Th ba, ngy 05 thng tm nm 2008

Kho st hm lng tinh du, menthol v menthone trong cy bc h (Mentha arvensis L.) bng cc phng php khc nhau
LI CM N - Ban Gim Hiu trng i hc Nng Lm Tp. HCM to mi iu kin cho chng ti trong sut qu trnh hc tp. - Cc Thy C trong B mn Cng ngh Sinh hc, cng tt c qu Thy C khc lun tn tnh ging dy, hng dn, gip chng ti trong qu trnh hc tp ti trng.

- KS. Dng Thnh Lam, TS. Trn Th L Minh trc tip hng dn chng ti trong sut thi gian thc hin ti tt nghip. - KS. Trnh Th Phi Ly cng cc anh ch ph trch phng Sc K , Trung tm Phn tch Th nghim Ha sinh trng i hc Nng Lm Tp. HCM gip chng ti hon thnh ti tt nghip. - Cc Thy C ti Trung tm Nghin cu Chuyn giao KHCN, trng i hc Nng Lm Tp. H Ch Minh cng Cng ty TNHH Cng ngh Ha hc gip chng ti trong qu trnh thc hin ti. - Cc bn trong phng Sinh ha, B mn Cng ngh Sinh hc trng i hc Nng Lm Thnh Ph H Ch Minh, cng ton th cc bn trong lp TC03SHCM ng vin, gip chng ti trong sut qu trnh hc tp v lm ti tt nghip. - Chng con v cng bit n gia nh lun to iu kin v ng vin chng con trong sut qu trnh hc tp. Thng 05 nm 2008 Nguyn Trung Tnh Nguyn Phng V MC LC LI CM N.. i MC LC.. ii TM TT.. v DANH SCH CC CH VIT TT.. vii DANH SCH CC BNG.. viii DANH SCH CC HNH.. ix DANH SCH CC S .. x DANH SCH CC BIU .. x Chng 1. 1 1.1. t vn . 1 1.2. Mc tiu ti 2 1.3. Ni dung ca ti 2 Chng 2. 3 2.1. Cy bc h. 3 2.1.1. Phn loi 3 2.1.2. Ngun gc. 4 2.1.3. Tnh hnh sn xut 5 2.1.4. Cng dng v gi tr kinh t. 5 2.1.4.1. Cng dng. 5 2.1.4.2. Gi tr kinh t. 6 2.1.5. c im thc vt hc. 6 2.1.6. c im sinh trng v pht trin. 8

2.1.7. iu kin sinh thi 9 2.1.8. K thut canh tc. 11 2.1.9. Chm sc sau khi trng. 13 2.1.10. Phng tr su bnh. 14 2.1.11. Thu hoch. 15 2.2. Khi qut v tinh du. 16 2.2.1. Gii thiu v tinh du. 16 2.2.1.1. Bn cht ca tinh du. 16 2.2.1.2. Nhu cu v tinh du hng liu. 16 2.2.1.3. Cc hp phn ca tinh du. 17 2.2.1.4. Tinh du trong vt liu thc vt 18 2.2.2. Cc dng sn phm trong qu trnh ly trch tinh du. 18 2.2.2.1. Tinh du dng c kt (concrete). 18 2.2.2.2. Tinh du tinh khit (apsolute). 19 2.2.2.3. Nc chng. 19 2.2.2.4. Nha du t nhin. 19 2.2.2.5. Nc hoa. 19 2.3.1. Nng sut tinh du. 19 2.3.2. Thnh phn ha hc. 21 2.3.3. X l, bo qun ng gi tinh du. 21 2.3.4. t tnh tinh du bc h. 22 2.4. Cc phng php chit xut tinh du. 22 2.4.1. Phng php c hc. 23 2.4.1.1. Vt 23 2.4.1.2. No xt 23 2.4.1.3. p. 23 2.4.2. Phng php tm trch. 24 2.4.2.1. Phng php tm trch bng dung mi d bay hi 24 2.4.2.2. Phng php tm trch bng dung mi khng bay hi 25 2.4.3. Phng php hp th. 26 2.4.3.1. Phng php p. 26 2.4.3.2. Phng php hp th ng hc. 26 2.4.4. Phng php chng ct hi nc. 27 2.4.4.1. Phng php chng ct bng nc. 27 2.4.4.2. Phng php chng ct bng nc v hi nc. 27 2.4.4.3. Phng php chng ct bng hi nc. 29 2.4.5. Mt s phng php khc. 30 2.4.5.1. Ly trch di s h tr ca vi sng. 30 2.4.5.2. Dung mi dioxidcarbon. 30 2.4.5. 3. Siu m.. 30 2.5. Gii thiu sc k lp mng, sc k kh v sc k khi ph. 31

2.5.1. Sc k lp mng (TLC). 31 2.5.2. Sc k kh (GC). 31 2.5.3. Sc k khi ph (GC/MS). 32 Chng 3. 33 3.1. Thi gian v a im tin hnh. 33 3.2. Vt liu, ha cht v thit b 33 3.3. Ni dung nghin cu. 34 3.3.1. Kho st c im sinh hc, cc giai on pht trin ca cy bc h. 34 3.3.2.1. Qui trnh cng ngh ca Cng ty TNHH Cng ngh Ha hc, Tn Sinh Nh, Tn Ph, Thnh Ph H Ch Minh. 35 3.3.2.2. Phng php ct ko hi nc. 36 3.3.3. Bn nh lng menthol v menthone bng sc k lp mng (SKLM). 37 3.3.4. So snh hm lng menthol bng sc k kh 38 3.3.5. Xc nh cc cu t trong tinh du bc h. 39 3.3.5.1. Trn sc k kh (GC). 39 3.3.5.2. Trn sc k khi ph (GC/MS). 39 3.3.6. Xc nh tnh cht vt l v ha hc ca tinh du bc h. 39 3.3.6.1. Tnh cht vt l. 39 3.3.6.2. Tnh cht ha hc. 40 Chng 4. 43 4.1. c im sinh hc cy bc h. 43 4.2. So snh hm lng phn trm tinh du ca 4 giai on theo phng php chit xut bng nc theo cch 1 v tinh du chit xut theo qui trnh ca Cng ty TNHH Cng ngh Ha hc, Tn Sinh Nh, Tn Ph, Thnh Ph H Ch Minh (PP CO2). 47 4.3. Xy dng qui trnh ly trch tinh du. 48 4.4. So snh hm lng phn trm menthol v menthone bng SKLM... 50 4.4.1. So snh hm lng phn trm menthol v menthone ca 4 giai on bng SKLM 50 4.4.2. So snh hm lng phn trm menthol v menthone ca phng php chit xut bng nc theo cch 1 v phng php chit xut bng CO2. 53 4.5. So snh hm lng menthol bng SKK.. 54 4.6. Bn nh lng menthol bng SKLM so vi xc nh menthol bng SKK.. 57 4.7. Thnh phn tinh du bc h. 58 4.7.1. Phng php ct ko hi nc. 58 4.7.2. Phng php CO2. 60 4.8. Xc nh tnh cht vt l v ha hc ca tinh du bc h. 62

4.7.1. Tnh cht vt l. 62 4.7.1.1. Mu, mi 62 4.7.1.2. T trng. 63 4.7.1.3. nht 63 4. 7. 2. Tnh cht ha hc. 64 4.7.2.1. Ch s acid (IA). 64 4.7.2.2. Ch s savon ha (IS). 64 4.7.2.3. Ch s ester (IE). 65 Chng 5. 66 5.1. Kt lun. 66 5.1.1. c im sinh hc cy bc h. 66 5.1.2. Hm lng tinh du, menthol v menthone. 66 5.1.2.1. Hm lng tinh du. 66 5.1.2.2. Hm lng menthol v menthone. 67 5.1.2.3. Qui trnh ly trch tinh du. 67 5.1.3. Thnh phn ho hc tinh du bc h. 67 5.1.4. Tnh cht ho l ca tinh du bc h. 68 5.2. ngh 68 TM TT Nguyn Trung Tnh, Nguyn Phng V, i hc Nng Lm Tp. HCM. Thng 05/2008. Kho st hm lng tinh du, menthol v menthone trong cy bc h (Mentha arvensis L.) bng cc phng php khc nhau, t 11/2007 05/2008. Gio vin hng dn: KS. Dng Thnh Lam TS. Trn Th L Minh ti tin hnh trng v kho st c im sinh hc ca cy bc h trng ti khu vn thc nghim thuc Trung tm Nghin cu Chuyn giao KHCN, trng i hc Nng Lm Tp. H Ch Minh, ly trch tinh du bc h bng 3 phng php: Chit xut bng nc, chit xut bng nc v hi nc, PP CO2. Bn nh lng menthol v menthone bng SKLM, xc nh hm lng menthol bng SKK, phn tch thnh phn ha hc ca tinh du bc h trn GC v GC/MS ng thi kho st tnh cht vt l v ha hc ca tinh du bc h. Nhng kt qu t c: Bc h trng khu vn thc nghim trung tm nghin cu v chuyn giao khoa hc cng ngh hoa nh, mu trng, mc tp t k l thnh nhng vng nhiu hoa, i hnh chung c rng u, mc ngoi i hoa c lng bao ph. Phng php chit xut bng nc v hi nc cho hm lng tinh du cao nht. Phng php chit xut bng nc theo cch 2 cho hm lng menthol cao nht.

Phng php chit xut bng nc theo cch 1 cho hm lng menthone cao nht. Giai on 3 cho hm lng tinh du v menthol cao nht. Tinh du bc h c t nht 23 cu t, mt s chim hm lng cao nh: menthol, menthone, neomenthol, isomenthone, germacren D, bisabolene (PP CO2), 3 octanol, limonen, isopulegol, pulegone, piperitone Tinh du bc h c: - Mu, mi: PP CO2: Mi thm t nhin, mu vng. PP CKHN: Mi thm t nhin, mu trng. - T trng d32 = 0,861 - Ch s acid: IA = 1,304 - Ch s savon ho: IS = 3,697 - Ch s ester: IE = 2,663 - nht: TD CKHN = 203/113 = 1,79 TD PP CO2 = 200/113 = 1,76 DANH SCH CC CH VIT TT TNHH: Trch nhim hu hn KHCN: Khoa hc cng ngh PP CO2: Chit xut bng phng php CO2 TD CKHN: Tinh du ct ko hi nc G: Giai on C 1: Cch 1 C 2: Cch 2 SKK: Sc k kh SKLM: Sc k lp mng GC: Gas chromatography GC/MS: Gas chromatography mass spectrometry TLC: Thin layer chromatography DANH SCH CC BNG BNG TRANG Bng 4.1: Kt qu kho st ch tiu sinh trng ca cy bc h trng khu vn thc nghim thuc Trung tm Nghin cu Chuyn giao KHCN, Trng i hc Nng Lm Thnh Ph H Ch Minh 45 Bng 4.2: Kt qu hm lng tinh du ca cc giai on c cng phng php chit xut bng nc theo cch 1 v tinh du chit xut bng CO2 (giai on 3)...................................................... 47 Bng 4.3: Hm lng phn trm tinh du, menthol, menthone ca 2 phng php khc nhau: chit xut bng nc theo cch 1 v chit xut bng nc theo cch 2; chit xut bng nc v hi nc 40 Bng 4.4: Kt qu phn tch SKLM 4 giai on................................................................ 50

Bng 4.5: Kt qu ng chun menthol bng SKLM..................................................... 51 Bng 4.6: Kt qu ng chun menthone bng SKLM.................................................. 51 Bng 4.7: Kt qu so snh Menthol v Menthone gia 2 phng php chit xut...... 54 Bng 4.8: Kt qu so snh menthol bng SKK.................................................................. 55 Bng 4.9: Kt qu so snh phng php SKLM v SKK................................................. 57 Bng 4.10: Thnh phn ha hc ca tinh du bc h cht xut theo phng php ct ko hi nc 60 Bng 4.11: Thnh phn ha hc ca tinh du bc h cht xut chit xut theo PP CO2. 62

DANH SCH CC HNH HNH TRANG Hnh 2.1: Cy bc h (Mentha arvensis L.)......................................................................... 3 Hnh 2.2: Tinh th menthol.................................................................................................. 20 Hnh 3.2: H thng CKHN (cch 1 v 2)............................................................................ 36 Hnh 3.3: H thng CKHN (bng nc v hi nc) ....................................................... 37 Hnh 3.4: Bnh khai trin bn mng.................................................................................... 37 Hnh 3.5: My sc k kh .................................................................................................... 39 Hnh 3.6: My sc k khi ph........................................................................................... 39 Hnh 3.7: Nht k.................................................................................................................. 40 Hnh 4.1: Cy bc h 4 giai on .................................................................................... 44 Hnh 4.2: Sc k bn mng giai on 1 v 2..................................................................... 52 Hnh 4.3: Sc k bn mng giai on 3 v

4.................................................................... 53 Bng 4.4: Sc k GC phn tch tinh du bc h ly trch t phng php ct ko hi nc theo cch 2 (ln 1).............................................................................................................................. ........ 56 Hnh 4.5: Sc k GC phn tch tinh du bc h ly trch t phng php ct ko hi nc theo cch 2 (ln 2).............................................................................................................................. ........ 57 Hnh 4.6: Sc k GC/MS phn tch tinh du bc h ly trch t phng php ct ko hi nc. 59 Hnh 4.7: Sc k GC/MS phn tch tinh du bc h ly trch t phng php CO2. 61 Hnh 4.8: Tinh du bc h.................................................................................................... 62

