I.

T TNG C TR CA KHNG T 1. Khng t - Nh qun l xut sc - Khng t l mt nhn vt ln c nh hng ti din mai v s pht trin ca dn tc. Khng t c lc b nh gi l h t tng bo th ca nhng ngi chu trch nhim rt nhiu v s tr tr v mt x hi ca Trung Quc. nhng nc khc Khng Gio li c xem nh mt nn tng vn ho tinh thn to ra mi trng thun li cho s nghip cng nghip ho hin i ho cc quc gia theo m hnh x hi "n nh k cng v pht trin" s nh gi v Khng T rt khc nhau, trc ht l nhng mp m ca lch s. ng c rt nhiu hc tr mn phi pht trin h t tng Nho gio theo chiu hng khc nhau c khi tri ngc vi t tng ca Thy. Trung Quc vai tr ca ng nhiu ln thng gin theo quan im v xu hng chnh tr, xong n nay ng l mt "danh nhn vn ho th gii". 2. Khng t - nh t tng qun l ca thuyt c tr Sng trong mt x hi nng nghip, sn xut km pht trin vo cui i xun thu y cnh "i lon" v "v o" bn thn tng lm nhiu ngh "b lu" ri lm quan cai tr, Khng T nhn thc c nhu cu v ho bnh, n nh trt t x hi. Khng T l mt ngi "nhp th" l lun trn tr vi chuyn qun l ca x hi theo cch tt nht. Song ng khng phi l nh cch mng t di ln, ng ch mun thc hin nhng ci cch x hi t trn xung bng con ng "c tr" x hi l tng m khng t mun xy dng l mt x hi phong kin c tn ti, trt t. T Thin t ti cc Ch hu ln nh, t qu tc ti bnh dn, ai c phn ny, u c nhim v sng, gip nhau, nht l vua cha, h phi c bn phn lo cho dn cm no o mc v gio dn bng cch nu gng v dy l, nhc vn, c, bt c d mi dng hnh php. X hi ly gia nh lm c s v hnh mu, trng hiu, knh gi, yu tr. Mi ngi u trng tnh cm v cng bng, khng c ngi ngho hoc qu giu; ngi giu th khim tn gi l, ngi ngho th "lc o". Mc d tng trn cng c hai giai cp bc lt v b bc lt thi d chp nhn hn, d thc hin hn so vi hnh mu vchnh ph "ngu si hng thi bnh" ca Lo t v Mu " quc cng qun tn" bng hnh pht h khc v lm dng bo lc ca phi php gia. Ci "ct " l lun xy dng x hi trn, gip cho cc nh cai tr lp li trt t t x hi v o v chnh o Nho - o nhn ca Khng T. Cho nn d c ni v chnh tr, gio dc hay o c th Khng t u xut pht t vn nhn s v mc ch ca ng chnh l xy dng mt x hi nhn bn. 3. o nhn v qun l Khng T nhn thy cc s vn ca vn vt tun theo mt quy lut khch quan m ng gi l tri "mnh tri". Con ngi theo nho hc " l ci c ca tri", s giao hp m dng, s hi t ca qu thn, ci kh tinh t ca ng hnh" con ngi sinh ra u c bn cht ngi "c - nhn" nhng do tri ph khc nhau v nng lc, ti nng v hon cnh sng (mi trng) khc nhau cho nn tr thnh nhng nhn cch khng ging nhau. Bng s hc tp tu dng khng ngng, con ngi dn dn hon thin bn cht ngi ca mnh, tr thnh ngi nhn. Nh vy, hc thuyt nhn tr ca Khng t cng l mt hc thuyt qun l x hi pht trin nhng phm cht tt p ca con ngi, lnh o - cai tr theo nguyn tc c tr, ngi trn noi gng, ngi di t gic tun theo. - V o nhn Nhn l gip ngi khc thnh cng "ngi thn, mnh mun thnh cng th cng gip ngi khc thnh cng, l phng php thc hnh ca ngi nhn". Nhng Khng t khng ni n tnh nhn chung chung ng coi n nh c tnh c bn ca nh qun l, ni cch khc, ngi c nhn lun tm mi cch thu li v mnh, nhn l nguyn tc c bn ca hot ng qun l (trong quan h nh qun l vi i tng b qun l) va l o c v hnh vi ca cc ch th qun l. ng

