn v c cng nhn. * Hnh thc pht b sung v bin php khc phc hu qu: -) Khng cho php s dng lm ging i vi l ging vi phm. -) Tch thu hoc tiu hu l ging vi phm. -) Buc thc hin theo quy trnh nhn ging hoc phc trng ging ca B Nng nghip v Pht trin nng thn ban hnh. 10. Vi phm cc quy nh v xut khu, nhp khu ging cy trng nhm mc ch kinh doanh * Pht tin t 5.000.000 ng n 10.000.000 ng i vi hnh vi nhp khu ging cy trng ngoi Danh mc ging cy trng c php sn xut kinh doanh m khng ng vi ni dung vn bn ng ca B Nng nghip v Pht trin nng thn, B Thu sn. * Pht tin t 10.000.000 ng n 15.000.000 ng i vi hnh vi nhp khu ging cy trng nhm mc ch kinh doanh ngoi Danh mc ging cy trng c php sn xut kinh doanh v cha c B Nng nghip v Pht trin nng thn, B Thu sn ng bng vn bn. * Pht tin t 10.000.000 ng n 15.000.000 ng i vi hnh vi xut khu ging cy trng thuc Danh mc ging cy trng cm xut khu khng ng vi ni dung c B Nng nghip v Pht trin nng thn, B Thu sn ng bng vn bn. * Pht tin t 15.000.000 ng n 20.000.000 ng i vi hnh vi xut khu ging cy trng thuc Danh mc ging cy trng cm xut khu khi cha c B Nng nghip v Pht trin nng thn, B Thu sn ng bng vn bn. * Pht tin t 20.000.000 ng n 30.000.000 ng i vi mt trong cc hnh vi sau: -)Nhp khu ngun gen, ging cy trng gy hi n sn xut v sc kho con ngi, mi trng, h sinh thi; -) Xut khu tri php ngun gen cy trng qu him. * Hnh thc x pht b sung: -)Tch thu ging cy trng. -) Buc ti xut i vi hnh vi vi phm -) Buc tiu hu i vi hnh vi vi phm 11. Vi phm cc quy nh v nhn hng ho v nhn hiu hng ho ging cy trng trong kinh doanh * Pht cnh co hoc pht tin t 200.000 ng n 500.000 ng i vi hnh vi bn ging cy trng c nhn hng ho nhng m khng c c cc ch s theo quy nh. * Pht tin t 1.000.000 ng n 3.000.000 ng i vi hnh vi bn ging cy trng khng c nhn hng ho hoc khng c ti liu km theo. * Pht cnh co hoc pht tin t 3.000.000 ng n 5.000.000 ng i vi hnh vi bn ging cy trng m trn nhn hng ho ghi khng ng tn ging, cp ging v xut x thc t ca ging.

