Thaùi Dòch Lyù Ñoâng A

ÑAÏO TRÖÔØNG NGAÂM

ÑAÏO TRÖÔØNG NGAÂM
cuûa X.Y. Thaùi Dòch Lyù Ñoâng A
Gioù Ñaùy thuoäc Duy Daân Hoïc Xaõ
xuaát baoen laàn thöù nhaát taïi Saøi Goøn, Vieät Nam
thaùng 9 naêm 1969 (Kyû Daäu 4848 tuoåi Vieät)

Aán baûn ñieän töû do

Hannamquan.com aán haønh Ngaøy 15 Thaùng 2 naêm 2002
Ñeå ghi nhôù coâng ôn caùc tieàn boái caùch maïng daân toäc
Phan Boäi Chaâu, Phan Chaâu Trinh, Nguyeãn Thaùi Hoïc, Lyù Ñoâng A
Tröông Töû Anh, Nguyeãn Töôøng Tam, Nghieâm Keá Toå, Huyønh Phuù Soå
THAY LÔØI TÖÏA
MUSES
Nhaø vaên ngheä phaœi phaùt theä caùi yeâu thöông; yeâu
thöông laø huyeát tính cuœa loaøi ngöôøi. Nhaø vaên ngheä
phaœi theå nghieäm ñöôïc yeâu thöông trong sinh meänh
lòch söœ, hieän taïi vaø töông lai trong loaøi ngöôøi, trong
soáng thaät, soáng maùu vaø soáng ñaáu tranh cuœa loaøi ngöôøi.
Nhaø vaên ngheä phaœi ca tuïng nhöõng cuoäc ñaéc thaéng voâ
ngaõ.
Theá cho neân nhaø vaên ngheä phaœi laø cuœa daân chuùng,
phaœi trôœ veà bình daân, phaœi laø phaàn töœ bình daân, coøn
phaœi laø ngöôøi tin thôø bình daân, ñaáy laø toaøn theå caùi hieän
thaân cuœa yeâu thöông, hy voïng, tin thôø lyù töôœng ñang
tranh ñaáu phaœi “maét muø”, “maët cuùi”. Nhaø vaên ngheä
khoâng laøm “moõ chôï” ñöôïc, vaên ngheä khoâng theå laøm
tieáng “choù suœa” ñöôïc (Shelley), ñoàng thôøi khoâng theå
laøm ñoà ñuøa cho giai caáp ñoäc quyeàn (Tolstoi), cuõng
khoâng theå laøm “ñoà chôi cuœa boïn tuïc”. “Noù laø tieáng ñau
khoå thöïc aœm ñaïm vaø nghieâm nghò” (Chu Xuyeân Baïch
Thoân). Boœ loaøi ngöôøi ra, vaên ngheä khoâng coù giaù trò gì
heát, nhöng boœ ña soá loaøi ngöôøi ra vôùi boœ loøng yeâu
thöông voâ ngaõ ra, vaên ngheä khoâng theå coù moät giaù trò
thích ñaùng. Nhaø vaên hoïc phaœi laø moät “giaùo só tieân tri vaø
duøi maøi” (Fichte). “Phaœi thoåi tieáng keøn ñaùnh thöùc leân”
(Shelley). “Phaœi laøm sao cho loaøi ngöôøi töï hieåu mình,
töï tin mình vaø caøng khaùt mô chaân lyù” (Gorky). Theá cho
neân “vaên ngheä laø löông taâm cuœa loaøi ngöôøi” (Herbert).
Caùi löông taâm vaø vieäc ñaùnh thöùc chæ coù theå baèng
yeâu thöông ñang ñau khoå trong vaät loän. Muoán ñöôïc
theá, vaên ngheä phaœi voâ ngaõ maø khoâng coøn chaáp tröôùc
nöõa. Vaên ngheä coøn laø hình theå cuœa lyù töôœng, cho neân
vaên ngheä töï thaân cuõng phaœi laønh, ñeïp vaø thöïc. Laønh vaø
thöïc khoâng hoã giaœi ñöôïc cho coù moät tieâu chuaån ñuùng
ñaén, chæ coù ñeïp bieåu hieän ñöôïc roõ raøng giaù trò nhaát.
Cho neân vaên ngheä laø hình töôïng, caœm töôœng vaø
töôïng tröng. Ñeïp phaœi bieåu hieän ñoäc laäp vaø thuaàn tuùy
treân hình theå vaø maàu saéc, ñeïp phaœi trình baøy caùi ñoäc
ñaëc cuœa noäi dung, “chæ coù thöïc chaát sinh ra hình thöùc”
(G•the). Vaên theå phaœi laø söï toœ loä cuœa noäi taâm ngöôøi
caàm buùt (Gorky). Moãi böùc veõ phaœi laø moät vôœ kòch moät
maøn, caùi dieãn trình phaœi chuù troïng trong saéc vaän. Khoù
coù theå tìm thaáy trong nhöõng nhaø vaên haøo lôùn lao nhö
Balzac, moät nhaø taœ thöïc chuœ nghóa hay laõng maïn chuœ
ÑAÏO TRÖÔØNG NGAÂM
nghóa (Gorky), vì vaên ngheä chæ laø sinh meänh phoâ baøy
ra (Herbert) vaø loaøi ngöôøi trong ñôøi soáng cuõng nhö
khoâng yœ vaøo lyù töôœng thì khoâng theå nôœ hoa ñöôïc
(Thaïch Xuyeân San Töù Lang), ñoù laø söù meänh thöïc hieän
chuœ nghóa, ñoù coøn laø caùch maïng laõng maïn chuœ nghóa.
Vaên ngheä laø hoa cuœa ñaïo lyù, huyeát hoa.
Vaên ngheä phaœi laø soáng.
Haõy môœ cöœa soå ra cho ta hít hôi thôœ cuœa khoâng khí
anh huøng (Romain Rolland). Phaœi phaù tan maøn toái ra
cho aùnh saùng, hôi thoaœng chieáu vaøo phaùt nhieät cho loaøi
ngöôøi khoœi taêm toái, cho haït gioáng cuœa hoa quyù töø döôùi
thoái ra, muïc naùt, buøn laày, hoâi tanh, ñöôïm hôi söông
mai vaø khoâng khí saùng maø nôœ leân traùi quaœ töôi maøu.
Neáu loaøi ngöôøi duy vaät thaät, taát khoâng coù vaên
ngheä, chæ coù khoa hoïc cuœa vaät chaát luaät taéc.
Neáu loaøi ngöôøi duy taâm thaät, taát khoâng coù vaên
ngheä, chæ coù toâng giaùo qua thaàn thöùc.
Vaên ngheä laø chuœ cuœa thôøi ñaïi môùi daãn daét loaøi
ngöôøi baèng phöông phaùp yù thöùc cuœa töï loaøi ngöôøi.
Vaên ngheä khoâng phaœi laø thöôïng taàng kieán truùc,
chæ laø döôõng sinh neàn taœng cuœa moïi ngöôøi. Cho neân Leã
Nhaïc chính trò laø phöông thöùc chính trò cuœa Nho duy
sinh. Leã Nhaïc phaœi phaùt xuaát töï nôi daân chuùng vaø soáng
thaät môùi ñöôïc.
Leã Nhaïc (moät trong vaên ngheä) phaœi chính trò hoùa,
hôn nöõa laø giaùo duïc hoùa. “Moät vaên ngheä naøo, neáu
khoâng laáy ñaïo ñöùc hoùa lyù töôœng vaø thöïc duïng laøm muïc
tieâu chæ laø moät thöù soáng baát löông vaø beänh thaùi”.
Nhöng maø vaên ngheä khoâng theå ôœ boïn quan lieâu,
chính khaùch vaø nhaøn taœn theo ñoøi ñöôïc. Vaên ngheä phaœi
ñeå cho yeâu thöông cuœa lyù töôœng coù tranh ñaáu chuœ trì,
vaên ngheä laø cuœa daân chuùng môùi ñöôïc.
X.Y. Thaùi Dòch LYÙ ÑOÂNG A
4823 tuoåi Vieät (1944)
(trích trong Huyeát Hoa)
1
ñaïo tröôøng ngaâm
Moät voøng khoâng ñaùy, ñaùy sinh ngöôøi,
Ngoaœnh laïi troâng ñi maáy vieät khôi.
Thöôøng vaäy voâ danh vaêng vaúng.
Maø nay höõu thöïc bôøi bôøi.
Tieát gìn thieân coå tình khoân daõi,
OÙc tính traêm naêm, gan deã phôi,
Kheùp môœ hoàng hoang vaàn chuyeån maõi,
Duy Nhieân khoaùy ñoäng ba nghìn trôøi.
Ba nghìn trôøi moät khoaùy thaáy ñaâu,
Ñaùm buïi traàn ai luoáng ñuïc ngaàu.
Saùch Hoùa traéng tinh khoâng moät chöõ,
Gaäy thaàn ñoát truùc coù hai ñaàu.
Soâng Thao nöôùc cuoán, beân boài lôœ,
Nuùi Taœn maây vaàn, ñoä beå daâu.
Ñoâng Taây moät nheõ, xuyeân kim coå,
Vuõ truï huyeàn hoaøng, moái Laïc AÂu.
Moái Laïc AÂu gôõ traœi bao giôø,
Bôn caùt ngaøn tre gioù phaát phô
Truùc luïa ñaõ daøy phen trò loaïn,
Son xanh coøn chieáu daï ñöôïc thua.
Cöông thöôøng chaép noái hai kieáp laïi,
Vaên vuõ trì tröông moät nguyeän xöa,
Hoãn ñoän ñaõ nhieàu coâng mang môù,
Chôõn thaây cho möa naéng höõng hôø!
Naéng möa taâm söï ôœ treân ñôøi,
Taïo hoùa nhö khoâng, loï coù trôøi!
Ñoàng Trung Hoa ñeán mang laøm coät,
Maùy Phaùp Lan sang ñeå cheùm ngöôøi,
Ñaïo nghóa gôùm cho quaân lôïm khaåu,
Nhaân quyeàn khieáp caœ luõ xanh ngöôi!
Ngaãm xem muoân vaät ñeàu ñaéc yù,
Reõ raïch Hoàng Baøng tính coå thôøi.
Tính coå thôøi ngaøy moät ñi ñi,
Traùch ai caùt cöù goïi Hoa Di.
Coœ xanh kia laáy baïo thay baïo,
Gaïch tía naøy söôùng chi khoå chi?
Söï tích thoâi ñeàu höôu quaï,
ÑAÏO TRÖÔØNG NGAÂM
Sinh linh theá aáy phaân ly.
Xuaân Thu öôùm hoœi bôœi vì vò,
Hay bôœi Xuaân Thu bôœi vò vì.
Bôœi chuùt vò vì tìm leõ ñôøi,
Ba sinh coøn hoàn moäng ñoâi nôi,
Giang sôn döïng thuôœ ai taùt beå,
Quan luõ gaây töø keœ truï trôøi,
Taùc giaœ voâ danh laø goác ñaïo,
Noaõn baøo traêm hoï aáy gieàng ngöôøi.
Ñaùy doøng nöôùc baêng baêng chaœy maõi,
Chôùp beå möa nguoàn naøo coù ngôi!
Chôùp beå möa nguoàn keùo khaép mieàn.
Xaù chi taém goäi, xaù truaân chuyeân,
Buùt nghieân, ñeøn saùch ñeàu sai laïc,
Kim coå, Ñoâng Taây cuõng haõo huyeàn.
Ví bieát löœa höông tìm chaép noái,
Laø hay vaøng ñaù ñeå trao truyeàn,
Vaên minh nghó kyõ coøn nhieàu vieäc,
Ñem caœ muoân loaøi leân Duy Nhieân.
4822 T.V.
huyeát hoa
Hoàn baïch tró baâng khuaâng tìm nöôùc cuõ,
Tìm coäi daøi, maäm ngaén nuùi Vieâm Phöông.
Tìm naéng möa baàu ñoaøn loaøi moät toå,
Ñaäu caønh Nam ñeøo ñaüng ruõ ñau thöông.
Hoàn taøi töœ vôi ñaày nguï oan khoå,
Khuùc ñoaïn tröôøng neân tuyeät coå vaên chöông.
Moät taám son chuùt trinh naøy goät röœa,
Choùt ñeøo boàng tình coá quoác tha höông.
Hoàn coâ nghieät ngoaøi khôi trong beán Ngöï,
Daàu taùi sinh höõu haïnh daï coøn vöông.
Caùn Long Tuyeàn maøi söông haøn Ñoã Vuõ,
Taám loøng ngöôøi vong quoác cheát ñau thöông.
3
Maø
quoác chi só
huyeát chi hoa.
Trôøi boù maõi, ñaát boù maõi khoâng tha,
Naêm naêm maây baïc, ñaàu baïc chaúng giaø.
Quaœ tim ñuùc laïi, nhuœ cho ngaøn bieån,
Voâ tình vaàn maõi, höõu tình khoâng tha!
Haän loøng nhö gioù thoåi, thoåi ñôøi thuôœ,
Söï nöôùc non daøi, daøi caœ moät ta.
4822 T.V.
thieân taøi hoa
Sao Vieâm Phöông choïn choán giaùng tinh thaàn
Trong muoân hoa laáy moät ôœ hoàng traàn.
Chôït boùng maùi chaân sim ta tìm gaëp.
Ñaàu daây leo bình dò ñoùa sieâu quaàn.
Ñoùa sieâu quaàn ta goïi thieân taøi hoa.
Neáp tinh quang in naêm caùnh kyœ haø.
Saéc ñoœ nhôø trôøi Nam phun aùnh löœa.
Höông khoâng thôm vì aån tích Ngaân Haø.
Taän Ngaân Haø huyeàn dieäu chaát thieân taøi.
Gioù möa hoàn coá quoác tít non ñoaøi.
Ñoùa hoa huyeát ngöôøi ta böøng thöùc giaác,
Sao Vieâm Phöông choùi loïi moïc treân ñaøi.
4824 T.V.
4 THAÙI DÒCH LYÙ ÑOÂNG A
baïch vaân ñieáu
Coõi trôøi kheùp ñoùng chöa môœ mang.
Sinh ra thaùnh nhaân nhöôøng tòch mòch,
Moõ trôøi, khaùnh Loã ñaùnh ñöông vang.
Chín vaïn baèng bay chöa giaùng lòch.
Loøng thu laœ taœ aùng Baïch Vaân,
Quoác daân muoân ñôøi ngöôøi bí maät,
Daõ trieàu ñöông cuïc trong moäng traàn,
Ñeå laïi taøng cô laøm phaùp vaät.
Loøng kinh thöøa thaõi am muoán nhaøn
Gaëp hoäi nghìn naêm thöôøng deã boœ,
Coå kim ai ñaõ bieát nghe ñaøn?
Vaãn nhöõng tai ngoùng nieàm quan luõ.
Thieân daân gieàng moái cöïc hoaøng hoaøng.
AÅn phong nhaõ naêm quyeàn giaùo leänh.
Bia xöa caây cuõ daáu tuy mang
Chaúng phuï muoân ñôøi aâu coù meänh.
4823 T.V.
vaïn nieân thö
Vieäc muoân naêm tröôùc laém ngöôøi ñöông,
Vieäc muoân naêm sau nhieàu keœ noái.
Non soâng khoâng thieáu khaùch trì tröông,
Vaän meänh phaàn tay ai gieàng moái.
Ngaøy ngaøy thaùng thaùng ñi doøi doõi,
Toån ích trong cô moái theá thöôøng
Lao löïc traàn ai thöông laën loäi,
Con thoi nhaät nguyeät naéng ñoøi söông.
Bôœi chuùt thieân sinh lieäu döôõng phöông
Loøng taèm, ruoät luùa nhöôøng noâng noåi.
Töï thuôœ töông tri nhöõng vaán vöông,
Nguyeän ñem höông löœa raøng coâng toäi.
Khuùc haùt non Coân laøn suoái doäi.
Baøi thô maây traéng gioù am tröôøng.
Saùu naêm cung kieám tình nöœa goái,
Keœ tröôùc ngöôøi sau ñeàu ñoaïn tröôøng.
baïch vaân ñaøn hoïa
Maây laønh hieän veœ caùt xaây ngai,
Ñieàn phaù ai ngöôøi deã bieát ai?
Ñuœng ñænh Thaùi Nguyeân ngay tröôùc maét,
Daäp dìu Ba Thuïc chính mang tai.
Thaàn cô daãn daét ñöôøng tam hieåm.
Y baùt trao truyeàn vaän thaát khai.
Ngaøy ñeán Tieåu Vaên Lang seõ thaáy,
Ngaång nhìn sao Taát saùng phai phai.
4824 T.V.
hoàn coá quoác
Hoàn ngöôïc soùng ba sinh,
Hoàn veà nuùi Thu Tinh.
Chôï Cao Ñaêng ñoàng voïng,
Coá quoác bieát bao tình!

