LV 111

Kho lun tt nghip
GVHD: TS. Nguyn Th Minh
MC LC
CHNG III.................................................................................................51 NH GI TC NG CA MT S YU T CHNH.....................51 TI LM PHT V D BO....................................................................51 3.1 M hnh hi quy...................................................................................52 3.2 M hnh ARIMA ................................................................................59 Trong phn ny chng ta s dng mt phng php thng dng dng trong d bo chui thi gian: M hnh ARIMA. M hnh ny nhm phn tch thng k cc gi tr quan st cu mt chui nhm d bo gi tr ca chui ny trong tng lai.............................................................59 CHNG IV.................................................................................................64 KT LUN V CC KIN NGH.............................................................64 4.1 Kt lun chung.....................................................................................64 4.2 Kin ngh .............................................................................................64 TNG KT....................................................................................................67 TI LIU THAM KHO............................................................................69
V Th Huyn Trang Lp: Ton KINH T 46
Lp: Ton Kinh t 46
Kho lun tt nghip
DANH MC BNG S , BNG BIU

CHNG III.................................................................................................51 CHNG III.................................................................................................51 NH GI TC NG CA MT S YU T CHNH.....................51 NH GI TC NG CA MT S YU T CHNH.....................51 TI LM PHT V D BO....................................................................51 TI LM PHT V D BO....................................................................51 3.1 M hnh hi quy...................................................................................52 3.1 M hnh hi quy...................................................................................52 3.2 M hnh ARIMA ................................................................................59 3.2 M hnh ARIMA ................................................................................59 Trong phn ny chng ta s dng mt phng php thng dng dng trong d bo chui thi gian: M hnh ARIMA. M hnh ny nhm phn tch thng k cc gi tr quan st cu mt chui nhm d bo gi tr ca chui ny trong tng lai.............................................................59 Trong phn ny chng ta s dng mt phng php thng dng dng trong d bo chui thi gian: M hnh ARIMA. M hnh ny nhm phn tch thng k cc gi tr quan st cu mt chui nhm d bo gi tr ca chui ny trong tng lai.............................................................59 CHNG IV.................................................................................................64 CHNG IV.................................................................................................64 KT LUN V CC KIN NGH.............................................................64 KT LUN V CC KIN NGH.............................................................64 4.1 Kt lun chung.....................................................................................64 4.1 Kt lun chung.....................................................................................64 4.2 Kin ngh .............................................................................................64 4.2 Kin ngh .............................................................................................64
V Th Huyn Trang Lp: Ton KINH T 46 Lp: Ton Kinh t 46
Kho lun tt nghip
TNG KT....................................................................................................67 TNG KT....................................................................................................67 TI LIU THAM KHO............................................................................69 TI LIU THAM KHO............................................................................69
Lp: Ton Kinh t 46
Kho lun tt nghip
LI M U
Tnh cp thit ca ti Ngy 07/11/2006 nh du mt s kin quan trng l VN chnh thc tr thnh thnh vin th 150 ca T chc thng mi th gii (WTO), nh du bc chuyn mnh mi ca nn kinh t VN vi nhiu c hi v thch thc mi. Mt trong nhng thay i quan trng m VN cn phi thc hin theo kp tin ca cc nc trong khu vc l phi m rng th trng cho cc i tc thng mi v cho php t nhn tham gia vo mi hot ng kinh t, nhanh chng m ca th trng ni a cho cc nh u t quc t trong cc lnh vc dch v v ch to, ng thi bi b hng ro thu quan nh trn cc mt hng nhp khu. Tin trnh m rng kinh t nhanh hn v nhiu hn gy nguy hi cho cc nh sn xut trong nc cng nh sch lc pht trin kinh t-x hi ca chnh ph. hi php kinh t th gii VN phi thay i rt nhiu: iu chnh v ban hnh thm nhng iu lut mi, thay i chnh sch tin lng, iu chnh li gi c... S thay i kinh t qu nhanh cng vi nhng bin ng ca th trng th gii a n tnh trng bong bng u t, gi c hng ho tng nhanh, lm pht...trong khi th nng lc qun l cng nh cc cng c iu tit nn kinh t ca chnh ph cn cha theo kp v cha thc s pht huy hiu qu, dn n hu qu l lm pht ngy cng cao, gy kh khn cho i sng ca nhiu tng lp dn c c bit l ngi ngho. Lm pht c nh hng tiu cc n nn kinh t v n lm gim nng sut lao ng, lm pht bp mo mc khan him tng i (phn nh qua gi c) ca cc ngun lc sn xut v do bp mo cc quyt nh u t v s phn b ca cc ngun lc khan him ny. Lm pht cn lm gim mc khu tr thc t cho php trong thu doanh nghip i vi khu hao ti sn c nh v lm tng gi thu t bn, do lm gim tch lu vn. Trong thi k c lm pht, hm lng thng tin lin quan n bin ng gi c gim
Kho lun tt nghip
i, dn n cc nh u t c th mc sai lm trong vic a ra quyt nh u t ca mnh, hiu qu kinh t gim, chi ph sn xut tng cao,... nhiu doanh nghip s phi ngng sn xut, gi c hng ho tng s gy nhiu kh khn cho i sng dn c khi m tin lng v li sut khng kp thch ng. Tuy nhin, trc nhng kh khn v thch thc mi buc Vit Nam phi t mnh n lc vn ln, chnh ph khng ngng tm kim v ci thin cc cng c, chnh sch iu tit khc phc v gii quyt hu qu, cc doanh nghip phi t i mi sn xut ci thin li nhun...Thch thc cng l c hi cho VN pht trin, hi nhp th gii. Mc ch nghin cu Nhn thc c tm quan trng vn lm pht, c bit l trong qu trnh hi nhp ca nc ta hin nay, qua thi gian ngn thc tp ti Vin khoa hc ti chnh, em mnh dn la chn ti: S dng m hnh Kinh t lng phn tch tc ng ca mt s yu t c bn ti lm pht v d bo lm pht VN nhm i su v tm hiu r hn v vn lm pht, t vn dng vo thc t, a ra nhng d bo v gii php v vn ny. Phng php nghin cu hon thnh lun vn tt nghip ny, em s dng phng php phn tch kinh t, phn tch thng k v m hnh kinh t lng. Phn mm c s dng trong phn tch l Eviews. Thay v nghin cu trc tip em s dng phng php nghin cu gin tip, thng qua CPI nh gi nh hng ca mt s nhn t chnh ti lm pht. Gii hn nghin cu Do lm pht l mt ti nghin cu mang tm v m, do trnh v thi gian c hn nn trong ti nghin cu lun vn tt nghip ca mnh, em ch tp trung i su vo nghin cu v phn tch cc tc ng ca cc nhn t c bn ti lm pht, a ra mt s kt lun, d bo, mnh dn ra mt s cc gii php khc phc.
Kho lun tt nghip Kt cu ti
Ngoi phn m u v kt lun th kt cu lun vn tt nghip ca em c chia lm bn phn: Chng I: Tng quan v lm pht Chng II: Thc trng lm pht VN Chng III: Phn tch tc ng ca mt s yu t c bn ti lm pht v d bo lm pht. Chng IV: Kt lun v cc kin ngh Trong qu trnh hon thin ti ny em c s gip nhit tnh ca cc anh ch Phng d n-B ti chnh, ch Bi Ngc Tuyn-Vin khoa hc ti chnh, c bit l s gip tn tnh, chu o ca c Nguyn Th Minh. Em xin chn trng cm n nhng s gip qu bu trn gip em hon thnh lun vn tt nghip ca mnh. y l mt ti cp thit, lnh vc nghin cu phm vi v m, vi nhiu l thuyt v cch thc phn tch. Mc d rt c gng nhng do vn kin thc v trnh cn hn ch nn lun vn tt nghip ca em khng trnh khi nhng thiu st, em mong nhn c nhng s ng gp kin ca cc thy c v cc bn.
Lp: Ton Kinh t 46
Kho lun tt nghip
CHNG I TNG QUAN V LM PHT

1.1 Cc quan im ca cc nh kinh t hc v lm pht
Trong kinh t hc, lm pht l s tng ln theo thi gian ca mc gi chung ca nn kinh t. Trong mt nn kinh t, lm pht l s mt gi tr th trng hay gim sc mua ca ng tin. Khi so snh vi cc nn kinh t khc th lm pht l s ph gi tin t ca mt loi tin t so vi cc loi tin t khc. Thng thng theo ngha u tin th ta hiu l lm pht ca n v tin t trong phm vi nn kinh t ca mt quc gia, cn theo ngha th hai th ta hiu l lm pht ca mt loi tin t trong phm vi th trng ton cu. Theo quan im ca cc nh kinh t hc c in v cn i th lm pht di ch ngha t bn l s trn ngp trn cc knh lu thng mt khi lng du hiu gi tr (tin giy) qu tha dn n lm mt gi tng phn du hiu gi tr so vi mnh gi danh ngha ca n. Khi cc nh kinh t cho rng khi lng tin bm ra lu thng ln hn khi lng tin cn thit hay sc hp th ca th trng hng ha; Biu hin ca hin tng ny l tin giy mt gi so vi hng, vi vng, vi ngoi t. Ngi dn khng mun gi tin v khng mun em tin n gi ti cc ngn hng m chuyn vo u t trc tip hoc t rt tin v mua sm bt ng sn, tch tr vng. Kt qu l h thng ngn hng th thiu tin mt nghim trng, nn kht n tr thnh ph bin trong khi tin ngoi lu thng trn ngp, cc nhu cu vay qua ngn hng b t chi v khng c ngun p ng, ngi c hng th mc sc tng gi vi tc ln hn tc lm pht, ngi c thu nhp bng tin th b tc ot dn. Cng theo cc nh kinh t hc c in th dng nh nn lm pht di ch ngha t bn l hon ton do ch ch quan ca giai cp bc lt thng qua quyn thao tng h thng cc ngn hng (trc ht l ngn hng pht hnh) gy ra.
Kho lun tt nghip
Theo quan im ca cc nh kinh t hc hin i th lm pht l mt cn bnh kinh nin ca mi nn kinh t hng ho-tin t. N khng c bn cht giai cp m ch c bn cht kinh t. N c tnh thng trc, nu khng thng xuyn kim sot, khng c nhng gii php chng lm pht thng trc, ng b v hu hiu th lm pht c th xy ra bt c nn kinh t hng ho no vi bt k ch x hi no. Cc nh kinh t ny cho rng biu hin ca lm pht l: khi mc chung ca gi c hng ho v chi ph sn xut ng thi tng ln mt cch ph bin trong mt khong thi gian di nhn r xu hng ny. Do nu gi c ch tng mt vi nhm hng mang tnh t bin hay tnh thi v th phi loi b cc yu t theo cch tnh ch s lm pht c bn. Lm pht phn nh thun tu quan h hng-tin trn mt qui m ph bin v c mt thi gian di khng nh xu hng ca n.
1.2 o lng lm pht

Lm pht c o lng bng cch theo di s thay i trong gi c ca mt lng ln cc hng ha v dch v trong mt nn kinh t (thng thng da trn d liu c thu thp bi cc t chc Nh nc, mc d cc lin on lao ng v cc tp ch kinh doanh cng lm vic ny). Gi c ca cc loi hng ha v dch v c t hp vi nhau a ra mt mc gi c trung bnh, gi l mc gi trung bnh ca mt tp hp cc sn phm. Ch s gi c l t l mc gi trung bnh thi im hin ti i vi mc gi trung bnh ca nhm hng tng ng thi im gc. T l lm pht th hin qua ch s gi c l t l phn trm mc tng ca mc gi trung bnh hin ti so vi mc gi trung bnh thi im gc. d hnh dung c th coi mc gi c nh l php o kch thc ca mt qu cu, lm pht s l tng kch thc ca n.
Kho lun tt nghip
Khng tn ti mt php o chnh xc duy nht ch s lm pht, v gi tr ca ch s ny ph thuc vo t trng m ngi ta gn cho mi hng ha trong ch s, cng nh ph thuc vo phm vi khu vc kinh t m n c thc hin. Cc php o ph bin ca ch s lm pht bao gm: Ch s gi sinh hot (vit tt ting Anh: CLI): l s tng trn l thuyt gi c sinh hot ca mt c nhn so vi thu nhp, trong cc ch s gi tiu dng (CPI) c gi nh mt cch xp x. Cc nh kinh t hc tranh lun vi nhau l c hay khng vic mt CPI c th cao hn hay thp hn so vi CLI d tnh. iu ny c xem nh l "s thin lch" trong phm vi CPI. CLI c th c iu chnh bi "s ngang gi sc mua" phn nh nhng khc bit trong gi c ca t ai hay cc hng ha khc trong khu vc (chng dao ng mt cch rt ln t gi c th gii ni chung). Ch s gi tiu dng (CPI): o gi c cc hng ha hay c mua bi "ngi tiu dng thng thng" mt cch c la chn. Trong nhiu quc gia cng nghip, nhng s thay i theo phn trm hng nm trong cc ch s ny l con s lm pht thng thng hay c nhc ti. Cc php o ny thng c s dng trong vic chuyn tr lng, do nhng ngi lao ng mong mun c khon chi tr (danh nh) tng t nht l bng hoc cao hn t l tng ca CPI. i khi, cc hp ng lao ng c tnh n cc iu chnh gi c sinh hot, n ng l khon chi tr danh nh s t ng tng ln theo s tng ca CPI, thng thng vi mt t l chm hn so vi lm pht thc t (v cng ch sau khi lm pht xy ra). Ch s gi sn xut (PPI): o mc gi m cc nh sn xut nhn c khng tnh n gi b sung qua i l hoc thu doanh thu. N khc vi CPI l s tr cp gi, li nhun v thu c th sinh ra mt iu l gi tr nhn c bi cc nh sn xut l khng bng vi nhng g ngi tiu dng thanh ton. y cng c mt s chm tr in hnh gia s tng trong PPI v bt
Kho lun tt nghip
10
k s tng pht sinh no bi n trong CPI. Rt nhiu ngi tin rng iu ny cho php mt d on gn ng v c khuynh hng ca lm pht CPI "ngy mai" da trn lm pht PPI ngy "hm nay", mc d thnh phn ca cc ch s l khc nhau, mt trong nhng s khc bit quan trng phi tnh n l cc dch v. VN, lm pht thng c hiu l s tng ln trong ch s gi tiu dng. T l lm pht: L tc tng mt bng gi ca nn kinh t (gi c trung bnh). N cho thy mc lm pht ca nn kinh t. Thng thng, ngi ta tnh t l lm pht da vo mt ch s gi c hng ha tiu dng. Ch s c th c tnh cho mt thng, mt qu, na nm hay mt nm. T l lm pht c xc nh: t =
CPI t CPI t 1 100 CPI t 1
Trong : t : t l lm pht thi im t (biu th bng %)

CPI t : Ch s gi tiu dng thi im t CPI t 1 : Ch s gi tiu dng thi im t-1
ngha T l lm pht l thc o t l gim xung sc mua ca ng tin. N l mt bin s c s dng tnh ton li sut thc cng nh iu chnh mc lng. C mt s cng thc khc na, v d: T l lm pht = (log Po - log P-1) x 100% V phng php tnh ra t l lm pht, hai phng php thng c s dng l: Cn c thi gian: o s thay i gi c ca gi hng ha theo thi gian Cn c thi gian v c cu gi hng ha. Phng php ny t ph bin hn v cn phi tnh ton s thay i c cu, ni dung gi hng ha
Kho lun tt nghip
11
1.3 Cc nguyn nhn chnh ca lm pht

