16

Chng 2
Ph ti in
2.1. c tnh ca ph ti in
2.1.1. Khi qut chung v ph ti
D kin ti quan trng ca bi ton thit k cung cp in l ph ti
in. Vic xc nh chnh xc gi tr ph ti cho php la chn ng thit
b v s cung cp in, m bo tnh kinh t - k thut ca h thng
cung cp in.
Cc nhn t cng sut, loi v v tr ca cc thit b tiu th cho php
xc nh cu trc s v cc tham s ca cc phn t h thng cung cp
in. Thng trong d kin bi ton thit k cho bit cng sut t ca cc
thit b tiu th in, tuy nhin s t nng cc phn t v cc thit b in
cn ph thuc c vo ch lm vic ca cc h dng inn v vy cn
phi xem xt ph ti theo c dng in I, cng sut tc dng P, cng sut
phn khng Q v cng sut ton phn S.
Vic la chn cc thit b, cc phn t ca h thng cung cp in
c thc hin da trn kt qu tnh ton ph ti. Sai s ca bi ton xc
nh ph ti c th dn n vic la chn s thiu chnh xc, dn n
gim st cc ch tiu kinh t-k thut ca h thng cung cp in. Nu kt
qu tnh ton ln hn so vi gi tr thc th s dn n s lng ph vn u
t, cc thit b c la chn khng lm vic ht cng sut, dn n hiu
qu thp; Nu kt qu tnh ton nh hn gi tr thc, th s dn n s lm
vic qu ti ca cc thit b, khng s dng ht kh nng ca cc thit b
cng ngh, lm gim nng sut, lm tng tn tht in nng v gim tui
th ca cc thit b in. Nh vy bi ton xc nh ph ti l giai on ti
quan trng ca qu trnh thit k cung cp in. Tuy nhin, vic xc nh
chnh xc gi tr ph ti l khng th, v c rt nhiu nhn t nh hng n
ch tiu th in, trong d c c cc nhn t tc ng ngu nhin. Nhn
chung sai s cho php ca bi ton ny khong 10%.
Cc tham s quan trong tham gia trong qu trnh tnh ton ph ti l:
17
- Cng sut nh mc l cng sut thit b ng vi vi cc iu kin
chun do nh my ch to ghi trn h chiu ca thit b. i vi ng c
in, cng sut nh mc ghi trn nhn hiu my, chnh l cng sut c trn
trc c. i vi cc thit b lm vic ch ngn hn lp li, khi tnh
ton, cng sut nh mc c quy v ch lm vic di hn ng vi h
s tip in nh mc c
n
:
P
n
= P
n
n
c ; (2.1)
y P
n
l cng sut nh mc quy v ch lm vic di hn;
c
n
- h s tip in nh mc.
- Cng sut tiu th trung bnh trong mt khong thi gian xt t
c xc nh t biu thc sau:
;
t
A
P
r
tb
=
(2.2)
A
r
- in nng tc dng v phn khng tiu th trong khong thi gian t.
Cng sut tiu th trung bnh ng vai tr quan trng trong vic
phn tch ch , xc nh ph ti tnh ton v tn hao in nng .
- Cng sut cc i l cng sut ln nht xut hin trong khong
thi gian xt. Phn bit hai loi cng sut cc i:
* Cng sut cc i n nh (P
M
) l cng sut tiu th ln nht tc ng
trong khong thi gian khng di 30 pht. y l cng sut nh gi
ch lm vic v chn thit b in theo iu kin t nng cho php.
* Cng sut cc i nh nhn - P
nh
l cng sut ln nht xut hin trong
khong thi gian ngn (v d nh khi khi ng ng c). Ngi ta cn c
vo gi tr ph ti ny kim tra dao ng in p, iu kin t khi ng
ca ng c, chn dy chy v tnh dng in khi ng ca rle bo v.
Ngoi tr s ca ph ti nh nhn, ngi ta cn quan tm n s ln xut
hin n, nu tn s xut hin cng ln th mc nh hng ti s lm
vic bnh thng ca cc thit b dng in khc trong mng in s cng
cao.
- Cng sut tnh ton l cng sut gi nh lu di khng i, tng
ng vi ph ti thc t v mt hiu ng nhit ln nht. Cc thit b in
c chn theo cng sut ny s m bo c an ton trong mi trng thi
18
vn hnh. Trong thc t cng sut tnh ton thng c ly bng cng
sut cc i n nh (P
tt
=P
M
).
Vic phn loi ph ti s cho php la chn s cung cp in ph
hp, m bo cho cc thit b lm vic tin cy v hiu qu. Di gc tin
cy cung cp in, ph ti c th c chia thnh ba loi nh sau.
Ph ti loi I: L nhng ph ti m khi c s c ngng cung cp in s
dn n: Nguy him cho tnh mng con ngi; Ph hng thit b t tin;
Ph v quy trnh cng ngh sn xut; Gy thit hi ln cho nn kinh t
quc dn; Gy nh hng khng tt v chnh tr, ngoi giao.
Ph ti loi II: L loi ph ti m khi c s c ngng cung cp in s
dn n: Thit hi ln v kinh t do nh tr sn xut, ph hng thit b;
Gy h hng sn phm; Ph v cc hot ng bnh thng ca i a s
cng chng...
Ph ti loi III: Gm tt c cc loi ph ti khng thuc hai loi trn, tc
l ph ti c thit k vi tin cy cung cp in khng i hi cao lm.
2.1.2. c tnh ca ph ti
2.1.2.1. c tnh tnh ca ph ti
c tnh tnh (Static Load Characteristics) ca ph ti biu th mi
quan h ph thuc gia cng sut tiu th v cc tham s in, tn s. c
tnh ny c th biu th di cc m hnh c bn l:
a) M hnh hm m (Exponential Models)
c tnh tnh ca ph ti dng hm m c biu th bi cc biu
thc:
f U
f
f
U
U
P P
o o
) ( ) (
0 0
0
= (2.3)
v
f U
f
f
U
U
Q Q
| |
) ( ) (
0 0
0
=
(2.4)
Trong :
P, Q cng sut tc dng v phn khng tiu th bi thit b in;
U, f gi tr in p v tn s
P
n
, Q
n
, U
n
, f
n
cc tham s tiu chun (coi l tham s nh mc) ca thit b
in;
o
U
, |
U
, o
f
, |
f
cc h s hi quy, xc nh t cc s liu thng k.
19
Biu th di dng n v tng i:
f U
n n n
f
f
U
U
P
P
P
o o
) ( ) (
*
= =
(2.5)
Hay:
f
U
f U P
o
o
* * *
= ; (2.6)
i vi cng sut phn khng:
f U
n n n
n
n
f
f
U
U
P
Q
P
Q
Q
| |
) ( ) (
*
= =
(2.7)
H s cng sut phn khng tg = Q
n
/P
n
c th biu th nh l hm
s ph thuc vo h s ph ti k
pt
:
1
1
2
= =
pt n
n
k P
Q
tg
;
K hiu biu th h s ph ti th ng/ch ng (lagging/leading). Sau
khi thay th gi tr tg vo biu thc (2.7) ta c:
f U
f U tg Q
| |