Bôœi chuùt tinh hoàn cuœa coá höông. 4823 T.V.

Coœ gai muø mòt ñi tìm toõi
Vaïch ñöôøng tinh veä beå Uoång Döông
Vieáng nuùi Thu Tinh trôøi voøi voïi.

Con thuyeàn hoï Laõ thaùch chìm noåi,

Taác kieám thaàn Ruøa deïp nhieãu nhöông.
Ngoài laïi ñem thi thaùnh chaép noái,
Ñi ra leân ngöïa môœ hoaøng vöông.
Taám loøng ñeå chuùc muoân naêm tröôøng,
Söï nghieäp laøm daây caùc vaän hoäi.
Naêm traêm naêm nöõa gioù Nam Döông.
Chôù baœo ta trong haøng traêm tuoåi.

4823 T.V.

ÑAÏO TRÖÔØNG NGAÂM 5

nam thi thaùo
Nhöõng nguoàn thô baát tuyeät nhö thieân coå,
Baèng moà hoâi, maùu leä chaœy ñôøi ñôøi.
Caœ noøi gioáng treân tieán haønh lao khoå,
Vaàn Nam Thi leân moãi dòp bôøi bôøi.
Cuoäc chieán ñaáu ñem hoàng hoang mang môœ.
Ñaùm traàn ai hoàn saùng taùc chan chan.
Baèng muoân mieäng, muoân loøng buoâng saùng nôœ
Vaàn Nam Thi leân moãi gioïng noàng naøn.
Töï giaùc laïi soáng coøn ñaø ñeán ñoä.
Soùng ñaùy taàng huøng vó suœi ngaït ngaøo.
Caœ noøi gioáng treân ñoä trình raàm roä.
Vaàn Nam Thi leân moãi ñieäu daït daøo.
Gioù noàm ñem naéng Vieâm hoøa röïc rôõ,
Gaäy tre lau trôœ laïi huyeàn hoaøng,
Sôïi naâu lam moái Hoàng Baøng teát gôõ,
Vaàn Nam Thi leân moãi phoå sang sang.
4822 T.V.
nhaøn ngaâm
Kinh luaân chuùt nôï chöœa yeân tuyeàn,
Neân lieäu ba sinh phaœi baùo nguyeàn,
Thieát huyeát thieân thu nhieàu laïo ñaœo.
Baïch vaân teå töôùng môùi thaàn tieân.
Nhö khoâng gaëp gôõ ngaøy Ngoâ Thaùt,
Thì ñaõ du nhaøn choán phoá vieân.
Moät chieác hoà loâ möôi hoaøng quyeån,
Tieâu dao maây noäi haïc chaân huyeàn.
4822 T.V.
6 THAÙI DÒCH LYÙ ÑOÂNG A
thieân coå thoâng
Khoái tình yeâu thieân coå doøng kim cöông,
Ngaøy thai sinh nhöng choïn choán queâ höông,
Heøm nuùi Traéng soâng Xanh cuœa noøi Vieät,
Coœ hoa coøn gìn giöõ maëc tang thöông.
Maø muoân thuôœ nhö moãi ngaøy theâm saùng,
Ñöôïc moät ngöôøi ñaùng meán ñaùng chìu thöông.
Veát Tieân Roàng ai khaéc qua möa naéng?
Ñeå taâm tö lo laéng moái cöông thöôøng.
Hoàn lòch söœ soáng trong daây nguyeän öôùc,
Vaãn chu löu toàn taïi xaù phong söông!
Böøng tónh ngoä baèng ñoà thö ñaát nöôùc.
Kín uyeân nguyeân saâu thaúm ñaùy cöœu tröôøng.
Taát caœ bôœi chaùu con beàn bæ maõi.
Neàn keá khai ñaïo thoáng daõi Vieâm Phöông.
Daãu thieân coå nhaân duyeân nhieàu caœnh thaùi,
Khoái tình yeâu khoân noùi heát tô vöông.
4822 T.V.
töï haøo
Chaøng thieáu nieân chí thaønh, haønh chöõ vöông
Sinh ra ñôøi gaëp luùc ñaïi nhieãu nhöông,
Daân muoân nhaø traàm luaân trong nöôùc löœa,
Chaøng thieáu nieân gaàm theùt ñoäng bi thöông.
Phaán huøng taâm goït maøi tìm leõ soáng.
Ñaët taám thaân daøy daïn giöõa gioù söông;
Ngaøy coâng thaønh heïn tröôùc nhö cöùu chuùa,
Caàm trong tay vaän meänh vaø kyœ cöông.
Chaøng thieáu nieân goác chaùu con Hoàng Laïc,
Maùu noùng soâi, hoàn noùng löœa Vieâm Phöông.
Naêm nghìn naêm trong maïch soáng chan chöùa,
Hoa thieân taøi böøng nôœ nöùc Ñoâng Döông.
Loøng trong traéng nhö vaàng trôøi cao saùng,
Ñöùc uy nghi tieân caùch khaùc ai thöôøng.
Tình yeâu thöông nhöõng ngaøy thieân meänh sôùm
Vì gioáng noøi truùt laïi chaúng tô vöông.
Veát phaán ñaáu nhö roàng bay tuyeät caéng,
Taøi löôïc thao caùi theá coù ai ñöông;
Löôõi göôm theà quyeát môœ ñöôøng Vaïn Thaéng
Goàm moät nhaø traêm gioáng Vieät Kinh Döông.
Chaøng thieáu nieân röôïu thaàn thô laïi thaùnh,
Neùt taâm ñan môœ mieäng coù vaên chöông,
Böôùc Duy Daân doøng Xuaân Thu tha thieát.
Uoáng Naêm hoà, ngaâm traêm thuôœ cöông thöôøng.
Trang baát töœ böôùc chaân huøng khaœng khaùi,
Veœ hoàn nhieân linh nhaïc naåy cung thöông,
Thöôøng than caâu “Thieân haï thuøy nhaân khaáp”
Thoaét xem mình ñaàu toùc ñaõ pha söông.
Gaùnh taøi tình töï heïn thôøi möa gioù.
Deïp cuoàng lan xaây ñaép coõi kim cöông,
Thaân lui veà tieâu dao khoâng ngaøy thaùng,
Muoân nghìn ñôøi taøi töœ nhaát danh tröông!
Chaøng thieáu nieân töï haøo thaân laàng laäng,
Ñaùng chaùu con Hoàng Laïc maët döông döông
Cuøng doanh hoaøn ñua chen vôùi kim coå,
Hoœi xem ñôøi maáy keœ daùm töông ñöông?
Chaøng theùt röôïu, môœ tôø buoâng buùt söœ,
Töï haøo mình, mình haùt laïi mình thöông,
Raèng nghìn tröôùc, nghìn sau, nghìn naêm nöõa,
Coù ai cuøng Thaùi Dòch huù hoàn thöông?
4822 T.V.
ÑAÏO TRÖÔØNG NGAÂM
thaùnh ñoàng ngaâm
Tröùng roàng nôœ ra roàng.
Haït thoâng moïc coäi thoâng.
Noái doøng vaø môœ doõi
Bôœi con chaùu Laïc Hoàng.
Tre giaø maêng laïi moïc
Ñoâng heát taát sang Xuaân,
Noùng laïnh tình nhö duïc,
Bao nhieâu noãi xa gaàn.
Taïo hoùa nhö khoâng caœ.
Neân chaêng bôœi töï ngöôøi
Thaùnh hieàn sao vaéng veœ
Troâng mong luõ treœ töôi!
Nöôùc suoâi ñi ñi maõi,
Trôøi quay ñeán ñeán ñaâu!
Moãi thoaùng ñôøi theâm môùi,
Thöông thay löùa baïc ñaàu!
Truùc luïa ngaøy theâm cuõ
Son xanh moãi giuõa theâm,
Höng vong ñem goät röœa;
Vaøng ñaù cuõng ngao meàm.
Loøng ngöôøi xöa ta bieát,
Taùi sinh coøn haän daøi.
Vì khoâng chi chi heát,
Caùt buïi phaœi duøi maøi.
Ñoaùi laïi tuy khoâng kòp,
Troâng theo ñuoåi vaãn coøn,
Phím ñaøn tuy nhôõ dòp,
Ñieäu tri aâm chöa moøn.
Luùa tô trong buøn loäi,
Caùt vaån loïc neân vaøng,
Coù ñem thaân chìm noåi
Môùi bieát aùnh vinh quang.
Soáng cheát bao nhieâu ngaœ,
Chung quy moät leõ ñôøi.
Ñaàu toùc xanh oùng aœ,
7
Raèng toùc raêng, löng vôøi.
Giung gieœ trong vui söôùng,
Chi chaønh vôùi gioù maây,
Traéng raêng naøo ñaõ töôœng
Cuoäc uù tim sau naøy!
Laên loùc tröôøng traùc taùng,
Khoå laïc chaát bao choàng,
Muoán ngô ngô ngaõng ngaõng,
Tìm phöông thuoác hoaøn ñoàng.
AÁy cheát ñi coøn soáng,
Moãi soáng moãi phoâi pha
Maø haét hiu moät ñoáng
Laøm beø vôùi coœ hoa!
Ai ñem giaøy naùt maõi?
Ai ñem vaàn voø ai?
Naéng möa daïn raàu daõi,
Moät taám loøng thoaùt thai.
Coøn ngöôøi trong trôøi ñaát,
Coøn bao giôø heát saàu!
Chieác daây cuøng muoân vaät
Côœi thaét töï ñaâu ñaâu.
Thaêm doø nôi nguyeät quaät.
Caàm naém laáy thieân caên,
Giaøy cuõ ñi ñi maát,
Coøn ñaây veát truïc traàn.
Gioït nöôùc xuyeân loã moã
Daây raøng kín goùc gai,
Nöôùc non hoàn Ñoã Vuõ,
Giaèng loái vaán vít hoaøi.
Vaïch loái muoân naêm tröôùc,
Tìm ñöôøng muoân naêm sau.
Thaùi Bình laøm Saùch Öôùc
Xaây ñaép coõi thaàn chaâu.
Chôù oaùn chi vuõ truï.
Cuõng ñöøng traùch ngöôøi ta,
8 THAÙI DÒCH LYÙ ÑOÂNG A
Taám baêng ngaø boùng ruõ,
Doøng suoái cuoän caønh hoa.
Ngaøy thaùng nhö thoi laåy,
Cöông thöôøng naëng ngaøn caân,
Chæ xin ñem chuùt maåy
Baùo ñaùp cuøng ba xuaân.
Coâng toäi, Xuaân Thu hieåu.
Long Hoa maáy vaän laønh?
AÙo vaœi ñôøi nhöông nhieãu,
Thuœy hoœa luyeän neân mình.
Ñaàu xanh hoïc laøm Thaùnh,
Ñöôïc caœ hoïc laøm Vöông,
Vì muoân sinh chaáp maùnh,
Cho toaïi chí möôøi phöông.
Thaùnh Vöông nhö hoïc ñöôïc,
Nguyeän baïc ñaàu ñoïc kinh,
Chæ vì chöng thao löôïc
Khoâng ngoaøi trong töï mình.
Giaøu sang nhö deùp raùch.
Non Coân coù suoái röøng
Ñaát trôøi ai côœi aùch,
Hôn Thaùnh Vöông ngaøn töøng.
Chæ nhöõng ngöôøi taùc giaœ,
Laøm thaày cho moïi ñôøi!
AÙo côm laø ñaïo caœ
Kinh doanh ñuœ hoä ngöôøi.
Khoùi maây kín muø mòt
Nhö Khoâng, nhö saùu Nhö,
Anh huøng ñaâu maát heát;
Nhö thieáu, nhö coù dö!
Ñeœ ra ai ñaõ bieát?
Hun ñuùc trong tröôøng traàn,
Chæ nhöõng ngöôøi coâ nghieät
Hieåu ñöôïc thöùc kinh luaân.
Cha meï coâng huaân döôõng.
Non soâng phí töôùi vung. tô ñoàng
Maùu chaœy ñöùc voâ löôïng.
Xin theà vì kieàn khoân.
Mai khoâng treân nuùi,
4822 T.V. Queá khoâng treân non,
Ñaøo khoâng treân nöông.

Phong traàn laën loäi xoùt hoa höôøng,

xuaân thu ngöõ Tìm ngöôøi ñoàng tình daï vaán vöông.
Buoàn theo gioù ñoâng göœi boán phöông.

Khi baùn than aån, khi ñan soït ra,
Ñöôïc nghóa ñöôïc nhaân, phaœi thôøi phaœi theá.
Bieåu tröø gian moät laù thuôœ veà nhaø.
Loøng rieâng ñau nghìn coå coõi Ñoâng AÙ.
Thuôœ coøn trôøi, coøn ñaát laïi coøn ta,
Gaùnh cöông thöôøng nhaéc leân vai ai ñeå.
Ñeå ñôøi ñôøi nghó, nghó laïi xoùt xa
Raèng moãi ñôøi sao chaúng moãi thaùnh nhaân ra.
Boùng traêng soi tòch mòch
Nöôùc suoái reo,
Caây thoâng hoø.
“Tri ngaõ giaœ kyø duy Xuaân Thu hoà”
“Toäi ngaõ giaœ kyø duy Xuaân Thu hoà”.
Laân aån trong noäi,
Phöôïng aån trong ngaøn,
Roàng aån trong ao.
Leàu gianh coœ raäm vuøi anh haøo.
Tìm ngöôøi ñoàng chí daï khaùt khao.
Troâng theo caùnh buoàm hoœi maây sao!
Caàm khoâng coù saét,
Uyeân khoâng coù öông,
Cöu khoâng coù thö,
Thu daøi Xuaân ngaén haän naéng möa.
Tìm ngöôøi ñoàng taâm daï töông tö,
Ngoùng theo taêm boùng nhaén tin tôø.