63

* Pht tin t 5.000.000 ng n 10.000.000 ng i vi hnh vi bn ging cy trng c nhn hiu hng ho trng hoc tng t vi nhn hiu hng ho ging cy trng ca c s khc ng k bo h. * Nhng vi phm khc v nhn hiu hng ho th x pht theo quy nh ti cc Ngh nh ca Chnh ph v x pht vi phm hnh chnh trong lnh vc thng mi. * Hnh thc x pht b sung v bin php khc phc hu qu: -)Tch thu bao b ghi nhn, nhn hng ho; -) Buc ghi li nhn i vi hnh vi vi phm 12. Vi phm cc quy nh v thng tin, qung co ging cy trng * Pht tin t 1.000.000 ng n 3.000.000 ng i vi hnh vi thng tin, qung co sai s tht v ging cy trng hoc qung co ging cy trng khng c trong Danh mc ging cy trng c php sn xut, kinh doanh, ging cha c cng nhn chnh thc. m. Vi phm cc quy nh v cng b tiu chun cht lng trong sn xut, kinh doanh ging cy trng * Pht tin t 1.000.000 ng n 3.000.000 ng i vi hnh vi khng cng b tiu chun cht lng ging cy trng thuc Danh mc ging cy trng phi p dng tiu chun Vit Nam hoc Danh mc ging cy trng phi p dng tiu chun ngnh. * Bin php khc phc hu qu: Buc phi cng b tiu chun cht lng ging cy trng theo ng quy nh. 13. Vi phm cc quy nh v cng b cht lng ging cy trng ph hp tiu chun * Pht tin t 1.000.000 ng n 3.000.000 ng i vi hnh vi cng b cht lng ging cy trng ph hp tiu chun i vi ging cy trng khng c trong Danh mc ging cy trng phi c chng nhn ph hp tiu chun, nhng khng c kt qa t nh gi ca t chc, c nhn hoc kt qu nh gi ca c s kim nh, kim nghim c cng nhn. * Pht tin t 5.000.000 ng n 10.000.000 ng i vi hnh vi cng b cht lng ging cy trng ph hp tiu chun i vi ging cy trng thuc Danh mc ging cy trng phi c chng nhn cht lng ph hp tiu chun, nhng khng c giy chng nhn cht lng hp l ca c s kim nh, kim nghim c B Nng nghip v Pht trin nng thn, B Thu sn cng nhn. * Nhng vi phm khc v cht lng ging cy trng th x pht theo quy nh ti Ngh nh ca Chnh ph v x pht vi phm hnh chnh trong lnh vc o lng v cht lng hng ho. * Bin php khc phc hu qu: Buc phi cng b cht lng ging cy trng ph hp tiu chun theo ng quy nh. 14. Vi phm cc quy nh v kim nh, kim nghim cht lng ging cy trng * Pht tin t 2.000.000 ng n 5.000.000 ng i vi c s kim nh, kim nghim cht lng ging cy trng khng iu kin nhng vn thc hin dch v kim nh, kim nghim v chng nhn cht lng ging cy trng.

64

* Pht tin t 3.000.000 ng n 7.000.000 ng i vi c s kim nh, kim nghim cha c c quan nh nc c thm quyn cng nhn tin hnh dch v kim nh, kim nghim v chng nhn cht lng ging cy trng. * Pht tin t 5.000.000 ng n 10.000.000 ng i vi hnh vi kim nh, kim nghim cht lng ging cy trng khng ng phng php, quy phm kim nh, kim nghim do B Nng nghip v Pht trin nng thn, B Thu sn quy nh. * Pht tin t 10.000.000 ng n 15.000.000 ng i vi hnh vi cng b kt qu kim nh, kim nghim sai s tht. * Hnh thc x pht b sung v bin php khc phc hu qu: -) Hu b hiu lc ca giy chng nhn cht lng ging cy trng; -) Buc thc hin ng quy trnh; -) Buc bi thng thit hi vt cht cho ngi s dng ging. 15. Vi phm cc quy nh v qun l hnh chnh ging cy trng * Pht tin t 1.000.000 ng n 3.000.000 ng i vi mt trong cc hnh vi sa cha, ty xo cc loi giy t sau: - Chng nhn ng k kinh doanh ging cy trng; -) Giy chng ch chuyn mn; -) Cc vn bn cho php, cng nhn ca c quan qun l chuyn ngnh nh: giy t v xut khu, nhp khu ging cy trng; giy t xc nhn v tiu chun; giy t v danh mc ging cy trng; giy t v kho nghim. * Pht tin t 3.000.000 ng n 5.000.000 ng i vi hnh vi cho ngi khc s dng giy chng ch chuyn mn. * Pht tin t 5.000.000 ng n 10.000.000 ng i vi hnh vi khai man h s xin cp cc loi giy. * Pht tin t 10.000.000 ng n 20.000.000 ng i vi hnh vi lm gi cc loi giy. * Hnh thc x pht b sung: Tch thu v tc quyn s dng cc loi giy