Nguyn nhn ca lm pht bao gm mt t hp rt nhiu nhn t trong c th chia ra thnh mt s nhm ch yu l: Lm pht do cu ko; Lm pht do chi ph y; Lm pht do mt cn i c cu kinh t v Lm pht do tnh trng khng n nh v kinh t- chnh tr- x hi to thnh tm l y gi ln v ng tin b mt uy tn trong nn kinh t. Trong cc nhn t ni trn th ba nhm nhn t u tin c tc ng mang tnh thng xuyn v c bn nht n cc cp pht sinh ca lm pht. 1.3.1 Lm pht do cu ko Lm pht do cu ko thc cht l do s mt cn i v cung-cu hng ho dch v m trong cu c kh nng thanh ton ln hn so vi cung hng ho hoc tc gia tng tng phng tin thanh ton ln hn tc gia tng ca sn xut, kt qu l trn th trng, hng ho khan him tng i so vi tin do ng thi c hai nhm nguyn nhn hng v tin. Nn sn xut lc hu, km pht trin, nng sut lao ng thp, nng lc sn xut hu nh t ti gi tr sn lng tim nng trong iu kin trnh hin ti nhng tin vn c bm ra qu sc hp th thng qua cc van: Chi ngn sch qu ln so vi ngun thu, m qu rng bin ca hn mc tn dng, t l d tr bt buc qu nh, li sut ti cp vn qu thp, h thng th trng vn va thiu, va khng hon ho trong khi ngoi t trn vo nhiu cng to thnh nhng "hp lc" kch cu ln cao hn so vi cung... 1.3.2 Lm pht chi ph y Lm pht chi ph y l hin tng mt bng gi c th trng b y ln do chi ph sn xut gia tng qu mc trung bnh m nn kinh t c th chu ng c: Tng gi nguyn, nhin vt liu; Tc tng tin lng ln hn tc tng nng sut lao ng qun bnh; Chi ph khu hao ln trong khi thit b li lc hu, tiu tn nhiu nguyn liu v sc lao ng nhng nng sut
Kho lun tt nghip
12
thp; Chi ph gin tip chim t trng qu cao trong tng chi ph cho php lm cho (C+V) chim t trng qu ln trong tng gi c (C+V+M). c im ca loi lm pht chi ph y l thng din ra trong iu kin nn sn xut cha t ti mc gi tr sn lng tim nng so vi nng lc hin ti. Lm pht ny xut hin thng ng thi ko tc suy thoi kinh t rt nhanh v kh khc phc hn nhiu so vi chng lm pht cu ko...;
1.3.3 Lm pht do mt cn i c cu kinh t
Lm pht do mt cn i c cu kinh t xut hin khi c quan h khng bnh thng trong cc cn i c bn ca nn kinh t nh Cng nghip Nng nghip, Cng nghip nng - Cng nghip nh; Sn xut - dch v; Xut - nhp khu v Tch lu - tiu dng...Cc quan h ni trn khng c t trong mt hon cnh kinh t c th c nh hng cn i mt cch hp l s lp tc gy ra hin tng ng cng mt b phn ngun lc kinh t, gia chng khng chuyn ho c cho nhau to ra mt trng thi va tha, va thiu cc nng lc sn xut mt cch gi to. V vy, cn c th gi nhm nguyn nhn gy ra loi lm pht ny l s ch tc cc ngun vn. Cc li th so snh gia cc vng trong ni b nn kinh t v li th so snh gia cc quc gia khng c khai thc lm cho sc pht trin b "ng bng" ho. 1.3.4 Lm pht do cu thay i Gi d lng cu v mt mt hng gim i, trong khi lng cu v mt mt hng khc li tng ln. Nu th trng c ngi cung cp c quyn v gi c c tnh cht cng nhc pha di (ch c th tng m khng th gim), th mt hng m lng cu gim vn khng gim gi. Trong khi mt hng c lng cu tng th li tng gi. Kt qu l mc gi chung tng ln, ngha l lm pht.
1.3.5 Lm pht do xut khu
Xut khu tng dn ti tng cu tng cao hn tng cung, hoc sn

Kho lun tt nghip
13
phm c huy ng cho xut khu khin lng cung sn phm cho th trng trong nc gim khin tng cung thp hn tng cu. Lm pht ny sinh do tng cung v tng cu mt cn bng.
1.3.6 Lm pht do nhp khu
Sn phm khng t sn xut trong nc c m phi nhp khu. Khi gi nhp khu tng (do nh cung cp nc ngoi tng gi nh trong trng OPEC quyt nh tng gi du, hay do ng tin trong nc xung gi) th gi bn sn phm trong nc cng tng. Lm pht hnh thnh khi mc gi chung b gi nhp khu i ln. 1.3.7 Lm pht do tin t Cung tin tng (chng hn do NHTW mua ngoi t vo gi cho ng tin ngoi t khi mt gi so vi trong nc; hay chng hn do NHTW mua cng tri theo yu cu ca nh nc) khin cho lng tin trong lu thng tng ln l nguyn nhn gy ra lm pht. 1.3.8 Lm pht ra lm pht Khi nhn thy c lm pht, c nhn vi d tnh duy l s cho rng ti y gi c hng ha s cn tng, nn y mnh tiu dng hin ti. Tng cu tr nn cao hn tng cung, gy ra lm pht.
1.4 Cc cp ca lm pht
1.4.1 Lm pht L mc lm pht thp nht t 0% n khng qu vi %. Cp lm pht ny ch yu phn nh tnh khch quan tuyt i ca hin tng lu thng hng ho- tin t trong iu kin ch tin giy. Lm pht ny c th lp i lp li trong mt chui thi gian di v nu ch c n, ngi ta c th ch ng tnh vo thnh cc ch tiu cn bng trung ho ca nn kinh t. Ngi ta chp nhn v sn sng chung sng ho bnh vi loi lm pht c v nh cn bnh kinh nin ny ca lu thng hng ho v lu thng tin t;
Kho lun tt nghip 1.4.2 Lm pht va
14
Mc cao hn t trn vi % n mc ln hn khng nhiu so vi tc tng trng kinh t hng nm c gi l lm pht va phi hay lm pht kim sot c. i vi loi ny th tu theo chin lc v chin thut pht trin kinh t mi thi k m cc chnh ph c th ch ng nh hng mc khng ch trn c s duy tr mt t l lm pht l bao nhiu gn vi mt s mc tiu kinh t khc: Kch thch tng trng kinh t, tng cng xut khu v gim t l tht nghip trong cc nm ti kho nht nh. Tuy nhin ch c th chp nhn c lm pht va phi trong iu kin nn kinh t cn cha t ti gi tr sn lng tim nng so vi iu kin hin ti, khi m nhiu nhn t ca sn xut vn cn nm trong tnh trng ng yn hoc cha c phng n kh thi pht huy cc tim nng .
1.4.3
Lm pht phi m L cp cao th 3 c t l lm pht bnh qun /nm t mc trung
bnh ca 2 con s n nh cao ca 3 con s. y l t l lm pht vt ra ngoi kh nng kim sot ca NHTW. Gii php chng li hin tng lm pht ny i hi phi l s tng lc ca ton nn kinh t quc dn trong cc n lc tht cht tin t, y mnh sn xut, tng cng u t, thu ht mnh cc ngun vn, kch thch u t trong nc, ci cch li c cu kinh t, nng cao trnh cng ngh, to ra mi trng php l thun li cho lu thng hng ho v y mnh sn xut hng thay th nhp khu tng cung cho ni b nn kinh t ang trn ngp qu mc tng phng tin thanh ton.
1.4.4
Cp siu lm pht L hin tng khng hong kinh t n mc rt nghim trng. T l
lm pht ln n trn 3 con s, thm ch ngi ta khng th o lm pht bng s % m l bng s ln tng gi trong nm. Th gii tng kinh hong v nn siu lm pht c trong cc nm t 1921 n 1923 sau i chin th
Kho lun tt nghip
15
gii th nht. y l mc siu lm pht ln nht trong lch s tin t trn th gii tnh cho n nay: Ch s gi trong vng 22 thng t 1/1921 n 11/1923 tng ti 10 triu ln; Kho tin ca c trong 2 nm tng 7 t ln tng gi tr danh ngha. Tnh tc ot ca cuc siu lm pht ny c lng ho bng con s kinh khng: Nu ai c mt tm ngn phiu 300 triu DM th ch sau 2 nm ni trn, gi tr thc ca tm ngn phiu ny hu nh ch cn li l s 0; Cuc siu lm pht ln th 3 xy ra M thi k ni chin 1860: Ring trong nm 1860 gi c hng ho tng ln 20 ln = 2000%, ngi ta miu t bng hnh nh v cuc lm pht ny rng tin mang i ch phi ng bng st, cn hng ho mua c th b vo ti o, mi hng ho trn th trng tr nn cc k khan him tr tin. Cuc siu lm pht gn y v l cuc lm pht ln th 2 trong lch s kinh t hng ho - tin t th gii (ch sau cuc siu lm pht c) xy ra Nam T bt u t 5/1992 n ht nm 1994: Ch tnh ring t gi 6 thng cui nm 1993, gi c hng ho tng hn 25 ln: Tin lng nm 1991 ca cng chc bnh qun 5.300 ina /thng tng ng vi 400 USD th nm 1993 tin lng bnh qun tng ln 2 t ina /thng nhng ch tng ng vi 6 USD /thng. Tuy nhin, siu lm pht l mt hin tng kinh t cc k him, n thng xut hin gn lin vi cc cuc chin tranh th gii hoc ni chin khc lit. Vy mt iu cn rt ra l: D theo quan im no chng na th ni chung lm pht vn l mt hin tng kinh t khch quan v l i tng cn c bit quan tm ca mi chnh ph. Trong nn kinh t hng ho - tin t ni chung, nn kinh t th trng ni ring, ngi ta khng th chi b lm pht nhng nu c nhn thc ng bn cht kinh t ca n th vn c th ch ng v kim sot c lm pht. Mt khc nguyn nhn ca lm pht l khng hon ton do chic my bm tin ca NHTW to ra mc d suy cho cng th bn cht ca lm pht vn l hin tng kinh t c ny sinh trong mi quan h khng
Kho lun tt nghip
16
tng thch mt cch ph bin gia cung v cu hng ho trong c ch th trng m y, "cung" l hng v "cu" l tin. Cn phi bnh tnh nhn nh v ch ng ch ng cc kh nng bng n nhng nhn t tim n ca lm pht.
1.5 Tc ng ca lm pht
1.5.1 Lm pht d kin Trong trng hp lm pht c th c d kin trc th cc thc th tham gia vo nn kinh t c th ch ng ng ph vi n, tuy vy n vn gyra nhng tn tht cho x hi: Chi ph mn giy: lm pht ging nh mt th thu nh vo ngi gi tin v li sut danh ngha bng li sut thc t cng vi t l lm pht nn lm pht lm cho ngi ta gi t tin hn hay lm gim cu v tin. Khi h cn phi thng xuyn n ngn hng rt tin hn. Cc nh kinh t dng thut ng "chi ph mn giy" ch nhng tn tht pht sinh do s bt tin cng nh thi gian tiu tn m ngi ta phi hng chu nhiu hn so vi khng c lm pht. Chi ph thc n: lm pht thng s dn n gi c tng ln, cc doanh nghip s mt thm chi ph in n, pht hnh bng gi sn phm. Lm thay i gi tng i mt cch khng mong mun: trong trng hp do lm pht doanh nghip ny tng gi (v ng nhin pht sinh chi ph thc n) cn doanh nghip khc li khng tng gi do khng mun pht sinh chi ph thc n th gi c ca doanh nghip gi nguyn, gi s tr nn r tng i so vi doanh nghip tng gi. Do nn kinh t th trng phn b ngun lc da trn gi tng i nn lm pht dn n tnh trng km hiu qu xt trn gc vi m. Lm pht c th lm thay i ngha v np thu ca cc c nhn tri vi mun ca ngi lm lut do mt s lut thu khng tnh n nh hng ca lm pht. V d: trong trng hp thu nhp thc t ca c nhn khng
Kho lun tt nghip
17
thay i nhng thu nhp danh ngha tng do lm pht th c nhn phi np thu thu nhp trn c phn chnh lch gia thu nhp danh ngha v thu nhp thc t. Lm pht gy ra s nhm ln, bt tin: ng tin c s dng lm thc o trong tnh ton cc giao dch kinh t, khi c lm pht ci thc ny co gin v v vy cc c nhn kh khn hn trong vic ra cc quyt nh ca mnh. 1.5.2 Lm pht khng d kin y l loi lm pht gy ra nhiu tn tht nht v n phn phi li ca ci gia cc c nhn mt cch c on. Cc hp ng, cam kt tn dng thng c lp trn li sut danh ngha khi lm pht cao hn d kin ngi i vay c hng li cn ngi cho vay b thit hi, khi lm pht thp hn d kin ngi cho vay s c li cn ngi i vay chu thit hi. Lm pht khng d kin thng mc cao hoc siu lm pht nn tc ng ca n rt ln. Cc nh kinh t c quan im rt khc nhau v quy m ca cc tc ng tiu cc ca lm pht, thm ch nhiu nh kinh t cho rng tn tht do lm pht gy ra l khng ng k v iu ny c coi l ng khi t l lm pht n nh v mc va phi. Khi lm pht bin ng mnh, tc ng x hi ca n thng qua vic phn phi li ca ci gia cc c nhn mt cch c on r rng l rt ln v do vy chnh ph ca tt c cc nc u tm cch chng li loi lm pht ny.
1.6 Mi quan h ca mt s nhn t c bn ti lm pht