4823 T.V. 4822 T.V.

ÑAÏO TRÖÔØNG NGAÂM 9

ruoäng vaø nöông
Naéng bay luùa ñoœ maáy mieàn,
Laàn xem bôø coõi Laïc ñieàn nhöõng ñaâu?
Hai tay cuoác baãm caày saâu,
Moät boà thoùc gioáng ngaœ maàu giang san.
Boùng daâu min mít ñoài ngaøn,
Gioù ñeøo Nguõ Lónh, maây quan Chaø Baø.
Con taèm chaép noái bao laø,
Neàn dö ñoà giöõ neáp nhaø aùo khaên.
Naéng möa taém traœi bao laàn,
Traêng thu Löông Thuœy, hoa xuaân Kieám Hoà.
Löng trôøi con nhaïn lô thô,
Taác sinh caây coœ coøn chôø nöôùc non.
4823 T.V.
döông töœ giang aâm
Maây Naêm Nuùi, gioù Naêm Hoà,
Nghìn xöa beán Sôœ, soâng Ngoâ theá naøo?
Maây bay gioù cuoán ra sao,
Non kia, nöôùc aáy thaáp cao nhöõng gì?
Meänh ngaøy suy chöœa heát suy,
Bieát ñaâu Cai Haï maø vì Mòch La?
Gioù möa ta cuõng moät nhaø,
Maây quang gioù taïnh ñaõ laø nghìn xöa.
Caây non thöùc daäy hay chöa,
Taám loøng Döông Töœ ñôïi ñöa tin hoàng.
4823 T.V.
10
chính khí Vieät
Moät ngaøy laïnh nöôùc ngöôøi khoâng tri kyœ,
Ta voã aùn heùt thaønh ca chính khí.
Ñoâng theâ theâ nhö gioù thoåi u hoàn,
Thaáu buoát taän loøng ngöôøi trong coát tuœy.
Loøng soáng cheát buoàn vui böøng noåi daäy,
Thoaùt laêm le nhö duïc ngöôøi choïn laáy,
Naêm nghìn naêm laøn maùu beùn daït daøo,
Soùng lôùp lôùp röôïu ba tuaàn thuôœ aáy.
Tieáng vang vang nhö thaàn keâu quyœ heùt.
Trôøi ngaäp ngaäp nhö quaân khieâu töôùng theùt,
Goïi quaù khöù vò lai nhöõng u hoàn
Muoân nghìn ñôøi linh thieâng khoâng soáng cheát.
Muoân nghìn ñôøi linh thieâng khoâng soáng cheát.
Nöôùc Meâ Linh traêng thu coøn vaèng vaëc,
Soâng Baïch Ñaèng soùng voã thuyeàn caéc caéc,
Non Chi Laêng gioù cuoán röøng cung ñao,
Ñoàng Ñoáng Ña xöông ngöôøi phôi man maùc.
Buoåi Saùt Thaùt chaøm vai theà ñaàu maát,
Ngaøy Bình Ngoâ noåi côø khoâng khuaát taát,
Khi Caàn Vöông nhoå maët luõ gian huøng,
Luùc Cöùu Quoác voøng boân lao uaát uaát.
Thaø laøm ma nöôùc Nam khoâng vua Baéc,
Ñaàu chaúng coøn quyeát khoâng ñöông caét toùc,
Löœa ñoát mình khoâng phuï nôï non soâng
Daây thaét coå cho troøn trung xaõ taéc.
Daây thaét coå cho troøn trung xaõ taéc.
Muoân nghìn ñôøi linh thieâng khoâng soáng cheát
Nhöõng trung hoàn xöa, nay, mai oanh lieät
Môœ nguoàn soáng xöa, nay, mai nöôùc noøi,
Muoân nghìn ñôøi daït daøo chính khí Vieät.
Chính khí Vieät suoát ñaát trôøi baøng baïc,
Chính khí Vieät trong maùu ngöôøi Hoàng Laïc,
THAÙI DÒCH LYÙ ÑOÂNG A
Gioù theâ theâ quaát daäy hoàn phuïc höng
Göôm Vaïn Thaéng cöùu nöôùc noøi gieát giaëc.
Chính khí Vieät laø hoàn göôm Vaïn Thaéng,
Saét toâi vôùi maùu ñaøo hun löœa noùng,
Vaø Ñaïi Vieät muoân naêm! Caœ toaøn daân
Vöôït ñau nhuïc leân soáng coøn huøng traùng.
Vöôït ñau nhuïc leân soáng coøn huøng traùng.
Lieãu Chaâu 4821 T.V.
xuaân traùng só
Traùng só haõy ngaâm caâu:
“Tuùy ngoïa sa tröôøng quaân maïc tieáu
Coå lai chinh chieán kyœ nhaân hoài”.
Cuõng bôœi vì:
Loøng quyeát töœ tieán leân ñöôøng gioù buïi,
Hai baøn tay theà phuïc laïi sôn haø.
Thaùi Bình Döông laáp san baèng saàu nhuïc tuœi,
Laáy maùu ñaøo röœa saïch maùu yeâu ma.
Theá cho neân:
Traùng só haõy cuøng ta tay caàm tay,
Thu Naêm Hoà doác laïi moät hoà say
Ñeâm Xuaân ñaàu vôùi röôïu noàng phaùo noå
Haõy vui cho ñôõ buoàn xa ñaát toå.
Roài ngaøy mai, töø ngaøy mai:
Lyù töôœng Vieät nhö trôøi Xuaân saùng toœ,
Cheùp söœ Vieät aùnh döông phôi maùu ñoœ
Traùng só caàm thanh göôm cuœa oâng cha,
Phaán hoàn xöa gieát giaëc ñoøi laïi nhaø.
Traùng só haõy leân:
Nhöõng xaâm löôïc, boùc loät haïi sinh linh.
ÑAÏO TRÖÔØNG NGAÂM
Nhöõng buoân daân baùn nöôùc caàu tö vinh,
Haõy gieát saïch chôù gôøm tay sôï aùc.
Cho trong traéng noøi con Hoàng chaùu Laïc.
Roài ngaøy kia:
Moät ngaøy kia Thaéng Nghóa ca
Seõ vang löøng ñaây ñoù quoác gia.
Vaø luùc ñoù:
Traùng só seõ laïi cuøng ta
Tay caàm tay cuøng haùt caâu
Saùt Thaùt Bình Ngoâ cuœa oâng cha töø thuôœ noï.
“Ñoaït saùo Chöông Döông ñoä
Caàm hoà Haøm Töœ Quan”
Suùng noå ran
Phaùo noå ran
Cuøng haân hoan.
Lieãu Chaâu 4821 T.V.
löôõi göôm Vieät
Theùp Vaên Lang loø Vieâm hoàng nung ñuùc,
Buùa Loâ Truy reøn giuõa beå daâu töøng.
Goùp ba nuùi, naêm soâng daøy taåm duïc,
Saám seùt nhoaøng chôùp nhoaùng giöõa göôm cung .
Thuôœ Vaïn Kieáp tieân trao kheùt oanh lieät,
Ngaøy Luïc Nieân ñaõ hieän theùt quang vinh,
Röœa laáy maùu goät maøi baèng xöông thòt,
Cheùm muoâng Hoà, thuù Haùn nöùc uy linh.
Nhö Bình Troïng nhôn nhôn giöõ moät möïc,
Töïa Leâ Lai ngaät ngaät xung chín laàn,
Röœa laáy khí goït maøi baèng trung tröïc,
Sôœn gai ngöôøi, cheùm ñaœo soùng ba quaân.
Ví binh phuø ngö long bay xaøo xaïc,
Baèng phieán minh tuyeát löœa thoåi chaäp chaønh
11
Röœa aáy oùc goït maøi baèng saùng taùc,
Noåi phong traàn cuoán queùt khaép ñan thanh.
Theùp Vaên Lang toaøn tinh thaàn taùi luyeän,
Theùp Vaên Lang saéc leân nhöôøng bay bieán,
Löôõi göôm Vieät laïi laø göôm Duy Daân
Theá heä môùi môœ vaên minh huøng kieän.
Löôõi göôm Vieät Vöông ñaáu goàm Thaùnh chieán,
Löôõi baœo kieám, kieám khí vaø tueä kieám.
Quy Long traän vung leân aùp coå kim,
Vaøo hình saéc ra khoâng huyeàn aœo bieán.
Hôõi con nhaø Laïc AÂu nöôùc Traêm Vieät,
Haõy ñöùng daäy vung göôm khoa nöœa trieät,
Noåi maây muø saám seùt gioù möa ran,
Caœ vuõ truï heùt leân ca kyø tuyeät.
Quy Long traän,
Kyø tuyeät ca.
Lyù töôœng Vieät chan chan aùnh saùng loøa,
Löôõi göôm Vieät phôi phôùi hoàn oâng cha.
Traùng só Vieät ñöôøng ñöôøng chí ñaïp ba.
Kyø tuyeät ca,
Quy Long traän.
Ñöùng nuùi Tu Di, caém guoàng Nam Baéc,
Cheùm saét Coân Ngoâ, thu ñoà Haø Laïc,
Caét buùi Kim Chieâm, baét tieâm y thaùt.
Cuøng moät löôõi göôm vaãy neân Vaïn Thaéng,
Cuøng moät löôõi göôm troœ ñeán Thaùi Bình,
Muoân muoân naêm coøn maõi maõi chaân hình,
Voùc tinh thaàn thieát dieän, quyœ thaàn kinh.
4822 T.V.
12
höùng ngaâm
Sao ñöôïc traùng só vaøi nghìn muoân,
Cuøng ta dong ruoãi khaép doanh hoaøn,
Laäp laïi non soâng xöa Baùch Vieät,
Döïng neân theá giôùi môùi DUY DAÂN
Cheøo sang moät beán cöïc laïc.
Vôùt laáy naêm beå traàm luaân.
Laøm troøn giaác moäng tieàn sinh aáy.
Trôœ laïi non saâu nhaäp Nieát Baøn.
4822 T.V.
xuaân thu ngaâm
Luøn luïi khi laù ruïng,
Nguøn nguït luùc maàm phoâ.
Naéng möa trong thieân haï
Taâm söï ngaøy xuaân thu.
Taâm söï bí maät cuœa muoân ñôøi
4822 T.V.
hoaøi caœm
Hoàng Baøng truyeän cuõ coù bao ñieàu.
Taùi theá duyeân xöa nhöõng baáy nhieâu.
Ba cheùn röôïu thaâm ngaøy thaùng ít.
Moät xoang tình aån coå kim nhieàu.
Chín möôi huaán caùo quyœ thaàn khoùc
Möôøi vaïn quy moâ thuø ñòch xieâu
Tin töùc Ñoäng Ñình ai moái laùi?
Muoán noi veát toå daïm ngöôøi yeâu.
4823 T.V.
THAÙI DÒCH LYÙ ÑOÂNG A
quoác sæ Mieáng thòt soâi luoàn loït maø ñænh ñang,
Luoáng ñeå theïn nghìn naêm ngöôøi da ngöïa.

Nhaép cheùn röôïu maøi dao giaän cheùm ñaù, Theïn nhöõng phöôøng thaát phu xanh ñoœ khoá.
Taác coâ thaàn nghieät töœ coù ai chia? Cuõng veânh vang ra pheát baäc thaày coâ.
Buoåi AÂu phong AÙ vuõ vaãn coøn meâ, Ñoaùi chaêng ai Saùt Thaùt laïi Bình Ngoâ,
Chöa thöùc daäy cuøng ta tuyeát quoác sæ? Quaân hoàn ñeå söôïng suøng göôm Vaïn Thaéng.

