You are on page 1of 144

http://www.ebook.edu.

vn

B CNG THNG
TRNG I HC CNG NGHIP TP. HCM

ThS Nguyn c Phng

BI GING
XC SUT V THNG K

Version 26.04.

MSSV:

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

H tn: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

TP. HCM  Ngy 10 thng 5 nm 2010

http://www.ebook.edu.vn

Mc lc
Mc lc

iv

1 Bin c, xc sut ca bin c

1.1

Php th, bin c . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.2

Quan h gia cc bin c

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.3

nh ngha xc sut

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.4

Xc sut c iu kin, s c lp

1.5

1.6

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.4.1

Xc sut c iu kin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.4.2

S c lp ca hai bin c . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Cc cng thc tnh xc sut . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.5.1

Cng thc cng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.5.2

Cng thc nhn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.5.3

Cng thc xc sut y  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

13

1.5.4

Cng thc xc sut Bayes

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

14

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

16

Bi tp chng 1

2 Bin ngu nhin

25

2.1

Khi nim bin ngu nhin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

25

2.2

Phn phi xc sut ca bin ngu nhin

. . . . . . . . . . . . . . . . . .

26

2.3

2.2.1

l bin ngu nhin ri rc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

26

2.2.2

l bin ngu nhin lin tc

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

29

2.2.3

Hm phn phi xc sut . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

30

Cc c trng s ca bin ngu nhin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

34

MC LC

2.4

http://www.ebook.edu.vn

EX

2.3.1

K vng -

2.3.2

Phng sai -

2.3.3

ModX

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

VarX

ii
34

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

36

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

37

Bi tp chng 2

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3 Mt s phn phi xc sut thng dng

38

47

3.1

Phn phi Bernoulli

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

47

3.2

Phn phi Nh thc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

48

3.3

Phn phi Siu bi

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

50

3.4

Phn phi Poisson

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

51

3.5

Phn phi Chun . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

53

3.6

Bi tp chng 3

57

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4 Lut s ln v cc nh l gii hn

65

4.1

Hi t theo xc sut v phn phi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

65

4.2

Bt ng thc Markov, Chebyshev

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

66

4.2.1

Bt ng thc Markov . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

66

4.2.2

Bt ng thc Chebyshev

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

66

4.3

Lut s ln

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

67

4.4

nh l gii hn trung tm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

68

4.5

Lin h gia cc phn phi xc sut . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

69

4.5.1

Lin h gia phn phi nh thc v chun

. . . . . . . . . . . . .

69

4.5.2

Lin h gia siu bi v nh thc

. . . . . . . . . . . . . . . . . .

70

4.5.3

Lin h gia nh thc v Poisson

. . . . . . . . . . . . . . . . . .

71

5 Vct ngu nhin

72

5.1

Khi nim vct ngu nhin

5.2

Phn phi xc sut ca

5.3

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

.X; Y /

72

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

72

5.2.1

.X; Y /

l vct ngu nhin ri rc . . . . . . . . . . . . . . . . . .

72

5.2.2

.X; Y /

l vct ngu nhin lin tc

. . . . . . . . . . . . . . . . .

76

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

81

Bi tp chng 5

MC LC

http://www.ebook.edu.vn

6 L thuyt mu

iii
87

6.1

Tng th, mu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

87

6.2

M t d liu

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

88

6.2.1

Phn loi mu ngu nhin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

88

6.2.2

Sp xp s liu

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

88

Cc c trng ca mu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

89

6.3.1

Trung bnh mu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

89

6.3.2

Phng sai mu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

90

6.3.3

Phng sai mu c hiu chnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

91

6.3

6.4

Phn phi xc sut ca trung bnh mu

. . . . . . . . . . . . . . . . . .

94

6.5

i lng thng k

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

95

7 c lng tham s

96

7.1

Khi nim chung

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

96

7.2

c lng im . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

96

7.3

c lng khong . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

97

7.3.1

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

97

c lng khong cho trung bnh . . . . . . . . . . . . . . . . . .

97

7.3.2
7.3.3
7.4

M t phng php.

c lng khong cho t l

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100

Bi tp chng 7

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102

8 Kim nh gi thit

105

8.1

Bi ton kim nh gi thit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105


8.1.1

Gi thit khng, i thit

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105

8.1.2

Min ti hn

8.1.3

Hai loi sai lm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106

8.1.4

Phng php chn min ti hn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105

8.2

Kim nh gi thit v trung bnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107

8.3

Kim nh gi thit v t l

8.4

So snh hai gi tr trung bnh

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110

MC LC

http://www.ebook.edu.vn

iv

8.5

So snh hai t l

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112

8.6

Bi tp chng 8

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114

9 Tng quan, hi qui


9.1

M u

124

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124

9.1.1

S liu trong phn tch tng quan, hi qui

9.1.2

Biu  tn x

. . . . . . . . . . . . 124

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124

9.2

H s tng quan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125

9.3

Tm ng thng hi qui . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126

9.4

S dng my tnh cm tay . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127

A Cc bng gi tr xc sut

129

A.1

Gi tr hm mt  chun n gin

A.2

Gi tr hm Laplace

A.3

Gi tr phn v ca lut Student . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134

'.x/

ca phn phi chun n gin

B Gii thch l thuyt


B.1

B.2

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130
. . . . . . . . . 132

136

c lng khong . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136


B.1.1

c lng khong cho trung bnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136

B.1.2

c lng khong cho t l

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137

Kim nh gi thit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137


B.2.1

So snh trung bnh vi mt s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137

B.2.2

So snh t l vi mt s

Ti liu tham kho

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138

139

http://www.ebook.edu.vn

Chng 1
Bin c, xc sut ca bin c
1.1 Php th, bin c
- Php th l vic thc hin mt th nghim hoc quan st mt hin tng no .
Php th c gi l ngu nhin nu ta khng th d bo trc chnh xc kt qu no
s xy ra.
- Mi kt qu ca php th,

V d 1.1.

Thc hin php th tung mt ng xu. C hai kt qu c th xy ra khi

tung ng xu l xut hin mt

Kt qu

!DS

Kt qu

!DN

sp-S

hoc mt

nga-N:

l mt bin c s cp.
l mt bin c s cp.

! c
l .

- Tp hp tt c cc kt qu,
cc bin c s cp, k hiu

V d 1.2.

c gi l mt bin c s cp.

th xy ra khi thc hin php th gi l khng gian

Tung ngu nhin mt con xc sc. Quan st s chm trn mt xut hin

ca xc sc, ta c 6 kt qu c th xy ra  l:1, 2, 3, 4, 5, 6. Khng gian cc bin c


s cp,

 D f1; 2; 3; 4; 5; 6g. S

phn t ca

, jj D 6:

- Mi tp con ca khng gian cc bin c s cp gi l bin c.

V d 1.3.


t

Thc hin php th tung mt xc sc. Ta  bit

A D f2; 4; 6g  ,

 D f1; 2; 3; 4; 5; 6g

A gi l bin c S chm trn mt xut hin l s chn.

Thay v lit k cc phn t ca A, ta t tn cho A


A: S chm trn mt xut hin l s chn

1.2 Quan h gia cc bin c




http://www.ebook.edu.vn

Ngc li, nu ta gi bin c:

B: S chm trn mt xut hin ln hn 4

B D f5; 6g

th khi 

- Xt bin c

A,

khi thc hin php th ta c kt qu

Nu trong ln th ny kt qu

Ngc li nu trong ln th ny kt qu

V d 1.4.

!2A

!.

ta ni bin c

!A

xy ra.

ta ni bin c

khng xy ra.

Mt sinh vin thi kt thc mn xc sut thng k.

Gi cc bin c:

A:



"Sinh vin ny thi t"

A D f4; 0I : : : I 10g

Gi s sinh vin ny i thi c kt qu


ra (Sinh vin ny thi t).

!D62A

Ngc li nu sinh vin ny thi c kt qu


khng xy ra (Sinh vin ny thi khng t).

lc ny ta ni bin c

! D2 A

xy

th ta ni bin c

1.2 Quan h gia cc bin c


a) Quan h ko theo

V d 1.5.

.A  B/ W

Nu bin c

xy ra th ko theo bin c

xy ra.

Theo di 3 bnh nhn phng ang c iu tr. Gi cc bin c:

Gi cc bin c:

Ai :
B:
Ta c

C

bnh nhn t vong,

i D 0; 1; 2; 3

C nhiu hn mt bnh nhn t vong

A2  B , A3  B , A1 6 B

b) Hai bin c

c) Bin c tng

c gi l bng nhau nu

A C B .A [ B/

AB

xy ra khi v ch khi

B  A,

xy ra hoc

k hiu

A D B.

xy ra trong mt

php th. (t nht mt trong hai bin c xy ra)

V d 1.6.

Hai x th cng bn vo mt mc tiu, mi ngi bn mt pht. Gi cc

bin c:
Gi cc bin c:

1.3 nh ngha xc sut


A:
B:
Bin c

http://www.ebook.edu.vn

Ngi th nht bn trung mc tiu


Ngi th hai bn trng mc tiu

A C B:

C it nht mt ngi bn trng mc tiu

AB .A \ B/

d) Bin c tch

xy ra khi v ch khi c hai bin c

cng xy ra

trong mt php th.

V d 1.7.

Mt sinh vin thi kt thc 2 mn hoc. Gi cc bin c:

Gi cc bin c:

A:
B:
Bin c

Sinh vin thi t mn th nht


Sinh vin thi t mn th hai

AB :

Sinh vin thi t c hai mn

e) Hai bin c
th

gi l xung khc nu chng khng cng xy ra trong mt php

.AB D ;/.

f) Bin c khng th: l bin c khng bao gi xy ra khi thc hin php th, k hiu

;.
g) Bin c chc chn: l bin c lun xy ra khi thc hin php th, k hiu

.

1.3 nh ngha xc sut


nh ngha 1.1 (nh ngha c in).

cc bin c s cp

Xt mt php th ng kh nng, c khng gian

 D f!1 ; !2 ; : : : ; !n g ; jj < C1

A

l mt bin c. Xc sut xy ra bin c A, k hiu P .A/


P .A/ D

V d 1.8.
ln hn 4.

Gii.

jAj
D
jj

s trng hp thun li i vi A
s trng hp c th

Gieo mt con xc sc cn i. Tnh xc sut s chm trn mt xut hin

1.3 nh ngha xc sut


V d 1.9.

http://www.ebook.edu.vn

Xp ngu nhin 5 sinh vin vo mt gh di c 5 ch ngi. Tnh xc sut

hai ngi nh trc ngi cnh nhau.

Gii.

Tnh cht 1.2

(Tnh cht ca xc sut)

Xc sut c cc tnh cht:

i. 0  P .A/  1 vi mi bin c A.
ii. P .;/ D 0, P ./ D 1.
iii. Nu A  B th P.A/  P .B/.
iv. P .A/ D 1 P AN :

V d 1.10.

Mt l ng 4 bi trng v 6 bi en. T l ly ra ngu nhin 3 bi, tnh xc

sut ly c:
a) Hai bi trng.
b) t nht mt bi trng.

Gii.

Ch : Trong cu b), chng

ta tnh xc sut ca bin c b s n gin hn. Ta c

BN W

Ly c khng bi trng

P .B/ D 1


P BN D 1

C40 C63
3
C10

1.4 Xc sut c iu kin, s c lp

http://www.ebook.edu.vn

1.4 Xc sut c iu kin, s c lp


1.4.1 Xc sut c iu kin
nh ngha 1.3

rng bin c B  xy ra (P .B/ > 0).


V d 1.11.

. P .AjB/

(Xc sut c iu kin)

l xc sut xy ra bin c A bit

Mt l c 4 vin bi trng v 6 vin bi en. T l ny ly ln lt ra 2

vin bi, mi ln ly mt bi (ly khng hon li). Tm xc sut  ln ly th hai c


vin bi trng bit ln ly th nht  ly c vin bi trng.

Gii. Gi cc bin c:
A:
B:

Ln 2 ly c bi trng
Ln 1 ly c bi trng

Ta cn tnh

P .AjB/:
(

Do 

P .AjB/ D

V d 1.12.

4 bi trng
6 bi en

B xy ra

 ly 1 bi trng

3 bi trng
6 bi en

1
C31
D
1
3
C9

T mt b bi ty (4 cht, 52 l), rt ngu nhin ra 2 l. Tnh xc sut:

a) Rt c hai l bi c.
b) Rt c 2 l bi c bit rng 2 l bi ny mu .

Gii.

1.4 Xc sut c iu kin, s c lp

V d 1.13.

http://www.ebook.edu.vn

Mt nhm 100 ngi c:

+ 20 ngi ht thuc.
+ 30 n, trong  c 5 ngi ht thuc.

Chn ngu nhin mt ngi trong nhm 100 ngi ny. Tnh xc sut ngi ny ht
thuc bit rng ngi ny l n.

Gii.

Cng thc xc sut iu kin


P .AjB/ D

Tnh cht 1.4.

P .AB/
;
P .B/

P .B/ > 0

Xc sut c iu kin c cc tnh cht:

i. 0  P .AjB/  1 vi mi bin c A.
 P .A0 jB/.
ii. Nu A  A0 th P .AjB/

N
iii. P .AjB/ D 1 P AjB
:

1.4 Xc sut c iu kin, s c lp


V d 1.14.

http://www.ebook.edu.vn

Mt cng ty cn tuyn 4 nhn vin. C 10 ngi np n d tuyn, trong

 c 4 n (kh nng trng tuyn ca cc ng c vin l nh nhau). Tnh xc sut:


a) C 4 n trng tuyn.
b) C t nht mt n trng tuyn.
c) C 4 n trng tuyn, bit rng c t nht mt n  trng tuyn.

Gii.

1.4.2 S c lp ca hai bin c


A

l hai bin c c lp nu

kh nng xy ra

c xy ra hay khng cng khng nh hng n

v ngc li, ngha l:

P .AjB/ D P .A/

Nhn xt: Nu hai bin c A v B

hoc

P .BjA/ D P .B/

c lp th cc cp bin c

c lp.

V d 1.15.

Tung mt xc sc 2 ln. Gi cc bin c:

Gi cc bin c:

A:
B:

Ln 1 xut hin mt 6 chm


Ln 2 xut hin mt 6 chm

Hai bin c

c c lp?

BN ; AN

B ; AN

BN

1.5 Cc cng thc tnh xc sut

http://www.ebook.edu.vn

Gii.

V d 1.16.

Mt l ng 4 bi trng v 6 bi en, thc hin hai ln ly bi. Mi ln ly

1 bi (ly khng hon li). t cc bin c:


Gi cc bin c:

A:
B:

Ln 1 ly c bi en
Ln 2 ly c bi trng

Hai bin c

c c lp?

Gii.

1.5 Cc cng thc tnh xc sut


1.5.1 Cng thc cng
P .A C B/ D P .A/ C P .B/

P .AB/

1.5 Cc cng thc tnh xc sut


Ch : Nu A v B

xung khc

http://www.ebook.edu.vn

.AB D ;/

th

P .A C B/ D P .A/ C P .B/

V d 1.17.

Mt lp hc c 20 hc sinh trong  c 10 hc sinh gii ton, 8 hc sinh

gii vn v 6 hc sinh gii c ton v vn. Chn ngu nhin mt hc sinh, tnh xc sut
hc sinh ny gii t nht mt mn.

Gii.

Cng thc cng 3 bin c:


P .A C B C C / DP .A/ C P .B/ C P .C /
P .AB/

P .AC /

P .BC /

C P .ABC /

Ch :

Nu

A; B; C

xung khc tng i mt th

P .A C B C C / D P .A/ C P .B/ C P .C /

1.5.2 Cng thc nhn

Ch :

P .AB/ D P .A/ P .BjA/ D P .B/ P .AjB/


Nu

c lp th

M rng cng thc nhn:

P .AB/ D P .A/ P .B/

Cho

bin c

A1 ; A2 ; : : : ; An

P .A1 A2 : : : An / D P .A1 / P .A2 jA1 / : : : P .An jA1 A2 : : : An 1 /

Ch :

Nu

Ai ; i D 1; : : : ; n

c lp ton b th

P .A1 : : : An / D P .A1 / : : : P .An /

1.5 Cc cng thc tnh xc sut


V d 1.18.

http://www.ebook.edu.vn

10

Mt ngi c 4 con g mi, 6 con g trng nht trong mt lng. Hai ngi

n mua (ngi th nht mua xong ri n lt ngi th hai mua, mi ngi mua 2
con) v ngi bn bt ngu nhin t lng. Tnh xc sut ngi th nht mua c mt
g trng v ngi th hai mua hai g trng.

Gii.

V d 1.19.

Trong mt k thi, mi sinh vin phi thi 2 mn. Mt sinh vin A c

lng rng: xc sut t mn th nht l 0,8. Nu t mn th nht th xc sut t


mn th hai l 0,6; nu khng t mn th nht th xc sut t mn th hai l 0,3.
Tnh xc sut sinh vin A:

a. t mn th hai.
b. t

mn,

i D 0; 1; 2:

c. t t nht mt mn.

d. t mn th hai bit rng sinh vin ny t mt mn.


e. t mn th hai bit rng sinh vin ny t t nht mt mn.

Gii.

1.5 Cc cng thc tnh xc sut

V d 1.20.

http://www.ebook.edu.vn

Mt ngi c 3 con g mi, xc sut  trng trong ngy ca con g I,

II, III ln lt l 0,4; 0,7; 0,8. Tnh xc sut:

a) C

11

con g  trng trong ngy,

i D 0; 1; 2; 3:

b) C t nht 1 con g  trng trong ngy.


c) C nhiu nht 2 con g  trng trong ngy.

1.5 Cc cng thc tnh xc sut

http://www.ebook.edu.vn

12

d) Con g th I  trng trong ngy bit rng trong ngy  c 1 con  trng.
e) Con g th I  trng trong ngy bit rng trong ngy  c t nht 1 con 
trng.
f) Con g th I  trng trong ngy bit rng trong ngy  c nhiu nht 2 con 
trng.

Gii.

1.5 Cc cng thc tnh xc sut

http://www.ebook.edu.vn

13

1.5.3 Cng thc xc sut y 


nh ngha 1.5 (H y ). n bin c A1 ; A2 ; : : : ; An c gi l h y  nu chng

xung khc tng i mt v lun c t nht mt bin c xy ra trong mt php th. Ngha
l
(
Ai \ Aj D ;;

8i j

A1 C A2 C    C An D 

V d 1.21.

T mt l c 4 bi trng v 6 bi en ly ra 2 bi.

Gi cc bin c:

A0 :
A1 :
A2 :
Khi 

Ly c 0 bi en
Ly c 1 bi en
Ly c 2 bi en

A0 I A1 I A2

l h y .

Cng thc xc sut y :


c v

A1 I A2 I : : : I An (P .Ai / > 0 ) l h y  cc bin


sut xy ra bin c B

Cho

l mt bin c bt k. Xc

P .B/ D P .A1 / P .BjA1 / C P .A2 / P .BjA2 / C    C P .An / P .BjAn /

V d 1.22.

Mt m ng c s n ng bng na s n b. Xc sut  n ng

b bnh tim l 0,06 v n b l 0,036. Chn ngu nhin 1 ngi t m ng, tnh xc
sut  ngi ny b bnh tim.

Gii.

1.5 Cc cng thc tnh xc sut

http://www.ebook.edu.vn

14

1.5.4 Cng thc xc sut Bayes


Gi thit ging cng thc xc sut y . Xc sut:

P .Ai jB/ D

V d 1.23.

P .Ai / P .BjAi /
P .Ai B/
D
;
P .B/
P .B/

i D 1; 2; : : : ; n

Mt lp c s hc sinh nam bng 3 ln s hc sinh n. T l hc sinh n

gii ton l 30% v t l hc sinh nam gii ton l 40%. Chn ngu nhin mt hc sinh
trong lp ny. Tnh xc sut:
a. Hc sinh ny gii ton.
b. Hc sinh ny l nam bit rng hc sinh ny gii ton.

Gii.

1.5 Cc cng thc tnh xc sut

V d 1.24.

http://www.ebook.edu.vn

15

C hai chung g: Chung I c 10 g trng v 8 g mi; Chung II c 12

trng v 10 mi. C hai con g chy t chung I sang chung II. Sau  c hai con g
chy ra t chung II. Tnh xc sut:
a. Hai con g chy t chung I sang chung II l 2 con trng v hai con g chy ra
t chung II cng l hai con trng.
b. Hai con g chy ra t chung II l hai con trng.
c. Bit rng hai con g chy ra t chung II l hai con trng, tnh xc sut hai con
g chy t chung I sang chung II l 2 con g trng.