* * *
. = (2.8)
Cc biu thc (2.3) (2.8) hon ton ph hp trong phm vi bin i ca
in p 10% v ca tn s 2,5%.
Cc tham s ca m hnh ph thuc ca ph ti xc nh trn c s
phn tch s liu thng k ca mt s thit b dng in c biu th trong
bng 2.1. Trong su h s u ng vi cc ph ti ng lc, cn nm h
s sau - ng vi ph ti khng ng lc. H s N
n
biu th t phn ph ti
ng lc ca ti. V d, c my lnh c t phn ph ti ng lc l 80% v
ph ti khng ng lc l 20%. Trn c s cc m hnh trn c th xy
dng cc ng c tnh tiu th in ca cc thit b. ng c tnh tnh
ca ng c my bm c th hin trn hnh 2.1.
Bng 2.1. Cc tham s ca m hnh ph ti ca mt s thit b in
Cc h s ca m hnh Thit b in
k
pt o
U
o
f
|
U
|
f
N
n
k
pt o
Un
o
fn
|
Un
|
fn
T lnh 0,84 0,8 0,5 2,5 -
1,4
0,8 1 2 0 0 0
My git 0,65 0,08 2,9 1,6 1,8 1 - - - - -
My ra bt 0,99 1,8 0 3,5 -
1,4
0,8 1 2 0 0 0
20
Bnh nng
lnh
1 2 0 0 0 0 - - - - -
n si t 1 1,54 0 0 0 0 - - - - -
n h.
quang
0,9 0,08 1 3 -
2,8
0 - - - - -
TV mu 0,77 2 0 5,2 -
4,6
0 - - - - -
My bm,
qut
0,87 0,08 2,9 1,6 1,8 1 - - - - -
Mt cng
nghip (CN)
nh
0,83 0,1 2,9 0,6 -
1,8
1 - - - - -
Mt CN
ln
0,89 0,05 1,9 0,5 1,2 1 - - - - -
My bm
nng nghip
0,85 1,4 5,6 1,4 4,2 1 - - - - -
Thit b t
dng NM
0,8 0,08 2,9 1,6 1,8 1 - - - - -
b) M hnh dng a thc (Polynomial Models)
Hnh 2.1 c tnh tnh ca ph ti ng c my bm
a Ph ti tc dng ; b Ph ti phn khng .
a)
b)
21
M hnh biu th s ph ti ca ph ti vo in p v tn s dng a
thc c th hin nh sau:
) 1 )( (
2
* 2 * 1 0 *
f D U a U a a P
p
A + + + = (2.9)
V: ) 1 )( (
2
* 2 * 1 0 *
f D U b U b b
P
Q
Q
q
n
n
A + + + = (2.10)
Trong :
a v b l cc h s hi quy tng ng ca ph ti tc dng v phn khng:
a
o
+ a
1
+ a
2
= 1
b
o
+ b
1
+ b
2
= 1
D
p
h s suy gim cng sut tc dng do nh hng ca tn s;
D
q
h s suy gim cng sut phn khng do nh hng ca tn s;
Af lch tn s so vi gi tr quy nh.
c) M hnh kt hp hm m v a thc
i khi hai m hnh trn c kt hp vi nhau biu th quan h
ph thuc ca ph ti vo cc tham s in p v tn s:
0
2 exp 1 exp
*
P
P P P
P
poly
+ +
= v
0
2 exp 1 exp
*
P
Q Q Q
Q
poly
+ +
=
(2.11)
Trong :
2
* 3 * 1 0
U a U a a P
poly
+ + = (2.12)
) 1 (
1 * 4 1 exp
1
f D U a P
p
A + =
o
(2.13)
) 1 (
2 * 5 2 exp
2
f D U a P
p
A + =
o
(2.14)
2.1.3. Biu ph ti
Biu ph ti phn nh r nt c tnh bin i ca n theo thi
gian. Biu ph ti c xy dng cho cc thit b c lp, cho nhm
thit b hoc cho xut tuyn, thanh ci trm bin p v.v. Dng tiu biu nht
ca l biu ph ti ngy m (biu ph ti hng ngy 24 ting). Trn
hnh 2.2. biu th dng c trng ca biu ph ti sn xut (ng cong
1) v biu ph ti sinh hot (ng cong 2). Trn c s phn tch biu
ph ti ngy ta c th d dng nhn thy ph ti cc i thng xut
hin ti hai thi im ban ngy v ban m. Ph ti khng ch thay i theo
thi gian trong ngy, m cn thay i theo ma, i vi vng kh hu nhit
22
i nh nc ta, c th phn bit th ph ti ca hai ma r rt l ma
h v ma ng.
Khc vi cc nc vng n
i, ni ph ti ma ng thng
ln hn ph ti ma h, Vit Nam
do c th ca thi tit nng nng
ma h, nn ph ti ma ny cao
hn nhiu so vi ph ti ma
ng. Theo s liu thng k ta c th
coi th ph ti ngy c trng ca
ma h l th o vo thng 7 v
cho ma ng l thng 12. Cn c
vo c im bin i ca ph ti
gn theo chu k hnh sin, ta c th
biu th s ph thuc gia ph ti
ca thng bt k th t trong nm
theo biu thc:
2
.
cos
2 2
12 7 12 7
t P P P P
P
i i i i
it
t
+
+
= (2.15)
Trong :
P
i7
v P
i12
ph ti gi th i tng ng thng 7 (ma h) v thng 12
(ma ng).
Gi tr ph ti gi th i thng th t trong nm c xt n s gia
tng cng sut (ng hc pht trin ca ph ti) c biu th:
]
12
) 1 ( 1 [
.
t
a P P
p it pt it
+ = (2.16)
a
p
h s gia tng ph ti trung bnh hng nm.
Nh vy, i vi mi im ti ta c th xc nh c th ph ti
ca 12 thng trn c s gi tr ph ti o c trong 24 gi. Phng php
trn cng hon ton c ngha i vi ph ti phn khng. Khi c th
ph ti ta c th d dng xc nh c cc tham s cn thit cho qu trnh
tnh ton v phn tch mng in:
Gi tr ph ti trung bnh trong nm c xc nh theo biu thc:
Hnh 2.2. Biu ph ti
ngy c trng:
1 Ph ti sn xut;
2 ph ti sinh hot.
0 4 8 12 16 20 24
t
P
1
2
23