Vuoâng nhieãu ñoœ chôø chôø hoen neùt ræ. Theïn nhöõng baäc yeám khaên chi laüng ñaüng.
Theïn nhöõng phöôøng tranh chaáp möôïn tay ai, Chaúng xem ngöôøi muõi chæ duïc chinh nhaân.
Göông Minh vaøo, Thanh ñeán, ñeán Taây lai, Cuõng theo ñoøi nhöõng vaõi Haäu Ñình Ngaâm,
Ngai vaøng naëng ñeå eâ cheà non nöôùc. Ñeå böùt röùt aùnh traêng traàm cöœa Haùt.

Theïn nhöõng keœ quyeàn gian cöôùp xaõ taéc, Nghó ñeán söï nöôùc noøi loøng tan naùt.
Beâu soáng thöøa, thaùc nhuïc choán tha höông, Coù ai coøn nhôù chöõ tröôïng phu chaêng?
Daâng soå ñoà quyø goái choán bieân cöông, Nuùi Lam Sôn coøn soáng laïi Thaùnh Vöông
Tieáng seùt ñaùnh hoaœng hoàn quaân bieám chuùa. Ñeå môœ laïi nöôùc non noøi Ñaïi Vieät.

Theïn nhöõng thuôœ sinh ra con lôïn choù. 4824 T.V.

Thaân aên naèm coøn nghó ñeán oâng cha.
Gaùc cöœu truøng ñau thaœm chaát muoân nhaø,
Ñem daân nöôùc phoù cho laøn soùng caœ.

Theïn nhöõng ñöùa caân ñai mang xoùng xaœ.

Chí ñoäi trôøi ñaïp ñaát ñaõ buø nhìn.
Chaïy tröôùc höôu, gôùm luõ choù saên neàn!
Chi traùch ñöôïc muï Cuø taâm daï Haùn!
Theïn nhöõng keœ mieáu ñình ngoài töôùng taùn.
Cheùn thanh traø, boâi hoaøng töœu ñænh chung,
Maët dieän töôøng sao bieát vieäc oâ long!
Con thuyeàn ñoå, soùng beøo ai giöõ laùi?

Theïn nhöõng baùc y oâ chi laœi nhaœi,

Maœi saân Trình, cöœa Khoång, maœi Ba Leâ!
Moäng haàu quan töù xöù laïc ñöôøng queâ,
Queâ nöôùc ôœ trong hoàn ngöôøi töï chuœ.

Theïn ñaát nöôùc döôùi chaân giaøy ueá suù.

Ngöôøi Laâm Thao, Beán Ngöï luoáng taâm cô.
Maø böôùm hoàn, xuaân nöœa naõo loøng thô.
Ñeå ñaøn nhaïn Coâ Toâ ñaøi thoi thoùp!

Theïn daân nöôùc trong soáng coøn ngoi ngoùp.

Cuõng vua quan, phaåm saéc, cuõng giaøu sang.