Gii.

1.6 Bi tp chng 1

http://www.ebook.edu.vn

16

1.6 Bi tp chng 1
Bi tp 1.1.

Mt nhm kho st s thch tit l thng tin l trong nm qua:

45% ngi xem Tivi thch xem phim tnh cm Hn quc.

25% ngi xem Tivi thch xem phim hnh ng M.

10% thch xem c hai th loi trn.

Tnh t l nhm ngi:

a. Thch xem t nht mt trong hai th loi trn.


b. Ch thch mt trong hai th loi trn.
c. Thch xem phim tnh cm Hn quc, bit rng ngi ny ch thch mt trong hai
th loi trn.

Gii.

1.6 Bi tp chng 1

Bi tp 1.2.

http://www.ebook.edu.vn

17

C ba l hng mi l c 20 sn phm, s sn phm loi A c trong l I,

II, III ln lt l: 12; 14; 16. Bn mua chn ngu nhin t mi l hng 3 sn phm, nu
l no c 3 sn phm u loi A th bn mua nhn mua l hng . Tnh xc sut:

a. L th
b. C

c mua,

l c mua,

i D 1; 2; 3: (0,193;0,3193;0,4912)

i D 0; 1; 2; 3: (0,2795; 0,4677; 0,2224; 0,0371)

0,9629
C t nht mt l c mua.(0,7205)

c. C nhiu nht hai l c mua.


d.

e. Gi s c t nht mt l c mua. Tnh xc sut trong  l II c mua.

(0,4439)
f. Gi s c t nht mt l c mua. Tnh xc sut trong  l I v II c

0,0855

mua.

g. Gi s c mt l c mua. Tnh xc sut l II c mua.

Gii.

(0,279)

1.6 Bi tp chng 1

Bi tp 1.3.

http://www.ebook.edu.vn

18

Mt hp bng bn c 15 bng mi v 8 bng c. Ln th I ly ra 2 bng

 s dng sau  cho vo li hp; ln th II ly ra 3 bng. Tnh xc sut

a. Ln th I ly c

bng c,

i D 0; 1; 2. (0,4150; 0,4743; 0,1107)

b. Ln I ly 1 bng c v ln II l 3 bng mi.


c. Ln th II ly c 3 bng mi.

d. Bit ln th II ly c 3 bng mi, tnh xc sut ln th I ly c 1 bng c.

Gii.

1.6 Bi tp chng 1

Bi tp 1.4.

http://www.ebook.edu.vn

19

C 3 bnh ng bi: bnh I c 4 bi trng v 6 bi en; bnh II c 7 bi trng

v 3 bi en; bnh III c 6 bi trng v 8 bi en. T bnh I v bnh II, mi bnh ly 1 bi


v b sang bnh III. Tip theo, t bnh III ly ra tip 3 bi. Tnh xc sut:

a. Hai bi ly ra t bnh I v II c

bi trng,

i D 0; 1; 2:

b. Tnh xc sut 3 bi ly ra t bnh III c 2 bi trng.

c. Gi s 3 bi ly t bnh III c 2 bi trng, tnh xc sut 2 bi ly t bnh I v II l


2 bi en.

Gii.

1.6 Bi tp chng 1

Bi tp 1.5.

http://www.ebook.edu.vn

20

Mt thng kn ng 2 loi thuc: S lng l thuc loi A bng 2/3

thuc s lng l thuc loi B. T l l thuc A, B  ht hn s dng ln lt l 10%


v 8%. T thng ly ngu nhin mt l thuc.

a. Tnh xc sut ly c l thuc

ht hn s dng.

b. Tnh xc sut l thuc ly ra t thng  ht hn s dng.


c. Gi s ly c l thuc cn hn s dng. Tnh xc sut l ny l l thuc B.

Gii.

1.6 Bi tp chng 1

Bi tp 1.6.

http://www.ebook.edu.vn

21

Mt ngi bn 3 pht n vo mt mc tiu mt cch c lp. Xc sut

trng mc tiu mi pht ln lt l 0,55; 0,6; 0,7. Xc sut mc tiu b h khi bi


trng 1, 2, 3 pht n ln lt l 0,2; 0,4; 0,8. Tnh xc sut:

a. C

pht trng mc tiu,

i D 0; 1; 2; 3:

b. C nhiu nht 2 pht trng mc tiu.


c. Tnh xc sut mc tiu b h.

d. Gi s c 2 pht trng mc tiu, tnh xc sut pht th I trng mc tiu.


e. Gi s mc tiu b h. Tnh xc sut vin th nht trng mc tiu.
f. Bit rng c nhiu nht 2 pht trng mc tiu, tnh xc sut mc tiu b h.

Gii.

1.6 Bi tp chng 1

Bi tp 1.7.

http://www.ebook.edu.vn

22

Nh my c hai phn xng, sn lng ca phn xng I gp 3 ln sn

lng ca phn xng II. T l ph phm ca phn xng I, II ln lt l 7% v 12%.


Chn ngu nhin mt sn phm ca nh my, tnh:

a. Xc sut chn c sn phm tt do phn xng I sn xut.


b. Xc sut chn c ph phm.
c. Gi s chn c sn phm tt. Tnh xc sut sn phm ny do phn xng I
sn xut.

Gii.

1.6 Bi tp chng 1

Bi tp 1.8.

http://www.ebook.edu.vn

23

Mt ngi bun bn bt ng sn ang c gng bn mt mnh t ln.

ng ta tin rng nu nn kinh t tip tc pht trin, kh nng mnh t c mua l


80%; ngc li nu nn kinh t ngng pht trin, ng ta ch c th bn c mnh t
 vi xc sut 40%. Theo d bo ca mt chuyn gia kinh t, xc sut nn kinh t
tip tc tng trng l 65%. Tnh xc sut  bn c mnh t.

Gii.

Bi tp 1.9.

C hai hp ng bi: hp I c 5 bi trng v 7 bi en; hp II c 6 bi trng

v 4 bi en. Ly 1 bi t hp I b sang hp II, ri t hp II ly ra 1 bi. Tnh xc sut


a. Bi ly t hp II l bi trng.
b. Gi s bi ly t hp II l bi trng. Tnh xc sut bi ly t hp I l bi trng.
c. Nu bi ly ra t hp II l bi trng. Tnh xc sut bi ny ca hp I.

1.6 Bi tp chng 1

http://www.ebook.edu.vn

d. Nu bi ly ra t hp II l bi trng. Tnh xc sut bi ny ca hp II.

Gii.

24

http://www.ebook.edu.vn

Chng 2
Bin ngu nhin
2.1 Khi nim bin ngu nhin
- Xt mt php th c khng gian cc bin c s cp

.

t

X W  ! R
! 7 ! X.!/ D x
X

c gi l bin ngu nhin,

gi l gi tr ca bin ngu nhin

X.

fX 2 I g




I
R
fX 2 I g D f! W X.!/ 2 I g D A  

Hnh 2.1: Bin ngu nhin

V d 2.1.

Thc hin php th gieo ng thi 2 ng xu cn i, chng ta c khng

gian cc bin c s cp

 D fN1 N2 I N1 S2 I S1 N2 I S1 S2 g
t

X.!/

l s ng xu sp khi kt qu php th l

X.N1 N2 / D 0I
Khi  ta gi

X.N1 S2 / D 1I

!.

Ta c:

X.S1 N2 / D 1I

X.S1 S2 / D 2

l bin ngu nhin s ng xu sp khi tung 2 ng xu.

2.2 Phn phi xc sut ca bin ngu nhin

http://www.ebook.edu.vn

26

- C hai loi bin ngu nhin:

Bin ngu nhin ri rc l bin ngu nhin m gi tr c th ca n l mt tp

Bin ngu nhin lin tc l bin ngu nhin m gi tr c th ca n lp y mt

hu hn hoc v hn m c.

khong trn trc s.

V d 2.2.




S chm trn mt xut hin khi tung mt xc sc l bin ngu nhin ri rc (gi
tr ca

l tp hu hn).

S cuc gi n tng i in thoi trong 1 gi l bin ngu nhin ri rc (gi tr


ca

l tp v hn m c).

Thi gian hon thnh 1 sn phn ca mt cng nhn l bin ngu nhin lin tc.

2.2 Phn phi xc sut ca bin ngu nhin


2.2.1 X l bin ngu nhin ri rc
 m t phn phi xc sut ca bin ngu nhin ri rc ngi ta s dng bng phn
phi xc sut:

X
P

x1
f .x1 /

x2
f .x2 /




xn
f .xn /




Trong :

Dng 1 lit k gi tr c th ca X.

 f .xi / D P .X D xi / ; i D 1; 2; : : :


Nu

x0 fx1 ; : : : ; xn ; : : :g

V d 2.3.

th

gi l xc sut

l s chm trn mt xut

c bng phn phi nh sau:

X
P

1
1=6

xi :

f .x0 / D 0:

Thc hin php th tung mt xc sc. Gi

hin ca xc sc.

nhn gi tr

2
1=6

3
1=6

4
1=6

5
1=6

6
1=6

2.2 Phn phi xc sut ca bin ngu nhin

http://www.ebook.edu.vn

27

Nhn xt:
 f .x1 / C f .x2 / C    C f .xn / C    D 1:
P
f .xi /:
 P .a < X < b/ D
a<xi <b

V d 2.4.

Cho bin ngu nhin ri rc

X
P
a. Xc nh

a.

b. Xc nh

P .X D 2/ :

c. Xc nh

1
a

c bng phn phi xc sut cho nh sau:

1
2a

3
3a

5
4a

P . 1 < X < 4/ :

Gii.

V d 2.5.

Mt x th c 4 vin n, bn ln lt tng vin vo mt mc tiu mt

cch c lp. Xc sut trng mc tiu mi ln bn l 0,7. Nu c mt vin trng mc


tiu hoc ht n th dng. Gi
ca

X:

Gii.

l s vin n  bn, lp bng phn phi xc sut

2.2 Phn phi xc sut ca bin ngu nhin

V d 2.6.

http://www.ebook.edu.vn

28

Mt x th c 6 vin n, bn ln lt tng vin vo mt mc tiu mt

cch c lp. Xc sut trng mc tiu mi ln bn l 0,7. Nu c 3 vin trng mc


tiu hoc ht n th dng. Gi
ca

l s vin n  bn, lp bng phn phi xc sut

X:

Gii.

V d 2.7.

Mt l c 3 bi trng v 7 bi en. T l ny ly ra ngu nhin 4 bi. Gi X

l s bi en ln trong 4 bi ly ra, lp bng phn phi xc sut ca

Gii.

X:

2.2 Phn phi xc sut ca bin ngu nhin

http://www.ebook.edu.vn

29

2.2.2 X l bin ngu nhin lin tc


nh ngha 2.1

Hm s f .x/  0; 8x 2 R c gi l hm mt 
nu
.

(Hm mt )

ca bin ngu nhin lin tc X

P .X 2 A/ D

f .x/dx; 8A  R

Hm f .x/  0 l hm mt  ca bin ngu

Tnh cht 2.2

(Tnh cht hm mt )
C1
R

nhin lin tc X khi v ch khi


V d 2.8.

f .x/dx D 1:

Cho hm s

8
< 3 2
x
f .x/ D
8
: 0
a. Chng ta

f .x/

b. Tnh xc sut
c. Tnh xc sut

Gii.

khi

0x2

ni khc

l hm mt  ca bin ngu nhin

P .1  X  3=2/ :
P .X  1  3/ :

X:

2.2 Phn phi xc sut ca bin ngu nhin

http://www.ebook.edu.vn

30

2
1
0
-2

-1

2.2.3 Hm phn phi xc sut


nh ngha 2.3

(Hm phn phi xc sut)

nhin X , k hiu F .x/

Hm phn phi xc sut ca bin ngu

F .x/ D P .X < x/

Nhn xt:


Nu

l bin ngu nhin ri rc th

f .xi /

l bin ngu nhin lin tc c hm mt 

f .x/

F .x/ D P .X < x/ D


Nu

F .x/ D P .X < x/ D

xi <x

Zx

th

f .t/dt

V d 2.9.

Cho bin ngu nhin

X
P

c bng phn phi nh sau:

1
0; 2

2
0; 5

3
0; 3

2.2 Phn phi xc sut ca bin ngu nhin


a. Tm hm phn phi
b. V  th ca

F .x/

ca

http://www.ebook.edu.vn

X:

F .x/:
1,0
0,8

F .x/

0,6
0,4
0,2
0,0
0

Gii.

V d 2.10.

Cho bin ngu nhin lin tc

f .x/ D

kx 3
0

c hm mt 

khi

0x1

ni khc

31

2.2 Phn phi xc sut ca bin ngu nhin


a. Xc nh

http://www.ebook.edu.vn

k:

b. Tm hm phn phi xc sut


c. V  th hm phn phi

1,0

F .x/:

F .x/:

F .x/

0,5

0,0
-2

-1

Gii.

Tnh cht 2.4.

i.

Hm phn phi xc sut F .x/ c cc tnh cht:

0  F .x/  1; 8x 2 RI F . 1/ D 0I F .C1/ D 1

32

2.2 Phn phi xc sut ca bin ngu nhin

http://www.ebook.edu.vn

33

ii. F .x/ l hm khng gim (nu x1 < x2 th F .x1 /  F .x2 /).


iii. P .a  X < b/ D F .b/ F .a/:
iv. Nu X l bin ngu nhin lin tc c hm mt  f .x/ th:
 F 0 .x/ D f .x/
 P .X D x/ D 0;

8x 2 R

P .b  X < a/ D P .a < X < b/

D P .a < X  b/

D P .a  X  b/ D F .b/

V d 2.11.

F .a/

Mt phn xng c 2 my hot ng c lp. Xc sut trong 1 ngy lm

vic cc my  hng tng ng l 0,3 v 0,4. Gi X l s my hng trong 1 ngy lm


vic.

a. Lp bng phn phi xc sut ca

X:

b. Tm hm phn phi xc sut ca

X.

Gii.

2.3 Cc c trng s ca bin ngu nhin

http://www.ebook.edu.vn

34

2.3 Cc c trng s ca bin ngu nhin


2.3.1 K vng - EX
nh ngha 2.5
 X

(K vng)

K vng ca bin ngu nhin X , k hiu EX W

l bin ngu nhin ri rc c bng phn phi xc sut


X
P

x1
f .x1 /

x2
f .x2 /




xn
f .xn /




K vng EX D x1 f .x1 / C    C xn f .xn / C   


 X

l bin ngu nhin lin tc c hm mt  f .x/ K vng EX D

V d 2.12.

C1
R

xf .x/dx

Anh A nui 5 con ln c cn nng (kg) 55, 55, 60, 70, 70. Chn ngu

nhin mt con v mang cn, gi

l cn nng.

a. Lp bng phn phi xc sut ca


b. Tnh k vng ca

X:

c. Lp bng phn phi xc sut ca


d. Tnh k vng ca

X:
X 2:

X 2:

Gii.

ngha ca k vng:
Tnh cht 2.6.

i.

K vng ca

K vng c cc tnh cht:

Ec D c; c

l hng s.

trung bnh cc gi tr ca X theo xc sut.

2.3 Cc c trng s ca bin ngu nhin

http://www.ebook.edu.vn

35

ii. E.cX/ D cEX:


iii. E.X C Y / D EX C EY:
iv. E.XY / D EX  EY khi X v Y c lp.
v. Cho Y D h.X/ l hm ca bin ngu nhin X:
 Khi X l bin ngu nhin ri rc
EY D h.x1 /f .x1 / C    C h.xn /f .xn / C   

Khi X l bin ngu nhin lin tc c hm mt  f .x/ th


ZC1
EY D
h.x/f .x/dx
1

V d 2.13.
-

Thi gian hc rnh ngh sa ti vi ca mt ngi l mt bin ngu nhin

(nm) c hm mt .

8
< 9 x2 C 1
5
f .x/ D 40
:0

khi

x 2 .0I 2/

khi

x .0I 2/

a. Tnh thi gian trung bnh mt ngi hc rnh ngh sa tivi.


b. Tnh
c. Tnh

Gii.

E.2X C 3/:
E.X 2 /:

2.3 Cc c trng s ca bin ngu nhin

http://www.ebook.edu.vn

36

2.3.2 Phng sai - VarX


nh ngha 2.7

(Phng sai)

Phng sai ca bin ngu nhin X , k hiu VarX


X/2 D EX 2

VarX D E .EX

V d 2.14.

.EX/2

Anh A nui 5 con ln c cn nng (kg) 55, 55, 60, 70, 70. Chn ngu

nhin mt con v mang cn, gi

l cn nng. Tnh phng sai ca X.

Gii.

ngha phng sai:


gi tr ca
gi tr ca

X
X

Phng sai l trung bnh ca bnh phng sai khc gia cc

so vi trung bnh ca n. Do  phng sai dng  o  phn tn cc


so vi trung bnh ca n. Ngha l phng sai ln th  phn tn ln v

ngc li.
Do n v ca phng sai bng bnh phng n v ca
ngha  lch chun

D

X.

 c cng n v, ta nh

VarX

 D 1=2

 D1
 D2
3

Tnh cht 2.8.

i.

Phng sai Phng sai c cc tnh cht:

Var.c/ D 0; c

l hng s.

4 x

2.3 Cc c trng s ca bin ngu nhin

ii.
iii.

Var.cX/ D c 2 VarX:

Var.X C Y / D VarX C VarY;

http://www.ebook.edu.vn

nu X v Y c lp.

2.3.3 ModX
nh ngha 2.9.


Mod ca bin ngu nhin S , k hiu ModX

X l bin ngu nhin ri rc


ModX D fxi jP .X D xi / maxg

X l bin ngu nhin lin tc c hm mt  f .x/


ModX D fx0 jf .x0 / maxg

V d 2.15.

Cho bin ngu nhin

X
P
ModX D 3

V d 2.16.

Gii.

c bng phn phi xc sut cho nh sau:

1
0; 1

2
0; 3

3
0; 4

4
0; 2

P .X D 3/ max

Cho bin ngu nhin lin tc

f .x/ D
Xc nh

ModX:

8
<
:

x
0

x3
4

c hm mt 

khi

x 2 0I 2

khi

x 0I 2

37

2.4 Bi tp chng 2

http://www.ebook.edu.vn

38

2.4 Bi tp chng 2
Bi tp 2.1.

Mt php th c tp hp tt c cc kt qu

qu, bin ngu nhin

c cc gi tr x c xc nh:

Kt qu

a
0

b
0

c
1; 5

a. Lp bng phn phi xc sut ca

X:

b. Tm hm phn phi xc sut ca

X:

c. Tnh

Gii.

EX; ModX

VarX

d
1; 5

fa; b; c; d; e; f g.
e
2

f
3

Vi mi kt

2.4 Bi tp chng 2

Bi tp 2.2.

http://www.ebook.edu.vn

Cho bin ngu nhin ri rc

X
P
a. Gi tr ca tham s

a
0; 3


0; 1
0; 2

39

c bng phn phi xc sut

0; 3
0; 2

0; 4
0; 2

2
0; 1

EX D 0; 3

b. Tm hm phn phi xc sut ca

X:

Gii.

Bi tp 2.3.

Theo thng k, mt ngi M 25 tui s sng thm trn 1 nm c xc

sut l 0,992 v ngi  cht trong vng 1 nm ti l 0,008. Mt cng ty bo him A


 ngh ngi  bo him sinh mng cho 1 nm vi s tin chi tr l 10000 USD, ph
bo him l 100 USD. Hi trung bnh cng ty A li bao nhiu khi bn bo him cho
ngi ?

2.4 Bi tp chng 2

http://www.ebook.edu.vn

40

Gii.

Bi tp 2.4.

Ngi th chp tranh mi tun chp hai bc tranh c lp A v B vi

xc sut hng tng ng l 0,03 v 0,05. Bit rng nu thnh cng th ngi th s
kim li t bc tranh A l 1,3 triu ng v B l 0,9 triu ng, nhng nu hng th
b l do bc tranh A l 0,8 triu ng v do B l 0,6 triu ng. Hi trung bnh ngi
th kim c bao nhiu tin chp tranh mi tun?

Gii.

Bi tp 2.5.

Nhu cu hng ngy ca 1 khu ph v 1 loi thc phm ti sng c bng

phn phi xc sut

2.4 Bi tp chng 2

http://www.ebook.edu.vn

Nhu cu (kg)

31
0; 15

32
0; 25

33
0; 45

41

34
0; 15

Mt ca hng trong khu ph nhp v mi ngy 34 kg loi thc phm ny vi gi 25.000


ng/kg v bn ra vi gi 40.000 ng/kg. Nu b , cui ngy ca hng phi bn h
gi cn 15.000 ng/kg mi bn ht hng. Tnh tin li trung bnh ca ca hng ny
v loi thc phm trn trong 1 ngy.