DANH SCH CC S S TRANG S 3.1: M hnh qui trnh chit xut tinh du theo PP CO2....................................... 36 S 4.1: Chng trnh nhit trn GC (mu TD CKHN)................................................ 55 S 4.2: Chng trnh nhit trn GC/MS (mu tinh du CO2)..................................... 61 DANH SCH CC BIU BIU TRANG Biu 4.1: Biu tng trng chiu cao....................................................................... 45 Biu 4.2: Biu tng trng s l, s cnh................................................................ 47 Biu 4.3: Hm lng phn trm tinh du ca cc giai on c cng phng php chit xut bng nc v tinh du chit xut bng CO2 ......................................................................................... 49 Biu 4.4: Qui trnh chit xut tinh du......................................................................... 50 Biu 4.5: So snh phn trm menthol v menthone ca 4 giai on........................ 51

Biu 4.6: ng chun menthol 3 nng bng SKBM........................................ 51 Biu 4.7: ng chun menthone 3 nng bng SKBM..................................... 54 Biu 4.8: So snh phn trm menthol v menthone ca 2 phng php chit xut khc nhau 55 Biu 4.9: ng chun menthol 3 nng bng SKK............................................ 57 Biu 4.10: So snh hm lng menthol bng SKK...................................................... 60 Biu 4.11: So snh 2 phng php SKLM v SKK .................................................... 62

Chng 1 M U 1.1. t vn Cy bc h (Herba menthae) c con ngi bit n v s dng t rt lu i. Ngi La M, Do Thi, Ai Cp, Trung Quc v Nht Bn l nhng dn tc u tin bit s dng cy bc h. Da vo cc ti liu lch s th cy bc h c s d cch y kho 2000 nm. ng ng Tuy Bc h c t lu i nhng c khai thc v s dng nhiu nht l khong cui th k XVIII u th k XIX tr li y. Cy bc h c gi tr kinh t cao, sc sng mnh m, l loi c kh nng thch nghi rng vi cc iu kin kh hu v th nhng ca vng nhit i, d nhn ging, iu kin chm sc n gin. Vit Nam l nc c kh hu nhit i ph hp vi trng bc h c th s dng trong nc v xut khu. Tinh du thc vt c chit xut v s dng t rt sm trong lch s pht trin ca con ngi. Mt s loi tinh du ang c s dng nhiu hin nay l: tinh du hoa hng, tinh du cam chanh, tinh du s, tinh du hoa li, tinh du bc h, Trong , tinh du bc h t cy bc h Chu (Mentha arvensis L.) ang rt c quan tm do nhng ng dng ca n trong mt s thc phm, dc phmv vn bo v sc khe ca con ngi. Cy bc h l cy c gi tr kinh t cao. Tuy nhin, hm lng tinh du cng vi cc hp cht c trong tinh du ph thuc vo cc giai on pht trin ca cy, vt liu trng, phng php trng, iu kin ngoi cnh, thu hoch, bo qun, phng php chit xut thch hp c s ng ca B mn Cng ngh Sinh hc, Trng i hc Nng Lm Thnh Ph H Ch Minh chng ti thc hin ti: Kho st hm lng tinh du, menthol v menthone trong cy bc h (Mentha arvensis L.) bng cc phng php khc nhau. Di s hng dn ca KS. Dng Thnh Lam cng TS. Trn Th L Minh.

1.2. Mc tiu ti Xc nh qui trnh ly trch tinh du thch hp cho cy bc h, so snh hm lng phn trm tinh du, mentholv menthone ng thi kho st thnh phn ho hc v tnh cht ho l ca tinh du bc h trng ti khu vn thc nghim thuc Trung tm Nghin cu Chuyn giao KHCN, Trng i hc Nng Lm Thnh Ph H Ch Minh. 1.3. Ni dung ca ti - Kho st c im sinh hc, cc giai on pht trin ca cy bc h trng khu vn thc nghim thuc Trung tm Nghin cu Chuyn giao KHCN, Trng i hc Nng Lm Thnh Ph H Ch Minh. Chit xut tinh du bng 2 phng php khc nhau, so snh hm lng phn trm tinh du bc h. - Kho st qui trnh ly trch tinh du. - Bn nh lng menthol v menthone bng Sc K Bn Mng. - Kho st cc thnh phn ho hc trong tinh du bc h. - Kho st hm lng phn trm menthol bng Sc K Kh. - So snh phng php SKK vi SKLM. - Kho st tnh cht vt l v ha hc ca tinh du bc h.

Chng 2 TNG QUAN TI LIU 2.1. Cy bc h 2.1.1. Phn loi Gii: Plantae Phn nhm: Magnoliophyta Lp: Magnoliopsida B: Lamiales H: Lamiaceae Ging: Mentha Loi: M. arvensis Hnh 2.1. Mentha arvensis L. Bc h c 6 loi ph: Mentha arvensis subsp. arvensis. Mentha arvensis subsp. agrestis (Sole) Briq. Mentha arvensis subsp. austriaca (Jacq.) Briq. Mentha arvensis subsp. lapponica (Wahlenb.) Neuman Mentha arvensis subsp. palustris (Moench) Neumann Mentha arvensis subsp. parietariifolia (Becker) Briq. Bc h gm nhiu chng loi khc nhau: Bc h u, , hng chanh, hng di, hng lng, hng qu. Hin nay bc h c phn theo 2 nhm ln:

* Nhm bc h v tinh du bc h u: Bc h u l kt qu ca s lai tp t 3 loi khc nhau l (Mentha Sylves, Mentha Rotundifolia v Mentha Aquatica) do d b tc ng ca ngoi cnh, bao gm: - Dng thn tm: Gn l tm, thn c vim tm , cm hoa cnh bn c mu nu. L kh cha 2.5% tinh du, hm lng mentha 48 68 %. Cn t dinh dng, sn xut nhiu ti Bungari v mt s nc chu u. - Dng thn xanh: L di, gn xanh, rng ca su, nh ngn c nhiu lng, thn mu xanh hoa trng. Tinh du thm mt cht lng tt, i hi dinh dng cao hn loi bc h tm nhng nng sut thp hn - Th gii gi l bc h trng (White Mint). * Nhm Bc h (bc h Nht). - C hai dng: Tm v xanh - Cht lng tinh du khng cao nhng hm lng Mentola ln (70 90 %). Hin nay sn lng tinh du v Mentola ly t bc h ny l ngun cung cp ch yu cho ton th gii. 2.1.2. Ngun gc Trn th gii c 2 loi cy bc h chnh cho 2 loi tinh du khc nhau. c trng cch y khong 2000 nm ti nhiu quc gia khc nhau. - Bc h Chu (hay bc h Nam) mc nhiu Nht Bn, Trung Quc,n , Brazil. Vit Nam, bc h Chu mc hoang nhiu Vit Bc (Lo Cai, Sn La, Lai Chu) c di thc v ng bng trng trt nhng khng pht trin. Do vy, di thc nhiu chng c nng sut cao hn nh: bc h 974, 975, 976 v bc h i Loan. Ring chng loi 974 c trng nhiu c 2 min Nam Bc v chng ny c u im: chu hn, chu rt, chu su bnh. - Bc h Chu u: Trng nhiu Anh (vng Mitsam), Php in hnh l ging bc h c ngun gc Mitsam (Anh) y l ging lai nh vn gi nguyn c tnh cht t th k XIX n nay (theo Emperrot). 2.1.3. Tnh hnh sn xut Cy bc h c trng nhiu tnh khai thc tinh du nh ngoi thnh H Ni, H Ty, Nam H, Qung Nam, Nng, TP. H Ch Minh, Tin Giang, Long An. Nh , t nm 1977 nc ta t tc c mi nm 50 tn tinh du v 10 tn ha cht Menthol chit t tinh du ra. 2.1.4. Cng dng v gi tr kinh t 2.1.4.1. Cng dng Cy Bc h, tinh du v hot cht Menthol trong cy Bc h c ngi ta s dng vi nhiu cch khc nhau, nh: - L Bc h gip cho tiu ha, tr co tht, tr nn (do c tinh du). Cc Flavonid c tc dng li mt. Dng dng l ch thuc. Trong y hc c truyn ngi ta dng bc h lm thuc cha cm nng, nhc u, ho, vim kh qun, mn nht, l nga. - Tinh du bc h v menthol bc hi nhanh, tinh du bc h l thnh phn ca Cao Sao Vng v cc Cao, du xoa khc cha cm lnh, nhc u, chng mt, say tu xeN cn l cht thm dng trong cng nghip thuc l, thuc

nh rng, ko, m phm - Menthol c tnh st khun, tip xc vi da gy cm gic mt v t ti ch (do hin tng bay hi). - Thuc bi cha au rng (c tn l thuc lng Bonain) gm c mt phn Menthol, mt phn phenol v mt phn cocain. Nhu cu hng nm trong nc khong 50 tn tinh du. 2.1.4.2. Gi tr kinh t L cy thuc, cy cng nghip c gi tr v vai tr quan trng. - Bc h dip: L l bc h ti c sy kh, dng ung nh ung ch, sc lm thuc, lm thnh vin cha ho v cm cm. - Tinh du bc h: Du ct t thn, l bc h khi cy c hoa: + Bc h no (menlola) l tinh th kt tinh mu trng chit ct t tinh du ra. + Tinh du bc h, menlola, l nguyn liu chnh sn xut cc loi du xoa chng cm cm, st trng, y hi, mn nga (Cao Sao Vng, du nc, cc loi ko bc h). Y hc c truyn cng nh ty y u cho rng bc h c v cay mt, lm ra m hi, cha cm st, nhc u, s mi, au hng, khn ting, kch thch tiu ha, cha cc bnh ng rut, i ngoi, kit l, st trng v gim au. L nguyn liu trong cng nghip: - L hng liu trong k ngh thc phm, lm thm ngon bnh ko, ru khai v, thuc nh rng, hng liu trong thuc l, cc loi nc gii kht thng dng loi tinh du Mentha Piperita. L c mi thm nh hp dn. - Sau chng ct bc h cn 18 24 % protein th, ng 8 10 %, lipit th 49,55 % cng nh mt s acid amin khng thay th vi hm lng tng i, c dng lm thc n gia sc, sn xut nu n hoc lm phn bn. 2.1.5. c im thc vt hc - R: Cu to t thn ngm di t. Phn b lp t 30 - 40 cm phn nhnh nh r ph. T cc t ngm mc thn k sinh. Thn ngm khng cha nhiu tinh du, khi b phn kh sinh tn li, thn ngm vn sng qua ng. Ma xun m p tip tc pht trin thnh r v cho cy bc h mi. Khi cy v r mi hnh thnh xong, thn ngm c ho v cht. Tuy cy bc h c thi k sinh trng 1 nm song sinh trng ca thn ngm v thn k sinh lch pha nhau. Thn ngm khng c thi k ng ngh r rt, thi k ngng tm thi vo thng 11. Thn ngm l i tng nhn ging v v tr gi cho t l sng st cao nht. - Thn: Thn chnh v cnh cp I, II,.. to thnh b khung tn cy. Gia thn chnh v tn to thnh hnh dng chp nn cho cy bc h. Tn cng ln sn lng cng cao. Thn tho, tit din hnh vung, sinh sn bng phn nhnh phn gc thn ngay trn hoc di mt t. + Nu mc gc thn trn mt t to thnh di b mu tm c mang l. Ti cc phn t st t sinh cc b r con gi cht di thn vi t. Ti cc di thn ni khng tip xc vi t mc ln cc cnh thng mang l. + Thn chnh cao 30 40 cm rng rut khi gi. Trn thn c t, mi t mc 2 mm i xng nhau v cc r bt nh. Gia 2 t l cc lng, di ngn ph

thuc vo cc ging trng trt. Thn cha tinh du vi hm lng thp. - L bc h: L l c quan dinh dng quan trng nht lm nhim v quang hp, h hp, thot hi nc v mang tinh du. L nguyn liu chnh ct tinh du. Chim 40 - 50 % khi lng kh sinh, ty chng lng tinh du bin i t 2 - 6 %. L n: Mc i cho ch thp, cung l ngn, l hnh trng mu xanh thm c th tm, x rng ca khng u, di t 4 - 8 cm, rng 2 - 4 cm. Hai pha mt l l ti tinh du, mt trn s lng nhiu hn mt di. Qua gii phu hnh thi l thy c 2 loi lp lng c bit: + Lng thng nhn gm 3 - 4 t bo gi l lng che ch (lng a bo). + Lng ngn hn, t, c tinh du gi l lng tit tinh du (ti du). Cu to mt ti du gm 9 t bo, mt t bo y, cn 8 t bo xp trn trn y to thnh mt khoang trng. Khi cha y tinh du th c mng ph cng v d dng b v di tc ng c gii. Do khi thu hoch phi thu hoch ng lc v trnh tc ng bn ngoi gim nng sut tinh du thu hoch c. T bo tit tinh du trn l tng t u l n cung l v t mp l vo gia l. S lng ty thuc vo ging v mi trng trng trt. Trn thn c 13 - 15 t ti t l th 8 (t gc ln) c nhiu tinh du nht. - Hoa: Cm hoa bng hnh chp. Trn hoa c cung ngn, 5 i cnh hp li to thnh chung. Mt ngoi i hoa c lng bao ph. Hoa Vit Nam v mt s nc khc khng kt ht. Lin X v mt s c s nghin cu trn th gii, bng phng php a bi th lm cho hoa bc h kt ht. Qu bc h l qu b 4 ngn, ht b c trng lng: 1000 ht = 0.06 - 0.07 gr. 2.1.6. c im sinh trng v pht trin Cy bc h c (4 giai on) giai on sinh trng: Mc - phn cnh - lm n n hoa: - Thi k mc mm: T khi cy con mc n khi nh r hng trng, qu trnh mc khong 10 15 ngy. Sau khi trng cc t thn ngm bt u mc r ph v mm. bc h ra r v ny mm tt cn ch n m ca t, thiu m (40 % -50 %) r khng pht trin v sau khng kch thch c pht trin mm. Do vic xc nh thi v trng l vn quan trng gip cho bc h mi trng c m pht trin. - Thi k phn cnh: Sau khi mc khong 45 55 ngy, thi k ny khi b r pht trin y cy con bt u pht trin mnh v chiu cao, cc mm nch bt u pht trin cnh l mi. l l qu trnh phn cnh theo trnh t sau: Ti t gc thn chnh, i l c mm mc ln v tip dn ln ngn, cc cnh gn ngn ra mun v di cnh ngn dn - to hnh nn. Thi gian ny tc sinh trng v khi lng cht xanh ca cy tng mnh, quyt nh nng sut ca bc h (cn ch cung cp dinh dng, nh sng, nc. cy pht trin ht mc v thn, cnh l, to nng sut cao). - Thi k lm n: Ko di t 10 15 ngy, tc ra l ca cy giai on ny chm li v sau ngng hn; tuy nhin cy vn tip tc tng ln v mt kch thc ca thn l v trng lng cng nh t l tinh du.