ÑAÏO TRÖÔØNG NGAÂM 13

vong quoác noâ
Thöông ngoïn coœ xanh xanh,
Thöông bôø tre ngaên ngaét.
Bôø tre laán maët thaønh,
Ngoïn coœ lan neàn ñaát.
Baùn ñaát ñi laøm toâi.
Baùn trôøi ñeå ñaäy thueá,
Soáng khoâng cöœa khoâng nhaø.
Vong quoác noâ laø theá.
Röôùc voi veà giaøy moà,
Nhaän ma laøm toå vaõi,
Soáng khoâng cöœa khoâng loø,
Vong quoác noâ ñaày aœi.
Kìa ai laån suoái röøng.
Vì ñaâu lôøi haùt treœ,
Haù daùm xuoáng Thuù Döông,
Ñi tìm baùt côm teœ.
4821 T.V.
14
chim moài
Hôõi chim moài trong loàng!
Tòch mòch coù thöông khoâng?
Thaùng thaùng aên maáy ñaáu,
Ngaøy ngaøy giaœ maáy coâng?
Ví thung thaêng ngoaøi noäi,
Ñaâu phaœn boäi ñoàng toâng.
Gaùy hoùt ñau hoa laù,
Xun xoe chaïnh caùnh loøng.
Ñem thaân ngöôøi buù môùm
Laøm göông laém keœ troâng.
4821 T.V.
höôu ngöïa
Gieát höôu, ngöïa caäy ngöôøi.
Ngöïa chòu ngöôøi cöông moùng,
Thuø höôu ñaõ giaœ roài,
Ngöïa noï ñôøi goâng gioùng.
Nhöõng ngöôøi khoâng töï troïng,
Laøm göông höôu ngöïa cöôøi.
Bieån döông ñaày soùng gioù,
Cheøo laùi chôù laøm chôi.
4821 T.V.
thi hoàn
Maáy naêm trôøi leânh ñeânh khoâng bôø beán.
Ta ñem thaân kyù thaùc ngoaøi coá höông,
Baàu nhieät tình trong baõi tuyeát hoang ñöôøng,
Veát chinh ñoà bao nhieâu ngöôøi sai laïc!
Nhöõng loái cuõ, ngöôøi xöa ñaõ khai thaùc.
Trong voâ vôøi toœ roõ daáu muoân naêm.
Ñöôøng quay veà gioù ñaùy töï xa xaêm,
THAÙI DÒCH LYÙ ÑOÂNG A
Thoåi doàn daäp maùu soáng coøn Vaïn Thaéng.
Ñem muoân coõi chaäp chôøn nhöõng aùnh naéng,
Thuùc ñoïng laïi nhaøo loïc qua hoàn Vieâm.
Trí thieân taøi chöa ñònh cuœa Roàng Tieân,
Nôœ thôm ngaùt ñaøi hoa lyù töôœng Vieät.
4822 T.V.
thi nhieät
Ta ñaõ veà ñöùng beân bôø Paéc Naäm.
Maëc heo may quaán quít hoàn coá höông,
Thaám haøng caây laáp loù nhöõng ven töôøng.
Hoøa laøn khoùi mô maøng bao nhôù öôùc.
Caùch doøng nöôùc ta laø ngöôøi maát nöôùc,
Nöôùc non ta, ai ngaên trôœ ta veà?
Thaáy ngöôøi queâ khoâng ñöôïc toœ tình queâ,
Roõ tröôùc maét maø tìm ñaâu cho thaáy?
Haõy heùt lôùn hai baøn tay naém laáy,
Haõy khua tan quaân ñòch cuœa Roàng Tieân
Haõy laøm cho gioáng Vieät laïi ñoaøn vieân,
Queâ nöôùc ôœ trong ñaùy doøng soáng maùu!
Queâ nöôùc ôœ trong ñaùy doøng soáng maùu!
4822 T.V.
chieán só tö
Chôït thöùc mình moät goái.
Xaøo xaïc laù söông mai,
Laïnh luøng con queït roái,
Nao loøng nhôù nhöõng ai.
Nhöõng thanh nieân Laïc Hoàng,
Laên mình choán tang boàng,
ÑAÏO TRÖÔØNG NGAÂM
Töø boœ nôi yeân aám,
Gian khoå vì non soâng.
Ngaøy kia khoùi aœi bay,
Giuõ aùo ra ñi ngay,
Töøng bao thöøa soáng cheát,
Son saét daï khoân lay.
Vaøo ra hang huøm beo,
Baït thieäp choán hieåm ngheøo,
Ñoùi reùt thaân gaày raïc,
Laån luùt meänh cheo leo.
Caùc anh cuùi ñaàu nghó,
Cöùu vôùt ñôøi ñau thöông;
Queân maát ngöøng maét leä,
Töøng maây baïc vaán vöông...
Caùc anh naém tay quyeát,
Tieâu dieät quaân ñòch thuø
OÂn aáp baàu taâm huyeát,
Queân phaét choán phoøng thu.
Caùc anh tung goùt böôùc,
Ñaâu khoâng laø chieán tröôøng,
Queân haún ñaèng sau tröôùc,
Ngöôøi sôï, ngöôøi kính thöông.
Taát caœ coù DUY DAÂN.
Taát caœ bôœi nhaân quaàn.
Chuùng ta vì lyù töôœng,
Con ñöôøng saùng voâ ngaàn.
Nhöõng ngöôøi baïn thieân coå,
Yeâu nhau chòu ñöïng nhau,
Ñoàng chí laø nghóa ñoù,
Phuù quyù maø chi ñaâu.
Cuøng toâi ngaäm nguøi than,
Haõy tìm trong gian nan
Moät neàn trieát hoïc môùi,
An uœi taác baøng hoaøng.
Traàm maïc trong röøng raäm,
Coøn tinh thaàn tre lau,
15
AÙnh vinh quang laãm laãm,
Trong mình phaœi tìm ñaâu.
Nghóa DUY DAÂN phaán ñaáu,
Maùu gioáng noøi nung naáu,
Thieân coå anh em ta,
Chuùt vò vì maéc maáu.
Caùch bieät ñaày nhôù nhung.
Phong quang ít luùc chung,
Ñaøn chim röøng ríu rít,
Caát caùnh ñaõ bay tung.
Moät ngaøy mai chieán só,
Moät vaên minh huøng vó
Moät trieát hoïc ñaåy neân,
Nghóa DUY DAÂN ñoàng chí.
4822 T.V.
luïc nieân thaønh
Thaønh Luïc Nieân gaïi lieác kieám ruøa thaàn,
Boùng ngaøn u thieân nhaän daáu kinh luaân.
Qua laën suoái, leân gheành gian khoå aáy,
Ngaøy Lam Löông raïng thaáy aùng quaân thaàn.
Muoân muoân binh ngaøn ngaøn töôùng oai huøng.
Non soâng xöa pha maùu ñoœ bao truøng,
Moät taác baùu trong hang röøng tòch mòch.
Quyeát hôn thua treân vuõ truï khoân cuøng.
Ñôït phong traàn goït giuõa maõi khoân moøn,
Buoåi yeân haø nöœa goái ngaãm vuoâng troøn,
Quaát roi ngöïa tung hoaønh trong thieân haï.
Ñeå quay veà choán cuõ daï nhöng coøn.
Nhaø Luïc Nieân trai giôùi taác tinh thaàn,
Trong boán phöông möa naéng daáu kinh luaân
Nôi thaêm thaúm möôøi laêm naêm raïng rôõ,
Neáp Phong Chaâu y baùt thuôœ thoâng thaàn.
4823 T.V.
16
thaêng long ñieáu
Ñaát cuõ Thaêng Long neáp saét son,
Non soâng gìn giöõ laáy vuoâng troøn,
Höng vong thaùch ñeå cho trôøi ñaát.
Chuùt daï Thaêng Long cuõ vaãn coøn.
Lang soùi ñi veà thuôœ Ñaïi La,
Anh huøng cheát ruoät khoùi quan haø,
Treân troác baøn tay caàm vaän meänh,
Sôn xuyeân thu laïi caœ trong tôø.
Thua ñöôïc ñaønh hay soá nöôùc non.
Anh huøng naùt ruoät trí lo toan.
Can qua khoân laáy thieân haø röœa,
Cao thaáp khen cheâ mieäng chaúng moøn.
Ñeá Thích cao tay chaáp noát xe,
Thöông ñoøi lo tính thaáp le te,
Duø theâm hoïc laáy trang Mai, Quaát,
Taøi chæ huy xem vaãn caäp keø.
Maáy coäi thoâng giaø gioù vi veo,
Ñaàu nguoàn gioït nöôùc doœ tí teo,
Ñaù vaøng gan daõi cuøng caây coœ,
Ngaãm chuyeän ñaàn khoân nghó chaùn pheøo.
Loã laõi traàn ai giuõ aùo ñi,
Baøn tieân, caùn buùa maœi tieâu mi,
Thieân thai choán aáy laâu ngaøy thaùng.
Thaønh baïi ngoaøi tai xaù keå chi!
4823 T.V.
THAÙI DÒCH LYÙ ÑOÂNG A
xuaân caœm
Trôøi Nam leœ teœ boùng vaøng ñöa,
Tyù chuùt xuaân phong kheùo höõng hôø,
Kieám cuõ loït tang thöông coøn saéc,
Mình nay chen thôøi theá vaãn trô!
YØ oøm nhæ! Phöôøng khoân ñeá baù,
Nheo nhoùc thay! Ñaøn daïi baát bô,
ÔØ ôõm xuaân phong theâm nhaùi haän,
Ñi ñi laïi laïi kheùo lô ngô.
4825 T.V.
haän meá chaâu
Ñöùa Troïng Thuœy tham gì saéc Meá Chaâu,
Vì linh quang thaàn noœ chuùt nhieäm maàu,
Vì Coå Loa thaønh cao haøo laïi roäng,
Vì non soâng gaám voùc noøi Vieâm AÂu.
Bieát thaân em duyeân ñoù nôï naàn ñaâu?
Daáu ñoaïn tröôøng ñem raéc loái giaëc Taøu?
Gan baùch chieán noãi cha saàu coâ töùc.
Giaù baêng ngôøi em hoái ñeå thaèng Ngaâu.
Maùu oan em ñoïng laïi ngoïc traân chaâu.
Khoái oan em theà röœa maùu thaèng Ngaâu,
Soùng oan em theà taùt baàu beå aùc.
Hoàn oan em chaúng boœ coõi Vieâm AÂu.
AÁy naêm naêm noøi Haùn maáy haï caàu,
Ñöôøng Queá Laâm, Nam Haœi ngaát maây saàu,
Hoàn Vieät Thöôøng coøn huù nuoái Meá Chaâu.
4822 T.V.
ÑAÏO TRÖÔØNG NGAÂM
haän meá heâ
Caùt Ñoà Baøn coøn haän daøi Saï Ñaåu,
Soâng Hoaøng Giang ngaäm cöôøi maõi Meá Heâ.
Chaøng vì chöng chí Khu Laân thì daãu,
Thieáp vì chöng tình phu phuï naøo heà.
Nöïc cöôøi thay cuoäc ñaáu tranh aœo naõo,
Cuœa nhöõng ngöôøi moät toå maø hai queâ.
Haän daøi thay ñöôøng ñôøi ai pheân giaäu?
Gioáng Vieät Thöôøng ñaát cuõ ai ñoøi veà?
Thieáp coõi Baéc hoàn maøi söông giang khaåu,
Giaœi luïa ñaøo nguyeän baéc gioùng oâ theâ,
Chaøng phöông Nam thaäp theø chuoâi Nam ñaåu,
Nguyeän ñeâm ñeâm nhoøm thaáu coõi thaàm neâ.
Thieáp nghó thaœm bao nhieâu ñôøi xöông maùu,
Chí anh huøng hay chinh chieán ñam meâ,
Chaøng raèng nuoái muoân naêm thuø nghòch khaåu,
Vì oâng cha neøm ruœa chaùu con theà.
Noøi gioáng Haùn treân non soâng phuï maãu,
Töø muoân xöa giaøy xeùo bao eâ cheà.
Veát sæ nhuïc Giao Chaâu ñaày ñaãm maùu.
Coœ caây cuøng ai oaùn duïc hoàn queâ.
4823 T.V.