Gii.

Bi tp 2.6.

Tui th (X-tui) ca ngi dn mt a phng l bin ngu nhin c

hm phn phi cho nh sau

F .x/ D

0
1

khi

x

khi

Tnh:

a. T l ngi dn th t 60 n 70 tui.
b. Xc nh hm mt  ca

X:

c. Tnh tui th trung bnh v

VarX:

x0
0<x

vi

D 0; 013

2.4 Bi tp chng 2

http://www.ebook.edu.vn

42

Gii.

Bi tp 2.7.

Tui th (X-thng) ca mt b phn ca mt dy chuyn sn xut l

bin ngu nhin lin tc c hm mt :

8
< 25 .10 C x/
f .x/ D 2
:0

khi

x 2 .0I 40/

khi

x .0I 40/

a. Xc sut tui th ca b phn ny nh hn 6 thng l:


b. Tui th trung bnh ca dy chuyn ny.
c. Tm hm phn phi xc sut ca

Gii.

X:

2.4 Bi tp chng 2

Bi tp 2.8.
tc

http://www.ebook.edu.vn

Tui th ca mt loi cn trng no  l mt i lng ngu nhin lin

(n v thng) c hm mt 

f .x/ D

a. Tm hng s

kx 2 .4
0

x/

khi

0x4

ni khc

k.

b. Tm

F .x/.

c. Tm

E .X/, Var .X/

Mod.X/.

d. Tnh xc sut  cn trng cht trc mt thng tui.

Gii.

43

2.4 Bi tp chng 2

Bi tp 2.9.

http://www.ebook.edu.vn

X l bin ngu nhin c hm mt 

f .x/ D

a. Tm
b. Tnh
c. Bit

Gii.

 hm

f .x/

kx 2 0 < x < 1
ni khc
0

l hm mt  khi  tm k vngv phng sai ca

P .1=2 < X < 3=2/ ; P .X  1=2/ :

Y D X 3:

Tm

P .1=64 < Y < 1=8/ :

X:

44

2.4 Bi tp chng 2

Bi tp 2.10.

Cho hm s

f .x/ D

a. Xc nh gi tr ca

kx.2
0

f .x/

x/

khi

1<x<2

ni khc

l hm mt  ca bin ngu nhin

tm c tnh k vng v phng sai ca bin ngu nhin


b. Tm hm phn phi
c. Tnh xc sut

Gii.

45

http://www.ebook.edu.vn

F .x/

P .Y > 2X/

ca bin ngu nhin


vi

Y DX :

X.

X.

X.

Vi

va

2.4 Bi tp chng 2

http://www.ebook.edu.vn

46

http://www.ebook.edu.vn

Chng 3
Mt s phn phi xc sut thng
dng
3.1 Phn phi Bernoulli
Xt mt php th, trong php th ny ta ch qua tm n 2 bin c

P .A/ D p:

N
A;

vi

Php th nh th ny cn gi l php th Bernoulli. t bin ngu nhin

XD
Bin ngu nhin

1
0

Nu
Nu

A
A

xy raI P .X
khng xy

p,

pDq

k hiu

X  B.p/
X
P

Tnh cht 3.1.

D 1/ D p
raI P .X D 0/ D 1

gi l c phn phi nh thc tham s

bng phn phi xc sut ca

i.
ii.

0
q

X  B.p/:

Ta c

1
p

Cc c trng ca X  B.p/

EX D p:

VarX D pq:

V d 3.1.

Tr li ngu nhin mt cu hi trc nghim c 4 p n, trong  ch c

mt p n ng. Gi bin ngu nhin:

XD

1
0

Nu tr li ngI P .X
Nu tr li

X  B.p/I EX D 1=4I VarX D 3=16:

D 1/ D 1=4
saiI P .X D 0/ D 3=4

3.2 Phn phi Nh thc

http://www.ebook.edu.vn

48

3.2 Phn phi Nh thc


Xt dy

php th Bernoulli c lp v cng phn phi,

Xi D
t

1
0

Ln
Ln

X D X1 C    C Xn W

iA
iA

xy raI P .Xi
khng xy

; i D 1; n

pDq

A xy ra trong n ln thc hin


s n; pI k hiu X  B.nI p/:

gi l s ln

gi l c phn phi Bernoulli tham

V d 3.2.

D 1/ D p
raI P .Xi D 0/ D 1

php th.

c

Mt x th bn 3 pht n vo mt mc tiu mt cch c lp, xc sut

trng mc tiu mi ln bn l 0,7. Gi cc bin ngu nhin:

Xi D

1
0

Ln
Ln

i
i

bn trng MTI P .Xi


bn khng trng

D 1/ D 0; 7
; i D 1; 2
MTI

X D X1 C X2 C X3 ; X  B.3I 0; 7/: X l s pht trng mc tiu trong 3 pht,


c th ca X l 0; 1; 2: Xc sut c 2 pht trng mc tiu:

0; 7:0; 7:0; 3 D .0; 7/2 :0; 3 Pht 1,2 trng MT

2
P .X D 2/ D C
0; 7:0; 3:0; 7 D .0; 7/ :0; 3 Pht 1,3 trng MT
0; 3:0; 7:0; 7 D .0; 7/2 :0; 3 Pht 2,3 trng MT

gi tr

D 3:.0; 7/2 :0; 3 D C32 .0; 7/2 0; 3

Cng thc tnh xc sut ca X  B.nI p/


Xc sut trong

l thc hin php th Bernoulli c

P .X D k/ D Cnk p k q n

Tnh cht 3.2.

i.
ii.
iii.

Cc c trng ca X  B.nI p/

ln

xy ra

k D 0; 1; : : : ; n

EX D np:

VarX D npq:
np

V d 3.3.

q  ModX  np

q C 1:

Mt  thi c 10 cu hi, mi cu c 4 p n trong  ch c mt p n

ng. Sinh vin A tr li mt cch ngu nhin tt c cc cu. Gi


ng trong 10 cu:

a. Xc nh phn phi xc sut ca

X:

l s cu tr li

3.2 Phn phi Nh thc

http://www.ebook.edu.vn

49

b. Tnh xc sut sinh vin A tr li ng t 2 n 3 cu.


c. Tnh xc sut sinh vin A tr li ng t nht mt cu.
d. S cu trung bnh sinh vin A tr li ng v

VarX:

e. S cu sinh vin A c kh nng tr li ng ln nht.


f.  thi cn c t nht bao nhiu cu  xc sut sinh vin A tr li ng t nht
mt cu

Gii.

 0; 99:

3.3 Phn phi Siu bi

50

http://www.ebook.edu.vn

3.3 Phn phi Siu bi


V d 3.4.

T mt l c 3 bi trng v 7 bi en ly ra 4 bi. Gi

trong 4 bi ly ra, lp bng phn phi xc sut ca

10

bi

3
7

bi trng

Ly ra 4 bi

bi en

c k bi en

1
C71 C33
4
C10

M hnh siu bi:


 NA

phn t

 N
T tp

NA
N

l c phn

T mt tp c

2
C72 C32
4
C10

l s bi en ln

X:
4
k

3
C73 C31
4
C10

bi trng
bi en

4
C74 C30
4
C10

phn t gm:

A:

phn t khc phn t

X l s phn t A ln trong n phn t


phi siu bi tham s N; NA ; n, k hiu X  H.N; NA ; n/
(
(
NA
Phn t A Ly ra n PT
k
Phn t A
N
!
N
N NA Phn t A c kP T A
n k Phn t AN

ly ra

A:

phn t. Gi

Cng thc tnh xc sut cho X  H.N; NA ; n/


Xc sut trong

phn t ly ra t tp

P .X D k/ D

Tnh cht 3.3.

i.

CNk A CNn
CNn

k
NA

k phn t A W
(
0kn

n .N NA /  k  NA

; trong

Cc c trng ca X  H.N; NA; n/



NA
:
EX D npI p D
N

ly ra,

gi

3.4 Phn phi Poisson

ii.

VarX D npq

V d 3.5.

N
N

http://www.ebook.edu.vn

51

n
:
1

C 20 chi tit my, trong  c 15 chi tit my tt. T 20 chi tit ny ly

ra ngu nhin 4 chi tit my, gi

l s chi tit tt ln trong 4 chi tit ly ra.

X:

a. Xc nh phn phi xc sut ca

b. Tnh xc sut ly c 3 chi tit tt.


c. Tnh trung bnh s chi tit tt ly c v

VarX:

Gii.

3.4 Phn phi Poisson

Bin ngu nhin X c gi l c phn phi


Poisson tham s  (k hiu X  P ./ nu bin ngu nhin X nhn gi tr k D 0; 1; : : :
vi
k

nh ngha 3.4

(Phn phi Poisson)

P .X D k/ D

 e
k

3.4 Phn phi Poisson


Tnh cht 3.5.

i.
ii.
iii.
Ch :
khong

http://www.ebook.edu.vn

Cc c trng ca X  P ./

EX D :

VarX D :


1  ModX  :

Bin ngu nhin

.t1 I t2 /

l s ln xut hin

A ti nhng

thi im ngu nhin trong

tha 2 iu sau:

S ln xut hin bin c

S ln xut hin bin c

xut hin

trong khong

.t1 I t2 /

khng nh hng n xc sut

trong khong thi gian k tip.

trong 1 khong thi gian bt k t l vi  di ca

khong .

Khi  bin ngu nhin

V d 3.6.

c phn phi Poisson.

Ti mt siu thi, trung bnh c 5 pht c 10 khch n quy tnh tin.

a. Tnh xc sut  trong 1 pht c 3 khch n quy tnh tin.


b. Tnh xc sut  trong 1 pht c t 1 n 3 khch n quy tnh tin.
c. S khch c kh nng n quy tnh tin ln nht trong 1 gi.

Gii.

52

3.5 Phn phi Chun

http://www.ebook.edu.vn

53

 D 1=2

 D1
 D2
3

4 x

3.5 Phn phi Chun

Bin ngu
nhin X c gi l c phn phi

2
chun tham s  v  , k hiu X  N ;  , nu X c hm mt :

nh ngha 3.6

(Phn phi chun)


2

f .x/ D
 th hm mt  ca

/2

.x

1
p e
 2

2 2

x2R

X  N.1; 12 /


2

Nhn xt:

4 x

 th hm mt  chun c dng hnh chung i xng qua

Tnh cht 3.7.

i.
ii.
iii.

Cc c trng ca X  N

;  2

EX D :

xD

VarX D  2 :

ModX D :

Cc  th hm mt  bin ngu nhin chun vi

nh ngha 3.8


Z  N .0; 1/

(Phn phi chun:

c dng

 D 0I  2 D 1).

1
f .z/ D p e
2

Hnh sau l  th hm mt  ca

D1

z2
2

z  N .0; 1/

 D 2;  D 1;  D 1=2:

Hm mt  ca bin ngu nhin

z2R

3.5 Phn phi Chun

http://www.ebook.edu.vn

nh ngha 3.9

3 x

Cho bin ngu nhin Z  N .0; 1/ : t hm

(Hm Laplace)

'.x/ D

Zx
0

1
p e
2

z2
2

x0

dz;

gi l hm Laplace. (Gi tr ca '.x/ c cho trong bng A.2)


'.x/

Tnh cht 3.10.

Hm Laplace '.x/ c cc tnh cht:

i. '. x/ D '.x/:
ii. '.C1/ D 0; 5I '. 1/ D 0; 5:
iii. Nu Z  N.0; 1/ th P .a < Z < b/ D '.b/ '.a/:

iv. Nu X  N ;  2 th bin ngu nhin Z D X    N .0; 1/ : v
P .a < X < b/ D '

V d 3.7.

Cho bin ngu nhin

a.

P . 1 < X < 2/ :

b.

P .1; 5 < X/ :

c.

P .X <

1/ :

X  N .0; 1/ ;

'

a



tnh cc xc sut.

54

3.5 Phn phi Chun

V d 3.8.

Cho bin ngu nhin

a.

P .X > 1/ :

b.

P .jX

V d 3.9.

http://www.ebook.edu.vn


X  N 2; 22 :

55

Tnh cc xc sut:

1j < 2/ :

im Toeic ca sinh vin sp tt nghip trng i hc c phn phi

chun vi gi tr trung bnh 560 v  lch chun 78. Tnh:

a. T l sinh vin c im nm gia 600 v 700.


b. T l sinh vin c im Toeic trn 500.
c. Gi s nh trng mun xc nh im Toeic ti thiu  sinh vin c th ra
trng vi t l 80%. Tnh im Toeic ti thiu(lm trn).

Gii.

3.5 Phn phi Chun

V d 3.10.

http://www.ebook.edu.vn

56

Tui th ca my ct c l bin ngu nhin c phn phi chun vi trung

bnh l 82 thng. Nh sn xut bo hnh sn phm khi bn ra l 33 thng. Gi s 2,5%


sn phm b tr li (hng) trong thi gian bo hnh. Tnh:

a.  lch chun ca tui th sn phm ny.


b. Xc sut mt my loi ny c tui th trn 50 thng.
c. Mt ca hng bn 10 my ct c loi ny. Tnh:
i) Xc sut c 2 my hng trong thi gian bo hnh.
ii) S my trung bnh hng trong thi gian bo hnh.

Gii.

3.6 Bi tp chng 3

http://www.ebook.edu.vn

57

3.6 Bi tp chng 3
Bi tp 3.1.

Mt nh vn trng 121 cy mai vi xc sut n hoa ca mi cy trong

dp tt nm nay l 0,75. Gi bn 1 cy mai n hoa l 0,5 triu ng.

a. Tnh s cy trung bnh n hoa trong dp tt.


b. Gi s nh vn bn ht nhng cy mai n hoa, tnh s tin trong dp tt nm
nay nh vn thu c chc chn nht.

3.6 Bi tp chng 3

http://www.ebook.edu.vn

58

Gii.

Bi tp 3.2.

Ch vn lan   nhm 20 chu lan c hoa mu  vi 100 chu lan

c hoa mu tm (lan cha n hoa). Mt khch hng chn ngu nhin 15 chu t 120
chu lan  (chn 1 ln).

a. Tnh xc sut c t 5 n 6 chu lan c hoa mu .


b. Gi X l s chu lan c hoa mu  khch chn c. Tnh gi tr ca

VarX .

Gii.

EX

3.6 Bi tp chng 3
Bi tp 3.3.

http://www.ebook.edu.vn

59

Ti bnh vin A trung bnh 3 gi c 8 ca m. Tnh

a. S ca m chc chn nht s xy ra ti bnh vin A trong 25 gi.


b. Tnh xc sut trong 5 gi c t 10 n 12 ca m.

Gii.

Bi tp 3.4.

Mt l hng cha 20 sn phm trong  c 4 ph phm. Chn lin tip

3 ln (c hon li) t l hng, mi ln chn ra 4 sn phm. Tnh xc sut  trong 3


ln chn c:

a. ng 1 ln chn c khng qu 1 ph phm.


b. Trung bnh s ln chn c khng qu 1 ph phm.

Gii.

3.6 Bi tp chng 3

Bi tp 3.5.

http://www.ebook.edu.vn

Gi c ph trn th trng l bin ngu nhin c phn phi chun vi

trung bnh l 26000 ng/kg v  lch chun 2000 ng.


gi ln hn

60

vi xc sut 90%. Tnh gi tr

l gi tr ti  c ph c

k:

Gii.

Bi tp 3.6.

Thi gian mang thai ca sn ph l bin ngu nhin c phn phi chun

vi trung bnh 280 ngy v  lch chun 15 ngy. Cho bit t l mt sn ph mang
thai di trn 290 ngy l 25,14%, tnh  lch chun ca thi gian mang thai.

Gii.

3.6 Bi tp chng 3

Bi tp 3.7.

http://www.ebook.edu.vn

61

Chiu di ca loi linh kin in t A ti ca hng B l bin ngu nhin

X (mm) c phn phi chun

N.12I 2; 5/.

Mt cng ty cn mua loi linh kin ny vi

chiu di t 11,98mm n 13mm v h chn ln lt 7 chic t ca hng B. Tnh xc


sut  trong 7 chic c chn c:

a. T 5 n 6 chic s dng c.


b. t nht mt chic s dng c.

Gii.

Bi tp 3.8.
nhin

Thi gian chi th thao trong mt ngy ca mt thanh nin l bin ngu

(gi/ngy) c hm mt 

a. Tnh hng s A.

8


<A sin  x
3
f .x/ D
:0

khi

0<x<1

ni khc

b. Tnh thi gian chi th thao trung bnh.


c. Tnh xc sut mt thanh nin c thi gian chi th thao cha ti 30 pht/ngy.
d. Trung bnh c bao nhiu thanh nin chi th thao hn 30 pht/ngy trong 100
thanh nin.

3.6 Bi tp chng 3

http://www.ebook.edu.vn

62

e. Ta phi chn t nht bao nhiu thanh nin  gp c t nht 1 ngi c thi
gian chi th thao cha ti 30 pht/ngy xy ra vi xc sut hn 95%.

Gii.

Bi tp 3.9.

Tui th ca ngi dn mt a phng l mt bin ngu nhin -

(tui) c hm mt 

f .x/ D

e
0

x

khi

x0

ni khc

 D 0; 013

3.6 Bi tp chng 3

http://www.ebook.edu.vn

63

a. Tnh tui th trung bnh ca ngi dn a phng.


b. Tnh t l ngi dn th trn 60 tui.
c. Trung bnh c bao nhiu ngi th trn 60 tui tui trong 1000 dn.

Gii.

Bi tp 3.10.
-

Thi gian hc rnh ngh sa ti vi ca mt ngi l mt bin ngu nhin

(nm) c hm mt .

8
<Ax 2 C 1
5
f .x/ D
:0
a. Xc nh hng s

khi

0<x<2

ni khc

A:

b. Thi gian hc rnh ngh trung bnh ca mt ngi.


c. Tnh xc sut mt ngi hc rnh ngh di 6 thng.
d. Chn ngu nhin 5 hc vin, tnh xc sut c 2 ngi hc rnh ngh di 6 thng.

3.6 Bi tp chng 3

Gii.

http://www.ebook.edu.vn

64

http://www.ebook.edu.vn

Chng 4
Lut s ln v cc nh l gii hn
4.1 Hi t theo xc sut v phn phi

Cho dy bin ngu nhin fXng v bin ngu


P
nhin X . Ta ni fXng hi t theo xc sut n X , k hiu Xn !
X , nu vi mi " > 0
th
nh ngha 4.1

(Hi t theo xc sut)

Xj < "/ D 1

lim P .jXn
n!C1

Nu

Xn ! X

th vi

ln chng ta c

Xn  X
X

hi t theo xc sut n bin ngu nhin


khi

ln th hu nh bin ngu nhin

Xn

vi xc sut gn 1. Thng thng, Xn


P
l hng s (Xn !  ,  l hng s) ngha l

khng c s thay i.

nh ngha hi t theo phn phi Cho dy


bin ngu nhin fXng v bin ngu nhin X . Ta ni fXng hi t theo phn phi n X ,
F
k hiu Xn !
X , nu
nh ngha 4.2

(Hi t theo phn phi)

lim P .Xn
n!C1

< x/ D P .X < x/ D F .x/

ti mi im lin tc ca hm phn phi F .x/


F

Xn ! X th vi n  ln chng ta c th xp x phn phi ca Xn


ca X . Vy hi t theo phn phi rt tin li cho vic xp x phn phi
nhin Xn .

Nu

bi phn phi
ca bin ngu

Cho dy bin ngu nhin fXn g v bin ngu


nhin X . Ta ni fXng hi t hu chc chn n X , k hiu Xn a:s:! X , nu Xn 6! X
vi xc sut l khng.
nh ngha 4.3

(Hi t hu chc chn)

4.2 Bt ng thc Markov, Chebyshev

http://www.ebook.edu.vn

66

4.2 Bt ng thc Markov, Chebyshev


4.2.1 Bt ng thc Markov
Nu

l bin ngu nhin nhn gi tr khng m th vi mi hng s dng

P .X  "/ 

Chng minh.

"

ta c

E .X/
"

l bin ngu nhin c hm mt 

f .x/

th

ZC1
Z"
ZC1
E .X/ D
xf .x/dx D
xf .x/dx C
xf .x/dx
0

"

ZC1

ZC1
xf .x/dx 
"f .x/dx D "P .X  "/

"

Nhn hai v ca bt phng trnh vi

"

1="

th ta c kt qu.