1.6.1 Mi quan h gia tin t v lm pht Hm cu tin ca Friedman Nm 1956, Friedman gii thiu l lun ca mnh v cu tin, theo lng cu v tin ca nn kinh t ph thuc vo mt vi bin s kinh t ln nh cc thu nhp thng xuyn, li sut d tnh ca tri phiu, chng khon,
Kho lun tt nghip
18
t l lm pht d tnh v li tc t tin. Friedman cn gi nh rng, ngi ta s chuyn ti sn ca mnh t dng tin sang hng ha nu pht hin t l lm pht d tnh tng ln. Nh vy, chnh l cung tin tng lm tng tiu dng v do lm tng tng cu, gy ra bin ng kinh t. Thuyt s lng tin t Irving Fisher l ngi a ra thuyt s lng tin t vo nm 1911 vi "ng thc trao i" theo lng cung tin nhn vi tc lu thng s va ng bng sn lng thc t nhn vi mc gi chung: MV = PY. Nu mc gi iu chnh gi cho sn lng thc t duy tr mc sn lng tim nng Y*, mc sn lng ny c gi nh l khng thay i th khi M v P s phi vn ng cng nhau, nu nh tc lu thng V khng thay i. Mt khc, M/P = Y/V, v tri l cung tin thc t cn v phi l cu tin thc t. Cu tin thc t bin thin cng chiu vi thu nhp thc t v ngc chiu vi tc lu thng. Nhng cu tin li t l thun vi thu nhp thc t v t l nghch vi li sut danh ngha. Do vy tc lu thng phn nh tc ca li sut ti cu tin, li sut danh ngha cng cao s lm gim cu tin thc t Friedman din gii li ng thc ny dng ng hc vi nhng gi thit mi gm: (1) sn lng thc t c nh v mc ton dng nhn lc, (2) tc lu thng tin t khng thay i, (3) cung tin l bin ngoi sinh v NHTW l c quan quyt nh n. Kt qu l tc tng cung tin s bng t l lm pht. T kt lun, chnh l NHTW gy ra lm pht khi tng cung tin. Lm pht bao gi cng l mt hin tng tin t. Quan h gia lm pht v mt gi tin t H ngi ta d tnh lm pht s cao, th li sut trn th trng m s c nng ln khin cho ni t mt gi so vi cc ngoi t n nh. Quan h gia cung tin v lm pht
Kho lun tt nghip
19
Thu nhp quc dn danh ngha bng thu nhp quc dn thc t nhn vi ch s gim pht GDP (t l lm pht). Thu nhp quc dn danh ngha cng bng tc lu thng tin t nhn vi cung tin. Do , t l lm pht bng tc lu thng tin t nhn vi cung tin ri chia cho thu nhp quc dn thc t. Nu hai yu t cn li khng i, tc thay i ca t l lm pht bng ng tc thay i ca cung tin Tin t v lm pht C mi lin h gia lng tin danh ngha v gi c, v do vy cng c mi lin h gia tng trng tin t v lm pht Mi ngi c nhu cu i vi tin v c th dng n mua hng ho. H c nhu cu i vi lng tin thc t. Khi thu nhp thc t l Y v li sut l r th k hiu L(Y,r) s phn nh lng cu tin thc t. N t l thun vi thu nhp thc t Y bi v li ch ca vic gi tin tng ln. N t l nghch vi li sut bi v chi ph ca vic gi tin s tng ln. Cung tin thc t M/P bng cung tin danh ngha M chia cho mc gi P: M/P = L(Y,r) Ti trng thi cn bng ca th trng tin t, cung tin thc t v cu tin thc t bng nhau, li sut thay i linh hot s duy tr d cn bng lin tc ca th trng tin t. Nu tin lng danh ngha v mc gi iu chnh chm chp trong ngn hn, tng cung tin danh ngha M ban u s lm tng lng tin thc t M/P khi mc gi P cha kp iu chnh. S d cung v tin thc t s y li sut gim xung. iu ny lm tng cu hng ho, dn dn n s y gi c hng ho tng ln, trn th trng lao ng tin lng danh ngha cng bt u tng. Sau khi tin lng v gi c iu chnh hon ton, s tng cung tin danh ngha s dn ti s gia tng tng ng ca tin lng v gi c. Sn
Kho lun tt nghip
20
lng, vic lm, li sut v lng tin thc t s quay tr li gi tr ban u. Sau qu trnh iu chnh hon thnh, cu tin thc t s khng i theo ng t l thay i ban u ca cung tin danh ngha. Tng trng cung tin danh ngha cng c lin h vi lm pht, tc ltc tng gi (Theo l thuyt v s lng tin t ) Tin t, gi c, mi quan h nhn qu Gi s rng cu tin thc t khng i theo thi gian. cn bng th trng tin t, cung tin thc t M/P cng phi khng i. Nu chnh sch tin t c nh lng tin danh ngha th cung tin s xc nh mc gi P sao cho M/P ng bng vi cu tin. Ngc li, chnh sch tin t c th la chn mt tin trnh mc tiu i vi mc gi P (v do vy s l tin trnh ca lm pht, n s ch ph thuc vo vic so snh mc gi thi k ny vi mc gi thi k trc). Nhng thay i ca tin trnh ny khi s gy ra s thay i ca cung tin danh ngha t c mc cung tin danh ngha cn thit. Phng trnh trn ni rng gi c v tin t c mi quan h vi nhau, nhng mi quan h nhn qu theo chiu no th khng th bit c, n tu thuc vo dng thc ca chnh sch tin t m quc gia theo ui. Khi mc tiu trung gian l lng tin danh ngha th quan h nhn qu din ra theo chiu t tin t ti gi c. Khi mc tiu l gi c hay lm pht th quan h nhn qu din ra theo chiu ngc li D quan h nhn qu theo chiu no th lm pht cui cng vn l mt hin tng ca tin t. Lm pht ko di ch khi NHTW lin tc in thm tin. Nu lng tin danh ngha c gi c nh th lm pht din ra cui cng s lm suy gim lng tin thc t v khin cho li sut cn bng tng ln rt cao v iu ny lm suy gim mc lm pht i. Chm dt tng trng lng tin danh ngha s lm tt ngn la lm pht. Lm pht, tin t v thm ht
Kho lun tt nghip
21
Lm pht ko di phi i km vi tng trng tin t lin tc. Chnh ph i khi phi in thm tin ti tr cho mc thm ht ngn sch ln ca mnh. Do vy thm ht ngn sch c th gii thch ti sao chnh ph phi in tin thng xuyn hn. Nu vy chnh sch ti kho tht cht l mt vic lm cn thit ngn chn lm pht v khin mi ngi tin tng vo chnh sch lm pht thp ca chnh ph Mc GDP cng tc ng ti s lng thu m chnh ph thu c vi sut c. Nu n chnh ph tng i thp so vi GDP th chnh ph c th ti tr khon thm ht bng cch i vay. chnh ph c ngun thu t thu trang tri cho cc khon n v tin li. i vi cc chnh ph c n thp, ngi ta khng tm thy mi lin h no gia lm pht v lng tin m chnh ph in ra. Tuy nhin nhiu nm thm ht lin tip c th khin chnh ph ri vo tnh trng n nhiu so vi GDP. Khi cc t cc cho vay cm thy e s th chnh ph c th khng ti tr khon thm ht bng cch i vay c na. N phi tht cht ti kho gim bt thm ht hoc phi in tin cho khon thm ht ang tip din. Thm ht, tng trng tin t v ngun thu thc t Thi k su lm pht l mt thi k m chnh ph khng th kim sot c chnh sch ti kho. Mt chnh ph c mc thm ht cao ko di, khon thm ht c ti tr bng i vay, s n lc n qu nhiu v khng ai dm cho chnh ph vay na, khi chnh ph s phi in tin ti tr cho thm ht. chnh ph c vai tr c quyn i vi vic in tin. Chi ph sn xut b ra in tin nh hn rt nhiu so vi gi tr ca s tin in ra. chnh ph in tin m khng mt mt g, sau chnh ph c th s dng s tin tr lng hoc xy dng cc cng trnh cng cng.
Kho lun tt nghip
22
Cu tin thc t M/P t l thun vi thu nhp thc t. Tng trng di hn ca thu nhp thc t c th lm cho chnh ph tng mt lng M nht nh m khng phi tng P. y c gi l thu c tin. Mt ngun thu thc t tim nng khc l thu lm pht. Gi s rng thu nhp thc t v sn lng c gi nguyn, mt chnh ph yu km khng th gim khon thm ht ngn sch v c tin trang tri cho khon thm ht ngn sch ny. Nu M l lng tin mt mi in thm th chnh ph s ti tr cho mt khon chi thc t bng ( M ) / P , n ng bng ( M /M )*(M/P), tc tng trng tin mt nhn vi cu tin mt thc t. Tng lng tin danh ngha sm mun s lm thay i mc gi. Gi s rng t l tng trng tin t danh ngha ( M /M ) bng vi t l lm pht . Do : Ngun thu thc t t lm pht = *(M/P) Lm pht gip chnh ph gim gi tr ca cc khon n khng sinh li ca chnh ph, tc l tin mt. 1.6.2 Lm pht, tht nghip v sn lng ng Phillips ng Philips ch ra rng t l lm pht cao hn s i km vi t l tht nghip thp hn. N hm rng chng ta c th nh i nhiu lm pht hn c tht nghip thp hn hoc ngc li. Nm 1958, Gio s Phillips ca trng kinh t Lun n pht hin ra mi quan h thng k gia t l lm pht hng nm v t l tht nghip hng nm nc Anh. Nhng mi quan h tng t cng c pht hin cc quc gia khc. ng Phillips dng nh l mt chic la bn hu ch a ra la chn chnh sch kinh t v m. Bng cch la chn cc chnh sch ti kho v tin t, chnh ph c th xc lp mc tng cu v do vy l mc tht nghip trong nn kinh t. ng Phillips cho bit iu g s xy ra vi lm pht sau . Tng cu cao hn s y mc lng v mc gi ln cao, v n lm tng lm pht, tuy nhin mc tht nghip s gim xung.
Kho lun tt nghip
23
Hnh 1.1: ng Phillips
ng Phillips trong Hnh 1.1 th hin mi quan h nh i m cng chng tin rng h phi i mt trong nhng nm 1960. Vo thi k , t l tht nghip Anh him khi vt qu mc 2%. Mi ngi tin rng nu nh gim tng cu cho ti khi tht nghip tng ln 2,5% th lm pht s gim xung con s khng. K t c nhiu nm m nn kinh t phi tri qua ng thi c mc lm pht v mc tht nghip trn 10%. ng Phillips di hn thng ng T l tht nghip t nhin v mc sn lng t nhin l cc gi tr trng thi cn bng di hn. Ti trng thi cn bng di hn, nn kinh t va t mc sn lng tim nng va c mc tht nghip cn bng. i khi, ngi ta gi y l mc sn lng t nhin v t l tht nghip t nhin. C hai u c quyt nh bi cc yu t thc ch khng phi l cc yu t danh ngha. Chng ph thuc vo lng cung u vo, trnh cng ngh, mc thu sut, Chng khng ph thuc vo t l lm pht nu tt c cc mc gi P v mc lng danh ngha W u tng cng nhau. Mc tht nghip t nhin ph thuc vo tin lng thc t W/P. Do ng tng cung di hn l ng thng ng ti mc sn lng tim nng, sn lng khng chu tc ng ca lm pht, nn ng Phillips di hn s thng ng ti mc tht nghip cn bng. Mc tht nghip cn
Kho lun tt nghip
24
bng khng ph thuc vo t l lm pht. Ti trng thi cn bng di hn, lm pht khng thay i. Mi ngi s d kin chnh xc mc lm pht v iu chnh tc tng lng danh ngha gi cho mc lng thc t khng i, mc lng thc t s duy tr mc lng cn bng di hn. Tng t, li sut danh ngha cng ln b p mc lm pht v duy tr mc li sut thc t ti trng thi cn bng ca n. Mi ngi s thch nghi vi lm pht v ngi ta d kin y v n. Hnh 1.2: ng Phillips di hn
Gi s rng t l lm pht bng 10% mt nm. y l mc lm pht ph hp vi cc dng chnh sch tin t. Chng ta c th xem chnh sch tin t c mc tng trng tin t mc tiu l 10% hoc mc lm pht mc tiu l 10% mt nm. Trong Hnh 1.2 trng thi cn bng di hn nm ti im E. Lm pht bng 10% ng nh mi ngi k vng. Lng tin danh ngha tng trng hng nm l 10%. Mc tht nghip duy tr ti trng thi tht nghip t nhin. ng Phillips ngn hn Xut pht t im E, gi s c mt d kin lm tng tng cu. Mc tht nghip s gim, lm pht s tng ln v nn kinh t nm ti im A. Khi ngn hng trung ng s tng li sut t mc mc tiu ca n ( mt trong hai dng), v nn kinh t t t vn ng dc theo ng Phillips ngn
Kho lun tt nghip
25
hn t im A v li im E. Bi v, cn mt khong thi gian li sut tc ng ti tng cu, do vy qu trnh ny thng ko di t mt ti hai nm. Ngc li, nu xut pht t im E, mt c sc cu bt li s lm nn kinh t i ti im B trong ngn hn. NHTW s thay i li sut a nn kinh t t t quay tr li im E. ng Phillips ngn hn ch ra rng trong ngn hn, mc tht nghip cao hn i km vi mc lm pht thp hn. Chiu cao ca ng Phillips ngn han phn nh lm pht k vng, v tr cn bng di hn nm ti E, khi k vng c iu chnh trn vn. ng Phillips ngn hn tng ng vi ng tng cung ngn hn. Vi mc lng c t trc, mc gi cao hn s thc y cc doanh nghip sn xut nhiu hn v cn thu thm nhiu lao ng hn. Ti mi mc gi ca thi k trc, mc gi cao hn ngy hm nay hm rng t l lm pht cao hn. Tng t, chiu cao ca ng Phillips ngn hn phn nh tc tng trng tin lng danh ngha ca nn kinh t c. Khi cng nhn v doanh nghip k vng lm pht cao, h s thng nht lng danh ngha. Nu lm pht din ra ng nh k vng th tin lng s ging nh d tnh v tng trng tin lng danh ngha s va . Nu lm pht cao hn mc k vng th tin lng thc t s thp hn so vi d tnh. doanh nghip s tng sn xut v thu thm nhiu lao ng hn. Lm pht cao (so vi k vng) s i km vi mc tht nghip thp hn. ng Phillips ngn hn c dc i xung. Chiu cao ca n phn nh k vng lm pht c th hin trong hp ng tin lng c trc . iu ny gii thch ti sao hu ht cc nn kinh t u phi tri qua thi k lm pht cao ti mi mc tht nghip trong nhng nm 1970 v 1980: ng Phillips ngn hn dch chuyn ln trn. chnh ph in tin nhanh hn trc kia. T l lm pht cn bng di hn cao v c k vng l s cao.
Kho lun tt nghip
26
Chng ta rt ra hai kt lun quan trng: Th nht, s l sai lm nu chng ta gii thch ng Phillips ban u th hin mi quan h nh i thng xuyn gia lm pht v tht nghip. ch l mi quan h nh i ngn hn, n tng ng vi ng tng cung ngn hn, khi nn kinh t phi iu chnh trc mt c sc cu. Th hai, tc iu chnh nn kinh t dc theo ng Phillips ph thuc vo hai yu t: mc linh hot ca tin lng danh ngha, v do vy l gi c, v mc chnh sch tin t iu chnh li sut phc hi mc tng cu nhanh hn. Tin lng hon ton linh hot s xc lp li ng Phillips thng ng v ng tng cung thng ng, tc iu chnh nhanh ca li sut s b p cho c sc cu, s phc hi li mc sn lng, mc tht nghip v t l lm pht v a chng v trng thi cn bng di hn. Kt lun ng Philips ch ra mi quan h nh i di hn gia lm pht v tht nghip. N cng cho rng c lm pht v tht nghip c th mc thp. ng Philips di hn thng ng ti mc tht nghip cn bng, tng hoc gim mc tht nghip cn bng l l do v sao mc tht nghip thc t tng hoc gim mnh. ng Philips ngn hn th hin mi quan h nh i ngn hn gia lm pht v tht nghip khi nn kinh t iu chnh trc cc c sc cu v a nn kinh t tr li mc cn bng di hn ca n. Chiu cao ca ng Philips ngn hn phn nh mc lm pht d kin. 1.6.3 Mi quan h gia t gi hi oi v lm pht Thng thng t gi hi oi c biu din thng qua t l bao nhiu n v ng tin nc ny (nhiu hn mt n v) bng mt n v ng tin ca nc kia. V d: t gi hi oi gia ng VN v Dollar M l 16045 VND/USD hay gia Yen Nht v Dollar M l 116,729 JPY/USD hay gia Dollar M v Euro l 1,28262 USD/Euro. ng tin s lng mt n v
Kho lun tt nghip
27
trong cc t l nh nhng v d trn gi l ng tin nh danh hay ng tin c s. V th, khi cn th hin mt cch nghim ngt v chnh xc, ngi ta thng ni: "T gi hi oi gia ng VN v Dollar M trn th trng ngoi hi nh danh bng Dollar M l 16015 ng bng 1 Dollar" hoc "T gi hi oi gia ng VN v Dollar M trn th trng ngoi hi nh danh bng ng VN l 0,0000624 Dollar bng 1 ng". Mt s loi t gi hi oi T gi hi oi chnh thc v t gi hi oi song song T gi hi oi c th c quy nh bi th trng trong ch t gi hi oi th ni, v c gi l t gi th trng. T gi hi oi cng c th c quy nh bi cc c quan hu trch trong ch t gi hi oi c nh. nhiu nc, c th trng ln c quan hu trch cng tham gia quy nh t gi hi oi. T gi hi oi khi i ti NHTM v quy giao dch ngoi hi phc v khch hng l thng chnh lch so vi t gi cng b c th v mt trong hai l do sau: (1) c tnh gp c ph dch v; (2) c hai t gi ng thi, mt t gi hi oi chnh thc (c th do c quan hu trch qui nh, hoc do c th trng ln c quan hu trch quy inh) v mt t gi khng chnh thc (cn gi l t gi hi oi song song hay t gi ch en) do th trng quyt nh. VN, ngay c t gi hi oi chnh thc cng c vi loi: t gi bnh qun lin ngn hng, t gi tnh thu xut nhp khu, t gi giao dch ca NHTM, v t gi hch ton. T gi mua vo v bn ra ngoi t nim yt ti mt s ngn hng phc v khch i tin l t gi giao dch ca NHTM c tnh thm ph dch v. Cn t gi i tin ti cc ca hng kinh doanh vng bc ngoi t ca t nhn hay khi i tin trong nhn dn chnh l t gi hi oi song song.
Kho lun tt nghip
28
T gi hi oi danh ngha v T gi hi oi thc t T gi hi oi danh ngha l t gi hi oi khng xt n tng quan gi c hay tng quan lm pht gia hai nc. T gi hi oi thc l t gi hi oi c xt n tng quan gi c gia hai nc hoc tng quan t l lm pht gia hai nc. Quan h gia hai loi t gi ny c th hin qua cch tnh sau: T gi hi oi thc t = T gi hi oi danh ngha x Gi ni a / Gi nc ngoi = T gi hi oi danh ngha * T l lm pht trong nc / T l lm pht nc ngoi. T gi hi oi song phng v T gi hi oi hiu lc T gi hi oi gia hai ng tin c gi l t gi hi oi song phng. Cn t gi hi oi hiu lc l t l trao i gia mt ng tin X vi nhiu ng tin khc cng lc (thng thng l ng tin ca cc bn hng thng mi ln). T gi ny c tnh da trn gi tr bnh qun gia quyn ca cc t gi song phng gia ng tin X vi tng ng tin kia. T gi hi oi hiu lc cng c loi danh ngha v loi thc t. nh hng ca ch t gi c nh Gi s thm ht cn cn thanh ton lm gim cung ni t. Chp nhn thc t ny tc l li sut s tng v suy thoi s xy ra. Mt cuc suy thoi s gip y gi xung thp v nng cao sc cnh tranh. NHTW in tin v mua tri phiu trong nc, cung ni t tng tr li v li sut khng thay i na. chnh ph s trnh c mt cuc suy thoi t nht l trong ngn hn. Gi s vn t nhn vn ng t do, nu cc nh u t quc t c nhiu tin trong ti khon ca h hn so vi NHTW th NHTW s khng th duy tr t gi bng cch mua hay bn d tr ngoi hi. Thay vo h s n nh li sut trong nc cc nh u c c c nhng ng c ng n. Thay i li sut s iu chnh cc lung vn v do vy s iu chnh ti khon ti
Kho lun tt nghip
29
chnh trong cn cn thanh ton. C nh t gi l mt li cam kt xc lp mt mc li sut ph hp loi b hin tng chu chuyn vn mt chiu. Mc li sut ny cng vi mc thu nhp trong nc s quyt nh cu tin, n s phi bng cung tin thc t. Vi mc gi cho trc th n s quyt nh cung tin danh ngha. Do vy trong ngn hn ch mt mc duy nht mt mc cung tin danh ngha c th tho mn iu kin cn bng. Gi s NHTW vn mun tip tc thc hin nghip v th trng m mua bn tri phiu. Nu n tng cung tin, li sut s gim v lung vn chy ra ngoi ti khi no cung tin quay tr li mc ban u v li sut s tr li mc tng thch duy nht vi mc t gi neo trc . Khi vn vn ng mnh th chnh ph khng th iu chnh nn kinh t tr li trng thi cn bng di hn bng vic thay i cung tin v li sut na. i vi nn kinh t m khi t gi danh ngha c c nh v vn vn ng mnh: Sau khi c c sc cu, nn kinh t trong nc s ri vo suy thoi. Tuy nhin vic li sut gim s dn mt lung vn ln chy ra ngoi, v th li sut khng th gim c. V vy cu tin gim do sn lng gim nn NHTW phi gim cung ni t tng ng vi mc cu tin thp hn trnh khng cho li sut thay i. Do vy vic s dng t gi c nh ngn khng cho chnh ph thay i mc tiu cung tin hay lm pht. Gi s c c sc cu nc ngoi, n lm tng cu v xut khu rng. Ti khon vng lai s chuyn sang trng thi thng d. Nn kinh t s bng n v c thng d ti khon vng lai. N s tng d tr ngoi hi. Trong nn kinh t m c t gi c nh, li sut khng i. Bng n kinh t s y lm pht ln cao v lm gim sc cnh tranh, lm gim xut khu rng. nh hng ca ch t gi th ni Khi t gi th ni t do th s khng c mt can thip chnh thc no ca NHTW trn th trng ngoi hi v khng c chuyn giao tin t rng
Kho lun tt nghip
30
gia cc quc gia bi v cn cn thanh ton lun lun bng khng. Quy tc tin t v neo danh ngha da vo tin t khi s quyt nh t l lm pht trong nc. Nu cc chnh sch tin t trong nc v nc ngoi mang li mt t l lm pht chung cho c hai nc th t gi thc t khng i trong di hn s tng ng vi t gi danh ngha khng i trong di hn. Tuy nhin nu t l lm pht trong v ngoi nc khng bng nhau trong mt thi gian di th t gi danh ngha s phi thay i dn gi cho t gi thc t ti v tr cn bng ca n. Do vy trong di hn, t gi th ni s iu chnh t c mc t gi thc t duy nht nhm m bo cn bng i ni v i ngoi, nu khng iu chnh kp th s chnh lch qu ln trong t gi s y gi c ca cc mt hng nhp khu ln cao, do c th s gy nn nhng bin ng v gi c trong nc v gy ra lm pht.
1.6.4 Mi quan h gia lm pht v chi tiu chnh ph
Cc chuyn gia kinh t cho rng vic chnh ph chi tiu qu mc l mt yu t gy lm pht v cn c ct gim. Nguyn nhn ca lm pht cao c mt phn quan trng ca chnh sch ti kha lng lo th hin bi chi ngn sch tng lin tc qua cc nm. Bi chi ngn sch xy ra khi chnh ph chi tiu nhiu hn s thu ngn sch huy ng c. Ngc li, khi chi ngn sch nh hn s thu ngn sch th c bi thu ngn sch (hay thng d ngn sch). Chi ngn sch l mt trong nhng cng c chnh sch quan trng ca Nh nc nhm tc ng n s pht trin kinh t-x hi. Khi sn lng ca nn kinh t thp di mc sn lng tim nng, th chnh ph c th tng mc chi ngn sch, chp nhn bi chi thc y hot ng kinh t. V vy, bi chi ngn sch khng ch din ra ph bin i vi cc nc ngho, km pht trin m xy ra ngay c i vi nhng nc thuc nhm cc nn kinh t pht trin nht (nhm OECD). i vi cc nc ang pht trin, c bit l i vi VN, chi ngn sch thng p ng nhu cu rt ln v gio dc, y t, u t c s h tng ban u nh: Giao thng, in, nc...
Kho lun tt nghip
31
Chnh nhng yu km trong ngn sch (thu NSNN khng chi v b p thm ht ngn sch khng ch phi vay trong v ngoi nc m cn phi ly t ngun tin pht hnh) l mt yu t quan trng gy nn lm pht... V mt thu ngn sch, tht thu ngn sch hng nm dn n nhng hu qu v nhiu mt. Mt lng tin khng nh cha c thu vo ngn sch nh nc p ng chi ngn sch, lm mt cn i thu, chi ngn sch, tc l bi chi ngn sch. Bi chi ngn sch lm tng s n ca chnh ph (nu chnh ph phi vay trong nc v vay nc ngoi b p) hoc phi pht hnh tin. Lng tin khng nh cn tht thu trn cng vi lng tin mi a ra lu thng s to sc p i vi lm pht V gc chi ngn sch, u t, chi tiu km hiu qu gp phn lm bi chi ngn sch, lm tng n ca chnh ph. Chnh ph phi pht hnh tin b p bi chi ngn sch nh nc, lng tin trong lu thng tng gp phn to sc p lm pht. Bi chi ngn sch lm tng s n ca chnh ph (nu chnh ph phi vay trong nc v vay nc ngoi b p) hoc phi pht hnh tin. Lng tin khng nh cn tht thu trn cng vi lng tin mi a ra lu thng s to sc p i vi lm pht.
1.7 Cc bin php kim ch lm pht