thy l nguyn tc chung gn kt gia ch th v khch th qun l t hiu qu x hi cao: "ngi qun t hc o th yu ngi, k tiu nhn hc o th d sai khin". - Nhn v L. Nhn c th t c qua L, L l hnh thc th hin ca nhn, thiu nhn th L ch l hnh thc gi di: "Ngi khng c c Nhn th l m lm chi". - Nhn v Ngha: ng l cng l lm ng ngha, nhn gn lin vi ngha v theo ngha l thy vic g ng lm th phi lm, khng mu tnh li ca c nhn mnh. "Cch x s ca nh qun t, khng nht nh phi nh vy mi c, khng nht nh nh kia l c, c hp ngha th lm" lm ht mnh khng thnh th thi. - Nhn v Tr: Tr trc ht l "bit ngi" c hiu bit sng sut mi bit cch gip ngi m khng lm hi cho ngi, cho mnh: "Tr gi li Nhn", r rng l ngi Nhn khng phi l ngu, khng c cho k xu lm dng lng tt ca mnh. Tr c li cho Nhn cho nn khi Khng T ni n ngi Nhn - qun t, bao gi cng ch trng n kh nng hiu ngi, dng ngi ca h, phi sng sut mi bit yu ngi ng yu, v ght ngi ng ght. - Nhn v Dng Dng l tnh kin cng, qu cm, gim hy sinh c bn thn mnh v ngha ln. Nhn - Tr - Dng l nhng phm cht ca ngi qun t, l tiu chun ca cc nh qun l - cai tr. Khng T khuyn cc nh cai tr khng nn ch da vo li ra quyt nh qun l: "nng ta vo iu li m lm hay l sinh ra nhiu iu on". ng bit h c nhiu u th tranh li vi cp di v nhng ngi lao ng lun phi chu mc sng thp hn, cho nn iu quan trng i vi nh qun l l phi nghim khc vi mnh, rng lng vi ngi m lo trc ni lo ca thin h vui sau ci vui ca thin h. Ch nh vy x hi mi c ci li di lu l mi trng chnh tr - x hi n nh cc giai cp hp tc cng lm n v mc tiu chung: kinh t thnh vng, tinh thn tt p. T tng "lm cho dn giu", "tin ph, hu gio" l t tng duy vt ca Khng t, c cc hc gi ca Nho gia v Mc gia sau ny pht trin thm. Nhng nhng gi tr t tng ca Khng t li cho hu th khng b mai mt theo thi gian. Ngy nay, h thng hc thuyt ca Khng t tr nn lc hu, trc ht l phn ni dung lin quan n vn th gii quan, song nhiu trit l ca ng v o c - o l, gio dc, cai tr - qun l con ngi v x hi vn l nhng nguyn tc v trit hc ch o mt s hot ng. V d nh: Khng t nhn mnh ti qu trnh t tu dng trong hot ng qun l (tu nhn - t gia - tr quc - bnh thin h). Ngi nhn th phi ht lng v ngi, bit t bng ta suy ra bng ngi: "k s bt dc, vt th nhn". Trong hot ng kinh t, khng ch cn c vo li nhun n thun "giu sang l iu ai cng mun, nhng nu c giu sang m tri vi o l th ngi qun t khng thm" c lm vic tt, phc v ngi tt th "bng lc t khc n". y c mt iu cn ni r hn "chnh" m Khng t ni y l chnh tr, chnh s, v chnh tr l ch mi bin php c thi hnh qun l t nc, lm cho chnh s c qun l cht ch. Khng t ch trng tham gia chnh tr nui dng nhn ti: "tng chnh" c ngha l chp chnh". 4. Khng t vi tng lp qun l chuyn nghip Thuyt chnh danh ca Khng t i hi t tn ng s vt v gi s vt bng ng tn ca n, khin danh ng vi thc cht s vt. Trong qun l chnh danh l phi lm vic xng ng vi danh hiu chc v m ngi c giao. Mun chnh danh th thn phi chnh, khng chp nhn thi xo tr, la lc hoc vic lm dng chc quyn. mang ci danh l vua phi lm trn trch nhim ca mt v vua, khng l mt c danh v ngi. Khng t gi l "vit v" Khng t cho rng