4.2.2 Bt ng thc Chebyshev


Nu

l bin ngu nhin c k vng l

s dng

"

v phng sai

2

hu hn th vi mi hng

b ty ta c

P .jX

j  "/ 

Var .X/
"2

P .jX

j < "/ >

Var .X/
"2

hay tng ng

Chng minh. Ta thy X 2 l bin ngu nhin khng m v " > 0. S dng bt
2
ng thc Markov vi " WD " ta c


.X

/2  "2


P .X

khi v ch khi

jX

 E .X
/2  "2 

P .jX
Bt ng thc

Markov

Chebyshev

j  "

/2
"

nn

j  "/ 

Var .X/
"2

cho ta phng tin thy c gii hn xc sut

khi bit k vng v phng sai ca bin ngu nhin cha bit phn phi xc sut.

4.3 Lut s ln
V d 4.1.

67

http://www.ebook.edu.vn

Gi s s ph phm ca mt nh my lm ra trong mt tun l mt bin

ngu nhin vi k vng l

 D 50.

a. C th ni g v xc sut sn phm h tun ny vt qu 75.


b. Nu phng sai ca ph phm trong tun ny l
sut sn phm tun ny s gia 40 v 60.

Gii.

 2 D 25

th c th ni g v xc

a. Theo bt ng thc

.X/
50
2
Markov P .X > 75/  E 75
D
D
75
3

b. Theo bt ng thc

Chebyshev P .jX

P .40 < X < 60/ D P .jX

50j  10/ 

2
25
1
D
D :
2
10
100
4

Do 

3
1
D
4
4

50j < 10/ > 1

4.3 Lut s ln

Gi X1; : : : ; Xn l cc bin ngu nhin c lp v cng


phn phi xc sut vi k vng  D E .X/ v phng sai  2 D Var .X/ hu hn. t
Sn D X1 C    C Xn . Khi  vi mi " > 0,
nh l 4.4

(Lut s ln)


Sn
P
n

khi n ! C1:
Chng minh.
v

Sn
E
n

C nh

Sn =n

"

Bi v

D :

v khi

X1 ; : : : ; Xn

  " ! 0

l c lp v cng phn phi, ta c

p dng bt ng thc

n ! C1


Sn
P
n


Sn
P
n

C hebyshev ,

Sn
n

2
n

" > 0,

2

  "  2
n"

  " ! 0

l trung bnh ca cc bin ngu nhin

gi lut s ln l lut trung bnh.

vi mi

Var

Xi , .i D 1; : : : ; n/,

do  ngi ta thng

4.4 nh l gii hn trung tm

http://www.ebook.edu.vn

68

4.4 nh l gii hn trung tm

Cho X1; : : : ; Xn l cc bin ngu nhin c lp v cng phn phi vi k


vng  v phng sai  2 hu hn. Ta t

nh l 4.5.

Khi n ! 1 th bin ngu nhin


F

Sn ! X;

Nhn xt:

Sn D X1 C    C Xn

vi X  N .E .Sn / I Var .Sn//


n ln phn phi ca bin ngu nhin
:
N .E .Sn / I Var .Sn //.  n gin ta vit Sn 

nh l trn cho ta kt qu l khi

Sn c xp x bng phn phi chun


:
N .E .Sn / I Var .Sn //, du   ngha l

V d 4.2.

Tung 1000 ln 1 xc sc, tnh xc sut tng s chm trong 1000 ln tung

ln hn 3600.

Gii.

xp x phn phi.

4.5 Lin h gia cc phn phi xc sut

http://www.ebook.edu.vn

69

4.5 Lin h gia cc phn phi xc sut


4.5.1 Lin h gia phn phi nh thc v chun
Cho

X1 ; : : : ; Xn

l cc bin ngu nhin c lp v

Xi  B.p/:

Ta c

X D X1 C    C Xn  B.nI p/
Theo nh l gii hn trung tm

 P .a  X  b/ D '
 P .X D k/ D p

Ch :

p
:
X  N.npI npq 2 /

b np
p
npq

a np
' p
npq

1
f .z/; (f .x/-A.1)
npq

trong 

Khi :

k np
zD p
npq
khng qu gn 0 hoc 1.

Trong mt kho la ging c t l ht la lai l 20%. Tnh xc sut sao cho

khi chn ln lt 1000 ht la ging trong kho th c:

a. ng 192 ht la lai.


b. C t 185 n 195 ht la lai.

Gii.

n ! 1:

Xp x trn chng ta thng s dng khi

V d 4.3.

khi

4.5 Lin h gia cc phn phi xc sut

http://www.ebook.edu.vn

70

4.5.2 Lin h gia siu bi v nh thc


Cho

X  H.N; NA ; n/:

Nhn xt:

Khi

Nu c nh

X  H.N; NA ; n/;

P .X D k/ D

V d 4.4.

n, N ! 1
N

kh

NA n

nu

CNk A C N
CNn

NA
NA
:
! p th X  B.n; p/; p D
N
N
ln v n << N; .n < 0; 05N / th
v

Cnk p k q n k ;



NA
pD
N

Mt ao c c 10.000 c da trn, trong  c 1.000 con c tra.

a. Tnh xc sut  khi bt ngu nhin 20 con t ao th c 5 con c tra.


b. Tnh xc sut  khi bt ngu nhin 50 con t ao th c 10 con c tra.

Gii.

4.5 Lin h gia cc phn phi xc sut

http://www.ebook.edu.vn

71

4.5.3 Lin h gia nh thc v Poisson


Cho

X  B.n; p/

Nhn xt:

Ch :

Khi

v khi

n!1

X  B.n; p/

th

:
X  P ./

v khi

trong 

kh ln th

P .X D k/ D Cnk p k q n

Xp x trn chng ta thng dng khi

V d 4.5.

 D np

k e
k

ln v

gn 0 hoc 1.

Mt l hng tht ng lnh ng gi nhp khu c cha 0,6% b nhim

khun. Tm xc sut  khi chn ngu nhin 1.000 gi tht t l hng ny c:


a. Khng qu 2 gi b nhim khun.
b. ng 40 gi b nhim khun.

Gii.

http://www.ebook.edu.vn

Chng 5
Vct ngu nhin
5.1 Khi nim vct ngu nhin


Mt b c th t

Vct ngu nhin

bin ngu nhin

.X1 ; : : : ; Xn /

chiu l lin tc hay ri rc nu, cc bin ngu nhin thnh

gi l mt vct ngu nhin

chiu.

phn l lin tc hay ri rc.

V d 5.1.

Nng xut la mt tha rung a phng A l bin ngu nhin

xt n lng phn
lng nc

th ta c vct ngu nhin hai chiu

th ta c vct ngu nhin 3 chiu

.X; Y /,

X , nu

cn nu xt thm

.X; Y; Z/:

Trong gii hn ca chng trnh ta ch xt vct ngu nhin hai chiu, k hiu

.X; Y /:

5.2 Phn phi xc sut ca .X; Y /


5.2.1 .X; Y / l vct ngu nhin ri rc
a) Phn phi xc sut ng thi:

Vct ngu nhin ri rc

bng bng phn phi xc sut ng thi:

.X; Y /

c biu din

5.2 Phn phi xc sut ca .X; Y /

http://www.ebook.edu.vn

H
HH
Y
HH
X
H

y1

y2



yj



yn

Tng dng

x1
x2
::
:

f .x1 ; y1 /
f .x2 ; y1 /
::
:

f .x1; y2 /
f .x2; y2 /
::
:




f .x1 ; yj /
f .x2 ; yj /
::
:




f .x1; yn /
f .x2; yn /
::
:

f .x1 ; /
f .x2 ; /
::
:

xi
::
:

f .xi ; y1 /
::
:

f .xi ; y2 /
::
:

f .xi ; yn /
::
:

f .xi ; /
::
:

xm

f .xm ; y1 /
f .; y1 /

f .xm ; y2 /
f .; y2 /

f .xm ; yn /
f .; yn /

f .xm; /

Tng ct




f .xi ; yj /
::
:





f .xm ; yj /
f .; yj /







73

Trong :

 f .xi ; yj / D P X D xi I Y D yj


m P
n
P

iD1 j D1

V d 5.2.

f .xi I yj / D 1

Bin ngu nhin ri rc

nhn cc gi tr 6, 7 v 8. Bin ngu nhin

nhn cc gi tr 1, 2, 3. Phn phi ng thi ca vct ngu nhin

HH
HH Y
HH
X
H

0,1

0,15

0,05

0,1

0,2

0,1

0,05

0,2

0,05

Tnh:

a.
b.

Gii.

P .X D 6I Y D 2/ I P .X D 4I Y D 6/ :
P .X  7I Y  2/ :

.X; Y / cho bi bng

5.2 Phn phi xc sut ca .X; Y /

http://www.ebook.edu.vn

b) Phn phi xc sut thnh phn (l)




Bng phn phi xc sut ca

X
P.X D x/
Trong 

f .xi ; /

x1
x2
f .x1 ; / f .x3 ; /

l tng dng

Bng phn phi xc sut ca

Y
P.Y D y/
Trong 

V d 5.3.

f .; yj /

Gii.

yn
f .; yn /

j:

Cho bng phn phi xc sut ng thi nh sau:

H
HH
Y
HH
X
H
H

0,1

0,15

0,05

0,1

0,2

0,1

0,05

0,2

0,05

X:

P .X > 6/ :

c. Lp bng phn phi xc sut ca


d. Tnh




a. Lp bng phn phi xc sut ca


b. Tnh

xm
f .xm ; /

i:

y1
y2
f .; y1 / f .; y2 /

l tng ct




P .Y < 3/ :

Y:

74

5.2 Phn phi xc sut ca .X; Y /

http://www.ebook.edu.vn

c) Phn phi xc sut c iu kin




Bng phn phi xc sut ca

X
P.X D xjY D yj /


Bng phn phi xc sut ca

Y
P.Y D yjX D xi /

V d 5.4.

vi iu kin

x1
f .x1 ; yj /
f .; yj /
Y

x2
f .x2 ; yj /
f .:yj /

vi iu kin

y1
f .xi ; y1 /
f .xi ; /

Y D yj



X D xi

y2
f .xi ; y2 /
f .xi ; /




Cho bng phn phi xc sut ng thi nh sau:

HH
HH Y
HH
X
H

0,1

0,15

0,05

0,1

0,2

0,1

0,05

0,2

0,05

a. Lp bng phn phi xc sut ca


b. Tnh xc sut

P .X > 6jY D 2/ :

bit

xm
f .xm ; yj /
f .; yj /

Y D 2:

yn
f .xi ; yn /
f .xi ; /

75

5.2 Phn phi xc sut ca .X; Y /


c. Lp bng phn phi xc sut ca
d. Tnh xc sut

Gii.

http://www.ebook.edu.vn

bit

P .Y > 1jX D 6/ :

76

X D 6:

5.2.2 .X; Y / l vct ngu nhin lin tc


a) Hm mt  ng thi
nh ngha 5.1

(Hm mt  ng thi)

l hm mt  ng thi ca .X; Y / nu

P ..X; Y / 2 A/ D

Hm s f .x; y/  0; 8.x; y/ 2 R2 c gi

f .x; y/dxdy

Nhn xt:

 kim

f .x; y/  0

l hm mt  ca

P .X; Y / 2 R

R2

.X; Y /

ta cn kim

f .x; y/dxdy D 1

5.2 Phn phi xc sut ca .X; Y /


V d 5.5.

Cho hm s

f .x; y/ D

a. Chng ta
b. Tnh

http://www.ebook.edu.vn

f .x; y/

10x 2 y
0

l hm mt 

khi

0<y<x<1

ni khc

.X; Y /:

P .2Y > X/ :

Gii.

yDx

DW
0
0

0<x<1
0<y<x
x

hoc

0<y<1
y<x<1

77

5.2 Phn phi xc sut ca .X; Y /

http://www.ebook.edu.vn

yDx

D0 W
0
0

y D x=2

0<x<1
x=2 < y < x

b) Hm mt  thnh phn (l)




X:

Hm mt  ca

ZC1
fX .x/ D
f .x; y/dy
1

Y:

Hm mt  ca

ZC1
fY .y/ D
f .x; y/dx
1

V d 5.6.

Cho vct ngu nhin

f .x; y/ D

a. Tm hm mt  ca

X:

b. Tm hm mt  ca

Y:

c. Tnh

P .X > 1=2/

EX:

d. Tnh

P .Y < 1=2/

EX:

.X; Y /
10x 2 y
0

c hm mt 
khi

0<y<x<1

ni khc

78

5.2 Phn phi xc sut ca .X; Y /

http://www.ebook.edu.vn

Gii.

yDx

DW
0
0

0<x<1
0<y<x
x

hoc

0<y<1
y<x<1

79

5.2 Phn phi xc sut ca .X; Y /

http://www.ebook.edu.vn

c) Hm mt  c iu kin


Hm mt  ca

vi iu kin

Y Dy

fX .xjY D y/ D


Hm mt  ca

vi iu kin

X Dx

fY .yjX D x/ D

V d 5.7.

Cho vct ngu nhin

.X; Y /

10x 2 y
0

f .x; y/ D

vi iu kin

b. Tm hm mt  ca

vi iu kin

d. Tnh

P .X > 2=3jY D 1=2/


P .Y < 1=4jX D 1=3/

v
v

f .x; y/
fX .x/

c hm mt 

a. Tm hm mt  ca

c. Tnh

f .x; y/
fY .y/

khi

0<y<x<1

ni khc

Y D 1=2:

X D 1=3:

E.XjY D 1=2/:

E.Y jX D 1=3/:

80

5.3 Bi tp chng 5

http://www.ebook.edu.vn

81

5.3 Bi tp chng 5
Bi tp 5.1.

Chi ph qung co (X : triu ng) v doanh thu (Y : triu ng) ca mt

ca hng c bng phn phi ng thi cho nh sau:

HH
Y
H
HH
X
H
H

500

700

900

(400-600)

(600-800)

(800-1000)

30

0,10

0,05

50

0,15

0,20

0,05

80

0,05

0,05

0,35

a. Lp bng phn phi xc sut chi ph chi cho qung co.


b. Cho doanh thu l 500 triu, lp bng phn phi xc sut chi ph qung co.
c. Lp bng phn phi xc sut doanh thu ca ca hng.
d. Cho bit chi ph qung co l 30 triu, lp bng phn phi xc sut ca doanh
thu.

5.3 Bi tp chng 5

http://www.ebook.edu.vn

e. Tnh chi ph chi cho qung co trung bnh.


f. Cho doanh thu l 500 triu, tnh chi ph qung co trung bnh.
g. Tnh doanh thu trung bnh ca ca hng.
h. Cho chi ph qung co l 30 triu, tnh doanh thu trung bnh.

Gii.

82

5.3 Bi tp chng 5

Bi tp 5.2.

http://www.ebook.edu.vn

83

Nng sut la X(tn/ha) v lng phn Ur Y(x 100 kg) c hm mt 

ng thi

8
< 1 y 2 C xy
20
f .x; y/ D 40
:0

khi

0  3y  x  6

ni khc

a. Tm hm mt  xc sut ca nng sut la.


b. Tm hm mt  xc sut ca lng phn Ur.
c. Tnh nng sut la trung bnh.

5.3 Bi tp chng 5

http://www.ebook.edu.vn

84

d. Tnh lng phn bn trung bnh.


e. Tm hm mt  xc sut ca nng sut khi lng phn bn 1 (x 100kg).
f. Tm hm mt  xc sut ca lng phn bn khi nng sut 3 (tn/ha).
g. Cho bit lng phn bn 1(x100kg), tnh xc sut nng sut la di 4(tn/ha).
h. Cho bit lng phn bn 1(x100 kg), tnh nng sut la trung bnh.
i. Cho bit nng sut la 3(tn/ha), tnh lng phn bn trung bnh.

Gii.

5.3 Bi tp chng 5

http://www.ebook.edu.vn

85

5.3 Bi tp chng 5

http://www.ebook.edu.vn

86

http://www.ebook.edu.vn

Chng 6
L thuyt mu
6.1 Tng th, mu
Ta cn nghin cu c tnh

(cn nng, chiu cao . . . ) ca tp ln gm

phn t

(N phn t ny c gi l tng th). Thng thng ta khng quan st ht tt c cc


phn t ca tp hp ny bi v cc l do:

Lm h hi tt c cc phn t (kim tra  hp, bn th n)

Thi gian v kinh ph khng cho php  S phn t qu ln (Nghin cu mt c


im no ca tr ta khng th i nghin cu ton b tr em trn th gii ri mi
a ra kt lun).

Do  ngi ta ly t tng th ny ra
quan st c tnh

phn t (n phn t ny c gi l mu) v

 tnh cc c trng trn mu sau  s dng cng c ton hc

 a ra kt lun cho tng th m ta khng c iu kin kho st tt c cc phn t.


Mun mu ly ra i din tt cho tng th th mu phi tha mn hai iu kin chnh:

Mu phi chn ngu nhin t tng th.

Cc phn phi ca mu phi c chn c lp nhau.

Khi quan st phn t th


trn phn t th
th
lp

i:

i;

ta gi

Xi

l bin ngu nhin gi tr quan st c tnh

Trong trng hp c th, gi s

.x1 ; : : : ; xn / c gi l mu c th, c
.X1 ; : : : ; Xn / gi l mu ngu nhin.

V d 6.1.

Xi

xn th b n gi tr c
n bin ngu nhin c

c gi tr

mu c th l

n.

A c 100 sinh vin,


tin hnh ly mu c c mu l 5. Gi Xi ; i D 1; : : : ; 5 l im ca sinh vin th i trong
Kho st im mn xc sut thng k ca sinh vin lp

6.2 M t d liu

http://www.ebook.edu.vn

5 sinh vin c kho st. Nu


c th

.3; 7; 8; 5; 7/ :

Tnh cht 6.1

X1 D 3; X2 D 7; X3 D 8; X4 D 5; X5 D 7

88

th ta c mu

Cho ngu nhin .X1; : : : ; Xn/ ; trong  Xi gi tr


trn phn t th i: Khi :
.

(Mu ngu nhin)

quan st c tnh X

i. Cc Xi c cng phn phi nh X:


ii. Cc Xi c lp nhau.
6.2 M t d liu
6.2.1 Phn loi mu ngu nhin
Mu ngu nhin cn c phn lm 2 loi:

Mu ch quan tm cc phn t ca n c tnh cht

hay khng gi l

tnh. Gi s t l phn t A trn tng th l p, ta t


Xi D

Khi  cc

Xi

1
0

Nu phn t th
Nu phn t th

i
i

loi

khc loi

c lp v cng phn phi xc sut vi

mu nh

i D 1; : : : ; n

X; Xi  B.p/:

Mu m ta quan tm n cc yu t v lng nh l chiu cao, cn nng, mc


hao ph nhin liu ca mt loi ng c,. . . gi l

mu nh lng.

6.2.2 Sp xp s liu
.x1 ; : : : ; xn / c k gi tr khc nhau x1 ; : : : ; xk ; .k  n/ v xi
n1 C    C nk D n). khi , s liu c sp xp theo th t tng dn

Gi s mu c th
s

ni

(vi

nh sau:

X
ni
Bng ny gi l

V d 6.2.

x1
n1

x2
n2




c tn
ca

xi

xk
nk

bng tn s dng im.

Kho st tui (X) tr bt u n trng mt a phng, ly mu c

10 ta c mu c th nh sau:

4, 5, 6, 7, 6, 6, 5, 5, 6, 6

6.3 Cc c trng ca mu

http://www.ebook.edu.vn

89

C bng tn s dng im:

X
ni

Gi s mu c th

4
1

5
3

6
5

6
1

.x1 ; : : : ; xn / c nhiu gi tr khc

nhau (quan st t bin ngu nhin

lin tc) thng ngi ta phn d liu theo khong:

X
ni

a0

a1 a1
n1

a2
n2

   ak 1 ak

nk

bng tn s dng khong. Trong  nk l s quan st c gi tr thuc


1 I ak : Khi tnh ton ta a v bng tn s dng im bng cch ly gi tr

Bng ny gi l
khong

.ak

chnh gia ca mi khong

V d 6.3.

xk D

xk

C xk
:
x

Kho st thi gian (tun) mang thai ca thai ph khng ht thuc. Tin

hnh ly mu, ngi ta c s liu cho nh bng sau:

Thi gian
S thai ph

34

36

36

38

38

40

40

42

42

44

10

59

41

Bng tn s dng im c dng:


Thi gian

35

37

39

41

43

S thai ph

10

59

41

6.3 Cc c trng ca mu
Gi s ta cn nghin cu c tnh

X:

Trong thng k cc tham s ny l cc

K hiu cc tham s

tham s l thuyt.

