LI M U

Hi nhp kinh t quc t v ang l xu th ca thi i v din ra ngy cng su rng v ni dung, quy m trn nhiu lnh vc. Trong xu th , qu trnh hi nhp kinh t quc t ca Vit Nam din ra t lu, k t khi Vit Nam khi xng cng cuc i mi ton din t nc vo nm 1986. Vit Nam gia nhp khi ASEAN nm 1995; tham gia vo khu vc mu dch t do ASEAN (AFTA) nm 1996; k Hip nh thng mi song phng Vit Nam Hoa K nm 2000 v k kt cc hip nh thc y quan h thng mi, u t song v a phng khc. c bit t nm 2007, Vit Nam chnh thc tr thnh thnh vin th 150 ca T chc thng mi th gii (WTO), l mc son quan trng trong s nghip cng nghip ho hin i ho t nc, nh du cho vic hi nhp ngy cng su rng vi th trng quc t ni chung v trong lnh vc ti chnh ngn hng ni ring. nm bt c nhng c hi cng nh ch ng i ph vi cc thch thc trong qu trnh hi nhp, Vit Nam v ang tin hnh ci thin cn cn thanh ton quc t. c thm kin thc v vn ny, chng ta s tm hiu v cn cn thanh ton ca Vit Nam v cc nguyn nhn cng nh gii php cho s thm ht cn cn thng mi quc t ca Vit Nam.

Trang 1

I. L LUN CHUNG V CN CN THANH TON QUC T 1. Khi nim v ngha kinh t ca cn cn thanh ton quc t (CCTTQT) 1.1 Khi nim Cn cn thanh ton quc t (balance of payment) c hiu l bng k ton tng hp cc lung vn ng v hng ho dch v , t bn ca mt quc gia vi phn cn li ca th gii trong tng thi k nht nh. Nhng giao dch ny c th c tin hnh bi cc c nhn, cc doanh nghip c tr trong nc hay chnh ph ca quc gia . i tng giao dch bao gm cc loi hng ha, dch v, ti sn thc, ti sn ti chnh, v mt s chuyn khon. Thi k xem xt c th l mt thng, mt qu, song thng l mt nm. Nhng giao dch i hi s thanh ton t pha ngi c tr trong nc ti ngi c tr ngoi nc c ghi vo bn ti sn n. Cc giao dch i hi s thanh ton t pha ngi c tr ngoi nc cho ngi c tr trong nc c ghi vo bn ti sn c. Vy, cn cn thanh ton quc t l mt bn i chiu gia cc khon tin thu c t nc ngoi vi cc khon tin tr cho nc ngoi ca mt quc gia trong mt thi k nht nh. Theo Ngh nh s 164/1999/N-CP ngy 16/11/2009 ca Chnh ph v qun l cn cn thanh ton quc t ca Vit Nam, Cn cn thanh ton quc t ca Vit Nam c quy nh l bng tng hp c h thng ton b cc ch tiu v giao dch kinh t gia Ngi c tr v Ngi khng c tr trong mt thi k nht nh. Theo , Ngn hng Nh nc Vit Nam c giao l c quan chu trch nhim ch tr lp, theo di v phn tch cn cn thanh ton. 1.2 ngha kinh t ca CCTTQT. Thc cht ca cn cn thanh ton quc t l mt ti liu thng k, c mc ch cung cp s k khai y di hnh thc ph hp vi yu cu phn tch nhng quan h kinh t ti chnh ca mt nc vi nc ngoi trong mt thi
Trang 2

gian xc nh. Do , CCTTQT l mt trong nhng cng c quan trng trong qun l kinh t v m. Thng qua, cn cn thanh ton trong mt thi k, Chnh ph ca mi quc gia c th i chiu gia nhng khon tin thc t thu c t nc ngoi vi nhng khon tin m thc t nc chi ra cho nc ngoi trong mt thi k nht nh. T , a ra cc quyt sch v iu hnh kinh t v m nh chnh sch t gi, chnh sch xut nhp khu. Ngoi ra, CCTT l cng c nh gi tim nng kinh t ca mt quc gia, gip cc nh hoch nh kinh t c nh hng ng n. Cn cn thanh ton bc l r rng kh nng bn vng, im mnh v kh nng v kinh t bng vic o lng chnh xc kt qu xut nhp khu hng ho v dch v ca t nc . CCTT cn c s dng nh mt ch s v kinh t v tnh n nh chnh tr. V d, nu mt nc c thng d cn cn thanh ton c ngha l c nhiu u t t nc ngoi ng k vo nc hoc cng c th l nc y khng xut khu nhiu tin t ra nc ngoi dn n s tng gi ca gi tr ng ni t so vi ngoi t. 2. Kt cu v cc cn cn b phn ca cn cn thanh ton quc t 2.1. Cc thnh phn ca cn cn thanh ton Theo quy tc mi v bin son biu cn cn thanh ton do IMF ra nm 1993, cn cn thanh ton ca mt quc gia bao gm bn thnh phn sau:

Ti khon vng lai: Ti khon vng lai ghi li cc giao dch v hng ha, dch v v mt s chuyn khon. Ti khon vn : Ti khon vn ghi li cc giao dch v ti sn thc v ti sn ti chnh.

Thay i trong d tr ngoi hi nh nc

Mc tng hay gim trong d tr ngoi hi ca ngn hng trung ng. Do tng ca ti khon vng lai v ti khon vn bng 0 v do mc sai s nh, nn gn nh tng gim cn cn thanh ton l do tng gim d tr ngoi
Trang 3

hi to nn. Mc sai s Do ghi chp y ton b cc giao dch trong thc t, nn gia phn ghi chp c v thc t c th c nhng khong cch. Khong cch ny c ghi trong cn cn thanh ton nh l mc sai s. 2.2. Cc b phn ca cn cn thanh ton

Cn cn vng lai (current balance) Cn cn vn (capital balance) Cn cn b p chnh thc (official finacing balance)

Cn cn c bn (basic balance) Cn cn tng th (overall balance) 2.2.1. Cn cn vng lai Ti khon vng lai (cn gi l cn cn vng lai) trong cn cn thanh ton ca mt quc gia ghi chp nhng giao dch v hng ha v dch v gia ngi c tr trong nc vi ngi c tr ngoi nc. Nhng giao dch dn ti s thanh ton ca ngi c tr trong nc cho ngi c tr ngoi nc c ghi vo bn "n" (theo truyn thng k ton s c ghi bng mc ). Cn nhng giao dch dn ti s thanh ton ca ngi c tr ngoi nc cho ngi c tr trong nc c ghi vo bn "c" (ghi bng mc en). Thng d ti khon vng lai xy ra khi bn c ln hn bn n. Theo quy tc mi v bin son bo co cn cn thanh ton quc gia do IMF son nm 1993, ti khon vng lai bao gm: Cn cn thng mi hng ha Cn cn thng mi l mt mc trong ti khon vng lai ca cn cn thanh ton quc t. Cn cn thng mi ghi li nhng thay i trong xut khu v nhp khu ca mt quc gia trong mt khong thi gian nht nh (qu hoc nm) cng nh mc chnh lch (xut khu tr i nhp khu) gia chng. Khi mc chnh lch l ln hn 0, th cn cn thng mi c thng d. Ngc li, khi
Trang 4

mc chnh lch nh hn 0, th cn cn thng mi c thm ht. Khi mc chnh lch ng bng 0, cn cn thng mi trng thi cn bng. Cn cn thng mi cn c gi l xut khu rng hoc thng d thng mi. Khi cn cn thng mi c thng d, xut khu rng/thng d thng mi mang gi tr dng. Khi cn cn thng mi c thm ht, xut khu rng/thng d thng mi mang gi tr m. Lc ny cn c th gi l thm ht thng mi. Tuy nhin, cn lu l cc khi nim xut khu, nhp khu, xut khu rng, thng d/thm ht thng mi trong l lun thng mi quc t rng hn cc trong cch xy dng bng biu cn cn thanh ton quc t bi l chng bao gm c hng ha ln dch v. Cc yu t nh hng n cn cn thng mi: + Nhp khu: c xu hng tng khi GDP tng v thm ch n cn tng nhanh hn. S gia tng ca nhp khu khi GDP tng ph thuc xu hng nhp khu bin (MPZ). MPZ l phn ca GDP c thm m ngi dn mun chi cho nhp khu. V d, MPZ bng 0,2 ngha l c 1 ng GDP c thm th ngi dn c xu hng dng 0,2 ng cho nhp khu. Ngoi ra, nhp khu ph thuc gi c tng i gia hng ha sn xut trong nc v hng ha sn xut ti nc ngoi. Nu gi c trong nc tng tng i so vi gi th trng quc t th nhp khu s tng ln v ngc li. V d: nu gi xa p sn xut ti Vit Nam tng tng i so vi gi xe p Nht Bn th ngi dn c xu hng tiu th nhiu xe p Nht Bn hn dn n nhp khu mt hng ny cng tng. + Xut khu: ch yu ph thuc vo nhng g ang din bin ti cc quc gia khc v xut khu ca nc ny chnh l nhp khu ca nc khc. Do vy n ch yu ph thuc vo sn lng v thu nhp ca cc quc gia bn hng. Chnh v th trong cc m hnh kinh t ngi ta thng coi xut khu l yu t t nh. + T gi hi oi: l nhn t rt quan trng i vi cc quc gia v n nh hng n gi tng i gia hng ha sn xut trong nc vi hng ha trn th trng quc t. Khi t gi ca ng tin ca mt quc gia tng ln th gi c
Trang 5

