DC LLCNN&PL

Sinh vin Hanh chinh www.hanhchinh.com.
vn
n tp l lun chung nh nc v php lut Mc lc L lun chung v nh nc Cu 1: Cu 2: Cu 3: Cu 4: Hnh thc nh nc CHXHCN Vit Nam Cu 5: B my nh nc CHXHCN Vit Nam Cu 6: Nh nc php quyn Vit Nam XHCN Cu 7: T chc b my nh nc Vit Nam qua cc bn Hin php Cu 8: H thng chnh tr Vit Nam Cu 9: Cu 10: Cc chc nng c bn ca nc CHXHCN Vit Nam Cu 11: L lun chung v php lut 37 40 33 29 26 20 16 Bn cht, c trng, vai tr nh nc Chc nng, hnh thc, b my nh nc Bn cht, c im ca nh nc CHXHCN Vit Nam 3 6 10 13
S hnh thnh, bn cht, gi tr x hi, cc Cu 12: thuc tnh c bn ca php lut

1
Sinh vin Hanh chinh www.hanhchinh.com.vn
Hnh thc, chc nng, cc mi lin h, Cu 13: ngun ca php lut Bn cht, c im c bn ca php lut Cu 14: Vit Nam. Cc mi lin h L lun v thc trng ca h thng vn bn Cu 15: quy phm php lut Cu 16: Xu hng c bn pht trin php lut Cu 17: Quan h php lut Cu 18: Thc hin php lut v p dng php lut Cu 19: thc php lut C ch iu chnh php lut
45 46 49 52 56 59 64
Phn I: L lun chung v nh nc Cu 1: Bn cht, c trng, vai tr ca nh nc. I. Bn cht nh nc: - Cc nh kinh in ch ngha Mc khng nh: nh nc, xt v bn cht, trc ht l mt b my trn p c bit ca giai cp ny i vi giai cp khc, l b my duy tr s thng tr giai cp. - Tnh giai cp: Trong x hi c giai cp i khng, s thng tr ca giai cp ny i vi giai cp khc th hin trn 3 mt: kinh t, chnh tr, t tng. Mun t c hiu qu thng tr, giai cp thng tr s dng nh nc nh l mt cng c sc bn nht, thng qua nh nc, quyn lc kinh t sc mnh duy tr quan h bc lt. C trong tay cng c nh nc, giai cp chim u th v kinh t bo v quyn s hu ca mnh, n p c s phn khng ca giai cp b bc lt. Tr thnh giai cp thng tr v chnh tr. Thng qua nh nc giai cp thng tr t chc v thc hin quyn lc chnh tr ca mnh. Hp php ha ch ca giai cp mnh thnh ch ca nh nc, buc cc giai cp khc phi tun theo trt t ph hp vi li ch ca giai cp thng tr. Nm quyn lc kinh t v chnh tr bng con ng nh nc, giai cp thng tr xy dng h thng t tng giai cp mnh thnh h t tng thng tr x hi buc cc giai cp khc l thuc v t tng. Nh nc mang bn cht giai cp su sc v n cng c v bo v li ch ca giai cp thng tr. V d:. Nh nc chim hu n l, nh nc phong kin, nh nc t sn: nh nc c c im chung l b my c bit duy tr s thng tr v chnh tr, kinh t, t tng ca thiu s i vi ng o qun chng lao ng, thc hin chuyn chnh ca giai cp bc lt. . Nh nc XHCN l b my cng c a v thng tr v bo v li ch ca giai cp cng nhn v nhn dn lao ng, m bo s thng tr ca a s i vi thiu s. - Tnh x hi:
3
+ Mt nh nc khng tn ti nu ch phc v li ch ca giai cp thng tr m khng tnh n li ch, nguyn vng, ch ca cc giai cp khc trong x hi. Ngoi t cch l b my duy tr s thng tr ca giai cp ny i vi giai cp khc, nh nc cn l t chc quyn lc cng, l phng thc t chc m bo li ch chung ca x hi. + Nh nc gii quyt mi vn ny sinh trong x hi, m bo cc gi tr x hi t c, bo m x hi trt t, n nh v pht trin, thc hin chc nng ny hoc chc nng khc ph hp yu cu ca x hi, cng m bo li ch nht nh ca cc giai cp trong chng mc li ch khng i lp gy gt vi li ch giai cp thng tr. * Trong bn cht nh nc, tnh giai cp v x hi ca nh nc lun lun thng nht vi nhau. -Trong cc nh nc khc nhau hoc trong cng mt nh nc, nhng giai on pht trin khc nhau, ty thuc vo cc yu t khch quan (tng quan lc lng giai cp, ng phi...) v cc yu t ch quan (quan im, nhn thc, trnh vn ha...) bn cht nh nc c th hin khc nhau. V d: Trong nh nc Vit Nam, trong iu kin i mi t nc, kinh t pht trin, i sng nhn dn nng cao, nh nc quan tm thc hin cc chnh sch x hi nhiu hn so vi thi k chin tranh, thi k bao cp, chnh sch i vi thng binh, lit s, xa i, gim ngho... II. c trng nh nc. - c trng nh nc cho php phn bit nh nc vi t chc ca x hi th tc b lc; phn bit vi t chc chnh tr x hi khc. - c trng nh nc th hin vai tr, v tr trung tm ca nh nc trong h thng chnh tr. 5 c trng: 1. Nh nc thit lp mt quyn lc cng cng c bit khng cn ha nhp vi dn c trong ch th tc na m hu nh tch ri khi x hi. Quyn lc cng cng ny l quyn lc chung. Ch th l giai cp thng tr chnh tr, x hi.
4
thc hin quyn lc qun l x hi, nh nc phi c mt tng lp ngi chuyn lm nhim v qun l, lp ngi ny c t chc thnh cc c quan nh nc v hnh thnh mt b my i din cho quyn lc chnh tr c sc mnh cng ch duy tr a v giai cp thng tr, bt giai cp khc phc tng theo ch ca giai cp thng tr. 2. Nh nc phn chia dn c theo cc n v hnh chnh lnh th khng ph thuc vo chnh kin, ngh nghip, huyt thng, gii tnh... Vic phn chia ny quyt nh phm vi tc ng ca nh nc trn quy m rng ln nht v dn n hnh thnh c quan qun l trong b my nh nc. Khng mt t chc x hi no trong x hi c giai cp li khng c lnh th ring ca mnh. Lnh th l du hiu c trng ca nh nc. Nh nc thc thi quyn lc trn phm vi ton lnh th. Mi nh nc c mt lnh th ring, trn lnh th y li phn thnh cc n v hnh chnh nh tnh, qun, huyn, x,... Du hiu lnh th xut hin du hiu quc tch. 3. Nh nc c ch quyn quc gia: Nh nc l mt t chc quyn lc c ch quyn. Ch quyn quc gia mang ni dung chnh tr php l th hin quyn t quyt ca nh nc v chnh sch i ni v i ngoi khng ph thuc yu t bn ngoi. Ch quyn quc gia c tnh ti cao, khng tch ri nh nc. Th hin quyn lc nh nc c hiu lc trn ton t nc, i vi tt c dn c v t chc x hi, khng tr mt ai. 4. Nh nc ban hnh php lut v thc hin s qun l bt buc i vi mi cng dn. L lc lng i din x hi, c phng tin cng ch. Nh nc thc hin s qun l ca mnh i vi cng dn ca t nc. Cc quy nh ca nh nc i vi cng dn th hin trong php lut do nh nc ban hnh. Mi quan h nh nc v php lut: Khng th c nh nc m thiu php lut v ngc li. Trong x hi ch nh nc c quyn ban hnh php lut, cc t chc khc khng c quyn ny v chnh nh nc bo m cho php lut c thc thi trong cuc sng. 5. Nh nc quy nh v thc hin thu cc loi thu di hnh thc bt buc: quyt nh v thc hin thu thu b sung ngun ngn sch nh nc, lm kinh ph xy dng v duy tr c s vt cht k thut, tr lng cho cn b cng chc. Di gc thu nh nc gn cht vi x
5
hi v dn ch khng tch ri. Cn phi xy dng mt chnh sch thu ng n, cng bng v hp l, n gin,tin li. - nh ngha nh nc: Nh nc l mt t chc c bit ca quyn lc chnh tr, c b my chuyn lm nhim v cng ch v thc hin chc nng qun l x hi nhm th hin v bo v trc ht li ch ca giai cp thng tr trong x hi c giai cp i khng, ca giai cp cng nhn v nhn dn lao ng di s lnh o ca ng cng sn trong x hi x hi ch ngha. III. Vai tr ca nh nc: 1. Nh nc v kinh t. - Nh nc c quy nh bi kinh t, do iu kin kinh t quyt nh. T s xut hin ca nh nc, bn cht, chc nng, hnh thc, b my nh nc u ph thuc vo i hi khch quan ca c s kinh t. - Khng ph thuc tuyt i, ch tng i th hin 2 phng din: + Nh nc cng cc b phn khc ca kinh t tc ng tch cc n s pht trin kinh t, thc y pht trin nhanh thng qua cc chnh sch kinh t c cn c khoa hc v ph hp vi quy lut tin ha ca nhn loi trong chng mc n ph hp vi li ch giai cp thng tr. V d: . Nh nc XHCN, nh nc T sn trong giai on u pht trin x hi t bn: xc lp v cng c quan h sn xut t bn ch ngha. . Chnh sch kinh t nhiu thnh phn nh hng XHCN lm cho kinh t nc ta t 1986 n nay pht trin mnh. + Nh nc c th ng vai tr tiu cc, cn tr s pht trin kinh t. Th hin chnh sch kinh t li thi, khng cn ph hp vi s pht trin chung ca th gii,km hm s pht trin ca quan h sn xut tin b. V d: Nh nc chim hu n l, phong kin vo giai on cui trong qu trnh pht trin lch s. + Trong mt thi k lch s nht nh, nh nc ng thi c tc ng tch cc hoc tiu cc i vi kinh t ph thuc vo kh nng nhn thc v nm bt kp thi hoc khng kp thi cc phng
6
din khc nhau ca quy lut vn ng ca kinh t cng nh ph thuc vo li ch ca giai cp thng tr. 2. Nh nc v t chc chnh tr- x hi. Cc t chc chnh tr ca x hi l nhng hnh thc v phng din bo m thc hin quyn lc chnh tr trong x hi c giai cp. - Trong cc t chc chnh tr x hi, nh nc l trung tm v: + Nh nc l t chc quyn lc chnh tr cng cng c bit, l t chc m quyn lc ca n bt buc i vi mi ngi trong quc gia thng qua php lut. + Nh nc l cng c sc bn nht ca quyn lc chnh tr, l t chc c sc mnh cng ch sc thc hin nhng nhim v m khng mt t chc chnh tr no lm ni v nh nc c b my chuyn cng ch nh: Ta n, qun i, cnh st, nh t... nm trong tay ngun ti nguyn, c quyn t ra v thu thu... + Nh nc l t chc chnh tr c lp c ch quyn, thc hin quyn i ni, i ngoi c lp khng ph thuc vo bt k quc gia no. Nh nc thc s l trung tm ca i sng chnh tr ca h thng chnh tr x hi, l b phn khng th thay th c ca b my chuyn chnh giai cp, l t chc thc hin chc nng qun l x hi hiu qu nht. - Trong cc t chc chnh tr, ng chnh tr c vai tr c bit, l lc lng c vai tr lnh o, nh hng s pht trin x hi. Cc ng chnh tr l t chc ca cc giai cp, th hin li ch giai cp v gm nhng i biu tch cc nht u tranh cho li ch giai cp mnh. ng chnh tr cm quyn vch ra chnh sch ln nh hng cho hot ng ca nh nc, kim tra hot ng ng vin trong vic thc hin chnh sch ng, cc ng vin gi chc v lnh o trong b my nh nc. - Nh nc v t chc x hi: T chc x hi c vai tr quan trng ty thuc vo quy m, tnh cht ca t chc . Quan trng nht: cng on, on thanh nin, hi ph n, hi nng dn, mt trn t quc Vit Nam thc hin chc nng nhim v khc nhau di s lnh o ca ng. Chng c vai tr khc nhau trong i sng chnh tr. Nh nc v t chc x hi c quan h cht ch theo nguyn tc h tr, gip ln nhau.
7
3. Nh nc v chnh tr. Chnh tr vi t cch hin tng ph bin xc nh quan h giai cp, tng quan lc lng giai cp, l s biu hin tp trung ca kinh t trong x hi c giai cp. Trong x hi, n l si dy lin kt gia nh nc vi c s h tng kinh t vi cc b phn khc trong kin trc thng tng. Cc t chc chnh tr u thng qua chnh tr tc ng ln nhau, ng thi tc ng n cc b phn khc ca kin trc thng tng cng nh tc ng n c s kinh t ca x hi. 4. Nh nc v php lut: Php lut l cng c nh nc duy tr s thng tr, thc hin chc nng, nhim v. Quyn lc ca nh nc da trn c s php lut, c thc hin thng qua php lut v b hn ch bi php lut.
Cu 2: Chc nng, hnh thc, b my nh nc. I. Chc nng ca nh nc. 1. Khi nim chc nng: - Bn cht v vai tr ca nh nc th hin trc tip trong nhim v v chc nng ca nh nc, gn b cht ch vi nhim v v chc nng y. +Nhim v ca nh nc l mc tiu m nh nc cn t ti, l nhng vn t ra m nh nc cn gii quyt. + Chc nng ca nh nc l nhng phng din, loi hot ng c bn ca nh nc nhm thc hin nhng nhim v t ra trc nh nc. Chc nng ca nh nc l phng tin, cng c thc hin nhim v, c quy nh trc tip bi nhim v. Mt nhim v c bn chin lc thng c thc hin bi nhiu chc nng. V d: nhim v chung xy dng CNXH, gi gn an ninh chnh tr, trt t x hi. Mt chc nng c th l phng tin thc hin
8
nhiu nhim v c th, cp bch. V d: chc nng kinh t thc hin nhiu nhim v nh: m bo t tc lng thc trong nc v xut khu, chng lm pht, n nh i sng nhn dn... - Xt phm vi bao qut hn, chc nng nh nc c quy nh mt cch khch quan bi c s kinh t- x hi(kt cu giai cp). V d: Chc nng c bn ca kiu nh nc bc lt (bo v, duy tr ch t hu v t liu sn xut, trn p phn khng ca giai cp b tr, tin hnh xm lc hng n dch cc dn tc khc...) b quy nh bi quyn t hu t liu sn xut v ch bc lt nhn dn lao ng. - Chc nng nh nc XHCN khc chc nng nh nc bc lt: th hin ni dung v phng thc thc hin. C s kinh t ca nh nc XHCN l ch cng hu vi t liu sn xut v nh nc l t chc chnh tr th hin ch, li ch, nguyn vng ca nhn dn lao ng, l nh nc ca dn, do dn, v dn. Cc chc nng c bn ca nh nc lun c b sung bng nhng ni dung mi ph hp vi nhim v v tnh hnh ca mi giai on pht trin x hi. V d: nhim v quan trng hin nay l xy dng nn kinh t pht trin- nn kinh t hng ha nhiu thnh phn c s iu tit ca nh nc. Chc nng qun l kinh t c nhiu ni dung mi v phng thc thc hin nng ng nhy bn ph hp vi c ch qun l mi. - Chc nng nh nc v chc nng c quan nh nc: + Chc nng nh nc l phng din ch yu ca c b my nh nc m mi c quan nh nc u phi tham gia thc hin nhng mc khc nhau. V d: chc nng bo v php lut v tng cng php ch thuc v cc c quan: Quc Hi, Ta n, Vin kim st... + Chc nng ca mt c quan nh nc l nhng phng din hot ng ca c quan nhm gp phn thc hin chc nng chung ca nh nc. V d: Ta n thc hin chc nng xt x vi phm php lut v gii quyt tranh chp. Chc nng ca Vin kim st l cng t v kim st cc hot ng t php. 2. Phn loi chc nng: - Cn c vo tnh cht chc nng phn thnh: + Chc nng c bn + Chc nng khng c bn.
9
- Cn c vo thi gian thc hin chc nng: + Chc nng lu di + Chc nng tm thi - Cn c vo i tng ca chc nng: + Chc nng i ni (l chc nng c bn) + Chc nng i ngoi. 2 loi chc nng ny c quan h mt thit vi nhau, cc chc nng i ngoi lun xut pht t vic thc hin chc nng i ni v phc v chc nng i ni. Thc hin tt chc nng i ni s thun li cho thc hin chc nng i ngoi v ngc li. Chc nng i ni quan trng v c vai tr quyt nh i vi s tn ti ca nh nc. 3. Hnh thc v phng php thc hin chc nng: - Hnh thc thc hin chc nng: + Hnh thc mang tnh php l: . Hot ng xy dng v ban hnh php lut. . T chc thc hin php lut . Bo v php lut + Hnh thc mang tnh t chc k thut- kinh t- x hi. - Phng php thc hin chc nng: 2 phng php : thuyt phc v cng ch. S khc nhau cn bn gia nh nc XHCN v nh nc bc lt: phng php ch yu ca nh nc XHCN l thuyt phc, gio dc cn cng ch ch c p dng khi thuyt phc, gio dc khng t kt qu v cng ch vi mc ch ci to ngi xu thnh ngi tt c li ch cho x hi, ngn nga hin tng tiu cc ch hon ton khng mang tnh cht n p. Nh nc bc lt: cng ch l phng php c bn, c p dng rng ri m ch yu l p bc , bc lt nhn dn lao ng. II. Hnh thc nh nc: - Hnh thc nh nc l cch thc t chc quyn lc nh nc, l phng thc chuyn ch giai cp thng tr thnh ch nh nc. - Hnh thc nh nc b quy nh bi bn cht nh nc. C hai loi:
10
1. Hnh thc chnh th: - Hnh thc chnh th l hnh thc t chc cc c quan quyn lc ti cao, c cu, trnh t thnh lp v mi lin h ca chng vi nhau cng nh mc tham gia ca nhn dn vo vic thit lp cc c quan ny. - Hnh thc chnh th gm 2 dng c bn: + Chnh th qun ch: quyn lc ti cao ca nh nc tp trung ton b hay mt phn trong tay ngi ng u nh nc ( vua, hong ...) theo nguyn tc tha k. Chnh th qun ch c chia thnh: . Chnh th qun ch tuyt i: ngi ng u nh nc ( vua, hong ...) c quyn lc v hn. . Chnh th qun ch hn ch: quyn lc ti cao c trao cho ngi ng u nh nc v mt c quan cp cap khc. + Chnh th cng ha: quyn lc nh nc c thc hin bi cc c quan i din do bu ra trong mt thi gian nht nh. Chnh th cng ha c 2 hnh thc: . Chnh th cng ha dn ch: php lut quy nh quyn ca cng dn tham gia bu c thnh lp c quan i din ca nh nc. Nhng vn ny thc hin c hoc khng thc hin c cn ph thuc vo nh nc thuc giai cp no. . Chnh th cng ha qu tc: quyn tham gia bu c thnh lp cc c quan i din ca nh nc ch dnh ring cho gii qu tc (di ch n l v phong kin). 2. Hnh thc cu trc: - L s t chc nh nc theo n v hnh chnh lnh th v t chc quan h gia cc b phn cu thnh nh nc, gia cc c quan nh nc trung ng vi c quan nh nc a phng. - C 2 hnh thc cu trc nh nc ch yu: + Nh nc n nht: l nh nc c lnh th ton vn, thng nht, cc b phn hp thnh nh nc l cc n v hnh chnh lnh th khng c ch quyn quc gia v cc c im ca nh nc. C h thng c quan nh nc thng nht t trung ng n a phng. V d: Vit Nam, Lo, Trung Quc...
11
+ Nh nc lin bang: khng ch lin bang c du hiu nh nc m cc nh nc thnh vin mc ny hay mc khc cng c cc du hiu ca nh nc, ch quyn quc gia. Nh nc lin bang c 2 h thng c quan nh nc v 2 h thng php lut. V d: M, Lin X c, Braxin... - C mt loi hnh nh nc khc na l nh nc lin minh: nh nc lin minh ch ra l s lin kt tm thi ca cc quc gia thc hin nhng nhim v v mc tiu nht nh. Sau khi hon thnh nhim v v t c mc ch. Nh nc lin minh t gii tn. Cng c trng hp pht trin thnh nh nc lin bang. V d: T nm 1776 n nm 1787, Hp chng quc Hoa K l nh nc lin minh sau tr thnh nh nc lin bang. III. B my nh nc. 1. Khi nim B my nh nc. - B my nh nc l h thng cc c quan nh nc t trung ng n a phng, c t chc thc hin theo nguyn tc tp trung thng nht to thnh mt c ch ng b thc hin nhim v v chc nng ca nh nc. - B phn cu thnh nh nc l c quan nh nc. C quan nh nc l t chc chnh tr c tnh c lp tng i v c cu t chc, bao gm nhng cn b, vin chc nh nc. Cn b, vin chc nh nc l nhng con ngi c giao quyn hn nht nh thc hin nhim v, chc nng trong phm vi lut nh. - C quan nh nc khc t chc x hi: Ch c quan nh nc mi c nhn danh nh nc thc hin quyn lc nh nc. Phm vi thc hin quyn lc nh nc c php lut quy nh cht ch, l tng th quyn v ngha v c nh nc giao cho, th hin qua vic ra quyt nh c tnh bt buc thi hnh i vi cc i tng lin quan. - Phn loi c quan nh nc. + Theo chc nng: c quan lp php, hnh php, t php. + Theo v tr, tnh cht, thm quyn: c quan quyn lc, c quan qun l, Ta n, Vin kim st.
12
2. S pht trin ca b my nh nc qua cc kiu nh nc trong lch s. a) Tnh tt yu khch quan ca s pht trin b my nh nc. - B my nh nc l phm tr nng ng, lun vn ng, bin i thch nghi vi iu kin khch quan ca x hi. - B my nh nc chu s quy nh ca yu t kinh t, bn cht nh nc, tng quan lc lng chnh tr- x hi, hon cnh lch s, truyn thng vn ha, phong tc tp qun. - B my nh nc chu s quy nh ca yu t ch quan: quan im, nhn thc. b) Quy lut pht trin ca b my nh nc qua cc kiu nh nc. - B my nh nc c t chc t n gin n phc tp, t km hon thin n hon thin trn c s tha k nhng im tin b ca b my nh nc trc . - B my nh nc lun c ci cch, i mi thch nghi.
Cu 3: Bn cht, c im ca nh nc CHXHCN Vit Nam. I. Bn cht nh nc CHXHCN Vit Nam. - Bn cht bao trm nht, chi phi mi lnh vc i sng nh nc Vit Nam hin nay t t chc n hot ng thc tin l tnh nhn dn ca nh nc. iu 2- Hin php 1992 quy nh:" nh nc CHXHCN Vit Nam l nh nc ca dn, do dn v v dn. Tt c quyn lc nh nc thuc v nhn dn m nn tng l lin minh giai cp cng nhn vi giai cp nng dn v tng lp tr thc". - Nh vy, quyn lc nh nc khng thuc mt ng cp, mt t chc x hi hoc mt nhm ngi no. Quyn lc nh nc phi hon ton thuc v nhn dn lao ng bao gm giai cp cng nhn, giai cp nng dn, tng lp tr thc v nhng ngi lao ng khc m nng ct l lin minh cng nhn- nng dn- tr thc. Nng dn l ngi ch s hu duy nht ton b ti sn vt cht v tinh thn ca nh nc, c
13
quyn qun l ton b cng vic ca nh nc v x hi, gii quyt tt c cng vic c lin quan n vn mnh t nc, n i sng chnh tr, kinh t, vn ha, t tng ca ton th dn tc. Bn cht nh nc CHXHCN Vit Nam c th hin r thng qua c im ca n. II. c im ca nh nc CHXHCN Vit Nam. 1. Nhn dn l ch th ti cao ca quyn lc nh nc. - Nhn dn Vit Nam di s lnh o ca ng cng sn Vit Nam tin hnh u tranh cch mng tri qua nhiu gian kh nh ui qun xm lc, lm nn cuc Cch mng Thng Tm nm 1945, t mnh thit lp nn nh nc ca mnh. Nh nc CHXHCN VN hin nay l nh nc do nhn dn m nng ct l lin minh cng nng tr t t chc thnh, t mnh nh ot quyn lc nh nc. - Nhn dn vi t cch l ch th ti cao ca quyn lc nh nc thc hin quyn lc nh nc di nhiu hnh thc khc nhau. Hnh thc c bn nht l thng qua bu c, lp ra cc c quan i din quyn lc ca mnh. iu 6 Hin php 1992 quy nh:" nhn dn s dng quyn lc nh nc thng qua Quc hi v Hi ng nhn dn cc cp l nhng c quan i din cho ch v nguyn vng ca nhn dn, do nhn dn bu ra v chu trch nhim trc nhn dn". Ngoi ra, nhn dn cn thc hin quyn lc ca mnh di hnh thc trc tip tham gia vo cng vic qun l nh nc, qun l x hi, tham gia tho lun Hin php v php lut, trc tip th hin ch ca mnh khi c trng cu dn . Nhn dn trc tip bu ra cc i biu ca mnh vo cc c quan quyn lc nh nc Trung ng v a phng v c quyn bi nhim cc i biu khi h t ra khng xng ng, khng lm trn trch nhim. Cc i biu Quc hi v Hi ng nhn dn phi bo co cng vic ca mnh trc c tri. 2. Nh nc CHXHCN VN l nh nc ca tt c cc dn tc trn lnh th Vit Nam, l biu hin tp trung ca khi i on kt cc dn tc anh em. Tnh dn tc ca nh nc Vit Nam l vn c tnh lch s, truyn thng lu di, chnh l ngun gc sc mnh ca nh nc. iu 5
14