6.3.1 Trung bnh mu


Xt mu ngu nhin

.X1 ; : : : ; Xn /

ly t

X:

 D EX

 2 D VarX:

6.3 Cc c trng ca mu
nh ngha 6.2

http://www.ebook.edu.vn

(Trung bnh mu)

90

Bin ngu nhin

1
XN D .X1 C    C Xn /
n

c gi l trung bnh mu.


T cc tnh cht ca mu ngu nhin, ta c:

Trung bnh mu c tnh cht:

Tnh cht 6.3.

i.
ii.

1
n
EXN D .EX1 C    C EXn / D
D :
n
n
1
n 2
2
N
Var X D 2 .VarX1 C    C VarXn / D 2 D
n
n
n
.x1 ; : : : ; xn /, trung bnh
1
x 2 D .x12 C    C xn2 /
n

Cho mu c th
bnh phng

mu

xN D

1
.x1 C    C xn /
n

v trung bnh ca

Ch . Khi s liu cho di dng bng tn s th xN D n1 .x1n1 C    xk nk / v trung bnh


ca bnh phng l

x2 D

1 2
.x n1 C    xk2 nk /
n 1

6.3.2 Phng sai mu


Xt mu ngu nhin

nh ngha 6.4

.X1 ; : : : ; Xn /

ly t

(Phng sai mu)

1
SO 2 D
.X1
n

X:

Bin ngu nhin


N 2 C    C .Xn
X/

XN /2

c gi l phng sai mu.


Tnh cht 6.5. Phng sai mu c cc tnh cht
i.
ii.

SO 2 D EX 2 .EX/2
n 1 2
ESO 2 D
 :
n

Cho mu c th

.x1 ; : : : ; xn /,

phng sai mu

sO 2 D x 2

xN 2 :

6.3 Cc c trng ca mu

http://www.ebook.edu.vn

91

6.3.3 Phng sai mu c hiu chnh


Xt mu ngu nhin

nh ngha 6.6

.X1 ; : : : ; Xn /

ly t

X:

(Phng sai mu c hiu chnh)

S2 D

1
n

N 2 C    C .Xn
X/

.X1

Bin ngu nhin


N 2
X/

c gi l phng sai mu c hiu chnh.


Tnh cht 6.7. Phng sai mu c cc tnh cht
i.
ii.

S2 D

n 1
ES 2 D  2 :

Cho mu c th

SO 2

.x1 ; : : : ; xn /;

phng sai mu c hiu chnh

s2 D

n
n

sO 2 :

Ta thy phng sai mu v phng sai mu c n v o bng bnh phng n v o


ca c tnh

X:

 chuyn v cng n v ta c khi nim:

sO 2

 lch chun ca mu,

 lch chun ca mu c hiu chnh,

V d 6.4.

sO D

Kho st chiu cao

.cm/

sD

s2

ca n sinh trong mt trng i hc ta c s

liu nh sau
153;
Tnh:

160;

145;

162;

165;

158

x;
N sO 2 ; s 2 ; sO ; s

Gii. Trung bnh mu


1
xN D .153 C 160 C 145 C 162 C 165 C 158/ D 157; 1666
6
Trung bnh ca bnh phng

1
x 2 D .1532 C 1602 C 1452 C 1622 C 1652 C 1582 / D 24744; 5
6
Phng sai mu

sO 2 D x 2

xN 2 D 24744; 5

Phng sai mu c hiu chnh


 lch chun ca mu

sO D

s2 D
sO 2 D

 lch chun ca mu c hiu

n
n
p

157; 16662 D 43; 1598

6
sO 2 D 43; 1598 D 51; 7907
1
5

43; 1598
p
p
chnh s D
s 2 D 51; 7907

6.3 Cc c trng ca mu

http://www.ebook.edu.vn

92

Ch . Hng dn s dng my tnh cm ta tnh cc c trng mu


a. My FX500MS (tng t cho my FX570MS)

Bc 1: n phm
ng vi mc

SD

Mod n khi mn hnh xut hin ch SD v chn s tng

Bc 2: Nhp s liu

Bc 3: Sau khi  nhp ht cc s liu tip theo bn nhn phm

Bc 4: Xut kt qu nhn

153 -> M+; 160->M+; 145->M+; 162->M+; 165->M+; 158>M+

Tnh

Tnh

Tnh

on

Shift -> 2

x.
N x/
N W 1 -> =

sO .x n/ W 2->=
s.x n

1/ W 3->=

b. My FX500ES (tng t cho FX570ES )

Bc 1: Shift->Mode->
tn s)

-> 4(Stat)->2(Off) (S liu nhp vo khng c

Bc 2: Mod->2 (Stat)->1(1-Var)

Bc 3: Nhp s liu

Sau khi  nhp ht cc s liu tip theo bn nhn phm

Xut kt qu

153 -> =; 160->=; 145->=; 162->=; 165->=; 158->=

V d 6.5.

a. Tnh

Tnh

Tnh

Tnh

Tnh

on

Shift -> 1->5(Var)

n.n/ W 1->=

x.
N x/
N W 2 -> =

sO .x n/ W 3->=
s.x n

1/ W 4->=

im mn xc sut thng k ca mt s sinh vin khoa A cho nh sau

im

10

S SV

12

15

xN .
xN D

1
.5  2 C 6  4 C 7  12 C 8  15 C 9  6 C 10  2/ D 7; 6097
41

6.3 Cc c trng ca mu
b. Tnh

sO 2 .
x2 D

suy ra

http://www.ebook.edu.vn

93

1 2
.5  2 C 62  4 C 72  12 C 82  15 C 92  6 C 102  2/ D 59; 2195
41

sO 2 D x 2

xN 2 D 59; 2195 -7; 60972 D 1; 3119.

Ch . Hng dn s dng my tnh cm ta tnh cc c trng mu (mu c tn s)


a. My FX500MS (tng t cho my FX570MS)

Bc 1: n phm
ng vi mc

SD

Mod n khi mn hnh xut hin ch SD v chn s tng

Bc 2: Nhp s liu

Bc 4: Sau khi  nhp ht cc s liu tip theo bn nhn phm

Bc 3: Xut kt qu nhn

5;2 -> M+; 6;4->M+; 7;12->M+; 8;15->M+; 9;6->M+; 10;2>M+

Tnh

Tnh

Tnh

on

Shift -> 2

x.
N x/
N W 1 -> =

sO .x n/ W 2->=
s.x n

1/ W 3->=

b. My FX500ES (tng t cho FX570ES)

Bc 1: Shift->Mode->

Bc 2: Mod->2 (Stat)->1(1-Var)

Bc 3: Nhp s liu

-> 4(Stat)->1(On) (S liu nhp vo c tn s)

Ct x: 5 -> =; 6->=; 7->=; 8->=; 9->=; 10->=


Ct Freq: 2 -> =; 4->=; 12->=; 15->=; 6->=; 2->=

Sau khi  nhp ht cc s liu tip theo bn nhn phm

Xut kt qu

V d 6.6.

Tnh

Tnh

Tnh

Tnh

on

Shift -> 1->5(Var)

n.n/ W 1->=

x.
N x/
N W 2 -> =

sO .x n/ W 3->=
s.x n

1/ W 4->=

Nng sut la trong 1 vng l i lng ngu nhin c phn phi chun.

Gt ngu nhin 115 ha ca vng ny, ngi ta thu c bng s liu:

6.4 Phn phi xc sut ca trung bnh mu

Tnh

94

http://www.ebook.edu.vn

Nng sut (t / ha)

40-42

42  44

44  46

46  48

48  50

50  52

Din tch (ha)

13

25

35

30

xN ; sO 2 .

6.4 Phn phi xc sut ca trung bnh mu


a. Trng hp X  N.I  3 /
Gi

.X1 ; : : : ; Xn /

X; khi  Xi  N.I  2 /


2
N
X  N I
n

l mu ngu nhin ly t

Trong trng hp cha bit

2

(6.1)

ta c

XN

S
p
n

 Tn

(6.2)

b. Trng hp c mu ln

2

:
XN  N I
n
Trong trng hp cha bit

2

(6.3)

ta c



2
S
:
XN  N I
n

(6.4)

Ch . Khi mu .X1; : : : ; Xn/ l mu nh tnh, t l phn t A trn tng th l p:


Xi D

1
0

Nu phn t th
Nu phn t th

Cc bin ngu nhin

Xi

c lp v

i
i

A; P .Xi D 1/ D p
;
khc loi A; P .Xi D 0/ D q
loi

Xi  B.p/,

theo 4.5.2 ta c



p
:
2
X D X1 C : : : C Xn  N npI npq
Trong 


X=n

gi l t l phn t

hay

X=n p :
r
 N .0I 1/
npq
n

ca mu, thng c k hiu

Trong thng k, c mu gi l ln khi n  30:

i D 1; : : : ; n

F:

(6.5)

6.5 i lng thng k

http://www.ebook.edu.vn

95

6.5 i lng thng k


Gi s c mu ngu nhin

.X1 ; : : : ; Xn /

t bin ngu nhin

X:

Hm s  .X1; : : : ; Xn/ ph thuc vo mu c gi l i lng thng


k. (Ngi ta cn gi ngn gn l thng k).

nh ngha 6.8.


V d 6.7.

Trung bnh mu, phng sai mu, t l mu l cc thng k.

http://www.ebook.edu.vn

Chng 7
c lng tham s
7.1 Khi nim chung
X c tham s  cha bit, da vo mu ngu nhin .X1 ; : : : ; Xn /
O
 D .X1 ; : : : ; Xn /  c lng gi tr ca  . C hai phng php:

Gi s bin ngu nhin


ta a ra thng k

c lng im: Ch ra gi tr

c lng khong: Ch ra mt khong

cho trc, trong 

0

 c lng cho

.1 I 2 /

:

cha

sao cho

P .1 <  < 2 / D

gi l  tin cy ca c lng.

7.2 c lng im


nh ngha 7.1

(c lng khng chch)

chch cho tham s  nu E.O / D :

V d 7.1.
ngu nhin

c gi tr trung bnh l . T

l c lng khng chch cho 

Gi s bin ngu nhin

.X1 ; : : : ; Xn /.

Ta nhn thy thng k

Khi 

XN

Thng k O c gi l c lng khng

1
O D .X1 C Xn /
2

chn mt thng k

nh ngha 7.2

Theo tnh cht 6.3

.

Vn  cn mt tiu chun 

.

O
 . c lng khng chch  c gi l c lng
Var O nh nht trong cc c lng khng chch ca

(c lng hiu qu)

:

.

trong lp cc c lng khng chch cho

c hiu qu ca tham s  nu

ta lp mu

cng l mt c lng khng chch cho

vy c th ni c nhiu c lng khng chch cho

O

7.3 c lng khong

http://www.ebook.edu.vn

97

Ch . Ngi ta chng minh c rng nu O l c lng hiu qu ca  th phng


sai ca n l

 
Var O D
Trong 

f .x;  /

nE

@ ln f .x;0/
@

l hm mt  xc sut ca bin ngu nhin gc.

N S 2; F
X;

Cc thng k

1


l c lng hiu qu cho tham s

;  2 ; p:

Ta c quy tc thc

hnh c lng im nh sau:

Tham s l thuyt

c trng mu

c lng

EX D 
VarX D  2

xN
s2

x
 2  s2
pf

(t l phn t

f =t

l phn t

trn mu

7.3 c lng khong


7.3.1 M t phng php.
 l tham s ca X cha bit. Vi mu c th .x1 ; : : : ; xn /
cha  sao cho P .1 <  < 2 / D 1
cho trc.
Gi

Khong

 j1
 1

7.3.2

2 j

.1 I 2 /

gi l  di khong tin cy.

gi l  tin cy.

c lng khong cho trung bnh


ca

.1 I 2 / cha  sao cho


.1 I 2 / D .xN "I xN C "/, vi " gi l

cha bit ta tm khong

Khong tin cy

 chnh xc ca c lng. Trong 

.1 I 2 /

gi l khong tin cy.

 l trung bnh
P .1 <  < 2 / D 1
Gi

ta tm khong

"

tnh nh sau

Cng thc tnh  chnh xc c gii thch ph lc B.1.1

7.3 c lng khong

http://www.ebook.edu.vn

PP
PP C mu
PP
PP
VarX
PP

Bit

2
(t 1

Khng bit

n < 30; X  N.I  2 /


" D p t1
n 2


" D p t1
n 2

tra bng A.2)

(t 1

s
" D p t1
n 2

2
(t 1

V d 7.2.

n  30

Kho st v thi gian t hc

tra bng A.2)

s
" D p tn
n

tra bng A.2)

98

n 1
(t
tra bng A.3).

(gi/tun) trong tun ca mt s sinh vin

h chnh quy trng i hc A trong thi gian gn y, ngi ta thu c bng s
liu

10

S SV

10

35

45

36

10

c lng thi gian t hc trung bnh ca mt sinh vin vi  tin cy 95% cho hai
trng hp

a. Bit

 D2

b. Cha bit

Gii. T mu ta tnh c n D 144I xN D 7; 1736I s D 1; 2366.


Gi

l thi gian t hc trung bnh ca sinh vin. Khong c lng cho

tin cy

95%

.1 I 2 / D .xN

c dng

hp:

a. Bit

 D2

"

cho tng trng

.1 I 2 / D .7; 1736 0; 3267I 7; 1736C0; 3267/ D .6; 8469I 7; 5003/

Ch . Cho trc  tin cy l 1


D 1; 96.

b. Khng bit

Tip theo ta tnh

vi 


2
" D p t1 D p
1; 96 D 0; 3267
n 2
144

Vy khong c lng

ta c t0;475

"I xN C "/.

D 0; 95

cho nn ta c

1
2

D 0; 475.

Tra bng A.2


s
1; 2366
" D p t1 D p
1; 96 D 0; 202
2
n
144

Vy khong c lng

.1 I 2 / D .7; 1736

0; 202I 7; 1736 C 0; 202/ D .6; 9716I 7; 3756/

7.3 c lng khong

http://www.ebook.edu.vn

99

Ch . Vi t0;475 D 1; 96 c tnh nh cu a.
V d 7.3.

Kho st cn nng (kg) ca g khi xut chung, ngi ta cn mt s con

v kt qu cho nh sau:

2,1;

1,8;

2,0;

2,3;

1,7;

1,5;

2,0;

2,2;

1,8

Gi s cn nng ca g l bin ngu nhin c phn phi chun. Vi  tin cy 95% c


lng cn nng trung bnh ca g khi xut chung:

a. Bit

 D 0; 3.

b. Khng bit

.

Gii. T mu ta tnh c n D 9I xN D 1; 9333I s D 0; 2549.


Gi

l cn nng trung bnh ca g khi xut chung.

 D 0; 3

a. Cho bit


0; 3
" D p t 1 D p 1; 96 D 0; 196
2
n
9

Vy khong c lng.1 I 2 /
b. Khng bit

D .1; 9333

s
" D p tn
n
Vy khong c lng

0; 2549
p 2; 306 D 0; 1959
9

.1 I 2 / D .1; 9333 0; 1959I 1; 9333C0; 1959/ D .1; 7374I 2; 1292/

Ch . Cho trc  tin cy l 1


8
c t0;05

0; 196I 1; 9333 C 0; 196/ D .1; 7373I 2; 1293/

D 0; 95

D 2; 306.

cho nn ta c

D 0; 05.

Tra bng A.3 ta

Ch . Cc ch tiu c lng trung bnh. Ta nhn thy trong c lng trung bnh c
3 ch tiu chnh

"; 1

; n:

a. Xc nh c mu
l

Nu bit hai ch tiu th s xc nh c ch tiu th 3.

nh nht sao cho  chnh xc khng ln hn

( y ta lun gi s c mu ln). Ta c

n
n



"

t1

2 

hoc

n

s

"

t1

2 

nh nht tha iu kin trn l



2


n D t1 C 1
" 2

hoc



2
s

n D t1 C 1
" 2

"

v  tin cy

7.3 c lng khong

http://www.ebook.edu.vn

100

b. Xc nh  tin cy ca c lng khi bit  chnh xc ca c lng. Trc ht


xc nh gi tr

V d 7.4.

t1

p
" n
D
.
s

V t y d dng tnh c

Cn th 121 sn phm (n v tnh bng kg) ta tnh c

s 2 D 5; 76.

a. Xc nh  chnh xc nu mun c lng trng lng trung bnh vi  tin cy


95%.
b. Xc nh c mu nh nht  lng trng lng trung bnh vi  tin cy 95%
v  chnh xc nh hn 0,4.
c. Xc nh  tin cy nu mun c lng trung bnh vi  chnh xc l

Gii.

" D 0; 5.

a. Xc nh  chnh xc:

s
2; 4
" D p t1 D p
1; 96 D 0; 4276
n 2
121
b. Xc nh c mu

n.



2
2; 4
2
s

n D t 1 C 1 D
1:96 C 1 D 139
0; 4

" 2

c. Xc nh  tin cy, trc ht ta tnh

t1
Tra bng A.2 ta tnh c

1
2

p
p
" n
0; 5 121
D
D
D 2; 29
s
2; 4
D 0; 489.

T  suy ra

D 0; 978

7.3.3 c lng khong cho t l


p l t l phn t A cha bit ta tm khong .p1 I p2 /
P .p1 < p < p2 / D 1 . Khong tin cy .p1 I p2 / D .f "I f C "/,

Gi

 f
 "

l t l phn t

tnh trn mu.

gi l  chnh xc ca c lng c tnh nh sau

"D

f .1

f/
n

t1

Cng thc tnh  chnh xc c gii thch ph lc B.1.2

cha

trong 

sao cho

7.3 c lng khong


V d 7.5.

http://www.ebook.edu.vn

101

Kho st t l ph phm do mt nh my sn xut ra, ngi ta quan st

800 sn phm thy c 8 ph phm. Vi  tin cy 95% hy c lng t l ph phn


ca nh my.

Gii. Gi


8
f D
D 0; 01 :
800

l t l ph phm trn mu.

l t l ph phm ca nh my.

 chnh xc ca c lng t l

"D

f .1

f/
n

Vy khong c lng cho

.p1 I p2 / D .0; 01

t1

0; 01.1 0; 01/
1; 96 D 0; 0069
800

vi  tin cy 95% l

0; 0069I 0; 01 C 0; 0069/ D .0; 0031I 0; 0169/

Ch . Xc nh cc ch tiu c lng


a Xc nh c mu
l

Ta c

nh nht sao cho  chnh xc khng ln hn

2
f .1 f / 
n
t
1
. n nh nht tha
2
"2

2
f .1 f / 

nD
t 1 C 1
2
"2

"

v  tin cy

iu kin trn l

b Xc nh  tin cy ca c lng khi bit  chnh xc ca c lng. Trc ht


xc nh gi tr

t1
V t y d dng tnh c

V d 7.6.

r
D"

n
f .1

f/

bng bng A.2.

Quan st 800 sn phm do mt x nghip sn xut ra thy c 128 mu loi

A.
a. Xc nh  chnh xc nu mun c lng t l sn phm loi

vi  tin cy

95%.
b. Xc nh c mu nh nht  c lng t l sn phm loi
nh hn 0,023 v  tin cy 95%.

vi  chnh xc

7.4 Bi tp chng 7

http://www.ebook.edu.vn

c. Xc nh  tin cy nu mun c lng t l sn phm

102

vi  chnh xc l

0,022.

Gii. Gi:


128
f D
D 0; 16 .
800

l t l sn phm loi

tnh trn mu

l t l sn phm loi

do x nghip sn xut ra.

a.  chnh xc ca c lng

"D
b. Xc nh

f .1

f/
n

t1

0; 16.1 0; 16/
1; 96 D 0; 0254
800

2
f .1 f / 
0; 16.1 0; 16/

nD
t
1
C
1
D
1;
96

C 1 D 977
2
"2
0; 0232

c. Xc nh  tin cy

t1

r
D"

n
f .1

Tra bng A.2 ta tnh c

1
2

f/

D 0; 022

D 0; 4545.

800
D 1; 69
0; 016.1 0; 016/

T  suy ra

D 0; 909

7.4 Bi tp chng 7
Bi tp 7.1.

Kim tra ngu nhin 25 bng n ca mt hng in t, thy tui th

trung bnh l 5000 gi,  lch chun ca mu c hiu chnh l 200 gi. Gi s tui th
ca bng n c phn phi chun. Tnh khong c lng tui th trung bnh ca loi
bng n trn vi  tin cy 95%.