Trong di hn, lm pht s thp nu tc tng trng tin t thp. iu ny i hi chnh sch ti kho phi tng i tht cht c mc thm ht thp. Tuy nhin, nu xut pht im l mc lm pht cao th c c mc lm pht thp, nn kinh t cn phi tri qua mt thi k tht nghip cao. 1.7.1 Chnh sch thu nhp Chnh sch thu nhp l trc tip kim sot tin lng v cc khon thu khc. Mt chnh sch hn ch tng lng nht nh s gip lm pht xung
Kho lun tt nghip
32
nhanh. Trong lch s, chnh sch ny khng th gim mc lm pht xung thp. Ti sao cc chnh sch thu nhp trc y li khng thnh cng? Nu chnh ph can thip vo th trng lao ng, chnh ph khng th khng theo ui cc mc tiu khc cng lc . V d, h c gng gm tin lng tng i gia cc loi lao ng c k nng khc nhau nhm hng ti s cng bng. Cc chnh sch ny s lm thay i tin lng thc t ca mt s loi lao ng, v nh vy n s gy ra tnh trng d cung i vi mt s loi lao ng v tnh trng d cu i vi mt s loi lao ng khc. Cc lc lng th trng cui cng s lm cho chnh sch ny tht bi. Chnh sch thu nhp tt nht l mt phng tin iu chnh tm thi. Trong di hn, tc tng trng tin t danh ngha thp l yu t ch cht duy tr mc lm pht thp. Mt s chnh sch thu nhp khc cng tht bi bi v chnh ph mc d hn ch vic tng lng nhng li lin tc in tin, mt chnh sch s gy ra d cu lao ng v cui cng s lm chnh sch thu nhp tht bi 1.7.2 Chnh sch kinh t v m trong ch t gi c nh Chnh sch tin t Li sut l ct duy tr t gi khi vn vn ng mnh hon ho. Mc vn ng ca vn cng cao th mc c lp ca chnh sch tin t trong nc cng gim. Nhng lung vn tri vi qui nh ca php lut s khng c hot ng. Cc ngn hng c gng tm ra nhng cch khc tin hnh giao dch m khng tri vi qui nh ca php lut. Nhng lung vn c ng nht l nhng lung vn rt vo v rt ra c kh nng thanh khon cao, bng cch a ra mc thu thp nn nhng khon u t di hn khng b nh hng ng k mt nn kinh t p dng ch t gi hi oi c nh, chnh sch tin t s b hn ch s dng, bi bt c s thay i no ca cung tin cng lm thay i t gi hi oi
Kho lun tt nghip Chnh sch ti kho
33
T gi c nh cng vi vic vn vn ng hon ho s lm gim vai tr ca chnh sch tin t nhng li nng cao hiu qu ca chnh sch ti kho. Trong nn kinh t m, chnh sch tin t phi iu chnh mt cch th ng gi cho li sut c nh v duy tr t gi neo. Chnh v vy, khi tng cu gim, chnh ph c th thc hin chnh sch ti kho m rng phc hi li trng thi cn bng bn trong nhanh chng hn. Nu thay i tng cu l nguyn nhn duy nht khin cho ti khon vng lai chch khi trng thi cn bng i ngoi th vic m rng ti kho cng c th gip phc hi li trng thi cn bng i ngoi. Chnh sch ti kho l mt cng c chnh sch quan trng trong ch t gi c nh. N tr ln hu hiu hn khi chnh sch tin t khng cn c s dng na. C ch n nh ti kho t ng cng ng vai tr ny. Ch khi no chnh sch ti kho c th phn ng nhanh trc nhng c sc tm thi th vic thay i tu trong chi tiu ca chnh ph v thu sut mi c thc hin 1.7.3 Chnh sch kinh t v m trong ch t gi th ni Chnh sch tin t Trong nn kinh t m vi ch t gi th ni, chnh sch tin t tc ng ti tng cu khng ch thng qua tc ng ca li sut ti cu tiu dng v u t. Thay i l trnh d kin v li sut c th c nh hng mnh ti t gi v sc cnh tranh. nh hng ti tng cu c th ln. Bi v, nh hng ca li sut ti sc cnh tranh tc ng cng chiu vi nh hng trong nc, li sut thp thc y tiu dng trong nc nhng cng lm gim t gi v tng sc cnh tranh v do vy lm tng xut khu rng , v vy chnh sch tin t tr ln hiu qu hn trong ch t gi th ni Chnh sch ti kho Trong ch t gi th ni, nh hng ca s thay i li sut ti sc
Kho lun tt nghip
34
cnh tranh, cng c thm sc mnh ca chnh sch tin t nhng lm suy yu i sc mnh ca chnh sch ti kho. Gi s chnh ph thc hin chnh sch ti kho m rng, tng chi tiu ca chnh ph. iu ny lm tng tng cu. D chnh sch tin t theo ui mc tiu lm pht hay mc tiu cung tin danh ngha th vic bng n tng cu cng khin NHTW tng li sut. Li sut cao hn s gy ra s tng gi tc thi ca t gi danh ngha ngn khng cho vn chy vo. Nu t gi tng ln kh cao, mi ngi tin rng n s gim t thi im tr i. Trong nn kinh t m, tng t gi cng lm gim sc cnh tranh v gim xut khu rng, tip tc lm suy yu nh hng ca chnh sch ti kho m rng vi mc tiu tng tng cu trong ngn hn 1.7.4 Chnh sch lu thng tin t Chnh sch lu thng tin t hay chnh sch tin t l qu trnh qun l h tr ng tin ca chnh ph hay NHTW t c nhng mc ch c bit: nh kim ch lm pht, duy tr n nh t gi hi oi, t c ton dng lao ng hay tng trng kinh t. Chnh sch lu thng tin t bao gm vic thay i cc loi li sut nht nh, c th trc tip hay gin tip thng qua cc nghip v th trng m; qui nh mc d tr bt buc hoc trao i trn th trng ngoi hi. Cc cng c ca chnh sch tin t Gm c 6 cng c sau: Cng c ti cp vn: l hnh thc cp tn dng ca NHTW i vi cc NHTM. Khi cp 1 khon tn dng cho NHTM, NHTW tng lng tin cung ng ng thi to c s cho NHTM to ngoi t v khai thng kh nng thanh ton ca h. Cng c t l d tr bt buc: l t l gia s lng phng tin cn v hiu ha trn tng s tin gi huy ng, nhm iu chnh kh nng thanh ton (cho vay) ca cc NHTM.
Kho lun tt nghip
35
Cng c nghip v th trng m: l hot ng NHTW mua bn giy t c gi ngn hn trn th trng tin t, iu ha cung cu v giy t c gi, gy nh hng n khi lng d tr ca cc NHTM, t tc ng n kh nng cung ng tn dng ca cc NHTM dn n lm tng hay gim khi lng tin t. Cng c li sut tn dng: y c xem l cng c gin tip trong thc hin chnh sch tin t bi v s thay i li sut khng trc tip lm tng thm hay gim bt lng tin trong lu thng, m c th lm kch thch hay km hm sn xut. N l 1 cng c rt li hi. C ch iu hnh li sut c hiu l tng th nhng ch trng chnh sch v gii php c th ca NHTW nhm iu tit li sut trn th trng tin t, tn dng trong tng thi k nht nh. Cng c hn mc tn dng: l 1 cng c can thip trc tip mang tnh hnh chnh ca NHTW khng ch mc tng khi lng tn dng ca cc t chc tn dng. Hn mc tn dng l mc d n ti a m NHTW buc cc NHTM phi chp hnh khi cp tn dng cho nn kinh t. T gi hi oi: T gi hi oi l cng c, l n by iu tit cung cu ngoi t, tc ng mnh n xut nhp khu v hot ng sn xut kinh doanh trong nc. Chnh sch t gi tc ng mt cch nhy bn n tnh hnh sn xut, xut nhp khu hng ha, tnh trng ti chnh, tin t, cn cn thanh ton quc t, thu ht vn du t, d tr ca t nc. nhiu nc, c bit l cc nc c nn kinh t ang chuyn i coi t gi l cng c h tr quan trng cho chnh sch tin t. C quan hu trch v tin t s dng chnh sch tin t nhm hai mc ch: n nh kinh t v can thip t gi hi oi. V n nh kinh t v m: c quan hu trch v tin t (NHTW hay cc tin t) s thay i lng cung tin t. Cc cng c t c mc tiu ny
Kho lun tt nghip
36
gm: thay i li sut chit khu, thay i t l d tr bt buc, v cc nghip v th trng m. Thay i li sut chit khu C quan hu trch v tin t c th thay i li sut m mnh cho cc ngn hng vay, thng qua iu chnh lng tin c s. Khi lng tin c s thay i, th lng cung tin cng thay i theo. Thay i t l d tr bt buc Cc c quan hu trch v tin t thng quy nh cc ngn hng phi gi mt phn ti sn ti ch mnh. Khi cn trin khai chnh sch tin t, c quan hu trch v tin t c th thay i quy nh v mc gi ti sn . Nu mc gi tng ln nh khi thc hin chnh sch tin t tht cht, th lng tin m cc ngn hng cn nm gi s gim i. Do , tin c s gim i,v lng cung tin trn th trng cng gim i. Tin hnh cc nghip v th trng m C quan hu trch tin t khi mua vo cc loi cng tri v giy t c gi khc ca nh nc lm tng lng tin c s. Hoc khi bn ra cc giy t c gi s lm gim lng tin c s. Qua , c quan hu trch tin t c th iu chnh c lng cung tin. Mc tiu ca chnh sch tin t Chnh sch tin t nhm vo hai mc tiu l li sut v lng cung tin. Thng thng, khng th thc hin ng thi hai mc tiu ny. Ch iu tit chu k kinh t tnh trng bnh thng, th mc tiu li sut c la chn. Cn khi kinh t qu nng hay kinh t qu lnh, chnh sch tin t s nhm vo mc tiu trc tip hn, l lng cung tin. Nghip v th trng m l hot ng mua v bn tri phiu chnh ph ca FED. Khi FED mua tri phiu ca cng chng, s -la m n tr cho tri phiu lm tng tin c s v qua lm tng cung tin. Khi FED bn tri
Kho lun tt nghip
37
phiu cho cng chng, s -la m n nhn lm gim tin c s v bi vy lm gim cung tin. Nghip v th trng m l cng c chnh sch c Fed s dng thng xuyn nht. Nhng tranh lun v hiu qu ca chnh sch tin t By thanh khon Khi tnh trng by thanh khon, chnh sch tin t s khng pht huy hiu lc. Khi u t khng thay i theo li sut Chnh sch tin t lm thay i li sut, qua thay i u t ca x nghip v iu chnh c tng cu. y l gi thit rng u t ca x nghip c phn ng trc cc thay i ca li sut. Tuy nhin, nu u t khng phn ng trc thay i ca li sut, th chnh sch tin t b v hiu ha. S dng php phn tch IS-LM cng c th thy iu ny. Khi u t khng phn ng vi li sut, ng IS tr nn thng ng. D chnh sch tin t c lm dch chuyn ng LM th no i na, tng cu vn khng thay i. Ngoi ba loi hn ch ni trn, nu c quan hu trch tin t khng c hot ng c lp, th chnh ph c th can thip vo vic pht hnh tin t (chng hn khi cn b p thm ht ngn sch), khin cho hiu qu ca chnh sch tin t tr nn hn ch. 1.7.5 Nghip v th trng m Nghip v th trng m l hot ng NHTW mua vo hoc bn ra nhng giy t c gi ca chnh ph trn th trng. Thng qua hot ng mua bn giy t c gi, NHTW tc ng trc tip n ngun vn kh dng ca cc t chc tn dng, t iu tit lng cung ng tin t v tc ng gin tip n li sut th trng. Tc ng ca nghip v th trng m Trong bng tng kt ti sn ca NHTW, ti sn c ch yu l giy t c
Kho lun tt nghip
38
gi ca chnh ph, ti sn n ch yu l tin giy v tin gi d tr ca cc NHTM. Khi NHTW bn ra nhng giy t c gi ca chnh ph trn th trng nh tri phiu chnh ph, NHTW s "thu tin" v theo c ch sau: ti khon vng lai ca ngi mua tri phiu chnh ph b NHTM ghi n v NHTW s ghi gim ti khon tin gi d tr ca cc NHTM ti . V t l tin mt d tr ca NHTM bng tin gi d tr ti NHTW cng vi tin mt ti kt d tr ca h nn khi ti khon tin gi d tr ca cc NHTM ti NHTW gim xung, c s tin t gim i lm gim cung tin mt lng bng gi tr ca tri phiu chnh ph bn ra nhn vi s nhn tin t. Ngc li, khi NHTW mua vo giy t c gi ca chnh ph, n s ghi tng ti khon d tr ca cc NHTM v lm tng c s tin t dn n cung tin tng. Vic ghi tng ti khon d tr ca cc NHTM c th dn n kt cc NHTW phi in thm tin giy nu cc NHTM c nhu cu ln v tin giy trong khi tin giy ca NHTW khng p ng. Cc loi nghip v th trng m Nghip v th trng m ca cc NHTW ch yu c hai loi: mua bn giy t c gi di hn v mua bn giy t c gi ngn hn. M, nghip v th trng m ch yu c thc hin i vi tri phiu chnh ph di hn. VN, theo Lut Ngn hng Nh nc VN, nghip v th trng m ch l vic mua bn giy t c gi ngn hn nh tn phiu kho bc, chng ch tin gi, tn phiu Ngn hng Nh nc v cc giy t c gi ngn hn khc.
Lp: Ton Kinh t 46
Kho lun tt nghip
39
CHNG II THC TRNG NN KINH T VIT NAM