ca hng ha nhp khu s tr nn r hn trong khi gi hng xut khu li tr nn t hn i vi ngi nc ngoi. V th vic t gi ng ni t tng ln s gy bt li cho xut khu v thun li cho nhp khu dn n kt qu l xut khu rng gim. Ngc li, khi t gi ng ni t gim xung, xut khu s c li th trong khi nhp khu gp bt li v xut khu rng tng ln. V d, mt b m chn s Hi Dng c gi 70.000 VND v mt b m chn tng ng ca Trung Quc c gi 33 CNY (Nhn dn t). Vi t gi hi oi 2.000 VND = 1 CNY th b m chn Trung Quc s c bn mc gi 66.000 VND trong khi b m chn tng ng ca Vit Nam l 70.000 VND. Trong trng hp ny m chn nhp khu t Trung Quc c li th cnh tranh hn. Nu VND mt gi v t gi hi oi thay i thnh 2.300 VND = 1 CNY th lc ny b m chn Trung Quc s c bn vi gi 75.900 VND v km li th cnh tranh hn so vi m chn sn xut ti Vit Nam. Tc ng ca cn cn thng mi n GDP : i vi mt nn kinh t m, cn cn thng mi c hai tc ng quan trng: xut khu rng b sung vo tng cu (AD) ca nn kinh t; s nhn u t t nhn v s nhn chi tiu chnh ph khc i do mt phn chi tiu b "r r" qua thng mi quc t. Xut khu rng v GDP cn bng

Cn cn thng mi phi hng ha

Trang 6

- Cn cn dch v : Bao gm cc khon thu chi t cc dch v v vn ti, du lch, bo him, bu chnh, vin thng, ngn hng, thng tin xy dng v cc hot ng khc gia ngi c tr vi ngi khng c tr. Ging nh xut nhp khu hng ho xut khu dch v lm pht sinh cung ngoi t nn n c ghi vo bn co v c du dng; nhp khu ngoi t lm pht sinh cu ngoi t. Cc nhn t nh hng ln gi tr xut khu dch v cng ging nh cc nhn t nh hng ln gi tr xut nhp khu dch vcng ging nh cc nhn t nh hng ln gi tr xut nhp khu hng ho. - Cn cn thu nhp: + Thu nhp ngi lao ng: l cc khon tin lng, tin thng v cc khon thu nhp khc bng tin hin vt ngi c tr tr cho ngi khng c tr hay ngc li.cc nhn t nh hng ln thu nhp ca ngi lao ng nc ngoi. + Thu nhp v u t: l cc khon thu t li nhun u t trc tip, li t u t giy t c gi v cc khon li n han phi tr ca cc khon vay gia ngi c tr v khng c tr. - Cn cn chuyn giao vng lai mt chiu : Cc khon vin tr khng hon li, qu tng, qu biu v cc khon chuyn giao khc bng tin, hin vt cho mc ch tiu dng do ngi khng c tr chuyn cho ngi khng c tr v ngc li. Cc khon chuyn giao vng lai mt chiu phn nh s phn phi li thu nhp gia ngi c tr vi ngi khng c tr cc khon thu lm pht sinh cung ngoi t (cu ni t) nn c ghi vo bn c (+), cc khon chi lm pht sinh cu ngoi t nn c ghi vo bn n (-). Nhn t chnh nh hng ln chuyn giao vng lai mt chiu l lng tt, tnh cm gia ngi c tr v ngi khng c tr. Chng ta thy rng cn cn dch v, thu nhp v chuyn giao vng lai mt chiu khng th quan st bng mt thng nn chng c gi l cn cn v hnh (invisible) Nh vy, cn cn vng lai c th biu din :
Trang 7

Cn cn vng lai = cn cn hu hnh +cn cn v hnh Tm li, cc khon thu nhp ca ngi c tr t ngi khng c tr lm pht sinh cung ngoi t nn dc ghi vo bn c v cc khon thu nhp tr cho ngi khng c tr lm pht sinh cu ngoi t nn c ghi vo bn n. Tt c cc khon thanh ton ca cc b phn nh nc hay t nhn u c gp chung vo trong tnh ton ny. i vi phn ln cc quc gia th cn cn thng mi l thnh phn quan trng nht trong ti khon vng lai. Tuy nhin, i vi mt s quc gia c phn ti sn hay tiu sn nc ngoi ln th thu nhp rng t cc khon cho vay hay u t c th chim t l ln. V cn cn thng mi l thnh phn chnh ca ti khon vng lai, v xut khu rng th bng chnh lch gia tit kim trong nc v u t trong nc, nn ti khon vng lai cn c th hin bng chnh lch ny. Cng vi ti khon vn, v thay i trong d tr ngoi hi, n hp thnh cn cn thanh ton. Ti khon vng lai thng d khi quc gia xut khu nhiu hn nhp khu, hay khi tit kim nhiu hn u t. Ngc li, ti khon vng lai thm ht khi quc gia nhp nhiu hn hay u t nhiu hn. Mc thm ht ti khon vng lai ln hm quc gia gp hn ch trong tm ngun ti chnh thc hin nhp khu v u t mt cch bn vng. Theo cch nh gi ca IMF, nu mc thm ht ti khon vng lai tnh bng phn trm ca GDP ln hn 5, th quc gia b coi l c mc thm ht ti khon vng lai khng lnh mnh. 2.2.2. Cn cn vn Ti khon vn (cn gi l cn cn vn) l mt b phn ca cn cn thanh ton ca mt quc gia. N ghi li tt c nhng giao dch v ti sn (gm ti sn thc nh bt ng sn hay ti sn ti chnh nh c phiu, tri phiu, tin t) gia ngi c tr trong nc vi ngi c tr quc gia khc. Khi nhng tuyn b v ti sn nc ngoi ca ngi sng trong nc ln hn tuyn b v ti sn trong nc ca ngi sng nc ngoi, th quc gia c thng d ti khon vn (hay dng vn vo rng). Theo quy c, dng vn vo rng phi bng thm ht ti khon vng lai.
Trang 8

Ti khon ti chnh (hay ti khon u t) l mt b phn ca ti khon vn ghi li nhng giao dch v ti sn ti chnh. Ti khon vn v li sut:

Gi s ban u ti khon vn cn bng tng ng vi mc li sut trong nc r. Khi li sut tng ln mc r, ti khon vn tr nn thng d. Nu li sut h xung mc r, ti khon vn tr nn thm ht. V vn c quan h mt thit vi li sut. V th, cn i ti khon vn cng c quan h mt thit vi li sut. Khi li sut trong nc tng ln, u t vo tr nn hp dn hn, v th dng vn vo s gia tng, trong khi dng vn ra gim bt. Cn cn ti khon vn, nh , c ci thin. Ngc li, nu li sut trong nc h xung, cn cn vn s b xu i. Khi li sut nc ngoi tng ln, cn cn ti khon vn s b xu i. V, khi li sut nc ngoi h xung, cn cn vn s c ci thin. Ti khon vn v t gi hi oi: Khi ng tin trong nc ln gi so vi ngoi t, cng c ngha l t gi hi oi danh ngha gim, dng vn vo s gim i, trong khi dng vn ra tng ln. Hu qu l, ti khon vn xu i. Ngc li, khi ng tin trong nc mt gi (t gi tng), ti khon vn s c ci thin. 2.2.3. Cn cn c bn Nh phn tch trn, cn cn vng lai ghi chp cc hng mc v thu
Trang 9

nhp, m c trng ca chng l phn nh mi quan h s hu v ti sn gia ngi c tr vi ngi khng c tr. Chnh v vy tnh trng ca cn cn vng lai c nh hng lu di n s n nh ca nn kinh t m c bit l ln t gi hi oi ca nn kinh t. Tng ca cn cn vng lai v cn cn di hn gi l cn cn c bn. Tnh cht n nh ca cn cn c bn nh hng lu di n nn kinh t v t gi hi oi. Chnh v vy cn cn c bn c cc nh phn tch v hoch nh chnh sch kinh t quan tm. Cn cn c bn = cc cn vng lai +cn cn vn di hn Nhng hng mc hay thay i nh vn ngn hn v thay i d tr ngoi 2.2.4. Cn cn tng th (overall balance) Nu cng tc thng k t mc chnh xc tuyt i (tc nhm ln v sai st bng khng ) th cn cn tng th bng tng ca cn cn vng lai v cn cn vn. Trong thc t do c rt nhiu vn phc tp v thng k trong qu trnh thu nhp s liu v lp CCTTQT do thng pht sinh nhng nhm ln v sai st. Do cn cn tng th c iu chnh li bng tng ca cn cn vng lai v cn cn vn v hng mc sai st trong thng k. Ta c : Cn cn tng th = cn cn vng lai +cn cn vn + nhm ln v sai st 2.2.5. Cn cn b p chnh thc(official finacing balance) Cn cn b p chnh thc (OFB) bao gm cc hng mc : - Thay i d tr ngoi hi quc gia (R) - Tn dng vi IMF v cc ngn hng trung ng khc (L) - Thay i d tr ca cc ngn hng trung ng khc bng ng tin ca quc gia lp cn cn thanh ton () OFB = R + L + Mt thc t rng, khi d tr ngoi hi tng th chng ta ghi n (-) v gim th ghi c (+), do nhm ln thng xy ra y. iu ny c gii thch nh sau :
Trang 10