=
+
=
24
1
12 7
2 24
1
i
i i
tb
P P
P
(2.17)
Gi tr bnh phng ph ti trung bnh:
) 3 2 3 (
192
1
24
1
24
1
24
1
2
12 12 7
2
7
2

= = =
+ + =
i i i
i i i i tb
P P P P P
(2.18)
Thi gian s dng cng sut cc i:
T
M
= 8760.P
tb
.10
-2
; (2.19)
Thi gian tn tht cc i:
4 2
10 . . 8760

=
tb
P t (2.20)
Trn c s cc s liu kho st ph ti thc t, cc tham s ca th
ph ti c trng ca cc h dng in trong sinh hot v sn xut c th
hin trong bng 2.2 sau:
Bng 2.2. Cc tham s ca th ph ti ca mt s h dng in c bn.
Loi ph ti P
tb
, % T
M
, h t, h
Dch v cng cng 49,88 4369 2180
Chiu sng cn h 31,35 2746 861
Chiu sng cng s 28,79 2522 726
Chiu sng ng ph 32,30 2829 914
Thit b gia dng 62,32 5459 3402
ng lc nh 56,05 4910 2752
Cp nc 94,24 8255 7780
Cng nghip luyn kim 83,13 7282 6054
Cng nghip ha cht 84,46 7398 6249
Ch to my ci 76,95 6741 5187
Ch to my 68,69 6017 4133
Cng nghip nh 75,91 6649 5048
Cng nghip thc phm 82,18 7199 5916
Sn xut giy 85,69 7506 6432
C kh xy dng 65,93 5775 3808
in nng tiu th c xc nh theo biu thc:
A = P
M
.T
M
(2.21)
C cu v gi tr ca ph ti sinh hot ph thuc vo mc sng trung
bnh v phng php s dng nng lng trong sinh hot. Cc kt qu
24
nghin cu v thng k v ph ti sinh hot khu vc thnh ph c biu
th trong bng 2.3.
Bng 2.3. Gi tr in nng tiu th trung bnh trong sinh hot tnh trn u
ngi dn
Sinh hot gia nh kWh/ng Khu vc cng cng kWh/ng
Chiu sng 66,37 Chiu sng ta nh 54,87
Thit b gia dng 123,01 Chiu sng ng 23,01
Nu n 66,37 Ph ti ng lc nh 99,12
Lm mt 21,24 Cp nc 102,65
Nc nng 16,81 Nh n 51,33
Khc 4,42 Khc 42,48
Tng 293,81 377,88
Nh vy tng in nng tiu th trung bnh trong sinh hot v cng
cng trn mt u ngi dn thnh ph s l 671,68 kWh/ng.nm.
2.2. Cc phng php tnh ton ph ti in
S a dng ca cc iu kin v c im ca bi ton xc nh ph
ti ng vi cc mc ch khc nhau dn n nhiu phng php khc nhau
trong vic tnh ton ph ti. Mc d c rt nhiu nghin cu xy dng
cc phng php tnh ton ph ti, nhng cha th ni c rng bi ton
ny hon ton c gii quyt. S khc nhau gia cc phng php
trc ht l c s m cc phng php da vo nh gi s tiu th in
nng, th hai l phng thc tip cn tnh ton ph ti v th tc hay thut
gii, tip n l cc d kin cn thit cho bi ton v tin cy hay sai s
ca phng php. Do ph ti in mang c tnh ngu nhin, nn qu trnh
phn tch ph ti thng da trn c s l thuyt xc sut thng k, kt hp
vi c im cng ngh ca cc thit b tiu th in. Nhn chung tt c cc
phng php tnh ton ph ti in c th phn thnh cc nhm sau:
2.2.1. Phng php phn tch
Cc phng php phn tch v nguyn tc da trn cc c im
cng ngh ca qu trnh sn xut v ch lm vic ca cc thit b in c
25
xt n cc quy lut ngu nhin ca ph ti. C rt nhiu nhn t nh
hng n qu trnh tiu th in, v vy qu trnh phn tch ph ti in
ht sc phc tp, vic xc nh ph ti tnh ton vi chnh xc cao, i
hi nhiu d liu v khi lng tnh ton ln. n gin ha bi ton, cc
phng php phn tch xc nh ph ti in c p dng vi mt s gi
thit, m c th dn n nhng sai s nht nh. Nhm cc phng php
phn tch bao gm:
2.2.1.1. Xc nh ph ti theo phng php h s ng thi
Vi c tnh ngu nhin, cc h dng in khng phi lc no cng
c ng trong mng, m tng thi im nht nh mt s ny c
ng, s khc li c ct ra. Tnh cht ny ca ph ti c biu th bi
h s ng thi k
t
. Ph ti tnh ton c xc nh theo biu thc:

=
=
n
i
ni t tt
P k P
1
(2.22)
Trong :
P
ni
cng sut nh mc ca thit b in th i;
k
t
h s ng thi, ph thuc vo s lng thit b tiu th in trong
mng.
Gi s trong nhm n thit b thi im xt c m th in c
ng vo li th h s ng thi c th xc nh theo biu thc:

=
=
=
n
i
n
m
i
n
t
i
i
P
P
k
1
1
; (2.23)
m s lng thit b ang lm vic
n tng s thit b c trong nhm.
i vi nhm th in ng nht (nhm thit b c cng sut v ch
tiu th in ging nhau), h s ng thi c th xc nh theo cng
thc:
n
m
k
t
=
; (2.24)
26
Trong thc t cc th in ng vo li mt cch ngu nhin. Cho
nn vic xc nh h s ng thi ch c th da trn quan im xc sut
thng k. Vi cc c s:
k vng ton M(m) = np
v phng sai D(m) = npq,
trong : p l xc sut ng trung bnh trong thi gian kho st;
q =1- p l xc sut khng ng ca thit b.
Khi s lng n kh ln c th coi s phn b ca ph ti tun theo quy lut
phn b chun, lc xc sut ng m thit b vo li c xc nh theo
biu thc:
}
=

m
m M m
m
n
dm e p
0
. 2
)) ( (
) (
2
2
2
1
o
t o
; (2.25)
Theo quy tc |-xch ma (quy tc ba xch ma m rng) ta c gi tr cc i
ca s lng m th in ng trong mng l
m = M(m) + |
t
o
o - lch trung bnh bnh phng: npq m D = = ) ( o ;
|
t
- Bi s tn hay lch qui nh (cn gi l h s thng k), phn nh
xc sut ph ti nhn gi tr trong ln cn k vng ton |
t
o. Trong tnh
ton ph ti gi tr |
t
thng c ly trong khong 1,52,5. Nh vy:
m = np + |
t
npq ;
Chia hai v ca phng trnh ny cho n ta c
n
q p
p k
t t
.
| + = ; (2.26)
y l biu thc cho php xc nh h s ng thi theo cc c tnh
xc sut thng k. n gin cho vic thit k, ngi ta tnh sn gi tr
ca h s ng thi ph thuc vo s lng th in, ng vi mt xc sut
ng nht nh no cho trong cc s tay thit k. Cn lu l h s
ng thi c xc nh ng vi tng thi im c th, thng l gi cao
im ban m v cao im ban ngy.
2.2.1.2. Xc nh ph ti theo phng php h s nhu cu
Ph ti tnh ton c xc nh theo biu thc:
27

=
=
n
i
ni nc tt
P k P
1
(2.27)
H s nhu cu c biu th bi t s gia cng sut tnh ton v
cng sut nh mc ca nhm thit b dng in.
n
M
n
tt
nc
P
P
P
P
k = = ; (2.28)
Trc ht ta xt nhm th in ng nht. Theo l thuyt xc sut
thng k, cng sut cc i c th biu din thng qua cc gi tr ca tp
quan st.
P
M
= P
tb
+ |
t
X
o ; (2.29)
P
tb
- K vng ton hay gi tr trung bnh ca ph ti;
X
o - lch tiu chun hay lch trung bnh bnh phng ca tp
tng qut;
Gi tr cng sut trung bnh c xc nh theo biu thc:

=
E
=
n
i
n sd tb
i
P k P
1
; (2.30)
Trong :
k
sdE
- h s s dng tng hp ca nhm thit b in, xc nh theo biu
thc:

=
=
=
n
1 i
n
n
1 i
sdi n
sd
i
i
P
k P
k
(2.31)
k
sdi
h s s dng ca thit b th i
i vi nhm th in ng nht th
P
1
= P
2
= ... = P
n
v o
1
= o
2
= ... = o
n
.
Ta thy
2
X
o
= D(X) m
=
=
n
i
i
i
x
n
X
1
1
nn ta c th vit :
n
n
n
x D
n
x
n
D x D
n
i
i
n
i
i
i
2
2
2
1
2
1
.
1
) ( .
1
) .
1
( ) (
o
o = = = =

= =
Hay
n
X
o
= o
;
28
Thay cc gi tr tng ng vi mt s bin i n gin ta c:
n
P k P
t
n
i
ni sd M
o |
+ =

=
E
1
; (2.32)
Thay
tb v
P k = o (trong k
v
l h s bin ng ca ph ti) v chia 2 v
(2.32) cho tng cng sut nh mc EP
ni
v sau mt vi bin i ta c:
n
k
k k
sd
sd nc
E
E

+ =
1
(2.33)
i vi nhm tiu th in bt k, h s nhu cu cng xc nh
tng t nhng thay gi tr ca s lng tiu th in n bng gi tr hiu
dng n
hd
, tc l :
hd
sd
sd nc
n
k
k k
E
E

+ =
1
; (2.34)
Trong :
n
hd
s lng hiu dng ca nhm thit b in, c th xc nh theo biu
thc:

=
2
2
) (
ni
ni
hd
P
P
n
; (1.35)
Nu s lng th in n > 4 v gi tr ca t s
min
max
P
P
k = nh hn cc gi tr
k
b
cho trong bng 2.4, ng vi h s s dng tng hp, th c th ly gi tr
n
hq
= n.
Bng 2.4. iu kin xc nh n
hd
k
sd
0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 0,8 > 0,8
k
b
3 3,5 4 5 6,5 8 10 K
0
g.hn
Trong trng hp k
sd
< 0,2 th cn tin hnh xc nh n
hd
theo mt
phng php ring nh sau:
- Phn ring cc thit b c cng sut ln hn mt phn hai cng sut ca
thit b ln nht trong nhm,
2
max
P
P
i
>
;
- Xc nh s lng thit b n
1
ca nhm ny.
29
- Xc nh tng cng sut nh mc ca nhm n
1
thit b
- Tm cc gi tr tng i
n
n
n
1
*
= v

=
=
=
n
j
nj
n
i
ni
P
P
P
1
1
1
*
; (2.36)
- Xc nh gi tr tng i n
*
hq
theo biu thc
*
2
*
*
2
*
*
1
) 1 (
95 , 0
n
P
n
P
n
hd

+
=
; (2.37)
- Xc nh s lng hiu dng
n
hd
= n
*
hd
.n (2.38)
2.2.1.3. Xc nh ph ti theo phng php h s tham gia vo cc i
Ph ti tnh ton c xc nh theo biu thc:

E
+ =
1
1
. .
n
i tMi M tt tt
P k P P
tt.
, (2.39)
Trong :

tt..M
gi tr ph ti tnh ton ln nht trong cc nhm thit b c cung
cp t t phn phi;