Ti im sinh trng xut hin mm hoa cm bng, giai on ny yu cu v m c gim, nhng li cn nhiu ln, lc ny do khi lng cht xanh v tch ly tinh du tip tc tng ln nn cc iu kin ngoi cnh nht l m, nh sng thi k ny l cao nht trong cc thi k sinh trng. - Thi k hoa n: Hoa bc h n kiu v hn. Hoa cnh chnh n trc sau theo th t cnh no ra trc n trc v i t gc ln ngn. Thi k hoa n l thi k bc h t ti khi lng cht xanh v tinh du cao nht. Mt ngy ca thi gian ny c th to ra 280 kg cht hu c / ha. Hoa n 50 %, hm lng tinh du t ti cao nht, bc h ngng sinh trng. y l thi im thu hoch. Nu thu mun (100 % hoa n ), l rng nhiu lm gim nng sut v hm lng tinh du . Cc iu kin ngoi cnh nh: Nhit , m c nh hng trc tip n t l tinh du v hm lng menthol trong tinh du. + Nu nhit cao (28 - 300C) lm tng t l tinh du v hm lng menthol trong tinh du. + Nhit cao > 300C v gi nhiu s lm gim t l tinh du v cht lng thay i. + Hn ng lm l rng nhiu nng sut thu hoch gim 2.1.7. iu kin sinh thi - V nhit : Sinh trng nhit 18 - 250C; thi k n v ra hoa 28 300C. Giai on ngng sinh trng (ng, ngh) c th chu nhit -100C. Thn r bt u pht trin nhit 2 30C. Cy con nhy cm vi nhit thp v cht nhit -7 n - 80C. Tng tch n hu hiu ca thi k sinh trng sinh dng (t ny mm n ln hoa) l 1500 16000C, thi k sinh trng sinh dng ca bc h t 80 200 ngy, ty thuc vo nhit : nu iu kin nhit trung bnh/ngy m thp v kt hp vi iu kin ngy ngn cy s khng ra hoa (ma xun). Nhit trung bnh ngy m cao, cy n hoa cng nhanh. - V m : Bc h l cy khng i hi c bit v m. B r bc h phn b nng v km pht trin, sc ht v gi nc km, mn cm vi hn hn, gp hn lin tc s b tht thu. Sut thi k sinh trng nu m cao bc h t ti nng sut cht xanh cc i, nhng hm lng tinh du li gim. Cn ch trc khi thu hoch 7 10 ngy cn lm gim m t < 50 % c tc dng lm gim cht xanh tng t l tinh du trong l . - V nh sng: Bc h l cy trng di ngy, a nh sng v pht trin tt. pht trin bnh thng cy yu cu nh sng ban ngy khong bng hoc hn 12 gi. + Cng ln pha Bc thi gian sinh trng cy bc h cng ngn li do thi gian chiu sng trong ngy di hn. + iu kin ngy di (14 16 gi) cy chuyn t sinh trng sinh dng sang sinh thc v n hoa. Thi gian sinh trng t n n hoa ko di 34 - 40 ngy v n hoa sm.

+ Thi gian chiu sng t 8 10 gi lm cy khng chuyn giai on c, cnh gc tr thnh thn ngm, nng sut cht xanh gim, t l thn ngm tng ln. Tm li: Yu cu ca bc h vi nh sng l cao, nn khi trng bc h cn ch ch nh sng hp l cho cy, khng nn trng xen khi c s cnh tranh v nh sng. Trng qu dy thiu nh sng lm rng l, nng sut cht xanh v tinh du gim. Ngoi ra 2 yu t nhit v di ngy c tc dng nh hng tng hp n hnh thi bn ngoi ca cy v s khc nhau trong cm hoa. * t ai v dinh dng. Bc h a t xp, c thnh phn c gii nh, giu dinh dng, thot v gi hi nc tt. Cc loi t ph sa ven sng, t en, t c tng canh tc dy, mc nc ngm thpu ph hp vi sinh trng ca bc h. Cc loi t khng c cu tng d b hn, t st nng lm bc h ung b, t ct gi m km cng khng thch hp. Yu cu t c pH = 6 - 7.5. t trng bc h cn cy ba k, bn phn y , nht l m, ln v c iu kin ch ng ti tiu tt. Khng nn trng bc h lin canh 2, 3 nm, v nh vy su bnh s pht trin mnh, nng sut gim r rt. Cn ch hm lng kali trong t qu cao s thc y qu trnh oxy ha kh lm gim tch ly tinh du, gim nng sut. 2.1.8. K thut canh tc - Ging v cht lng ging Chn hom ging: bc h c th trng bng on thn, thn gii b v thn ngm, c nng sut cao nn chn thn ngm trng. Ngoi ra tui pht dc ca hom c nh hng n nng sut v hm lng tinh du ca bc h. Ni chung hom trng (on gc) cho nng sut cht xanh v hm lng tinh du cao nht. Hom ngn cy mc khng u, yu nng sut cht xanh v hm lng tinh du thp. on hom trng, tt nht l dng c hom trng, nhng s tn lng ging, nn ngi ta thng ct on trng, cn ch chm sc tt c t l sng cao. - X l hom ging: Chn thn ngm mu trng hoc xanh nht, nht mt c ng knh thn to > 5 mm di 60 70 cm, ra sch b rc bn, cht thnh tng on 10 20 cm, nhng vo dung dch CuSO4 5 % trong 15 pht trc khi trng. Bo qun hom ni thong mt, ch ti nh. Thi gian bo qun 3 5 ngy. Nu thiu hom c th dng on cy non cao 15 20 cm tch em trng (gi ging thng 11, 12, trng gim, thng 4, 5, t l nhn 1 : 10). - Thi v v mt trng: + Thi v: Vit Nam cng nh cc nc khc trn th gii, trng bc h vo v xun, thu hoch vo thng nng nht trong nm. C th: Vng ng bng, trung du bc b: V sm: Trng 1/12 n 15/1 thu 3 t thng 5, 8, 11. V chnh: Trng 15/1 n 15/2 thu 3 t thng 6, 9, 12. V mun: Trng 15/2 n 15/3 thu 3 t thng 6, 9, 12.

Vng ngp nc, ven sng, t bi ct 2 la trong nm thng 5, 10. Vng ni bc b: trng 5/3 20/4 thu hoch thng 7 v thng 10. Vng ni khu bn (c) trng sm1/1 10/2. Cc tnh pha nam trng thng 11, 12. Thi v trng bc h khng kht khe lm, bc h l cy chu rt rt tt, nn tranh th trng sm cy c thi gian sinh trng di cho nng sut cao (110 ngy sinh trng). Trng mun cy c thi gian sinh trng ngn (80 90 ngy) nn nng sut thp. + Mt trng: Cn trng vi mt dy hp l c nng sut tinh du cao nht. Hng x hng 30 50 cm, cy x cy 10 15 cm lng hom l 250.000 - 300.000 hom/ha, tng ng vi 1000 1500 kg/ha. T l nhn ging l 1:10 (1 so trng c 10 so i tr). Cch trng: Cm chch 1/3 thn trn mt t, cn 2/3 thn di trong t t 3 4 cm, chch 450. - Lm t, bn phn: + Lm t: t cy ba k, bn phn tr c. Cn ln lung cao t 15 20 cm, rng t 1 - 1,5 m, di khng qu 30 m. Mt lung bng phng, cc rch hng cch u nhau, rch su t 15 20 cm bn phn, sau mang hom n trng. Cn ch ng ti tiu. + Bn phn: Bc h tuy l cy d trng, d thch nghi, song l cy chim t 10 12 thng, 1 nm cho n 3, 4 la ct v 3, 4 ln ti sinh. Khi lng cht xanh ln; cho 20 30 kg tinh du nn cn phi bn phn. * Yu cu v m: L cy ly thn l nn cn m tng cng khi lng cht xanh, tng nng sut tinh du. m bn lm ko di thi gian sinh trng, tng chiu cao cy, s cnh, l v trng lng l. C th ni m l yu t tng sn ln nht. Lng thch hp 250 300 kg/ha. * Yu cu v ln: Hiu qu gn bng m, lm tng cng chuyn ha tch ly cht hu c, 300 400 kg/ha. * Yu cu v kali: Cn thn trng khi bn kali, v tuy lm tng nng sut cht xanh song lm gim nng sut tinh du, khong 400 kg/ha. Liu lng v phng php bn c th: Nguyn tc: Bn nng ban u, bn thc nhiu ln, bn dt im sm. Sau mi la ct cn bn phn xc tin s sinh trng ca cy, lm tng nng sut ca la tip theo. + Ton b phn chung, ln, kali, em ti sau dng 2/3 lng lt, cn 1/3 bn thc vo giai on phn cnh. + Vi la ct ln 2, 3 phn chung bn ri ln mt lung. Nu ln v kali khng c iu kin th dng bn thc cng thi gian bn thc vi phn m. 2.1.9. Chm sc sau khi trng - Ti tiu nc cho cy: Sau khi trng cn nh ti nc cho cy mi ngy 2 ln hom ging cy trng

ti, cc nt r pht trin mnh, mm mc sm. Nu sau khi trng, thi tit m thng 7 10 ngy th bc h mc. Trong qu trnh sinh trng nu hn cn phi ti nc, nu ng cn phi kp thi tho nc khng qu 24 gi, bc h s b rng l mt nng sut. Trc khi thu hoch 2 tun, cn hn c tc dng gim t l khi lng cht xanh v tng t l tinh du. - Gim, ta, lm c, xi xo, bn thc: + Gim: Sau khi trng cy t 7 - 10 ngy. + Ta: Ch tin hnh sau la ct th nht, th hai. Sau khi ct la th 1, 2 cn phi nht bt thn ngm dy c, sa li lung bc h la sau ng dy c m sinh trng tt hn. Sau khi lm c, loi b cy yu mt cy t 40 50 cy/m hng di (iu kin 1.2m), 50 60 cy/1m hng di (lung 1.4 - 1.5m). + Tr c: L khu quan trng nht trong khu sn xut bc h ly tinh du; phi lm c sau mi la ct. Khi lm c cn phi ch loi b thn bc h di b, chng khng c ngha thu hoch. Trc khi thu hoch cn phi ct c trnh ln c trong qu trnh chng ct. C th dng thuc tr c nh: DNOBF - M, IPCC, DIURON, A-1114lm gim s ln xi xo i m khng nh hng n nng sut v cht lng tinh du. 2.1.10. Phng tr su bnh - Bnh g st bc h (nm Puccinia - Menthal - Pers): Xut hin vo cui ma xun v u ma h (nhit khong 22 - 240C, m cao). Biu hin bnh l nhng m vng trn l, gy rng l v lm gim sn lng 50 %. T bo nm bnh mu da cam, tiu im lm, hnh chn, k sinh trn 2, 3 k ch. Ngun bnh t hom ging (thn ngm, thi gian bnh 10 18 ngy). - Bin php phng tr: Kt hp dng thuc ha hc v bin php canh tc: + Ra sch ging v x l TMTD 0,6 1 % trong 10 pht. + Dng lu hnh, vi, nc t l 0,5 0,5 120 phun 300 400 lit/ha. Phun Selinon 1 % hiu lc cao nht. Ch lun canh hp l khng lin canh nhiu nm, ch dit c v k ch truyn bnh. - Bnh phn trng: Xut hin thng 4, 5. Phng tr: Phun Karathan WD 3,4 ln 1kg/500 lit nc cho 1 ha. Khi c bnh gim bn m, tng cng bn ln. - Bnh m vng: Xut hin ma h c nhng m trn, nu thm, phng tr ging nh bnh r st. - Bnh thi thn ngm: Lm l a vng, cy cn ci, ho, gim nng sut. - Bnh m l: Do nm hi t giai on cy ra n n hoa lm rng l, iu kin nhit v m tng bnh hi nng. Cch phng tr: Dng Boc 0,1 % phun 800 1000 lit/ha c th dit trit . phng tr chung cho bc h cn lu : + Khng ly ging bc h ngoi rung b bnh. + Trc khi trng phi ra sch v x l bng CuSO4 0,5 %. + Khng trng bc h trn rung b bnh 2 nm. + Thng xuyn lun canh hn ch nm bnh.