17
ñöôøng vua Ñinh
Ñöôøng vua Ñinh tre giaø maêng laïi moïc,
Maùu soáng coøn noøi Vieät tieáp muoân xöa,
Hoàn Vaïn Thaéng traøn lan tôø gaám voùc,
Moãi cung coøn ghi moãi naéng vaø möa.
Ñöôøng vua Ñinh ngöôøi nay nhöng loái cuõ,
Neáp cöïu hoaøi phaãn noä maïch taân sinh,
Thaønh Traøng An raäp rình côn khoùi löœa,
Moãi phong traøo saép söœa moãi truøng rinh.
Ñöôøng vua Ñinh ngöôøi raøy maø neáp tröôùc,
Hoäi Thaùi Bình mang môœ cuoäc roàng maây,
Côø Boâng Lau daäp dìu daày non nöôùc,
AÙnh huy hoaøng saùng röïc khaép Ñoâng Taây.
Ñöôøng vua Ñinh ñaõ böôùc,
Nghieäp vua Ñinh coøn ñaây.
Hang luoàn, gioác Soœi, maáy gheành maây,
Giaëc Toáng, quaân Haàu neùp moùng vaây.
Soâng Hoaøng Long daït daøo soùng voã,
Ñoäng Hoa Lö raàm raäp baøo bay;
Phuïc laïi nghìn naêm giôø phuùt aáy.
Ñöôøng vua Ñinh cuõ laïi laø ñaây.
4823 T.V.
veát boâ coâ
Ngöôøi anh huøng cöùu quoác ñöùng leân hoâ,
Quyeát ñem thaân soáng cheát vôùi quaân Ngoâ.
Tieáng Caàn Vöông vöøa haàm heø beán Moä,
Soùng ba quaân ñaø cuoàn cuoän non Boâ.
Ñaây non Boâ söøng söõng beán Huyeàn Haø,
Bieát bao vaøng vôùi maùu ñaát ñem pha,
Bao só töœ hoàn oan ngaäm caây coœ,
Vì quaân Ngoâ giaøy xeùo nöôùc non nhaø.
18
Loøng phaãn haän moät ñeâm saám seùt hoâ,
Trong ngoaøi keânh daøn duïa maùu quaân Ngoâ.
Oai Tuyeân Ñöùc baït theo hoàn Tröông Phuï.
Ñaày thaønh maø suïp ñoå döôùi non Boâ.
Thaønh ñaâu xaây söøng söõng beán Huyeàn Haø,
Saéc doøng thu laãn saéc luùa muøa pha,
Coâng Nguyeãn, Ñaëng gioáng noøi ai bieát caœ.
Baø A Ñaøo thaønh aáy ruoäng rieâng nhaø.
Baø A Ñaøo muoân naêm coâng vaãn coøn,
Maùu Tröng Vöông gaùi Vieät hoàn saét son,
Kieám nöông töœ, möu anh thö naøo khaùc,
Gieát quaân thuø laën loäi vì nöôùc non.
4823 T.V.
ñòch loäng dö aâm
Loøng hang khoâng loàng loäng gioù truùc ñaày,
Nhòp höng vong nghìn xöa khoâng vaúng nöõa.
Tieáng saùo cao, cao vuùt treân töøng maây,
Naøng tieân xa, xa tít taän ngaøn taây.
Maø giaêng troâi nöôùc cuoán thaùng ngaøy chaày,
Haän höng vong traøo leân töøng theá thöù.
Tai khoâng nghe, nghe thaáu tôùi töøng maây.
Maét khoâng troâng, troâng suoát ñeán ngaøn taây.
Hoàn taùi sinh,
Baèng ngaãm nghó.
Soáng caœ nghìn naêm nhöõng phuùt naøy.
4822 T.V.
THAÙI DÒCH LYÙ ÑOÂNG A
tuùy töôœng
Coù naøng tieân naøo cuøng ta tri aâm.
Cuøng ta chuoác cheùn cuøng ta ngaâm?
Cuøng ta chaép caùnh leân cao vuùt,
Xa ñôøi muoân daëm buïi aâm thaàm.
Nhôù choán Ñoäng Ñình soùng gioù tröôøng,
Nhôù treân Cung Quaœng khuùc ngheâ thöôøng,
Nhôù thuôœ Vaên Lang laàu keùn reå,
Nhôù chaøng giai teá Thuùy Vaân Höông.
Men ñöa haøo höùng buùt taøi hoa.
Mieäng ñoïc nhö chaâu maët gaám sa.
Naøng tieân chaúng thaáy, thaáy gioù thoåi.
Ngoaøi hieân ngoïn truùc uoán la ñaø.
4825 T.V.
xuaân thu hoa
quoác mieáu tuïng
Chi Hoàng Baøng chín vaïn môœ Kinh Döông,
Boïc tröùng ngaøy traêm con chia nuùi beå.
Gioáng Tieân Roàng vaên hoùa cöïc Vieâm Phöông,
Nöôùc Ñaïi Vieät xuaân thu huøng vaïn theá.
Ñaïi Vieät chi kyù
Xuaân Thu chi höông.
Ñinh Tieân Hoaøng khi Côø Lau Vaïn Thaéng,
Traàn Höng Ñaïo khi Vaïn Kieáp di cô,
Leâ Vaên Höu khi cheùp thaønh söœ thaëng.
Haøn Nguyeãn Thuyeân khi ñoïc teá ngö tôø.
Ñaïi Vieät chi kyù,
Xuaân Thu chi hoa.
Leâ Thaùi Toå khi bình Ngoâ ñaïi caùo,
Coøn non soâng anh khí vaãn baøng baøng
ÑAÏO TRÖÔØNG NGAÂM
Leâ Hoàng Ñöùc khi vöôøn quyønh chính giaùo.
Coøn muoân naêm naéng hoùa vaãn chang chang.
Ñaïi Vieät chi kyù
Xuaân Thu chi quang.
Nguyeãn Quang Trung khi bình Thanh theä chuùng,
Nguyeãn Vaên Thaønh khi cheùn röôïu ñieáu tang,
Phan Saøo Nam khi vieát pho vong quoác,
Coøn laø hoàn Ñaïi Vieät soáng voâ cöông.
Ñaïi Vieät chi kyù
Xuaân Thu chi döông.
Chi Hoàng Baøng chín vaïn môœ Kinh Döông,
Boïc tröùng ngaøy traêm con chia nuùi beå.
Gioáng Tieân Roàng vaên hoùa cöïc Vieâm Phöông,
Nöôùc Ñaïi Vieät xuaân thu huøng vaïn theá.
4822 T.V.
Ñaïi Vieät aâm
taáu nhaïc
Ñaïi Vieät vinh quang nhaát theá giôùi,
Nhö con em Toå Toâng coâng ñöùc maõi löu daønh;
Kìa nhöõng ngaøy Noâng phuïc, Phieân bình,
Laïi nhöõng thuôœ caàm Hoà, ñoaït saùo,
Nhaïc Bình Ngoâ ca Quyønh Uyeån raäp rình,
Vaøng chaœy, baïc sinh, gioù tô, möa luùa.
Côø Vaïn Thaéng, coâng Thaùi Bình,
Hoäi roàng maây, cô hieàn thaùnh.
Cöïc vuõ coâng, vaên trò caœnh vinh quang.
Haù moät ngaøy neân ñöôïc nghieäp vöông hoaøng?
Bao gan naùt oùc laày, ñan thanh haøng huyeát leä.
Thuôœ Hoàng Baøng reõ nöôùc raïch hoang,
Vaän nhieãu nhöông naèm gai neám maät.
Thaùi Toå nhaân nhö trôøi ñaát,
19
Thaùnh Toâng trò ñoï ñôøi vaøng.
Daùm khoe khoang coâng giaù huy hoaøng,
Tröôùc xaõ mieáu haõy öng ñöôøng Toâng Toå.
Vaïn ngoân thö,
Thaát traœm sôù,
Chuùc Höng Ñaïo,
Söœ Leâ Höu,
Khoùc quyœ thaàn oanh lieät khí sung tieâu.
Loøng saùng thö aáy bao nhieâu lao khoå.
Caønh Nam chim ñoã,
Ma Vieät ngöôøi thaø.
Nheõ tam theá hy sinh laø quoác phoå.
Nhö con em neân gaéng goœi raïng non soâng,
Vinh quang muoân thuôœ Tieân Roàng.
4824 T.V.
kinh ñoâ haønh
Töø coång trôøi ñeán cöœa trôøi,
Chaäp-truøng moät giaœi nuùi trôøi cao cao,
Naêm naêm nöôùc ngöôïc chaåy vaøo,
Ba ba ñinh giaùp cuõng bao beân mình.
Soùng coàn nhôù nuùi Thu-Tinh,
Chín ñaàm nhôù loái Ñoäng Ñình ñaáy ñaâu.
Laïc Hoàng aáy coõi Tieân Chaâu
Muoân naêm vaïn vaät thöông ñau coøn raønh.
Vaên Lang xaây laïi ñoâ thaønh,
AÙnh soâng Ngaân xoaùy maáy vaønh pha leâ.
Chôï Trôøi ñi laïi gaàn keà,
Nöôùc non chung ñuùc cuœa queâ nhaø trôøi
AÁy nôi hieåm yeáu ñôøi ñôøi,
Maø trong tai maét ñôïi ngöôøi nöôùc non.
Beå Nam trôøi ñaát vuoâng troøn.
Traêm con gioáng Vieät moät hoøn maùu töôi.
4824 T.V.
20
tieân long chaâu haønh
Non Kyø, nöôùc Nhueá, maáy thu tröôøng,
Ñi laïi tìm noi daáu coá höông.
Ñænh doác Boøng Bong nhieàu aùi oá,
Löng ñeøo Caéc Côù laém tang thöông.
Kinh luaân vaän meänh laø vaên vuõ,
Doanh döôõng thieân daân aáy Thaùnh Vöông,
Maùy hoùa muoân xöa nhaø Hoàng Laïc,
Thöïc hö ai bieát khaùch cöông thöôøng?
Maùy thieâng thuœ quoác vaãn coøn chaân.
Hoàng Laïc muoân xöa daáu ñænh phaân.
Mình ngöï ngoâi thaàn laøm ñeá cöïc,
Tay vaàn chuoâi Ñaåu baœ thieân luaân
Nöôùc non Laïc Nhueá cô hieån thaùnh.
Con chaùu Roàng Tieân buoåi chaán xuaân
Ñaïi ñòa töø xöa khoâng huyeät taùng,
Ñan thanh moät ñieåm taïi thoâng thaàn.
Roàng Tieân voán coù chuœ tröông nhaø,
Luïc Luïc, Hoàng Hoàng chaúng phaœi xa,
Nuùi Taœn, soâng Thao guoàng ñaát ñaïp,
Xuaân Kyø, Thu Nhueá traïm thôøi thoa.
Cô thieâng nuùi Ngöï taàng non Ngoïc;
Traãm trieäu ñuøn xaây cöœa ñoäng hoa.
Nam Baéc khoâng ngöøng xoay Tyù Ngoï,
Ngaøn naêm ta laïi bieát laø ta.
Baùc ngö laïc loái nhaäp ñaøo nguyeân.
Hoát hoaœng troâng vôøi moät caœnh tieân.
AÁy phuœ Ñoäng Ñình ngaøy ñaœn noaõn,
Hay goø Boàng Ñaœo luùc chieâu duyeân?
Ba sinh nôï cuõ tình coá ñeá.
Moät taác oan hoàn daï Ñoã Quyeân.
Nhaén coù Long chöông, phieàn tyù chuùt,
Leân xem nöôùc Thuùy cuœa Huyeàn Thieân.
Coå kim chôi xoùa töïa do côø,
Non nöôùc coøn ta ñeán taän giôø!
Buoåi ñoùng Phong Chaâu, hoâm Laõng Baïc,
Khi quaân Lam Thuœy, luùc Hoa Lö.
Vaän thaàn thuïy öùng ngaøy chaân meänh
THAÙI DÒCH LYÙ ÑOÂNG A
Khí chính thaâm taøng choán hoùa cô.
Nguyeät quaät, thieân caên ai bieát ñöôïc ?
Vaên minh ta chaúng thieáu ñoà thö.
Guoàng maùy lung linh ñoä chuyeån vaàn.
Non xanh nöôùc bieác coù kinh luaân.
Truyeàn danh ñaõ haún laø linh dò,
ÖÙng thuïy roài ra môùi taùc daân.
Hö thöïc anh huøng troâng roõ thöïc,