tt.i
, gi tr ph ti tnh ton ca nhm th i (tr nhm ln nht);
n s nhm ti.
k
tMi
h s tham gia vo cc i ca nhm thit b th i.
H s tham gia vo cc i l t s gia cng sut tiu th ca thit
b hoc nhm thit b gi cao im v cng sut cc i ca chng (hnh
2.3).
M
Mt
tM
P
P
k = ; (2.40)
P
mt
-Cng sut tiu th gi cao im ca h thng;
P
M -
Cng sut cc i ca nhm thit b.
Hnh 2.3. th ph ti ca h thng
(1) v ca nhm thit b dng in (2)
P
P
M
P
Mt
0 t
c
24 h
1
2
30
2.2.2. Phng php m phng
S phc tp v tnh phi tuyn ca cc
bi ton cung cp in dn n vic p dng
phng php m phng cc qu trnh ngu nhin. Phng php ny c
xy dng trn c s kt hp l thuyt xc sut thng k v phng php
lun ca vic tnh ton ph ti. C s ca phng php l da trn quy lut
phn b nhit t nng dy dn gy ra bi dng in ph ti. Do s
phc tp ca qu trnh phn b nhit, nn n gin ha cho vic xy
dng m hnh, cn a ra mt s gi thit sau:
- Nhit ti im bt k ca tit din mt ct dy dn coi nh khng
i dc theo chiu di ng dy;
- Dy dn c coi l ng nht vi nhit tr trong bng khng.
Vi nhng gi thit nh vy phng trnh cn bng nhit i vi dy
cp ba pha t trn trong nh c biu th theo biu thc:
3I
2
R
0
(1+o
u
.u)du = C.du + A. u.dt, (2.41)
Trong :
R
0
in tr ca dy dn nhit 20 , O;
u - nhit t nng dy dn,
0
C;
o
u
- h s nhit in tr, 1/;
C - t nhit, J/;
A - h s trao i nhit, tnh n lng nhit ta ra mi trng xung
quanh theo cc phng thc dn nhit, i lu v bc x W/ .
T biu thc (2.41) ta nhn c phng trnh qu nhit ca dy dn
so vi nhit ca mi trng xung quanh l:
) (
3
) 3 1 (
2 0 2 0
t I
A
R
I
A
R
dt
d
A
C
= + u
o u
u
(2.42)
Cc kt qu kho st cho thy s gia tng ca h s truyn nhit trung
ha s gia tng ng thi ca in tr R=R
0
(1+o
u.
u). Bi vy trong phng
trnh (2.42) vi sai s cho php i vi dng in tnh ton I c th coi o
u
~
0 v A ~ const = A
0
. Khi biu thc (2.42) c dng:
) (
3
2
0
0
t I
A
R
dt
d
T = +u
u
, (2.43)
31
) (
2
t I k
dt
d
T
u
u
u
= + , (2.44)
Trong :
T = C/A
0
hng s thi gian t nng dy dn;
0
0
3
A
R
k =
u
; (2.45)
Nh vy cng vi cc gi thit trn s c hai i lng khng ph
thuc vo nhit t nng l hng s thi gian t nng v in tr tc
dng. ch xc lp, khi nhit khng thay i ng k, th cc gi
thit ny s khng dn n nhng sai s ng k. tin tnh ton ta t:
u
u
k
t
Z
T
) (
=
, (2.46)
Nh vy biu thc (2.44) s c dng:
) ( ) (
) (
2
t I t Z
dt
t dZ
T
T
T
= + (2.47)
Hay p dng cho biu ph ti nhm P(t),
) ( ) (
) (
2
t P t Z
dt
t dZ
T
PT
PT
= + (2.48)
i lng Z
T
(t) c gi l liu lng hm nng tnh theo dng
Z
PT
(t), (hoc tnh theo cng sut Z
PT
(t)), t l vi nhit t nng dy dn
v c th nguyn l bnh phng ph ti. Cc d kin ban u xc
nh ph ti tnh ton l cc qu trnh thay i ca ph ti in. xy
dng m hnh ph ti ngi ta p dng l thuyt hm ngu nhin v thng
lng xung (impulsive flux). Tnh chu k ca s bin i ca ph ti c
hnh thnh khi cc thit b tiu th lm vic vi qu trnh cng ngh nht
nh. Vic nghin cu biu ph ti ny c ngha l thuyt rt ln.
P P
P
0
t
lv
t
0
P
t
Hnh 2.4. M hnh xung ca ph ti
32
M hnh biu ph ti c lp ngu nhin cn phi c cho trc
cc i lng: Cng sut tc dng, h s s dng k
sd
=P
tb
/P
n
v h s mang
ti k
mt
=P/P
n
, h s cng sut phn khng tg, dng v tham s ca hm hi
quy (HQ), thi gian trung bnh ca chu k xt.
Trong : P
tb
cng sut tiu th trung bnh trung chu k xt; P cng
sut tiu th trung bnh trong thi gian ng in, P
n
cng sut nh mc
ca thit b.
H s lm vic (h s ng) k
lv
= t
lv
/t
ck
hay k
lv
=k
sd
/k
mt
v h s khng
lm vic (h s ct) k
klv
=1-k
lv
chnh l xc sut thit b trng thi ng v
trng thi ct. c tnh tc ng xung ca ph ti c th hin vi hai
cp: xung ca cng sut P=k
sd
.P
n
tc ng trong thi gian t
lv
= k
sd
.t
ck
/k
mt
v
i lng khng ti P
0
= 0 tc ng trong thi gian t
0
= t
ck
- t
lv
. H s hnh
dng th, l t s gia cng sut hiu dng v cng sut trung bnh
k
f
=P
e
/P
tb
, biu th s khng ng u ca th ph ti.
Trong thc t cc thit b in lm vic vi mt vi chu k, nhng khng
hon ton cng nhc.V vy hm hi quy ca ph ti c lp c th biu th
di dng:
k(t) = D
p
e
-|t|
cos

, (2.49)
Trong :
D
p
phng sai ca th ph ti c lp;
h s hi quy, s
-1
;

tn s ca thnh phn chu k, s
-1
.
H s hi quy c th xc nh vi s tr gip ca cc cng ngh
phn mm tnh ton, trong ph ti tnh ton c biu th di dng qu
trnh xung:
D
p
=
2
n
k
sd
(k
mt
k
sd
), (2.50)
ck sd mt sd
mt
t k k k
k
) (
2

= o (2.51)

=2 / t
ck
. . (2.52)
Biu nhm ca ph ti
33
i vi mt nhm gm n thit b dng in vi biu ph ti chu
k, th tnh chu k ca th s b trung ha. Bi vy hm hi quy ca
th ph ti nhm c biu th di dng:
k(t) = D
P
e
-|t|
, (2.53)
Trong :
D

phng sai ca th nhm.