Hin php 1992 quy nh" nh nc CHXHCN VN l nh nc ca cc dn tc cng sing sng trn t nc Vit Nam..." Nh nc m bo trong cc c quan i din quyn lc nh nc (Quc hi v HND) cc thnh phn dn tc thiu s c s i biu thch ng (iu 10 Lut bu c i biu Quc hi), cc i din dn tc c ch la chn bu gi chc v trong chnh quyn a phng. - C cc hnh thc t chc trong cc c quan quyn lc nh nc thc hin li ch dn tc v tham gia quyt nh cc chnh sch dn tc nh Hi ng dn tc trong Quc hi v cc ban dn tc trong HND... Cc c quan ny c bit l Hi ng dn tc khng ch c quyn tham gia, gim st, kin ngh cc vn dn tc m cn c quyn tham gia cc phin hp ca U ban thng v Quc hi, cc phin hp ca Chnh ph bn v chnh sch dn tc, c Chnh ph tham kho kin khi quyt nh cc chnh sch dn tc(iu 94- Hin php 1992). - Nh nc thc hin chnh sch bnh ng dn tc, on kt tng tr gia cc dn tc, nghim cm mi hnh vi k th chia r dn tc, thc hin chnh sch pht trin v mi mt, tng bc nng cao i sng vt cht v tinh thn ca ng bo dn tc thiu s. 3. Nh nc CHXHCN VN c t chc v hot ng trn c s nguyn tc bnh ng trong cc mi quan h gia nh nc v cng dn. - Trc y trong iu kin nh nc cc quyn, mi quan h nh nc v cng dn l mi quan h l thuc. Nh nc vi tnh cch l b my quan liu lun p t, nn nhn dn. Ngi dn b l thuc vo nh nc, cc quyn t do, dn ch b hn ch. Quyn th t nhng ngha v th li nhiu. Trc nh nc, ngi dn ch thy bn phn v ngha v m khng c quyn i hi. - Ngy nay, khi quyn lc nh nc thuc v nhn dn, mi quan h gia b my nh nc v cng dn thay i, cng dn c y cc quyn t do, dn ch trn tt c lnh vc ca i sng x hi. ng thi cng dn cng t gic thc hin mi ngha v trc nh nc. V phn mnh, nh nc XHCN cng tn trng cc quyn t do dn ch
15
ca cng dn, ghi nhn m bo cho cc quyn t do c thc hin y . - Mi quan h nh nc v cng dn c xc lp trn c s tn trng li ch gia cc bn. Lut php khng ch quy nh a v php l ca cng dn m cn buc cc c quan nh nc phi tn trng v a ra cc m bo thc t cho cc quyn y, trnh mi nguy c xm hi t pha cc c quan nh nc, cc nh chc trch. 4. Tnh cht dn ch rng ri ca nh nc CHXHCN VN, c bit l trong lnh vc kinh t- x hi. - Dn ch ha i sng kinh t - x hi khng ch l nhu cu bc thit ca thi i m cn l i hi c tnh nguyn tc xut pht t bn cht dn ch ca nh nc CHXHCN VN trong iu kin hin nay. -Hin php 1992 th ch ha ng li xy dng kinh t ca ng, quy nh ni dung chnh sch kinh t mi ca nh nc. Ch kinh t c Hin php 1992 quy nh l mt s khng nh php l khng ch i vi cng cuc ci cch kinh t hin nay m cn l biu hin c th ca tnh cht dn ch ca nh nc ta trong lnh vc kinh t. +" Nh nc pht trin nn kinh t hng ha nhiu thnh phn theo c ch th trng c s qun l ca nh nc theo nh hng XHCN..." (iu 15 Hin php 1992). Cn phi hiu kinh t th trng nhiu thnh phn khng phi l mc ch t thn ca CNXH m nh nc ta ch trng s dng c ch th trng tn dng mt tch cc ca c ch (v d nng sut lao ng, hiu qu sn xut) ng thi nh hng n phc v cc mc tiu cng bng n nh v tin b x hi, ngn nga nhng mt tiu cc (nn tht nghip, u c, phn ha giu ngho...) m c ch ny lun tim n trc nh hng XHCN. + Nh nc tha nhn"c cu kinh t nhiu thnh phn vi cc hnh thc t chc, kinh doanh a dng da trn ch s hu ton dn, s hu tp th, s hu t nhn trong s hu tp th lm nn tng..." (iu 15). + Nh nc khuyn khch"... pht huy mi tim nng ca cc thnh phn kinh t: kinh t quc doanh, kinh t tp th, kinh t, c th, kinh t t bn t nhn v kinh t t bn nh nc nhiu di hnh thc..." (iu 16).
16
Cc thnh phn kinh t c t do, t ch trong kinh doanh, c lin doanh, lin kt vi c nhn, t chc kinh t trong v ngoi nc, bnh ng vi nhau trc php lut, c quyn hp tc v cnh tranh vi nhau mt cch lnh mnh. 5. Nn kinh t th trng trong cc iu kin ca CNXH khng th khng lm ny sinh nhiu vn x hi, i hi s quan tm gii quyt ca nh nc v ton x hi. - Nh nc CHXHCN VN mt mt to mi iu kin thun li v mt chnh tr, php l, kinh t m bo s tng trng kinh t, mt khc quan tm gii quyt cc vn x hi ny sinh trong iu kin kinh t th trng (c cng n vic lm, tht nghip, ngi v hu, ngi gi c n, ngi tn tt, tr m ci...) , chnh trn lnh vc ny bn cht nhn o ca nh nc c th hin r nt nht. - Gii quyt nhng vn x hi nh nc CHXHCN VN xut pht t s tn trng cc gi tr ca con ngi, t nhn quyn c mt ni dung, ngha thc s. 6. Sc mnh bo lc ca nh nc XHCN khng nhm bo v s thng tr chnh tr ca mt c nhn no, mt nhm ngi no m nhm bo v quyn lc ca nhn dn, bo v ch chnh tr, ch kinh t c quy nh trong Hin php 1992. - t mc tiu dn giu, nc mnh, x hi cng bng, vn minh, nh nc CHXHCN VN khng th khng p dng cc bin php kin quc mnh m nhm chng li mi m mu, gy mt n nh chnh tr ca t nc, nhng hnh vi vi phm php lut, xm hi n an ninh quc gia, quyn v li ch ca cng dn. - Bo lc khng cn l hot ng c bn ca nh nc CHXHCN VN nhng n vn lun cn thit cho s n nh v pht trin ca x hi, cho an ninh x hi v mi cng dn song vic s dng n phi theo ng quy nh ca php lut loi tr mi kh nng s dng bo lc ty tin. 7. Chnh sch i ngoi ca nh nc CHXHCN VN th hin tnh ci m, ha bnh, hp tc hu ngh vi tt c cc quc gia, khng phn bit ch chnh tr. Chnh sch v hot ng i ngoi ca nh nc ta th hin kht vng ha bnh ca nhn dn, th hin mong mun hp tc trn tinh thn
17
ha bnh, hu ngh, cng c li vi tt c cc quc gia. iu 14 Hin php 1992 khng nh "Nc CHXHCN VN thc hin chnh sch ha bnh, hu ngh, m rng giao lu v hp tc vi tt c cc nc trn th gii, khng phn bit ch chnh tr v x hi khc nhau, trn c s tn trng c lp ch quyn v ton vn lnh th ca nhau, bnh ng, cc bn cng c li, tng cng on kt hu ngh v quan h hp tc vi cc nc XHCN v cc nc lng ging, tch cc ng h v gp phn vo cuc u tranh chung ca nhn dn th gii v ha bnh, c lp dn tc, dn ch v tin b x hi.
Cu 4: Hnh thc nh nc CHXHCN VN. Hnh thc nh nc l cch thc t chc quyn lc, l phng thc chuyn ch ca giai cp thng tr thnh ch nh nc. Hnh thc nh nc gm 2 yu t: Hnh thc chnh th v hnh thc cu trc. I. Hnh thc chnh th nh nc CHXHCN VN. - Hnh thc chnh th l hnh thc t chc cc c quan quyn lc ti cao, c cu, trnh t thnh lp v mi lin h ca chng vi nhau cng nh mc tham gia ca nhn dn vo vic thit lp cc c quan ny. - Chnh th nh nc CHXHCN VN, thng qua nguyn tc bu c bnh ng, ph thng, trc tip v b phiu kn nhn dn b phiu bu ra c quan i din ca mnh (Quc hi, HND cc cp). Quyn lc nh nc ti cao thuc v Quc hi. Quc hi c bu theo nhim k 5 nm, c quyn lp php, quyn gim st ti cao i vi hot ng ca cc c quan nh nc, quyt nh nhng vn quan trng ca t nc.
18
- Chnh th cng ha dn ch ca nh nc CHXHCN VN c nhiu c im ring khc vi cng ha dn ch t sn. 1. Chnh th CHXHCN VN qua Hin php khng nh vic t chc quyn lc nh nc phi t di s lnh o ca ng cng sn Vit Nam. - ng cng sn Vit Nam trong h thng chnh tr c vai tr lnh o nh nc v x hi. - iu 4 Hin php 1992: ng cng sn Vit Nam i tin phong ca giai cp cng nhn, i biu trung thnh quyn li giai cp cng nhn, nhn dn lao ng v ca c dn tc, theo ch ngha Mc- Lnin v t tng H Ch Minh, l lc lng lnh o nh nc v x hi. Mi t chc ca ng hot ng theo Hin php v php lut. + ng ra ng li, ch trng, chnh sch, nh hng cho s pht trin ca nh nc trn tt c cc lnh vc trong tng thi k. + ng vch ra phng hng v nguyn tc nhm xy dng nh nc Vit Nam thc s ca dn, do dn, v dn. Nh nc c b my nh nc chnh quy, quy ch lm vic khoa hc, i ng cn b nhn vin nh nc lm vic tn ty v li ch nhn dn. + ng pht hin bi dng ng vin u t v ngi ngoi ng, gii thiu gi chc v quan trng trong c quan nh nc thng qua bu c, b nhim. + ng gio dc ng vin nu cao vai tr tin phong, gng mu, tp hp qun chng ng vin h tham gia qun l nh nc v x hi, thc hin ng li ca ng v chp hnh php lut ca nh nc. + ng kim tra t chc ca ng trong t chc v thc hin ng li, ch trng, chnh sch, ngh quyt ng. ng kim tra c quan nh nc pht hin sai lm, hn ch t c bin php khc phc, tng kt, rt kinh nghim khng ngng b sung ng li ca mnh. 2. Nguyn tc t chc quyn lc nh nc theo nguyn tc tp quyn XHCN nhng c s phn cng, phn nhim rch ri gia cc c quan.
19
- Theo nguyn tc ny quyn lc nh nc tp trung trong tay Quc Hi- c quan duy nht do nhn dn c nc bu ra nhng c s phn cng, phi hp gia Quc hi v nhng c quan nh nc khc trong thc hin quyn lc nh nc to thnh c ch ng b gp phn thc hin chc nng, nhim v ca nh nc. + Quc hi l c quan quyn lc nh nc cao nht, trong phm vi quyn hn ca mnh thc hin tt chc nng lp php, xy dng h thng php lut hon chnh ng b, ph hp. + Chnh ph l c quan qun l mi mt ca i sng x hi. + Ta n tun theo php lut, ph thuc vo php lut thc hin chc nng xt x. + Vin kim st thc hin chc nng cng t v kim st hot ng t php. - S tp quyn th hin quyn lc nh nc thuc v nhn dn, th hin: + Nhn dn l ch s hu ti cao ca quyn lc nh nc, quyn lc nh nc l ca nhn dn, khng thuc t chc no, giai cp no. + Nhn dn l ch s hu ti sn vt cht v tinh thn ca nh nc. + Nhn dn gii quyt mi vn kinh t, chnh tr, vn ha x hi, an ninh quc phng. + Nhn dn qun l mi cng vic ca x hi. - Nhn dn thc hin quyn lc ca mnh thng qua b phiu, thng qua c quan i din Quc hi, HND do nhn dn bu ra. 3. Chnh th nh nc CHXHCN VN c t chc v hot ng theo nguyn tc tp trung dn ch. - Bn cht nguyn tc tp trung dn ch th hin s thng nht gia ch tp trung li ch nh nc vi s trc thuc, phc tng ca c quan nh nc cp di trc c quan nh nc cp trn, ch dn ch to iu kin cho s sng to, ch ng trong gii quyt cng vic thuc thm quyn ca mnh. - Ni dung: + Cc c quan nh nc c thnh lp bng con ng bu c, b nhim.
20
+ Lm vic theo ch tp th, c nhn chu trch nhim vi phn vic c giao theo ch th trng. + C quan cp di phi phc tng c quan nh nc cp trn. + Khi ra quyt nh c quan nh nc cp trn phi tnh n li ch c quan nh nc cp di. + Trong phm vi quyn hn ca mnh c quan nh nc c ch ng v pht huy sng to trong gii quyt mi cng vic, c quan nh nc cp trn khng c can thip. 4. Chnh th CHXHCN VN mang bn cht giai cp cng nhn, mc tiu xy dng CNXH. - Nh nc Vit Nam l nh nc dn ch, li ch giai cp cng nhn gn lin vi li ch giai cp khc v nhn dn lao ng. - Nh nc Vit Nam thc hin dn ch vi nhn dn, nhng chuyn ch vi k th, m mu chng ph nh nc. - Hin nay, bn cht chuyn chnh v sn c th hin di dng nh nc ca dn, do dn v v dn. 5. Trong chnh th nh nc CHXHCN VN, Mt trn t quc v cc t chc x hi c vai tr quan trng. - Mt trn t quc Vit Nam v cc t chc thnh vin l c s chnh tr ca quyn lc nh nc. - Mt trn t quc thng nht khi i on kt ton dn, ng vin nhn dn pht huy quyn lm ch, thc hin mc tiu xy dng CNXH, xy dng x hi giu mnh, cng bng, vn minh. - Mt trn t quc ng vai tr quan trng trong thit lp c quan nh nc, qun l nh nc, xy dng php lut. Trong phm vi quyn hn ca mnh c quyn kim tra, gim st hot ng ca c quan, n v, t chc theo quy nh ca php lut, c quyn ngh bi min i biu khng xng ng v tham gia vo t chc thc hin quyn bi min . - Cc t chc x hi l phng tin nhn dn tham gia qun l nh nc, cng vi c quan nh nc, t chc x hi to ra sc mnh tng hp xy dng cuc sng phn vinh, hnh phc, nh nc ca dn , do dn v v dn.
21
II. Hnh thc cu trc nh nc: - Hnh thc cu trc nh nc l s t chc nh nc theo n v hnh chnh lnh th v tnh cht quan h gia cc b phn cu thnh nh nc, gia cc c quan nh nc trung ng v c quan nh nc a phng. - Hnh thc cu trc nh nc CHXHCN VN l nh nc n nht, c Hin php 1992 quy nh ti iu 1: Nc CHXHCN VN l mt nh nc c lp, c ch quyn, thng nht v ton vn lnh th, bao gm t lin, cc hi o, vng bin v vng tri. - Nh nc CHXHCN VN l nh nc n nht, c c lp, ch quyn, c mt h thng php lut thng nht, c hiu lc trn phm vi ton quc. + Nh nc Vit Nam c lnh th thng nht, khng phn chia thnh cc tiu bang hoc cng ha t tr m chia thnh cc n v hnh chnh trc thuc. Tng ng mi n v hnh chnh l c quan hnh chnh nh nc. Cc n v hnh chnh khng c ch quyn quc gia v c im nh nh nc. + Nh nc Vit Nam l t chc duy nht trong h thng chnh tr c ch quyn quc gia, l ch th quan h quc t ton quyn i ni, i ngoi, quyt nh mi vn ca t nc. + Mt h thng php lut thng nht vi mt Hin php, hiu lc Hin php v php lut tri rng trn phm vi ton quc. Cc c quan nh nc trong khi thc hin chc nng, nhim v ca mnh c quyn ban hnh cc vn bn quy phm php lut trn c s c th ha Hin php, php lut, ph hp vi Hin php v php lut. + Nh nc Vit Nam l nh nc thng nht ca cc dn tc trn lnh th Vit Nam. Nh nc thc hin chnh sch i on kt dn tc, gi gn v pht huy phong tc, tp qun ca dn tc.
Cu 5: B my nh nc CHXHCN VN.
22
- B my nh nc l h thng c quan nh nc t trung ng n a phng, c t chc theo nguyn tc tp trung thng nht to thnh mt c ch ng b thc hin chc nng, nhim v ca nh nc. - B my nh nc CHXHCN VN l h thng c quan nh nc t trung ng n a phng, c tnh c lp tng i v c cu t chc, c thnh lp v c thm quyn theo quy nh ca php lut, nhn danh nh nc thc hin chc nng, nhim v ca nh nc bng hnh thc, phng php c th. - B my nh nc Vit Nam gm: Quc hi, Chnh ph, Ch tch nc, Ta n, Vin kim st, chnh quyn a phng. I. Quc hi: - Quc hi l c quan i biu cao nht ca nhn dn, c quan quyn lc nh nc cao nht ca nh nc CHXHCN VN. Quc hi c quyn lp php, quyt nh nhng vn c bn quan trng ca t nc, quyn gim st ti cao. Quc hi l c quan nh nc do nhn dn c nc bu ra, c nhim k l 5 nm. - Hot ng ca Quc hi thng qua k hp l ch yu. Quc hi hp mi nm 2 ln, trong trng hp cn thit U ban thng v Quc hi c th triu tp k hp bt thng. - C cu: UBTVQH, Hi ng dn tc v cc U ban. 1. UBTVQH: - L c quan thng trc ca Quc hi, do Quc hi thnh lp v chu trch nhim trc Quc hi. - C cu: Ch tch, ph ch tch, y vin. Nhim v, quyn hn: + T chc, chun b, triu tp v ch tr k hp Quc hi. + Cng b v ch tr i biu Quc hi. + iu hnh v phi hp hot ng ca cc Hi ng v y ban. + Hng dn v to iu kin i biu Quc Hi hot ng. + Thay mt Quc hi trong hot ng i ngoi.
23
+ Gim st vic tun theo php lut trong hot ng c quan nh nc. + Ban hnh php lut, Ngh quyt trong phm vi vn c giao. + Thay mt Quc hi, thc hin nhim v, quyn hn Quc hi trong thi gian gia 2 k hp. 2. Hi ng dn tc. - Do Quc hi thnh lp, chu trch nhim v bo co cng tc trc Quc hi, UBTVQH. - C cu: Ch tch, ph ch tch, y vin. - Nhim v, quyn hn: + Nghin cu, kin ngh vi Quc hi nhng vn dn tc. + Kim tra, gim st vic thc hin chnh sch dn tc v chinh sch pht trin kinh t- x hi min ni v vng c ng bo dn tc thiu s. Ch tch Hi ng dn tc c tham gia phin hp UBTVQH bn v chnh sch dn tc, c Chnh ph tham kho kin khi thc hin chnh sch dn tc. Hi ng dn tc cn c quyn hn nh y ban. 3. Cc U ban (7 y ban). - Do Quc hi thnh lp, chu trch nhim v bo co trc Quc hi. - Gm: UB php lut, UB khoa hc cng ngh v mi trng, UB vn ha gio dc thanh nin, thiu nin v nhi ng, UB quc phng v an ninh, UB i ngoi, UB cc vn x hi, UB kinh t ngn sch. - C cu: Ch tch, ph ch tch, y vin. c bu trong k hp u tin ca mi kha. - Nhim v, quyn hn: + Thm tra d n lut, bo co c Quc hi, UBTVQH giao. +Trnh d n lut, php lnh. + Thc hin quyn gim st trong phm vi lut nh. + Kin ngh nhng vn thuc thm quyn ca UB.
24
II. Ch tch nc. - Ch tch nc l nguyn th Quc gia, c bu ra trong s i biu Quc hi theo gii thiu ca UBTVQH, chu trch nhim v bo co cng tc trc Quc hi. - Nhim k theo nhim k Quc hi. - Nhim v, quyn hn: + Nhm quyn hn lin quan n hot ng i ni, i ngoi. V d: c i s, triu hi i s, tip nhn i s. + Nhm quyn hn lin quan n s phi hp cc thit ch nh nc trong vic thc hin chc nng lp php, hnh php, t php. V d: . Trnh d n lut, kin ngh sa i lut. . B nhim thm phn, ngh Quc hi bu Chnh n Ta n nhn dn ti cao, Vin trng Vin kim st nhn dn ti cao. . Tham gia thnh lp Chnh ph. + Ban hnh lut, Quyt nh thc hin quyn hn ca mnh. - Ch tch nc l biu tng cho s n nh, bn vng v thng nht ca quc gia, thay mt nh nc trong hot ng i ni, i ngoi. UB quc phng v an ninh l c quan thuc ch tch nc, do ch tch nc lm ch tch, ph ch tch v cc thnh vin do Quc hi ph chun trn c s ngh ca ch tch nc. UB c quyn huy ng ton b lc lng v kh nng nc nh bo v t quc. III. Chnh ph. - Chnh ph l c quan chp hnh ca Quc hi, c quan hnh chnh nh nc cao nht ca nc CHXHCN VN. - Chnh ph do Quc hi thnh lp, chu trch nhim trc Quc hi, bo co cng tc vi Quc hi, UBTVQH, ch tch nc. - Gm: Th tng, ph th tng, b trng v cc thnh vin khc thuc chnh ph. - Nhim v, quyn hn: + Thng nht qun l mi lnh vc chnh tr, kinh t, vn ha x hi, quc phng v an ninh, i ngoi.
25
+ T chc thc hin v bo m thc hin Hin php, php lut trn phm vi ton quc. + Bo m tnh hiu lc ca b my nh nc t trung ng n a phng. + Pht huy quyn lm ch ca nhn dn. - C cu: B, c quan ngang b, c quan thuc chnh ph. + B trng v thnh vin Chnh ph thng nht qun l trn phm vi ton quc lnh vc, ngnh mnh ph trch. + Trn c s vn bn quy phm php lut ca Quc hi, ch tch nc, UBTVQH, Chnh ph, B trng v thnh vin chnh ph ban hnh thng t, quyt nh, ch th v kim tra vic thc hin nhng vn bn trn ton quc. + B trng v thnh vin chnh ph bo co cng tc trc Quc hi, Th tng v lnh vc ngnh mnh. IV. Chnh quyn a phng. 1. Hi ng nhn dn. - HND l c quan quyn lc nh nc a phng, i din cho ch v nguyn vng ca nhn dn a phng, quyn lm ch ca nhn dn, do nhn dn a phng bu ra, chu trch nhim trc nhn dn a phng. - HND l mt mt xch quan trng trong mi lin h c quan nh nc vi nhn dn a phng. - Gm: + Thng trc HND do HND thnh lp (ch t cp huyn tr ln). + Cc ban thuc HND: gip nghin cu, thm tra trc bo co, ngh quyt( d tho); gip thc hin Ngh quyt; vn ng nhn dn thc hin Ngh quyt. - Trn c s Hin php, HND ra quyt nh v vic thi hnh Hin php v php lut, ng li thc hin chnh sch kinh t- x hi ca a phng, nng cao i sng nhn dn. - Hot ng thng qua k hp v t chc kinh t c s. 2. UBND.
26
- L c quan chp hnh ca HND, c quan hnh chnh nh nc a phng. Chu trch nhim trc HND cng cp v c quan hnh chnh cp trn. - Trong UBND c cc c quan qun l ngnh, lnh vc hnh php thuc UBND v c quan qun l ngnh, lnh vc cp trn (s, phng, ban). - Nhim v: + Qun ly mi mt ca i sng x h a phng. + Thc hin vn bn c quan hnh chnh cp trn v Ngh quyt ca HND. V. Ta n. - L c quan xt x m bo tnh php ch, cng bng, duy tr trt t php lut v n nh x hi. - Gm: + Ta n nhn dn ti cao. + Cc ta n nhn dn tnh, thnh ph trc thuc trung ng. + Cc ta n nhn dn huyn, qun, th x, thnh ph thuc tnh. + Ta n qun s trung ng. + Cc ta n qun s qun khu. + Cc ta n qun s khu vc. - Nguyn tc: + Cng khai trong xt x. + Xt x c hi thm nhn dn. + Thm phn v Hi thm nhn dn c lp, tun theo php lut. + Mi cng dn bnh ng trc php lut. + Cng dn c quyn dng ting ni, ch vit dn tc mnh. + Bo m quyn bo cha. + Xt x tp th v quyt nh theo a s. - Thm phn do Ch tch nc b nhim, chnh n ta n nhn dn ti cao do Quc hi bu theo gii thiu ca ch tch nc. - Ta n chu trch nhim trc HND cng cp. - Chnh n ta n nhn dn ti cao chu trch nhim v bo co cng tc trc Quc hi, UBTVQH.
27
VI. Vin kim st. - L c quan thc hin chc nng cng t, kim st vic tun theo php lut trong hot ng c quan nh nc. - Gm: + VKS nhn dn ti cao + VKS nhn dn tnh, thnh ph trc thuc trung ng. + VKS huyn, qun, th x, thnh ph thuc tnh. + Cc VKS qun s. - Nguyn tc: + Tp trung thng nht lnh o trong ngnh. + c lp vi c quan nh nc a phng. - Vin trng do Quc hi bu theo gii thiu ca Ch tch nc; C quyn b nhim, bi min cc thnh vin khc. - Hot ng theo ch th trng. Cu 6: Nh nc php quyn Vit Nam XHCN. - Nh nc php quyn l con ca Cch mng t sn Chu u th k XII, ca phong tro gii phng nhn loi khi ch phong kin chuyn ch. - Cc tc gi hc thuyt nh nc php quyn khi xy dng hc thuyt nay tip thu cc thnh qu t tng ca cc lnh vc c lin quan ca nhn loi. V d: hc thuyt php lut t nhin, hc thuyt v nhn quyn, t tng nhn tr... - Hin nay nh nc php quyn ang tr thnh gi tr vn minh ca nhn loi m mi nh nc mun tr thnh nh nc dn ch, nh nc vn minh u phi hng ti khng phn bit ch chnh tr. - Vit Nam, nh nc php quyn Vit Nam XHCN, nh nc ca dn, do dn v v dn c i hi VII, VIII, IX ca ng t s quan tm v mong mun thit lp. - thc hin ng li ng n ca ng cng sn Vit Nam v vic xy dng nh nc php quyn ca dn, do dn v v dn. Vit Nam, chng ta cn tm hiu mt s vn l lun v nh nc php quyn. I. Nhng vn l lun chung v nh nc php quyn.
28