Giaœ chaân, haøo kieät bieát raønh chaân.
Xöa nay baát traéc, cô khoân noùi,
Ñeå hoœi ñôøi ai baát theá nhaân?
Hình haøi thaáp thoaùng boùng tinh anh.
Daâu beå tìm ai truùc söœ xanh?
Ñuïn thoùc, caây tieàn, kho giaùo döôõng
Gaäy thaàn, saùch öôùc, voán kinh doanh.
Soâng Haèng, nöôùc Haùn ñeàu quy laïi,
Ñaœo UÙc taàng A cuõng phuïc quanh,
Ruoäng ñaát muoân xöa nhaø Baùch Vieät,
Hoàng Baøng coøn ñeå moái taân canh.
Chuoâng vaøng ñaïi baùo daäy reøn ñoàng,
Dôùp maùu oan oan chöœa nhaït hoàng.
Ngaùn nuùi Kình Thieân bao naéng haï,
Thöông doøng nöôùc ngöôïc maáy möa ñoâng,
Hai tö giaùo hoùa gieàng cöông kyœ;
Möôøi taùm Hoàng Baøng moái toå toâng,
Thaùp cuoán Chaø Baø, maây Nguõ Lónh,
Qua soâng ta laïi trôœ sang soâng.
Böôùc chaân cao thaáp maõi khoâng caèn,
Chæ vò ñan thanh chuùt nhoïc nhaèn,
Trôœ laïi hoàng hoang khôi nguyeät quaät;
Doø vaøo cöœu cöïc naém thieân caên.
Cöông thöôøng khoâng ngoaïi guoàng thaân meänh,
Giaùo döôõng goàm trong truïc vuõ vaên.
Giöõ ñöôïc Xuaân Thu troøn veïn maõi,
Coøn nhôø tri kyœ, taác baên khoaên.
Ñaát ñoœ, trôøi xanh, giöõa moät ta,
Chung quanh vaãn cuœa nöôùc non nhaø,
Theo ñöôøng tieân môœ ñem chieâng xuoáng;
Vaïch loái roàng xaây, laáy ngoïc ra.
Tim oùc xoay vaàn ñöôïc tueá nguyeät,
ÑAÏO TRÖÔØNG NGAÂM
Tay chaân taïo taùc noåi sôn haø,
Ñaáy ai suoát heát thaàn cô nhæ?
Taœng ñaù ñaàu gheành choác nôœ hoa!
Vaän hoäi ngaøn naêm deã maáy laàn,
Queùt thanh lang soùi môœ canh taân,
Anh huøng daäy khaép vuøng lau laùch,
Tuaán ngheä ra ñaày choán giaùp laân.
Ñaïi caùo laïi ban lôøi Baùch Vieät,
Quyønh ca luoân taáu khuùc DUY DAÂN.
Trôøi Nam chung boïc Roàng Tieân caœ,
Nhaéc ñeå leân ñaøi soáng Vaïn Xuaân.
Moät loái voâ danh haù deã baøn!
Ñem nguoàn caœm höùng noùi non ngaøn
Cô trong vaät lyù, neân thaàn duïng,
Ñaïo ôœ nhaân tình, chôù dò ñoan.
Moät neáp DUY DAÂN caàm chính trò,
Traêm con Hoàng Laïc heát gian nan.
Tieân Long Chaâu aáy nôi huøng thaéng,
Ñeå laïi naêm sau choán aån nhaøn.
4822 T.V.
baïch sôn haønh
Boàng hoà trong choán thieân thai nhaø,
Caœnh caœnh, tình tình deã noùi ra
Hoàn cuõ giaác höông quan khi ñaõ,
Mình nay côn theá söï ñöông laø...
Ba ngaøn naêm laïi xuaân ñaøo lyù,
Moät taác thieâng baàng saùng coœ hoa,
Trôøi ñaát coøn möa möa, naéng naéng.
Soâng Xanh nuùi Traéng vaãn daønh ta.
Phaát traàn toan côõi gioù hiu hiu.
Ngoaœnh laïi Nam Ñaøn saám Maõ Ngöu.
Noäi baùi toïa muoân quaân taáp naäp.
Gioøng phong quanh quaån taù daäp dìu.
Ñaøo hoa cöœa ñoäng cô haønh chæ.
Bích ngoïc ñaàu non nghóa khöù löu.
Bieät chieám moät ñoà thô nhaäp haœi,
21
Traêm daân cuøng thieân möu quyœ möu.
Doanh Chaâu môùi bieát laø chuœ nhaân,
Nuùi Taœn soâng Thao ruùt nhoœ gaàn.
Bieät nöôùc non ñi, thieân coå haän,
Veà giang sôn laïi vaïn nieân xuaân.
Thaøi laøi ngaán cuõ roàng bay veát,
Danh truùc neàn nay Vieät hieän thaân.
Hoàng Laïc tính linh ta baát töœ,
Ngoaœnh troâng kieáp tröôùc daï taàn ngaàn.
Hoaøng Long baùn cuœi chôï Traøng An,
Hoàng Laïc teân ta goïi Taœn Ngaøn.
Ñaïo ôœ thieân caên kình ñoäc laäp.
Cô trong nguyeät quaät ñoãng chu hoaøn.
Nhaát nguyeân toùm laïi ngoâi hoaøng cöïc,
Voâ haïn truøm ra khoaœng theá gian.
Xuaát nhaäp cöù theo ñöôøng thöôïng kính,
Nghìn naêm ta kyù choán thanh nhaøn.
4823 T.V.
nga my haønh
Quaù quan hoâm sôùm cuõng laø vöøa,
Ngoaœnh laïi Nga My ngaãm moäng thöøa.
Laën loäi daãu ñaâu côn trôøi beå,
Y quyù coù choán taïnh muø möa.
Nhaân duyeân voán ñaõ ba nghìn tröôùc,
Ñoà kính coøn töø moät vaïn xöa,
Phaù heát traàn ai canh giaùp luïy
Nhaøn trong thaêm thaúm thuù say söa.
Chia phoâi ñaõ raép buoåi ñeà hueà,
Thanh saéc khoâng töøng caùch giaùn khueâ;
[*] Maát 4 caâu
22
Xích ñieåu ñem tin hoàn noäng nguyeät,
Huyeàn ñaøn doõi veát boùng höông theà.
. . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . .*
Löœa höông trong ñaát nöôùc giôø giaây;
Hoàng Laïc xuaân thu ngöôøi laïi ñaây,
Heøm nhaân quoác hoàn y baùt cuõ,
Saám trao thaàn khí vaän cô nay.
Kyœ haø söœ vaïch ngaøy lau truùc,
Phaœ kyù truyeàn trao tích gioù maây.
Moät coõi Tieåu Vaên Lang, Thao, Taœn
Ñoà thaàn roän raõ vieäc chi hay.
Loa thaønh ñaøi choùi loïi linh quang,
Quan luõ töø ñaây môùi söœa sang,
Moät khoaùy ñaõ yeân ngoâi töœ cöïc,
Ba sao lieàn noái sôïi oâ giang,
Hoaøn nguyeân töù höôùng veà nam hoä
Thoáng nhaát tam taøi ôœ Vieät Laøng
Tieán thoaùi cöù theo ñöôøng ngoïc truïc
Cô trong chæ hoaïch kheùo thaàn taøng.
Nhaäp quan khi xuaát thaáy vaên minh.
Tieåu Ñaïi Phong Chaâu ñuùc daïng hình,
Nuùi Traéng ñoïng tinh thaàn coá quoác,
Soâng Hoàng traøn huyeát maïch döông sinh,
Ruøa Roàng goït giuõa hoa thuaàn tuùy,
Gaäy saùch tieâu dao nheõ trò bình,
Ai bieát raèng ta, ta deã bieát,
Toø tin hieåu xieát môùi taøi tình.
4824 T.V.
THAÙI DÒCH LYÙ ÑOÂNG A
nga my nguyeät
Nguyeät giaõi Nga My nguyeät yù daøi
Nguyeät tình thieân coå nguyeät vì ai?
Nguyeät ñöa chieán só leân non Thuïc,
Nguyeät daãn anh huøng ñeán suoái Thai,
Nguyeät doõi ba sinh hoàn coá quoác,
Nguyeät treo taùi theá nieäm töông lai
Nga My ñeâm toœ soi vaàng nguyeät,
Nguyeät vôùi ta chung moät caœm hoaøi.
4824 T.V.
nguyeân töœ ñaïn
O horror; O horror; O horror;
Moät chieán tranh aùc saùt taùm truøng döông,
Suoát nhaân gian quaèn quaïi döôùi ñau thöông.
Cuoäc giaùp ñaáu thö huøng tranh khí hoïa,
Trang hoøa bình quyeát lieät giaù voâ ñöông.
Moät saùng kieán phi thöôøng theùp nôœ hoa,
Ñaœo Phuø Tang aùp phuïc giaœi can qua,
Ngaøy thaéng traän nhö kinh hoaøng vuõ truï,
Söùc daõ man taøn hieäu ñaõ buøng ra.
Moät vaên minh tieác haän töï ngaøn thu.
Coõi Sa Ba ñöôøng haïnh phuùc mòt muø.
Nhöõng kyõ ngheä huøng hoàn thoâi chôù nöõa;
Nhaân gian coøn phaáp phoœng giöõa khi khu.
Moät traùch nhieäm gheâ hoàn tröôùc kyœ nguyeân,
Ñoøi nhaân luaân chinh phuïc ñöôïc ñöông nhieân,
Daãu cao ngaát oai huøng qua trí duõng.
Thieáu hoøa bình chieán thaéng cuõng nguy ñieân.
Moät phaùn ñoaùn sau cuøng ñeán chöœa chaêng?
Töø muoân xöa gioù buïi ñaõ troái traêng:
Phaœi giaùc ngoä baèng hôõi oâi ! Ñaœo loän.
ÑAÏO TRÖÔØNG NGAÂM
Trong taùi sinh, hoø heïn choán sieâu ñaêng.
Moät sieâu ñaêng hieän ñòa troå ngaønh hoa,
Phaœi ñem neàn Nhaân Chuœ ñaép xaây ra.
Phaœi ñaõ thaéng, baèng thaéng qua, thaéng traän.
Phaœi nhaân gian boán beå laãn moät nhaø.
4824 T.V.
ñoài nga my
Ñoài Nga My, moái haän chóu beà beà.
Ñoài Nga My, tin nguïc boãng Ñoâng veà.
Ñoài Nga My, vaøng thau ñaø thöœ thaùch,
Ñoài Nga My, laøm troïn DUY DAÂN theà.
Hôõi traùng só DUY DAÂN ñaày khoå aœi;
Haõy trau gioài theå nghieäm nhöõng ñau thöông,
Ñoâng theâ theâ tuoát göôm maøi khaúng khaùi,
Haän du du ñuùc ngoïc trí phong söông.
Lòch söœ Vieät ñaõ tôùi giôø quyeát lieät.
Haõy kín trong trì ñònh ñaùy muoân xöa;
Nhöõng naêng töœ thaám taøng nuoâi caœnh tieát,
Ñeå ñôïi giôø toái haäu ñoät gioâng möa.
Ñoài Nga My seõ chuùt haän beà beà,
Ñoài Nga My tin nguïc seõ Xuaân veà,
Ñoài Nga My vaøng thau coøn thöœ thaùch.
Ñoài Nga My laøm troïn DUY DAÂN theà.
4824 T.V.
23
khai buùt
Loâ hoa trình Vaïn Thaéng.
Truùc bieåu kieán Thaùi Bình.
Nay möøng Laïc vaän taùi sinh.
Hoœi boán beå ai kinh luaân chaêng taù!
Nhöõng gaén boù chi chi saét ñaù,
Khoái u tình nhöôøng ñaõ vôi vôi;
Taœn Vieân Sôn ngheâ hieän chi thôøi
Ñænh Nhó Thuœy tinh phi chi teá.
Gaëp taân nieân laïi nguyeân nieân laø theá.
Chaám heát caâu höng pheá cöïu vaên chöông
Vaïn Xuaân thöœ hoäi cöông thöôøng.