2.1 Thc trng nn kinh t VN nhng nm gn y
2.1.1 Gi c hng ho gia tng Nhm th nht: l hng lng thc thc phm chim trng s trong CPI l 47% tng vt do nh hng ca dch cm gia cm, gi go tng t bin do sc ma v. Nhm th hai: l cc mt hng vt liu, xy dng chim 8,2% trong t trng CPI tng gi do gi thp trn th trng th gii tng. Chi ph sn xut tng v gi nguyn liu v thu tng. Nhm th ba: l vn ti, bu in v vin thng chim t trng khong 10% trong CPI tng gi do nh hng ca s tng gi du th gii. K t u nm 2004, vic thu chnh thu tiu th c bit v thu tr gi gia tng tng gi xe hi v bia hp ln lc l 20% v 10%. Cng bt u t u nm 2004, chnh ph VN bi b bao cp i vi du ha v cc bin ch phm v ng thi cho php cc cng ty du t n nh gi bn, nhng khng c cao hn gi cn bn ca nh nc 10% v i vi du Kerosene l 5%. Hn na, trong nm 2007, gi tiu dng nm 2007 din bin phc tp v c xu hng tng cao cc thng cui nm. Gi tiu dng thng 12 nm 2007 tng 2,91% so vi thng trc. So vi thng 12 nm 2006, gi tiu dng nm 2007 tng 12,63%, trong nhm hng n v dch v n ung tng 18,92%; nh v vt liu xy dng tng 17,12%; cc nhm hng ha v dch v khc tng t 1,69% n 7,27%. Gi tiu dng bnh qun nm 2007 so vi nm 2006 tng 8,3%, trong nhm hng n v dch v n ung tng 11,16%; nh v vt liu xy dng tng 11,01%; cc nhm hng ha v dch v khc ch tng 3,18-6,15%.
Kho lun tt nghip
40
Ring trong 4 thng u nm 2008, gi c hng ho c nhiu bin ng: Gi tiu dng thng 4/2008 tng thp hn mc tng ca cc thng trc nhng vn cn tng v nhiu mt hng ng mc gi cao. So vi thng trc, gi tiu dng thng 4/2008 tng 2,2% (thng 1/2008 tng 2,38%; thng 2 tng 3,56%; thng 3 tng 2,99%). Trong cc nhm hng ha v dch v, tng mnh v gp phn y gi ln cao vn l gi cc nhm lng thc; nh v vt liu xy dng; phng tin i li, bu in v thc phm, vi cc mc tng gi so vi thng trc ln lt l: lng thc tng 6,1%; nh v vt liu xy dng tng 2,6%; phng tin i li, bu in tng 2,3%; thc phm tng 2,2%; cc nhm hng ha, dch v khc ch tng mc 0,4% n 1%. So vi thng 12 nm 2007, gi tiu dng thng 4 tng 11,6%, trong hng lng thc tng 25,1%; thc phm tng 15,6%; nh , vt liu xy dng tng 10,8%; phng tin i li, bu in tng 9,8%; cc nhm khc tng ph bin t 1% n trn 5%. So vi thng 4 nm 2007, gi tiu dng thng 4 nm 2008 tng 21,42%. Gi tiu dng bnh qun 4 thng u nm 2008 tng 17,6% so vi 4 thng u nm trc. S tng ln v gi c hng ho l mt c sc v pha cung lm gi c tng vt, dn n lm pht 2.1.2 V cung tin D bt c gi c ca hng ho no c tng th cng c gi c ca hng ho khc gim xung nu lng tin trong nn kinh t l khng i. Bng c hai cch o c bn b sung cho nhau l khi lng tin mnh (M2) v lng tn dng bm ra cho nn kinh t u cho thy tc tng hng nm l qu cao v trong mt thi gian di. Nm NHTM ca nh nc hin nay kim sot 80% th trng ti chnh ca VN. Nhng ngn hng ny li c lnh ca nh nc u tin cho cc x nghip quc doanh vay.
Kho lun tt nghip
41
Bng 2.1: Mt s ch tiu cn bn ca nn kinh t VN ( n v: %) Tng trng M2 M2/GDP Tn dng/GDP Tn dng 1998 5.8 12 37 12 17 1999 4.8 19 83 29 178 2000 6.8 24 37 35 34 2001 6.8 29 31 40 23 2002 7.0 30 15 45 25 2003 7.3 36 39 52 32 2004 7.6 2005 8.5
Ngun: Tng trng l ca Tng cc Thng k, M2 v tn dng l ca IMF. VN vic dng vng v la thanh ton trong cc giao dch c gi tr cao nh bt ng sn vn din ra bnh thng (hin tng la ho) v lng tin ny ng l ra c o lng nh mt phn ca khi tin mnh M2 nhng tt c nm ngoi tm kim sot ca chnh ph. Tt c nhng iu c th lm cho cung tin tng ln rt nhiu so vi nhng g m cc bo co thng k cng b. V th, khi c lng m hnh chng ta c th nhn c mt s kt qu khng ph hp vi l thuyt. Do cng khng loi tr gi nh s liu tin t l thiu tin cy. 2.1.3 V GDP Nh nc tng lng cho nhn vin trong nm 2003. Chi ph v lng bng nhn vin tng ng vi 3.5% ca tng sn phm ni a (GDP) trong nm 2002, tng ln n 4.1% ca GDP trong nm 2003 v 3.9% trong nm 2004. Ngoi ra k hoch ci t lng bng v an sinh x hi cho nhn vin trong khu vc dch v cng cng v hnh chnh mi bt u vo thng T nm 2004 cng lm tng p lc lm pht. Theo c tnh s b, tng sn phm trong nc (GDP) nm 2007 theo gi so snh 1994 c tnh tng 8,48% so vi nm 2006, t k hoch ra (8,2-8,5%), gm c khu vc nng, lm nghip v thu sn tng 3,41% (k hoch 3,5-3,8%); khu vc cng nghip v xy dng tng 10,6% t k hoch ra (10,5-10,7%); khu vc dch v tng 8,68% vt k hoch ra (8,0V Th Huyn Trang Lp: Ton KINH T 46 Lp: Ton Kinh t 46
Kho lun tt nghip
42
8,5%). Tng trng kinh t nm 2007 ca nc ta ng vo hng cc quc gia c tc tng trng kinh t cao trong khu vc (Theo nh gi ca Ngn hng Pht trin Chu -ADB th nm 2007 kinh t Trung Quc tng 11,2%; Vit Nam tng 8,3%; Xin-ga-po tng 7,5%; Phi-li-pin tng 6,6%; In-n-xi-a tng 6,2%; Ma-lai-xi-a tng 5,6%; Thi Lan tng 4%).
2.1.4 V chi tiu chnh ph
Ngn sch thm ht gia tng. chnh ph chi tiu vt qu mc tin thu vo ti 6,6% GDP, khng phi mc 5% nh Quc hi cho php, theo cch tnh ca Qu Tin t quc t (IMF). Tc tng bi chi ngn sch trong tm nm tr li y gi mc cao 17-18%/nm, nm 2001 chi ngn sch 26,5% GDP, n nay xp x 40%. Thc t trong nhng nm gn y, mc d VN kim sot ngun bi chi NSNN t hai ngun l vay nc ngoi v vay trong nc nn sc p tin cung ng thm ra th trng c gim bt ng k, nhng sc p tng chi tiu ca chnh ph cho tiu dng thng xuyn v cho u t li tng ln. V gc chi ngn sch, c mt s tin khng nh b lng ph, tht thot thng qua vic u t cng, thng qua vic chi tiu ca cc c quan nh nc, thng qua vic lm n km hiu qu ca cc doanh nghip nh nc. u t, chi tiu km hiu qu gp phn lm bi chi ngn sch, lm tng n ca chnh ph . chnh ph phi pht hnh tin b p bi chi ngn sch nh nc, lng tin trong lu thng tng gp phn to sc p lm pht. Hn na li tc thu gim v nhiu thu sut v xut nhp cng gim theo hip nh thng mi AFTA v ba nm (2005-2007) theo BTA, v vic hi nhp vo nn kinh t th gii. Li tc v du th v thu nhp ca cc x nghip quc doanh gim. Mt khc nh nc li phi tiu nhiu hn v chi ph cho vic ci t cc doanh nghip v NHTM nh nc, tng lng cho nhn vin chnh ph v xy dng h tng c s. Tng thu ngn sch Nh nc nm 2007 c tnh tng 16,4% so vi
Kho lun tt nghip
43
nm 2006 v bng 106,5% d ton c nm, trong cc khon thu ni a bng 107%; thu t hot ng xut nhp khu bng 108,1%; thu vin tr bng 156,7%. Ring thu t du th c tnh ch bng 102,1% so vi d ton nm v thp hn nm trc, do sn lng khai thc du th gim. Tng chi ngn sch Nh nc nm 2007 c tnh tng 17,9% so vi nm trc v bng 106,5% d ton nm, trong chi u t pht trin tng 19,2% v bng 103,2%; chi thng xuyn tng 15,1% v bng 107,2%; chi tr n v vin tr tng 20,5% v t k hoch nm. Bi chi ngn sch Nh nc nm 2007 c tnh bng 14,8% tng s chi v bng mc bi chi d ton nm c Quc hi thng qua u nm, trong 76,1% c b p bng ngun vay trong nc v 23,9% t ngun vay nc ngoi. Bng 2.2: Mt s ch tiu v chi ngn sch giai on 1996-2007(%) Ch tiu Chi ngn sch/GDP tng chi Chi tr n trong v ngoi 15 nc trong tng chi Chi thng xuyn trong 59.2 tng chi Thm ht ngn sch/GDP 4.1 u t nh nc/tng u 54.36 52 4.92 53.04 50.61 5 46.4 52.35 5 40.2 14 12.69 12.83 1996-2000 2001-2005 2006 24.4 27.9 33.0 30 26.79 2007 29.62 24.99
Chi u t pht trin trong 23.7
t ton x hi Ngun: S liu cng khai ngn sch nh nc, nin gim thng k 2006 Chi tiu ngn sch km hiu qu trong mt thi gian di khin ch s ICOR trong u t tng cao, ch s ICOR ca khu vc nh nc thng ln n trn 10 k t nm 2002 tr li y, ngha l c 10 ng u t ca khu vc nh nc mi to ra mt ng tng trng, y l mc chi ph rt cao cho
Kho lun tt nghip tng trng.
44
Khu vc quc doanh l mt gnh nng v ngn sch quc gia v cn tr cho s pht trin kinh t: Vo cui nm 2003, tng s vn ca 4,800 x nghip quc doanh l 12.1 t USD so vi s n l 13.6 t USD. Do khu vc nh nc chim phn ln trong tng vn u t ton x hi v vi hiu qu u t thp nn ko theo hiu qu vn u t chung ca nc ta xung thp, iu ny mt mt trc tip lm tng gi thng qua tng tng cu do u t tn nhiu nguyn liu hn, ng thi cng gin tip tng nhp khu lm pht do ICOR cao. Bng 2.3: ICOR tnh theo gi so snh nm 1994 Nm 199 199 199 199 200 0 6.62 200 2 7.15 200 3 7.25 200 4 7.23 200 5 6.99 2006 7.47 6 7 8 9 ICOR 4.07 5.08 6.82 8.55 Ngun: Nin gim thng k 2006
Ring 4 thng u nm 2008, tng thu ngn sch Nh nc c tnh t 38,6% d ton nm, trong thu ni a t 36,8%; thu t du th t 38,1%; thu cn i ngn sch t hot ng xut nhp khu t 45,3%; thu vin tr t 26,4%. Trong thu ni a, thu t kinh t Nh nc t 36,8%; thu t doanh nghip c vn u t nc ngoi (khng k du th) t 29,7%; thu thu cng, thng nghip v dch v ngoi Nh nc t 36,4%; thu thu nhp i vi ngi c thu nhp cao bng 46,3%; thu ph xng du bng 31,1%; thu ph, l ph t 33,4%; cc khon thu v nh, t t 47,5%. Tng chi ngn sch Nh nc 4 thng u nm 2008 c tnh t 33% d ton nm, trong chi u t pht trin t 31,4% (ring chi u t xy dng c bn t 31%). Chi s nghip kinh t, x hi, quc phng, an ninh, qun l Nh nc, ng, on th t 34% d ton nm, trong chi gio dc, o to, dy ngh t 33,1%; chi y t t 34,5%; chi lng hu v bo m x hi t 34,9%; chi s nghip kinh t t 37,7%; chi qun l hnh
Kho lun tt nghip
45
chnh t 33,4%. Chi ci cch tin lng 4 thng u nm t 33,2% d ton nm; chi tr n v vin tr t 39%. Bi chi ngn sch Nh nc 4 thng u nm bng 10,3% mc d ton c nm, trong 85,5% c b p bng ngun vay trong nc v 14,5% t ngun vay nc ngoi 2.1.5 V t gi ng tin VN mt gi t so vi ng USD nhng mt gi ng k so vi cc ngoi t khc (Euro, Yen,...). Mc st gi ca ng VN so vi USD l khong 3% trong nm 2004 v 4% trong nm 2005. Trong thng Ba, 2005 ln u tin gi ca ng USD vut ln trn 16.000 ng VN v lun bin ng khng ngng. S mt gi ca ng tin VN s khin cho gi hng VN nhp cng tng. Tuy nhin, nh hng tch cc ca n l lm cho gi hng xut cng ca VN r hn v d cnh tranh hn trn th trng quc t v y l u tin s mt ca VN. Mt nghin cu ca IMF cho thy rng thay i ca hi sut nh hng ln trn hng nhp cng tuy nhin khng nh hng n gi hng tiu th v cng thc tnh CPI gm nhiu sn phm v dch v khng hon i (c ngha l ch tiu th c ti ch).
2.1.6 V cn cn thng mi
Cn cn thng mi thiu ht gia tng. Con s cho nm 2003 l 5.1 t USD k c chi ph chuyn ch, tng ng vi 13% cu GDP. L do l VN nhp cng nhiu my mc v nguyn liu dng trong k ngh ch bin. Trong giai on ny nc ta nhp khu nhiu hn xut khu, c cu hng ho xut - nhp khu ca Vit Nam lm cho tc ng ca gi c hng ho th gii n th trng trong nc cao hn cc nc khc. Trong , cc mt hng nhp khu ch yu ca Vit Nam l nhng mt hng c tc tng gi cao nht trn th trng th gii (xng du, st thp, phn bn, nguyn liu nha...). ng thi, y cng l nhng nguyn liu u vo quan trng ca
Kho lun tt nghip
46
nhiu ngnh sn xut ch lc ca nn kinh t, v th khi gi nhp khu tng s lm cho gi c hng ho trong nc tng. Bng 2.4: Ch s gi XK v NK (Nm trc = 100)
1998 CH S GI XUT KHU CHUNG Ch s chung 96.6 Hng tiu dng 100.4 Lng thc, thc phm 99.7 Hng phi lng thc, thc phm 102.5 T liu sn xut 93.9 Nguyn, nhin, vt liu 93.7 My mc, thit b, ph tng 94.9 CH S GI NHP KHU CHUNG Ch s chung 98.0 Hng tiu dng 97.3 Lng thc, thc phm 96.5 Hng phi lng thc, thc phm 97.8 T liu sn xut 98.2 Nguyn, nhin, vt liu 97.9 My mc, thit b, ph tng 100.3 98.9 94.4 94.0 95.8 102.5 102.5 80.3 104.4 96.5 90.4 100.5 120.6 121.3 100.4 93.2 92.0 85.8 97.9 94.7 94.5 100.0 100.7 102.3 106.1 98.7 99.3 99.3 100.3 109.3 105.3 108.9 101.2 116.7 117.4 100.7 112.0 104.1 106.6 101.3 126.6 127.8 97.9 113.9 104.1 108.7 99.9 132.4 134.2 100.5 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005
90.1 95.3 93.5 97.5 90.1 89.5 95.2
103.4 96.5 99.2 93.8 104.9 105.5 98.5
98.3 97.6 96.9 97.8 98.4 97.7 100.5
99.9 97.8 98.8 97.6 100.2 99.9 101.3
103.4 101.1 103.5 100.6 103.8 104.8 100.4
109.6 100.8 105.9 100.3 112.6 114.8 101.1
107.8 102.2 103.4 102.1 109.5 111.6 101.6
Ngun: Tng cc Thng k Hnh 2.1: Biu xut-nhp khu
35000.0 30000.0
25000.0
Kho lun tt nghip
47
Ngun: Tng cc Thng k Nhn vo biu tr gi xut- nhp khu phn theo khi nc v bng ch s gi xut- nhp khu ta nhn thy: khu vc Chu vn ang l th trng xut v nhp khu ln nht ca nc ta, Nht Bn, Trung Quc, ASEAN l nhng i tc chim th phn bun bn ln nht trong s cc i tc Chu . Ring cc nc ASEAN chim 24,3% tng kim ngch xut khu v 32,4% kim ngch nhp khu ca nc ta trong nm 1998. iu ny cho thy, khi xy ra cuc khng hong khu vc Chu th VN cng nhp khu mt phn lm pht thng qua cc sn phm nhp khu vo ni a. Gi tr hng ha xut khu nm 2007 c tnh t gn 48,4 t USD, tng 21,5% so vi nm 2006. Gi tr hng ha nhp khu nm 2007 c tnh t 60,8 t USD, tng 35,5% so vi nm trc, trong khu vc kinh t trong nc t 39,2 t USD, tng 38,1% v khu vc c vn u t nc ngoi t 21,6 t USD, tng 31%. Cc mt hng c gi tr nhp khu cao trong nm 2007 l: my mc thit b, dng c ph tng t gn 10,4 t USD, tng 56,5%; xng du 7,5 t USD, tng 25,7%; st thp gn 4,9 t USD, tng 66,2%; vi 4 t USD, tng 33,6%; in t, my tnh v linh kin 2,9 t USD, tng 43,7%; cht do 2,5 t USD, tng 34,3%; nguyn ph liu dt, may, da 2,2 t USD, tng 12,1%; ha cht 1,4 t USD, tng 39,1%; t 1,4 t USD, tng 101%; sn phm ha cht gn 1,3 t USD, tng 27,1%; thc n gia sc v nguyn ph liu 1,1 t USD, tng 52,6%, g v nguyn ph liu g 1 t USD, tng 31,9%.
Kho lun tt nghip
48
Mc d vy th nhp siu nm 2007 mc 12,4 t USD, bng 25,7% gi tr xut khu hng ha v gp gn 2,5 ln mc nhp siu ca nm trc. Gi tr nhp khu hng ha v nhp siu ca nm 2007 tng cao l do (1) tng nhu cu nhp khu pht trin nn kinh t. Ch ring nhp khu my mc thit b, dng c ph tng chim ti 17,1% tng gi tr hng ha nhp khu v ng gp 23,5% vo mc tng chung; xng du cng chim 12,3% v ng gp 9,6%; (2) Gi ca nhiu mt hng nhp khu ch yu u tng cao nh st thp tng 23,1%; phn bn tng 19,1%; xng du tng 12,2%; cht do tng 9,6%. Ngoi ra, gi ng la M trn th trng th gii st gim so vi mt s ngoi t mnh cng l nhn t lm gia tng gi tr nhp khu, khi qui i v USD. Gi tr xut, nhp khu dch v c nm 2007 c tnh t 12,4 t USD, tng 21,6% so vi nm trc, trong gi tr xut khu dch v 6 t USD, tng 18,2% v gi tr nhp khu dch v, gm c ph vn ti v bo him hng nhp khu t 6,4 t USD, tng 24,9%. Trong 4 thng u nm 2008, cn cn thng mi c nhiu bin chuyn: Tng gi tr xut khu 4 thng u nm nay t 18,26 t USD, tng 27,6% so cng k nm trc, trong khu vc kinh t trong nc t 7,67 t USD, tng 21%; khu vc kinh t c vn u t trc tip nc ngoi, k c du th t 10,59 t USD, tng 32,8%. Nhn chung trong 4 thng u nm nay, cc mt hng xut khu ch lc u tng so cng k nm trc. c tnh xut khu 4 thng ca mt s mt hng ch yu nh sau: Du th xut khu t 4,58 triu tn vi kim ngch 3,5 t USD, gim 9,6% v lng so vi cng k nm trc; than xut khu t 8,6 triu tn vi 421 triu la, gim 20,7% v lng so vi cng k nm trc; dt may xut khu t 2,6 t USD, tng 24,5% so vi 4 thng u nm trc...Nhp khu hng ha 4 thng u nm 2008 c tnh t 29,36 t USD, tng 71% so vi cng k nm trc,
Kho lun tt nghip
49
bao gm khu vc kinh t trong nc 20,6 t USD, tng 86% v khu vc c vn u t nc ngoi t 8,76 t USD, tng 43,7%. Nhp khu ca hu ht cc mt hng phc v sn xut v tiu dng trong nc c tnh 4 thng u nm nay u tng so vi cng k nm trc, trong cc mt hng nhp khu ln nh my mc, thit b dng c, ph tng; xng du; st thp; phn bn u c tc tng kh cao. Tuy nhin, nhp siu 4 thng u nm 2008 ln ti 11,1 t USD, bng 60,8% gi tr xut khu. Xut khu 4 thng ch trang tri c khong 2/3 gi tr nhp khu, gy sc p ln cn cn thanh ton v tng cung tin ng mua ngoi t thanh ton nhp khu, nh hng n cc cn i kinh t v m, c bit l vn lm pht. Vn nhp siu cao cn c c bit quan tm trong ch o, iu hnh thc hin cc mc tiu pht trin kinh t, x hi ca Chnh ph.
2.2 Thc trng lm pht VN trong nhng nm gn y