65

TI LIU THAM KHO 1. B lut dn s 2005 2. Gio trnh l lun chung v nh nc v php lut, Khoa Lut, i hc quc gia H Ni, 1993 3. Gio trnh l lun chung v nh nc v php lut, Trng H Lut H Ni, 1995 4. Gio trnh Lut Nh nc Vit Nam, Khoa Lut, i hc quc gia H Ni, 1993 5. Gio trnh Nh nc v php lut i cng, H Quc gia H Ni, 1997 6. Gio trnh Lut dn s, Trng i hc Lut H Ni, 2005 7. Hin php nm 1992 (sa i nm 2001), Nxb Chnh tr quc gia, H Ni nm 2002 8. Nh nc v php lut i cng, Nxb Thnh ph H Ch Minh, 1995 9. Php lnh x l vi phm hnh chnh, Nxb Chnh tr quc gia, H Ni nm 2002. 10. Php lut i cng, Nxb Chnh tr quc gia, H Ni 2005. 11. Tp bi ging php lut Vit Nam i cng, Khoa Lut, HKH Hu 2006. 12. Vn bn php lut v cc tp ch chuyn ngnh c lin quan.

66

MC LC BI I: NHNG VN C BN V NH NC........................................................ 1 I. NGUN GC RA I NH NC .................................................................... 1 1. Quan im phi Mc xit bn v ngun gc ra i nh nc 1 2.Quan im Mc-L Nin v ngun gc nh nc. 2 II. BN CHT CA NH NC ............................................................................ 4 1. Tnh giai cp 4 2. Tnh x hi 4 3. Cc du diu c bn ca nh nc: 5 III. CC KIU NH NC....................................................................................... 6 1.Khi nim kiu nh nc 6 2. Cc kiu nh nc 7 IV. B MY NH NC.......................................................................................... 9 1. Khi nim 9 2. c im 9 BI II: NHNG VN C BN V PHP LUT....................................................10 I. NGUN GC RA I CA PHP LUT .......................................................10 1. Tp qun php. 10 2. Tin l php 11 II. BN CHT CA PHP LUT .........................................................................11 1. Tnh giai cp 11 2. Tnh x hi 12 3. Khi nim php lut 12 III. QUI PHM PHP LUT...................................................................................12 1. Khi nim quy phm php lut 12 2. Cu trc ca quy phm php lut 13 IV. VN BN QUI PHM PHT LUT..............................................................15 1. Khi nim vn bn quy phm php lut 15 2. c im ca vn bn quy phm php lut 15 3. Cc loi vn bn quy phm php lut 16 V. VI PHM PHP LUT .......................................................................................18 1. Khi nim vi phm php lut 18 2. Cu thnh ca vi phm php lut 19 VI. TRCH NHIM PHP L................................................................................21 1. Khi nim trch nhim php l 21 3. Cc loi trch nhim php l 22 BI III: LUT HIN PHP ................................................................................................. 23 I. I TNG IU CHNH V PHNG PHP IU CHNH CA LUT HIN PHP .................................................................................................... 23 1.i tng iu chnh ca ngnh Lut Hin php.................................................23 2. Phng php iu chnh ca ngnh Lut Hin php 23 3.Khi nim Lut Hin php 24 II. Lut Hin php o lut c bn ca nh nc 24