Chng ta hnh dung, quc gia Vit Nam c chia thnh hai b phn gm NHTW v phn cn li khng bao gm NHTW (gi l nn kinh t - NKT). Tiu ch phn thnh NHTW v NKT l: NHTW c chc nng can thip ln cung cu ngoi t trn th trng ngoi hi, cn nn kinh t th khng c chc nng can thip. Theo quy tc CCTTQT c lp trn c s ca nn kinh t, do , cc hot ng can thip ca NHTW trn th trng ngoi hi (mua bn ni t) nhm tc ng ln nn kinh t, c xem l quan h gia ngi c tr vi ngi khng c tr. Khi NHTW can thip bn ngoi t ra, lm cho d tr ngoi hi gim, ng thi lm tng cung ni t cho nn kinh t, do ta phi ghi c(+) . Khi NHTW can thip mua ngoi t vo lm cho d tr ngoi hi tng, ng thi lm tng cu ngoi t i vi NKT , do ta ph ghi n (-) 2.2.6. Nhm ln v sai st OB + OFB = 0 OB = - OFB CA+K+OM= - OFB OM =-(CA+K+OFB) ng thc cui cng cho thy s d ca hng mc nhm ln v sai st chnh l lch gia cn cn b p chnh thc v tng ca cn cn vng lai v cn cn vn. Bi v cn cn b p chnh thc, cn cn vng lai v cn cn vn lun c xc nh (lun th hin l mt s c th trn CCTTQT ), do ng thc trn c p dng s d nhm ln v sai st khi lp CCTTQT trong thc t. 3. Thng d v thm ht CCTTQT CCTT c lp theo nguyn tc hch ton kp, do tng cc bt ton ghi c lun bng tng cc bt ton ghi n, nhng c du ngc nhau. iu ny c ngha l, v tng th th CCTTQT lun c cn bng. Do ni n thng d, thm ht CCTTQT l ni n thng d thm ht ca mt hoc ca mt nhm cc cn cn b phn ch khng ni n ton b cn cn. V mt nguyn tc, thng d hay thm ht ca CCTTQT c xc nh
Trang 11

theo hai phng php: Phng php xc nh thng d thm ht ca tng cn cn b phn.
Phng php tch ly.

3.1. Thng d v thm ht cn cn thng mi TB=X-M Nh vy cn cn thng mi l chnh lch gia gi tr xut khu v gi tr nhp khu v hng ha Cn cn thng mi thng d: X > M, cho bit: - Thu t ngi khng c tr > chi cho ngi khng c tr - Cung ngoi t > cu ngoi t Cn cn thng mi thm ht: X < M, cho bit: - Thu t ngi khng c tr < chi cho ngi khng c tr
-

Cung ngoi t < cu ngoi t Vic phn tch din bin cn cn thng mi c vai tr to ln trong nn

kinh t, bi v: Cn cn thng mi l b phn chnh cu thnh cn cn vng lai, Thm ht v thng d cn cn thng mi thng quyt nh n tnh trng ca cn cn vng lai. Cn cn thng mi phn nh kp thi xu hng vn ng ca cn cn vng lai. iu ny xy ra l v, c quan hi quan thng cung cp kp thi cc s liu v xut nhp khu hng ha, trong khi vic thu thp cc s liu v dch v, thu nhp v chuyn giao vng lai thng din ra chm hn, tc l c mt lch v thi gian nht nh. Do tm quan trng ca cn cn thng mi, cho nn hu ht cc nc pht trin thng cng b tnh trng cn cn ny hng thng. cn bng cn cn thng mi, cc bin php ch yu thng c p dng s tc ng vo lng hng ho xut nhp khu thng qua cc hnh thc thu quan, quotas, v.v v tc ng vo tm l tiu dng hng ho nhp khu ca cng chng. 3.2 Thng d v thm ht cn cn vng lai
Trang 12

Cn cn vng lai bao gm cn cn Hu hnh v V hnh, nn nhn tng th th n quan trng hn cn cn thng mi. Cng thc xc nh: CA = TB + Se + Ic + Tr = Kl + Ks+ R - Cn cn vng lai thng d khi: ( X M + Se + Ic + Tr ) > 0 Cn cn vng lai thng d (CA > 0) c ngha thu t ngi khng c tr ln hn so vi chi cho ngi khng c tr. iu ny c ngha l gi tr rng ca cc giy t c gi do ngi khng c pht hnh nm trong tay ngi c tr tng ln.cung ngoi t ln hn cu ngoi t. - Cn cn vng lai thm ht khi: ( X M + Se + Ic + Tr ) < 0 Cn cn vng lai thm ht ( CA < 0) c ngha l thu nhp ca ngi c tr t ngi khng c tr l thp hn so vi chi cho ngi khng c tr. iu ny c ngha l gi tr rng ca cc giy t c gi do ngi khng c tr pht hnh nm trong tay ngi c tr gim xung. cung ngoi t nh hn cu ngoi t. - Hu ht cc nh kinh t u cho rng, trng thi cn cn vng lai l l tng phn tch trng thi n nc ngoi ca quc gia. L do c th c gi thch nh sau: Trng thi cn cn vng lai c mi lin h trc tip vi trng thi tng n nc ngoi ca mt quc gia. Cn cn vng lai cn bng ni ln rng tng n nc ngoi ca quc gia l khng i ( quc gia khng l ch n v cng khng l con n ). Cn cn vng lai thng d phn nh ti sn c rng ca quc gia i vi phn th gii cn li c tng ln ( v th quc gia l ch n ). Ngc li cn cn vng lai thm ht phn nh ti sn n rng ca quc gia i vi nc ngoi tng ln ( v th quc gia l con n). CA = 0, trong di hn Theo gi thit cn cn vng lai cn bng, ngha l: ( X- M + Se + Ic + Tr ) = 0 V trong di hn hiu ng can thip ca NHTW mang tnh trung lp do chng ta c th coi d tr ngoi hi ca NHTW thay i l bng 0, tc: R= 0 - Kl + Ks = 0.c 2 kh nng xy ra
Trang 13

+ TH1: Kl < 0 v Ks > 0. nu lung vn ngn hn chy vo cng ln v c cn i bi lung vn di hn chy ra, c th lm cho nng lc thanh ton ca quc gia trong tng lai b e da, dn n p lc tng p sut v gim gi ni t + TH2: Kl > 0 v Ks < 0. nu lung vn di hn chy vo cng ln v c cn i bi lung vn ngn hn chy ra, th s to ra mi trng kinh t v m n nh hn duy tr n nh t gi, li sut va thc hin chin lc pht trin kinh t quc gia. CA = 0 trong ngn hn Trong ngn hn, cc khon u t di hn coi nh khng i, ngha l Kl=0, Ks + R = 0 c 2 kh nng xy ra: + TH1: R > 0 v Ks < 0. Dy l trng thi khi vn ngn hn chy ra c b p bi s gim st ca d tr ngoi hi quc gia. Trong thc t tnh hung ny c th xy ra trong ngn hn, khi NHTW n lc cn i cc lung vn ngn hn c tnh u c chy ra nc ngoi bng cch can thip bn d tr trn th trng noi hi nhm bo v t gi, tc ngn nga ni t gim gi. Do vy cho d trang thi cn cn vng lai l cn bng, nhng vn tn ti p lc gim gi ni t hoc phi tng li sut ni t, nu NHTW khng tip tc can thip bn ngoi t trn th trng ngoi hi + TH2: R < 0 v Ks > 0. y l trng thi khi vn ngn hn chy vo lm tng ngoi hi d tr quc gia. Trong thc t, tnh hung ny c thr xy ra, khi NHTW tng mc li sut ca ni t ngn nga cc lung vn ngn hn chy ra v thu ht thm cc lung vn ngn hn chy vo nhm bo v cho t gi khng tip tc tng na ( tc ngn khng cho ni t tip tc gim gi. Phn tch cn cn vng lai c ngha rt quan trng trong qun l kinh t v m v tnh trng ca cn cn ny tc ng trc tip n t gi, li sut, tng trng kinh t, lm pht v cui cng tc ng n cn cn tng th. tc ng n tnh trng ca cn cn vng lai, cn phi c thm cc gii php tng th v ti kho v tin t hn l ch cc gii php v chnh sch thng mi quc
Trang 14