M hnh biu nhm dng hi quy m cho php c mt d tr nht
nh trong bi ton xc nh ph ti. Xt quy lut phn b tung ca biu
nhm, biu th ph ti c lp di dng qu trnh xung, p dng l
thuyt thc nghim lp li tnh ph ti nhm. S lng thit b dng
in lm vic ng thi v ph ti nhm vi cc i lng ging nhau ca
cc xung ca tt c cc thit b coi l tun theo quy lut phn b nh thc.
Thng th cc gi tr xung ca cc thit b c lp khc nhau, trong trng
hp quy lut phn b ph ti c gi l lin hp. Cc kt qu nghin
cu chng minh l quy lut phn b chun ca ph ti c th coi ph
hp i vi ng trc c trn 6 h dng in.
Thut ton ca phng php m phng xc nh ph ti gm cc bc
sau:
- M phng qun th biu nhm ca dng in ph ti I(t) hoc
cng sut tc dng P(t);
- Tnh ton liu lng hm nng Z
T
(t) hoc (Z
PT
(t)) theo tch phn
Dumel:
d t h I t h I t Z
t
t
T
) ( )] ( [ ) ( ). 0 ( ) (
0
2 2
+ =
}
(2.54)
Trong :
h(t) = 1 e
-t/T
hm qu ca khu qun tnh.
- Xc nh hm thng k phn b liu lng hm nng theo tit din
qun th Z
T
(t) (Z
PT
(t)), c ly ng vi ch xc lp (sau khi tt ca qu
trnh qu t nng dy dn ti thi im t
ck
);
- Xc nh gi tr cc i tnh ton ca liu lng hm nng Z
T
(t)
hoc (Z
PT
(t)) vi gi tr xc sut gii hn E
x
cho trc tng ng vi
34
nguyn l tin cy thc t theo hm thng k phn b liu lng hm nng
Z
T
(t), hoc Z
PT
(t) (gi tr m c th tng qu vi xc sut 0,05).
F(Z
T.tt
) = 1 - E
x
hoc F(Z
PT.tt
) = 1 - E
x
; (2.55)
- Xc nh ph ti tnh ton theo dng in
tt T tt
Z I
.
= hoc theo cng sut
tt PT tt
Z P
.
=
Biu thc xc nh ph ti tnh ton c dng:
tt TP tt
Z P
.
= (2.56)
) (
. . T ZT tb T tt T
Z D Z Z | + = ,
Trong :
Z
T.tt
liu lng hm nng tnh ton ;
Z
.tb
gi tr trung bnh ca liu lng hm nng;
|
z
h s thng k, ph thuc vo chnh xc ca php tnh.
D(Z
T
) phng sai ca i lng Z
TP
Gi tr trung bnh ca liu lng hm nng Z
T.tb
khng ph thuc vo
hng s thi gian t nng v bng bnh phng gi tr hiu dng ca biu
nhm, c th l ph ti tnh ton bng gi tr hiu dng. Theo quy lut
phn phi chun, phng sai ca liu lng hm nng D(Z
T
) c xc nh
theo biu thc:
T
P D P
T
P D
Z D
tb
T
. 1
) ( . 4
. 2 1
) ( 2
) (
2 2
o o +
+
+
=
(2.57)
Gi tr chnh xc ca h s thng k |
z
c th xc nh bng phng
php m phng theo quy lut phn b liu lng hm nng (trong thc t
n thng nm trong khong |
z
=1,761,97).
Th tc xc nh ph ti tnh ton theo phng php liu lng hm
nng gm cc bc:
- Xc nh gi tr trung bnh ca biu nhm v liu lng hm
nng;
- Xc nh h s hnh dng k
f
ca biu nhm;
- Xc nh tham s hi quy tng ng ca biu nhm;
- Xc nh phng sai liu lng hm nng theo biu thc (2.56);
- Xc nh h s thng k theo biu thc:
|
z
=-0,3+1,9.k
f
; (2.58)
35
- Xc nh ph ti tnh ton theo biu thc (2.56), coi |
z
=|
z
..
c th nhn c biu nhm ca ph ti cn m phng nhiu
biu ph ti tc dng v phn khng c lp. Biu nhm ca ph ti
tc dng v phn khng nhn c bng cch cng cc biu c lp
tng ng. Theo biu nhm ca ph ti tc dng v phn khng xc
nh biu nhm ca cng sut ton phn.
Phng php m phng c chnh xc cao, nhng c nhc im
c bn ca phng php ny l khi lng tnh ton ln, thi gian thc
hin tnh ton lu. Nhn chung phng php ny ch p dng trong qu
trnh nghin cu.
2.2.3. Phng php thc nghim
Cc biu thc thc nghim c xy dng trn c s kt qu kho
st mt s mng in c th. xc nh ph ti theo cc phng php
thc nghim i hi phi c cc thng tin v c tnh ca cc thit b tiu
th in hoc sut chi ph in nng ca mt n v sn phm. Cc phng
php c bn ny bao gm:
2.2.3.1. Phng php h s nhu cu v h s ng thi
Nh bit, trong phng php h s nhu cu ph ti ca mng in
ng lc c xc nh theo biu thc:

tt
=k
nc
E
ni
=constE
ni
. (2.59)
Ph ti ca mng in sinh hot c xc nh tng t theo h s ng
thi:

tt
=k
t
E
ni
=constE
ni
. (2.60)
Trong :
E
ni
tng cng sut t ca nhm thit b in;
P
ni
cng sut nh mc ca thit b th i;
Khc vi phng php phn tch, y cc h s nhu cu k
nc
v h
s ng thi k
t
c coi l hng s. Gi tr ca cc h s ny c xc
nh trn c s s liu thng k ca cc tp mu v cho trong cc ph lc
thit k mng in (xem bng 1pl 4pl phn ph lc). Cch xc nh ph
ti tnh ton nh vy cho php n gin ha bi ton, tuy nhin cng
36
thng dn n sai s ln. Nhn chung cc phng php thc nghim c
p dng trong qu trnh tnh ton thit k s b.
2.2.3.2. Phng php a thc
Cc kt qu kho st cho thy gi tr ph ti cc i cc b ca thit
b in cng sut ln cng mt ch lm vic ln hn so vi thit b c
cng sut nh, v khng ch ph ti trung bnh ca n ln hn, m cn do
gi tr ln ca h s cc i cc b. Trn c s cc chuyn gia p
dng a thc thc nghim cho vic tnh ton ph ti dng:

tt
=
1

n1
+
2

n2
+ +

n.
, (2.61)
Trong :

n1
cng sut ca n
1
thit b ln nht;
P
n2
cng sut ca n
2
ln nh v v.v;
P
n.m
cng sut ca n
n
thit b nh nht.