Trong thp nin 1980 v u thp nin 1990, VN tri qua mt nn lm pht phi m. Mc lm pht gia tng t 125% vo nm 1980 ln n 487% vo nm 1986. Sau khi chnh sch i mi v th lng gi c c thi hnh, mc lm pht gim xung 4.2% vo nm 1999. Nn lm pht phi m trong gn hai thp nin gy ra bi mt l do chnh l nh nc ti tr ngn sch thiu ht bng cch in thm tin. Ngoi ra nhu cu ca dn chng, nht l v thc phm th nhiu m hng ho sn xut ra th qu t. ngn sch thiu ht v phi nui khong 200.000 qun ng Kampuchia trong khi khng nhn c mt ng vin tr no ca phng Ty. Cn vin tr ca cu Lin Bang X Vit v cc nc x hi ch ngha ng u b gim nhanh chng ri chm dt vo cui thp nin 1980. Trong khong thi gian t 1992 tr v sau lm pht mc thp di 10%. Ba yu t chnh nh hng n hin tng lm pht trong giai on ny
Kho lun tt nghip
50
l mc sn xut thc phm ni a, gi thc phm trn th trng quc t c bit l gi go, v gi xng du v nh hng ca n trn chi ph chuyn tr. Mc lm pht mc 4.0% v 3.6% ln lt vo 2002 v 2003. Mc lm pht VN t nhin nhy vt ln 8.3% trong 6 thng u ca nm 2004 ngoi tm c on 3.5% - 4.5% ca nh nc v cc c quan ti chnh quc t nh Qu Tin T Quc T (IMF), Ngn Hng Pht Trin Chu (ADB), v Ngn Hng Th Gii. Ch s gi tiu th (CPI) tip tc tng trong by thng ca nm 2004. CPI tng ti 9.1% vo cui thng 7 nm 2004 so vi mt nm v trc. Gi c tip tc tng khin cho lm pht ngy cng tng cao. Theo s liu chnh thc ca Tng cc Thng k, ch s gi tiu dng (CPI) ca 10 thng u nm 2007 tng 8,12% so vi thng 12-2006. Cn nu so vi cng k nm 2006 th CPI tng 9,34%, trong mc tng khu vc thnh th l 9,74% v nng thn l 8,92%. Nm 2007 ch s lm pht tng ln n 12.6%, tnh chung trong 3 thng u nm 2008, CPI tng ti 9.19% so vi thng 12-2007 v cao hn so vi mc tiu di 8.5% m chnh ph ra, tng 3.17% so vi thng 12-2007. Tuy nhin vo u thp nin th nht ca th k 21 Vit Nam cng tri qua gim pht nh mc -1.6% vo nm 2000 v -0.4% vo nm 2001. Gim pht l trng hp ngc li vi lm pht, c ngha l gi c h thp, v kt qu l lm tng gi tr ca ng tin so vi hng ho v dch v. Mt hu qu ca s gim pht l mc tht nghip gia tng. Mc tiu th suy gim v ngi mua c khuynh hng nh hon chi tiu ch i cho gi c xung thp hn na. Bng 2.5: Tng trng v lm pht qu I giai on 2004 2008 ( so vi thng 12 nm trc, %) Nm 2001 2002
Lm pht 0 2.5
Tng trng kinh t 7.2 6.6