t v tc ng vo tm l tiu dng. 3.3.Thng d v thm ht cn cn c bn(BB) BB = CA + Kl Khi CA < 0 nhng (CA + KI )> 0 th quc gia khng h chu ri ro thanh ton. Chnh v th m nhiu nh kinh t cho rng, cn cn c bn phn nh tng qut hn v trng thi n nc ngoi ca mt quc gia so vi cn cn vng lai. iu ny xy ra l v; vn di hn c c trng ca s phn phi li thu nhp tng i n nh trong mt thi gian di gia mt quc gia v th gii. - Thng thng ngi ta cho rng mt s xu i ca cn cn c bn l tn hiu xu ca nn kinh t. Tuy nhin, iu ny khng nht thit phi nh vy, ngha l cho d cn cn c bn b thm ht nhng y cha hn l iu xu. V d, mt quc gia c th ang b thm ht cn cn vng lai & ng thi c cc lung vn di hn chy ra, iu ny khin cho cn cn c bn tr ln thm ht nng; nhng cc lung vn chy ra s ha hn nhng thu nhp nh li sut, c tc hay li nhun trong tng lai; nhng thu nhp my s gp phn ci thin thm ht hay to thng d cn cn vng lai trong tng lai. Ngc li thng d cn cn c bn khng nht thit l iu tt. khi m lung vn rng di hn chy vo ln hn mc thm ht cn cn vng lai th cn cn c bn tr ln thng d. *) Tnh trng cn cn c bn c tc ng mt cch khng r rng n nn kinh t tu theo cch tip cn. *) i vi cc nc ang pht trin, vn l yu t cn thit thc hin cng nghip v hin i ho, thng d cn cn c bn nhn chung c coi l du hiu tch cc. *) Cc chnh sch thu ht vn u t, nht l u t trc tip l gii php c bn cho vn ny. Ngc li thng d cn cn c bn khng nht thit l iu tt. khi m lung vn rng di hn chy vo ln hn mc thm ht cn cn vng lai th cn cn c bn tr ln thng d. C hai cch nhn nhn vn thng d ca cn cn c bn nh sau:
Trang 15

- Cch th nht cho rng, do c pha nc ngoi tin tng nn quc gia c kh nng nhp khu c nhiu vn di hn, do khng c vn g phi lo lng khi cn cn vng lai b thm ht. - Cch th hai cho rng, thng d cn cn c bn l mt vn phi xem xt, bi v vic mt quc gia nhp khu vn di hn s phi thanh ton cc khon li sut, c tc v li nhun trong tng lai. iu ny c th lm cho cn cn vng lai tr ln xu i trong tng lai. 3.4. Thng d v thm ht cn cn tng th Cn cn tng th phn nh bc tranh cc hot ng ca Ngn hng Trung ng trong vic ti tr cho s mt cn i cui cng ca nn kinh t. OB= X-M + Se + Ic +Tr + Kl + Ks OB = - OFB Cn cn tng th c ngha v: (i) Nu thng d n cho bit s tin c sn mt quc gia c th s dng tng d tr ngoi hi; (ii) Nu thm ht n cho bit s tin mt quc gia phi hon tr bng vic bn ngoi hi. Khi nim thng d v thm ht cn cn tng th ch thch hp i vi quc gia p dng t gi c nh m khng thch hp i vi quc gia p dng t gi th ni. S d vy l do, nu p dng t gi th ni th t gi hon ton t do bin ng v nh th th cn cn tng th lun c xu hng vn ng v trng thi cn bng , v Ngn hng trung ng khng can thip mua vo hay bn ra ng tin ca mnh, do d tr ngoi hi khng thay i. Trong t gi th ni, nu cu v mt ng tin ln hn cung ca ng tin th t gi ca n s tng v ngc li , do thng qua c ch bin i t gi m cn cn tng th s lun c xu hng chuyn v v tr cn bng. Tuy nhin, cn cn tng th l rt quan trng i vi t gi c nh v n cho bit p lc dn n phi ph gi hay nng gi ng tin nh th no. Trong h thng t gi c nh mt quc gia c thm ht cn cn tng th phi chu p lc cung ni t ln hn cu, do trnh ph gi, Ngn hng trung ng phi tin hnh bn d tr
Trang 16

*) Tnh trng ca cn cn tng th l rt quan trng v tc ng trc tip n nn kinh t v s vn hnh cc chnh sch v m, c bit khi cn cn tng th tnh trng thm ht *) Cc gii php cn bng i vi cn cn tng th khi tnh trng thng d khng nhng khng kh m lun mang li nhng hiu ng tch cc, k c trong ngn hn v di hn *) Ngc li, cc bin php cn bng khi tnh trng thm ht khng nhng kh khn hn m tc ng mt tri thng rt nng n, thm ch c th mang li nhng hu qu trong di hn *) Cn bng cn cn tng th cn la chn v thc hin cc gii php mt cch ht sc thn trng. II. CN CN THANH TON QUC T CA VIT NAM 1. Thc t CCTTQT ca Vit Nam 1.1. Cn cn thng mi (TB) Tng lu chuyn hng ho XNK ca Vit Nam giai on t 2000 2008
Tng s 30,119.2 31,247.1 36,451.7 45,405.1 58,453.8 69,208.2 84,717.3 111,326.1 143,398.9 Xut khu 14,482.7 15,029.2 16,706.2 20,149.3 26,485.0 32,447.1 39,826.2 48,561.4 62,685.1 Nhp khu 15,636.5 16,217.9 19,745.6 25,255.8 31,968.8 36,761.1 44,891.1 62,764.7 80,713.8 Triu USD Cn cn thng mi -1,153.8 -1,188.7 -3,039.5 -5,106.5 -5,483.8 -4,314.0 -5,064.9 -14,203.3 -18,028.7

Trang 17

Kim ngch xut khu, nhp khu v cn cn thng mi 8T/2009

Nhn xt chung: Cn cn thng mi hng ho ca Vit Nam lun c xu hng thm ht (nhp khu cao hn xut khu), con s thm ht ngy mt tng ln. Nu nh vo nm 2000, thm ht cn cn thng mi ch mc 1,153.8 triu USD th n nm 2008 con s ny ln ti 18,028.7 triu USD (tng gp 15 ln so vi nm 2000. Nhn vo xu hng c th thy thm ht cn cn thng mi hng ho ca Vit Nam ngy cng gia tng. Trong 8 thng u nm 2009, tng trng kim ngch xut khu ca cc mt hng ch lc v th trng xut khu ch yu c duy tr. Tng kim ngch xut nhp khu hng ho c nc t 79,13 t USD, gim 22,7% so vi cng k nm
Trang 18

2008. Trong , xut khu l 37,06 t USD, gim 14,6% v nhp khu l 42,08 t USD, gim 28,7%. Kim ngch xut khu ca cc mt hng ch lc nh hng dt may, cao su, g v sn phm g, my vi tnh, sn phm in t v linh kin tng trng u vo cc thng trong qu III/2009. Bn cnh , gi xut khu bnh qun ca nhiu mt hng ch lc tng dn ln so vi nhng thng u nm. Tuy nhin, kim ngch xut khu hng ha bnh qun trong Qu III/2009 t 4,6 t USD/thng cao hn so vi mc bnh qun 4,5 t USD/thng trong Qu II nhng vn thp hn nhiu so vi mc bnh qun 5,98 t USD/thng ca cng k nm 2008. Tnh chung 9 thng, nhp siu l hn 6 t USD chim gn 16% kim ngch xut khu hng ha. Xut khu: * Quy m v tc . Thng 8/2009, tng kim ngch xut khu c nc l 4,52 t USD, gim 5,9% so vi thng 7/2009.Trong , khu vc c vn u t trc tip nc ngoi (FDI) l 2,10 t USD, gim 0,5% so vi thng trc; nng tng kim ngch xut khu ca khu vc ny 8 thng ln 14,61 t USD v chim 39% kim ngch xut khu ca c nc. * Mt s mt hng xut khu chnh. - Hng dt may: Trong 8 thng nm 2009, Hoa K tip tc l i tc ln nht ca hng dt may Vit Nam vi tr gi t 3,25 t USD v chim ti 55,2% tng kim ngch xut khu nhm hng ny ca c nc. ng th hai l th trng EU vi kim ngch t 1,1 t USD, tip theo l xut khu sang th trng Nht Bn: 605 triu USD, i Loan: 141 triu USD, Hn Quc: 123 triu USD, Canaa: 121 triu USD, - Giy dp cc loi: Tnh n ht thng 8, xut khu nhm hng giy dp ca nc ta t 2,72 t USD, gim 12,8% so vi cng k nm 2008. Trong , th trng EU l 1,33 t USD, gim 21% v chim 49% tng kim ngch xut khu nhm hng ny ca c nc. Tip theo l th trng Hoa K tr gi xut khu t 697 triu USD, Mxic: 91 triu USD, Nht Bn: 83 triu USD, Trung
Trang 19