1,

2,
,

cc h s hi quy, biu th ch tiu th chung ca tt c cc

thit b trong nhm.
Trong mt s cc trng hp n gin ha bi ton, tt c cc
thit b in ch chia thnh hai nhm v nh vy biu thc xc nh ph ti
tnh ton ch gm hai s hng:

tt
=b
n1
+c
n2
(2.62)
Trong :

n1
cng sut ca n
1
thit b ln nht trong nhm;

n2
cng sut ca cc thit b cn li;
b, c cc h s hi quy, biu th ch tiu th chung ca tt c cc thit
b trong nhm.
Nhc im c bn ca cc phng php thc nghim l hn ch
phm vi ng dng, v cc phng php thc nghim ch c th p dng cho
cc x nghip c kho st. Cc phng php ny khng xt n cc qu
trnh hon thin cng ngh ca thit b.
u im ca phng php thc nghim l n gin, khi lng tnh
ton t, c th p dng cc bng biu tnh sn ca cc h s nhu cu, h s
ng thi v.v. nn rt tin cho cc bi ton thit k s b.
37
2.3. Trnh t xc nh ph ti tnh ton
2.3.1. S tnh ton ph ti
Vic tnh ton ph ti bt u t cp thp n cp cao, theo s
ph h ca mng in (hnh 2.5). Trc ht cn phn loi ph ti theo tng
nhm tng ng v c tnh tiu th in (1), trn c s kt qu xc nh
ph ti ca tng nhm tin hnh tng hp ph ti ti t phn phi (2), sau
tng hp ph ti ti thanh ci trm bin p phn phi (4) ri n trm
bin p trung gian (5) v trm bin p vng (6) v.v.
chnh xc ca bi ton ph ti c xc nh ph thuc vo yu
cu v c im ca mng in v vo phng php p dng gii bi ton.
Cn lu l cc thit b in s dng trong bi ton l thit b chun vi
cc bc cng sut 1,31,6. V d vi bc 1,6 gam cng sut s l 1; 1,6;
2,5; 4; 6,3; 10 v.v.. Thng thng chnh xc cc cp di cao hn
cc cp trn, tc l chnh xc ca bi ton ph ti cao nht mc thanh
ci ngay u vo ca cc thit b dng in.
V nguyn tc, ph ti tnh ton cp sau c tng hp trn c s
kt qu tnh ton ph ti cp trc c xt n tn tht trn cc phn t
mng in. V bi ton xc nh ph ti thng c tin hnh khi cha
~
TBA phn phi
TBA trung gian
HT
M
5
6
1
2
M
3
4
7
1035kV
110kV
0,4kV
Hnh 2.5. S ph h xc nh ph ti tnh ton
ca h thng cung cp in
1 ph ti ca nhm thit b dng in; 2 ph
ti ca t phn phi cung cp cho cc nhm thit
b; 3 ph ti trn thanh ci h p ca trm bin
p phn phi; 4 ph ti trn thanh ci cao p
ca trm bin p phn xng c xt n tn tht
trong my bin p; 5 ph ti trn thanh ci th
cp ca trm bin p trung gian c xt n tn
tht trn cc ng dy phn phi; 6 ph ti
trn thanh ci s cp ca trm bin p trung gian
c xt n tn tht trong my bin p; 7 ph ti
trn thanh ci trm bin p h thng c xt n
tn tht trn cc ng dy cung cp.
38
bit cc tham s ca cc phn t mng in, nn t l tn tht c th ly
trung bnh l 10%. Tuy nhin, trong hng lot bi ton xc nh ph ti s
b, n gin, ngi ta b qua thnh phn tn tht.
Ph ti tnh ton ca cc nhm thit b c xc nh theo cc
phng php ring:
- Nhm ph ti ng lc: P
l
= k
nc
EP
ni
;
- Nhm ph ti sinh hot: P
sh
= k
t
EP
ni
Trong :
P
ni
cng sut nh mc ca ph ti th i;
k
nc
h s nhu cu ca nhm ph ti ng lc, c th ly theo bng 2.pl
bng 3.pl phn ph lc;
k
t
h s ng thi, ph thuc vo s h, ly theo bng 1.pl, hoc theo
biu hnh 2.6.
2.3.2. Phng php tng hp ph ti gia cc nhm
Vic tng hp ph ti gia cc nhm c thc
hin theo nhiu phng php khc nhau, ty t trng hp c th c th
chn phng php thch hp nht, di y gii thiu mt s phng php
thng dng:
a) Phng php s gia
Phng php s gia c p dng thun tin khi cc nhm ph ti c
cc tnh cht khc nhau. Bng s gia c xy dng trn c s phn tch,
Hnh 2.6. Biu xc nh h s ng thi ph thuc vo s lng cn h:
a) on u ca biu (n=120); b) on sau ca biu (n>20)
a)
b)
39
tnh ton ca h s ng thi v h s s dng (cho sn trong cc s tay
thit k). Ph ti tng hp ca 2 nhm c xc nh bng cch cng gi tr
ca ph ti ln vi s gia ca ph ti b.
P
1-2
= P
max
+ AP
i
P
E
= P
1
+ AP
2
nu P
1
>P
2
(2.63)
P
E
= P
2
+ AP
1
nu P
1
< P
2
AP
i
- S gia ca cng sut P
i
, xc nh theo bng1.pl.
tin cho vic lp trnh khi s dng vi tnh, thay cho vic tra bng
ta c th s dng biu thc
2 1 1 1 2
2 1 2 2 1
P P khi P k P
P P khi P k P
P
< +
> +
=
E
H s k
i
c xc nh:
41 , 0 )
5
(
04 , 0
=
i
i
P
k ; i vi mng in h p; (2.64)
38 , 0 )
5
(
04 , 0
=
i
i
P
k ; i vi mng in cao p;
Cn lu l cch ghp cc cp nhm cng c th nh hng n kt
qu tnh ton. Trong trng hp bit s mng in th trnh t tnh
ton c thc hin tng cp t ngn tr v thanh ci trm bin p. Nu
cha bit s th tin hnh tng hp ph ti bt u t cp nhm b nht.
Nhn chung phng php ny n gin, d tnh v kh chnh xc,
nhng cn lu l ph ti tng hp ca hai nhm phi c xc nh
cng mt thi im. Trong trng hp cc ph ti thnh phn khng
cng thi im th cn tnh ti h s tham gia vo cc i ca chng.
b) Phng php h s nhu cu
Ph ti tng hp ca cc nhm thit b cng c th c xc nh
theo biu thc:
P
tt.E
= k
nc
EP
tt.i
(2.65)
Trong :
k
ncE
- h s nhu cu tng hp ca cc nhm thit b, c xc nh theo
biu thc:
40
N
k
k k
sd
sd nc
E
E E