mm mng lon lc bt n ca quc gia v cc hnh vi "vit v", "tin l " ca tng lp cai tr. II. T TNG "PHP TR" CA HN PHI T 1. Hon cnh lch s v cuc i ca Hn Phi T - Lch s trung hoa c i c hai thi k c ni n l Xun thu v Chin quc. Thi Xun thu l thi k suy tn ca nh Chu, y chnh l thi k sinh sng ca Lo t, Khng t. Thi Chin quc t gn cui i Uy Lit Vng, ti khi nh Tn dit nh T thng nht t nc, l thi k sinh sng ca Hn Phi T. Tuy nhin so vi thi Xun thu th Chin quc lon lc bt n nh hn v chnh tr nhng li pht trin hn v kinh t. Trong thi Xun thu, cng c sn xut v kh gii ch yu l bng ng. y l thi k o c suy i, ngi ta ch mi cch tranh li, quan li tham nhng, n chi xa hoa tru lc, chin tranh ko di lin min khin cho i sng ca nhn dn cng thm i kh, cng cc. Trc tnh cnh x hi nh vy, tng lp qu tc v tng lp tr thc c s chia r v t tng. 2. T tng Php gia ca Hn Phi T Nhng t tng Php gia, c th ni c t trc Hn Phi T nhng ng c coi l ngi tin bi sng lp ra phi php gia vi t cch l mt h t tng ton vn nhng theo thi chin quc chnh l thi k pht trin rc r v t tng "trm hoa ua n", "bch gia ch t". Trong thi k ny th c 3 dng t tng ln cng tn ti l. - Phi th nht c nho gia v mc t, Khng t mun khi phc nh chu. Mc t, Mnh t, Tun t thy nh Chu suy tn khng cu c nn mong c c v minh qun thay Chu thng nht Trung hoa bng chnh sch c tr. - Phi th hai: l phi o gia mun gim thiu, thm ch gii ton chnh quyn sng t nhin nh tha s khai, lp a mun t b x hi phong kin tr v x hi cng sn nguyn thu. - Phi th ba: l phi php gia mun dng v lc lt ch phong kin phn tn v lp ra ch phong kin qun ch chuyn ch, thay "vng o" ca Khng Mnh bng chnh sch "b o". 3. T tng ca Hn Phi T L dng Php tr nhng li trng dn, trc khi t ra lut l mi, ng cho dn t ph bnh. Cn lp php thuc v nh vua: quy tc lp php phi ly tnh ngi v php tri lm tiu chun. Hnh php th phi cng b lut cho r rng, thi hnh cho nghim chnh, trnh thay i, phi "ch cng v t vua ti sang hn u phi theo php lut " thng pht phi nghim minh "danh chnh php hon b th bc minh qun chng c vic g phi lm na, v vi m c tr" Chnh sch cai tr phi da vo dn, dn mun g th phi cp cho ci , khng mun ci g th tr cho ci . Hn phi t a ra quan im; bn cht con ngi l c, mun qun l x hi phi khi xng ra l ngha v ch nh ra php lut un nn tnh xu ca con ngi. Trong cai tr - qun l th "tin ph, hu gio" trc ht l lm cho dn giu sang sau th gio dc h, trong gio dc th" tin hc l - hu hc vn" Nho gia ch trng cai tr bng o c, bng vn v pht trin hc thuyt- phng php c tr. Ngc li, php gia a ra mt hc thuyt v phng php cai tr mi - php tr " php bt v thn", php phi hp thi, php lut phi son sao cho dn d bit d thi hnh; php lut phi cng bng bnh vc k thiu s; thng phi c trng hu, pht phi nng. l t tng v chnh tr x hi. (dantuyenquang st)