Quc: 62 triu USD, - Hng thu sn: Xut khu thu sn ca Vit Nam sang cc i tc ln trong 8 thng qua nh sau: th trng EU vi kim ngch gn 704 triu USD, gim 3,9% so vi cng k nm 2008; Nht Bn: 464 triu USD, gim 13,7%; Hoa K: 448 triu USD, tng 4,0%; Hn Quc: 189 triu USD, gim 10,9%; - Du th: Tnh n ht thng 8, lng du th xut khu ca Vit Nam l 9,75 triu tn, tng 7,7% so vi cng k nm trc. Mc d lng xut khu tng so vi cng k nm 2008, nhng do gi bnh qun gim mnh ti 51,9% (tng ng vi gim 456 USD/tn), nn kim ngch xut khu mt hng ny 8 thng ch t 4,13 t USD, gim 48,2%. Cc th trng chnh nhp khu du th ca nc ta ch yu l xtrylia: 2,5 triu tn, Singapore: 1,74 triu tn, Malaysia: 1,36 triu tn, Nht Bn: 685 nghn tn, Hoa K: 672 nghn tn, Hn Quc: 656 nghn tn , - Go: Thng 8, lng go xut khu l 417 nghn tn, nng lng xut khu mt hng ny trong 8 thng ln 4,63 triu tn, tng 41,0% so vi cng k nm trc. Tnh n ht thng 8, kim ngch xut khu go ca c nc t 2,11 t USD, gim 3,0% so vi cng k nm 2008. Biu : Gi bnh qun v lng xut khu go 8 thng nm 2009

Tnh n ht thng 8/2009, lng go ca Vit Nam xut sang hu ht cc chu lc u tng trn 20% so vi cng k nm 2008 (tr Chu M). Trong ,

Trang 20

lng go xut khu sang Chu t 2,66 triu tn, tng 22,4% v chim 57% tng lng xut khu go ca c nc; sang chu Phi: 1,13 triu tn, tng 124%; sang chu M: 387 nghn tn, gim 12%; sang Chu i Dng: 267 nghn tn, tng mnh 317%; sang chu u: 182 nghn tn, tng 83,2% so vi cng k nm 2008. - Cao su: Thng 8/2009, tng lng cao su xut khu ca c nc l 410 nghn tn, kim ngch l 603 triu USD, gim 42,4% so vi cng k nm 2008. Trung Quc tip tc l th trng dn u v nhp khu cao su ca Vit Nam trong 8 thng qua vi 285 nghn tn, chim 69,4% tng lng cao su xut khu ca c nc. Tip theo l Hn Quc: 18,1 nghn tn, Malaixia: 16,9 nghn tn, i Loan: 13,5 nghn tn, c: 11 nghn tn, Hoa K: 8,7 nghn tn, - C ph: Cc th trng chnh nhp khu c ph ca Vit Nam trong 8 thng qua l B: 118,7 nghn tn, c: 92,4 nghn tn, Hoa K: 86,3 nghn tn, Italia: 78,7 nghn tn, - G & sn phm g: thng 8/2009, xut khu mt hng ny t 208 triu USD, gim nh 0,3% so vi thng trc. Nng tng kim ngch xut khu nhm hng ny ca Vit Nam 8 thng/2009 ln 1,55 t USD, gim 15,3% so vi cng k nm 2008. Ht thng 8, Hoa K tip tc tr thnh th trng nhp khu nhm hng ny nhiu nht ca Vit Nam vi 664 triu USD, tip theo l th trng EU: 344 triu USD, Nht Bn: 231 triu USD, Trung Quc: 96 triu USD, - My vi tnh, sn phm in t & linh kin: Dn u v nhp khu nhm hng ny ca Vit Nam trong 8 thng qua vn l th trng Hoa K vi 278 triu USD, tip theo l Nht Bn: 230 triu USD, Thi Lan: 181 triu USD, Trung Quc: 150 triu USD, Singapore: 108 triu USD, H Lan: 107 triu USD, Nhp khu. * Quy m v tc . Thng 8/2009, tr gi nhp khu hng ho c nc l 5,85 t USD, gim
Trang 21

7,5% so vi thng trc. Trong , nhp khu ca cc doanh nghip FDI l 2,19 t USD, gim 7,0% (tng ng gim 166 triu USD). S liu thng k cho thy, ch c 8 trong s 43 nhm hng nhp khu c mc tng trng dng trong thng 8. Trong , nhp khu cc mt hng ch lc u gim mnh (tr st thp cc loi tng 10,4%). C th: xng du gim 18,8%, my mc, thit b, dng c & ph tng gim 8,2%; cht do gim 11,3%; my vi tnh, sn phm in t v linh kin gim 7,2%, * Mt s mt hng nhp khu ch yu. - My mc, thit b, dng c, ph tng: tng kim ngch nhp khu 8 thng nm 2009 l 7,33 t USD, gim 17,4% so vi cng k 2008. Nhm hng my mc, thit b, dng c, ph tng nhp khu vo Vit Nam trong 8 thng qua c xut x ch yu t Trung Quc vi 2,4 t USD, gim 6,7%; Nht Bn: 1,47 t USD, gim 19,3%; Hn Quc: 521 triu USD; gim 21,7%; Hoa K: 462 triu USD, tng 12,6%;... so vi cng k nm 2008. - St thp cc loi: Ht 8 thng/2009, lng st thp nhp khu ca c nc l 6,16 triu tn, gim 10,7% so vi cng k nm trc vi tr gi t c l 3,21 t USD. Biu : Lng, n gi bnh qun nhp khu phi thp v st thp cc loi t thng 1 n thng 8 nm 2009

- Thc n gia sc v nguyn liu: Trong thng, tr gi nhp khu nhm hng ny l 205 triu USD, gim 16,2% so vi thng trc, nng tng kim ngch nhp khu 8 thng/2009 ln 1,27 t USD, gim 2,5% so vi cng k nm
Trang 22

2008. Ht 8 thng/2009, thc n gia sc & nguyn liu c nhp khu t Achentina l: 394 triu USD, tng 233%; n : 307 triu USD, gim 51,6%; Hoa K: 110 triu USD, gim 5,4%; Trung Quc: 109 triu USD, tng 35,2%; so vi 8 thng 2008. - Nhm hng nguyn liu ngnh dt may, da giy: trong thng nhp khu l 573 triu USD, gim 11,6% so vi thng 7/2009 (tng ng gim 75 triu USD v s tuyt i). Trong tr gi nhp khu vi l 327 triu USD, gim 13,6%, nguyn ph liu dt may: 131 triu USD, gim 15,2%, x si dt gim 2,5% v lng bng nhp khu gim 4,2%. Ht thng 8/2009, nhm hng ny t kim ngch l 4,64 t USD, gim 13,8% so vi cng k nm 2008. Cc th trng chnh cung cp nguyn liu, ph liu ngnh dt may, da giy cho Vit Nam trong 8 thng qua l: Trung Quc: 1,3 t USD, i Loan: 946 triu USD, Hn Quc: 905 triu USD, Nht Bn: 302 triu USD, Hng Kng: 270 triu USD, - Xng du: Biu : Gi bnh qun nhp khu xng du hng 1 n thng 8/2009

Ht thng 8/2009, c nc nhp khu 8,75 triu tn xng du cc loi, gim 8,6% so vi cng k nm trc. Gi nhp khu bnh qun nhm hng ny gim mnh so vi cng k 2008 nn kim ngch nhp khu ch t hn 4 t USD, gim ti 55,7%.
Trang 23