1. Khi nim nh nc php quyn. Hin nay, xung quanh vn khi nim nh nc php quyn c nhiu quan im khc nhau, thm ch mu thun nhau. - Nh nc php quyn ch l nh nc tn ti trong hc thuyt, l m hnh nh nc l tng c cc hc gi t sn t ra cc quc gia phn u ch khng th tr thnh hin thc. - Nh nc php quyn l sn phm, l phm tr t tng t sn ch tn ti v ph hp vi cc nc phng Ty. Cn cc quc gia phng ng ch tip cn mang tnh cht nghin cu ch khng th vn dng c. - Nh nc php quyn c coi l xu th chung ca thi i, ca nhiu quc gia trn th gii. - Nh nc php quyn l mt kiu nh nc, mt hnh thc nh nc. - Nh nc php quyn l nh nc gn lin vi x hi cng dn. * Vit Nam, vn nh nc php quyn l mt vn mi c v phng din l lun nhn thc v thc tin. Cha c nghin cu nhiu song mc tiu xy dng nh nc php quyn Vit Nam XHCN c cp n trong vn kin i Hi i biu ln th VII, VIII, IX ca ng cng sn Vit Nam. * Mc d hin nay cha c mt quan im chnh thng, mt khi nim hon chnh, chnh xc v nh nc php quyn nhng gc khi qut nht c th hiu: nh nc php quyn l nh nc m trong mi ch th (k c nh nc) u phi nghim chnh phc tng php lut- mt h thng php lut c tnh php l cao, ph hp vi l tr th hin y nhng gi tr cao c nht ca x hi, ca con ngi. 2. c im nh nc php quyn. Trn c s nhng nghin cu khc nhau, c th ch ra nhng c im c bn nht ca nh nc php quyn. - L nh nc c h thng php lut hon chnh, c gi tr php l v c hiu lc bt buc i vi mi ch th trong Hin php ng vai tr ti thng. + Hin php c coi l lut c bn, c hiu lc php l cao nht trong h thng cc vn bn php lut. Cc o lut, b lut v nhng vn bn php lut khc phi ph hp vi Hin php.
29
+ Mi c quan, t chc x hi, ngi c chc v v cng dn u phi nghim chnh tun theo php lut v bnh ng trc php lut. - L nh nc trong mi quan h nh nc v cng dn l mi quan h bnh ng v quyn v ngha v. Trong nh nc php quyn, cng dn c y quyn t do, dn ch trn cc lnh vc ca i sng x hi. ng thi cng dn cng t gic thc hin mi ngha v trc nh nc. V phn mnh, nh nc php quyn cng tn trng quyn t do, dn ch ca cng dn, ghi nhn v bo m cho cc quyn c thc hin y . Mi quan h nh nc v cng dn c xc lp trn c s tn trng li ch gia cc bn. - L nh nc trong cc quyn t do, dn ch v li ch chnh ng ca con ngi c php lut bo m v bo v ton vn. Bo v quyn v li ch hp php v chnh ng ca cng dn phi i lin vi vic u tranh khng khoan nhng vi biu hin c quyn, quan liu, hch dch ca quyn v tham nhng ca nhng ngi c chc v trong c quan nh nc v nhng hnh vi vi phm php lut khc xm phm quyn v li ch chnh ng ca cng dn u b nghim tr. - L nh nc thng nht quyn lc c s phn cng hp l, rnh mch gia cc c quan lp php, hnh php, t php. L nh nc trong quyn lc nh nc c t chc mt cch khoa hc, c s phn quyn gia cc c quan Lp php, hnh php, t php to thnh c ch ng b. Quan im khi thy ca t tng nh nc php quyn v t chc b my quyn lc nh nc l quan nim v s phn quyn l yu cu v s sp xp quyn lc v phi hp thc thi quyn lc nhm to ra s ng b, hiu qu ca qu trnh s dng quyn lc nh nc. - L nh nc trong mi cng dn u c thc php lut ng n. Trn c s mi cng dn s nhn thc c nhng hnh vi no c php thc hin, hnh vi no khng c php thc hin, nhng hnh vi no buc phi thc hin, m bo cho php lut c thc hin mt cch t gic, trit , pht huy tnh ng n ca n trong thc t. Trn y l nhng quan im chung ca nh nc php quyn- nh nc m mi mt t chc v hot ng u trn c s php lut, chu s qun l thng nht ca php lut, l mt " c th" phc tp nhng vn
30
ng hi ha, ng b, m bo s thng nht cao trong t chc v qun l x hi. Vn kin i hi i biu ton quc ln th IX ca ng a ra quan im nh nc php quyn XHCN: - Nh nc ca dn, do dn v v dn. - Quyn lc nh nc thng nht c s phn cng phn nhim v phi hp gia c quan nh nc thc hin quyn lp php, hnh php, t php. - Nh nc qun l x hi bng php lut, mi c quan, t chc, cn b, cng chc, cng dn c nhim v chp hnh Hin php v php lut. - Ci cch t chc v hot ng ca nh nc gn lin vi xy dng chnh n ng. i mi ni dung, phng thc lnh o ca ng i vi nh nc. II. Phng hng xy dng nh nc php quyn Vit Nam XHCN. 1. Tnh tt yu khch quan ca vic xy dng nh nc php quyn XHCN Vit Nam. - Nn kinh t k hoch ha tp trung bao cp chuyn sang nn kinh t hng ha nhiu thnh phn theo c ch th trng c s qun l ca nh nc theo nh hng XHCN lm tng trng kinh t. i i vi n l nhu cu thit lp s bnh ng gia cc thnh phn kinh t, to hnh lang php l cho mi ch th tham gia hot ng sn xut kinh doanh. - M rng v thc hin dn ch ha trong i sng x hi, bo m ngy cng tt hn quyn t do, dn ch ca nhn dn, thc hin tt nguyn tc quyn lc nh nc thuc v nhn dn, pht huy bn cht dn ch ca nhn dn v hi nhp vi xu th chung ca nhiu quc gia trn th gii. Xy dng nh nc php quyn l mt vn c tnh tt yu khch quan v tnh thi i, l mc tiu ton ng, ton dn hng ti v phn u thc hin. 2. Nguyn tc xy dng nh nc php quyn Vit Nam XHCN. a) Nguyn tc nh nc ca dn, do dn v v dn.
31
y l mt trong nhng nguyn tc quan trng v t chc v hot ng ca b my nh nc, biu hin tnh cht dn ch v tnh nhn dn su sc ca B my nh nc XHCN. - Mi quyn lc nh nc thuc v nhn dn. Nhn dn thc hin quyn ca mnh mt cch trc tip thng qua vic bu ra i din ca mnh vo c quan i din quyn lc nh nc. Nhn dn c th trc tip thc hin quyn lc ca mnh hoc thng qua c quan i din do nhn dn bu ra (Quc hi, HND cc cp), Quc hi, HND l nhng c quan i din cho ch nhn dn, do nhn dn bu ra v chu trch nhim trc nhn dn. - Ngoi ra, nhn dn cn tham gia qun l nh nc thng qua cc t chc chnh tr x hi, t chc x hi ngh nghip, t chc kinh t. - thc hin nguyn tc ny nh nc cn to mi iu kin nhn dn nng cao trnh vn ha chung, ng thi bo m iu kin vt cht v thng tin y cho nhn dn bit tnh hnh mi mt ca t nc h tr thnh ch nhn thc s ca t nc. b) Nguyn tc m bo s lnh o ca ng cng sn Vit Nam. - S lnh o ca ng cng sn Vit Nam l nhn t quyt nh s tn ti ca ch nh nc ta, m bo s lnh o ca ng l mt nguyn tc quan trng trong vn xy dng nh nc php quyn Vit Nam XHCN. - Hin php xc nh" ng cng sn Vit Nam, i tin phong ca giai cp cng nhn Vit Nam, i biu trung thnh ca quyn li ca giai cp cng nhn, nhn dn lao ng v ca c dn tc theo ch ngha Mc- Lnin v t tng H Ch Minh, l lc lng lnh o nh nc v x hi" (iu 4). - Ni dung: + T chc v hot ng ca b my nh nc da trn c s ng li chnh sch ca ng. + ng gii thiu bu ra cn b ng vo nhng c quan nh nc, bi dng o to b nhim chc v quan trng trong c quan nh nc. + Php lut ghi nhn cc t chc thch hp ca ng trong c quan nh nc thc s m bo vai tr lnh o ca ng nh chi b, ng b...
32
+ Bo m s th ch ha ng li ca ng bng Php lut. + Bo m s kim tra ca ng i vi hot ng ca c quan nh nc. - thc hin vai tr ca mnh, ng cng sn khng ngng nng cao nng lc lnh o v sc chin u ca ng, xy dng t chc c s ng vng manh, kin ton t chc, i mi cng tc cn b v phng thc lnh o cho ph hp vi tnh hnh mi ca t nc. c) Nguyn tc tp trung dn ch. - khc phc s ty tin v lng quyn ca c quan nh nc, cn b, cng chc trong c quan nh nc, trong vic xy dng nh nc php quyn Vit Nam XHCN cn p dng nguyn tc tp trung dn ch. - Nguyn tc tp trung dn ch c quy nh trong iu 6 Hin php: Quc hi, HND v cc c quan khc ca nh nc u phi t chc v hot ng theo nguyn tc tp trung dn ch. Th hin: + S ph thuc ca c quan hnh chnh nh nc vo c quan quyn lc nh nc cng cp. + S phc tng ca cp di vi cp. + Quyn lc nh nc thng nht t trung ng n a phng. + Phn cp qun l. + Ph thuc 2 chiu c quan hnh chnh nh nc a phng. d) Nguyn tc php ch XHCN. - m bo s hat ng bng nh hng ng n ca b my nh nc, pht huy hiu qu, tng cng hiu lc ca c quan qun l nh nc, m bo cng bng x hi cn p dng nguyn tc php ch. - Nguyn tc ny c quy nh ti iu 12: nh nc qun l x hi bng php lut, khng ngng tng cng php ch XHCN. - Ni dung: + Vic t chc v hot ng ca c quan nh nc phi tin hnh theo php lut v trn c s php lut. + Mi cn b, nhn vin phi nghim chnh tn trng php lut trong thc hin quyn hn, nhim v ca mnh.
33
+ Tng cng cng tc kim tra, gim st v s l nghim minh cc hnh vi vi phm php lut. 3. Phng hng xy dng nh nc php quyn. 3.1. i mi lp php v gim st ti cao ca Quc hi. - Nng cao cht lng i biu QH, quy nh ng c, bu c i biu QH trn c s pht huy dn ch, tng t l i biu chuyn trch. - i mi cng tc lp php, xy dng chng trnh di hn v lp php theo hng xy dng h thng php lut hon chnh, ng b, khoa hc,khch quan, cng bng v nhn o, bi b quy nh php lut lc hu, khc phc s chng cho, mu thun trong quy nh ca vn bn quy phm php lut. - Lm tt chc nng quyt nh nhng vn quan trng ca t nc, quyt nh phn b ngn sch, qun l vic s dng vn v ti sn nh nc, thc hin quyn gim st ti cao. 3.2 Ci cch nn hnh chnh Quc gia. a) Ci cch th ch hnh chnh. - Han thnh v c bn v vn hnh thng sut, hiu qu thit ch kin trc thng tng, trc ht bi b nhng quy nh mang tnh cht quan liu, ca quyn, gy kh khn v sch nhiu nhn dn, cn tr s pht trin x hi. - Han thin khung php l, tho g mi ro cn i vi hot ng sn xut kinh doanh, m bo hot ng ti a ngun lc t cc thnh phn kinh t. - i mi phng thc xy dng th ch, ci tin s phi hp gia cc cp, cc ngnh c lin quan, coi trng vic s dng chuyn gia lin ngnh, dnh vai tr quan trng cho ting ni doanh nghip v nhn dn, tng cng cng tc ch o, nng cao thc k lut trong thc hin php lut. b) y mnh cng cuc ci cch b my hnh chnh. - i mi chc nng v ci cch phng thc hot ng ca Chnh ph theo hng Chnh ph thc hin chc nng qun l v m i vi vic thc hin nhim v kinh t, chnh tr, vn ha- x hi, an ninh quc phng v i ngoi. Chnh ph v c quan hnh chnh khng trc tip can thip vo hot ng sn xut kinh doanh ca doanh nghip, phn
34
bit chc nng hot ng sn xut kinh doanh vi chc nng qun l nh nc v kinh t. - Quy nh nhim v, chc nng, quyn hn ca cc b theo hng b qun l a ngnh, a lnh vc. - Phn cng, phn cp hp l, nng cao tnh ch ng, sng to ca c quan qun l nh nc a phng, kt hp qun l ngnh vi qun l lnh th. - Thc hin nguyn tc tp trung dn ch m bo khng chng cho, n y trch nhim, gy kh khn chm tr trong gii quyt cc khiu kin ca nhn dn. Tng cng vai tr Ta hnh chnh trong gii quyt khiu kin hnh chnh. - Tch c quan hnh chnh cng quyn ra khi t chc s nghip, khuyn khch hot ng khng v li nhun, to iu kin t chc thc hin mt s dch v cng di s gim st ca cng ng. - Hin i ha cng tc hnh chnh, c bit l ng dng cng ngh thng tin, kin ton b my hnh chnh theo hng tinh gim bin ch, c c ch gii quyt tha ng s ngi di ra. c) Nng cao nng lc, phm cht cn b cng chc. - y mnh cng tc o to, bi dng cn b cng chc vi chng trnh v ni dung st hp, ch trng i ng cn b phng, x. - Thc hin nghim chnh quy ch tuyn dng, khen thng, k lut, ngh hu... thanh lc nhng k tham nhng trong c quan nh nc, chuyn i cng tc cn b cng chc khng nng lc. - Thc hin tt quy ch dn ch c s, to iu kin nhn dn c tip xc vi c quan cng quyn. 3.3. Ci cch t php. - Vin kim st lm tt chc nng cng t v kim st hot ng t php. - Ta n: kin tan t chc h thng ta n, phn nh thm quyn ta n cc cp mt cch hp l, nng cao s lng v cht lng Thm phn v Hi thm nhn dn. Thc hin tt nguyn tc xt x cng khai, khch quan, gin tin v hiu qu. - C quan iu tra v Thi hnh n: kin ton t chc c quan iu tra v thi hnh n theo nguyn tc gn , i mi; Cc bn n c hiu lc php lut phi c thc hin.
35
- Kin ton t chc v quy ch hot ng ca cc on Lut s, Cng ty lut. Ci cch t php theo nh hng i mi cng tc bt, giam gi, iu tra, khi t, xt x, thi hnh n m bo khng lt ti phm, khng lm oan ngi v ti. 3.4 y mnh cng tc u tranh chng tham nhng. - Tng cng t chc v y mnh cng tc u tranh chng tham nhng trong c quan nh nc, h thng chnh tr, c quan ng on th t trung ng n c s. Gn chng tham nhng vi chng lng ph, chng lm dng chc quyn lm giu bt chnh. - Hon thin qun im v c ch, chnh sch ng v nh nc trong vic qun l v s dng ngn sch nh nc, qu ca t chc, on th, qu do nhn dn ng gp hoc do nc ngoi ti tr. Lin tc thc hin cng tc thanh tra, kim tra, kim k ti sn nh nc v cc qu trn. - Mi c quan nh nc, t chc x hi, on th qun chng v mi cng dn c trch nhim pht hin v t co hnh vi tham nhng, c bin php bo v v khen thng nhng ngi pht hin v t co. - Quy nh trch nhim hnh s, trch nhim k lut vi cn b cng chc c hnh vi tham nhng, li dng chc v quyn hn chim ot ti sn nh nc. - Nng cao i sng ngi hng lng bng cch ci cch ch tin lng. - Bi dng, gio dc nng cao phm cht chnh tr, o c cch mng cn b cng nhn vin nh nc. - C th v chi tit ha iu cm i vi cn bi cng chc, c bit cn b qun l, cn b ch cht. Nhng cn b ng u c quan qun l, lnh o cc cp,cc ngnh, doanh nghip nh nc phi k khai ti sn c nhn v gia nh. X l nghim minh nhng ngi c ti sn c ngun gc bt minh. - Xem xt trch nhim hnh s v bin php k lut vi nhng cn b lnh o c quan c hnh vi tham nhng ln, gy hu qu nghim trng.
36
Cu 7: T chc b my nh nc Vit Nam qua cc bn Hin php. I. Hin php 1946. * Hon cnh: Cch mng Thng Tm thng li, lt ch thc dn ginh c lp dn tc, th tiu ch qun ch lp hin, lp nn nn cng ha. Hin php 1946 c Quc hi lp hin (bu ra ngy 06/01/ 1946) thng qua k hp th 2 (thng 11/ 1946). Hin php xy dng nh nc theo m hnh dn ch nhn dn- m hnh c ch nh nc thuc phm tr XHCN( cp thp). 1. trung ng BMNN gm: Ngh vin nhn dn, Chnh ph, Ta n nhn dn ti cao. - Ngh vin nhn dn (thc cht l Quc hi do hon cnh khng chin Ngh vin nhn dn khng c thnh lp m Quc hi lp hin thay th Ngh vin nhn dn). + L c quan c quyn lc cao nht, do nhn dn trc tip bu ra, c quyn gii quyt nhng vn chung quan trng ca t nc, t ra php lut, biu quyt ngn sch, chun y cc hip c m Chnh ph k vi nc ngoi. + Lp ra Chnh ph, thng qua ban thng v kim sot v ph bnh Chnh ph. - Chnh ph: l c quan hnh chnh cao nht ca ton quc, do Ch tch nc ng u. + Gm: Ch tch nc, ph ch tch nc, Ni cc.(Ni cc gm: Th tng, b trng, th trng, c th c ph th tng). + Chnh ph cha hon ton l c quan chp hnh ca Ngh vin, ngc li cn c th (qua vai tr ca Ch tch nc) ph quyt lut ca Ngh vin (iu 31). + Ni cc mt tn nhim phi t chc (iu 54). - Ta n nhn dn ti cao: + ng u h thng c quan t php gm Ta n nhn dn ti cao, cc ta n phc thm, cc ta n nh cp v s cp. + Thm phn do chnh ph b nhim. + Cha c Vin Kim st m trong thnh phn ca Ta n ngoi thm phn xt x cn c thm phn buc ti (cng t).
37
2. Chnh quyn a phng: Gm Hi ng nhn dn v U ban hnh chnh. Ring cp b (Bc- Trung- Nam) v huyn ch c U ban hnh chnh. HND do nhn dn bu ra, U ban hnh chnh do HND bu ra. Cp no khng c HND th do cc HND cp di bu ra. HND quyt ngh cc vn thuc a phng mnh. U ban hnh chnh c trch nhim thi hnh cc mnh lnh ca cp trn v cc Ngh quyt ca HND, ch huy cng vic hnh chnh trong a phng. II. Hin php 1959. * Hon cnh: Min bc chuyn sang ch XHCN. B my nh nc c xy dng li theo hng b my kiu XHCN m c trng l vn dng nguyn tc tp quyn XHCN mt cch mnh m. 1. trung ng c: Quc hi, ch tch nc, Hi ng chnh ph, ta n nhn dn ti cao, vin kim st nhn dn ti cao. - Quc hi l c quan quyn lc nh nc cao nht. - Ch tch nc khng cn ng thi l ngi ng u nh nc, tuy cn nghing nhiu v chnh ph. - Hi ng chnh ph l c quan chp hnh ca Quc hi, c quan hnh chnh nh nc cao nht ca nc Vit Nam dn ch cng ha. - Ta n nhn dn ti cao l c quan xt x duy nht. - Vin kim st c Quc hi lp ra thc hin quyn gim st (kim st vic thc hin theo php lut) i vi cc c quan nh nc t B tr xung, bo m vic tun th php lut php lut c chp hnh nghim chnh v thng nht v thc hin quyn cng t. Cc c quan u c Quc Hi thnh lp v chu s gim st ca Quc hi, chu trch nhim trc Quc hi. 2. Chnh quyn a phng: tt c cc cp hnh chnh (tnh, khu t tr, thnh ph trc thuc trung ng, huyn, khu ph, th x, thnh ph thuc tnh, x, th trn). - HND l c quan quyn lc nh nc a phng. - U ban hnh l c quan chp hnh ca HND, c quan hnh chnh nh nc a phng. 3. Ta n v Vin kim st: T chc theo lnh th. -Ta n:
38
+ Gm: Ta n nhn dn ti cao, ta n nhn dn a phng (tnh, huyn) v ta n qun s. + Ta n nhn nhn ti cao v ta n a phng do Quc hi v H ND bu v chu trch nhim trc c quan . - Vin kim st: + Gm Vin kim st nhn dn ti cao, vin kim st nhn dn a phng (tnh, huyn) v vin kim st qun s. + T chc theo nguyn tc tp trung thng nht, lnh o trong ngnh, khng chu trch nhim trc HND, ch c Vin trng Vin kim st ti cao chu trch nhim v bo co trc Quc hi. V c bn, b my nh nc theo Hin php 1959 tun theo m hnh XHCN song vn cn yu t dn ch nhn dn th hin trong ch nh ch tch nc v Hi ng chnh ph. Ch tch nc chn bu trong nhn dn (khng bu trong Quc hi) c vai tr phi hp vi cc c quan nh nc. Hi ng chnh ph tuy xc nh l c quan cht hnh ca Quc hi song vn l c quan hnh chnh cao nht ca nhn dn (khng phi ca Quc hi nh sau ny). III. Hin php 1980. * Hon cnh: Nh nc c thit k theo ng m hnh B my nh nc XHCN tnh hnh lc by gi cc nc XHCN (Lin X, cc nc ng u, Trung Quc). Nguyn tc tp quyn XHCN c vn dng mt cch trit . 1. Trung ng. - Quc hi c xy dng mt cch y hn v mt t chc cng nh thm quyn theo hng c quan c ton quyn"Quc hi l c quan i biu cao nht ca nhn dn, c quan quyn lc nh nc cao nht". - Ch nh ch tch nc c nhn c thit k li sao cho gn b vi Quc hi. - Hi ng nh nc c thit lp l c quan co nht hot ng thng xuyn ca Quc hi, l ch tch tp th ca nc CHXH CN VN.
39
- Hi ng chnh ph i thnh Hi ng B trng vi tnh cht l c quan chp hnh v hnh chnh cao nht ca c quan quyn lc nh nc cao nht. Hi ng b trng do Quc hi thnh lp bng cch bu ra t ch tch n thnh vin, chu trch nhim trc Quc hi. Hi ng b trng- c quan trc y vn c nhiu c lp l thuc hon ton vo c quan quyn lc( v mt l thuyt). 2. Chnh quyn a phng: Hi ng nhn dn v UBND tt c cc cp. -Thay i quan trng: Tng cng vai tr HND mi cp: quyt nh vn xy dng a phng; bu ra UBND. Trong cc quyn ny, HND hu nh ton quyn. Vai tr c quan hnh chnh cp trn khng r rt. Tht ra l c vic ph chun i vi mt s quyt nh quan trng nh Ngh quyt v k hoch- ngn sch v bu UBND song ch mang tnh hnh thc. C quan hnh chnh cp trn khng c quyn iu ng, cch chc, min nhim i vi ch tch, ph ch tch UBND cp di, k c Ch tch Hi ng b trng vi ch tch UBND cp tnh cng nh vy. Cch t chc ny hn ch tnh ch o thng nht trong h thng hnh chnh nh nc- Sau c sa i. 3. Ta n- Vin kim st: V c bn c gi nguyn nh trc. - Quc hi thnhlp Ta n nhn dn ti cao v Vin Kim st nhn dn ti cao. - HND tnh, huyn thnh lp Ta n nhn dn tng ng. - Vin kim st nhn dn cc cp t chc theo nguyn tc thng nht t trn. IV. Hin php 1992. * Hin php 1992 xy dng li B my nh nc trn tinh thn i mi. Nguyn tc tp quyn XHCN c nhn thc li v vn dng hp l hn. Hin php 1992 tip tc khng nh quyn lc nh nc l thng nht ( thng nht vo Quc hi) ch khng phn chia cc quyn. Mt khc, cn thit phi c s phn cng phi hp gia cc c quan nh nc trong vic thc hin quyn lp php, hnh php, t php ch khng ch tp trung vo Quc hi cn cc c quan khc li khng c phn nh r rng lm hn ch vi tr v hiu lc ca chng.
40
B my nh nc xy dng li theo hng va bo m thng nht quyn lc va phn cng phn nhim rnh mch. - Quc hi va l c quan quyn lc nh nc cao nht, thng nht cc quyn. Cc c quan khc lp ra phi chu s gim st, chu trch nhim trc Quc hi. y l cc bo m mt thng nht quyn lc. - S phn cng phi hp th hin ch quy nh phm vi, chc nng, nhim v ca tng c quan mt cch r rng. + Quc hi: Tp trung vo lnh vc lp php v gim st. ng nhin vn c quyn quyt nh cc vn c th (hnh php) song ch nhng vn quan trng. + Chnh ph: l c quan chp hnh ca c quan quyn lc, song l c quan hnh chnh(qun l) cao nht, tc c lp tng i trong lnh vc hnh chnh. + Ta n- Vin kim st: thc hin chcnng xt x v kim st vic tun theo php lut c tng cng tnh chuyn nghip( b nhim thm phn, kim st vin). + Ch tch nc: phn nh r chc trch gia ch tch nc v U ban thng v Quc hi. - Chnh quyn a phng: Quy nh r hn mi lin h gia HND & UBND vi c quan nh nc cp trn. + HND l c quan quyn lc nh nc a phng va chu s hng dn v gim st ca U ban thng v Quc hi v s hng dn, kim tra ca Chnh ph. + UBND chu trch nhim trc HND va chu s lnh o ca c quan hnh chnh cp trn. c bit xc nh r thm quyn ca cp trn trong vic iu hnh B my hnh chnh. Ch tch UBND cp trn v cao nht l Th tng c quyn iu ng, min nhim, cch chc Ch tch,ph ch tch UBND cp di trc tip. - Trong t chc chnh ph v UBND phn nh r tnh tp th v trch nhim c nhn ca ngi ng u. - Xc nh r quyn gim st ca HND vi Ta n v Vin kim st cng cp. Cu 8: H thng chnh tr Vit Nam.
41