+ Rung b bnh phi nh cy em t. Trc khi thu hoch 20 ngy khng c phun thuc nh hng n phm cht tinh du. * Su hi Bc h - C su xm thng cn ngang cy, l non cy a thc ph hoi t thng 10, 11 n thng 4, 5 nm sau. - Su o, su xanh, su khoang, b nhy, rp, su c thn, nhn. Cc loi thuc phng tr: Moniter 0,1 0,2 %; Bi58 0,2 0,3 %; Senin 85 Ch : Khng dng thuc c clo hu c do thuc tch ly bn vng, tn ti lu trn l, gy nhim mi trng v dc liu. Trc khi thu hoch 20 ngy khng phun thuc. 2.1.11. Thu hoch - Thu hoch: c nng sut tinh du ng ma v, ng lc v chng ct ng qui nh, kp thi. Cn da vo: + Tnh trng cy: Hoa bt u n hoc cy ngng tng trng, l chuyn mu xanh thm, mt trn bng, cc l gi c hin tng rng sinh l l c th thu hoch. + Cn c vo t l ra hoa: Bt u thu hoch khi c 30 % hoa n v kt thc khi c 70 % hoa n (cy c 100 130 ngy sinh trng). + Cn c vo thi tit t ai: Lc tri m, nhit cao, nhiu nh sng, t kh ro. Nn thu hoch vo gi 8 15 gi v thu hoch tt nht 8 9 gi hng ngy. Khi thu hoch nu mun qu, hoa tn mi thu hoch th nng sut tinh du v hm lng menthol gim thp. - Cch thu nguyn liu chng ct: Sau khi hi v nn em chng ct ngay hoc ho 20 - 30 % m tng trng ti ca ni chng ct. Ch khng nn cht ng sau khi thu hoch s lm nhit tng cao, men hot ng lm tinh du c mi hi phm cht km i. Sau khi thu hoch cn ti nc cho rung bc h, lm c v chm sc kp thi v sau pht trin. Cn ch : n khi no cy ra l mi c tip tc bn phn. Thng thng ln thu hoch th 2 trong nm cho nng sut cao hn. 2.2. Khi qut v tinh du 2.2.1. Gii thiu v tinh du 2.2.1.1. Bn cht ca tinh du Tinh du l nhng hn hp khc nhau ca nhng cht bc hi ngun thc vt (rt t khi ngun ng vt), cc cht ny thng c mi thm v thnh phn ha hc, cu to, tnh cht, im chy, im si, tan trong nc hay trong cc dung mi rt khc nhau, phn ln khng tan, chnh xc l t hay rt t tan trong nc. Cc hp phn ca tinh du ha tan ln nhau. Nu mt lng tinh du no l mt khi ng nht (mt pha) bt u si mt nhit ph thuc thnh phn v t l cc hp phn. 2.2.1.2. Nhu cu v tinh du hng liu Theo s liu thng k, nm 2003 Vit Nam xut khu c 852.000 USD tinh du - hng liu v 2.875.000 USD m phm ch bin tng hp t tinh du -

hng liu cc loi nhng nhp khu tr li vi gi tr tng ng l 1.750.000 v 152.386.000 USD. Nhu cu v tinh du v hng liu - m phm trn th gii tng nhanh do nhu cu ngi dn ngy cng c xu hng quay tr v dng nhng hp cht t nhin trong hng liu - m phm, thc phm. Trung Quc v n l 2 quc gia c sn lng v xut khu tinh du - hng liu ln nht th gii nhng hin nay cng phi nhp thm tinh du v xy dng nhng nh my sn xut n hng v m phm ln p ng yu cu s dng trong nc v xut khu. Hng liu s dng cho m phm v thc phm hm cha trong tinh du cc loi nh: bc h, hng nhu, bch n, hng qu, hoc hng, qu, hi, s cc loi... Ngoi ra, cn c nhng loi him hoi nh x x, hng lau, trm tr, trm hng. y l ngun nguyn liu c bn tng hp ra nhiu hp cht t nhin quan trng cho cng nghip hng liu - m phm. Cc hng dc phm trn th gii ngy cng c nhu cu nhiu loi tinh du cha cc cht cha c tng hp nhn to nh citronellal, geraniol, citral... Cc nghin cu cho thy, nhng nguyn liu ny u ang c trong cc loi cy c thc vt phong ph ca Vit Nam. C nc c n 300 loi cy tinh du c thu thp, trong c n 50 loi cy c trng mang tnh sn xut hng ha. (Ngun: VnExpress, 12/2004). 2.2.1.3. Cc hp phn ca tinh du Phn ln cc hp phn ca tinh du c mi thm, mt s c tnh cht sinh l c bit. Gi tr ca cc hp phn v tng mt rt khc nhau, v d c hp phn l cht quyt nh hng v ch yu ca tinh du, c hp phn khng a li hng v ch yu nhng li rt cn thit c nh (gi) mi thm hay cn thit cho s ha hp mi, lm tinh du c mi rt tinh t, nhiu khi cc nc hoa pha ch bng cch trn cc hp cht thm thin nhin tng hp khng sao t c; c hp phn c rt t mi hay khng c mi, thm ch c hp phn li c mi lm hi hng v chung cn loi i. V mt ha hc cc hp phn ch yu thuc cc loi hp cht sau: cc hydrocarbon (loi hp phn t gi tr nht, nhiu khi ngi ta tm cch loi ra), cc ru este (loi hp cht rt ph bin ca cc tinh du v l ngun mi thm quan trng), cc phenol v ete ca phenol (hai loi hp phn quan trng ca mt s tinh du, ngun thm quan trng ca chng v l nhng hp cht c dng trong mt s tng hp cc m phm), cc aldehyt v cc xeton (hai loi hp phn cng c nhiu trong tinh du v c vai tr quan trng bc nht trong mi thm), ngoi ra cn c loi hp cht khc nh cc acid t do, cc hp cht nitTrong mi tinh du c rt nhiu hp phn khc nhau, nhng nhiu hp phn c hm lng rt nh. Mi loi tinh du c t vi n 10 20 hp phn ng k v mt hm lng hay v mt gi tr s dng. Trong cc mu khc nhau ca cng mt loi tinh du (cng tn) nhng c ngun gc khc nhau, thnh phn v hm lng cc hp phn cng khng nht thit ging nhau. 2.2.1.4. Tinh du trong vt liu thc vt Tinh du cng nh cc cht ngun thc vt khc c to thnh trong qu trnh

sinh trng ca cy v tch t li trong mt hay mt s b phn ca cy (nh hoa, l, v, r, thn), phn b khng ng u. Tinh du rt t khi t do bn ngoi (v nu c n s nhanh chng bay hi ht, khng tch t li c) m thng nm cc khong trng bn trong t bo hay cc ti, cc hch tinh du, ngn cch vi bn ngoi bng mt mng (cn gi l t bo c tinh du hay ti tinh du). Nhng ti tinh du c th ngoi mt hay nm bn trong m thc vt. Nu ti nm ngoi mt m m mng mng manh (nh cc lng tinh du trn l hay hoa c trong mt s trng hp) th mng ny rt d v ra v ngi ta d ngi thy mi tinh du. Nhng thng th cn mt tc ng lm v ti nu khng tinh du b gi li trong ti khng khuch tn ra c. Trong ti, tinh du ln vi nc, ti li nm trong m thc vt c nc, u ny nh hng n vic chng ct tinh du. 2.2.2. Cc dng sn phm trong qu trnh ly trch tinh du 2.2.2.1. Tinh du dng c kt (concrete) Sn phm thu c t phng php ngm chit tnh, ch yu l dng sn xut nc hoa th. y l sn phm cha loi sp v cht bo, c dng st c th c s dng trc tip. 2.2.2.2. Tinh du tinh khit (apsolute) Sn phm ny c thu bng cch chit kit nhng sn phm c kt bng mt lng ethanol v ri lm lnh t ngt (150C) ta v lc loi sp v cht bo. Phn dch thu c em c quay chn khng loi ethanol thu c tinh du tinh khit. 2.2.2.3. Nc chng L phn nc cn li sau khi lng, gn thu tinh du trong phng php chng ct li cun hi nc ca cc loi tinh du c gi tr cao v c th xem nh mt sn phm trong k ngh hng liu. 2.2.2.4. Nha du t nhin Dng ny c thu trc tip t phn g ca thn cy ang sng, t nha ny ngi ta chng ct hi nc ly tinh du. 2.2.2.5. Nc hoa L sn phm phi hp a dng ca tinh du thin nhin hay l tinh du tng hp hoc bn tng hp ha tan trong cn, ngoi ra cn c cht nh hng. Mi thnh phn trong nc hoa u c chun rt chnh xc cc yu t nh bay mi, cng v bn ca mi hng. 2.3.1. Nng sut tinh du T nm 1990, Vin Sinh thi v Ti nguyn Sinh vt to ra c mt s chng loi bc h mi c hm lng menthol cao. Trong s nhng chng loi mi c to ra, 2 chng TN 8 v TN 26 c nhiu u im v n nh trong sut qu trnh nghin cu (1990 1994). TN 8 c to ra t chng loi NV 74, cn TN 26 c to ra t mt loi Mentha arvensis nhp t n 1989. Hai chng loi ny u c nghin cu c so snh vi NV 74. Hm lng tinh du ca 3 chng loi ni trn l: NV 74: 0,52 0,60 %

TN 8 : 0,68 0,72 % TN 26: 0,70 0,72 % Nng sut tinh du l: NV 74: 98,80 108,00 kg/ha TN 8 : 127,80 136,80 kg/ha TN 26: 126,80 161,00 kg/ha Hm lng menthol t do trong tinh du l: NV 74: 65,20 63,80 % TN 8 : 71,50 81,90 % TN 26: 77,20 84,10 % Tinh du l hot cht chnh vi hm lng 0,5 % (Dc in Vit Nam II, tp 3), l 0,8 % (Dc in Nht Bn X) 1 % (Dc in Lin X X, Dc in Php IX). Cht lng khng mu hay mu vng nht, c mi bc h c bit, v cay, sau mt. Vi tinh du bc h giu menthol (trn 70%), c th chit xut mt phn menthol, tinh du cn li vn t tiu chun dc in. Nguyn tc chit xut l lm lnh tinh du t t nhit 140C, ri n 100, 50. Nn tinh du mi mc lnh thp dn (140, 100, 50) 1 2 ln, mi ln 1 2 ngy. Khi thy menthol khng kt tinh thm, mi a xung nhit lnh hn. Lc menthol phi c tin hnh nhit thp. Menthol thu c em ra nhiu ln bng nc lnh loi ht tinh du cn dnh li. Cn tp chung nc ra ny thu hi tinh du. Hong kh menthol t nhin trn khay nhit 25 260C. Menthol thu c t tiu chun dc in Vit Nam. Hnh 2.2. Tinh th menthol Theo bng ghi chp thu hoch rung v tinh bc h thuc vn cy thuc Nam Xuyn 1959 (K thut nui, trng v ch bin dc liu). Ln Ngy thng thu hoch Sn lng ti mi mu (kg) T l kh (%) Sn lng kh mi mu (kg) 1 2 3 6 thng 6 21 thng 8 14 thng 11 881 1.292,8 1.292,5 15,00

25,99 17,50 132,15 334,66 226,19 Cng: 3.466,3 20,00 693,00 2.3.2. Thnh phn ha hc Vit Nam, bc h c nhiu chng loi mc hoang di mt s vng cao, lnh. C dng thn xanh, lc, dng thn tm, Cc chng loi ny c khai thc s dng. Nhiu chng giu menthol (80 90 %) c di thc vo Vit Nam v c gi bng cc k hiu BH 974, 975, 976, i Loanchng c trng t nhiu nm nay qui m i tr phc v cho nhu cu trong nc ch yu l chng BH 974. Bc h tm Vit Nam trng Mondovi cho hm lng tinh du l 1,82 % (1980), 3 % (1981 1982) bao gm 32 thnh phn trong xc nh: - pinen 0,41 % (-) menthol 10,1 % - pinen 0,72 % menthyl acetate 1,6 % myrcen 0,47 % (-) pelugon 24,9 % limonen 4,5 % piperiton 4% p. cymol 0,09 % piperion oxyd 16 % octanol 3 3,2 % piperitenon oxyd 21,5 % menthol 5,8 % Tinh du mentha arvensis di thc vo Vit Nam (NV.74) cha sabinen, myrcen, pinen, limonen, cineol, methylheptenon, menthon, isomenthol, menthyl acetate, neomenthol, menthol, isomenthon, pulegon. 2.3.3. X l, bo qun ng gi tinh du Tp trung tinh du vo thng cha yn cho nc v cc cht bn lng t li. Trc khi ng gi cn lc k. C th cho Na2SO4 kh vi lng 3 - 5 gr/1kg tinh du, lc k, tinh du s loi mui ra cho mu trong. Nu thy vn c v ti mu cn ct li hay x l nh sau: Pha dung dch acid tatric m c hoc mui tactrat, dung dch t t vo sau lc mnh. Vi ion kim loi chng s to thnh hp cht tan trong nc, mu tinh du s nht dn. yn ri rt tinh du ra. Nu tinh du c mu v c mi do chy kht, dng than hot tnh cho vo tinh du, t l 5 % lc mnh lc th tinh du s mt mi kht v trong li. Sau khi x l tinh du s c mi v thm c bt ca bc h, v cay mt, c mu trong, vng nht hoc khng mu. Bo qun: tinh du d nhy cm vi nhit , nh sng, khng kh nn d b oxy