Xng du cc loi nhp khu vo Vit Nam trong 8 thng qua ch yu c xut x t Singapore vi hn 3,4 triu tn, tip theo l i Loan: 1,69 triu tn, Trung Quc: 1,59 triu tn, Hn Quc: 836 nghn tn, Nga: 416 nghn tn, Thi Lan: 350 nghn tn... - My vi tnh, sn phm in t v linh kin: nhp khu trong thng 8/2009 l 338 triu USD, nng tng tr gi nhp khu 8 thng/2009 ln 2,29 t USD, gim 4,7% so vi cng k 2008. Tnh n ht thng 8 nm 2009, Trung Quc l th trng dn u v cung cp nhm hng ny cho nc ta vi 842 triu USD, tng 2,0% so vi 8 thng/2008. Tip theo l Nht Bn: 494 triu USD, gim 5,7%; i Loan: 183 triu USD, gim 3,4%; Malaysia: 178 triu USD, gim 0,7%; ... - Cht do nguyn liu: trong thng 8/2009 nc ta nhp khu 201 nghn tn, gim 11,3% so vi thng 7/2009 v t tr gi l 269 triu USD. Ht thng 8/2009, tng lng nhp khu cht do nguyn liu ca c nc l 1,44 triu tn, tng 20,6% so vi cng k nm trc v t tr gi l 1,73 t USD. Ht 8 thng nm 2009, cht do nguyn liu c nhp khu vo Vit Nam ch yu c xut x t: Hn quc : 268 nghn tn, tng 46,7% so vi cng k 2008; i Loan: 213 nghn tn, gim 2,4%; Thi Lan: 192 nghn tn, tng 6,7%, A rp X t: 163 nghn tn, tng 79,3%; Singapore: gn 102 nghn tn, tng 3,8%; - Phn bn:. Ht 8 thng/2009, c nc nhp khu 2,85 triu tn phn bn cc loi, tng 12,2% so vi cng k nm 2008. Lng phn Ur nhp khu vo Vit Nam trong 8 thng qua l 897 nghn tn, phn SA l 741 nghn tn, phn DAP gn 705 nghn tn, phn Kali l 250 nghn tn, phn NPK l 194,5 nghn tn. Mt hng phn bn cc loi c nhp khu vo Vit Nam ch yu c xut x t Trung Quc vi 1,13 triu tn. Tip theo l Nga: 291 nghn tn, Ucraina: 202 nghn tn, Hn Quc: 198 nghn tn; Philippin: 193 nghn tn, Hoa K: 129 nghn tn, i Loan: 83,8 nghn tn,
Trang 24

- t nguyn chic cc loi v linh kin, ph tng t: Sau khi t mc tng t bin trong thng 7, nhp khu t nguyn chic bt u gim vi lng nhp khu trong thng 8 l 7,27 nghn chic, tr gi 107 triu USD. Trong , s lng t t 9 ch ngi tr xung nhp khu l 4,3 nghn chic, gim 15% so vi thng 7 vi tr gi l 45 triu USD. Ht thng 8, lng t nguyn chic nhp khu l 39,6 nghn chic gim 10,8% so vi cng k nm 2008. Trong , lng xe di 9 ch ngi l 19,9 nghn chic, chim trn 50% lng t nguyn chic nhp khu ca c nc. Biu : Lng nhp khu t t thng 1 n thng 8 nm 2009

Tr gi nhp khu linh kin & ph tng t trong thng 8 t 158 triu USD, gim 11,4% so vi thng 7, nng tng kim ngch nhp khu mt hng ny 8 thng /2009 ln 935 triu USD. 1.2. Cn cn dch v (SE)
Xut nhp khu dch v 6 thng u nm 2009 ( n v: triu USD) 6 thng u 6 thng u nm nm 6 thng u nm 2009 (so vi cng k 2008 2009 (thc hin) nm 2008) Xut khu 3682 2737 74.3 Dch v hng khng 562 359 62.4 Dch v vn ti bin 575 359 62.4 Dch v bu chnh vin thng 45 37 82.2 Dch v du lch 2190 1550 70.8 Dch v ti chnh 120 105 87.5 Dch v bo him 35 31 88.6 Dch v Chnh ph 25 20 80 Dch v khc 130 105 80.8 Nhp khu 4414 3256 73.8 Trang 25

Dch v hng khng Dch v vn hng hi Dch v bu chnh vin thng Dch v du lch Dch v bo him Dch v Chnh ph Dch v khc c tnh cc ph I, F hng

710 150 28 110 80 24 560 2312

570 135 29 93 65 20 420 1544

80.3 90 115.7 84.5 81.3 83.3 75 66.8

T bng thng k trn ta thy, thu dch v 6 thng u nm 2009 gim mnh so vi cng k nm 2008. Suy thoi kinh t tc ng ln n thu nhp ca ngi khng c tr, bn cnh , dch cm H1N1, dch st xut huyt tc ng khng nh ti ngnh du lch. Lng khch quc t n Vit Nam trong 6 thng nm 2009 gim 16% so vi cng k nm 2008; cc khon thu t dch v hng khng v vn ti bin u gim v ch bng hn 60% so vi cng k nm 2008. 1.3. Cn cn vn Tri ngc vi trng thi lun thm ht ca cn cn ti khon vng lai, cn cn vn ca Vit Nam lun trong trng thi thng d t nm 2001 n nay. Nh vy, Tng mc thng d ca cn cn vn trong 8 nm qua c t khong 51,875 t USD, b p c trn 71% tng mc thm ht cn cn ti khon vng lai. Nh vy, mc thm ht cn cn thanh ton tng th cng dn ca c giai on 2001- 2008 ch vo khong 20,62 t USD, bng khong 29% tng mc thm ht cn cn thanh ton ti khon vng lai v bng khong 5% GDP Cn cn thanh ton, cn cn vn ca Vit Nam: 2004-2007 (t USD)
Ch tiu Ti khon vng lai - S d hng ha dch v - S d thu nhp u t - Chuyn nhng rng Ti khon vn 200 4 -1.6 -3.2 -0.9 2.5 2.5 2005 0.2 -2.0 -1.2 3.4 1.9 2006 0.2 -2.8 -1.4 4.4 4.1 2007 -6.4 -9.0 -1.6 4.2 15.2 2007 (% GDP) -9.0 -12.6 -2.3 5.9 21.4 Cn cn thanh ton - Ti khon vn

Trang 26

- FDI thun - Cc dng ti chnh khc

1.9 0.7

2.0 -0.1

2.4 1.7

4.0 11.2

5.6 15.8

T nm 2001 n nay, Cn cn vn c ci thin mnh m do vn nc ngoi tip tc chy vo khi Vit Nam m ca hot ng thng mi u t, bao gm ODA v FDI, u t gin tip. D bo trong nm 2009, t trng cc ngun vn ny c th ln ti 40% tng u t ton x hi so vi 30% nm 2006 v khong 20% giai on 2001-2005. iu ny to thun li cho Vit Nam n nh cn cn thanh ton v trung hn.
Ngun FDI Cn cn vn

u t trc tip vo VN (FDI): u t trc tip nc ngoi vo Vit Nam tip tc gia tng do mi trng u t kinh doanh c ci thin hn, li th v chi ph u t nh chi ph lao ng, gi in ang cnh tranh vi cc nc trong khu vc. Trong giai on 2001-2005, cam kt u t FDI bnh qun ti Vit Nam t trn 3 t USD/nm, c bit nm 2005 t 5,7 t USD v nm 2006 t trn 6 t USD. Gii ngn ngun vn FDI cng t bnh qun trn 3 t USD/nm.

Trang 27

Nm 2008 l nm thnh cng ca Vit Nam trong thu ht vn u t trc tip nc ngoi (FDI), trc nhng kh khn ca nn kinh t th gii v khu vc, u t trc tip nc ngoi (FDI) ca c nc, t khong 65 t USD mc cao nht t trc ti nay, tng gp hn 5 ln so vi nm 1996, gp 2,73 ln tng s vn FDI ng k ca c nm 2007 nm nh im ca ln sng FDI u tin vo Vit Nam. Tuy nhin trong 8 thng u nm 2009, u t trc tip nc ngoi (FDI) c cp giy chng nhn u t vi tng vn ng k ch cn 5,62 t USD, tuy ch bng 10,8% so cng k nm 2008 nhng cng l con s kh cao trong bi cnh khng hong kinh t th gii hin nay. u t gin tip vo VN (FII). Nc ta c nhng thnh cng trong thu ht ngun vn FDI, nhng ngun vn FII vn cn hn ch. Sau khng hong nm 1997, ngun vn FII vo Vit Nam c xu hng tng, nhng quy m cn nh v chim t l thp so vi vn FDI. Mt s qu mi hot ng ti Vit Nam t nm 2001 c quy m vn bnh qun t 5-20 triu USD cho mt qu nh hn giai on (1991-1997), chim 1,2% vn FDI, tng ln 3,7% (2004), t l ny cn qu thp so vi cc nc trong khu vc (t l thu ht FII/FDI trong khong 30-40%). Trong vi nm gn y, u t FII vo Vit Nam cng tng rt mnh. Biu hin r nht l vic u t vo th trng chng khon ca cc tp on ti chnh quc t trong thi gian qua khng ngng gia tng. n cui nm 2006, khong trn 2 t USD vn u t gin tip c cng b thng qua cc qu u t chnh thc, nm 2007 l 6,18 t USD, nm 2008 tnh hnh ton th gii gp kh khn nhng FII khon 8 t USD, d bo nm 2009 khong 8 t USD. Vay n nc ngoi (ODA) Chi tiu Cam kt Thc hin 2001 2.4 1.6 2002 2.5 1.5 2003 2.8 1.5 2004 3.4 1.4 2005 3.4 1.6 2006 3.7 1.8 2007 4.5 1.8 2008 5.4 2.2