Xuaân 4825 T.V.

ñaø giang
Ngaøy Ñaø Giang möa naéng xoùm Chieân Ñaøo
Hoa mai treân gheành ñaù nôœ giôø naøo!
Ñoâng ñaõ heát, xuaân mong tin chôø ñôïi,
Vaúng tai nghe hoàn moäng söï Nam Giao.

Söï Nam Giao vaêng vaúng phía non ngoaøi

Khuùc ñoaïn tröôøng chaúng keùm loái kinh ñaøi;
Gioù phaát boùng quaân nhung nhöôøng ñoäng tónh
Doøng soâng Ñen nöôùc chaœy taän u hoaøi,

Taän u hoaøi daêm daép tieáng theà xöa,

Doäi ngaøn truøng muoân soùng goïi hoø ñöa;
Khaœm thoâi Thuïc, leân Ba Vì choán cuõ,
Chuyeån giang sôn hình theá laïi cho vöøa.

4825 T.V

24 THAÙI DÒCH LYÙ ÑOÂNG A

 MUÏC LUÏC
[ THAY LÔØI TÖÏA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1
[ SÔ LÖÔÏC TIEÅU SÖŒ
X.Y. THAÙI DÒCH LYÙ ÑOÂNG A. . . . . . . . . . . . . 2
[ ñaïo tröôøng ngaâm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
[ huyeát hoa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
[ thieân taøi hoa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
[ baïch vaân ñieáu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
[ vaïn nieân thö . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
[ baïch vaân ñaøn hoïa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
[ hoàn coá quoác . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
[ nam thi thaùo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
[ nhaøn ngaâm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
[ thieân coå thoâng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
[ töï haøo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
[ thaùnh ñoàng ngaâm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
[ xuaân thu ngöõ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
[ tô ñoàng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
[ ruoäng vaø nöông. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
[ döông töœ giang aâm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
[ chính khí Vieät . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
[ xuaân traùng só. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
[ löôõi göôm Vieät . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
[ höùng ngaâm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
[ xuaân thu ngaâm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
[ hoaøi caœm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
[ quoác sæ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
[ vong quoác noâ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
[ chim moài . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
[ höôu ngöïa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
[ thi hoàn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
[ thi nhieät. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
ÑAÏO TRÖÔØNG NGAÂM
[ chieán só tö . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
[ luïc nieân thaønh. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
[ thaêng long ñieáu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
[ xuaân caœm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
[ haän meá chaâu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
[ haän meá heâ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
[ ñöôøng vua Ñinh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
[ veát boâ coâ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
[ ñòch loäng dö aâm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
[ tuùy töôœng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
[ xuaân thu hoa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
[ Ñaïi Vieät aâm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
[ kinh ñoâ haønh. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
[ tieân long chaâu haønh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
[ baïch sôn haønh. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
[ nga my haønh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
[ nga my nguyeät . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
[ nguyeân töœ ñaïn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
[ ñoài nga my . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
[ khai buùt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
[ ñaø giang . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
[ MUÏC LUÏC . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
25