ha, thy phn hoc trng hp ha nn sau khi x l cn phi c ng trong cc bnh thy tinh mu, thng kim loi m km hay trng men. Khng dng thng nhm do tinh du c nhiu Alcol s to vi nhm thnh nc Alcol, gy thng thng. Ch y kn v ni thong mt. 2.3.4. t tnh tinh du bc h - T trng: 0,895 0,910 - Nng sut quay cc: - 180 n - 320 - Ch s khc x: 1,460 1,4710 2.4. Cc phng php chit xut tinh du chit xut tinh du th ngi ta thng da trn 4 phng php: C hc, tm trch, hp th v chng ct hi nc. Nhng d c tin hnh theo bt c phng php no, qui trnh sn xut u c nhng im chung sau y: - Tinh du thu c phi c mi thm nh nguyn liu. - Qui trnh khai thc phi ph hp vi nguyn liu. - Tinh du phi c ly trit khi nguyn liu, vi chi ph thp nht. Nguyn tc ly trch ca tt c cc phng php ni trn u da vo nhng c tnh ca tinh du: - D bay hi. - Li cun theo hi nc nhit di 1000C. - Ha tan d dng trong dung mi hu c. - D b hp thu ngay th kh. 2.4.1. Phng php c hc 2.4.1.1. Vt Tch ring phn v tri, ct i hoc ct lm t, ngm v vo nc thng hoc nc mui 5 % nhm lm cho v cng ra d vt. Sau vt v ra, dng tay bp vt cho tinh du tm ra, ri thm phn tinh du ny bng ming bng hoc bt bin. Vt ro ming bng ly tinh dy ra ri li tip tc thao tc nh trn. Sau cng tch nc, lm khan v lc sch. Phng php ny c in, th cng, hiu sut tinh du thu c km, nhng c mi v t nhin v khng c tc dng ca nhit. 2.4.1.2. No xt Dng phu bng ng, mt trong c cc gai nh. Dng tay cm c tri xt phn v ln mt phu lm cho cc ti tinh du v ra. Sau ta di nc cho tri tinh du xung bnh hng. Tch nc, lm khan, thu ly tinh du. Da trn nguyn tc ny, mc k ngh, ngi ta dng nhng thit b thu ly tinh du cam t ng. u khuyt im ca phng php ny tng t phng php vt, nhng n c th c c kh ha. 2.4.1.3. p chit tinh du t mt s v qu (cam, chanh, bi) ngi ta thng dng phng php p qu ti. Nguyn liu c ct nh cho vo dng c p tay hoc p my. Dch thu c

sau khi p thng vn c v dn dn trong tr li. Phn b cn li em ct tn thu tinh du c cht lng km hn. Tinh du thu c phng php p c mi thm d chu hn phng php ct ko hi nc, song nhc im ca phng php ny l tinh du khng c chit kit, thng b vn c v cn ln cc cht nhy, cc m v tp cht khc, do thng phi tinh ch li. 2.4.2. Phng php tm trch 2.4.2.1. Phng php tm trch bng dung mi d bay hi Phng phap nay co nhiu u im vi tin hanh nhit phong nn thanh phn hoa hoc cua tinh du it bi thay i. Phng phap nay khng nhng c ap dung ly trich c kt t hoa ma con dung tn trich khi cac phng phap khac khng ly trich ht hoc dung ly trich cac loai nha du gia vi. Nguyn tc cua phng phap nay da trn hin tng thm thu, khuych tan va hoa tan cua tinh du co trong cac m cy vao cac dung mi hu c. Yu t quan trong nht cho s thanh cng cua phng phap nay la phm cht va c tinh cua dung mi s dung. Do o, dung mi dung trong tm trich cn phai at c nhng yu cu sau: Hoa tan hoan toan va nhanh chong cac cu phn co mui thm trong nguyn liu. Hoa tan kem cac hp cht khac nh sap, nha du co trong nguyn liu. Khng co tac dung hoa hoc vi tinh du. Khng bin cht khi s dung lai nhiu ln. Hoan toan tinh khit, khng co mui la, khng c, khng n mon thit bi, khng tao thanh hn hp n vi khng khi va co nht kem. Nhit si thp vi khi chng ct dung dich ly trich thu hi dung mi, nhit si cao se anh hng n cht lng tinh du. Ngoai ra cung cn co thm nhng yu t phu nh gia thp, d tim, Thng thi khng co dung mi nao thoa man tt ca nhng iu kin trn. Ngi ta s dung ca dung mi khng tan trong nc nh: diethyl eter, eter du hoa, hexan, cloroform, benzen, ln dung mi tan trong nc nh: ethanol, aceton, methanol, trong mt s trng hp cu th, ngi ta dung mt hn hp dung mi. 2.4.2.2. Phng php tm trch bng dung mi khng bay hi Trc khi phng phap tm trich tinh du bng dung mi d bay hi ra i, y la phng phap xa nht ly trich tinh du t cac loai hoa ma phng phap p ngui khng at c hiu qua. Phng phap nay phu hp vi cac loai hoa ma khi hai ri khoi cy khng tip tuc tao thm tinh du. Phng phap nay da vao tinh cht tinh du co th hoa tan trong cht beo ng vt, thc vt. Ngay xa, ngi ta a dung m ng vt (heo, bo, cu, ) hoc du thc vt (olive, hanh nhn, ) lam dung mi ly trich tinh du. u tin, ngm hoa ti vao trong dung mi ang un chay long trong mt khoang thi gian nht inh, tuy theo cac loai hoa, lam nhiu ln cho n khi dung mi bao hoa tinh du. Du hoc m bao hoa tinh du nay c goi la sap hoa co th

s dung thng trong ky ngh my phm hoc ly trich lai vi ethanol iu ch tinh du tuyt i. u im cua phng phap la tinh du cha it tap cht, hiu xut ly trich cao. Tuy nhin cac cht beo thng rt kho bao quan, d bi oxy hoa nn anh hng n mui cua tinh du. Phng phap nay con thu cng, gia thanh cao nn hin nay rt it c ap dung. 2.4.3. Phng php hp th 2.4.3.1. Phng php p C mt s hoa (nhi, Tuberose) sau khi hi cn tip tc to ra tinh du mt thi gian na nhng tinh du cc hoa rt d bay hi nn khng th ch cho qu trnh to tinh du hon thnh mi ly. Cn nu ct ngay bng hi nc hay nu trch ly ngay bng cc phng php khc th cnh hoa b cht, khng tip tc to ra tinh du na. trch ly ngi ta dng cht no hp thu ngay tinh du sn c v hp ph dn tinh du c to ra. Cht y l m ng vt (c thnh phn ph hp theo kinh nghim). M thc vt khng dng c v n gm cc hp cht khng no d b hng. M khong vt hp ph km, li mi trong tinh du. Ngi ta t nhng cnh hoa di nhng lp m v mt thi gian 24 gi cho hoa tip tc to tinh du v m hp ph ht tinh du . Sau 24 gi ngi ta thay cc cnh hoa mi v phi thu hi m c hp ph tinh du dnh vo cc cnh hoa thi ra, c th nhiu ngy (hn 1 2 thng) m tch t c nhiu tinh du M ly ra c th dng ngay trong cng ngh m phm hoc c th dng ru ha tan tinh du v tip tc x l thm. Phng php ny tt, n gi c nguyn mi ca tinh du nhng phc tp v t tin, nn ch dng cho cc hoa cho tinh du c gi tr cao (nh hoa hng, cc hoa tip tc to tinh du sau khi hi). 2.4.3.2. Phng php hp th ng hc Khi thi khng kh vo gia cc lp hoa, tinh du trong hoa s bc hi bay theo khng kh. Nu khng kh ny c dn ngang qua mt ct cha than hot tnh th hi tinh du s b than hp th. Thng xc hoa sau c tm trch tip tc bng dung mi hu c ly thm nhng cu phn kh bay hi. Hin nay y l phng php tng i hon thin, cho hiu sut cao, thnh phm c tinh khit cao, tuy nhin c nhiu cng on phc tp, nhiu thng s phi tnh n trong qu trnh sn xut. 2.4.4. Phng php chng ct hi nc Phng php chng ct hi nc da trn s khuch tn, thm thu, ha tan v li cun theo hi nc ca nhng hp cht hu c trong tinh du cha trong cc m khi tip xc vi hi nc nhit cao. 2.4.4.1. Phng php chng ct bng nc Cho nc ph kn nguyn liu, nhng phi cha mt khong khng gian tng i ln pha bn trn lp nc trnh khi nc si mnh lm vng cht np qua h thng hon lu. Nhit cung cp c th un trc tip bng ci la hoc un bng hi nc dn t ni hi vo (s dng bnh c hai lp y). Trong trng hp cht np qu mn lng cht xung y ni gy hin tng chy kht

nguyn liu mt tip xc vi y ni, lc ni phi trang b nhng cnh khuy trn u bn trong sut thi gian chng ct. S chng ct ny thng khng thch hp vi nhng tinh du d b thy gii. Nhng nguyn liu xp v ri rc rt thch hp cho phng php ny. Nhng cu phn c nhit si cao, d tan trong nc s kh ha hi trong khi lng ln nc ph y, khin cho tinh du sn phm s thiu nhng hp cht ny. V th ngi ta ch dng phng php ny khi khng th s dng cc phng php khc. 2.4.4.2. Phng php chng ct bng nc v hi nc. Nguyn liu c xp trn mt v c l v ni ct c nc sao cho nc khng chm n v. Nhit cung cp c th l ngn la t trc tip hoc dng hi nc t ni hi dn vo lp bao chung quanh phn y ni. Ta c th coi phng php ny l mt trng hp in hnh ca phng php chng ct bng hi nc vi hi nc p sut thng. Nh vy cht ngng t s cha t sn phm phn hy hn trng hp chng ct bng hi nc trc tip, nht l p sut cao hay hi nc qu nhit. Vic chun b nguyn liu trong trng hp ny quan trng hn nhiu so vi phng php trc, v hi nc tip xc vi cht np ch bng cch xuyn qua n nn phi sp xp th no cho cht np tip xc ti a vi hi nc th mi c kt qu tt. Mun vy th cht np nn c kch thc ng u khng sai bit nhau qu. Nu cht np c nghin qu mn, n d t li vn cc v ch cho hi nc i qua mt vi khe nh do hi nc t ph xuyn ln. Nh vy phn ln cht np s khng c tip xc vi hi nc. Ngoi ra, lung hi nc u tin mang tinh du c th b ngng t v tinh du ri ngc li vo lp nc nng bn di gy h hng tht thot. Do vic chun b cht np cn c quan tm nghim tc v i hi kinh nghim to kch thc cht np cho tng loi nguyn liu. Tc chng ct trong trng hp ny khng quan trng nh trong trng hp chng ct bng hi nc. Tuy nhin tc nhanh s c li v ngn c tnh trng qu t ca cht np v gia tng vn tc chng ct. V sn lng tinh du mi gi, ngi ta thy n kh hn phng php chng ct bng nc nhng vn cn km hn phng php chng ct bng hi nc. So vi phng php chng ct bng nc, u im ca n l t to ra sn phm phn hy. Do d vi thit b loi no i na th ta phi m bo l ch c phn y ni c php t nng v gi cho phn v cha cht np khng tip xc vi nc si. Phng php ny cng tn t nhin liu, tuy nhin n khng th p dng cho nhng nguyn liu d b vn cc. Khuyt im chnh ca phng php l do thc hin p sut thng nn nhng cu phn c nhit si cao s i hi mt lng rt ln hi nc ha hi hon ton v nh th s tn rt nhiu thi gian. V k thut, khi xong mt ln chng ct, nc bn di v phi c thay th trnh cho m sn phm sau c mi l.

2.4.4.3. Phng php chng ct bng hi nc Hi nc to ra t ni hi thng c p sut cao hn khng kh c a thng vo bnh chng ct. Trong k ngh ngy nay, phng php ny thng dng chng ct tinh du t cc nguyn liu thc vt. im u vit ca phng php ny l ngi ta c th iu chnh p sut, nhit nh mong mun tn thu sn phm, nhng phi gi nhit mc gii hn tinh du khng b phn hy. Vic s dng phng php ny cng l thuc vo nhng iu kin hn ch nh trnh by i vi hai phng php chng ct trn cng thm 2 yu t na l yu cu hi nc khng qu nng v qu m. Nu qu nng n c th phn hy nhng cu phn c nhit si thp, hoc lm cht np kh qun khin hin tng thm thu khng xy ra. Do trong thc hnh nu dng chy ca tinh du ngng li sm qu, ngi ta phi chng ct tip bng hi nc bo ha trong mt thi gian cho n khi s khuch tn hi nc c ti lp li, khi mi tip tc dng li hi nc qu nhit. Cn trong trng hp hi nc qu m s a n hin tng ngng t, phn cht np pha di s b t. Trong trng hp ny ngi ta phi tho nc ra bng mt van x di y ni. Trong cng nghip, hi nc trc khi vo bnh chng ct phi i ngang qua b phn tch nc. Vi hi nc c p sut cao thng gy ra s phn hy quan trng nn tt nht l bt u chng ct vi hi nc p sut thp v cao dn cho n khi kt thc. Khng c mt quy tc chung no cho mi loi nguyn liu v mi cht np i hi mt kinh nghim v yu cu khc nhau. Hiu sut v cht lng tinh du ph thuc vo c tnh c tinh du v cch chn phng php chng ct. Thng thng cc loi tinh du c t trng ln hn nc, khi chng ct hi nc trong thit b p sut cao cho hiu sut ly trch cao trong thi gian chng ct ngn. 2.4.5. Mt s phng php khc 2.4.5.1. Ly trch di s h tr ca vi sng Di tc dng ca vi sng, nc trong t bo thc vt b nng ln, p sut bn trong tng t ngt lm cc m cha tinh du b v ra. Tinh du thot ra bn ngoi, li cun theo hi nc sang h thng ngng t (phng php chng ct hi nc) hoc ha tan vo dung mi hu c ang bao ph bn ngoi nguyn liu (phng php tm trch). Mc chu nh hng vi sng ca cc loi m tinh du khng ging nhau do kin to ca cc loi m khc nhau, ngay khi nguyn liu c lm nh. Kt qu ny c phn nh qua thi gian ly trch. Ngoi vic nc b tc dng nhanh chng, cc cu phn phn cc (hp cht c cha oxygen) hin din trong tinh du cng b nh hng bi vi sng. Ngc li cc cu phn hydrocarbon t chu nh hng ca vi sng (do c phn cc km) nn s ly trch chng ta nh trong s chng ct hi nc bnh thng nhng vi vn tc nhanh hn rt nhiu v nc c un nng nhanh bi vi sng.