Lp: Ton Kinh t 46
Kho lun tt nghip
51
2003 2.5 6.88 2004 4.9 7.0 2005 3.7 7.2 2006 2.8 7.2 2007 3 7.7 2008 9.19 7.43 Ngun: Bo co hng thng ca Tng cc Thng k Tuy nhin vo u thp nin th nht ca th k 21 Vit Nam cng tri qua gim pht nh mc -1.6% vo nm 2000 v -0.4% vo nm 2001. Gim pht l trng hp ngc li vi lm pht, c ngha l gi c h thp, v kt qu l lm tng gi tr ca ng tin so vi hng ho v dch v. Mt hu qu ca s gim pht l mc tht nghip gia tng. Mc tiu th suy gim v ngi mua c khuynh hng nh hon chi tiu ch i cho gi c xung thp hn na.
CHNG III NH GI TC NG CA MT S YU T CHNH TI LM PHT V D BO

Theo nhng phn tch trn, chng ta thy kinh t VN ang tri qua nhng bin ng, v nhng bin ng ny c nh hng khng nh n nn kinh t, gp phn to nn sc p lm pht. C rt nhiu nguyn nhn dn n lm pht, tuy nhin VN hin nay nguyn nhn chnh ca hin tng lm pht vn l do nhng thay i v tin t, li sut, chi tiu chnh ph, t gi, tin lng danh ngha,...Do hiu r hn nh hng ca cc nhn t ny
Kho lun tt nghip
52
ti lm pht, chng ta cn xem xt xem cc bin ny tc ng ti lm pht theo chiu hng no, nh hng ca chng ti lm pht VN c ph hp vi cc c s l thuyt nu trn hay khng, yu t no nh hng nhiu nht ti lm pht VN... Trong chng ny em s dng 2 m hnh: M hnh th nht l m hnh hi qui dng: Yi = 1 + 2X 2i + ... + k X ki + u i nh gi tc ng ca mt s yu t c bn ti lm pht VN trong giai on 1995-2006. Trong : 1 l h s t do, th hin rng khi cc nhn t khc trong m hnh bng khng th mc lm pht trung bnh l 1 . i (i=2,...,k) l cc h s hi qui ring, o mc nh hng ca tng nhn t ti lm pht. M hnh th hai l m hnh ARIMA d bo lm pht. ARIMA hay cn gi l qu trnh trung bnh trt, ng lin kt, t hi qui, k hiu l ARIMA (p, d, q). Trong : p: l bc ca qu trnh t hi qui AR: Yt= 0 + 1Yt 1 + ... + pY t p+ t d: l bc ca ng lin kt, nu sai phn bc d l chui dng th c gi l ng lin kt bc d. q: l bc ca qu trnh trung bnh trt MA: Yt= t + 1 t 1 + ... + q t q vi t l nhiu trng. Nu m hnh ng lin kt bc 0, ta c qu trnh trung bnh trt v t hi qui ARMA(p,q) c dng: Yt= 0 + 1Yt 1 + ... + pY t p+ 0 t + 1 t 1 + ... + q t q (Y: lm pht, k hiu: lphat).
3.1 M hnh hi quy

3.1.1 S liu v cc bin s ca m hnh nh gi tc ng ca cc nhn t ti lm pht, em s dng b s liu theo qu, giai on 1995-2006. Trong , cc s liu v tin t l s liu
Kho lun tt nghip
53
iu tra ca IMF; GDP, CPI l cc s liu iu tra ca tng cc thng k. Phng php c lng l phng php OLS.
3.1.2 M hnh
Do bt c mt chnh sch ti chnh hay tin t no khi p dng vo nn kinh t, chng ta u khng th nhn thy ngay nh hng ca n n nn kinh t do chng u c tr nht nh. Hn na, khi hi qui chui thi gian m khng dng, c th dn n hi qui gi mo, cc kt qu c lng l khng ng tin cy, v th em s dng phng trnh sai phn vi cc bin c lp v cc bin c lp tr miu t mi quan h ca cc bin c lp ti bin ph thuc.
dCPI t = 0 + 1 dCPI t 1 + 1 dM t + 2 dM t 1 + 1 dGt + 2 dGt 1 + u t
dLP: sai phn bc 1 ca chui lm pht dM: sai phn bc 1 ca cung tin dG: sai phn bc 1 ca GDP u: L s hng sai s ngu nhin
Bng 3.1a: Kt qu c lng m hnh
Lp: Ton Kinh t 46
Kho lun tt nghip
54
Kim nh T v s bng khng h s ca bin DM2: Gi tr thng k t=0.37, p_value= 0.71> 0.05 Do khng c c s bc b gi thit h s ca bin DM2 bng khng hay bin ny khng c ngha v mt thng k. B bin DM2 ra khi m hnh, c lng li m hnh: Bng 3.1b: Kt qu c lng m hnh khng c bin DM2
Kim nh T v s bng khng ca h s ca bin :

Kho lun tt nghip H s ca bin DCPI(-1)): H s ca bin DM2: H s ca bin DGDP: H s ca bin DGDP(-1):
55
t=2.8, p_value= 0.007< 0.05 t= 2.1, p_value= 0.03< 0.05

t =4.9, p_value= 0.00< 0.05 t =2.7, p_value= 0.02< 0.05
Gi thit h s bin DCPI(-1), DM2(-1), DGDP, DGDP(-1) bng 0 b bc b. Hay cc bin u c ngha v mt thng k. Di y em s thc hin cc kim nh kim tra cc gi thit c bn ca phng php OLS. Kim nh phng sai ca sai s thay i: Hnh 3.1: th phn d ca m hnh
Bng 3.2: Kim nh White

Kho lun tt nghip
56
Kim nh gi thit:
H 0 : phng sai ca sai s khng i H1 : phng sai ca sai s thay i
2 Tiu chun bc b: nR2 ~ 2 (4) (4) = 9.49 th khng c c s bc
b H 0 (4: s h s ca m hnh khng k h s chn). Nhn vo m hnh ta thy: Gi tr thng k F= 1.17;

2 (4) =9.49> nR2 = 9.32;
p_value=0.3395 > 0.05 p_value = 0.3158 > 0.05
Do ta khng c c s bc b gi thit H 0 . Hay phng sai ca sai s l khng i. Nh vy, vi cc gi thit ca m hnh hi qui tuyn tnh khng i, th cc kt qu c lng thu c trong kt qu c lng m hnh u l cc c lng tuyn tnh, khng chch, hiu qu v phng sai cc tiu.
Kim nh tng quan chui

Kho lun tt nghip
57
Bng 3.3: Kt qu kim nh Breusch- Godfrey
Kim nh gi thit:
H 0 : khng tn ti t tng quan H1 : tn ti t tng quan
Gi tr ca thng k :
F = 3.72
P_value = 0.06> 0.05 P_value = 0.047< 0.05
(n-1)R2 = 3.92
02.05 (1) = 3.84 > (n-1)R2= 3.92
Kt qu kim nh cho thy phn d ca m hnh trn c du hiu t tng quan, do cc kt qu c lng c t m hnh cha phi l tt nht. Khc phc t tng quan bng th tc Cochrane-Ocrcutt, ta thu c kt qu sau:
Bng 3.4: Kt qu khc phc t tng quan

Kho lun tt nghip
58
3.1.3Kt lun rt ra t m hnh T kt qu c lng m hnh trn ta c th rt ra mt s nhn xt: - Cung tin M nh hng dng n CPI, iu ny hon ton ph hp v mt l thuyt cng nh thc t, bi lm pht suy cho cng vn l mt hin tng mang bn cht tin t. Khi NHTW bm qu nhiu tin vo lu thng, ng tin s b mt gi, to sc p gy ln lm pht. Bi thc t chnh sch tin t ca chnh ph cha hiu qu, chnh ph khng kim sot c lng tin mt trong lu thng c bit lng kiu hi v u t nc ngoi. Mt khc ta thy, DM2(-1) nh hng dng ti DCPI, do ta thy c nh hng di hn ca M2 ln CPI, t cho thy nh hng di hn ca M2 ln lm pht. Gi tr thng k t=2.15, p_value=0.0<0.05, do bc b gi thit h s ca bin ny bng khng hay bin DM2(-1) l c ngha v mt thng k. - DGDP c quan h ngc chiu vi DCPI. Gi tr thng k t = 4.8, p-value= 0.0 <0.05, do bc b gi thit h s ca bin DGDP l bng khng hay h s ca bin DGDP l c ngha v mt thng k, v trong m hnh th bin ny nh hng ln DCPI l r rng nht, nh vy c th thy y l nhn t nh hng mnh ti lm pht.
Kho lun tt nghip
59
3.2 M hnh ARIMA

Trong phn ny chng ta s dng mt phng php thng dng dng trong d bo chui thi gian: M hnh ARIMA. M hnh ny nhm phn tch thng k cc gi tr quan st cu mt chui nhm d bo gi tr ca chui ny trong tng lai. 3.2.1 M hnh ARIMA Do chui CPI l chui thi gian theo qu, cha yu t thi v cao, v th em dng trung bnh trt loi b yu t thi v. Do chui s liu theo qu nn em s dng trung bnh trt s thi k (s=4) vi cc bc nh sau: - Lm trn s liu bng trung bnh trt s thi k (s=4): CPI*=
CPI t s / 2 + 2(CPI t s / 2+1 + ... + CPI t + s / 21 ) + CPI t + s / 2 2s
- Tnh t s CPI/CPI* - Tm trung bnh ch s thi v ca tng qu - Tnh ch s trung bnh thi v chung - Hiu chnh chui CPI c c chui CPI. Hnh 3.2. Biu t l lm pht sau khi hiu chnh ma v:
Nhn vo s ny cho thy chui lm pht ny khng c mt xu th r rng, do vy chng ta cn s dng kim nh nghim n v kim tra tnh dng ca chui.
Kho lun tt nghip
60
Bng 3.5. Kim nh nghim n v
Kt qu cho thy = 4.58 > vi = 1%, 5%, 10%. Do vy chui t l lm pht l chui dng, vi mc ngha 1%, 5%, 10%. Do ta c th bt u xy dng m hnh ARIMA cho chui lm pht. d on cc gi tr p v q, ta xem xt lc tng quan sau: Bng 3.6. Lc tng quan ca chui t l lm pht
Lp: Ton Kinh t 46
Kho lun tt nghip
61
Vi h s tng quan ring 11 = 0.508 # 0 (p_value = 0 < 0.05), cc kk gim dn, mt khc 33 =#0 . Vi h s t tng quan k ta thy 1 =0.5.08 # 0 (p _ value < 0.05), sau l gim dn, 3 #0 . Do vy m hnh trung bnh trt ng lin kt t hi quy ARIMA i vi chui t l lm pht c th c p =1, 2, 3 v q= 1, 2, 3. Qua cc kt qu c lng (phn ph lc) kt hp vi tiu chun Akaike, Schwarz ta thy m hnh c h s chn vi bin AR(1), MA(3) l tt nht (c hai tiu chun Akaike, Schwarz u t min),tt c cc k , kk u nm trong khong tin cy 95%, phn d ca m hnh l nhiu trng. Do vy m hnh tt hn c l m hnh ARIMA(1,0,3) Bng 3.7a. Kt qu c lng m hnh AR(1), MA(3)
Lp: Ton Kinh t 46
Kho lun tt nghip
62
Bng 3.7b: Lc tng quan ca phn d
Xem xt th phn d v cc gi tr kim nh Q, ta thy phn d ca m hnh trn l nhiu trng, ngoi ra cc h s ca AR(1) v MA(3) u c ngha thng k: 3.2.2 D bo T kt qu thu c ca m hnh trn, ta c: lphat t = o + 1lamphat t 1 + 1 t 3 + t lphat=0.0078+ut; ut = 0.496 ut-1 + 0.395 t-3 + t. lphat=0.0039+0.496lphat+0.395 t 3 + t lphatt+1=0.0039+0.496lphatt+0.395 t 2 ( t +1 =0 do ch c t thi k). Bng 3.8: Ch s thi v tng qu Q1 1.00681 3
Q2 1.00281 9
Q3 0.99647 2
Q4 0.993896
Lp: Ton Kinh t 46
Kho lun tt nghip
63
Sau khi thu c kt qu d bo, nhn cc kt qu d bo vi ch s thi v tng ng cho tng qu, ta thu c gi tr d bo cho lm pht tng ng vi tng qu: Bng 3.9. Kt qu d bo 2007/Q 1 0.89 2007/Q 2 0.52 2007/Q 3 0.42 2007/Q 4 0.73 2008/Q 1 0.59 2008/Q 2 0.55 2008/Q 3 0.54 2008/Q4 0.66
Hnh 3.4: th chui lm pht d bo

1.00 0.80 0.60 0.40 0.20 0.00
20 07 /Q 20 1 07 /Q 20 2 07 /Q 20 3 07 /Q 20 4 08 /Q 20 1 08 /Q 20 2 08 /Q 20 3 08 /Q 4
0.89 0.73 0.52 0.42 0.59 0.55 0.54 0.66
Series1
Lp: Ton Kinh t 46
Kho lun tt nghip
64
CHNG IV KT LUN V CC KIN NGH 4.1 Kt lun chung