67

III. B MY NH NC VIT NAM.................................................................. 25 1. Khi nim b my nh nc Cng ha x hi ch ngha Vit Nam 25 2.S h thng cc c quan Nh nc 28 3.Cc nguyn tc t chc v hot ng ca b my nh nc Cng ha x hi ch ngha Vit Nam 28 BI IV: LUT DN S .......................................................................................................31 I. I TNG IU CHNH V PHNG PHP IU CHNH CA LUT DN S...........................................................................................................31 1. Quan h ti sn: 31 2. Quan h nhn thn 31 3. Phng php iu chnh 31 4. nh ngha Lut dn s 32 II. CH NH QUYN THA K..........................................................................32 1. Khi nim tha k v quyn tha k 32 2. Cc loi tha k 33 BI V: QUN L NH NC V GING CY TRNG ..........................................36 I. NHNG QUY NH CA PHP LUT V QUN L NH NC I VI GING CY TRNG ..............................................................................36 1. Khi nim ging cy trng 36 2. Khi nim v qun l nh nc v ging cy trng 36 II. NI DUNG QUN L NH NC V GING CY TRNG.................37 III. CC C QUAN QUN L NH NC V GING CY TRNG .......37 BI VI: PHP LUT V BO H GING CY TRNG...........................................40 I. NHNG QUY NH CA PHP LUT V BO H GING CY TRNG.........................................................................................................................40 1. Khi nim ging cy trng 40 2. iu kin ging cy trng mi c bo h 41 3. i tng c quyn yu cu cp Vn bng bo h 42 4. H s yu cu cp Vn bng bo h 42 5. Thm nh v hnh thc h s yu cu cp Vn bng bo h 42 6. Thm nh v ni dung h s cp Vn bng bo h 43 7. Thi hn bo h ging cy trng mi 44 8. Quyn u tin 44 9. Quyn ca ch s hu Vn bng bo h 44 10. Ngha v ca ch s hu Vn bng bo h 45 11. Hn ch quyn ca ch s hu Vn bng bo h 46 12.Quyn v ngha v ca tc gi ging cy trng mi 46 13. nh ch Vn bng bo h 46 14. Hu b Vn bng bo h 47 15. Hiu lc ca vic nh ch v hu b Vn bng bo h 47 II. QUN L NH NC V BO H GING CY TRNG MI............47 1.Nhim v, quyn hn ca B Nng nghip v Pht trin nng thn trong vic qun l Nh nc v bo h ging cy trng mi 47 2.Trch nhim ca y ban nhn dn tnh, thnh ph trc thuc Trung ng 47

68

BI VII: PHP LUT V QUYN S HU I VI GING CY TRNG .49 I. TRNH T, TH TC XC LP QUYN I VI GING CY TRNG.........................................................................................................................49 1. ng k bo h quyn i vi ging cy trng 49 2. Th tc xc lp quyn i vi ging cy trng 49 3.Thm nh tn ging cy trng 51 4.nh ch hiu lc bng bo h ging cy trng 53 5.Hu b hiu lc bng bo h ging cy trng 54 6.Cn c khiu ni vic cp bng bo h 54 II. QUYN V NGHA V CA CH BNG BO H V TC GI GING CY TRNG ...............................................................................................55 1. Quyn ca ch bng bo h ging cy trng 55 2. Ngha v ca ch bng bo h ging cy trng 55 III. NHNG QUY NH CA PHP LUT V CHUYN GIAO, CHUYN NHNG QUYN I VI GING CY TRNG C BO H. ......................................................................................................................56 1. Th tc ng k hp ng chuyn nhng quyn i vi ging cy trng c bo h 56 2. Chuyn giao, chuyn nhng quyn i vi ging cy trng c bo h thuc s hu nh nc. 56 3. Cc trng hp bt buc chuyn giao quyn s dng ging cy trng c bo h nhm p ng nhu cu cp thit ca x hi 56 4. Cn c xc nh khung gi n b i vi vic bt buc chuyn giao quyn s dng ging cy trng c bo h 57 5. Thm quyn quyt nh bt buc chuyn giao quyn s dng ging cy trng c bo h 57 BI VIII: X PHT VI PHM HNH CHNH TRONG LNH VC CY TRNG 58 I. VI PHM HNH CHNH TRONG LNH VC CY TRNG .....................58 II. CC NGUYN TC X PHT VI PHM HNH CHNH .........................58 III. CC HNH THC X PHT VI PHM HNH CHNH ...........................59 IV. HNH THC X PHT V MC PHT I VI CC HNH VI VI PHM PHP LUT TRONG LNH VC GING CY TRNG ...................60

69

70

You might also like