2.4.5.2. Dung mi dioxidcarbon Hin nay dioxidcarbon lng c s dng nh mt dung mi dng ly trch tinh du. Phng php ny c li im l c lp sn phm rt d dng v dung mi CO2 khi p sut thng s bc hi nhanh chng s li tinh du tinh cht. Trong nhiu trng hp tinh du sn xut bng phng php ny cho cht lng cao, nhng trong mt s trng hp th kh nng ly trch ca n cn gii hn, hiu sut i khi km hn phng php chng ct hi nc. Phng php ny cha ph bin v gi thnh thit b cn cao v lng nguyn liu s dng cn hn ch, iu kin ti u ly trch cn phi kho st thm. 2.4.5. 3. Siu m Siu m cung cp nng lng thng qua hin tng to v v bt (khng cch lin phn t). Trong mi trng cht lng c th hnh thnh trong na chu k u v s v trong na chu k sau, gii phng mt nng lng rt ln. Nng lng ny c th s dng ty ra cc cht bn ngay trong nhng v tr khng th ty ra bng phng php thng thng, khoan ct nhng chi tit tinh vi, hot ha nhiu loi phn ng ha hc, lm chy v ha tan ln vo nhau trong vic ch to nhng sn phm bng nha nhit do Trong lnh vc hp cht thin nhin, siu m ch yu dng h tr phng php tm trch gip thu ngn thi gian ly trch. Trong mt s trng hp phng php siu m cho hiu sut cao hn phng php khuy t. Trong trng hp tinh du v s ly trch bng siu m c thc hin nhit phng nn sn phm lun c mi thm t nhin. 2.5. Gii thiu sc k lp mng, sc k kh v sc k khi ph 2.5.1. Sc k lp mng (TLC) Sc k lp mng (SKLM) l k thut phn b rn lng; trong pha ng l cht lng c cho i ngang qua mt lp cht hp tr (v d: silicagel hoc oxid nhm) cht hp th ny c trng thnh mt lp mng, u, ph ln mt nn phng nh tm king hoc tm nhm. Dung mi trin khai trong SKLM thng l mt hn hp c t 2, 3, hoc 4 loi dung mi khc nhau vi t l thch hp. ng vi mi loi hp cht phn tch khc nhau s c mt s h dung mi thch hp, mi hp cht c mt gi tr Rf khc nhau. Ngoi ra, bit c v tr ca cc hp cht khi s sc k ngng li ngi ta cn cn n cc loi thuc hin hnh cho tng nhm hp cht hoc s dng nh sng t ngoi. 2.5.2. Sc k kh (GC) Nguyn tc ca sc k kh l mi cu phn trong tinh du s b hp th trn pha tnh ca ct phn tch khc nhau nn c thi gian lu khc nhau. Trn c s khc nhau v thi gian lu ny m ngi ta c th nh tnh v nh lng cu t cn nghin cu. Hai b phn quan trng nht ca thit b sc k kh l h thng ct tch v detector. Nh c kh mang, mu t bung bay hi c dn vo ct tch nm trong bung iu nhit. Qu trnh sc k xy ra y, sau khi cc cu t ri b

ct tch ti cc thi im khc nhau cc cu t ln lt i vo detector, ti chng c chuyn thnh tn hiu in, tn hiu ny c khuch i v x l trn h thng my tnh thnh cc peak khc nhau v c chiu cao v din tch. Trn sc k thu c ta c cc tn hiu ng vi cc cu t c tch gi l peak. Thi gian lu ca peak l i lng c trng cho cht cn tch (nh tnh) cn din tch peak l thc o nh lng cho tng cht trong hn hp nghin cu. 2.5.3. Sc k khi ph (GC/MS) Sc k khi ph l mt loi sc kh c bit, v sau khi ra khi ct sc k, cc cu phn c ln lt cho vo bung MS thc hin vic ghi ph ca tng cu phn. Nh mt phn mm, cc ph MS ny c so snh vi cc ph MS chun cha trong th vin ca my tnh. Do tng chnh xc cho s d tm v so snh, th vin ph khi lng cn phi c nhiu ph chun. tng hp gia ph MS ca cc cu phn v ph mu c tnh tng i ty thuc phn mm ph trch vic so snh, thng th tng hp cng ln th xc sut nh danh cng cao. Kinh nghim thnh phn ha hc v kin thc v ph khi lng quyt inh rt ln chnh xc ca kt qu nh danh. u d ph khi lng c nhy cao, khong 106 109 g, do c th xc nh c nhng cu phn c hm lng thp m cc phng php khc khng th thc hin c. Sc k khi ph c kh nng nh danh cao, kh nng d tm nhanh, lng mu s dng t.

Chng 3 VT LIU V PHNG PHP NGHIN CU 3.1. Thi gian v a im tin hnh - Kha lun c tin hnh t thng 11 nm 2007 n thng 05 nm 2008. Sinh khi c trng v thu ti khu vn thc nghim thuc Trung tm Nghin cu Chuyn giao KHCN, Trng i hc Nng Lm Thnh Ph H Ch Minh. - Thc hin chit xut tinh du ti phng Sinh ha, b mn Cng ngh Sinh hc v theo qui trnh cng ngh ca Cng ty TNHH Cng ngh Ha hc, Tn Sinh Nh, Tn Ph, Thnh Ph H Ch Minh. - Thc hin Sc K Bn Mng tai phng Sinh ho, b mn Cng ngh Sinh hc, Trng i hc Nng Lm Thnh Ph H Ch Minh. - Xc nh cc cu t ca tinh du ti Trung tm phn tch th nghim Ha sinh, Trng i hc Nng Lm Thnh Ph H Ch Minh. 3.2. Vt liu, ha cht v thit b Vt liu: Cy bc h. Ho cht s dng trong SKBM: Ethylacetate (c), toluene (c), diethyleter (c), vanillin (c), acid sunfuric (c), ethanol tuyt i (c), ethanol 950 (Vit Nam), menthol (n ),

menthone (c). Thit b: - Cn in t (Nht) - B chng ct hi nc (c) - My sc k kh (M) - My sc k khi ph (M) - Micropipette (c) - B dng c SKLM (c) - Nht k (c) - ng ong (c) 3.3. Ni dung nghin cu - Kho st c im sinh hc, cc giai on pht trin ca cy bc h trng khu vn thc nghim thuc Trung tm Nghin cu Chuyn giao KHCN, Trng i hc Nng Lm Thnh Ph H Ch Minh. - Chit xut tinh du bng 2 phng php khc nhau, so snh hm lng phn trm tinh du bc h. - Xy dng qui trnh ly trch tinh du. - Bn nh lng menthol v menthone bng sc k bn mng. - Xc nh cc cu t trong tinh du bc h, so snh thnh phn ho hc trong tinh du gia cc phng php. - So snh hm lng phn trm menthol bng sc k kh. - So snh phng php SKK vi SKLM. - Xc nh tnh cht vt l v ho hc ca tinh du bc h. 3.3.1. Kho st c im sinh hc, cc giai on pht trin ca cy bc h. i tng kho st: Bc h trng khu vn thc nghim thuc Trung tm Nghin cu Chuyn giao KHCN, Trng i hc Nng Lm Thnh Ph H Ch Minh. - Kho st c im hnh thi, mu sc: Thn, l, hoa - c im sinh trng, pht trin: Chiu cao, s l, s cnh. 3.3.2. Chit xut tinh du bc h Tin hnh chit xut tinh du bc h bng hai phng php: theo qui trnh cng ngh ca Cng ty TNHH Cng ngh Ha hc, Tn Sinh Nh, Tn Ph, Thnh Ph H Ch Minh v phng php ct ko hi nc: chng ct bng nc, chng ct bng nc v hi nc. 3.3.2.1. Qui trnh cng ngh ca Cng ty TNHH Cng ngh Ha hc, Tn Sinh Nh, Tn Ph, Thnh Ph H Ch Minh. M hnh ca qui trnh chit xut ny c th hnh dung mt cch khi qut nh sau: Quy trnh ny gm 3 thit b chnh l bnh cha kh CO2, my bm kh v thit b chit xut. Dung tch ca b cha vo khong 2lt. Cc bc c bn thc hin quy trnh: - Cho nguyn liu vo b cha. - X kh CO2 vo b cha t p sut 70 kg/cm2.

- S dng my bm bm kh vo b cha. - Tng p sut cn thit l 110kg/ cm2. - Gi nguyn (ngm) trong thi gian t 15 20 pht. - Thu tinh du du ra sn phm. Thi gian ngm v s ln lp li c th tu thuc vo ngi s dng. Sau khi chit xut ta c th thu hi kh CO2 vo bnh cha.

B cha Sn phm My bm kh Bnh cha CO2

S 3.1. M hnh qui trnh chit xut tinh du theo PP CO2 3.3.2.2. Phng php ct ko hi nc Chng ct bng nc theo cch 1 un 900 ml nc ct trong bnh cu n nhit khong 800C. Sau cho vo 120 g nguyn liu (thn, l bc h kh), gi hi nc nhit khong 80 900C. un trong 3 gi, ngui 15 pht ly tinh du ra. Bo qun trong t lnh. Chng ct bng nc theo cch 2 un 1000 ml nc ct trong binh cu n nhit khong 800C. Sau cho vo 150 g nguyn liu (thn, l bc h kh), gi hi nc nhit 1000C. Hnh 3.2. H thng CKHN (cch 1 v 2) un trong 3 gi, ngui 15 pht ly tinh du ra. Bo qun trong t lnh.

 Chng ct bng nc v hi nc Cho vo bnh cu 20 g nguyn liu (thn, l bc h kh) cng vi 50 ml nc ct, un si. Gi nhit 1000C, sau 2 gi 30 pht ngng un, ngui 15 pht ly tinh du ra. Bo qun trong t lnh. Kh nc bng Na2SO4. So snh hm lng phn trm tinh du bc h sau khi chit xut.

Hnh 3.3. H thng CKHN (bng nc v hi nc) 3.3.3. Bn nh lng menthol v menthone bng sc k lp mng (SKLM) Phng php SKLM - Chun b ng mao qun. Bnh khai trin: cho dung mi ethylacetate (5%) v toluen (95%) vo bnh, hi dung mi ho iu trong bnh sc k khong 30 pht. Nu hi dung mi trong bnh khng bo ha th khi dung mi l mt h hn hp mc tin tin dung mi s c hnh lm, do dung mi i hai bn cnh nhanh hn gia bn mng. Thuc th: ho tan 1g vanilline trong 100 ml ethanol 950, trn nc . Sau cho vo 2 ml H2SO4 m c. Hnh 3.4. Bnh khai trin bn mng Bn mng: Dng bt ch chm nh ln bn mng thnh ng thng cch y 2 cm, mi vt chm cch nhau 2 cm v mt ng thng cch u trn khong 3 cm. - Tin hnh S dng ng mao qun chm cht cn kim tra vo bn mng, mi vt chm phi nh, gn 2 3 mm, trnh chm tay vo bn mng v khng lm rch bn mng. Vt chm v tr cch cnh y 2 cm, vt ny cch vt kia 2 cm v cch b cnh ca bn mng 2 cm. cc vt chm trn bn mng kh, nhng bn mng vo bnh khai trin tht nh nhng, khng nghing bn mng, y np kn. Lu , trong thi gian ny khng di chuyn bnh. Mao qun trong bnh s dn cht i ln, theo di mc dung mi di chuyn, n u trn bn mng khong 3 4 cm th ly bn mng ra. dung mi trn bn mng kh. Sau phun thuc th ln bn mng, pht hin vt 1050 trong 5 pht. - Pht hin vt Qua mu sc t nhin. Phun thuc th cho mu c trng. - Tnh tr s Rf Rf = (khong ng di chuyn ca ho cht) / (khong ng di chuyn ca dung mi) 3.3.4. So snh hm lng menthol bng sc k kh Trn sc k kh (GC)

- Nhit bung tim mu: 2200C - u d FID: 2300C - Dng H2: 30 ml/pht

Khng kh: 400 ml/pht - T l chia dng 1 : 35 - Chng trnh nhit: nhit u 900C, tng 30C/pht n 1800C gi trong 5 pht. Thi gian tng cng 35 pht. Hnh 3.5. My sc k kh 3.3.5. Xc nh cc cu t trong tinh du bc h 3.3.5.1. Trn sc k kh (GC) Tng t nh phn 3. 3. 4 (So snh hm lng menthol bng sc k kh) 3.3.5.2. Trn sc k khi ph (GC/MS) - Nhit bung tim mu: 2200C. - Ct: ZB5 - MS 30 m x 0,25 mm x 0,25 m. - T l chia dng 1: 35 - Tc kh mang: 1 ml/pht Hnh 3.6. My sc k khi ph - Chng trnh nhit: Bt u 700C, tng 10C/pht n 1000C. Tng 50C/pht n 2000C. Tng cng 55 pht. 3.3.6. Xc nh tnh cht vt l v ha hc ca tinh du bc h 3.3.6.1. Tnh cht vt l S dng tinh du bc h ly trch t phng php chng ct hi nc c in xc nh tnh cht vt l. T trng T trng ca tinh du l t s khi lng tinh du trn khi lng ca cng mt th tch nc ct cng nhit . Dng c: T trng k, cn phn tch 4 s, nhit k chia vch 0,20C. Cho nc ct vo y ti c bnh 5ml, y nt, lau kh phn nc tro. Cn trn cn phn tch xc nh khi lng nc (mH2O). Thay nc ct bng tinh du ri cn xc nh khi lng tinh du (mTD). Mi th nghim tin hnh 3 ln lp li, xc nh H2O, . T trng d = / H2O nht: Tnh nht ca cht lng l gy nn bi s cn tr chuyn ng ca cc ht i vi nhau. Tnh nht gim xung khi un nng v tng ln khi lm lnh. Mt trong nhng phng php o nht ca cht lng l vic da vo tc chuyn ng ca cht lng qua ng mao dn ca nht k. Ngi ta thng ly nht ca nc 200C lm n v. Hnh 3.7. Nht k 3.3.6.2. Tnh cht ha hc S dng tinh du bc h ly trch t phng php chng ct hi nc c in xc nh tnh cht ha hc.