(4917,44 gi; 5082,56 gi)

7.4 Bi tp chng 7
Bi tp 7.2.

http://www.ebook.edu.vn

103

Kim tra ngu nhin 25 bng n ca mt hng in t, thy tui th

trung bnh l 5000 gi,  lch chun ca mu c hiu chnh l 200 gi. Gi s tui th
ca bng n c phn phi chun. S dng mu trn  c lng tui th trung bnh
ca loi bng n trn vi  chnh xc l 73,12 gi th m bo  tin cy l:

Bi tp 7.3.

92%

Thm d 25 ngi ang s dng in thoi di ng v s tin phi tr

trong 1 thng, thy s tin trung bnh mt ngi phi tr l 200 ngn ng,  lch
chun ca mu c hiu chnh l 50 ngn ng. Gi s s tin phi tr trong mt thng
c phn phi chun. Vi  tin cy l 95% tnh khong c lng s tin trung bnh
mt ngi s dng in thoi di ng phi tr.

ng)

Bi tp 7.4.

(179,36 ngn ng; 220,64 ngn

Thm d 25 ngi ang s dng in thoi di ng v s tin phi tr

trong 1 thng, thy s tin trung bnh mt ngi phi tr l 200 ngn ng,  lch
chun ca mu c hiu chnh l 50 ngn ng. Gi s s tin phi tr trong mt thng
c phn phi chun. Vi  chnh xc l 19,74 ngn ng th  tin cy l:

94%

7.4 Bi tp chng 7

Bi tp 7.5.

http://www.ebook.edu.vn

104

Bit chiu di ca mt loi sn phm l bin ngu nhin c phn phi

chun. o ngu nhin 10 sn phm loi ny th c chiu di trung bnh l 10,02m


v  lch chun ca mu cha hiu chnh l 0,04m. Khong c lng chiu di trung
bnh ca loi sn phm ny vi  tin cy 95% l:

(9,9898cm; 10,0502cm)

http://www.ebook.edu.vn

Chng 8
Kim nh gi thit
8.1 Bi ton kim nh gi thit
8.1.1 Gi thit khng, i thit
Trong chng ny chng ta s  cp n bi ton thng k lin quan n tham s

,

: Tuy nhin chng ta s gi s


c phn chia thnh hai tp tch bit 0 v 1 v nhim v ca ngi lm
phi quyt nh xem  thuc 0 hay 1 :

vi gi tr ca n khng bit thuc khng gian tham

c th

thng k

Chng ta t

H0

 k hiu gi thit

 2 0 ;

H1

 2 1 : Bi v
H0 hoc H1 l ng.

k hiu gi thit

0 \ 1 D ; chnh xc ch c gi thit
nh chp nhn H0  bc b H1 hoc ngc

tch bit v

Chng ta phi quyt

li. Bi ton thuc

dng ny c gi l kim nh gi thit.


n y, chng ta thy vai tr ca gi thit

H0

H1

c bn ging nhau. Trong hu

ht cc bi ton kim nh, hai gi thit ny hi khc.  phn bit gia hai gi thit
ny ta gi

H0

gi l

gi thit khng v H1 gi l i thit. Chng ta s dng cc thut

ng ny trong phn cn li ca chng.

8.1.2 Min ti hn
Ta xt bi ton vi gi thit c dng nh sau:

Gi thit khng
i thit

H1 W

H0 W  2 0
 2 1

Gi s trc khi chng ta quyt nh gi thit no s c chp nhn, chng ta c mu


ngu nhin

X1 ; : : : ; Xn

c trch t phn phi ca c tnh

vi tham s

cha bit.

8.1 Bi ton kim nh gi thit


Chng ta k hiu

http://www.ebook.edu.vn

l khng gian mu,

106

cha tt c cc kt qu c th xy ra khi

ly mu ngu nhin.
Trong qu trnh kim nh, chng ta s chia
cc gi tr ca

thnh hai tp con. Mt tp cha tt c

H0 ; v tp cn li cha tt c cc gi tr ca X
H1 : Tp cc gi tr ca X  H0 b bc b gi l

sao cho ta chp nhn

sao cho ta bc b

H0

v chp nhn

min ti hn, k hiu C


Vi mi gi tr

 2

ta t hm

lc lng . / l xc sut dn n bc b H0; ngc

1 . / l xc sut dn n chp nhn H0 : Nu k hiu C


nh, hm . / c xc nh bi quan h

li

. / D P .X 2 C j / ;

l min ti hn ca kim

8 2

. / l xc sut ng vi mi  th H0 b bc b, trong trng hp l tng hm


. / D 0 vi mi  2 0 v . / D 1 vi mi  2 1 : Nu hm . / c cc gi tr ny
th bt chp gi tr thc t  no ta lun c kt lun ng vi xc sut 1.
Bi v

8.1.3 Hai loi sai lm


Khi chn mt trong hai quyt nh trn s ny sinh ra hai sai lm:

Sai lm loi I: Bc b

H0

khi

H0

ng, xc sut sai lm loi I l

P .C jH0 / D P ..X1 ; : : : ; Xn / 2 C jH0 /




H0 khi H0 sai, xc sut sai lm



P CN jH1 D P ..X1 ; : : : ; Xn / C jH1 /

Sai lm loi II: Chp nhn

V d 8.1.

loi II l

Cn nghin cu tc dng ph ca mt loi thuc mi va c nghin cu

ta t gi thit v i thit nh sau

Gi thit
i thit

XXX
XXX
Thc t
XX
XXX
Kt lun
XX
Chp nhn
Bc b

H0

H0

H0 W
H1 W

Thuc c tc dng ph
Thuc khng c tc dng ph

Thuc c tc dng ph

Thuc khng c tc dng ph

Kt lun ng

Sai lm loi II

Sai lm loi I

Kt lun ng

Vic t gi thit nh trn khi sai lm loi I xy ra l tai hi hn sai lm loi II (thuc
c tc dng ph m kt lun thuc khng c tc dng ph).

8.2 Kim nh gi thit v trung bnh


L t nhin l ta chn min

http://www.ebook.edu.vn

107

sao cho cc tiu c hai xc sut phm sai lm. Song

khng th cc tiu ng thi c hai sai lm khi c mu c nh, bi v hai xc sut trn
hin h nhau bi:

Do 

cc



P .C jH0 / C P CN jH0 D 1I P .C jH1 / C P CN jH1 D 1:

N jH1
tiu P .C jH0 / cha chc  cc tiu P C

8.1.4 Phng php chn min ti hn


Ta c nh mt loi xc sut sai lm v tm min

sao cho xc sut phm sai lm kia

P .C jH0 /  ,
i, ngha l tim C

t gi tr nh nht. Thng thng ta c nh xc sut sai lm loi I:


ta s chn min

sao cho

sao cho:

(
Ta gi

P CN jH1

P .C jH0 / 
P .C jH1 / t

l mc ngha

cc i

t cc tiu hay

hay

P .C jH1 / cc

. /  vi  2 0
. / t cc i vi  2 1

ca kim nh, khi c nh

ln nht th qui tc ny gi l qui tc mnh nht.

v c hm lc lng . /; 8 2 1

8.2 Kim nh gi thit v trung bnh


Gi s

(cha bit) l trung bnh ca bin ngu nhin

Gi thit
i thit

PP
PP C mu
PP
PP
VarX
PP

Bit

tD

2

t1

Khng bit

2

tD

(t 1

Xem gii thch ph lc B.2.1

jxN

0 j p
n

(Bng A.2)

jxN

X,


cn kim nh

H0 W  D 0
H1 W  0

n  30

0 j p
n

(Bng A.2)

(8.1)

n < 30; X  N.I  2 /


tD
t1

tD
tn

jxN

0 j p

(Bng A.2)

jxN

0 j p

(Bng A.3)

8.3 Kim nh gi thit v t l

http://www.ebook.edu.vn

108

Kt lun


Chp nhn gi thit

H0

khi

t  t1

Bc b gi thit

H0

khi

t > t1

hoc

V d 8.2.
xN n D

t  tn

t > tn 1

hoc

Cn th 15 con g ty 1 tri chn nui khi xut chung ta tnh c


3; 62kg . Cho bit  2 D 0; 01.

a. Gim c tri tuyn b trng lng trung bnh ca g ty l


c khng vi mc ngha

3; 5kg

th c tin

D1%.

b. Gi s ngi ta dng thc n mi v khi xut chung trng lng trung bnh ca
g ty l 3,9 kg. Cho kt lun v loi thc n ny vi mc ngha

Gii.


a. Gi

cn nng trung bnh ca g khi xut chung. Cn kim nh:

(
tD

t > t1

b. Gi

jxN n

0 j p

i thit

H0 W  D 3; 5kg
H1 W  3; 5kg

j3; 62 3; 5j p
15 D 4; 6
0; 1

jx n

Gi thit
i thit

0 j p

D 2; 58

H0 W  D 3; 9kg
H1 W  3; 9kg

nD

j3; 62 3; 9j p
15 D 10; 84
0; 1

nn bc b gi thit. Vy thc n mi c tc dng tt.

p (cha

bit) l t l phn t loi

cn nng trung bnh ca g c s dng thc n mi khi xut chung

8.3 Kim nh gi thit v t l


Gi s

t1

nn bc b gi thit. Vy gim c bo co sai.

tD
2

Gi thit

nD


t > t1

D 1%:

Xem gii thch ph lc B.2.2

Gi thit
i thit

A,

cn kim nh

H0 W p D p0
H1 W p p0

8.3 Kim nh gi thit v t l

http://www.ebook.edu.vn

109

Qui tc thc hnh nh sau: Tnh gi tr

Trong 

tDp

l t l phn t

jf

p0 .1

p0 j

p0 /

t1

(Bng A.2)

trn mu

Kt lun:


Chp nhn gi thit

H0

khi

Bc b gi thit

H0

khi

t > t1

V d 8.3.

t  t1

 kim tra 1 loi sng th thao, ngi ta cho bn 1000 vin n vo bia

thy c 540 vin trng ch. Sau , bng ci tin k thut ngi ta nng t l trng
ln 70%. Hy cho kt lun v ci tin vi mc ngha 1%.

Gii. Gi
p

l t l bn trng thc t (cha bit)

l t l bn trng trn mu.

Cn kim nh gi thit

Gi thit
i thit

H0 W p D 0; 7
H1 W p 0; 7

Tin hnh kim tra gi thit

D 0; 99

V d 8.4.

tDp

jf

p0 .1

j0; 54 0; 7j p
nD p
1000 D 11; 04
0; 7:0; 3
p0 /

p0 j

tra bng A.2 ta c

t1

D 2; 58.

Kt lun ci tin c tc dng tt.

Kim tra 800 SV thy c 128 SV gii. Trng bo co tng kt l c 40%

SV gii th c th chp nhn c khng vi mc ngha 5%.

Gii. Gi
p

t l sinh vin gii thc t (cha bit)

t l sinh vin gii tnh trn mu

Gi thit
i thit

f D

128
D 0; 16
800

H0 W p D 40%
H1 W p D 40%

8.4 So snh hai gi tr trung bnh

http://www.ebook.edu.vn

110

Tin hnh kim tra gi thit

tDp

D 0; 95

jf

p0 .1

j0; 16 0; 4j p
nD p
800 D 13; 871
0; 4:0; 6
p0 /

p0 j

tra bng A.2 ta c

t1

SV gii trong thc t thp hn nhiu.

D 1; 96.

Kt lun bo co l sai s tht, t l

8.4 So snh hai gi tr trung bnh


Gi s

X1

X2

l hai bin ngu nhin c lp c gi tr trung bnh l

1

2

. Cn

kim nh

Gi thit
i thit

H0 W 1 D 2
H1 W 1 2

K hiu cc c trng ca mu 1, 2 ly t tng th 1, tng th 2.