Qua bng trn ta nhn thy tc tng trng kh nng thu ht vn ODA
Trang 28

ca nc ta tng vi tc kh nhanh v n nh trong sut giai on t 20012008. Tuy kh nng thu ht ODA ca chng ta tng trng mc kh nhng vic thc hin vn cam kt hay ni cch khc l tc gii ngn ca Vit Nam cn chm v cha t c hiu qu cao v ang c xu hng st gim trong thi gian 3 nm tr li y. Tc gii ngn chm gy ra vic lng ph, tht thot vn gy ra gnh nng n khng cn thit cho th h sau v gy nh hng xu cho kh nng thu ht cc ngun u t quc t kh Hin c khong 50 nh ti tr song phng v a phng cung cp ODA cho hu ht cc lnh vc u tin pht trin ca Vit Nam. Nhng nh ti tr dnh cho Vit Nam nhiu vn ODA (nh Nht Bn, EU...). 2. So snh cn cn thng mi ca Vit Nam v Trung Quc giai on t 2000 2008:
TRUNG QUC Exports of goods and services (% of GDP) Imports of goods and services (% of GDP) GDP (current bil US$) Exports of goods and services(cu rrent bil US$) Imports of goods and services(cu rrent bil US$) 2000 23 2001 23 2002 25 2003 30 2004 34 2005 37 2006 40 2007 43 2008 35

21

20

23

27

31

32

32

33

28

1198. 48 275.6 5

1324.8 0

1453.8 3

1640.9 6

1931. 64 656.7 6

2235.9 1

2657. 88 1063. 15

3382. 27 1454. 38

4326.19

304.71

363.46

492.29

827.29

1514.17

251.6 8

264.96

334.38

443.06

598.8 1

715.49

850.5 2

1116. 15

1211.33

Trang 29

T y ta c th thy s khc bit ln khi cn cn thng mi ca Vit Nam thm ht cn cn cn thng mi ca Trung Quc thng d vi s lng ln hn v mi mt. Xt cn cn thng mi ca Trung Quc: S pht trin nhanh v xut khu tip tc l nhn t chnh h tr s pht trin nhanh chng ca nn kinh t TQ. Xut khu hang ha v dch v ng gp 39.7% GDP. Mt hang xut khu chnh l my mc trang thit b, qun o Trung Quc nhp khu chnh l st thp, du,thit b y t i tc chnh l Chu u, M, Nht, Hongkong v Hn Quc. Di y l thng s cn cn thng mi TQ nhng nm gn y
Year Jan Feb 4.8 8.6 23.8 2.4 Mar 18.6 13.4 6.9 11.2 Apr 13.1 16.7 16.9 10.5 May 13.4 20.2 22.5 13.0 Jun 8.3 21.0 26.9 14.5 Jul 10.6 25.3 24.4 14.6 Aug Sep Oct 24.0 Nov Dec Total 160.6

2009 39.1 2008 19.5 2007 15.9 2006 9.6

15.7 12.9 28.7 29.4 25.0 23.8 18.8 15.3

35.2 40.1 39.0 297.0 27.1 26.3 22.7 261.9 23.8 22.9 21.0 177.6

Trang 30

TQ tng nhp khu v xut khu hang nm. Gi tr xut nhp khu nm TQ tng nhp khu v xut khu hang nm. Gi tr xut nhp khu nm 2000 vn ti USD 2.174 trillion. Di y l xu hng nhp khu v xut khu hng ha ca TQ t 1980 n 2007

T , ta thy trong nm 2007, TQ c thng d cn cn thng mi ln l 260 USD trillion, tng gp 11 ln k t nm 2000 Tm li c th kt lun rng, Trung quc cn cn thng mi ca Trung Quc thng d ln v tng qua cc nm cn cn cn thng mi ca Vit Nam th li thm ht v mc thm ht ngy cng ln. 2. Nguyn nhn dn n s thm ht CCTTQT ca Vit Nam. 2.1 Thm ht thng mi cao trong thi gian di. Thm ht thng mi thng din ra nhiu nn kinh t ang pht trin. Tuy nhin, nu nn kinh t hp th vn u t tt, u t hiu qu th thm ht thng mi cao l tin ca s tng trng trong giai on pht trin tip theo v ngc li. Vi Vit Nam, thm ht thng mi lin tc tng mc cao giai on 2004 - 2008 v c xu hng tip tc tng. (biu theo d liu ca M. Hin); Thc trng ny xut pht t nhng nguyn nhn sau:
Trang 31

 Th nht, nhu cu u t v tiu dng gia tng sau khi Vit Nam gia nhp WTO. Th hai, nhu cu nhp khu cao nh c ti tr bi lung vn nc ngoi nh ngun vn u t trc tip, u t gin tip v cc khon vay nc ngoi. Th ba, gi c hng ho quc t tng cao, c bit l gi cc nguyn vt liu u vo cho sn xut khin kim ngch nhp khu tng mnh; Th t, nhp khu tng mnh v cao hn nhiu so vi xut khu chng t khi thc hin cc cam kt a phng trong WTO, gim nhiu dng thu lm cho hng ho nc ngoi vo Vit Nam, trong khi mun tng trng xut khu li cn c thi gian. Th nm, lm pht trong nc cao hn lm pht ca cc i tc thng mi, trong khi t gi danh ngha gia VND v USD v t trng thng mi ca Vit Nam vi cc nc tng i n nh khin VND ln gi thc, tc ng n hot ng xut nhp khu. 2.2 u t tng cao Mt trong nhng nguyn nhn gy ra thm ht ti khon vng lai dn n thm ht cn cn thanh ton quc t VN l do nhu cu u t ca khu vc t nhn tng cao hn mc tit kim trong nn kinh t. Nu thm ht l do nhu cu u t tng cao th thm ht khng phi l mt vn nghim trng, v khi u t nhiu vo nh xng, my mc, thit b, cng c sn xut, th trong tng lai nng sut s cao hn v s sn xut nhiu hn, v hng ha sn xut ra c th tng xut khu nhm cn bng cn cn thng mi v ti khon vng lai (tr n). Tuy nhin, nu nhu cu u t tng cao l vo khu vc bt ng sn, th li ng lo ngi, v khu vc ny thng khng lm tng nng sut (nh u t vo my mc, thit b), cng nh to ra cc sn phm c th c dng tr n (thng qua xut khu). Nhng l do dn ti u t tng cao: Chnh sch tin t: Mt trong nhng nguyn nhn c lin quan n u
Trang 32

t tng cao l chnh sch tin t ni lng ca Vit Nam trong thi gian qua. Khi thc hin chnh sch tin t ni lng s dn ti tng u t trong nc, do trong ngn hn iu ny lm gim li sut. Ngoi tc ng trn, chnh sch tin t cn c tc ng thng qua t gi. Khi thc hin chnh sch tin t ni lng th s to nn p lc gim gi ng tin ni t so vi ng tin ca nc khc. Nu t gi hi oi c t do thay i, th khi , nhp khu s tr nn t hn v xut khu s tr nn r hn. Tuy nhin, khi t gi khng c t do thay i (t gi c nh), th ng tin ni t v bn cht l ln gi. Vic duy tr mt ng tin ni t ln gi nh vy s lm gim xut khu v tng nhp khu. Trong sut mt thi gian di Vit Nam duy tr t gi c nh gn vo ng USD. Khi lm pht thp y lm mt chnh sch hp l lm tng kh nng xut khu ca hng ha Vit Nam. Tuy nhin, t cui nm 2006, v c bit l nm 2007, lng vn u t (c gin tip v trc tip) chy vo Vit nam tng t bin, lm cho ng Vit Nam tng gi so vi cc ng tin khc. duy tr tnh cnh tranh v gi ca hng XK, Ngn hng Nh nc tung mt lng tin ln ra mua USD (lm tng d tr ngoi hi), dn ti mt lng cung tin rt ln trong h thng thanh ton ca Vit Nam. Tc ng ca lm pht c tc dng lm ng tin mt gi, nhng vic duy tr t gi c nh v c bn l vic duy tr mt ng tin nh gi qu cao lm cho hng VN mt tnh cnh tranh (tr nn t hn) v hng NK tr nn r hn. y cng chnh l mt nguyn nhn ca tnh trng nhp siu v thm ht cc cn thanh ton quc t. Phi thy rng t gi cng l mt nguyn nhn dn n thm ht thng mi. Tng trng nng ca th trng chng khon: Trong nm 2006 v 2007 chng kin hng lot cc cng ty thc hin c phn ha, ln sn, pht hnh thm c phiu. Nm 2007 cn c nhn nhn l nm ca IPO. Bn cht ca cc hot ng ny, k c vic thc hin c phn ha (khng ch ca cc cng ty nh nc) l cc hot ng huy ng vn ca doanh nghip u t. Vi lng vn u t c huy ng qua knh ca th trng chng khon, r rng l mc
Trang 33