I. Khi nim h thng chnh tr v c im h thng chnh tr Vit Nam. 1.Khi nim HTCT: - HTCT XHCN l ton b cc thit ch chnh tr gn b hu c, tc ng ln nhau cng thc hin quyn lc ca nhn dn lao ng. - Vit Nam, HTCT mi ra i sau Cch mng Thng Tm vi s hnh thnh nh nc dn ch nhn dn u tin ng Nam . Cng vi s pht trin ca ch mi, HTCT nc ta ngy nay cng pht trin v hin nay l HTCT XHCN. Mc tiu l xy dng mt x hi phn vinh, dn ch, bnh ng, khng c p bc bc lt. 2. c im. a) L mt h thng t chc cht ch, khoa hc trn c s phn nh r chc nng, nhim v ca mi t chc. Vn c th hin r trong php lut nc ta, c bit l Hin php 1992. Tnh t chc cao ca HTCT nc ta c m bo bi cc nguyn tc ch o:+ Quyn lc nh nc thuc v nhn dn. + S lnh o ca ng. + Tp trung dn ch. + Php ch XHCN. b) H thng chnh tr Vit Nam c s thng nht v li ch lu di v mc tiu hot ng. Tnh thng nht ca HTCT XHCN VN bt ngun t s thng nht v kinh t, chnh tr, t tng trong x hi nc ta. Cc thit ch ca HTCT nc ta nh ng, nh nc, t chc x hi tuy c v tr ,chc nng, nhim v ring nhng u nhm phc v li ch ca nhn dn lao ng. c) HTCT XHCN VN c tnh dn ch. Dn ch l mc tiu, ng lc, phng tin t chc vn hnh HTCT. - Cc thit ch cu thnh HTCT u l cc thit ch ca nn dn ch XHCN. l nhng t chc c thnh lp ra nhm thc hin v m bo cc li ch, nhu cu ca giai cp cng nhn, nhn dn lao ng. - Cc t chc trn c t chc v hot ng theo nguyn tc dn ch, va m bo tp trung thng nht va to iu kin cho cc b phn ca t chc pht huy tnh ch ng, sng to trong gii quyt cc cng vic thuc nhim v, quyn hn ca mnh.
42
- Quan h gia cc t chc trong HTCT nc ta l quanh bnh ng, mi vn ny sinh trong mi quan h a dng phc tp c gii quyt theo mt c ch dn ch. * Trong cng cuc xy dng t nc hin nay, ng v nh nc ch trng tin hnh i mi mnh v kinh t kt hp vi s i mi tng bc vng chc HTCT. Vn i mi HTCT i hi phi: tng cng s lnh o ca ng; ci cch v nng cao hiu lc qun l ca nh nc; kin ton cc t chc x hi. II. C cu HTCT: 1. ng cng sn Vit Nam. - CSVN, i tin phong giai cp cng nhn, i biu trung thnh li ch nhn dn lao ng v ca c dn tc, theo ch ngha Mc- Lnin v t tng H Ch Minh, l lc lng lnh o nh nc v x hi (iu 4 Hin php 1992). - Trong HTCT VN, CSVN l lc lng lnh o nh nc v x hi. Vai tr lnh o ca ng c xc lp da trn nhng c im sau: + CS VN bao gm nhng ngi c trang b th gii quan ca Ch ngha Mc- Lnin, trn c s hc thuyt Mc- Lnin v s phn tch mt cch khch quan iu kin XHCN, CSVN ra ng li, chnh sch v phng hng pht trin. + CSVNc ch tch H Ch Minh sng lp v rn luyn, t tng H Ch Minh c vn dng v l b phn quan trng ca kho tng tri thc l lun ca ng. Tc phong v nhn cch ch tch H Ch Minh lun c ng k tha v pht huy. + CS VN c kh nng t chc to ln. iu ny c kim nghim qua thc tin cch mng Vit Nam. ng c kh nng tp hp mi tng lp nhn dn lao ng trong vic u tranh cch mng, thc hin mc tiu cch mng, thc hin ng li chnh sch ca mnh. + CS VN lun ng h phong tro u tranh v ha bnh, u tranh gii phng dn tc v phong tro cng nhn trn th gii nn uy tn ca ng rt to ln. ng nhn c s ng h nhit lit ca phong tro cng sn v cng nhn quc t.
43
* Mi quan h ng v nh nc. - Trong mi quan h ngnh nc, ng lnh o nh nc di cc hnh thc sau: + ng ra ng li, ch trng, chnh sch, phng hng pht trin cho tng giai on. + ng o to, bi dng ng vin v nhng ngi ngai ng c phm cht, nng lc gii thiu vo gi cc chc v quan trng trong c quan nh nc thng qua c ch bu c, b nhim. + ng kim tra cng tc t chc thc hin ng li chnh sch ca ng, kim tra hat ng ca cc c quan nh nc trn c s pht hin nhng sai lm, tng kt rt kinh nghim khng ngng b sung v han thin ng li, chnh sch ca mnh. + ng gio dc ng vin gng mu trong thc hin ng li chnh sch ca ng v php lut ca nh nc. Phng php lnh o ca ng l gio dc, thuyt phc. ng lnh o chnh tr mang tnh cht nh hng. - Trong quan h vi ng, nh nc th ch ha ng li, chnh sch ca ng bng php lut v t chc thc hin ng li, chnh sch trong thc tin. Php lut ca nh nc cng l mt phng tin ng kim tra tnh ng n trong ng li, chnh sch ca mnh. V pha mnh, da trn ng li, chnh sch ca ng nh nc xy dng php lut. Mi ng li, chnh sch ca ng phi ph hp vi Hin php v php lut. 2. Nh nc. Nh nc XHCN c v tr, vai tr c bit quan trng, ng v tr trung tm ca HTCT v n c mt s iu kin sau: - Nh nc XHCN l i din chnh thc cho mi giai cp v tng lp trong x hi. iu to cho nh nc XHCN mt c s x hi rng ri c th trin khai nhanh chng v thc hin nhng quyt nh, chnh sch ca mnh. - Nh nc XHCN l ch th ca quyn lc chnh tr, c mt b my c bit chuyn lm chc nng qun l. H thng lc lng v trang, nh t, ta n l nhng phng tin m qua nh nc XHCN c th duy tr trt t v n nh x hi. Chc nng qun l ca nh nc bao trm mi lnh vc i sng x hi.
44
- Nh nc qun l x hi bng php lut v thng qua hot ng ca cc c quan chc nng m bo php lut c thc hin trong i sng. Nh c php lut , mi ch trng, chnh sch ca nh nc c trin khai rng ri v thng nht trn quy m tan x hi. - Nh nc l t chc duy nht trong HTCT c ch quyn quc gia. l quyn ti cao ca nh nc trong quyt nh nhng vn i ni v i ngoi ca t nc. Nh nc l t chc duy nht ca HTCT c coi l ch th ca cng php quc t. - Nh nc l ch s hu ti cao i vi t liu sn xut quan trng nht ca x hi. Thng qua vic nm gi cc t liu sn xut nh nc thc hin iu tit v m i vi nn kinh t, m bo cho n pht trin v li ch ca nhn dn thng qua chnh sch ti chnh, tn dng, chnh sch thu... Nh nc nm trong tay ngun vt cht ti chnh to ln, n khng ch m bo cho s hat ng ca nh nc m cn to iu kin vt cht cho cc t chc x hi hot ng. Nhng u th trn quy nh v tr trung tm ca nh nc trong HTCT. V tr trung tm ca nh nc trong h thng chnh tr xc nh tm quan trng ca ci cch nh nc trong i mi HTCT. Hin nay chng ta ch trng ci cch b my nh nc theo hng xy dng nh nc php quyn. l yu cu khch quan, l con ng a t nc ta tr thnh mt t nc vn minh, qun l tt i sng x hi. 3. T chc chnh tr x hi. - nc ta nhn dn lao ng thc hin quyn lc ca mnh khng ch bng nh nc m cn thng qua cc t chc x hi. Vi t cch l mt b phn cu thnh HTCT VN, cc t chc x hi c gi l t chc chnh tr x hi v c cc c im sau: + c thnhlp mt cch t nguyn v hot ng theo nguyn tc t qun nhm tha mn li ch cc thnh vin. + Cc quyt nh ca cc t chc x hi ch c hiu lc i vi ni b t chc . + Ti sn ca t chc chnh tr x hi hnh thnh bng s ng gp ca thnh vin, bng ti tr ca cc t chc quc t, bng hot ng sn xut kinh doanh v mt phn l ca nh nc. + Hot ng bng phng php gio dc, thuyt phc, bng bin php tc ng x hi.
45
l c im chung ca cc t chc chnh tr x hi, tng t chc c th li c nhng c im ring. - T chc chnh tr x hi gm: + Mt trn t quc Vit Nam: l lin minh chnh tr ca cc giai cp, tng lp nhn dn, dn tc v tn gio, nhim v ca MTTQVN l cng c khi i on kt ton dn, pht huy vai tr lm ch ca nhn dn, ng vin nhn dn tch cc tham gia v qun l nh nc. + Tng lin on lao ng Vit Nam: l t chc ca giai cp cng nhn v cn b vin chc nh nc, bo m i sng vt cht ca cc thnh vin v bo v li ch ca h. + on TNCSHCM l t chc rn luyn v bi dng th h tr, lc lng xung kch trong lao ng sn xut v nghin cu khoa hc. + Hi Lin hip ph n Vit Nam: l t chc ca ph n Vit Nam, c nhim v gio dc thnh vin hiu r vai tr ca h i vi T quc, ng vin h nng cao tinh thn phn u vng ln trong mi lnh vc x hi. + Hi nng dn Vit Nam: l i biu ca giai cp nng dn , c nhim v ng vin nng dn hng hi lao ng sn xut v tham gia xy dng, qun l nh nc. - Mi quan h nh nc v t chc x hi. + Nh nc quy nh v mt php l hnh thc cc t chc chnh tr x hi tham gia vo hot ng qun l nh nc, ng thi to iu kin cc t chc chnh tr x hi hot ng. + Cc t chc chnh tr x hi l ch da ca nh nc, l c s chnh tr ca chnh quyn nhn dn, l cu ni nhn dn vi nh nc. + Trong mi quan h nh nc- t chc x hi, cc t chc chnh tr x hi tham gia vo hot ng qun l nh nc bng cch tham gia trong t chc bu c c quan quyn lc nh nc, tham gia xy dng php lut, t chc thc hin php lut, u tranh chng hnh vi vi phm php lut v hnh vi tham nhng,hi l... trong b my nh nc thng qua kim tra mang tnh x hi i vi hot ng b my nh nc.
46
Cu 10: Cc chc nng c bn ca nc CHXHCN VN. Chc nng ca nh nc l nhng phng din hot ng ca nh nc nhm thc hin nhim v t ra trc nh nc. I. Chc nng i ni. 1. Chc nng kinh t. a) Trc nhu cu ca c ch kinh t mi, chc nng kinh t ca nh nc ta nhm gii quyt nhng nhim v sau: - To lp, m bo s n nh v bu khng kh lnh mnh gii phng tt c cc tim nng pht trin kinh t t nc, khc phc hu qu do cuc khng hong ca c ch kinh t c v kin quyt chuyn ton b nn kinh t quc dn sang c ch kinh t th trng c s iu tit ca nh nc. - Xy dng v m bo cc iu kin chnh tr, x hi, php lut, t chc cn thit cho s bnh ng v kh nng pht trin c hiu qu ca tt c cc thnh phn kinh t trong nn kinh t quc dn. - Cng c v pht trin cc hnh thc s hu vi phng chm m bo vai tr ch o ca s hu quc doanh v s hu tp th, to iu kin pht trin lc lng sn xut, p dng tin b khoa hc cng ngh vo sn xut. - To lp cc tin cn thit v m bo cc iu kin thun li cc n v kinh t thuc cc thnh phn vn ti th trng nc ngoi, tham gia c hiu qu vo s hp tc kinh t quc t. * thc hin nhim v trn, nh nc i mi phng thc ch o v iu hnh i vi hot ng kinh t theo hng iu tit v m i vi nn kinh t. Hot ng iu tit v m i vi nn kinh t ca nh nc, mt mt to iu kin cho cc n v kinh t kh nng c lp t gii quyt mi vn pht sinh trong hot ng sn xut kinh doanh, t ch nh
47
nc thc hin hot ng kim tra, gim st tan b hot ng kinh t ca t nc trn c s c gii php c th, hp l gii quyt mi bin ng ca nn kinh t. b) Ni dung: - Xy dng v thng qua cc chng trnh pht trin kinh t ngn hn v di hn, trn c s nh hng cho ton b nn kinh t quc dn pht trin trong cc iu kin th trng. - Xy dng, thng qua, t chc thc hin mt chnh sch ti chnh, tin t hp l, m bo gi tr ng tin quc gia, gp phn n nh th trng vn. - Xy dng v thc hin mt chnh sch u t hp l, xc nh cc lnh vc c u tin u t, khuyn khch u t vo cc lnh vc cn thit cho nn kinh t quc dn thng qua chnh sch u i v thu, tn dng... - Nh nc p dng cc bin php bo v sn xut trong nc, chng c quyn, hng gi, bun lu qua bin gii. - Phng php tc ng ca nh nc i vi nn kinh t khng cn l cc bin php hnh chnh m ch yu l bin php n by kinh t v c thc hin bng php lut. 2. Chc nng x hi. - Th hin bn cht nh nc- gii quyt vn x hi. Vic gii quyt vn x hi gp phn xy dng x hi dn ch, vn minh, nhn o v cc gi tr cao c ca con ngi. - Trong iu kin hin nay, vi c ch th trng vic gii quyt vn x hi ny sinh t c ch ny l i hi bc thit. Chc nng x hi ca nh nc cng quan trng. - Nhng vn x hi i hi gii quyt trong mi quan h gia nhu cu tng trng kinh t vi tnh nhn o ca nh nc, l trch nhim ca mi c cu x hi trong vai tr c bn thuc nh nc. - Ni dung: + Nh nc xem gio dc v o to l quc sch hng u. Nh nc pht trin gio dc nhm nng cao dn tr, o to nhn lc, bi dng nhn ti. + Nh nc xc nh khoa hc cng ngh gi vai tr then cht trong s nghip pht trin kinh t x hi nc ta. Nh nc
48
xy dng v thc hin mt chnh sch khoa hc v cng ngh quc gia. Xy dng nn khoa hc cng ngh tin tin, pht trin ng b cc ngnhkhoa hc, nh nc u t v khuyn khch ti tr cho khoa hc. + Nh nc u t pht trin v thng nht qun l s nghip bo v sc khe ca nhn dn. + Nh nc to mi iu kin cng dn c nng lc lao ng u c quyn c vic lm, khuyn khch cc thnh phn n v kinh t m rng quy m sn xut kinh doanh thu ht ngy cng nhiu lao ng bng chnh sch ti chnh, kinh t v php lut lao ng. Nh nc quan tm gii quyt vn tht nghip to iu kin gip nhng ngi tht nghip c vic lm, thc hin o to li ngnh ngh, pht trin dch v, gii thiu vic lm. + Nh nc xy dng v thc hin chnh sch thu nhp hp l bng vic thc hin ch thu thu nhp nhm huy ng s ng gp ca ngi c thu nhp cao vo qu phn phi li nhm to iu kin gip ngi c thu nhp thp, nhng ngi c hon cnh kh khn, i ngho. + Nh nc quan tm gii quyt, gip ngi v hu, ngi gi c n m bo h c cuc sng n nh. + Nh nc chm lo gii quyt vn tr m ci, lang thang, ngi tn tt, cc t nn x hi. * Vic thc hin chc nng x hi pht huy bn cht nhn o ca nh nc ta ng thi k tha truyn thng vn ha, o c tt p ca dn tc, gp phn thit lp x hi nhn bn- x hi v con ngi. 3. Chc nng m bo s n nh an ninh, chnh tr, bo v cc quyn t do dn ch ca cng dn, bo v trt t an tan x hi. - Trong s pht trin ca t nc, nh nc ch trng p dng cc bin php cn thit bo m n nh an ninh chnh tr chng li nhng hnh vi ph hoi s nghip i mi v m mu ca k th gy an ninh chnh tr, cn tr s pht trin x hi. + Nh nc s dng sc mnh bo lc ngn nga, trn p hnh vi gy mt n nh an ninh chnh tr. + Trn p mi hot ng ca cc th lc th ch nhm chng ph cch mng, lt nh nc XHCN.
49
+ Hot ng trn p bng s dng sc mnh bo lc ca nh nc thc hin trong nhng phm vi, hnh thc lut nh. - Nh nc ghi nhn quyn t do dn ch ca cng dn bng php lut, bo m cho cc quyn c thc hin bng cc iu kin kinh t, chnh tr, vn ha x hi cng dn bo v quyn t do dn ch ca mnh, x l nghim minh hnh vi vi phm quyn t do dn ch ca cng dn. - Nh nc duy tr trt t an tan x hi, bo v php ch XHCN bng cch: + i mi v han thin h thng php lut. + Nng cao cht lng hot ng ca c quan bo v php lut, nng lc chuyn mn v phm cht cn b cng chc trong c quan ny m bo mi hnh vi vi phm php lut u b x l nghim minh. + Gio dc v hng dn mi cng dn u tranh nhng hnh vi vi phm php lut. II. Chc nng i ngoi: Hot ngi ngoi ca nh nc l lnh vc c bit quan trng v c ngha v cng to ln trong vic to ra cc iu kin quc t thun li, gp phn gii quyt c hiu qu cc nhim v trong nc. 1. Bo v vng chc t quc XHCN, ngn nga mi nguy c xm lng t cc quc gia bn ngoi. - thc hin nhim v ny, nh nc ta chm lo xy dng v cng c kh nng quc phng ca t nc. + Nh nc pht huy tinh thn yu nc v ch ngha anh hng cch mng ca nhn dn. + Gio dc quc phng v an ninh cho tan dn. + Thc hin ch ngha v qun s, chnh sch hu phng qun i. + Xy dng cng nghip quc phng, bo m trang b cho lc lng v trang, kt hp kinh t quc phng, bo m i sng vt cht v tinh thn cho cn b, chin s, cng nhn , nhn vin quc phng.
50
+ Xy dng cc lc lng v trang nhn dn hng mnh, khng ngng tng cng kh nng bo v t nc. 2. Thit lp , cng c v pht trin cc mi quan h v s hp tc vi tt c cc nc c ch chnh tr- x hi khc nhau trn nguyn tc cng tn ti ha bnh, tn trng c lp ch quyn ca nhau, bnh ng v cng c li. Hin nay, nc ta thc hin chnh sch m ca, quan h vi tt c cc nc, m rng quan h kinh t chnh tr, vn ha theo nguyn tc ca php lut quc t. 3. Thit lp v tng cng cc n lc chung trong cuc u tranh v trt t th gii mi, v s hp tc bnh ng v dn ch, v ha bnh v tin b x hi trn tan th gii. Ngy nay nc ta l thnh vin chnh thc ca nhiu t chc quc t nh Lin hp quc, phong tro khng lin kt v rt nhiu t chc trc thuc Lin hp quc. Trong din n quc t v khu vc, nc ta lun t r thin ch v n lc hp tc gp phn gii quyt ha bnh nhiu vn quc t. nh hng v uy tn ca nc ta trn trng quc t ngy cng c cng c v tng cng.
51
Phn II: L lun chung v php lut Cu 11: S hnh thnh, bn cht, gi tr x hi, cc thuc tnh c bn ca php lut. 1. S hnh thnh: - Theo cc nh kinh in ch ngha Mc- Lnin, trong x hi Cng sn nguyn thy cha c php lut nhng nh mi x hi, x hi cng sn nguyn thy cng cn n trt t, n nh tn ti v pht trin, t xut hin nhng quy tc x s chung. y chnh l nhng quy tc x hi bao gm tp qun v cc tn iu tn gio. Tp qun xut hin mt cch t pht, dn dn c cng ng th tc, b lc chp nhn v tr thnh quy tc x s chung mang tnh cht o c v x hi. Quy phm x hi trong x hi cng sn nguyn thy c c im: + Th hin ch ph hp vi li ch ca tan th th tc, b lc. + Chng iu chnh cch x s ca nhng con ngi lin kt vi nhau theo tinh thn hp tc, gip . + Chng c thc hin mt cch t nguyn theo thi quen ca tng thnh vin th tc, b lc. Tuy nhin, vn c s cng ch trong trng hp chng b vi phm nhng s cng ch khng phi do mt b my c bit ca x hi nguyn thy thc hin m do ton th tc t t chc. - Cc quy phm ny ph hp vi iu kin kinh t x hi nguyn thy- x hi cha c t hu v giai cp. Khi ch t hu ra i, x hi phn chia giai cp c li ch i lp nhau. Cc tp qun khng cn ph hp v tp qun th hin ch chung v bo v li ch ca mi thnh vin trong cng ng th tc, b lc. Tng lp c ca lun hng hnh vi ca mi ngi ph hp vi li ch ca ring h. Li dng a v x hi, h gi cc tp qun c li, vn dng, bin i ni dung cc tp qun sao cho ph hp vi ch ca giai cp thng tr nhm mc ch cng c v bo v mt trt t x hi m h mong mun. Bng s tha nhn ca nh nc, cc quy tc tp qun b bin i tr thnh nhng quy tc x s chung. Con ng th nht hnh thnh php lut.
52
- Mt khc, nhng quan h x hi a dng v phc tp mi pht sinh trong qu trnh pht trin ca x hi t ra yu cu phi c nhng quy tc mi iu chnh. T chc quyn lc mi ra i( nh nc) tin hnh hot ng xy dng cc quy tc x s mi trong nhiu lnh vc. Hot ng ny lc u cn n gin, nhiu quyt nh ca ta n v c quan hnh chnh c coi l nhng quy tc x s chung c tnh cht bt buc. H thng php lut c hnh thnh dn dn cng vi vic thit lp v han thin b my nh nc. Nh nc ban hnh nhiu vn bn nhm cng c ch t hu v quy nh c quyn ca giai cp thng tr trong x hi. Con ng th 2 hnh thnh php lut. Xut pht t ngun gc trn, php lut khng th c mi thnh vin trong x hi c giai cp thc hin mt cch t gic. V vy, nh nc c mt b my chuyn cng ch, m bo cho php lut c thi hnh nghim chnh. Quy tc x s mi ra i- quy tc php lut- l quy tc x s chung th hin ch ca giai cp thng tr do nh nc t ra hoc tha nhn v c m bo thc hin bng cng ch nh nc. 2. Bn cht. - Bn cht ca php lut th hin trc ht tnh giai cp ca n. Biu hin: + Php lut phn nh ch nh nc ca giai cp thng tr trong x hi, ni dung ch c quy nh bi iu kin sinh hot vt cht ca giai cp thng tr. Do nm trong tay quyn lc nh nc, giai cp thng tr thng qua nh nc th hin ch ca giai cp mnh mt cch tp trung, thng nht thnh ch ca nh nc. ch ca giai cp thng tr c c th ha trong cc vn bn php lut do c quan nh nc c thm quyn ban hnh. + Tnh giai cp cn th hin mc ch iu chnh cc quan h x hi. Trong x hi c giai cp, s iu chnh php lut trc ht nhm mc ch iu chnh cc quan h giai cp. Php lut chnh l yu t iu chnh v mt giai cp cc quan h x hi nhm nh hng cho cc quan h x hi pht trin theo mt mc tiu, mt trt t ph hp vi ch ca giai cp thng tr, bo v v cng c a v ca giai cp thng tr. Php lut l cng c th hin s thng tr giai cp.
53
-Bn cht giai cp ca php lut lun l vn hng u khi nghin cu php lut ca mt kiu nh nc. S biu hin tnh giai cp trong cc kiu php lut khc nhau khng ging nhau. + Php lut ch n l php lut ca giai cp ch n, do giai cp ny t ra trc ht v li ch ca n. Php lut ch n cng khai quy nh quyn lc v hn ca ch n v tnh trng v quyn ca giai cp n l. + Tnh giai cp ca php lut t sn th khng d nhn thy. Trong php lut t sn c nhiu quy nh v quyn t do, dn ch, lm nhiu ngi lm tng php lut t sn l phplut chung ca x hi, khng mang tnh giai cp, do nhn dn xy dng v v li ch ca nhn dn. Thc cht, php lut t sn trc ht th hin ch ca giai cp t sn v mc ch trc ht phc v li ch giai cp t sn. + Trong nhng iu kin lch s nht nh, rt c th li ch ca giai cp thng tr ph hp vi li ch chung ca giai cp khc, ca c x hi. V d: trong cc cuc khng chin chng ngoi xm, li ch ca giai cp thng tr a ch phong kin v triu nh php lut v c bn ph hp vi li ch ca tan dn tc. Php lut nhng thi im lch s nht nh, ngi ta c th tm thy nhiu quy nh ph hp vi li ch chnh ng ca mi tng lp trong x hi. 3. Gi tr x hi ca php lut. -Bn cnh tnh giai cp khng th coi nh gi tr x hi to ln ca php lut. C th ni rng cc quy phm php lut l kt qu ca s" chn lc t nhin" trong x hi. Trong cuc sng hng ngy, c nhn v t chc c quan h vi nhau rt a dng v c th hin trong hnh vi x s khc nhau. X hi thng qua nh nc ghi nhn nhng cch x s hp l khch quan, c a s ng chp nhn, ph hp vi li ch ca s ng trong x hi. Cch x s ny c nh nc th ch ha thnh nhng quy phm php lut. Ni cch khc, nhng hnh vi, cch x s ph bin, tri qua bao bin c x hi, b qua v vt ln nhng yu t ngu nhin, c khi qut ha thnh nhng quy phm php lut mang tnh n nh v chun mc. Di gc ny quy phm php lut mang tnh quy lut v n phn nh c chn l khch quan, c th coi quy phm php lut l
54