Mu

C mu

Trung bnh mu

 lch chun c hiu chnh

n1
n2

xN 1
xN 2

s1
s2

II

```
```
C mu
```
```
```
VarX1 I VarX2
`
Bit

12 I 22

n1 I n2  30

n1 I n2 < 30I X1  N.1 I 12 /I X2  N.2 I 22 /

jxN 1 xN 2 j
tDs
12
22
C
n1
n2
t 1 (Bng A.2)

jxN 1 xN 2 j
tDs
12
22
C
n1
n2
t 1 (Bng A.2)

jxN 1 xN 2 j
tDs
s12
s2
C 2
n1
n2
t 1 (Bng A.2)

jxN 1 xN 2 j
tDs
s2
s2
C
n1
n2

Khng bit

12 I 22

Trong 

s2 D

Kt lun:

.n1

1/s12 C .n2 1/s22


n1 C n2 2

gi l phng sai gp.

tn1 Cn2

(Bng A.3)

8.4 So snh hai gi tr trung bnh




Chp nhn gi thit

H0

khi

t  t1

Bc b gi thit

H0

khi

t > t1

http://www.ebook.edu.vn

t  tn1 Cn2

t > tn1 Cn2 2

hoc

hoc

V d 8.5.

111

Cn th 100 tri cy nng trng I ta tnh c x


N 1 D 101; 2I s12 D 571; 7
v 361 tri cy nng trng II tnh c x
N 2 D 66; 39I s22 D 29; 72. So snh trng
lng trung bnh ca tri cy 2 nng trng vi mc ngha 1%.

Gii. Gi 1; 2 cn nng trung bnh ca tri cy nng trng I v II.


Cn kim nh

Gi thit
i thit

H0 W 1 D 2
H1 W 1 2

Mu

C mu

Trung bnh mu

 lch chun c hiu chnh

n1 D 100
n2 D 361

xN 1 D 101; 2
xN 2 D 66; 39

s12 D 571; 7
s22 D 29; 72

II

Tnh gi tr

jxN 1 xN 2 j
j101; 2 66; 39j
tDs
Dr
D 14; 4549
2
2
29;
72
571;
7
s1
s
C
C 2
100
361
n1
n2
Tra bng A.2 ta c

t1

D t0 ; 495 D 2; 58:

Vy

t > t1

cho nn bc b gi thit

H0

hay cn nng trung bnh ca tri cy hai a phng khng bng nhau.

V d 8.6.

o ng knh 20 trc my do my I sn xut v 22 trc my do my II


sn xut ta tnh c x
N 1 D 251; 7I s12 D 52; 853 v xN 2 D 249; 8I s22 D 56; 2. C th xem
ng knh trung bnh ca cc trc my 2 my nh nhau vi mc ngha 1% khng?

Gii.

8.5 So snh hai t l

http://www.ebook.edu.vn

112

8.5 So snh hai t l


Gi

p1 I p2

t l phn t

trn tng th 1 v 2 cha bit. Ta cn kim nh

(
Tnh:
t

n1 f1 C n2 f2
n1 C n2

f D

Gi thit
i thit

H0 W p1 D p2
H1 W p1 p2

A chung

(T l phn t

ca 2 mu), trong 

f1 I f2

t l phn

trn mu 1, 2.

jf1

f2 j

1
f/
C
n1

tDs

f .1

Kt lun:


Chp nhn gi thit

H0

khi

Bc b gi thit

H0

khi

t > t1

V d 8.7.

t  t1

1
n2

T hai m ng tin hnh 2 mu vi

f1 D 0; 2

phn t loi A trn mu 1, 2 ln lt

n1 D 100; n2 D 120 tnh c t l


f2 D 0; 3. Vi mc ngha D 1%

cho kt lun t l phn t A ca 2 m ng c nh nhau khng.

Gii. Tnh f
Gi

p1 ; p2

20 C 36
D 0; 255.
100 C 120

(cha bit) t l phn t

trn tng th 1, 2. Cn kim nh gi thit

Gi thit
i thit

H0 W p1 D p2
H1 W p1 p2

j0; 2

0; 3j

 D 1; 695
1
1
0; 255:0; 745
C
100 120

tDs
Vi

D 1%

tra bng A.2 tnh c

t1

t l phn t A trn 2 mu nh nhau.

V d 8.8.

D 2; 58.

Kt lun chp nhn gi thit

H0

hay

Kim tra 120 sinh vin trng A thy c 80 sinh vin gii, 150 SV trng

B c 90 SV gii. Hi t l SV gii ca 2 trng nh nhau khng? Bit mc ngha l


5%.

8.5 So snh hai t l

http://www.ebook.edu.vn

113

Gii.

V d 8.9.

Kim tra 230 sn phm ca ca ngy thy c 4 sn phm hng. Cn kim

tra 160 sn phm ca ca m thy c 3 sn phm hng. Kt lun t l sn phm hng


ph thuc vo ca c ng khng vi mc ngha 1%.

Gii.

8.6 Bi tp chng 8

http://www.ebook.edu.vn

114

8.6 Bi tp chng 8
Bi tp 8.1.

Bit chiu di ca mt loi sn phm l bin ngu nhin c phn phi

chun. o ngu nhin 10 sn phm loi ny th c chiu di trung bnh l 10,02m v


 lch chun ca mu cha hiu chnh l 0,04m. Kim nh gi thuyt H: chiu di

t
= 2,5703; chiu di trung bnh ca loi sn phm ny l 10,0543m vi mc
ngha 3%
trung bnh ca loi sn phm ny l 10,0543m c gi tr kim nh t l bao nhiu?

Bi tp 8.2.

Kho st v thi gian t hc (gi/tun) ca sinh vin h chnh quy

trng i hc A trong hc k ny. Tin hnh ly mu, ngi ta thu c bng s liu:

Thi gian

S sinh vin

5
5

7
14

9
16

11
8

11

13
6

a. Tm khong c lng thi gian t hc trung bnh trong tun ca sinh vin trng
A vi  tin cy 95%.

(7,1817gi/tun; 8,4917gi/tun)

b.  c lng thi gian t hc trung bnh trong tun vi  tin cy 95% v 


chnh xc nh hn

" D 0; 6(gi/tun) th

c mu nh nht l bao nhiu?

59

8.6 Bi tp chng 8

http://www.ebook.edu.vn

115

c. S dng mu ban u  c lng thi gian t hc trung bnh trong tun vi


 chnh xc

" D 0; 6(gi/tun)

th m bo  tin cy l bao nhiu?

92,82%

d. Nhng sinh vin c thi gian t hc t 9(gi/tun) tr ln gi l sinh vin chm


hc. Vi  tin cy 95% khong c lng t l sinh vin chm hc l bao nhiu?

(15,92%; 41,22%)

e. Nhng sinh vin c thi gian t hc t 9(gi/tun) tr ln gi l sinh vin chm


hc.  c lng t l sinh vin chm hc vi  tin cy 95% v  chnh xc
nh hn

" D 0; 12

th c mu nh nht l bao nhiu?

55

f. Nhng sinh vin c thi gian t hc t 9(gi/tun) tr ln gi l sinh vin chm


hc. S dng mu trn  c lng t l sinh vin chm hc vi  chnh xc

" D 0; 12

th m bo  tin cy l bao nhiu?

93,71%

8.6 Bi tp chng 8

http://www.ebook.edu.vn

116

g. Tnh gi tr thng k t  kim nh gi thuyt H: thi gian t hc trung bnh


ca sinh vin trng A l 8,4(gi/tun) v cho kt lun vi mc ngha 5%.

t = 1,6855; thi gian t hc trung bnh ca sinh vin trng A l


8,4(gi/tun) vi mc ngha 5%

h. Trong kim nh gi thuyt H: thi gian t hc trung bnh ca sinh vin trng
A l 8,4(gi/tun), mc ngha ti a  gi thuyt H c chp nhn l bao
nhiu?

9,1%

i. Nhng sinh vin c thi gian t hc t 9(gi/tun) tr ln gi l sinh vin chm


hc. Tnh gi tr thng k t  kim nh gi thuyt H: t l sinh vin chm hc

t = 1,9261; t l sinh
vin chm hc trng A l 18% vi mc ngha 5%

trng A l 18% v cho kt lun vi mc ngha 5%.

8.6 Bi tp chng 8

http://www.ebook.edu.vn

117

j. Nhng sinh vin c thi gian t hc t 9(gi/tun) tr ln gi l sinh vin chm


hc. Trong kim nh gi thuyt H: t l sinh vin chm hc trng A l 18%,
mc ngha ti a  gi thuyt H c chp nhn l bao nhiu?

5,36%

k. Trng B kho st 64 sinh vin v thi gian t hc. Ngi ta tnh c  lch
chun ca mu c hiu chnh l 2(gi/tun) v trung bnh mu l 8,5(gi/tun).
Tnh gi tr thng k t  kim nh gi thuyt H: thi gian t hc trung bnh
trong tun ca sinh vin hai trng l nh nhau v cho kt lun vi mc ngha

t = 1,5893; thi gian t hc trung bnh trong tun ca sinh vin


hai trng l nh nhau mc ngha 5%

5%.

l. Trng B kho st 64 sinh vin v thi gian t hc. Ngi ta tnh c  lch
chun ca mu c hiu chnh l 2(gi/tun) v trung bnh mu l 8,5(gi/tun).
Trong kim nh gi thuyt H: thi gian t hc trung bnh trong tun ca sinh
vin hai trng l nh nhau, mc ngha ti a  gi thuyt H c chp nhn
l bao nhiu?

11,18%

8.6 Bi tp chng 8

http://www.ebook.edu.vn

118

m. Nhng sinh vin c thi gian t hc t 9(gi/tun) tr ln gi l sinh vin chm


hc. Trng B kho st 64 sinh vin v thi gian t hc thy c 28 sinh vin
chm hc. Tnh gi tr thng k t  kim nh gi thuyt H: t l sinh vin

t=
1,6546; t l sinh vin chm hc ca hai trng l nh nhau vi mc
ngha 5%
chm hc ca hai trng l nh nhau v cho kt lun vi mc ngha 5%.

n. Nhng sinh vin c thi gian t hc t 9(gi/tun) tr ln gi l sinh vin chm


hc. Trng B kho st 64 sinh vin v thi gian t hc thy c 28 sinh vin
chm hc. Trong kim nh gi thuyt H: t l sinh vin chm hc ca hai
trng l nh nhau, mc ngha ti a  gi thuyt H c chp nhn l bao

9,7%

nhiu?

Bi tp 8.3.

Kho st thi gian (tun) mang thai ca thai ph khng ht thuc. Tin

hnh ly mu, ngi ta c s liu cho nh bng sau:


Thi gian
S thai ph

34

36

36

38
10

38

40
59

40

42
41

42

44
4

Khong c lng thi gian mang thai trung bnh ca thai ph vi  tin cy 95% l:
A.

(39,1049 tun; 39,7215 tun).

B. (38,1049 tun; 38,7215 tun).

C.

(37,1049 tun; 37,7215 tun).

D.

(40,1049 tun; 40,7215 tun).

8.6 Bi tp chng 8
Bi tp 8.4.

119

http://www.ebook.edu.vn

Kho st thi gian (tun) mang thai ca thai ph khng ht thuc. Tin

hnh ly mu, ngi ta c s liu cho nh bng sau:


Thi gian

34

S thai ph

36

36

38

38

10

40

40

59

42

42

41

44
4

 c lng thi gian mang thai trung bnh ca thai ph vi  tin cy 95% v 
chnh xc nh hn
A.

" D 0; 25(tun)

175.

B.

Bi tp 8.5.

th c mu nh nht l:

185.

C.

195.

D.

165.

Kho st thi gian (tun) mang thai ca thai ph khng ht thuc. Tin

hnh ly mu, ngi ta c s liu cho nh bng sau:


Thi gian

34

S thai ph

36

36

38

38

10

40

40

59

42

42

41

44
4

S dng mu trn  c lng thi gian mang thai trung bnh ca thai ph vi 
chnh xc
A.

" D 0; 25(tun)

86,82%.

Bi tp 8.6.

th m bo  tin cy:
B.

87,82%.

C.

88,82%.

D.

89,82%.

Kho st thi gian (tun) mang thai ca thai ph khng ht thuc. Tin

hnh ly mu, ngi ta c s liu cho nh bng sau:


Thi gian

34

S thai ph

36

36

38

38

10

40

40

59

42

42

41

44
4

Nhng thai ph c thi gian mang thai di 36 tun l thai ph sinh non. Vi  tin
cy 95% khong c lng t l thai ph sinh non:
A.

(2,63%; 10,95%). B.

Bi tp 8.7.

(3,63%; 11,95%). C.

(4,63%; 12,95%). D. (1,63%; 9,95%).

Kho st thi gian (tun) mang thai ca thai ph khng ht thuc. Tin

hnh ly mu, ngi ta c s liu cho nh bng sau:


Thi gian

34

S thai ph

36
7

36

38
10

38

40
59

40

42

42

41

44
4

Nhng thai ph c thi gian mang thai di 36 tun l thai ph sinh non.  c lng
t l thai ph sinh non vi  tin cy 95% v  chnh xc nh hn
mu nh nht l:
A.

121.

B.

141.

C. 151.

" D 0; 04
D.

131.

th c

8.6 Bi tp chng 8
Bi tp 8.8.

http://www.ebook.edu.vn

120

Kho st thi gian (tun) mang thai ca thai ph khng ht thuc. Tin

hnh ly mu, ngi ta c s liu cho nh bng sau:

Thi gian

34

S thai ph

36

36

38

38

10

40

40

59

42

42

41

44
4

Nhng thai ph c thi gian mang thai di 36 tun l thai ph sinh non. S dng mu
trn  c lng t l thai ph sinh non vi  chnh xc
cy:
A.

91,99%.

Bi tp 8.9.

B.

95,99%.

C.

" D 0; 04 th

93,99%.

m bo  tin

D.

97,99%.

Kho st thi gian (tun) mang thai ca thai ph khng ht thuc. Tin

hnh ly mu, ngi ta c s liu cho nh bng sau:

Thi gian

34

S thai ph

36

36

38

38

10

40

40

59

42

42

41

44
4

Gi tr thng k t  kim nh gi thuyt H: thi gian mang thai trung bnh ca thai
ph l 39,7 tun l:
A.

t = 1,8231; thi gian mang thai trung bnh ca thai ph l 39,7 tun vi mc

ngha 7%.
B.

t = 1,8231; thi gian mang thai trung bnh ca thai ph l 39,7 tun vi mc

ngha 5%.
C.

t = 2,8231; thi gian mang thai trung bnh ca thai ph ln hn 39,7 tun vi

mc ngha 5%.
D.

t = 2,8231; thi gian mang thai trung bnh ca thai ph nh hn 39,7 tun vi

mc ngha 3%.

Bi tp 8.10.

Kho st thi gian (tun) mang thai ca thai ph khng ht thuc.

Tin hnh ly mu, ngi ta c s liu cho nh bng sau:

Thi gian

34

S thai ph

36
7

36

38
10

38

40

40

59

42
41

42

44
4

Trong kim nh gi thuyt H: thi gian mang thai trung bnh ca thai ph l 39,7
tun, mc ngha ti a  gi thuyt H c chp nhn l:
A.

6,72%.

B.

7,72%.

C. 8,72%.

D.

9,72%.

8.6 Bi tp chng 8
Bi tp 8.11.

http://www.ebook.edu.vn

121

Kho st thi gian (tun) mang thai ca thai ph khng ht thuc.

Tin hnh ly mu, ngi ta c s liu cho nh bng sau:


Thi gian

34

S thai ph

36

36

38

38

10

40

40

59

42

42

41

44
4

Nhng thai ph c thi gian mang thai di 36 tun l thai ph sinh non. Gi tr thng
k t  kim nh gi thuyt H: t l thai ph sinh non l 12% l:
A.

t = 2,1037; t l thai ph sinh non thp hn 12% vi mc ngha 5%.

B.

t = 2,1037; t l thai ph sinh non ln hn 12% vi mc ngha 5%.

C.

t = 1,1037; t l thai ph sinh non cao hn 12% vi mc ngha 5%.

D.

t = 1,1037; t l thai ph sinh non l 12% vi mc ngha 5%.

Bi tp 8.12.

Kho st thi gian (tun) mang thai ca thai ph khng ht thuc.

Tin hnh ly mu, ngi ta c s liu cho nh bng sau:


Thi gian

34

S thai ph

36

36

38

38

10

40

40

59

42

42

41

44
4

Nhng thai ph c thi gian mang thai di 36 tun l thai ph sinh non. Trong kim
nh gi thuyt H: t l thai ph sinh non l 12%, mc ngha ti a  gi thuyt
H c chp nhn l:
A.

3,48%.

Bi tp 8.13.

B.

4,48%.

C. 5,48%.

D.

6,48%.

Kho st thi gian (tun) mang thai ca thai ph khng ht thuc.

Tin hnh ly mu, ngi ta c s liu cho nh bng sau:


Thi gian
S thai ph

34

36

36

38
10

38

40
59

40

42
41

42

44
4

Kho st thi gian mang thai ca 100 thai ph c ht thuc v tnh c thi gian
mang thai trung bnh l 38,5 tun v  lch chun ca mu c hiu chnh 3,5 tun.
Gi tr thng k t  kim nh gi thuyt H: Thi gian mang thai ca thai ph ht
thuc v khng ht thuc l nh nhau l:
A.

t = 1,3798; Thi gian mang thai ca thai ph ht thuc v khng ht thuc l

nh nhau vi mc ngha 5%.


B.

t = 1,3798; Thi gian mang thai ca thai ph ht thuc nh hn vi mc

ngha 5%.

8.6 Bi tp chng 8
C.

http://www.ebook.edu.vn

122

t = 2,3798; Thi gian mang thai ca thai ph ht thuc v khng ht thuc l

nh nhau vi mc ngha 5%.


D.

t = 2,3798; Thi gian mang thai ca thai ph ht thuc ln hn vi mc

ngha 5%.

Bi tp 8.14.

Kho st thi gian (tun) mang thai ca thai ph khng ht thuc.

Tin hnh ly mu, ngi ta c s liu cho nh bng sau:

Thi gian

34

S thai ph

36

36

38

38

10

40

40

59

42

42

41

44
4

Kho st thi gian mang thai ca 100 thai ph c ht thuc v tnh c thi gian
mang thai trung bnh l 38,5 tun v  lch chun ca mu c hiu chnh 3,5 tun.
Trong kim nh gi thuyt H: Thi gian mang thai ca thai ph ht thuc v khng
ht thuc l nh nhau, mc ngha ti a  gi thuyt H c chp nhn l
A.

2,74%.

Bi tp 8.15.

B.

3,74%.

C.

1,74%.

D.

4,74%.

Kho st thi gian (tun) mang thai ca thai ph khng ht thuc.

Tin hnh ly mu, ngi ta c s liu cho nh bng sau:

Thi gian
S thai ph

34

36
7

36

38
10

38

40

40

59

42

42

41

44
4

Nhng thai ph c thi gian mang thai di 36 tun l thai ph sinh non. Kho st
thi gian mang thai ca 100 thai ph c ht thuc v tnh c thi gian mang thai
thy c 16 thai ph sinh non. Gi tr thng k t  kim nh gi thuyt H: t l sinh
non ca thai ph c ht thuc v khng ht thuc l nh nhau l:
A.

t = 2,4753; t l sinh non ca thai ph khng ht thuc ln hn vi mc

ngha 5%.
B.

t = 2,4753; t l sinh non ca thai ph c ht thuc ln hn vi mc ngha

5%.
C.

t = 1,4753; t l sinh non ca thai ph khng ht thuc ln hn vi mc

ngha 5%.
D.

t = 1,4753; t l sinh non ca thai ph c ht thuc ln hn vi mc ngha

5%.

Bi tp 8.16.

Kho st thi gian (tun) mang thai ca thai ph khng ht thuc.

Tin hnh ly mu, ngi ta c s liu cho nh bng sau:

8.6 Bi tp chng 8
Thi gian

http://www.ebook.edu.vn

34

S thai ph

36

36

38

38

10

40

40

59

42
41

42

123

44
4

Nhng thai ph c thi gian mang thai di 36 tun l thai ph sinh non. Kho st
thi gian mang thai ca 100 thai ph c ht thuc v tnh c thi gian mang thai
thy c 16 thai ph sinh non. Trong kim nh gi thuyt H: t l sinh non ca thai
ph c ht thuc v khng ht thuc l nh nhau, mc ngha ti a  gi thuyt H
c chp nhn l:
A.

1,32%.

B.

2,32%.

C. 3,32%.

D.

p n cu hi trc nghim

8.3

8.5

8.7

8.9

8.4

8.6

8.8

8.10

8.11

8.13

8.15

8.12

8.14

8.16

4,32%.

http://www.ebook.edu.vn

Chng 9
Tng quan, hi qui
9.1 M u
9.1.1 S liu trong phn tch tng quan, hi qui
Quan trc
th ca

i tng v mi i tng chng ta o 2 i lng

X; Y:

S liu c

i tng c th nh sau:

.x1 ; y1 /; .x2 ; y2 /; : : : ; .xn ; yn /

V d 9.1.

Kho st chiu cao

ta ghi nhn mt cp

.XI Y /

Y.cm/

ca 10 a tr tui

X (thng

tui). Mi a tr

v cc gi tr nh sau:

.18I 76; 0/ .19I 77; 0/ .19I 76; 3/ .20I 77; 3/ .21I 77; 7/
.22I 78; 8/ .22I 78; 2/ .23I 79; 0/ .24I 80; 2/ .25I 80; 6/
Thng thng cc gi tr trn cn c xp thnh bng nh sau

18

19

19

20

21

22

22

23

24

25

76,0

77,0

76,3

77,3

77,7

78,8

78,2

79,0

80,2

80,6

9.1.2 Biu  tn x
Khi quan st mt i tng ta c cp gi tr
tn ca cc cp gi tr

.xi I yi /

.xi I yi /:

 c c hnh nh v s phn

ta c th biu din cc cp gi tr ny trn h trc

 minh ha, vi s liu ..... ta c biu  tn x nh sau

0xy:

9.2 H s tng quan

79

80

125

76

77

78

height

78
76

77

height

79

80

http://www.ebook.edu.vn

18

19

20

21

22

23

24

25

18

19

20

age

21

22

23

24

25

age

Hnh a

Hnh b

Ta nhn thy hai a tr bt k mc d cng tui nhng c chiu cao khc nhau (ngu
nhin) tuy nhin xu hng y l chiu cao tng theo  tui (tt nhin) hay chiu
cao

thay i mt cch c h thng theo  tui

X:

Biu  trn y gi cho thy mi lin h gia  tui

.X/

v chiu cao

.Y /

l mt

ng thng (tuyn tnh - nh hnh b).  o lng mi lin h ny, chng ta c th
s dng h s tng quan

9.2 H s tng quan

Gi s ta c mu n quan trc .x1 ; y1/; : : : ; .xn; yn/. H s tng quan


Pearson c c tnh bng cng thc nh sau
nh ngha 9.1.

rxy D

Trong  xy D n1

n
P

xy

xy
sOx sOy

xi yi

iD1

ngha h s tng quan


 rxy

o mc  quan h tuyn tnh gia

 rxy D 0

x; y

1  rxy  1:

hai bin s khng c quan h tuyn tnh,

quan h tuyn tnh tuyt i (cc cp

.xi I yi /

rxy D 1

th hai bin s c

thuc mt ng thng).

9.3 Tm ng thng hi qui


 rxy < 0

quan h gia

 rxy > 0

quan h gia x, y l ng bin (c ngha l khi

V d 9.2.

x; y

.X/:

X
Y

l nghch bin (c ngha l khi

Nghin cu o lng  cholesterol

ca ngi  tui

126

http://www.ebook.edu.vn

.Y /

tng th

tng cao th

gim)

tng)

trong mu ca 10 i tng nam

Kt qu o lng nh sau:

20

52

30

57

28

43

57

63

40

49

1,9

2,6

4,5

2,9

3,8

4,1

4,6

3,2

451
1X
xi D
D 45; 1I
xN D
n iD1
10

1X
35; 6
yN D
yi D
D 3; 56
n iD1
10

s x D 11; 785I

s y D 0; 8333

1695; 4
1X
xy D
xi yi D
D 169; 54
n iD1
10
rxy D

xy
_

x:y
_

s x:s y