u t ca VN tng ln rt nhiu. H qu tt yu ca vic tng u t l nhp siu v thm ht ti khon vng lai. p ng c nhu cu u t tng vt ca cc doanh nghip Vit Nam, mt lng ln vn u t gin tip chy vo Vit Nam. Vn nc ngoi vo lm thu nhp dn c trong nc tng ln trong khi cc khon u t khc ca Nh nc vo khu vc sn xut, hay u t cng ca Chnh ph tuy ln nhng cha cho ra sn phm v thu nhp ngay. Chnh v vy, cu tiu dng c y ln rt ln. Qu I va qua, mt s nh xut khu c ngoi t khng bn c cho ngn hng nn tm cch nhp hng v bn trong nc ly tin ng, va bn c ngoi t va c li nhun nh nhp khu. Nhiu doanh nghip Vit Nam c giy php xut nhp khu nn lm vic n gin. iu khin nh nhp khu chuyn nghip khan him ngoi t, phi vay trn th trng ngn hng. V gn y, thanh khon ngoi t ca ngn hng bt u kh khn. Mt yu t khc, hu ht hng xut khu Vit Nam c hm lng nhp khu ln. Nhiu nguyn liu gn y tr nn t , gi tr nhp khu cng tng ln rt nhanh. Vi vic kin quyt chng lm pht th mt ngy no gi u ra s khng th b p chi ph u vo nn cc doanh nghip nh v va, vn t s gp kh khn ln, thm ch c th lm nh n mt s c s sn xut trong nc. Nu xt theo mt chun khc th trc khng hong ti chnh chu nm 1997, mt lot cc nc ng Nam c ch tiu kinh t v m lnh mnh, song ch c hai im khng lnh mnh l bong bng bt ng sn v thm ht thng mi ln ti 12-13% GDP. Mt s nh kinh t d bo s l ngi n khng hong, nhng khng my ai tin, v thc t ng vy. Vit Nam hin cng vy, ngoi nhng ch tiu kinh t v m chung nh thm ht ngn sch, lm pht, ICOR cao th chng ta cng gp bong bng bt ng sn. 3. Gii php 3.1. Cc gii php ci thin cn cn thanh ton quc t trn th gii
Trang 34

Cc nc thng s dng cc bin php sau y ci thin cn cn thanh ton quc t khi bi thm ht: - Vay n nc ngoi: y l bin php truyn thng v ph bin. Bin php ny thng qua cc nghip v qua li vi cc ngn hng i l nc ngoi vay ngoi t cn thit nhm b sung thm lng ngoi hi cung cp cho th trng. Ngy nay vic vay n khng cn gii hn bi quan h gia ngn hng nc ny vi nc kia, m n c m rng ra nhiu ngn hng khc, c bit l vi cc t chc ti chnh tn dng quc t trn c s cc hip nh c k gia cc bn. - Thu ht t bn ngn hn t nc ngoi: Ngn hng Trung ng ca cc nc thng p dng nhng chnh sch tin t, tn dng cn thit thch hp thu ht c nhiu t bn ngn hn t cc th trng nc ngoi di chuyn n nc mnh, lm tng thm phn thu nhp ngoi t ca cn cn thanh ton, thu hp khong cch v s thiu ht gia thu v chi trong cn cn thanh ton . Trong s nhng chnh sch tin t tn dng c s dng thu ht t bn vo, th chnh sch chit khu c s dng ph bin hn. thu ht c mt lng t bn t th trng nc ngoi vo nc mnh th Ngn hng Trung ng s nng li sut chit khu, dn n li sut tn dng trn th trng tng ln lm kch thch t bn nc ngoi dch chuyn vo. Th nhng bin php ny ch gp phn to ra s cn bng cho cn cn thanh ton trong trng hp bi chi khng ln lm v cng ch gii quyt nhu cu tm thi. Cn lu rng, bin php nng li sut chit khu ch c hiu qu khi tnh hnh kinh t, chnh tr, x hi...ca quc gia tng i n nh, tc l t ri ro trong u t tn dng. - Ph gi tin t: T sau chin tranh th gii ln th hai n nay, mt s nc t bn s dng chnh sch ph gi tin t nh l mt cng c hu hiu, gp phn cn bng cn cn thanh ton quc t v bnh n tng gi hi oi. Ph gi tin t l s cng b ca Nh nc v s gim gi ng tin ca
Trang 35

nc mnh so vi vng hay so vi mt hoc nhiu ng tin nc khc. Ph gi tin t to iu kin y mnh xut khu v hn ch nhp khu t ci thin iu kin cn cn thanh ton. Nhng chng ta cng cn nhn thy rng, ph gi tin t ch l mt trong nhng yu t c tnh cht tin cho vic y mnh xut khu. Cn kt qu hot ng xut khu cn ph thuc vo nhiu yu t khc nh nng lc sn xut, kh nng cnh tranh... trn th trng quc t. Nh vy, c nhiu bin php ci thin cn cn thanh ton quc t, song vic la chn phng php no th phi xut pht t kt qu phn tch nhng nguyn nhn ch yu gy nn tnh trng thiu ht ca cn cn, phi xem xt tnh hnh c th, ton din ca quc gia cng nh tnh hnh quc t c lin quan la chn v s dng bin php thch hp v hu hiu. 3.2. Cc gii php ci thin cn cn thanh ton quc t ti Vit Nam ci thin cn cn vng lai, gia tng thng d cn cn vn v ti chnh, n nh cn cn thanh ton quc t, Chnh ph v cc B ngnh lin quan (NHNN, B Ti chnh, B KH&T) tip tc trin khai mt s gii php sau: - Tip tc tp trung h tr xut khu thng qua cc bin php nh: tip tc tng cng xc tin th trng, h tr v vn v cng ngh cho cc doanh nghip sn xut hng xut khu. ng thi, kim sot cht ch nhp khu, c bit i vi nhp khu hng tiu dng hn ch nhp siu trong nhng thng cui nm. - y mnh tin gii ngn cc d n ODA, c bit sm hon thnh cc th tc php l v rt vn cc khon vay theo chng trnh ca cc Chnh ph v t chc quc t. Chnh ph sm tp trung ngun ngoi thu ngoi t quc gia v h thng ngn hng, hn ch s dng d tr ngoi hi Nh nc cho cc mc ch can thip th trng ngoi t, tng cng mua ngoi t b sung cho qu d tr ngoi hi Nh nc; - Tin hnh qun l, gim st cht ch th trng chng khon, th trng bt ng sn v cc lung vn u t vo cc th trng ny, c bit l lung
Trang 36

vn u t ca nc ngoi c bin php phng nga hnh thnh bong bng ti sn trn cc th trng ny; - y nhanh tin gii phng mt bng, gii ngn cc d n FDI, c bit l cc d n ln; tch cc t chc xc tin u t trong khun kh chng trnh xc tin u t quc gia c Th tng Chnh ph ph duyt. - Tch cc r sot, sa i cc quy nh hin hnh v theo di, thng k chnh xc, y cc lung vn vo, ra khi Vit Nam, m bo cc lung vn ny c thng k ph hp vi phng php lun quc t v thng k cn cn thanh ton v thc tin ca Vit Nam.

Trang 37

KT LUN
C th ni vic nghin cu cn cn thanh ton c ngha ht sc quan trng i vi mi hc vin, n gip chng ta c ci nhn tng qut v thc trng cn cn xut nhp khu, cn cn vn ca nc nh v t c th a ra cc gii php khc phc tnh trng ny trong tng lai. V thi gian nghin cu khng di v s hiu bit ca nhm cn ht sc khim tn nn chc chn bi lm khng trnh khi nhng thiu st. Nhm 4, lp 17N chng em xin cm n s hng dn nhit tnh ca c gi v rt mong c s ch bo cho chng em hon thin ti ny, nng cao tm hiu bit ca chng em.

Trang 38

DANH MC TI LIU THAM KHO

1. China statistical Yearbook 2000, 2003, Cng bo thng k Tng cc thng k

Trung Quc t 2004 n 2008 ti website: www.stats.gov.cn

2. China Statistical Yearbook 2000, 2003, Thng k xut nhp khu ca Hi quan

Trung Quc
3. Gio trnh Thanh ton Quc t trng i hc ngoi thng. 4. Trang web ca Qu tin t quc t. 5. Trang Web ca Tng cc Thng k.

Trang 39

MC LC

Trang 40