 Ch s acid (IA) Ch s acid (IA) l s mg KOH cn thit trung ha cc acid t do c trong 1g tinh du. Dng c v ha cht: Bnh cu 100ml, ng ong 5ml, ng nh git 25 ml, phenolphtalein, KOH (0,1mol/l ethanol), ethanol 95 %. KOH trung ha acid t do trong tinh du theo phn ng: ROOH +KOH ROOK +H2O Cn mt gam tinh du vo erlen 100 ml, thm 5 ml ethanol, 5 git phenolphtalein. Trung ha hn hp trn bng KOH cha trn burete cho n khi dung dch va xut hin mu hng. Lp li th nghim 3 ln. T lng KOH s dng v khi lng tinh du, suy ra ch s acid. Ch s acid IA = 5,61 * / : Khi lng trung bnh ca tinh du (g) : Th tch trung bnh ca dung dch KOH (ml) 5,61: S mg KOH tng ng 1ml KOH 0,1 mol/l ethanol. Ch s savon ho (IS) Ch s savon ha (IS) l s mg KOH cn thit tc dng vi tt c acid t do v acid kt hp di dng ester c trong 1g tinh du. Dng c v ha cht: Bnh cu 100 - 250ml c nhm chu c kim, c trang b ng hon lu nc, HCl (0,1N), KOH (0,1mol/l ethanol) v thuc phenolphtalein. Tin hnh: Cn 0,5g tinh du vo erlen 100ml. Thm 20ml dung dch KOH v vi vin bt. Lp ng hon lu v ung cch thy trong 1 gi. ngui cho vo 5 git thuc th mu. Trung ha lng KOH tha bng dung dch HCl trn burete cho n khi dung dch va mt mu hng. Thc hin tng t vi mu nc ct. Lp li th nghim 3 ln. T lng HCl s dng v khi lng tinh du, suy ra ch s savon ha. Ch s savon ha c tnh bng cng thc. IS = 5,61 * ( - )/ : Th tch dung dch HCl trung bnh dng cho mu nc ct (ml) : Th tch dung dch HCl trung bnh dng cho mu tinh du (ml) : Khi lng trung bnh ca mu tinh du (g). Ch s ester (IE) Ch s ester (IE) l s mg KOH cn thit trung ha lng acid phng thch ra khi thy gii cc ester c trong 1g tinh du. Ch s ester : IE = IS - IA

Chng 4 KT QU V THO LUN 4.1. c im sinh hc cy bc h Cy thn tho, mm, hnh vung. Loi thn ngm mang r mc b lan, thn ng mang l, cao ti a 40 cm, mu xanh sm v tm, phn nhiu nhnh.

L hnh bu dc, mc i, cun ngn, mp l c hnh rng ca, kch thc trung bnh di t 4 7 cm, rng 2 4 cm. Ton b thn, l cy c lng che ch v lng bi tit tinh du. Hoa nh, mu trng, mc tp t k l thnh nhng vng nhiu hoa, i hnh chung c rng u, mc ngoi i hoa c lng bao ph. Cy giai on 1: Cy cha ra n, sinh trng khong 80 ngy, chiu cao khong t 23 24 cm, c t 28 31 l v 19 22 cnh. Cy giai on 2: Cy ra n, n hoa di 30 %, sinh trng khong 90 ngy, chiu cao t trn 24 27 cm, c khong 35 38 l v 24 28 cnh. Cy giai on 3: Cy n hoa (trn 30 %) c 1 t hoa tn, sinh trng khong 100 ngy, chiu cao t trn 27 31,5 cm, c khong 41 - 43 l v 30 33 cnh. Cy giai on 4: Hoa tn trn 70 %, cn li 1 t hoa. Cy sinh trng khong 110 ngy, chiu cao t trn 31,5 36 cm, c khong 45 48 l v 34 37 cnh. S liu c kho st ngu nhin trn 5 cy mi giai on.

Giai on 1 Giai on 2

Giai on 3 Giai on 4 Hnh 4.1. Cy bc h 4 giai on Bng 4.1: Kt qu kho st ch tiu sinh trng ca cy bc h trng khu vn thc nghim thuc Trung tm Nghin cu Chuyn giao KHCN, Trng i hc Nng Lm Thnh Ph H Ch Minh. Cy Chiu cao (cm) S l S cnh Giai on 1 Cy 1 23.5 31 22 Cy 2 24 28 22 Cy 3 23.5 30 20 Cy 4

22 28 19 Cy 5 24 31 22 Trung bnh 23.4 29.6 21 Giai on 2 Cy 1 27.5 37 24 Cy 2 28 38 27 Cy 3 28 38 28 Cy 4 25.5 33 22 Cy 5 24.5 29 22 Trung bnh 26.7 35 24.6 Giai on 3 Cy 1 30 41 30

Cy 2 31 42 32 Cy 3 31 41 30 Cy 4 28.5 38 29 Cy 5 31.5 43 33 Trung bnh 30.4 41 30.8 Giai on 4 Cy 1 32 45 34 Cy 2 36 48 37 Cy 3 35.5 48 36 Cy 4 34 47 35 Cy 5 32.5 45 34 Trung bnh

34 46.5 35.2 Biu 4.1. Biu tng trng chiu cao Nhn xt: T bng s liu 4.1 v biu 4.1 cho thy cy tng trng v chiu cao t giai on 2 sang giai on 3 l nhanh nht (3,70 cm) sau n giai on 3 sang giai on 4 (3,60 cm) v cui cng l t giai on 1 sang giai on 2 (3,30 cm). Biu 4. 2. Biu tng trng s l, s cnh Nhn xt: T bng s liu 4.1 v biu 4.2 cho thy cy tng trng v s l (khong 5 6 l) v s cnh (khong 5 6 cnh) l tng i ng u gia cc giai on. 4.2. So snh hm lng phn trm tinh du ca 4 giai on theo phng php chit xut bng nc theo cch 1 v tinh du chit xut theo qui trnh ca Cng ty TNHH Cng ngh Ha hc, Tn Sinh Nh, Tn Ph, Thnh Ph H Ch Minh (PP CO2) Vi mi giai on th nghim lp li 3 ln, vi PP CO2 th nghim c thc hin mt ln. Nguyn liu thc hin chit xut theo PP CO2 l cy bc h giai on 3. Sau y l hm lng phn trm tinh du ca cc giai on c cng phng php chit xut bng nc theo cch 1v tinh du chit xut bng PP CO2: Bng 4.2: Kt qu hm lng tinh du ca cc giai on c cng phng php chit xut bng nc theo cch 1 v tinh du chit xut bng CO2 (giai on 3). Ln 1(%) Ln 2(%) Ln 3(%) Trung bnh (%) Giai on 1 2.33 2.00 2.08 2.14 Giai on 2 2.50 2.75 2.58 2.61 Giai on 3 2.91

2.66 2.75 2.77 Giai on 4 2.00 1.83 1.91 1.91 PP CO2 0.54 0.54 Biu 4.3. Hm lng phn trm tinh du ca cc giai on c cng phng php chit xut bng nc v tinh du chit xut bng CO2 Nhn xt: Trn c s s liu trong bng 4.2 v biu 4.3 cho thy phn trm tinh du ca phng php chit xut bng nc cao hn phng php chit xut bng CO2 v trong 4 giai on pht trin ca cy th giai on 3 cho hm lng tinh du cao nht. Giai on 3 l thi k hoa n ca cy cng l thi k t ti khi lng cht xanh nhiu nht, giai on ny bc h ngng sinh trng. 4.3. Xy dng qui trnh ly trch tinh du ti u ha qui trnh ly trch tinh du, chng ti tin hnh chit xut theo 2 phng php khc nhau: chit xut bng nc theo cch 1 v chit xut bng nc theo cch 2; chit xut bng nc v hi nc. Nguyn liu thc hin chit xut l cy bc h giai on 4. Bng 4.3: Hm lng phn trm tinh du, menthol, menthone ca 2 phng php khc nhau: chit xut bng nc theo cch 1 v chit xut bng nc theo cch 2; chit xut bng nc v hi nc.

Chit xut bng nc theo cch 1 Chit xut bng nc theo cch 2 Chit xut bng nc v hi nc Tinh du (%) 2,30 4,00 4,33 Menthol (%) 0,66 0,85 0,48

Menthone (%) 2,70 0,12 KPH Biu 4.4. Qui trnh chit xut tinh du Nhn xt: Trn c s s liu trong bng 4.3 v biu 4.4 cho thy phng php chit xut bng nc theo cch 1 c hm lng menthone cao nht. Tuy nhin, so v phn trm tinh du v menthol th phng php ny c hm lng thp. Phng php chit xut bng nc theo cch 2 cho hm lng menthol cao nht, nhng tinh du ly trch t phng php ny cn xen ln mi l. Phng php chit xut bng nc v hi nc cho hm lng tinh du cao nht, tuy hm lng menthol khng cao bng hai phng php trn nhng tinh du ct bng phng php ny c mi t nhin hn. Trong phng php chit xut bng nc v hi nc th menthone khng xut hin khi tin hnh SKBM cng nng , nu tin hnh nng cao hn th c xut hin menthone. 4.4. So snh hm lng phn trm menthol v menthone bng SKLM 4.4.1. So snh hm lng phn trm menthol v menthone ca 4 giai on bng SKLM xc nh thi im thu hoch cy bc h t nng sut cao nht, chng ti tin hnh SKLM 4 giai on so snh hm lng menthol v menthone trong tinh du bc h chit xut bng phng php chit xut bng nc. Sau y l bng kt qu phn tch: Bng 4.4: Kt qu phn tch SKLM 4 giai on Giai on 1 Giai on 2 Giai on 3 Giai on 4 Menthol (%) 0.64 0.82 1.08 0.66 Menthone(%) 0.4 0.4 2.7 2.7 Biu 4.5. So snh phn trm menthol v menthone ca 4 giai on Nhn xt: Qua bng s liu trong bng 4.4 v biu 4.5 cho thy cy bc h giai on 3 cho hm lng menthol cao nht, giai on 3 v 4 cho hm lng

menthone bng nhau. Giai on 3 l giai on t khi lng cht xanh nhiu nht, ng thi hm lng tinh du v menthol cng l cao nht. Bng 4.5: Kt qu ng chun menthol bng SKLM Th tch Din tch Nng 10 l 2,86 0,2 20 3,60 0,4 30 l 4,00 0,6 Biu 4.6. ng chun menthol 3 nng bng SKBM Bng 4.6: Kt qu ng chun menthone bng SKLM Th tch Din tch Nng 10 l 1,50 8,94 20 2,00 17,88 30 l 3,30 26,82

Biu 4.7. ng chun menthone 3 nng bng SKBM Chun Chun Chun G1(1) G1(2) G1(3) G2(1) G2(2) G2(3) Hnh 4.2. Sc k bn mng giai on 1 v 2