169; 54 33; 9  3; 56
D 0; 914
11; 785  0:8333

9.3 Tm ng thng hi qui


 tin vic theo di v m t m hnh, gi  tui cho c nhn

yi

y

i D 1; 2: : : 10:

i l xi v

cholesterol l

M hnh hi tuyn tnh pht biu rng:

yi D a C bxi C "i
Ni cch khc, phng trnh trn gi nh rng  cholesterol ca mt c nhn bng
mt hng s

cng vi mt h s

phng trnh trn,

al

lin quan n  tui, v mt sai s

chn (intercept, tc gi tr lc

xi =0),

"i .

Trong

l  dc (slope hay

gradient).
Cc thng s

a; b

phi c c tnh t d liu. Phng php  c tnh cc thng s

ny l phng php bnh phng nh nht (least squares method). Nh tn gi, phng
php bnh phng nh nht tm gi tr

n
X
iD1

yi

a; b

sao cho tng bnh phng sai s

.a C bxi /2

9.4 S dng my tnh cm tay

http://www.ebook.edu.vn

127

l nh nht. Sau vi thao tc ton, c th chng minh d dng rng, c lng cho

a; b p

ng iu kin  l

bD
Cui cng ta c ng hi qui
Ch :

y
_

sy

V d 9.3.

D rxy

x:
N yN

xy
_

sx

a D yN

b xN

y D a C bx

sx

xc nh phng trnh hi qui mu gia tui v cholesterol. T

y
_

sy

thay cc gi tr

y;
N x;
N s x ; s y ; rxy

D rxy

x
_

sx

c tnh v d trn vo ta c kt qu

y D 0; 9311 C 0; 05988x

9.4 S dng my tnh cm tay


V d 9.4.

Bi ton cho dng cp

X
Y

.xi ; yi /

nh sau:

20

52

30

57

28

43

57

63

40

49

1,9

2,6

4,5

2,9

3,8

4,1

4,6

3,2

Tm h s tng quan

rxy ,

ng hi qui mu

y D a C bx .

a. My FX500MS (my FX570MS tng t)

Bc 1: Nhp liu Mode->3->1 20,1.9M+

Bc 2: Xut kt qu Shift->2->( mi tn phi 2 ln) -> 1(A =a); 2(B=b);

52,4M+



3(r=rxy )
b. My FX500ES(tng t FX570ES)

Bc 1: SHIFT -> MODE -> dch chuyn mi tn tm chn muc Stat-> 2


(ch  khng tn s)

Bc 2: MODE->2 (stat) ->2 (A+Bx) -> (nhp cc gi tr ca


ct)

X; Y

vo 2

9.4 S dng my tnh cm tay




http://www.ebook.edu.vn

Nhp gi tr ca

20=

52=

Nhp gi tr ca

1.9=

4=

128





Bc 3: Xut kt qu SHIFT - > 1 -> 7 ->1(A =a); 2(B=b); 3(r=rxy ).

V d 9.5.

Bi ton cho dng bng nh sau:

HH
HH X 21
HH
Y
H
3

23

Tm h s tng quan

rxy ,

25

11

ng hi qui mu

y D a C bx .

a. My FX500MS (my FX570MS tng t)

Bc 1: Nhp liu Mode->3->1 21,3;2M+

Bc 2: Xut kt qu Shift->2->( mi tn phi 2 ln) -> 1(A =a); 2(B=b);

21,4;5M+



3(r=rxy )
b. My FX500ES(tng t FX570ES)

Bc 1: SHIFT -> MODE -> dch chuyn mi tn tm chn muc Stat-> 1


(ch  tn s)

Bc 2: MODE->2 (stat) ->2 (A+Bx) -> (nhp cc gi tr ca

X; Y

vo 2

ct)

Nhp gi tr ca

21=

Nhp gi tr ca

3=

Nhp tn s FREQ

2=

21=
4=



5=




Bc 3: Xut kt qu SHIFT - > 1 -> 7 ->1(A =a); 2(B=b); 3(r=rxy ).

http://www.ebook.edu.vn

Ph lc A
Cc bng gi tr xc sut

A.1 Gi tr hm mt  chun n gin

http://www.ebook.edu.vn

A.1 Gi tr hm mt  chun n gin f .z/ D

p1 e
2

130

z2
2

f .z/
z

O
z

0,00

0,01

0,02

0,03

0,04

0,05

0,06

0,07

0,08

0,09

0,0
0,1
0,2
0,3
0,4
0,5

0,3989
0,3970
0,3910
0,3814
0,3683
0,3521

0,3989
0,3965
0,3902
0,3802
0,3668
0,3503

0,3989
0,3961
0,3894
0,3790
0,3653
0,3485

0,3988
0,3956
0,3885
0,3778
0,3637
0,3467

0,3986
0,3951
0,3876
0,3765
0,3621
0,3448

0,3984
0,3945
0,3867
0,3752
0,3605
0,3429

0,3982
0,3939
0,3857
0,3739
0,3589
0,3410

0,3980
0,3932
0,3847
0,3725
0,3572
0,3391

0,3977
0,3925
0,3836
0,3712
0,3555
0,3372

0,3970
0,3911
0,3815
0,3684
0,3522
0,3334

0,6
0,7
0,8
0,9
1,0

0,3332
0,3123
0,2897
0,2661
0,2420

0,3312
0,3101
0,2874
0,2637
0,2396

0,3292
0,3079
0,2850
0,2613
0,2371

0,3271
0,3056
0,2827
0,2589
0,2347

0,3251
0,3034
0,2803
0,2565
0,2323

0,3230
0,3011
0,2780
0,2541
0,2299

0,3209
0,2989
0,2756
0,2516
0,2275

0,3187
0,2966
0,2732
0,2492
0,2251

0,3166
0,2943
0,2709
0,2468
0,2227

0,3125
0,2899
0,2663
0,2422
0,2181

1,1
1,2
1,3
1,4
1,5

0,2179
0,1942
0,1714
0,1497
0,1295

0,2155
0,1919
0,1691
0,1476
0,1276

0,2131
0,1895
0,1669
0,1456
0,1257

0,2107
0,1872
0,1647
0,1435
0,1238

0,2083
0,1849
0,1626
0,1415
0,1219

0,2059
0,1826
0,1604
0,1394
0,1200

0,2036
0,1804
0,1582
0,1374
0,1182

0,2012
0,1781
0,1561
0,1354
0,1163

0,1989
0,1758
0,1539
0,1334
0,1145

0,1944
0,1716
0,1499
0,1297
0,1111

1,6
1,7
1,8
1,9
2,0

0,1109
0,0940
0,0790
0,0656
0,0540

0,1092
0,0925
0,0775
0,0644
0,0529

0,1074
0,0909
0,0761
0,0632
0,0519

0,1057
0,0893
0,0748
0,0620
0,0508

0,1040
0,0878
0,0734
0,0608
0,0498

0,1023
0,0863
0,0721
0,0596
0,0488

0,1006
0,0848
0,0707
0,0584
0,0478

0,0989
0,0833
0,0694
0,0573
0,0468

0,0973
0,0818
0,0681
0,0562
0,0459

0,0942
0,0791
0,0657
0,0541
0,0441

2,1
2,2
2,3
2,4
2,5

0,0440
0,0355
0,0283
0,0224
0,0175

0,0431
0,0347
0,0277
0,0219
0,0171

0,0422
0,0339
0,0270
0,0213
0,0167

0,0413
0,0332
0,0264
0,0208
0,0163

0,0404
0,0325
0,0258
0,0203
0,0158

0,0396
0,0317
0,0252
0,0198
0,0154

0,0387
0,0310
0,0246
0,0194
0,0151

0,0379
0,0303
0,0241
0,0189
0,0147

0,0371
0,0297
0,0235
0,0184
0,0143

0,0356
0,0284
0,0224
0,0176
0,0136

2,6
2,7

0,0136
0,0104

0,0132
0,0101

0,0129
0,0099

0,0126
0,0096

0,0122
0,0093

0,0119
0,0091

0,0116
0,0088

0,0113
0,0086

0,0110
0,0084

0,0104
0,0079

A.1 Gi tr hm mt  chun n gin

http://www.ebook.edu.vn

131

0,00

0,01

0,02

0,03

0,04

0,05

0,06

0,07

0,08

0,09

2,8
2,9
3,0

0,0079
0,0060
0,0044

0,0077
0,0058
0,0043

0,0075
0,0056
0,0042

0,0073
0,0055
0,0040

0,0071
0,0053
0,0039

0,0069
0,0051
0,0038

0,0067
0,0050
0,0037

0,0065
0,0048
0,0036

0,0063
0,0047
0,0035

0,0060
0,0044
0,0033

3,1
3,2
3,3
3,4
3,5

0,0033
0,0024
0,0017
0,0012
0,0009

0,0032
0,0023
0,0017
0,0012
0,0008

0,0031
0,0022
0,0016
0,0012
0,0008

0,0030
0,0022
0,0016
0,0011
0,0008

0,0029
0,0021
0,0015
0,0011
0,0008

0,0028
0,0020
0,0015
0,0010
0,0007

0,0027
0,0020
0,0014
0,0010
0,0007

0,0026
0,0019
0,0014
0,0010
0,0007

0,0025
0,0018
0,0013
0,0009
0,0007

0,0024
0,0017
0,0012
0,0009
0,0006

3,6
3,7
3,8
3,9

0,0006
0,0004
0,0003
0,0002

0,0006
0,0004
0,0003
0,0002

0,0006 0,0005
0,0004 0,0004
0,0003 0,0003
0,0002 0,0002
Bng A.1: Gi

0,0005 0,0005 0,0005


0,0004 0,0004 0,0003
0,0003 0,0002 0,0002
0,0002 0,0002 0,0002
tr hm mt  chun ha

0,0005
0,0003
0,0002
0,0002

0,0005
0,0003
0,0002
0,0001

0,0004
0,0003
0,0002
0,0001

A.2 Gi tr hm Laplace '.x/ ca phn phi chun


n gin
132
http://www.ebook.edu.vn

A.2 Gi tr hm '.x/ D

Rx
0

p1
2

exp

1 2
z
2


dz

'.x/

O
x

0,00

0,01

0,02

0,03

0,04

0,05

0,06

0,07

0,08

0,09

0,0
0,1
0,2
0,3
0,4
0,5

0,0000
0,0398
0,0793
0,1179
0,1554
0,1915

0,0040
0,0438
0,0832
0,1217
0,1591
0,1950

0,0080
0,0478
0,0871
0,1255
0,1628
0,1985

0,0120
0,0517
0,0910
0,1293
0,1664
0,2019

0,0160
0,0557
0,0948
0,1331
0,1700
0,2054

0,0199
0,0596
0,0987
0,1368
0,1736
0,2088

0,0239
0,0636
0,1026
0,1406
0,1772
0,2123

0,0279
0,0675
0,1064
0,1443
0,1808
0,2157

0,0319
0,0714
0,1103
0,1480
0,1844
0,2190

0,0359
0,0753
0,1141
0,1517
0,1879
0,2224

0,6
0,7
0,8
0,9
1,0

0,2257
0,2580
0,2881
0,3159
0,3413

0,2291
0,2611
0,2910
0,3186
0,3438

0,2324
0,2642
0,2939
0,3212
0,3461

0,2357
0,2673
0,2967
0,3238
0,3485

0,2389
0,2704
0,2995
0,3264
0,3508

0,2422
0,2734
0,3023
0,3289
0,3531

0,2454
0,2764
0,3051
0,3315
0,3554

0,2486
0,2794
0,3078
0,3340
0,3577

0,2517
0,2823
0,3106
0,3365
0,3599

0,2549
0,2852
0,3133
0,3389
0,3621

1,1
1,2
1,3
1,4
1,5

0,3643
0,3849
0,4032
0,4192
0,4332

0,3665
0,3869
0,4049
0,4207
0,4345

0,3686
0,3888
0,4066
0,4222
0,4357

0,3708
0,3907
0,4082
0,4236
0,4370

0,3729
0,3925
0,4099
0,4251
0,4382

0,3749
0,3944
0,4115
0,4265
0,4394

0,3770
0,3962
0,4131
0,4279
0,4406

0,3790
0,3980
0,4147
0,4292
0,4418

0,3810
0,3997
0,4162
0,4306
0,4429

0,3830
0,4015
0,4177
0,4319
0,4441

1,6
1,7
1,8
1,9
2,0

0,4452
0,4554
0,4641
0,4713
0,4772

0,4463
0,4564
0,4649
0,4719
0,4778

0,4474
0,4573
0,4656
0,4726
0,4783

0,4484
0,4582
0,4664
0,4732
0,4788

0,4495
0,4591
0,4671
0,4738
0,4793

0,4505
0,4599
0,4678
0,4744
0,4798

0,4515
0,4608
0,4686
0,4803

0,4525
0,4616
0,4693
0,4756
0,4808

0,4535
0,4625
0,4699
0,4761
0,4812

0,4545
0,4633
0,4706
0,4767
0,4817

2,1
2,2
2,3
2,4
2,5

0,4821
0,4861
0,4893
0,4918
0,4938

0,4826
0,4864
0,4896
0,4920
0,4940

0,4830
0,4868
0,4898
0,4922
0,4941

0,4834
0,4871
0,4901
0,4925
0,4943

0,4838
0,4875
0,4904
0,4927
0,4945

0,4842
0,4878
0,4906
0,4929
0,4946

0,4846
0,4881
0,4909
0,4931
0,4948

0,4850
0,4884
0,4911
0,4932
0,4949

0,4854
0,4887
0,4913
0,4934
0,4951

0,4857
0,4890
0,4916
0,4936
0,4952

2,6
2,7

0,4953
0,4965

0,4955
0,4966

0,4956
0,4967

0,4957
0,4968

0,4959
0,4969

0,4960
0,4970

0,4961
0,4971

0,4962
0,4972

0,4963
0,4973

0,4964
0,4974

0,475

A.2 Gi tr hm Laplace '.x/ ca phn phi chun


n gin
133
http://www.ebook.edu.vn

0,00

0,01

0,02

0,03

0,04

0,05

0,06

0,07

0,08

0,09

2,8
2,9
3,0

0,4974
0,4981
0,4987

0,4975
0,4982
0,4987

0,4976
0,4982
0,4987

0,4977
0,4983
0,4988

0,4977
0,4984
0,4988

0,4978
0,4984
0,4989

0,4979
0,4985
0,4989

0,4979
0,4985
0,4989

0,4980
0,4986
0,4990

0,4981
0,4986
0,4990

3,1
3,2
3,3
3,4
3,5

0,4990
0,4993
0,4995
0,4997
0,4998

0,4991
0,4993
0,4995
0,4997
0,4998

0,4991
0,4994
0,4995
0,4997
0,4998

0,4991
0,4994
0,4996
0,4997
0,4998

0,4992
0,4994
0,4996
0,4997
0,4998

0,4992
0,4994
0,4996
0,4997
0,4998

0,4992
0,4994
0,4996
0,4997
0,4998

0,4992
0,4995
0,4996
0,4997
0,4998

0,4993
0,4995
0,4996
0,4997
0,4998

0,4993
0,4995
0,4997
0,4998
0,4998

3,6
3,7
3,8
3,9

0,4998
0,4999
0,4999
0,5000

0,4998
0,4999
0,4999
0,5000
Bng

0,4999 0,4999
0,4999 0,4999
0,4999 0,4999
0,5000 0,5000
A.2: Gi tr hm

0,4999 0,4999
0,4999 0,4999
0,4999 0,4999
0,5000 0,5000
chun n gin

0,4999
0,4999
0,4999
0,5000

0,4999
0,4999
0,4999
0,5000

0,4999 0,4999
0,4999 0,4999
0,4999 0,4999
0,5000 0,5000
' ca phn phi

http://www.ebook.edu.vn


P jT j > tn D
=2

=2
O

t;n

0,14

0,13

0,12

0,11

0,10

0,09

0,08

0,07

0,06

0,05

0,04

0,03

0,02

0,01

1
2
3
4
5

4,474
2,383
1,995
1,838
1,753

4,829
2,495
2,072
1,902
1,810

5,242
2,620
2,156
1,971
1,873

5,730
2,760
2,249
2,048
1,941

6,314
2,920
2,353
2,132
2,015

7,026
3,104
2,471
2,226
2,098

7,916
3,320
2,605
2,333
2,191

9,058
3,578
2,763
2,456
2,297

10,579
3,896
2,951
2,601
2,422

12,706
4,303
3,182
2,776
2,571

15,895
4,849
3,482
2,999
2,757

21,205
5,643
3,896
3,298
3,003

31,821
6,965
4,541
3,747
3,365

63,657
9,925
5,841
4,604
4,032

6
7
8
9
10

1,700
1,664
1,638
1,619
1,603

1,754
1,715
1,687
1,666
1,650

1,812
1,770
1,740
1,718
1,700

1,874
1,830
1,797
1,773
1,754

1,943
1,895
1,860
1,833
1,812

2,019
1,966
1,928
1,899
1,877

2,104
2,046
2,004
1,973
1,948

2,201
2,136
2,090
2,055
2,028

2,313
2,241
2,189
2,150
2,120

2,447
2,365
2,306
2,262
2,228

2,612
2,517
2,449
2,398
2,359

2,829
2,715
2,634
2,574
2,527

3,143
2,998
2,896
2,821
2,764

3,707
3,499
3,355
3,250
3,169

11
12
13
14
15

1,591
1,580
1,572
1,565
1,558

1,636
1,626
1,616
1,609
1,602

1,686
1,674
1,664
1,656
1,649

1,738
1,726
1,715
1,706
1,699

1,796
1,782
1,771
1,761
1,753

1,859
1,844
1,832
1,821
1,812

1,928
1,912
1,899
1,887
1,878

2,007
1,989
1,974
1,962
1,951

2,096
2,076
2,060
2,046
2,034

2,201
2,179
2,160
2,145
2,131

2,328
2,303
2,282
2,264
2,249

2,491
2,461
2,436
2,415
2,397

2,718
2,681
2,650
2,624
2,602

3,106
3,055
3,012
2,977
2,947

134

HH
HH
HH
n

A.3 Gi tr phn v ca lut Student

A.3 Gi tr phn v ca lut Student .T  Tn/

http://www.ebook.edu.vn

0,14

0,13

0,12

0,11

0,10

0,09

0,08

0,07

0,06

0,05

0,04

0,03

0,02

0,01

16
17
18
19
20

1,553
1,548
1,544
1,540
1,537

1,596
1,591
1,587
1,583
1,579

1,642
1,637
1,632
1,628
1,624

1,692
1,686
1,681
1,677
1,672

1,746
1,740
1,734
1,729
1,725

1,805
1,798
1,792
1,786
1,782

1,869
1,862
1,855
1,850
1,844

1,942
1,934
1,926
1,920
1,914

2,024
2,015
2,007
2,000
1,994

2,120
2,110
2,101
2,093
2,086

2,235
2,224
2,214
2,205
2,197

2,382
2,368
2,356
2,346
2,336

2,583
2,567
2,552
2,539
2,528

2,921
2,898
2,878
2,861
2,845

21
22
23
24
25

1,534
1,531
1,529
1,526
1,524

1,576
1,573
1,570
1,568
1,566

1,621
1,618
1,615
1,612
1,610

1,669
1,665
1,662
1,660
1,657

1,721
1,717
1,714
1,711
1,708

1,777
1,773
1,770
1,767
1,764

1,840
1,835
1,832
1,828
1,825

1,909
1,905
1,900
1,896
1,893

1,988
1,983
1,978
1,974
1,970

2,080
2,074
2,069
2,064
2,060

2,189
2,183
2,177
2,172
2,167

2,328
2,320
2,313
2,307
2,301

2,518
2,508
2,500
2,492
2,485

2,831
2,819
2,807
2,797
2,787

26
27
28
29
30

1,522
1,521
1,519
1,517
1,516

1,564
1,562
1,560
1,558
1,557

1,608
1,606
1,604
1,602
1,600

1,655
1,653
1,651
1,649
1,647

1,706
1,703
1,701
1,699
1,697

1,761
1,758
1,756
1,754
1,752

1,822
1,819
1,817
1,814
1,812

1,890
1,887
1,884
1,881
1,879

1,967
1,963
1,960
1,957
1,955

2,056
2,052
2,048
2,045
2,042

2,162
2,158
2,154
2,150
2,147

2,296
2,291
2,286
2,282
2,278

2,479
2,473
2,467
2,462
2,457

2,779
2,771
2,763
2,756
2,750

40
60
80
100
1000

1,506
1,496
1,491
1,488
1,477

1,546
1,535
1,530
1,527
1,515

1,589
1,577
1,572
1,568
1,556

1,635 1,684
1,622 1,671
1,616 1,664
1,613 1,660
1,600 1,646
Bng A.3:

1,737
1,723
1,716
1,712
1,697
Gi tr

1,796
1,781
1,773
1,769
1,752
phn v

1,862 1,936
2,021
1,845 1,917
2,000
1,836 1,908
1,990
1,832 1,902
1,984
1,814 1,883
1,962
ca lut Student

2,123
2,099
2,088
2,081
2,056

2,250
2,223
2,209
2,201
2,173

2,423
2,390
2,374
2,364
2,330

2,704
2,660
2,639
2,626
2,581

135

H
H
HH
HH
n

A.3 Gi tr phn v ca lut Student

Bng A.3: Gi tr phn v ca lut Student (tip theo)

http://www.ebook.edu.vn

Ph lc B
Gii thch l thuyt
B.1 c lng khong
B.1.1 c lng khong cho trung bnh
Trng hp X  X.I  2 /, bit 
T 6.1 trang 94 ta c


2
XN 
N
X  N I
suy ra T D   N.0I 1/
n
p
n

Gi t 1

l gi tr ca T sao cho
2
0

P @t 1

Thay T vo ta c
0


p t1
n

P @XN

Vy ta c 1 D XN

< T < t1

AD1


N
<  < X C pn t 1
2


p t1
n
2

Cc trng hp cn li gii tng t.


N
v 2 D X C pn t 1

AD1

B.2 Kim nh gi thit

http://www.ebook.edu.vn

137

B.1.2 c lng khong cho t l


T 6.5 trang 94 ta c

p
:
X D X1 C : : : C Xn  N npI np.1

Bi v F D X=n l c lng im cho p cho nn


cho nn B.1 tr thnh

p/
p

hay p

np

np.1

n.X=n/.1

p/

:
 N .0I 1/

X=n/ s xp x cho

X np
:
T Dp
 N .0I 1/
n.X=n/.1 X=n/

Gi t 1

(B.1)
np.1

p/;

l gi tr ca T sao cho
2
0

P @t 1

Thay T vo ta c
0

P @X=n
Ch .

X=n.1

X=n/
n

< T < t1
2

AD1

< p < X=n C

< t1
2

X=n.1

X=n/
n

< t1

AD1

Khi c mu c th ta thay F D X=n bng gi tr f; l t l phn t A trn mu.

B.2 Kim nh gi thit


B.2.1 So snh trung bnh vi mt s
Gi  l trung bnh ca X; cn kim nh gi thit:
(

Gi thit khng H0 W  D 0
i thit H1 W
 D 1

Bi v XN l c lng im cho ; do  ta s chp nhn gi thit nu XN v 0 khng qu


khc nhau. Do  min bc b s c dng

vi c l mt gi tr no .

C D .X1 ; : : : ; Xn / W jXN

0 j > c

(B.2)

Nu cho trc mc ngha ; chng ta s xc nh gi tr ti hn c trong (B.2) sao cho sai
lm loi I bng vi . Do , c phi thoi
P jXN


0 j > cjH0 D hay P jXN


0 j > cj D 0 D

(B.3)

B.2 Kim nh gi thit

http://www.ebook.edu.vn

138

y ch xt trng hp X  N.I  2 / v  bit : Khi  D 0 th theo (6.1) trang 94 ta


c
T D

By gi (B.3) tr thnh

XN


XN 0
D
 N.0I 1/


p
p
n
n

p 

c n
P jT j >
D

1

Ta bit rng T  N.0I 1/ th P @jT j > t 1


bc b H0 khi

T D

jXN

p
A D : Cho nn ta chn c n D t

1


. Vy ta
2

0 j
> t1

p
2
n

B.2.2 So snh t l vi mt s
Ging nh B.2.1, y ta xem thng k

p
:
X D X1 C : : : C Xn  N npI np.1

p/

hay T D p

np.1

np
p/

:
 N .0I 1/

http://www.ebook.edu.vn

Ti liu tham kho


[1] Nguyn Ph Vinh.

Xc Sut - Thng K V ng Dng

[2] inh Vn Gng. (1999).


[3] T Anh Dng. (2007).

. NXB HQG TP.HCM.

L thuyt xc sut v thng k ton

[4] Nguyn Bc Vn. (1999).


[5] ng Hn. (1986).

. NXB Gio dc.

L thuyt xc sut v thng k ton

. NXB Gio dc.

Xc sut v x l s liu thng k

. NXB Thng k.

Xc sut thng k

[6] Sheldon M. Ross. (1987). Introduction to probability


entists. A John Wiley & Sons Publication.
[7] F.M. Dekking. (2005). A modern
lication.
[8] T.T. Song. (2004). Fundamentals
& Sons Publication.
[9] Ronald N. Forthofer. (2007).
Academic Press.
[10] Y. Suhov. (2005).

and statistics for engineers and sci-

. Springer Pub-

introduction to Probability and Statistics

of probability and statistics for engineers

. A John Wiley

Biostatistics: Aguide to design, analysis, and discovery

. Cambridge University Press.

Volume I: Basic probability and statistics

[11] Michaelr. Chernick. (2003).


ley & Sons Publication.

. A John Wi-

Introductory biostatistics for the health sciences

[12] E.L. Lehmann. (2005). Testing statistical hypotheses: Third Edition. Springer Publication.

You might also like