quy lut khch quan ca x hi, l chn l khch quan. Kha cnh ny ng thi th hin tnh x hi ca php lut. - Mt khc, gi tr x hi ca php lut cn th hin ch, mt quy phm php lut va l thc o ca hnh vi con ngi, va l cng c kim nghim cc qu trnh, cc hin tng x hi, l cng c nhn thc x hi v iu chnh cc qu trnh x hi. * Ngy nay ngi ta cn thng ni n tnh dn tc, tnh m... ca php lut bn cnh tnh giai cp, tnh x hi v gi tr x hi ca php lut. + Php lut mi nc mun c ngi dn chp nhn l ca mnh th n phi c xy dng trn nn tng dn tc, thm nhun tnh dn tc. N phn nh c nhng phong tc, tp qun, c im lch s, iu kin a l, trnh vn minh vn ha ca dn tc. + N cng phi l h thng php lut m, sn sng tip nhn nhng thnh tu ca nn vn minh vn ha php l ca nhn loi lm giu cho mnh. 4. Cc thuc tnh c bn ca php lut. - Thuc tnh ca s vt, hin tng: l nhng tnh cht, du hiu ring c ca s vt, hin tng. - Thuc tnh ca php lut: l nhng tnh cht, du hiu ring bit, c trng ca php lut. - Php lut c 3 thuc tnh: a) Tnh quy phm ph bin: Quy phm l t bo ca php lut. - Cng nh cc quy phm php lut, cc quy phm o c, tp qun, tn iu tn gio, cc quy nh c tnh iu l u c cha nhng quy tc x s chung. Nhng khc vi quy phm trn, quy phm php lut c tnh quy phm ph bin. Tnh quy phm ph bin chnh l ci phn bit php lut vi cc quy phm x hi khc. So vi cc quy phm x hi khc, php lut c tnh bao qut hn, rng khp hn. Xt v mt nguyn tc, php lut c th iu chnh mt phm vi quan h x hi bt k no . y chnh l u th ca php lut so vi cc vi phm x hi khc. - Cc quy phm php lut c p dng nhiu ln trong khng gian v thi gian. Vic p dng nhng quy phm ny ch b nh ch khi c
55
quan nh nc c thm quyn hy b, sa i, b sung hoc thi hn ht. - Tnh ph bin ca php lut da trn ch ca nh nc"c ln thnh lut". Php lut lm cho ch ny c tnh cht ch quyn duy nht trong mt quc gia. Chnh quyn lc chnh tr em li cho php lut tnh quy phm ph c bit- tnh quy phm ph bin. b) Tnh xc nh cht ch v mt hnh thc. - Tnh xc nh v mt hnh thc th hin ni dung php lut trong nhng h thng nht nh. im r nt nht ca php lut l ch ni dung ca n c xc nh r rng, cht ch. Tnh xc nh r rng, cht ch, nhm m bo nguyn tc"bt c ai c t vo nhng iu kin y cng khng th lm khc c". - Ni dung ca php lut phi c quy nh r rng, sng sa, cht ch, khi qut trong cc khon ca mi iu lut, trong cc iu lut, trong mt vn bn php lut v ton b h thng php lut ni chung. Nu cc quy phm php lut quy nh khng , khng r, khng chnh xc s to ra nhng k h cho s chuyn quyn, lm dng, nhng hnh vi vi phm php lut nh tham , lng ph, tham nhng, ph hoi, vi phm nghim trng php ch. Ni dung ca php lut phi c biu hin bng ngn ng php lut r rng, chnh xc di hnh thc nht nh ca php lut. - 1 quy phm php lut, 1 vn bn php lut c th hiu theo ngha ny, cng c th hiu theo ngha khc, trong cch vit c s dng nhng t "vn vn" v cc du (...) khng th gi l 1 quy phm, 1 vn bn c tnh xc nh cht ch v mt hnh thc. c) Tnh c m bo bng nh nc. - Php lut do nh nc ban hnh hoc tha nhn, nh nc m bo thc hin, iu c ngha l nh nc trao cho cc quy phm php lut tnh quyn lc bt buc i vi mi c quan, t chc v cng dn, tc l php lut mi tr thnh quy tc x s c tnh cht bt buc chung. - Ty theo mc khc nhau m nh nc p dng cc bin php v t tng, t chc, khuyn khch, kch thch... k c bin php cng ch cn thit m bo cho php lut c thc hin ng. Khi php lut th hin y nguyn vng, ch, li ch ca ng o nhn dn
56
trong x hi th n cng c mi ngi trong x hi tn trng v t gic thc hin, khi khng phi dng bin php cng ch ca nh nc. - Tnh m bo bng nh nc c th c hiu di 2 kha cnh. + Kh nng t chc thc hin ca nh nc bng c phng php thuyt phc v cng ch. + Chnh nh nc m bo cho tnh hp l, uy tn ca ni dung quy phm php lut, nh n c kh nng c thc hin trong cuc sng mt cch thun li. - Tnh quyn lc nh nc chnh l yu t khng th thiu bo m cho php lut c tn trng v thc hin. y cng l iu khc nhau cn bn gia php lut vi cc quy phm x hi khc.
Cu 12: Hnh thc, chc nng, cc mi lin h, ngun ca php lut. I. Hnh thc ca php lut. 1. Khi nim hnh thc ca php lut. - Hnh thc ca php lut l khi nim dng ch ranh gii tn ti ca php lut trong h thng cc quy phm x hi, l cc hnh thc biu hin ra bn ngoi ca php lut, ng thi cng l phng thc tn tai, dng tn ti thc t ca php lut. - Hnh thc ca php lut ch c gi tr khi n c kh nng phn nh ni dung v cc du hiu thuc v bn cht ca php lut, tc phn nh c tnh giai cp, tnh quy phm ph bin, tnh xc nh cht ch v mt hnh thc, tnh c m bo bng nh nc. - Ty thuc vo iu kin c th, c im c th ca tng x hi, ca mi nc m nh nc chp nhn v tha nhn hnh thc php lut ny hay hnh thc php lut khc. - Hnh thc php lut c 2 dng: hnh thc bn trong v hnh thc bn ngoi.
57
2. Hnh thc bn trong. Bao gm: cc nguyn tc chung ca php lut, h thng php lut, ngnh lut, ch nh php lut v quy phm php lut. - Cc nguyn tc chung ph bin ca php lut l nhng c s xut pht im cho php mi cng dn, cng nh c quan xy dng v p dng php lut t x s trong trng hp cn c 1 hnh vi php l tng ng vi hon cnh (V d: lm lut, p dng php lut, thc hin cc quyn v ngha v c bn ca cng dn). - Cc nguyn tc php lut c th c quy nh trong php lut,nhng cng c th khng c quy nh trc tip trong php lut m tn ti trong hc thuyt php l, trong thc t i sng chung ca mi ngi, c vn dng nh nhng phng chm ch o chung trong qu trnh p dng php lut. Nhng nguyn tc ni ting nh: c lm tt c nhng g php lut khng cm, ch c lm nhng g php lut cho php, dn ch, cng bng, bc i... - Trong phm vi 1 quc gia c 1 h thng php lut. Trong h thng php lut y c cc ngnh lut, trong cc ngnh lut c cc ch nh php lut, trong cc ch nh php lut c cc quy phm php lut. - Ngnh lut l 1 h thng cc quy phm php lut iu chnh 1 lnh vc quan h x hi nht nh vi nhng phng php iu chnh nht nh. 2 yu t quan h x hi v phng php iu chnh l 2 yu t phn bit ngnh lut ny vi ngnh lut khc, trong yu t lnh vc quan h x hi tc i tng iu chnh gi vai tr ch o. V d: ngnh lut dn s, ngnh lut hnh s... - Ch nh php lut l h thng cc quy phm php lut iu chnh cc quan h x hi cng loi trong cng 1 ngnh lut. V d: Lut dn s c cc ch nh: quyn s hu, quyn tha k.... - Quy phm php lut l quy tc x s mang tnh cht bt buc chung do nh nc t ra hoc tha nhn. Quy tc x s chung y c ngha l quy tc x s cho tt c cc ch th php lut: cc cng dn, c quan, t chc. Quy phm php lut gm: gi nh, quy nh v ch ti. 3. Hnh thc bn ngoi ca php lut (ngun ca php lut). - Khi ni n hnh thc bn ngoi ca php lut l ni n s biu hin ra bn ngoi ca n.
58
- Ngun php lut bao gm: tp qun php, tin l php, Vn bn php lut, nhng quy nh ca lut tn gio (v d: lut hi gio). 1 s nc ngi ta cn coi hc thuyt khoa hc php l cng l ngun php lut. + Tp qun php l nhng tp qun lu truyn trong x hi, ph hp vi li ch ca giai cp thng tr c nh nc tha nhn, lm cho chng tr thnh nhng quy tc x s chung v c nh nc m bo thc hin. y l hnh thc php lut xut hin sm nht v c s dng nhiu trong nh nc ch n v phong kin, trong nh nc t sn hnh thc ny vn c s dng nht l nhng nc c ch qun ch, nhng phm vi hp hn so vi cc thi i trc. + Tin l php l cc quyt nh ca c quan hnh chnh hoc xt x c tha nhn l khun mu gii quyt nhng v tng t. Hnh thc ny c s dng trong cc nc ch n, s dng rng ri trong cc nc phong kin v hin nay chim mt v tr quan trng trong php lut t sn, nht l Anh, M. khng t cc quc gia cc quyt nh, cc vn bn ca ta n ti cao v nhng v vic m s p dng php lut gp kh khn (do khng c quy nh php lut hoc cc quy nh php lut qu lc hu) tr thnh khun mu cc ta n gii quyt cc v vic tng t sau . Cc quyt nh, cc vn bn l n l. + Vn bn quy phm php lut: l vn bn do c quan nh nc c thm quyn ban hnh, trong quy nh nhng quy tc x s chung (c tnh quy phm ph bin i vi tt c cc ch th php lut, c p dng nhiu ln trong i sng x hi). Vn bn quy phm php lut bao gm: vn bn lut v vn bn di lut. T khi nh nc t sn ra i th Hin php tr thnh vn bn php lut c bn nht ca nh nc. Sau Hin php n cc vn bn lut v vn bn di lut. Cc vn bn quy phm php lut ni chung u c ban hnh, sa i, hy b hoc b sung theo mt trnh t nht nh v cha ng nhng quy nh c th, tc l quy phm php lut. - Mi h thng php lut, ngi ta c quan nim ring ca mnh v ngun ca php lut , v gi tr ca tng loi ngun. H thng php lut trn th gii: HTPL lc a, HTPL Anh- M (common law), HTPL tn gio.
59
+ Nhng nc theo h thng php lut Chu u lc a, ngun php lut ch yu c gi tr nht chnh l cc vn bn php lut: cc b lut, o lut, ngh nh... + HTPL Anh- M: ngun quan trng nht v gi tr nht l n l. L lut n l nn cc quy phm trong lut Anh- M l mt phn c bn ca bn n hay quyt nh ca ta n cp trn. +Quy phm theo lut Chu u lc a chnh l nhng quy tc x s chung c tnh khi qut v tru tng cao c cha ng trong cc vn bn php lut do cc c quan nh nc c thm quyn ban hnh. + HTPL Anh - M: quy phm c gn lin vi tnh tit ca mt v n c th a ra p dng tng t cho cc v n sau ny. + 1 s nc theo o hi, ngi ta li coi kinh Coran nh 1 loi ngun ch yu ca php lut. - nc ta, tp qun php hoc cn gi l lut tc cha c nh nc coi nh 1 loi ngun ca php lut. Cc c quan php lut khng c s dng cc tc l cc a phng, ca cc dn tc khc nhau gii quyt nhng tranh chp, nhng v n dn s, hnh s c th. Kt qu l 1 s quyt nh, bn n ca ta n hoc khng pht huy c hiu lc php l,hoc b phn ng mnh t pha nhn dn a phng, hoc ni chung l khng c thi hnh y . iu ny t ra cho cc c quan nh nc c thm quyn phi nghin cu thu o vn lut tc t ra nhng gii php ph hp. Cn v n l, trong thi gian mi ginh chnh quyn , nc ta, bn cnh cc vn bn ca Chnh ph, n tng c coi l 1 loi ngun quan trng ca php lut. Tuy nhin, cng v sau n l khng c ci trng na. Khi nh nc khng nh trong Hin php nguyn tc:" khi xt x thm phn v hi thm nhn dn c lp v ch tun theo php lut" cng c ngha l khng coi n l l ngun ca php lut. Tuy nhin trong thc t, nc ta vn cn n l nhng theo 1 cch khc. Ta n nhn dn ti cao vn thng lm cng tc tng kt vic gii quyt 1 s loi v vic t ra ng li hng dn cch gii quyt nhng v vic tng t cho cc ta n a phng. C th coi y l 1 bin dng ca n l.
60
II. Chc nng ca php lut: - Chc nng ca php lut l nhng mt, nhng phng din ch yu ca php lut, th hin bn cht v gi tr x hi ca php lut. - Php lut c 2 chc nng ch yu: chc nng iu chnh v chc nng gio dc (tc ng vo thc con ngi). + Chc nng iu chnh cc quan h x hi ca php lut: thc hin theo 2 hng chnh: 1 mt php lut ghi nhn cc quan h ch yu trong x hi, mt khc php lut phi bo m cho s pht trin ca cc quan h x hi. Ni cch khc, php lut va lm nhim v "trt t ha" cc quan h x hi, a chng vo nhng phm vi khun mu nht nh, va to iu kin cho cc quan h x hi pht trin theo chiu hng mong mun. Chc nng iu chnh ca php lut c thc hin thng qua cc hnh thc: quy nh, cho php, ngn cm, khuyn khch, quy nh quyn v ngha v qua li gia cc bn. + Chc nng gio dc ca php lut: c thc hin thng qua s tc ng ca php lut vo thc v tm l con ngi. Con ngi hiu c rng x hi, nh nc cn anh ta phi x s nh th no khi hon cnh m php lut m t v nu khng x s nh th th phi chu nhng hu qu bt li nh th no. Php lut l h thng cc quy tc x s do nh nc ban hnh (hoc tha nhn) v bo m thc hin, th hin ch ca giai cp thng tr trong x hi, l yu t iu chnh cc quan h x hi nhm to ra trt t v n nh trong x hi. III. Cc mi lin h ca php lut. 1. Php lut v kinh t. - Php lut l yu t ca kin trc thng tng x hi. Php lut sinh ra trn c s h tng v c quy nh bi c s h tng. Trong mi quan h php lut- kinh t th cc iu kin kinh t khng ch l nguyn nhn trc tip quyt nh s ra i ca php lut m cn quyt nh tan b ni dung v s pht trin ca n. - S ph thuc ca php lut vo kinh t th hin:
61
+ C cu kinh t, h thng kinh t quyt nh c cu ca h thng php lut. + Tnh cht ca cc quan h kinh t, ca c ch kinh t quyt nh tnh cht ca cc quan h php lut, mc , phng php iu chnh ca php lut (v d: trong c ch tp trung quan liu bao cp ch cn phng php iu chnh hnh chnh- mnh lnh, nhng trong kinh t th trng th li cn cc phng php t do tha thun, bnh ng, cng c li...). + Cc t chc v thit ch php l( c quan lp php, cc th tc php l) chu nh hng quyt nh t pha ch kinh t. - Php lut tc ng ngc tr li vi kinh t. + Php lut tc ng tch cc n s pht trin ca kinh t, n cch t chc v vn hnh ca ton b nn kinh t, cng nh bn trong ca nn kinh t nu n c xy dng ph hp vi quy lut kinh t- x hi. + Php lut km hm s pht trin ca ton b nn kinh t, hoc 1 trong cc yu t hp thnh ca h thng kinh t nu n khng ph hp vi cc quy lut kinh t- x hi. + Php lut kch thch kinh t pht trin 1 s mt nhng li km hm s pht trin ca n 1 s mt khc. y l iu xy ra i vi php lut trong thi k qu , trong nhng bc chuyn. 2. Php lut v chnh tr. - Mi quan h php lut v kinh t l mi quan h gin tip. Php lut phn nh cc yu cu ca nn kinh t thng qua chnh tr. Chnh tr l biu hin tp trung ca kinh t trong cc mi quan h qua li gia cc tng lp, giai cp, dn tc trong hot ng ca nh nc. Chnh tr gn cht vi li ch kinh t v nhu cu pht trin ca kinh t. Php lut mun phn nh kinh t, tc ng n kinh t phi tip thu cc yu t chnh tr. - Php lut va l bin php, phng tin thc hin chnh tr ca giai cp cm quyn , va l hnh thc biu hin ca chnh tr, ghi nhn yu cu, ni dung chnh tr ca giai cp cm quyn. - Mi lin h php lut- chnh tr biu hin tp trung trong mi quan h gia ng li, chnh sch ca ng cm quyn v php lut ca nh nc. ng li chnh tr ca ng cm quyn c ngha ch o trong vic xy dng, tuyn truyn, gio dc php lut. Php lut lm
62
cho ng li, chnh sch ca ng thnh ch chung, thnh ch nh nc. 3. Php lut v nh nc. - Nh nc v php lut l 2 yu t ca kin trc thng tng, u l phng din ca quyn lc chnh tr, cng pht sinh, tn ti, pht trin v tiu vong. Nh nc l t chc ca quyn lc chnh tr, php lut l tng hp cc quy tc x s chung ca tan x hi. - Nh nc ph thuc vo php lut. Ngc li, php lut cng l thuc vo nh nc v khng tn ti c nu thiu nh nc. - Nh nc thc hin qun l x hi bng php lut. Php lut l cng c trong tay nh nc iu chnh cc quan h x hi: quyn lc da trn c s php lut, c thc hin thng qua php lut v b hn ch bi chnh php lut (quan nim nh nc php quyn). Trong mi lin h nh nc v php lut, khng th coi nh nc cao hn php lut, nh nc ban hnh php lut th nh nc c quyn quyt nh s dng hoc khng s dng php lut, cn thy s l thuc vo nh nc ca 2 yu t thuckin trc thng tng ny: + Php lut c vai tr to ln i vi s tn ti v pht trin ca nh nc. +Nh nc ra php lut th chnh nh nc phi nghim chnh tun theo php lut trong t chc v hot ng ca mnh, khng c ch p php lut. + Php lut do nh nc bn hnh v cng chnh nh nc bng nhiu bin php khc nhau m bo cho php lut c thc hin trong cuc sng. 4. Php lut v cc quy phm x hi khc. - iu chnh cc quan h x hi, x hi loi ngi dng nhng quy phm x hi: quy phm o c, tp qun, tn gio, quy phm php lut... Quy phm php lut ch l mt trong nhiu loi quy phm x hi dng iu chnh quan h x hi. - Khc vi cc quy phm x hi khc, quy phm php lut ch tn ti v pht trin trong x hi c giai cp v s hnh thnh, tn ti v pht trin ca quy phm php lut lun gn lin vi nh nc. Php lut c thuc tnh ring phn bit vi quy phm khc(3 thuc tnh).
63
- Php lut l 1 yu t iu chnh khng th thiu c trong 1 nc, 1 x hi phn chia giai cp. - Khng nn tuyt i ha vai tr ca php lut trong vic iu chnh cc quan h x hi, phi nh gi ng vai tr ca n v bit kt hp s dng n vi cc quy phm x hi khc iu chnh cc quan h x hi c hiu qu nht.
Cu 13: Bn cht v c im c bn ca php lut Vit Nam. Cc mi lin h. I. Bn cht, c im c bn ca php lut Vit Nam: - Bn cht ca php lut XHCN th hin trong tnh giai cp, nhng thuc tnh, gi tr x hi, cc chc nng ca php lut ni chung, cng nh trong mi lin h php lut vi kinh t, chnh tr, nh nc v cc quy phm x hi khc. - Bn cht php lut XHCN vi tnh cch l kiu php lut kiu mi cn c th hin trong cc c im sau: 1. Php lut XHCN mang tnh nhn dn su sc. - Ni dung ca n th hin ch ca giai cp cng nhn v nng dn, tng lp tr thc v nhng ngi lao ng khc chim tuyt i a s trong b phn dn c trong x hi. y l im khc bit c bn so vi kiu php lut bc lt- kiu php lut ch phn nh ch ca giai cp thng tr chim thiu s dn c. - Php lut XHCN a ngi dn lao ng t thn phn ti i, lm thu, l thuc trong x hi c tr thnh nhng ch nhn chn chnh ca x hi mi, ghi nhn ch quyn nhn dn, quy nh mt cch rng ri cc quyn t do dn ch cho cng dn, to ra s m bo cho s thc hin quyn . 2. Php lut XHCN khng nh ng li pht trin nn kinh t hng ha nhiu thnh phn theo c ch th trng c s qun l ca
64
nh nc trong s hu ton dn v s hu tp th lm nn tng, khuyn khch cc c nhn, t chc nc ngoi u t vo trong nc. 3. Php lut XHCN tuy mang tnh cng ch nhng tnh cng ch cha ng nhng ni dung mi, khc vi cc kiu php lut bc lt. - Trong php lut XHCN cng c nhng quy nh bt buc, cm on, d liu nhng bin php cng ch song do ni dung ca php lut XHCN ph hp vi li ch, nhu cu ca i a s nhn dn nn nhn chung n c thc hin mt cch t gic. - V cn bn cng ch c t ra i vi ngi vi phm php lut v n c tin hnh trong s kt hp cht ch vi gio dc, thuyt phc, trn c s gio dc thuyt phc. 4. Php lut XHCN c phm vi iu chnh rng. Khng nhng n quy nh nhng vn nh t chc quyn lc nh nc, quyn v ngha v c bn ca cng dn... m cn iu chnh c lnh vc trc tip t chc, qun l lao ng nh: nh mc lao ng, thng k, kim tra... 5. Php lut XHCN lin h mt thit vi cc quy phm x hi khc, c bit l cc quy tc o c, tp qun v cc quy phm ca cc t chc x hi. - Cc t tng v cc quy tc o c tin b lun l c s cho php lut XHCN . n lt mnh, php lut li cng c v truyn b cc gi tr o c . Gia php lut XHCN v cc t tng, quy tc o c c iu g mu thun th iu phi c gii quyt trn c s o c. - Php lut XHCN bo v nhng tp qun truyn thng tin b. Mt khc, n cng ngn cn, hn ch v loi tr nhng tp tc lc hu ( nh to hn, a th...) - Php lut c quan h mt thit vi cc quy phm ca cc t chc x hi nht l Ngh quyt, iu l ca ng cng sn. ng li chnh sch ca ng l mt trong nhng c s ca php lut. Mt khc, php lut cng l mt trong nhng c s ng hoch nh ng li, chnh sch (iu 4 Hin php 1992). Php lut XHCN l mt h thng cc quy tc x s do nh nc ban hnh v m bo thc hin, th hin ch ca giai cp cng nhn, giai cp nng dn, tng lp tr thc v nhng ngi lao ng khc, c quy
65
nh bi c s kinh t ca CNXH trong thi k mi, l yu t iu chnh cc quan h x hi nhm mc ch xy dng mt x hi dn ch v phn vinh. II. Mi lin h php lut Vit Nam XHCN trong giai on hin nay: (xem gio trnh).
Cu 14: L lun v thc trng ca h thng vn bn quy phm php lut. I. L lun: - Vn bn quy phm php lut l hnh thc th hin ca cc quyt nh php lut do c quan nh nc c thm quyn ban hnh theo trnh t v di hnh thc nht nh, c cha ng cc quy tc x s chung nhm iu chnh mt loi quan h x hi nht nh, c p dng nhiu ln, trong thc tin i sng v vic thc hin vn bn khng lm chm dt hiu lc ca n. + Vn bn quy phm php lut do c quan nh nc c thm quyn ban hnh: khng phi mi vn bn php lut u l vn bn quy phm php lut. VBQPPL c thc hin theo 1 trnh t lut nh. + VBQPPL l vn bn cha ng cc quy tc x s chung (mang tnh quy phm ph bin). + VBQPPL c p dng nhiu ln trong i sng x hi, p dng trong mi trng hp khi c s kin php l xy ra. 1. Quc hi: + Hin php + Lut + Ngh quyt. Hin php l lut c bn, quy nh nhng vn c bn nht ca quc gia.
66
Lut iu chnh cc loi quan h trong i sng nh nc v x hi. Ngh quyt gii quyt nhng vn c th, nht thi. 2. UBTVQH: + Php lnh + Ngh quyt Nhiu php lnh mang tnh cht lut, iu chnh quan h x hi cha c php in ha thnh lut. Ngh quyt gii quyt nhng vn c th. 3. Ch tch nc: + Lnh + Quyt nh C hiu lc php l gn nh ngang vi vn bn ca UBTVQH, cao hn cc vn bn ca Chnh ph v cc c quan khc trung ng. 4. Chnh ph: + Ngh quyt + Ngh nh C hiu lc php l thp hn vn bn ca Ch tch nc. 5. Th tng Chnh ph: + Quyt nh + Ch th S dng qu trnh iu hnh Chnh ph. 6. B trng, th trng c quan ngang b: + Quyt nh + Ch th + Thng t Gii hn trong phm vi ca 1 b, hoc cng cc b, ban ngnh, t chc x hi cng thc hin mt vn chung. 7. Hi ng thm phn TANDTC: + Ngh quyt 8. Vin trng VKSNDTC: + Quyt nh + Ch th + Thng t 9. HND: + Ngh quyt. 10. UBND: + Quyt nh + Ch th H thng VBQPPL Vit Nam theo Hin php 1992 v lut ban hnh VBQPPL bao gm: - Vn bn do Quc hi ban hnh: Hin php, lut, Ngh quyt. - Vn bn do UBTVQH ban hnh: Php lnh, Ngh quyt.
67