Qua cc phn tch trn, ta thy hai bin s c bn l cung tin v GDP u c nh hng mnh ti lm pht. iu ny ph hp vi cc kt qu nghin cu khc v ph hp vi l thuyt chung v lm pht. Lm pht vn l mt hin tng tin t, tuy nhin VN vic dng vng v la thanh ton trong cc giao dch c gi tr cao nh bt ng sn vn din ra bnh thng (hin tng la ho) v lng tin ny ng l ra c o lng nh mt phn ca khi tin mnh M2 nhng tt c nm ngoi tm kim sot ca chnh ph. Tt c nhng iu c th lm cho cung tin tng ln rt nhiu so vi nhng g m cc bo co thng k cng b. V th, khi c lng m hnh chng ta c th nhn c mt s kt qu khng ph hp vi l thuyt (h s ca bin DM2 dng khng ngha v mt thng k). Do cng khng loi tr gi nh s liu tin t l thiu tin cy. Trong nhng nm gn y, mc cung tin lun tng cao hn rt nhiu so vi mc tng trong GDP, nn vic xy ra lm pht cao l iu tt yu. Ngoi ra cc yu t nh hng t s tng gi ca cc mt hng chnh trn th gii nh: gi du, gi nguyn liu xy dng, gi lng thc thc phm,... l cc yu t gp phn lm cho lm pht tng cao. Cc ch s thi v ca lm pht cho thy lm pht thng rt cao vo dp Tt (qu 1), sau s c xu hng gim dn so vi cc thng u nm v s c xu hng tng tr li vo cc thng cui nm, c bit l trc dp tt, khi m nhu cu tiu dng hng ho ca ngi dn c y mnh.
4.2 Kin ngh

Chnh sch tin t v ti chnh phi vn phi l nhng chnh sch iu
chnh linh hot, c th vo din bin th trng .Tip tc chnh sch tin t
Kho lun tt nghip
65
tht cht, tuy nhin chnh sch tin t cn thc hin mm do. Khi gi c xu hng n nh th cn phi ni lng dn chnh sch tin t v mc bnh thng m bo th trng hot ng hiu qu ( h thp t l d tr bt buc, li sut) Hn ch dng cc cng c trc tip iu chnh mc tn dng. Cn dng cc cng c khc iu chnh, chng hn d tr bt buc, tc dng cng tng ng li trnh bp mo th trng hn. Kim sot tn dng theo hng tng cng gim st trong ni b ngnh ngn hng, hn ch n xu v y l nhng l hng lm lm pht tng cao do tn dng tng nhiu hn gi tr ti sn trong nn kinh t. Tng cng kim sot cht ch v c chnh sch ph hp i vi vn ODA, vn u t nc ngoi, v lng vn Kiu bo.
y mnh sn xut trong nc, c bit l cc mt hng thit yu, cc
mt hng m chng ta c th mnh, nhm thay th nhp khu, tng cng xut khu, lm tng tng cung, gim p lc v lm pht do cung khng cu. Trong c bit ch trng n sn xut nng nghip, m bo nhu cu lng thc thc phm trong nc v dnh cho xut khu. Hon l trnh tng gi in, xng du, c chnh sch tr gi i vi cc mt hng thit yu khi gi c tng cao nhm gim bt gnh nng chi ph cho ngi dn, gim bt p lc tm l tng gi.
Kim sot cht ch gi c th trng, c bit l gi c ca cc mt
hng thit yu. y mnh chng gian ln thng mi: i vi mt s ngnh cn phi xem xt v th c quyn ca doanh nghip trnh trng hp cc doanh nghip cu kt nng gi lm thit hi cho ngi tiu dng. Trong 6 thng u nm 2007 c hin tng cc doanh nghip y gia thp ln cao do gi phi thp tng, mc d phi dng sn xut gi thp lc c nhp vi gi thp. Hn na khi gi phi thp gim nhng gi thp u ra vn
Kho lun tt nghip
66
tng. R rng cc doanh nghip ngnh thp chi phi th trng theo hng c li cho mnh, c th gy nn nhng tc ng xu cho nn kinh t.
Xy dng ch s lm pht c bn lm trung tm cho chnh sch tin t.
Hin nay ch c mt vi nhm hng c tc tng gi cao, ch yu tp trung vo lng thc thc phm, trong khi nng nghip ch chim 20%GDP, v vy cn phi xy dng ch s gi phn nh chung mc tng gi trong ton nn kinh t lm ch s trung tm trong iu hnh . CPI ch nn dng o mc sng v iu chnh thu nhp (tng lng c bn). Nu ch l tng gi cc b trong tng nhm hng ( cc nhm hng khc khng tng nhiu hoc gim gi) th cc bin php iu ha cung cu cn c ch trng, khng nn dng bin php tin t qu mnh s nh hng n tng trng. Khi d on c lm pht c th xy ra, nh nc cn c chnh sch b gi cho dn thng qua cc chnh sch iu chnh tin lng hp l, c bit l chnh sch lng hu v tr cp cho cc h gia nh ngho ci thin mc sng ca dn c khi c lm pht xy ra.
Lp: Ton Kinh t 46
Kho lun tt nghip
67
TNG KT
Thc y tng trng kinh t v kim sot lm pht l bi ton lun thng trc trn bn ngh s ca cc chnh ph nhng cng kh gii nht i vi tt c nn kinh t, k c nn kinh t th trng pht trin. VN cng khng phi ngoi l. quc gia no cng vy, mc tiu kinh t hng u l t tc tng trng kinh t cao v n nh. VN t mc tiu tng trng kinh t nhanh v lin tc nhm ph hp vi xu th kinh t th gii v p ng yu cu ni ti ca nn kinh t. Tuy nhin, vic la chn con ng tng trng li cc k kh khn. Thc t kh c th pht trin nhanh, m gi vng c trong di hn v bn thn tng trng kinh t nhanh thng cha ng nhiu yu t gy mt cn i, ni bt nht chnh l tng trng qu nng, lm pht tng. Trong nhng nm qua, kinh t VN tng trng cao nhng i vi khng t ngi, vic tng trng cha thc s mang nhiu ngha, bi nhng ngi hng lng hu, cng chc, ngi lao ng trc tip v c bit l ngi nng dn, nhng ngi ngho, phi i chi vi ca vic tng gi do lm pht, chi ph cho cuc sng tr nn t , nng ln ti tin vn eo hp ca ngi dn. m bo sn lng cao, to nhiu cng n vic lm, n nh mc gi th trng v cn bng cn cn thng mi, kinh t VN cn phi trang b cho mnh mt cng c chnh sch ln mang tnh cht bao trm. Lm pht lun l vn nhc nhi i vi mi quc gia, khng ch nh hng n s pht trin kinh t ca mi quc gia ni ring m cn nh hng n ton s pht trin kinh t ton cu. Trong iu kin hi nhp kinh t hin nay, nht l khi VN vn cn l mt nc ngho, th lm pht lun l mt vn nan gii cn phi c ch trng quan tm, Nh nc cn phi c nhng bin php, nhng cng c mnh d phng v khc phc lm pht khng ch trong ngn hn m cn trong c di hn, m bo cho mc tiu tng trng v pht trin bn vng.
Kho lun tt nghip
68
Do kin thc v kinh nghim cn hn ch nn chc chn lun vn ca em s khng th trnh khi nhng thiu st, v vy em mong nhn c s nh gi, gp ca cc thy c v cc bn sinh vin, cc c ch, anh ch Vin Khoa hc Ti chnh, lun vn tt nghip ca em c hon thin hn. Mt ln na, em xin gi li cm n su sc n gia nh em, bn b, nhng ngi lun c v, ng vin, gip em rt nhiu trong thi gian qua. c bit em xin gi li cm n su sc n ch Bi Ngc Tuyn, cng cc anh ch Vin Khoa hc Ti chnh v c Nguyn Th Minh-ngi trc tip hng dn, gip em hon thin ti ny. Em xin chn thnh cm n! H Ni, ngy 10, thng 6, nm 2008 Sinh vin V Th Huyn Trang
Lp: Ton Kinh t 46
Kho lun tt nghip
69
TI LIU THAM KHO 1. Nguyn Quang Dong, V Thiu, 2006, Gio trnh kinh t lng (c bn v nng cao), Nxb Khoa hc v K thut, H Ni.
2. Nguyn Quang Dong,2006, Bi tp kinh t lng, Nxb Khoa hc v K
thut, H Ni.
3. Tng cc Thng k, 2006, Nin gim Thng k, Nxb Khoa hc v K
thut, H Ni 4. Vin Nghin cu qun l kinh t TW, 2004, Kinh t VN, Nxb Khoa hc v K thut, H Ni. 5. David Begg, 2004, Kinh t hc, Nxb Thng k, H Ni.
6. Gregory Mankiw, 2005, Kinh t hc v m, Nxb Thng k, H Ni.
7. IMF, 1995-2008, Statistic National Economics, Nxb Khoa hc v K thut, H Ni. 8. Website:
a. www.gso.gov.vn
b. www.imf.org
c.
www.sbv.gov.vn
d. www.vietnamnet.com.vn
Lp: Ton Kinh t 46
Kho lun tt nghip
70
PH LC
Bng 1a: Kt qu c lng m hnh AR(1), AR(3), MA(1), MA(3)
Bng 1b: Lc tng quan chui phn d
Lp: Ton Kinh t 46
Kho lun tt nghip
71
Bng 2a: Kt qu c lng m hnh AR(1), AR(3), MA(1)
Lp: Ton Kinh t 46
Kho lun tt nghip
72

Kho lun tt nghip
73

Kho lun tt nghip
74
Bng 5a: Kt qu c lng m hnh AR(1), MA(1), MA(3)
Lp: Ton Kinh t 46
Kho lun tt nghip
75
Bng 6a: Kt qu c lng m hnh AR(3), MA(1), MA(3)

Kho lun tt nghip
76
Bng 7a: Kt qu c lng m hnh AR(3), MA(1)
Lp: Ton Kinh t 46
Kho lun tt nghip
77
Bng 8a: Kt qu c lng m hnh AR(3), MA(3)
Lp: Ton Kinh t 46
Kho lun tt nghip
78
Bng 9a: Kt qu c lng m hnh AR(1), AR(2), AR(3), MA(1)
Lp: Ton Kinh t 46
Kho lun tt nghip
79
Lp: Ton Kinh t 46
Kho lun tt nghip
80
Bng 11: Bng s liu M2 Q1 37566700 199 5 Q3 41496800 Q4 45282500 199 6 Q1 48351500 Q2 49701700 Q3 54236800
GDP
CPI 106.1
M2 21618490 Q1 0 22693290 2001 Q2 0 23525400 Q3 0 25084500 Q4 0 2002 25601800 Q1 0 26387700 Q2 0 Q3 26968400 0
GDP 58368 78637 71589 83713 62213 84173 76681
CPI 129.13 128.17 128.07 128.87 131.9 132.33 132.53
41609 3 109.8 49666 7 111.3 48959 7 112.0 55333 7 115.1 46744 3 54896 116.1 51701 114.7 3
Q2 38543100
Lp: Ton Kinh t 46
Kho lun tt nghip 115.8 Q4 56926100 Q1 57985400 199 7 Q3 67297600 Q4 70777000 Q1 72658600 199 8 Q3 82443200 Q4 87395600 Q1 92640900 199 9 Q2 99086300 10730530 Q3 0 14546990 200 0 Q4 0 16075880 Q1 0 16840650 Q2 0 Q3 17957670 0
V Th Huyn Trang
81
GVHD: TS. Nguyn Th Minh 28414400 Q4 0 30078100 Q1 0 32452700 90068 66441 89610 82902 96868 71080 95954 89537 10552 1 76371 10367 0 97829 11511 9 81984 11136 1 10641 6
Lp: Ton Kinh t 46
60493 3 118.6 52143 3 59004 118 118.3 56844 7 119.6 63211 3 55093 123.2 125.9 63701 3 126.9 60758 7 128.6 63048 3 131.9 51576 3 131.1 68930 3 129.9 62613 3 128.8 73151 3 54452 130.4 128.9 73512 3 66922 127.8 2005 2004 2003
133.3 135.77 135.93 135.37 135.87 139.97 142.87 144.7 145.43 148.7 150.67 152.03 153.63 156.73 157.83 159.07
Q2 61866300
Q2 0 34130300 Q3 0 37806000 Q4 0 40409400 Q1 0 42026300 Q2 0 44539300 Q3 0 49544800 Q4 0 51702500 Q1 0 56283121 Q2 1 66669155 Q3 0 69065229
Q2 76165800
Q4 2 2006 73960000 Q1 0 78290000 Q2 0 Q3 84808587 8
Lp: Ton KINH T 46
Kho lun tt nghip 19699400 Q4 0 128.4 78696 3
82
GVHD: TS. Nguyn Th Minh 92267241 Q4 4 12532 7 160.17
Lp: Ton Kinh t 46

LV 111

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

LV 111

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Kho lun tt nghip

GVHD: TS. Nguyn Th Minh

V Th Huyn Trang Lp: Ton KINH T 46

Lp: Ton Kinh t 46

Kho lun tt nghip

GVHD: TS. Nguyn Th Minh

DANH MC BNG S , BNG BIU

Kho lun tt nghip

GVHD: TS. Nguyn Th Minh

V Th Huyn Trang Lp: Ton KINH T 46

Lp: Ton Kinh t 46

Kho lun tt nghip

GVHD: TS. Nguyn Th Minh

Kho lun tt nghip

GVHD: TS. Nguyn Th Minh

Kho lun tt nghip Kt cu ti

GVHD: TS. Nguyn Th Minh

V Th Huyn Trang Lp: Ton KINH T 46

Lp: Ton Kinh t 46

Kho lun tt nghip

GVHD: TS. Nguyn Th Minh

CHNG I TNG QUAN V LM PHT

Kho lun tt nghip

GVHD: TS. Nguyn Th Minh

1.2 o lng lm pht

Kho lun tt nghip

GVHD: TS. Nguyn Th Minh

Kho lun tt nghip

GVHD: TS. Nguyn Th Minh

Trong : t : t l lm pht thi im t (biu th bng %)

Kho lun tt nghip

GVHD: TS. Nguyn Th Minh

1.3 Cc nguyn nhn chnh ca lm pht

Kho lun tt nghip

GVHD: TS. Nguyn Th Minh

Xut khu tng dn ti tng cu tng cao hn tng cung, hoc sn

Kho lun tt nghip

GVHD: TS. Nguyn Th Minh

Kho lun tt nghip 1.4.2 Lm pht va

GVHD: TS. Nguyn Th Minh

Lm pht phi m L cp cao th 3 c t l lm pht bnh qun /nm t mc trung

Cp siu lm pht L hin tng khng hong kinh t n mc rt nghim trng. T l

Kho lun tt nghip

GVHD: TS. Nguyn Th Minh

Kho lun tt nghip

GVHD: TS. Nguyn Th Minh

Kho lun tt nghip

GVHD: TS. Nguyn Th Minh

1.6 Mi quan h ca mt s nhn t c bn ti lm pht

Kho lun tt nghip

GVHD: TS. Nguyn Th Minh

Kho lun tt nghip

GVHD: TS. Nguyn Th Minh

Kho lun tt nghip

GVHD: TS. Nguyn Th Minh

Kho lun tt nghip

GVHD: TS. Nguyn Th Minh

Kho lun tt nghip

GVHD: TS. Nguyn Th Minh

Kho lun tt nghip

GVHD: TS. Nguyn Th Minh

Hnh 1.1: ng Phillips

Kho lun tt nghip