Chun Chun Chun G3(1) G3(2) G3(3) G4(1) G4(2) G4(3) Hnh 4.3. Sc k bn mng giai on 3 v 4 4.4.2. So snh hm lng phn trm menthol v menthone ca phng php chit xut bng nc theo cch 1 v phng php chit xut bng CO2 so snh hm lng menthol v menthone ca phng php chit xut bng nc theo cch 1(C1) so vi phng php chit bng CO2, chng ti tin hnh SKLM mu tinh du ca 2 phng php chit xut. Nguyn liu thc hin chit xut l cy bc h giai on 3. Bng 4.7. Kt qu so snh Menthol v Menthone gia 2 phng php chit xut Phng php Thnh phn Chit xut bng nc theo cch 1 PP CO2 Menthol (%) 1.08 0.19 Menthone (%) 2.70 0.48 Biu 4.8. So snh phn trm menthol v menthone ca 2 phng php chit xut khc nhau Nhn xt: T bng 4.7 v biu 4.8 cho thy phng php chit xut bng nc theo cch 1 cho hm lng cao hn phng php CO2 c v menthol v menthone. 4.5. So snh hm lng menthol bng SKK xc nh hm lng menthol, chng ti tin hnh SKK tinh du bc h chit xut theo phng php ct ko hi nc theo cch 2. Nguyn liu thc hin l cy bc h giai on 4, vi 2 ln lp li. Tinh du bc h c bm vo GC ct ZB 5 MS, u d FDI 2300 vi th tch 1ml, thi gian phn tch mt mu 35 pht, chng trnh nhit nh s 4. 1. Biu 4.9. ng chun menthol 3 nng bng SKK 55 Thi gian (pht) 70 200 100 0 Nhit (oC) 1 oC/pht

5 oC/pht S 4.1. Chng trnh nhit trn GC (mu TD CKHN) Bng 4.8: Kt qu so snh menthol bng SKK S ln lp li Menthol (%) Ln 1 89,50 Ln 2 85,36

Biu 4.10. So snh hm lng menthol bng SKK Nhn xt: T bng s liu 4.7 v biu 4.9 cho thy c s chnh lch v nng menthol (4,16 %) gia 2 ln lp li. Do y l cy trng ngoi ng rung chu tc ng ca nhiu yu t, nn s chnh lch ny l khng cao lm. Hnh 4.4. Sc k GC phn tch tinh du bc h ly trch t phng php ct ko hi nc theo cch 2 (ln 1)

Hnh 4.5. Sc k GC phn tch tinh du bc h ly trch t phng php ct ko hi nc theo cch 2 (ln 2) 4.6. Bn nh lng menthol bng SKLM so vi xc nh menthol bng SKK xc inh nhy ca SKLM so vi chnh xc ca SKK chng ti thc hin SKLM v SKK cy bc h giai on 4 vi 2 ln lp li. Sau y l bng kt qu phn tch: Bng 4.9: Kt qu so snh phng php SKLM v SKK Menthol Ln 1 Ln 2 SKLM 24.31 22.78 SKK 89.50 85.36

Biu 4.11. So snh 2 phng php SKLM v SKK Nhn xt: T bng 4.8 v biu 4.10 cho thy chnh xc ca SKK cao hn nhy ca SKLM t 3.68 3.74 ln. 4.7. Thnh phn tinh du bc h

Tinh du bc h sau khi c ly trch bng phng php ct ko hi nc v chit xut bng CO2, tin hnh phn tch thnh phn trn GC v GC/MS. Sau y chng ti kho st thnh phn ho hc ca tinh du bc h trn 2 phng php chit xut. 4.7.1. Phng php ct ko hi nc Tinh du bc h c bm vo GC ct ZB 5 MS, u d FDI 2300 vi th tch 1ml, thi gian phn tch mt mu 35 pht, chng trnh nhit nh s 4. 1. Mu tinh du tip tc c bm vo ct ZB5 MS, u d MS 2200C, ci t chng trnh phn tch t ng, th tch mu bm 1ml, thi gian phn tch mt mu 55 pht, chng trnh nhit nh s 4. 2. Sau y l sc k GC/MS v kt qu phn tch thnh phn ho hc ca tinh du bc h ly trch theo phng php ct ko hi nc:

Hnh 4.6. Sc k GC/MS phn tch tinh du bc h ly trch t phng php ct ko hi nc (G3).

Bng 4.10: Thnh phn ha hc ca tinh du bc h cht xut theo phng php ct ko hi nc. Stt Rt Tn cht Hm lng tng hp 1 5,27 - Pinene 0,26 95 2 6,44 - Terpinene 0,15 91 3 6,64 - Pinene 0,36 94 4 6,96 - Myrcene 0,27 91 5 7,23 3 - Octanol 0,77 83 6 8,68 Limonene 0,55 95 7 8,84 Eucalyptol 0,14 96 8 15,95 Isopulegol 0,45 99 9 16,58 Menthone 6,46 98 10 17,25 Isomenthone 2,04 98

11 17,72 Neomenthol 2,2 96 12 18,81 Menthol 84,26 91 13 19,30 Isomenthol 0,17 96 14 19,84 - Terpineol 0,12 90 15 23,55 Pulegone 0,16 96 16 25,03 Piperitone 0,46 96 17 36,95 Bourbonene 0,07 95 18 38,92 Caryophyllene 0,23 99 19 41,69 Germacrene D 0,34 96 20 42,24 Elemene 0,05 91 21 52,57 Phytol 0,14 97 4.7.2. Phng php CO2 Qui trnh phn tch mu tng t nh qui trnh ca phng php ct ko hi nc. Sau y l sc k GC/MS v kt qu phn tch thnh phn ho hc ca tinh du bc h ly trch theo phng php ct ko hi nc. 5 pht 3oC/pht Nhit (oC) 180 90 0 Thi gian (pht) 35 S 4.2. Chng trnh nhit trn GC/MS (mu tinh du CO2)

Hnh 4.7. Sc k GC/MS phn tch tinh du bc h ly trch t phng php CO2 (G3).

Bng 4.11: Thnh phn ha hc ca tinh du bc h cht xut chit xut theo PP CO2. Stt Rt Tn cht Hm lng tng hp 1 5,26 - Pinene 0,13 94 2 6,44 - Terpinene 0,09 91 3 6,64 - Pinene 0,19 97 4 6,96 - Myrcene 0,17 94 5 7,23 3 - Octanol 0,66 83

6 8,68 Limonene 0,51 94 7 8,83 Eucalyptol 0,09 97 8 12,62 Terpineol, Z - 0,05 90 9 15,95 Isopulegol 0,43 99 10 16,60 Menthone 8,09 98 11 17,25 Isomenthone 1,64 98 12 17,71 Neomenthol 1,91 96 13 18,81 Menthol 80,92 91 14 19,29 Isomenthol 0,13 91 15 19,83 - Terpineol 0,16 91 16 23,56 Pulegone 0,48 97 17 25,03 Piperitone 0,6 96 18 29,94 Thymol 0,4 91 19 36,95 - Bourbonene 0,11 95 20 38,92 Caryophyllene 0,48 99 21 40,61 - Caryophyllene 0,11 99 22 41,69 Germacrene 0,99 95 23 42,87 - Bisabolene 0,7 97 4.8. Xc nh tnh cht vt l v ha hc ca tinh du bc h 4.7.1. Tnh cht vt l 4.7.1.1. Mu, mi Tinh du bc h thu t phng php ct ko hi nc dng lng, mu trng trong, mi thm t nhin, mt, cay. Hnh 4.8: Tinh du bc h Tinh du bc h thu t phng php CO2 dng lng, hi c, mu vng, trong, mi thm t nhin. 4.7.1.2. T trng S dng tinh du bc h ly trch t phng php ct ko hi nc xc nh t trng. Th nghim c tin hnh nhit 320C. Xc nh khi lng tinh du v nc trn cng th tch ca bnh o t trng, th nghim lp li 3 ln, kt qu nh sau : Th nghim 1 2 3 Trung bnh MTD (g) 1,388 1,324 1,322 1,328 MH2O 1,516 1,516 1,501 1,541 T trng d32 = / = 1,328/1,541 = 0,861 4.7.1.3. nht S dng tinh du bc h ly trch t phng php ct ko hi nc v tinh du ly trch bng PP CO2 xc nh nht, kt qu nh sau: M u

Thi gian (giy) Tinh du CKHN 203 Tinh du CO2 200 Nc ct 113 nht TD CKHN = 203/113 = 1,79 nht TD PP CO2 = 200/113 = 1,76

4. 7. 2. Tnh cht ha hc S dng tinh du bc h ly trch t phng php ct ko hi nc xc nh tnh cht ho hc. 4.7.2.1. Ch s acid (IA) Th nghim lp li 3 ln, chun acid trong tinh du bc h bng KOH 0,1 mol/l thu c kt qu sau: Th nghim MTD (g) VKOH (ml) 1 1,0035 0,25 2 1,0036 0,25 3 1,0034 0,20 Trung bnh 1,0035 0,233 Ch s acid IA = 5,61 * / = 1,304 4.7.2.2. Ch s savon ha (IS) Xc nh ch s savon ha phi thc hin song song mu trng v mu tinh du loi tr sai s. Th nghim lp li 3 ln, chun mu tinh du v mu trng bng HCl 0,1N thu c kt qu sau: Th nghim Tinh du Nc MTD (g) VHCL (ml) MH20 (g) VHCL (ml) 1 0,5004 20 0,5003 20,1 2 0,5006 20 0,5012 20,5 3 0,5011 20,1 0,5004 20,5 Trung bnh 0,5007 20,03 0,5006 20,36

Ch s savon ha: IS = 5,61 * ( )/ = 3,697 4.7.2.3. Ch s ester (IE) Ch s ester l hiu s gia ch s savon ha v ch s acid: IE = IS IA = 3,697 1,304 = 2,663

Chng 5 KT LUN V NGH 5.1. Kt lun 5.1.1. c im sinh hc cy bc h - Cy thn tho, thn mm, hnh vung. - L mc i, hnh bu dc, mp l c kha rng ca u. - Hoa nh, mu trng. - Cy cha c n (giai on 1) trc 80 ngy, chiu cao khong t 23 24 cm, c t 28 31 l v 19 22 cnh. - Cy ra n, n hoa di 30 % (giai on 2), sinh trng khong 90 ngy, chiu cao t trn 24 27 cm, c khong 35 38 l v 24 28 cnh. - Cy n hoa (trn 70 %) c 1 t hoa tn (giai on 3), sinh trng khong 100 ngy, chiu cao t trn 27 31,5 cm, c khong 41 - 43 l v 30 33 cnh. - Cy c hoa tn trn 70 %, ch cn li 1 t (giai on 4). Cy sinh trng khong 110 ngy, chiu cao t trn 31,5 36 cm, c khong 45 48 l v 34 37 cnh. 5.1.2. Hm lng tinh du, menthol v menthone 5.1.2.1. Hm lng tinh du - Phng php chit xut bng nc: Cy bc h giai on 3 c hm lng tinh du cao nht (2,77 %), n giai on (2,61 %), n giai on (2,14 %) v cui cng l giai on (1,91 %). - Phng php chit xut bng CO2: c hm lng tinh du l 0,54 %. - Phng php chit xut bng nc v hi nc: c hm lng tinh du l 4,33 %. * Phng php chit xut bng nc v hi nc c hm lng tinh du cao nht (4,33). 5.1.2.2. Hm lng menthol v menthone - Bng SKLM: Giai on 3 c hm lng menthol cao nht (1,08 %), hm lng menthone giai on 3 v 4 (2,7 %) cao hn giai on 1 v 2 (0,4 %). - Bng SKK: Thc hin SKK tinh du ca cy bc h giai on 4, vi 2 ln lp li. Kt qu l c s chnh lch khng ng k. - nh lng menthol bng SKK c chnh xc cao hn so vi bn mh lng menthol bng SKLM t 3,68 3,74 ln. - Chit xut bng nc theo cch 1 c hm lng menthol v menthone cao hn so vi chit xut theo PP CO2, nguyn liu thc hin l cy bc h giai on 3. - Trong 3 phng php chit xut: Chit xut bng nc theo cch 1, chit xut bng nc theo cch 2, chit xut bng nc v hi nc th: + Chit xut bng nc theo cch 2 c hm lng menthol cao nht. + Chit xut bng nc theo cch 1 c hm lng menthone cao nht. 5.1.2.3. Qui trnh ly trch tinh du Ty theo yu cu c th m s dng cc phng php ly trch khc nhau. Hm

lng menthol v menthone trong phng php chit xut bng nc v hi nc tuy khng cao bng cc phng php khc nhng tinh du ly trch t phng php ny c mi thm t nhin hn, ng thi hm lng tinh du l cao nht trong cc phng php chit xut. 5.1.3. Thnh phn ho hc tinh du bc h - Phng php chit xut bng PP CO2 tch c nhiu cu t hn so vi phng php chit xut bng nc theo cch 1. - Mt s thnh phn chim hm lng cao trong tinh du bc h: menthol, menthone, neomenthol, isomenthone, germacren D, bisabolene (PP CO2), 3 octanol, limonen, isopulegol, pulegone, piperitone 5.1.4. Tnh cht ho l ca tinh du bc h - T trng d32 = 0,861 - Ch s acid: IA = 1,304 - Ch s savon ho: IS = 3,697 - Ch s ester: IE = 2,663 - nht: TD CKHN = 203/113 = 1,79 TD PP CO2 = 200/113 = 1,76 5.2. ngh - Ly trch tinh du bc h theo cc phng php khc nh: dng vi sng, siu m, dioxit carbon, sc k ct so snh mi, hm lng tinh du, menthol v menthone trong tinh du bc h. - Chit xut menthol - Th nghim tnh st khun ca tinh du bc h v menthol. - So snh hm lng tinh du, menthol, menthone v mt s thnh phn khc gia cy bc h trng thy canh, trng nh li v trng ngoi ng rung. - Trng v so snh hm lng tinh du, menthol, menthone v mt s thnh phn khc ca cy bc h (Mentha arvensis L.). vi cc ging bc h khc. - Th nghim tnh khng khun trong th nghim invitro. - Kh terpen trong tinh du. c ng bi quanntbio vo lc 23:25