- Vn bn do cc c quan nh nc c thm quyn ban hnh thi hnh VBQPPL ca Quc hi v UBTVQH: + Lnh, quyt nh ca Ch tch nc. + Ngh quyt, ngh nh ca Chnh ph. Quyt nh, ch th ca Th tng Chnh ph. + Quyt nh, ch th, thng t ca B trng, th trng c quan ngang b. + Ngh quyt ca Hi ng thm phn TANDTC. +Ngh quyt, ch th, thng t ca Vin trng VKSNDTC. + Ngh quyt, thng t lin tch gia cc c quan nh nc c thm quyn, gia cc c quan nh nc c thm quyn vi cc t chc chnh tr- x hi. - Vn bn do HND, UBND thi hnh VBQPPL ca Quc hi, UBTVQH v vn bn ca c quan nh nc cp trn. Vn bn do UBND ban hnh cn thi hng Ngh quyt ca HND cng cp. + Ngh quyt ca HND. + Quyt nh, ch th ca UBND. II. Thc trng: 1. u im: (4) - Php lut t ch tn mn nay c hn chng trnh xy dng php lut, c lut ban hnh vn bn quy phm php lut. - Bc u c s php in ha thnh cc b lut, php lut tr nn gn gi, khch quan v kh thi hn. - Php lut ngy cng ghi nhn cc quyn v li ch chnh ng ca con ngi m trc y ch yu ni v ngha v, bn phn. - Ta quan tm n c 2 mt php lut kinh doanh v php lut v cc vn x hi pht huy nhng mt tch cc v pht huy nhng mt tch cc ca nn kinh t th trng, tng bc gii quyt 2 vn tng trng kinh t v n nh x hi. 2. Hn ch: (7). - Quy trnh, th thc ban hnh vn bn ca ta v c bn cn lc hu so vi cc nc trn th gii.
68
- VBQPPL ca ta, qua t tng r sat pht hin nhiu sai phm, nhiu vn bn chng cho, tri vi quy nh ca lut, ngh nh... - Qu nhiu vn bn hng dn thi hnh, xt v tng th, h thng VBQPPL ca ta hin rt ln xn, c nhiu vn bn hng dn hay quy nh 1 cch sai lc so vi quy nh ca php lut hoc vn bn cp trn. - Vn bn php lut ca ta thng xuyn thay i, mt i tnh n nh ca php lut. - VBQPPL ca ta thiu tnh minh bch, nhiu quy phm khngc cch hiu thng nht. Nhiu vn bn mc khi qut ha cao, dn n vic hiu nh th no cng c, khng kh thi v kh thc hin. - Nhiu vn bn php lut khng c cng khai ha, kh cp nht vi ngi dn, dn n tnh trng ngi dn khng hiu lut, thm ch th trc php lut. - Trong nhng nm gn y, khng hn l chng ta thiu cc vn bn php lut, tuy nhin vn thc thi trn thc t li khng my hiu qu do php lut ca chng ta cha i vo cuc sng, cha c p dng mt cch trit v ng b. 3. Phng hng han thin: (5). - Dn ch ha trong vic ban hnh cc vn bn php lut, mc ch xy dng nh nc php quyn Vit Nam XHCN, tham gia ly kin ng gp ca nhn dn, VBQPPL ban hnh phi th hin c ch v nguyn vng ca nhn dn, p ng c lng mong mi ca nhn dn. - Nng cao cht lng son tho, xy dng VBQPPL, bng vic kho st thc t, pht hin nhng vn hp l nhng cha hp php cn tho g hon thin. - Hon thin h thng VBQPPL ngi dn c th d dng truy cp, ngn ng cn phi n gin, d hiu, d vn dng trn thc t. - Vn bn cn phi minh bch, cht ch v mt hnh thc, p ng c yu cu v mt ni dung. - Tng cng cng tc php in ha, tp hp ha cc vn bn di lut ln thnh lut. ng thi kim tra, r sot nhng vn bn ht hiu lc.
69
Cu 15: Xu hng c bn pht trin ca php lut. - Hin nay nh nc php quyn ang c coi l gi tr vn minh ca nhn loi m mi ngi, mi quc gia mun tr thnh dn ch, tin b, vn minh u phi hng ti. - Vit Nam, mc d nh nc php quyn l vn mi c v phng din l lun nhn thc v thc tin nhng mc tiu xy dng nh nc php quyn Vit Nam XHCN c nhn mnh trong vn kin i hi ng VII, VIII, IX ca ng, Hin php 1992 sa i, b sung 2001 v ang c nghin cu, xy dng cho ph hp vi cng cuc i mi ca t nc. - Hin nay, xung quanh vn khi nim nh nc php quyn c nhiu quan im rt khc nhau thm ch mu thun nhau nhng tt c cc quan im u cp n 1 c im rt quan trng v ni b t ca nh nc php quyn l vai tr to ln ca php lut. - Php lut trong nh nc php quyn ch l phng tin qun l mi mt ca i sng x hi m cn l s ghi nhn v mt php l trch nhim ca nh nc i vi x hi, i vi mi cng dn tn ti trong x hi . N khng ch l phng tin m bo thc hin quyn lc nh nc thuc v nhn dn m cn l yu t m bo v duy tr n nh v pht trin x hi, ca t nc, m bo v mt php l quyn t do dn ch ca cng dn c thc hin. - thc s pht huy c vai tr to ln ca mnh trong nh nc php quyn, xy dng thnh cng nh nc php quyn Vit Nam XHCN, php lut Vit Nam cn i mi v pht trin theo cc xu hng sau: 1. Quy nh rng ri hn trong php lut cc thit ch dn ch v nhng hnh thc dn ch trong i sng x hi, m rng cc quyn t do dn ch ca cng dn, dn ch ha hot ng t php. - Hin php 1992 v cc o lut t chc b my nh nc thc hin t tng ci cch b my nh nc theo hng xy dng nh nc php quyn. i chiu nhng iu khon tng ng ca Hin php 1992 vi Hin php 1980, c th thy v tr, vai tr ca cc c quan lp
70
php, hnh php, t php c nu cao mt bc. Php lut hin hnh cng quy nh cht ch hn a v php l ca cc t chc x hi v quan h ca cc t chc vi nh nc, to iu kin cho chng tham gia qun l nhng cng vic ca nh nc v x hi. - Hin php 1992( chng V) quy nh rng ri v hp l hn cc quyn v ngha v ca cng dn so vi Hin php 1980. C nhng quyn ln u tin c Hin php 1992 quy nh, v d: cng dn c quyn t do kinh doanh theo quy nh ca php lut (iu 57). Nhiu nm gn y xut hin nhng quy nh php lut m rng quyn t do i li, ra nc ngoi thm thn nhn, i hc tp, o to... - Php lut hin hnh iu chnh chi tit hn nhng hnh thc cng dn v cc t chc ca h tham gia vo i sng chnh tr, m rng hoc quy nh chi tit hn cc hnh thc nh bu cn b lnh o, b phiu tn nhim, tho lun gp kin d n php lut, biu quyt khi nh nc trng cu dn , khiu ni, t co...to ra c s cho cng dn tham gia tan din hn vo cng tc qun l nh nc. - Vic dn ch ha trong hot ng t php, vic ban hnh php lnh lut s, sa i quy nh Hin php v chc nng VKS, vic thnh lp ta kinh t, hnh chnh trong h thng ta n cng vi ch b nhim thm phn, cng khai hot ng xt x, coi trng nguyn tc bo cha v t bo cha ca b can , b co... th hin bc tin quan trng ca php lut nc ta. 2. M rng s iu chnh php lut i vi cc quan h x hi. -Di tc ng ca qu trnh xa b c ch tp trung quan liu,bao cp v xy dng nn kinh t th trng c s iu tit ca nh nc, phm vi iu chnh ca php lut nc ta c nhng thay i nht nh v ngy cng m rng. Xut hin nhng vn bn quy phm php lut mi iu chnh nhng vn : u t ca c nhn, t chc nc ngoi vo Vit Nam, bo v mi trng, m bo v mt x hi i vi ngi lao ng, doanh nghip nh nc v doanh nghip t nhn... nh nc thc hin tt vai tr qun l v m i vi nn kinh t th trng, bn cnh i hi hon thin lut dn s chc chn s phi c cc vn bn iu chnh chi tit hn v hot ng, t chc, ngoi hi, ngn sch, tn dng, thu, gi c, chng c quyn, ph sn, bo v ngi tiu dng...
71
- S thay i v m rng phm vi iu chnh ca php lut din ra khng ch trong lnh vc kinh t m cc lnh vc khc ca i sng x hi. V d: vn dn s, di sn vn ha, du lch... 3. Nhn o ha, v con ngi v bo v con ngi. - Ngay t khi hnh thnh, nguyn tc nhn o ca php lut nc ta c khng nh. Ngy nay php lut Vit Nam ngy cng quan tm nhiu hn n con ngoi v cuc sng ca h. - Xu hng nhn o ha v con ngi v bo v con ngi c th hin ch chng nhng php lut ngy cng ch trng ti li ch ngi sn xut, ngi tiu dng, m rng quyn t do dn ch, nng cao tinh thn trch nhim ca cng dn, thit lp li sng tp th ; m cn qu trnh thay th cc bin php qun l cng nhc mang tnh cht trng tr bng cc bin php mang tnh nhn o hn v gio dc hn. Trong php lut hnh s c nhng hnh vi t nguy him cho x hi trong iu kin mi khng b coi l ti phm m ch b x l hnh chnh. Php lut x pht hnh chnh hin hnh cng xa b nhiu hnh thc x pht trc v ch gi 2 hnh thc x pht chnh l cnh co v pht tin v 2 hnh pht b sung l tc quyn s dng giy php v tch thu tang vt, phng tin vi phm. - Xu hng nhn o cng c biu hin s xa b 1 s hnh vi trc y coi l vi phm php lut v chuyn giao cho cc t chc x hi, tp th lao ng gii quyt bng gio dc, thuyt phc v cc bin php tc ng x hi khc. - Tuy nhin xu hng nhn o ha khng loi tr vic php lut quy nh tng nng hnh pht v cc ch ti khc i vi mt s vi phm nht nh nhm thit lp, cng c trt t php lut, quyn v li ch hp php ca cng dn. V d: Gn y php lut hnh s nc ta quy nh mc n cao nht l t hnh i vi ti tham nhng hoc php lut x pht hnh chnh cng c xu hng tng mc tin pht i vi bun lu, lm hng gi v kinh doanh tri php. 4. S pht trin php lut gn lin vi xu hng php in ha cc ngnh lut. - Qu trnh xy dng nh nc php quyn l qu trnh phi cao vai tr ca php lut v cc o lut, b lut ngy cng chim lnh v tr ch o trong vic iu chnh nhng lnh vc quan h x hi quan trng
72
ca i sng. Thc tin i hi phi dn thay th cc vn bn di lut bng nhng o lut, b lut, m bo tnh thng nht ca php lut, khc phc s mu thun, chng cho v tnh trng cc b ngnh, ch ngha a phng th hin trong php lut. - Hin nay cc c quan nh nc c thm quyn ang y mnh hot ng xy dng php lut. Trn c s Hin php 1992, nhiu o lut mi, v d cc lut v t chc b my nh nc c ra i. Thi gian ti nh nc s ban hnh nhiu cc o lut khc nh Lut Ta n hnh chnh, Lut cng chc nh nc. - Bn cnh B lut hnh s, B lut t tng hnh s, b lut hng hi... c ban hnh, b lut dn s cng ang c quan tm xy dng. - Thi gian qua, hot ng xy dng php lut theo hng p ng yu cu xy dng nh nc php quyn c trin khai mt cch c hiu qu. Hin php 1992 c sa i, b sung cho ph hp vi tnh hnh mi. Xy dng nh nc php quyn Vit Nam XHCN l xy dng nh nc php quyn thc s ca dn, do dn v v dn. Php lut thc s bt ngun t nhn dn, ca nhn dn v phc v nhn dn. Nhn dn l trung tm, l mc tiu hng ti ca php lut cng nh mi thit ch chnh tr. Vi nhng xu hng pht trin c bn nh trn, php lut chc chn s p ng nhng yu cu ca cng cuc xy dng nh nc php quyn v gp phn vo qu trnh hin thc ha nh nc php quyn Vit Nam XHCN.
Cu 16: Quan h php lut. I. Khi nim quan h php lut. - Quan h php lut l hnh thc php l ca quan h x hi di tc ng iu chnh ca cc quy phm php lut. - Phn bit quan h php lut vi quan h x hi: Khng phi di tc ng ca quy phm php lut, quan h x hi s tr thnh quan h php lut. Quan h php lut cng khng phi l 1 b phn ca quan h
73
x hi. Quan h x hi lun tn ti khch quan, quan h php lut l phm tr ch quan xut hin trn c s ch ca nh lm lut. QHXH c nhiu khoa hc x hi khc nhau nghin cu, cn QHPL do khoa hc php l nghin cu. Nhng 2 khi nim ny c mi quan h mt thit vi nhau. Khi mt QHXH c khoc chic o php l th vn tn ti song song 2 loi quan h: QHXH ni dung vt cht ca QHPL, QHPL l hnh thc php l ca QHXH. QHPL c vai tr cc k quan trng trong vic lm trt t ha QHXH, hng n pht trin ph hp vi nh ca nh lm lut. - c im: 1. QHPL l quan h mang tnh ch. - QHPL pht sinh trn c s quy phm php lut, m ni dung quy phm php lut phn nh ch nh nc. - Trong a s cc trng hp, trong khun kh quy phm php lut xc nh, QHPL pht sinh, thay i v chm dt do ch ca cc bn tham gia. 2. QHPL l mt loi quan h t tng, quan h thuc kin trc thng tng. - Php lut ni chung l mt hin tng thuc kin trc thng tng. QHPL xut hin trn c s quy phm php lut v vy n thuc kin trc thng tng. Tnh cht v ni dung QHPL ph thuc vo tnh cht quan h sn xut. - S ph thuc ca QHPL vo c s kinh t: l 1 loi quan h thuc kin trc thng tng, QHPL thay i ph hp vi s thay i ca c s kinh t, kiu quan h sn xut nht nh s sn sinh ra kiu QHPL tng ng. -S tc ng tr li ca QHPL vi c s kinh t: s d nh vy v hu ht cc quan h kinh t XHCN u thc hin di hnh thc php l- QHPL. QHPL khng ch c vai tr quan trng trong vic cng c cc quan h kinh t m cn to iu kin cho n pht trin thun li. Khng loi tr kh nng n km hm, hn ch s pht trin ca quan h kinh t. 3. QHPL xut hin trn c s quy phm php lut.
74
- Khng c quy phm php lut th khng c QHPL. QHPL l phng tin thc hin quy phm php lut, v quy phm php lut c thc hin trong i sng thng qua QHPL. - Quy phm php lut xc nh trc iu kin xut hin ca QHPL, ch th tham gia quan h, quyn v ngha v php l v nhng bin php bo v quyn v ngha v y khi chng b vi phm. 4. QHPL l quan h m cc bn tham gia( ch th) quan h mang quyn ch th v ngha v php l. - Quyn ch th v ngha v php l c quy phm php lut quy nh cu thnh ni dung ca quan h quy phm. Quy phm php lut lun quy nh sao cho quyn ch th ca mt bn phi tng ng vi ngha v php l ca bn kia v ngc li, ngha v php l ca 1 bn phi ph hp vi quyn ch th ca bn cn li. 5. S thc hin quan h php lut c m bo bng cng ch nh nc. - QHPL xc nh r trch nhim phap l ca cc ch th vi phm ngha v php l hoc quyn ch th, ng thi quy nh r quyn v ngha v ca cc c quan bo v php lut, gim st vic thc hin php lut v x l khi c vi phm. - Tuy nhin, QHPL c thc hin trong i sng khng ch nh cng ch m cn c thc hin nh thc t gic, t nguyn ca cc bn tham gia. 6. QHPL c tnh xc nh. Trn c s quy phm php lut, nhiu QHPL c hnh thnh. QHPL c tnh xc nh c th v n ch xut hin khi c s kin php l, khi c ch th nht nh tham gia. * Phn loi QHPL: - Tng ng vi cc ngnh lut: quan h php lut dn s, quan h php lut hnh s... - Cn c vo cch quy nh quyn v ngha v gia nhng bn tham gia: + QHPL phc tp: mi ch th c c quyn v ngha v. + QHPL n gin: 1 bn thun ty c quyn, 1 bn c ngha v. - Tnh cht ngha v c trao cho cc bn tham gia:
75
+ QHPL tch cc: bn c ngha v thc hin ngha v bng nhng hnh ng tch cc. + QHPL th ng: bn c ngha v thc hin ngha v bng khng hnh ng. - Cn c vo c trng ca s tc ng: + QHPL iu chnh: l quan h hnh thnh trn c s quy phm php lut iu chnh. + QHPL bo v: l quan h hnh thnh trn c s quy phm php lut bo v trt t php lut. II. Ch th php lut v ch th QHPL: - Ch th QHPL l nhng c nhn, t chc c kh nng tr thnh cc bn tham gia QHPL , c c quyn v ngha v php l trn c s nhng quy phm php lut. - Ch th php lut c thuc tnh c bit do nh nc trao cho l nng lc ch th. + Nng lc php lut: l kh nng ch th c c quyn v ngha v php l m nh nc tha nhn. + Nng lc hnh vi: l kh nng ca ch th, kh nng ny c nh nc tha nhn, bng cc hnh vi ca mnh thc hin quyn ch th v ngha v php l khi tham gia cc QHPL. - c im cc loi ch th: + Cng dn: . Nng lc ch th xut hin t khi sinh ra. . Nng lc hnh vi: n mt tui nht nh, ngoi ra cn ph thuc vo trnh , sc khe. + Ngi nc ngoi, ngi khng c quc tch: c th tr thnh ch th QHPL theo cc iu kin p dng cho cng dn Vit Nam. Tuy nhin, trong 1 s lnh vc, nng lc ch th ca ngi nc ngoi v ngi khng c quc tch b hn ch hoc trong trng hp c bit c m rng hn. + Cc t chc: gm t chc nh nc (c quan qun l, quyn lc nh nc, ta n, vin kim st...); t chc x hi; nh nc ni chung; t chc kinh t. . Nh nc l ch th c bit ca php lut, l ch th ca QHPL quc t, ca ngnh lut nh nc.
76
. Cc t chc: c c trng: 1) C cu t chc thng nht quy nh trong quy ch, iu l, hoc trong vn bn ca nh nc. 2) C nng lc php l xc nh. 3) Nng lc php lut, nng lc hnh vi xut hin ng thi vi vic thnh lp t thc. 4) Nng lc hnh vi c thc hin thng qua c quan, ngi i din. 5) Hot ng ca cc t chc c gn lin vi nhng lnh vc nht nh ca i sng nh nc v x hi. + Trong lnh vc dn s, kinh t, cc t chc c t cch php nhn: 1) L t chc c c cu thng nht, hon chnh. 2) C ti sn ring v chu trch nhim ti sn ca mnh. 3) Hat ng vi danh ngha ring, c tr s v quc tch. 4) C th nhn danh mnh tin hnh cc hot ng k c hot ng t tng v chu trch nhim v hu qu pht sinh t hot ng . II. Quyn ch th v ngha v php l. L ni dung ca QHPL, xut hin cc c nhn, t chc trn c s quy phm php lut. 1. Quyn ch th: l kh nng x s ca nhng ngi tham gia quan h c quy phm php lut quy nh trc, c bo v bi s cng ch nh nc. - c im quyn ch th: + Kh nng c hot ng trong khun kh do quy phm php lut xc nh trc. + Kh nng yu cu bn kia (ch th cng tham gia QHPL) thc hin nhim v ca h ( s thc hin c th bng hnh ng hoc khng hnh ng).
77
+ Kh nng yu cu c quan nh nc c thm quyn p dng bin php cng ch cn thit i vi bn kia h thc hin ngha v trong trng hp quyn ch th ca mnh b bn kia vi phm. - Quyn ch th xut hin trn c s quy phm trao ngha v: quyn nng. L kh nng ca 1 bn, kh nng c nh nc bo v, yu cu bn kia c x s cn thit trong khun kh do quy phm php lut xc nh. - Quyn ch th xut hin trn c s quy phm trao quyn: l nhng loi bin php thuc kh nng x s ca bn thn ch th c nh nc bo v. 2. Ngha v php l: - Ngha v php l trong QHPL l cch x s bt buc c quy phm php lut xc nh trc m mt bn phi tin hnh nhm p ng vic thc hin quyn ch th ca bn kia. - c im: + L s bt buc phi c nhng x s nht nh do quy phm php lut xc nh trc. + Cc x s ny nhm thc hin quyn ch th ca bn kia. + Trong trng hp cn thit, nhim v php l s c thc hin bng cng ch nh nc. - Ngha v php l xut hin trn c s quy phm trao ngha v: xut hin ngha v th ng, tc bn c ngha v phi km ch mnh khng thc hin nhng hnh vi b ngn cm. IV. Khch th QHPL: - Khch th QHPL l ci m QHPL tc ng ti. - Cc c nhn, t chc tham gia vo nhng QHPL nhm tha mn nhng nhu cu kinh t, chnh tr, tinh thn, hoc thng qua nhng hnh vi thc hin quyn chnh tr, quyn bu c... Nhng hnh vi trn gn cht vi quyn ch th v ngha v php l. Khch th QHPL l cc hnh vi ca cc cng dn, t chc khi tham gia vo QHPL, thc hin quyn ch th v ngha v php l.
78
- Cc hnh vi ny lun hng ti 1 i tng c th nh li ch vt cht (ti sn), gi tr tinh thn (danh d, nhn phm, t do) hoc li ch chnh tr (bu c). Cc i tng ny l khch th ca hnh vi. V. S kin php l: - S kin php l l nhng iu kin,han cnh, tnh hung ca i sng thc t c ch ra trong phn gi nh ca quy phm php lut m nh lm lut gn cht s xut hin, thay i, chm dt ca QHPL vi s tn ti ca n. - Khng phi mi iu kin,hon cnh, tnh hung ca i sng thc t l s kin php l, m ch nhng s kin c ngha php l trong s v c nh lm lut tha nhn. - Phn loi: + Ph thuc vo s lng nhng hon cnh, iu kin lm ny sinh hu qu php l: . S kin php l n gin: V d: ci cht ca 1 ngi. . S kin php l phc tp: V d: c nhn lng hu phi c nhng iu kin nh thm nin cng tc, thi gian cng tc, n xin v hu, quyt nh... + Cn c vo hu qu s kin php l. . S kin php l lm pht sinh QHPL. . S kin php l lm bin i QHPL. . S kin php l lm chm dt QHPL. + Phn theo du hiu ch: . S bin: l nhng hin tng ca i sng khch quan xy ra khng ph thuc vo ch con ngi. . Hnh vi: bao gm : hnh ng v khng hnh ng. Hnh vi hp php: l x s ph hp vi yu cu ca php lut; hnh vi bt hp php l x s tri vi yu cu ca php lut.
79
Cu 17: Thc hin php lut v p dng php lut. I. Thc hin php lut. - Thc hin php lut l hin tng, qu trnh c mc ch lm cho nhng quy nh ca php lut tr thnh hot ng thc t ca cc ch th php lut. - Cn c vo tnh cht ca hot ng thc hin php lut, khoa hc php l chia thnh nhng hnh thc thc hin php lut sau: 1. Tun th php lut: L 1 hnh thc thc hin php lut, trong cc ch th php lut kim ch khng thc hin nhng hnh vi m php lut ngn cm. V d: 1 cng dn kim ch khng thc hin nhng hnh vi m B lut hnh s ngn cm- tun th cc quy nh ca b lut . 2. Thi hnh php lut: L 1 hnh thc thc hin php lut, trong cc ch th thc hin ngha v ca mnh bng hnh ng tch cc. V d: php lut quy nh cng dn nam t 18-27 phi thc hin ngha v qun s, 1 thanh nin trong tui trn nhp ng, phc v trong qun i- thi hnh php lut. 3. S dng php lut : L 1 hnh thc thc hin php lut, trong cc ch th php lut thc hin quyn ch th ca mnh (thc hin bng nhng hnh vi m php lut cho php). V d: php lut quy nh quyn khiu ni, t co ca cng dn, 1 cng dn c quyn gi n khiu ni ti c quan nh nc c thm quyn nhm bo v quyn v li ch ca mnh b vi phms dng php lut. Ch th c th thc hin hoc khng thc hin quyn c php lut trao cho theo ch ca mnh. 4. p dng php lut: L 1 hnh thc thc hin php lut, trong nh nc thng qua cc c quan c thm quyn hoc nh chc trch t chc cho cc ch th thc hin nhng quy nh ca php lut. Trong trng hp ny cc ch th thc hin php lut c s can thip ca nh nc. Trong trng hp c bit, theo quy nh ca php lut, t chc x hi cng c th thc hin hot ng ny.
80
* Tun th php lut, thi hnh php lut, s dng php lut l hnh thc m mi ch th u c th thc hin. p dng php lut l hnh thc lun c s tham gia ca nh nc. II. p dng php lut: 1. Khi nim p dng php lut. a) S p dng php lut xy ra trong cc trng hp sau: - Khi p dng bin php cng ch do cc ch ti php lut quy nh vi nhng ch th c hnh vi vi phm php lut. V d: 1 ch th php lut thc hin hnh vi phm ti th khng phi ngay sau trch nhim hnh s t ng pht sinh v ngi vi phm t gic chp hnh hnh pht. Cn phi c hot ng ca c quan Ta n, c quan bo v php lut c lin quan iu tra, xt x... ra bn n v buc chp hnh. - Khi quan h php lut vi nhng quyn ch th v ngha v php l c th khng th khng mc nhin pht sinh nu thiu s can thip ca nh nc. V d: Hin php 1992 quy nh mi cng dn c quyn v ngha v lao ng. Nhng quan h php lut lao ng vi nhng quyn v ngha v lao ng c th gia cng dn vi c quan, t chc nh nc ch pht sinh khi c quyt nh tuyn dng. - Khi xy ra tranh chp, quyn ch th v ngha v php l gia cc bn tham gia quan h php lut m cc bn khng t gii quyt c. V d: tranh chp gia nhng bn tham gia hp ng kinh t, hp ng dn s. - Trong 1 s quan h php lut m nh nc thy cn thit tham gia kim tra, gim st hot ng ca cc ch th tham gia quan h php lut, hoc nh nc xc nhn s tn ti hoc khng tn ti ca 1 s s vic, s kin thc t. V d: vic xc nhn di chc, chng thc th chp. p dng php lut l hot ng thc hin php lut ca c quan nh nc. N va l hnh thc thc hin php lut,va l cch thc c quan nh nc t chc cho cc bn ch th thc hin php lut. 2. c im ca p dng php lut.
81
- p dng php lut l hot ng mang tnh t chc quyn lc nh nc. + Ch do c quan nh nc c thm quyn ban hnh: php lut quy nh mi c quan nh nc c thm quyn thc hin 1 s hot ng p dng php lut nht nh. Trong qu trnh p dng php lut, php lut c coi l phng tin, cng c cn thit c quan nh nc thc hin chc nng ca mnh. + Hot ng p dng php lut c tin hnh theo ch n phng ca cc c quan nh nc c thm quyn. Cc c quan nh nc c thm quyn tin hnh p dng php lut khng ph thuc vo ch ca ch th b p dng. + S p dng ny c tnh bt buc i vi ch th b p dng v ch th lin quan. + Trong trng hp cn thit, quyt nh p dng php lut c bo m bng cng ch nh nc. - p dng php lut l hot ng c hnh thc, th tc c php lut quy nh cht ch. + Php lut quy nh r rng c s, iu kin, trnh t, th tc, quyn v ngha v cc bn trong quan h p dng php lut. + Cc c quan nh nc c thm quyn v cc bn c lin quan trong qu trnh p dng php lut phi tun th nghim ngt cc quy nh c tnh th tc . - p dng php lut l hot ng iu chnh c bit , c th i vi cc quan h x hi. +i tng ca hot ng p dng php lut l nhng quan h x hi yu cu s iu chnh c bit, b sung trn c s nhng mnh lnh quy phm chung. + Bng hot ng p dng php lut, nhng quy phm php lut nht nh c c bit ha, c th ha vo i sng x hi. - p dng php lut l hot ng i hi tnh sng to. + Khi p dng php lut c quan nh nc c thm quyn phi nghin cu k lng v vic, lm scg t cu thnh php l, la chn quy phm, ra vn bn p dng v t chc thi hnh.
82
+ Trong trng hp php lut cha quy nh hoc quy nh cha r cn vn dng 1 cch sng to bng cch p dng php lut tng t. * nh ngha: p dng php lut l hot ng mang tnh t chc quyn lc nh nc c thc hin thng qua nhng c quan nh nc c thm quyn, nh chc trch hoc cc t chc x hi khi c nh nc trao quyn, nhm c bit ha nhng quy phm php lut vo cc trng hp c th i vi cc c nhn, t chc c th. 3. Hnh thc th hin ca hot ng p dng php lut l vn bn p dng php lut. c im: - VBADPL l 1 yu t ca s kin php l phc tp. - Do c quan nh nc c thm quyn, nh chc trch, t chc x hi c nh nc trao quyn ban hnh v c m bo bng bin php cng ch nh nc. - C tnh cht c bit, n lun hng cc c nhn, t chc c th trong nhng trng hp c th. - Phi hp php v ph hp vi thc t. Phi ph hp vi lut v quy phm php lut c th nu khng s b nh ch, hy b. Khng ph hp vi thc t th s khng thc hin c hoc thc hin km hiu qu. - C nhng hnh thc php l nht nh: nh bn n, quyt nh... 4. Cn c vo ni dung v nhim v ca VBADPL: chia thnh 2 loi: - Vn bn xc nh quyn v ngha v php l theo hng tch cc: l loi vn bn trong xc nh c th ai mang quyn ch th, ai mang ngha v php l bng con ng c bit ha phn quy nh ca quy phm php lut. - Vn bn bo v php lut: l vn bn cha ng nhng bin php trng pht, cng ch nh nc i vi cc c nhn, t chc vi phm php lut. * VBADPL l vn bn php l c bit, mang tnh quyn lc nh nc do c quan nh nc c thm quyn, nh chc trch hoc t chc x hi c nh nc trao quyn ban hnh trn c s quy phm php lut nhm xc nh cc quyn v ngha v php l c th mang tnh tch
83
cc ca cc c nhn, t chc hoc xc nh nhng bin php trch nhim php l i vi ngi vi phm php lut. III. Thc tin p dng php lut: nc ta trong iu kin chuyn i c ch kinh t v xy dng nh nc php quyn hin nay, xut hin 2 xu hng c lin h mt thit vi nhau: - Xu hng thu hp phm vi nhng quan h x hi cn c s iu chnh c bit mang tnh quyn lc nh nc. Nguyn nhn ca xu hng ny l s i mi vai tr qun l ca nh nc i vi nn kinh t. - Xu hng nng cao vai tr ca hot ng p dng php lut ni chung v cht lng ca VBADPL ni ring, trong c bit quan trng l cao hot ng p dng php lut ca Ta n v hiu qu ca cc quyt nh xt x ca n. Ngoi h thng Ta n truyn thng xt x nhng v vic hnh s, dn s, hn nhn v gia nh xut hin 1 loi ta n mi nh ta hnh chnh, ta kinh t, ta lao ng. iu nhm to ra c ch hu hiu m bo trt t k cng, cc quyn t do dn ch, s cng bng v tin b x hi.
Cu 18: thc php lut. I. Khi nim v chc nng thc php lut. 1. Khi nim: thc php lut l tng th cc hc thuyt, t tng, tnh cm ca con ngi th hin thi , s nh gi v tnh cng bng hoc khng cng bng, ng n hoc khng ng n ca php lut hin hnh, php lut trong qu kh v php lut cn phi c, v tnh hp php hoc khng hp php trong cch x s ca con ngi, trong hot ng ca cc c quan , t chc. 2. c im:
84
- Vi tnh cch l 1 hnh thi thc x hi, thc php lut chu s quy nh ca tn ti x hi nhng c tnh c lp tng i. Th hin: + N thng lc hu hn tn ti x hi. Thc t chng minh: tn ti x hi c mt i nhng thc ni chung trong c thc php lut do n sinh ra vn tn ti dai dng trong 1 thi gian di. Nhng tn d ca qu kh c gi li c bit ngoan c trong lnh vc tm l php lut, ni m cc thi quen truyn thng ng vai tr to ln. V d: nhng biu hin tm l ca php lut phong kin nh s th , ph nhn i vi php lut vn ph bin trong x hi ta. + Trong nhng iu kin nht nh, nhiu t tng php lut, c bit l t tng php lut khoa hc c th vt ln trn s pht trin tn ti x hi. Nu l t tng php lut ca giai cp cm quyn th n s c c hi thun li th hin thnh php lut v to ra nhng tin b trong i sng x hi. + thc php lut phn nh tn ti x hi ca 1 thi i no , song n cng k tha nhng yu t nht nh thuc thc php lut ca thi i trc. Tt nhin nhng yu t c k tha c th l tin b hoc khng tin b. + thc php lut tc ng tr li i vi tn ti x hi, vi thc chnh tr, o c, vi cc yu t thuc kin trc thng tng php l nh nh nc v php lut. Ty thuc vo thc php lut tin b hoc lc hu m s tc ng ca n c th l thc y hoc km hm s pht trin ca cc hin tng trn. Mt trong nhng nhim v quan trng ca cng tc gio dc php lut l phi bit pht huy mt tch cc trong nhng biu hin ca tnh c lp tng i ca thc php lut v hn ch ti mc thp nht nhng mt tiu cc ca biu hin . - thc php lut l hin tng mang tnh giai cp: + Th gii quan php l ca 1 giai cp nht nh c quy nh bi a v php l ca giai cp trong x hi. + Mi quc gia ch c 1 h thng php lut nhng tn ti 1 s h thng thc php lut: c thc php lut ca giai cp thng tr, b tr, ca cc tng lp trung gian.
85
+ V nguyn tc, thc php lut ca giai cp thng tr mi c phn nh vo trong php lut. thc php lut ca giai cp b tr mu thun vi thc php lut ca giai cp thng tr trong x hi. + Trong x hi ta, gia giai cp cng nhn , nng dn v cc tng lp lao ng khc trong x hi c li ch thng nht vi nhau v c bn, do thc php lut mang tnh thng nht cao. N phn nh s thng nht v chnh tr, t tng ca cc giai cp, tng lp trong x hi ta. 2. Chc nng ca thc x hi: - Chc nng nhn thc: hnh thnh cc quan im, quan nim, lng tin v cc quy phm php lut hin hnh v cn ban hnh, phi phn tch hin thc khch quan v nhn thc c hin thc - thc php lut c chc nng nhn thc- tc nhn thc cc qu trnh kinh tx hi, cc gi tr o c c th ch ha hoc s c th ch ha. - Chc nng m hnh ha php l: Kt qu ca qu trnh nhn thc l s hnh thnh nn cc m hnh hnh vi nht nh m thc php lut nh gi l cc m hnh cn thit v tt yu cc quan h x hi pht trin c kt qu. - Chc nng iu chnh: thc php lut hng cho hnh vi ca con ngi ph hp vi yu cu ca h thng php lut hin hnh, hoc lm cho hnh vi ca con ngi tr nn sai lch vi cc yu cu - Th hin chc nng iu chnh ca php lut. II. C cu thc php lut: 1. Cn c vo tnh cht, ni dung chia thnh: + H t tng + Tm l php lut - H t tng php lut l tng nhng t tng, quan im v hc thuyt php lut. Nhng vn l lun v xy dng php lut,gi tr x hi v chc nng ca php lut, s bnh ng ca cc thnh vin, mi quan h quyn v ngha v, php ch trong t chc v hot ng ca c quan nh nc... thuc h t tng php lut. - Tm l php lut: c hnh thnh 1 cch t pht di dng tm trng, xc cm, thi , tnh cm i vi php lut v cc hin tng php l.
86
Nhng tm trng, thi , tnh cm php lut phn ln c hnh thnh di s tc ng ca giao tip ca con ngi, l s biu hin phn ng ca con ngi trc cc hin tng php l. - So snh t tng php l v tm l php l l b phn bn vng hn, bo th hn. Tm l php lut gn b cht ch vi truyn thng, tp qun, thi quen ca con ngi. N hnh thnh chm chp v t bin i. - T tng php lut v tm l php lut c mi quan h bin chng: Mc xc cm, tnh cm php lut ca c nhn ph thuc vo o c v trinh t tng php lut. Ngc li, s pht trin ca t tng php lut chu s nh hng ca tm l php lut. Tm l php lut c nhn l tin ca nhng t tng php lut m c nhn cn t ti. 2. Cn c vo mc v phm vi nhn thc: chia thnh: + thc thng thng + thc mang tnh l lun - thc thng thng phn nh mi lin h bn ngoi, c tnh cht cc b ca hin tng php lut, cha i vo bn cht bn trong ca hin tng ny. 1ngi mang thcphp lut thng thng c ngha anh ta cha c nhng kin thc su sc mang tnh l lun, h thng php lut nhng c nhng hiu bit nht nh v quy phm php lut, kinh nghim gii quyt nhng v vic php l c th. - thc php lut mang tnh l lun: Tn ti di dng hc thuyt, quan im v php lut. thc php lut mang tnh l lun bao gm nhng quan im v bn cht php lut, s tc ng qua li ca php lut vi cc hin tng x hi khc, vai tr ca c ch iu chnh php lut trong x hi... 3. Cn c vo ch th mang thc php lut: chia thnh: + YTPL x hi. + YTPL nhm. + YTPL c nhn - YTPL x hi: l YTPL ca bi phn tin tin i din cho x hi. YTPL x hi tr c s khoa hc cao. YTPL x hi cha ng nhng
87
khi nim khoa hc v bn cht, chc nng, vai tr, nguyn tc... ca php lut v c hnh thnh di s tc ng ca khoa hc php l. YTPL nhm v c nhn chu nh hng to ln ca YTPL x hi. - YTPL nhm: l nhng c im ca nhm x hi. l nhng quan im, nhn thc, tnh cm php lut ca 1 nhm ngi nht nh trong x hi. Do ging nhau v iu kin sng v li ch to cho cc thnh vin trong nhm c nhng khi nim, nhn thc, thi tng i ging nhau i vi php lut. - YTPL c nhn: l nhng khi nim, quan im, tm trng, tnh cm php l, ca mi cng dn. Khng phi thc php lut c nhn ca mi c nhn u t ti YTPL x hi. Trnh YTPL ca mi c nhn c s khng ging nhau. III. Quan h thc php lut- php lut. YTPL l 1 hnh thi thc x hi cng vi php lut v cc hin tng php l khc cu thnh kin trc thng tng phpl x hi. YTPL v php lut l 2 hin tng php l khc nhu nhng c quan h bin chng vi nhau. 1.YTPL v hot ng xy dng php lut. - YTPL l tin trc tip cho hot ng xy dng php lut. YTPL cao cho php nh gi ng n tm quan trng php l ca cc quan h x hi, xy dng php lut iu chnh chng. YTPL cao m bo cho hot ng son tho , xy dng d n php lut c tin hnh tt. - YTPL l nhn t ch quan, c ngha quyt nh i vi ni dung ca cc VBQPPL. Vit Nam hin nay, nhn tan cc, php lut hin hnh ph hp vi nhng t tng c bn ca thc php lut tin b, ghi nhn v phn nh trung thnh cc t tng dn ch, nhn o, cng c bng s thng nht quyn v ngha v... - Xut pht t vai tr trn ca YTPL i vi hot ng xy dng php lut, cn thit phi hon thin h t tng php lut. Vi tnh cch l b phn llun khoa hc ca YTPL m phn nh cc li ch v nhu cu x hi v chuyn ha chng thnh cc ch nh v quy phm php lut.
88
+ Lin quan ti s nng cao trnh php lut ngh nghip ca cc cn b, c quan c thm quyn xy dng php lut. + i hi nng cao YTPL cho cc tng lp nhn dn lao ng v trong qu trnh pht trin v m rng dn ch, nhn dn lao ng ngy cng tham gia rng ri hn vo qu trnh xy dng php lut. 2. YTPL v thc hin php lut. - S thc hin php lut cng ty thuc vo trnh nhn thc v trng thi tm l php lut ca con ngi. + Cc quy phm php lut iu chnh hnh vi ca cc ch th thng qua s tc ng vo thc ca h. + i vi cc c nhn, hnh ng nhn thc cc yu cu ca quy phm php lut t xc lp ng c, mc ch,la chn phn nh x s xy ra trc khi h thc hin hnh vi php lut. + YTPL ca cc ch th cng cao th s tun th php lut , s dng php lut, chp hnh php lut ca h cng ng n. - YTPL c vai tr c bit quan trng trong hot ng p dng php lut. + gii quyt tt v vic c bit, c th, i hi c quan nh nc c thm quyn, nh chc trch phi thu thp nhanh chng, phn tch chnh xc cc tnh tit ca v vic, xc nh r c trng php l ca n. La chn quy phm php lut thch ng gii quyt v vic, lm sng t ni dung t tng quy phm php lut c la chn, ra quyt nh p dng php lut hp php v hp l, t chc thi hnh. + YTPL ngh nghip cho php cc c quan nh nc c thm quyn, nh chc trch gii quyt tt cc v vic php l... + Trong iu kin h thng php lut cha hon chnh, YTPL cao cho php p dng php lut tng t c ng n. YTPL ca cc cn b c thm quyn p dng php lut cng cao th hot ng p dng php lut cng ng v c hiu qu. 3. Tc ng ca php lut i vi thc php lut: - Php lut chu s tc ng ca YTPL nhng ngc li n cng tc ng tch cc n vic hnh thnh, cng c, pht trin YTPL. - Bn thn s tn ti ca h thng php lut cng tc ng bng cch ny hay cch khc ti thc ca tng thnh vin trong x hi, pht
89
trin v nng cao YTPL ca h. H thng php lut cng hon chnh th cng to iu kin cho vic nng cao thc php lut trong nhn dn. - Trong php lut phn nh nhng t tng, quan im, nguyn tc php l tin tin ca YTPL x hi. Khi php lut ng vai tr nh l phng tin truyn b YTPL x hi ti YTPL c nhn, nng cao YTPL ca cc c nhn ln ngang tm vi YTPL tin tin trong x hi. - Khng c php lut vi tnh cch l tng th cc phm tr, m tt c cc yu t hp thnh ca kin trc thng tng php l u tc ng tch cc ti s hnh thnh v pht trin YTPL trong ton b hot ng ny, vai tr ca c quan bo v php lut, c bit l Ta n trong hot ng p dng php lut l rt quan trng. Da trn c s php ch, cc nguyn tc cng bng, nhn o, c quan bo v php lut nhn danh nh nc thc hin cng l. Hat ng ca chng tc ng trc tip, tch cc n vic hnh thnh, pht trin cc quan nim, tnh cm php lut ng n, khng nh trong thc cng dn tnh tt yu, bt di bt dch ca nhng quyn v ngha v v t do. IV. Thc tin: - i hi ng tan quc ln th VI nhn mnh:" Coi trng cng tc gio dc, tuyn truyn, gii thch php lut v cn s dng nhiu hnh thc v bin php gio dc nng cao thc php lut cho nhn dn". - Trn thc t nc ta i ln CNXH t 1 im xut pht thp, thi quen sn xut nh, hn ch v nhn thc, nhng tn ti v tn tch, tp tc lc hu vn cn v vy vic gio dc nng cao YTPL cn gp rt nhiu kh khn. - Nhiu nh nghin cu s hc khi nghin cu v truyn thng php lut Vit Nam tng nhn xt" Nc ta chu hng ngn nm Bc thuc, nhng chng ta khng mt i ci bn sc, khng b ng ha, m ci r ca n chnh l vn ha lng x n su v l c trng truyn thng ca ngi Vit. Vi cn c cc nh s hc khng nh rng, trong 1 thi gian di ngi Vit c thi quen chng li lut php, khng tun th php lut ca nc h m coi trng nhng quy nh ca lng x m nay gi l hng c nhiu hn". Hin nay, nhiu
90
vng dn tc thiu s, nhiu vng khng bit n php lut, dn n hin tng vi phm php lut, hoc x l khng ng php lut. - l cha k n qua t tng r sat cc vn bn quy phm php lut va qua pht hin nhiu sai phm, nhiu vn bn chng cho. Thc trng h thng vn bn quy phm php lut cn lc hu c v th thc ban hnh v ni dung ban hnh. Vn bn thiu minh bch, thiu thng nht, nhiu vn bn php lut ra i nhng khng i vo cuc sng. Mt khc, nhiu vn bn ca ta cn kh cp nht dn n tnh trng trong 1 b phn ngi dn khng hiu lut, th trc php lut. * Phng hng hon thin: - Tr li vi vn thc tin hin nay, chng ta thy php lut thc s i vo cuc sng bn cnh vic gio dc, tuyn truyn,ph bin php lut, cn tm hiu nhng gi tr ca lut tc a ra s iu chnh v mt php lut cho ph hp. Ngn ng ca php lut phi ph thng, d hiu, d p dng trn thc t. Vn bn php lut phi d truy cp, kt hp gii quyt tt mi quan h v tnh hp l v tnh hp php php lut c c tnh kh thi, i vo cuc sng. - M rng dn ch cng khai, to iu kin cho nhn dn tham gia mt cch ng o vo vic son tho, tho lun, ng gp kin v cc d n php lut qua nng cao YTPL ca ngi dn. - y mnh s lnh o ca ng trong cng tc gio dc, nng cao thc php lut. S lnh o ca ng phi m bo thng xuyn, y v ton din... - y mnh cng tc bi dng cn b php l c nng lc, trnh , c phm cht chnh tr v phong cch lm vic tt b tr vo cc c quan lm cng tc php lut. - y mnh cng tc u tranh phng chng vi phm php lut, t chc cho nhn dn tham gia mt cch mnh m vo cng tc ny, dng sc mnh php ch XHCN, kt hp vi d lun qun chng, u tranh chng nhng hnh vi vi phm php lut. - Phi kt hp gio dc php lut vi gip dc o c, vn ha nng cao trnh chung ca nhn dn.
91
Cu 19: C ch iu chnh ca php lut. I. iu chnh php lut: 1. Khi nim iu chnh php lut: - iu chnh php lut c hiu l vic nh nc da vo php lut, s dng 1 lot cc phng tin php l c th ( quy phm php lut, vn bn p dng php lut, quan h php lut, nhng hnh vi thc hin quyn v ngha v php l) iu chnh cc quan h x hi, tc ng n cc quan h x hi theo hng nht nh. - c im: + L 1 nhng loi hnh ca iu chnh php lut. + L iu chnh c tnh nh hng, tnh t chc v tnh hiu qu. + L s iu chnh c thc hin thng qua 1 h thng cc phng tin php l c bn, c th. 2. Phm vi iu chnh php lut: - Phm vi iu chnh php lut l phm vi cc quan h x hi c php lut ni chung iu chnh. - Phm vi iu chnh ca 1 vn bn php lut l cc quan h x hi c cc vn bn iu chnh. Ni cch khc, phm vi iu chnh ca 1 vn bn php lut l cc vn c t ra v gii quyt trong vn bn . - Xc nh phm vi iu chnh ca php lut l xc nh ranh gii ca vic s dng php lut vo vic iu chnh cc quan h x hi. II. C ch iu chnh php lut: - Khi nim "c ch iu chnh php lut" c ngha ln v mt phng php lun. N gip cho ngi nghin cu tip cn php lut t quan im h thng. - C ch iu chnh php lut l khi nim phc tp: + Di gc chc nng: l h thng cc phng tin php l tc ng n cc quan h x hi thng qua ch th.
92
+ Gc tm l: l s tc ng n ch ca con ngi nhm to ra cch x s thch hp (vi quy phm php lut) ch th. +Gc x hi: nm trong c ch x hi, tc c ch tc ng ca cc quy phm x hi ln cc quan h x hi nhm to ra 1 trt t x hi ph hp vi li ch cng ng x hi. - C ch iu chnh php lut l 1 qu trnh thc hin s tc ng ca php lut ln cc quan h x hi: 4 giai on: + Giai on 1: l giai on nh ra cc quy phm php lut. C ch iu chnh php lut bt u"hot ng" bng s kin ra cc quy phm php lut. Chnh cc quy phm php lut buc cc ch th phi hnh ng ph hp vi li ch ca s pht trin x hi m khun mu ca hnh ng do chnh quy phm a ra. + Giai on 2: l giai on p dng php lut. y l giai on c quan c thm quyn cn c vo cc quy phm php lut ban hnh cc quyt nh p dng php lut. ( c trng hp khng c giai on ny). + Giai on 3: l giai on xut hin cc quan h php lut m ni dung ca n l xut hin quyn v ngha v php l ca cc ch th (c nhn , t chc). + Giai on 4: l giai on thc hin quyn ch th v ngha v php l. Cc ch th bng hnh vi ca mnh thc hin quyn v ngha v php l trong thc tin i sng. - Cc yu t ca c ch iu chnh php lut: +Yu t 1: thc c s ca c ch iu chnh php lut l quy phm php lut. y chnh l s m hnh ha cc hnh vi x s trong quan h x hi. + Yu t 2: l cc quyt nh p dng php lut ca cc c quan nh nc c thm quyn c tnh c bit, c th, nhm m bo a cc yu cu ca quy phm php lut vo cuc sng; hoc bo m s xut hin cc quan h php lut hoc bo m s thc hin quyn v ngha v. + Yu t 3: l cc quan h php lut. Trn c s quy phm php lut v cc quyt nh p dng php lut c ban hnh theo sng kin
93
hoc trn c s xut hin cc s php l khc, cc quan h php lut pht sinh vi ni dung l cc quyn v ngha ch th. + Yu t 4: l cc hnh vi thc t ca cc ch th quan h php lut thc hin quyn v ngha v ca mnh. Nh vy, trn c s php l ca c ch iu chnh php lut l quy phm php lut. Chnh cc quy phm php lut to nn m hnh, khun mu cho hnh vi ca cc ch th( c nhn, t chc, c quan). Trong nhiu trng hp quy phm php lut khng th t thn i vo cuc sng nu khng c hot ng p dng php lut ca c quan c thm quyn. Nu c ch iu chnh php lut c yu t quyt nh p dng php lut: c ch iu chnh php lut phc tp. Cng c trng hp quy phm php lut c thc hin 1 cch trc tip bi cc ch th m khng cn tri qua giai on p dng php lut, trong trng hp ny ta c c ch iu chnh php lut n gin. V d: ch th tun th ng nhng quy tc hnh vi cha ng trong php lut: lm vic phi lm, khng lm vic b cm. Cc quy phm php lut v cc quyt nh p dng php lut c ban hnh ko theo s xut hin ca quan h php lut. Quan h php lut l hnh thc php l ca quan h x hi c quy phm php lut iu chnh. S xut hin, thay i, chm dt quan h php lut gn lin vi s kin php l tc l nhng hon cnh, iu kin ca i sng thc t quy nh trong phn gi nh ca quy phm php lut. Quan h php lut vi ni dung l quyn ch th v ngha v php l ca cc bn tham gia chnh l phng tin thc hin quy phm php lut. V cui cng thng qua hnh vi thc hin quyn ch th v ngha v php l ca ch th m quy phm php lut c thc hin trong cuc sng.
94
95

DC LLCNN&PL

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

DC LLCNN&PL

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Sinh vin Hanh chinh www.hanhchinh.com.

S hnh thnh, bn cht, gi tr x hi, cc Cu 12: thuc tnh c bn ca php lut

Sinh vin Hanh chinh www.hanhchinh.com.vn

Sinh vin Hanh chinh www.hanhchinh.com.vn

Sinh vin Hanh chinh www.hanhchinh.com.vn

Sinh vin Hanh chinh www.hanhchinh.com.vn

Sinh vin Hanh chinh www.hanhchinh.com.vn

Sinh vin Hanh chinh www.hanhchinh.com.vn

Sinh vin Hanh chinh www.hanhchinh.com.vn

Sinh vin Hanh chinh www.hanhchinh.com.vn

Sinh vin Hanh chinh www.hanhchinh.com.vn

Sinh vin Hanh chinh www.hanhchinh.com.vn

Sinh vin Hanh chinh www.hanhchinh.com.vn

Sinh vin Hanh chinh www.hanhchinh.com.vn

Sinh vin Hanh chinh www.hanhchinh.com.vn

Sinh vin Hanh chinh www.hanhchinh.com.vn

Sinh vin Hanh chinh www.hanhchinh.com.vn

Sinh vin Hanh chinh www.hanhchinh.com.vn

Sinh vin Hanh chinh www.hanhchinh.com.vn

Sinh vin Hanh chinh www.hanhchinh.com.vn

Sinh vin Hanh chinh www.hanhchinh.com.vn

Sinh vin Hanh chinh www.hanhchinh.com.vn

Sinh vin Hanh chinh www.hanhchinh.com.vn

Sinh vin Hanh chinh www.hanhchinh.com.vn

Sinh vin Hanh chinh www.hanhchinh.com.vn

Sinh vin Hanh chinh www.hanhchinh.com.vn

Sinh vin Hanh chinh www.hanhchinh.com.vn

Sinh vin Hanh chinh www.hanhchinh.com.vn

Sinh vin Hanh chinh www.hanhchinh.com.vn

Sinh vin Hanh chinh www.hanhchinh.com.vn

Sinh vin Hanh chinh www.hanhchinh.com.vn

Sinh vin Hanh chinh www.hanhchinh.com.vn

Sinh vin Hanh chinh www.hanhchinh.com.vn

Sinh vin Hanh chinh www.hanhchinh.com.vn

Sinh vin Hanh chinh www.hanhchinh.com.vn

Sinh vin Hanh chinh www.hanhchinh.com.vn

Sinh vin Hanh chinh www.hanhchinh.com.vn

Sinh vin Hanh chinh www.hanhchinh.com.vn

Sinh vin Hanh chinh www.hanhchinh.com.vn

Sinh vin Hanh chinh www.hanhchinh.com.vn

Sinh vin Hanh chinh www.hanhchinh.com.vn

Sinh vin Hanh chinh www.hanhchinh.com.vn

Sinh vin Hanh chinh www.hanhchinh.com.vn

Sinh vin Hanh chinh www.hanhchinh.com.vn

Sinh vin Hanh chinh www.hanhchinh.com.vn

Sinh vin Hanh chinh www.hanhchinh.com.vn

Sinh vin Hanh chinh www.hanhchinh.com.vn

Sinh vin Hanh chinh www.hanhchinh.com.vn

Sinh vin Hanh chinh www.hanhchinh.com.vn

Sinh vin Hanh chinh www.hanhchinh.com.vn

Sinh vin Hanh chinh www.hanhchinh.com.vn

Sinh vin Hanh chinh www.hanhchinh.com.vn

Sinh vin Hanh chinh www.hanhchinh.com.vn

Sinh vin Hanh chinh www.hanhchinh.com.vn

Sinh vin Hanh chinh www.hanhchinh.com.vn

Sinh vin Hanh chinh www.hanhchinh.com.vn

Sinh vin Hanh chinh www.hanhchinh.com.vn

Sinh vin Hanh chinh www.hanhchinh.com.vn

Sinh vin Hanh chinh www.hanhchinh.com.vn

Sinh vin Hanh chinh www.hanhchinh.com.vn

Sinh vin Hanh chinh www.hanhchinh.com.vn

Sinh vin Hanh chinh www.hanhchinh.com.vn

Sinh vin Hanh chinh www.hanhchinh.com.vn