+ =
1
; (2.66)
Vi N l s nhm v k
sd.
l h s s dng tng hp chung ca nhm.
Trong trng hp khng c s liu c th, th gi tr ca h s k
ncE
c
th ly mt cch gn ng, ph thuc vo s nhm theo bng 4.pl (ph
lc).
c) Phng php h s tham gia vo cc i
Ph ti tng hp ca cc nhm thit b (hoc cc im ti) c xc
nh theo biu thc:

E
+ =
1
1
. .
n
i tMi M tt tt
P k P P
tt.
, (2.67)
Trong :

tt..M
gi tr ph ti tnh ton ln nht trong cc nhm thit b c cung
cp t t phn phi;

tt.i
, gi tr ph ti tnh ton ca nhm th i (tr nhm ln nht);
n s nhm ti;
k
tMi
h s tham gia vo cc i ca nhm thit b th i, ph thuc vo tnh
cht ca ph ti v thi im cc i, c th xc nh theo bng 2,5 sau:
Bng 2.5. H s tham gia vo cc i ca mt s nhm ph ti c trng
Ph ti Cc i ngy cc i m
Sn xut
0,81 0,4 0,6
Sinh hot
0,3 0,4 0,7 1
Xc nh h s cng sut trung bnh ca mng in cos
tb
:

=
=
=
n
i
tt
n
i
i tt
tb
i
i
P
P
1
1
cos
cos

; (2.68)
Trong :
P
tt.i
cng sut tnh ton ca nhm thit b th i;
cos
i
h s cng sut ca nhm thit b th i.
Cng sut phn khng v cng sut ton phn c xc nh theo cc biu
thc quen thuc:
41
Q
ttE
= P
ttE
.tg
tb
v
tb
tt
tt
P
S
cos
E
E
=
(2.69)
2.4. D bo nhu cu ph ti in
D bo nhu cu ph ti in l mt trong nhng bi ton quan trng
trong quy hoch v pht trin h thng in, kt qu ca d bo nhu cu
in c nh hng rt ln n cc tham s kinh t - k thut ca mng in
v n tin trnh pht trin h thng in. C nhiu cch tip cn v d bo
ph ti l da vo h s pht trin hoc da vo cc m hnh kinh t lng
hoc m hnh phn tch kinh t - k thut. Bn cht ca m hnh kinh t
lng l da trn mi lin h ca cc nhn t gi v thu nhp hoc cc
thng s ca hot ng kinh t khc vi nhu cu nng lng. Gn y mt
cch tip cn mi c xut l m hnh d bo da vo k thut tr
tu nhn to. S cc phng php d bo nhu cu ph ti in c th
hin trn hnh 2.7.
Hnh 2.7. S phn loi cc phng php d bo nhu cu ph ti
in
Phng php d
bo ph ti
Chuyn gia Kinh t lng Kinh t k thut
Mng neuron
nhn to
n hi Ngoi suy Tng quan MEDEE-S MAED
T
u
y

n

t

n
h
P
a
r
a
b
o
l
H

m
m

L
o
g
i
s
t
i
c
H

m
c
h

S
H

i

q
u
y

n
H

i

q
u
y

b

i
H s pht trin
42
2.4.1. D bo ph ti da trn h s pht trin
Thng thng khi thit k mng in, ph ti c tnh nm cui
ca chu k tnh ton, bi vy nu cc d kin v ph ti c cho ng vi
thi im hin ti, th cn phi hiu chnh c gi tr d bo cui chu
k. Gi tr d bo ca ph ti c xc nh theo cc phng php khc
nhau ty thuc vo cc d liu thu thp c. Trong nhng trng hp
khng thng tin, th c th xc nh gi tr ph ti d bo theo biu thc:
P
t
= k
pt
.P
M
(2.70)
Trong :
P
t
gi tr cng sut d bo nm th t, kW;
P
M
gi tr cng sut tnh ton nm hin ti, kW;
k
pt
h s pht trin ca ph ti trong tng lai, c th xc nh ph thuc
vo s liu thng k theo cc phng php khc nhau:
1) Xc nh h s pht trin theo s liu v in nng tiu th
H s pht trin ca ph ti trong tng lai, c th xc nh theo biu
thc:
0
. .
) (
t
t mv t nn T
pt
A
A A k
k

=
(2.71)
Trong :
A
t0
in nng tiu th thc t nm xut pht t
0
;
A
nn.t
in nng d bo ca ph ti vng nm th t;
A
mv.t
in nng ca cc im ti ln c a vo trong khong thi gian
t nm t
0
n nm t;
k
T
h s tnh n s tng trng ca thi gian s dng cng sut cc i,
c th ly gi tr nhau sau:
Nm d bo 5 10 15
k
T
0,93 0,95 0,98
Nu trong vng c s hin din ca cc im ti ln, m khng c kh
nng pht trin trong tng lai, th h s k
T
c xc nh theo biu thc
sau:
43
pt k t
pt k t mv t nn T
pt
A A
A A A k
k
. 0
. . .
) (

=
(2.72)
Trong :
A
k.pt
in nng tiu th ca cc im ti khng c kh nng pht trin.
Trong nhng trng hp khng thng tin, th h s pht trin ph
ti c th ly gn ng ph thuc vo c tnh ca cc loi ph ti theo
bng 2.6 sau:
Bng 2.6. H s pht trin trung bnh ca mt s loi ph ti
Nm d bo Loi ph ti
5 7 10 15
Sinh hot, dch v 1,2 1,3 1,7 2
Sn xut 1,3 1,4 2,1 2,4
Hn hp 1,3 1,4 2 2,2
2) Xc nh h s pht trin theo s liu v vn u t trang thit b
Theo phng php ny c th da trn mc trang b hin ti v k
hoch pht trin sn xut tng lai ca x nghip d bo nhu cu in
nng. Ph ti trong nm th t xc nh theo biu thc:
P
t
=k
o
.P
0
k
o
- H s ph thuc vo mc trang b u t
0
1
) 1 (
) 1 (
t
h
t
t
k
o
o
o
+
+
=
(2.73)
Trong :
o
t
, o
h
sut gia tng tng i ca vn u t trong tng lai v hin
ti.
V
t
, V
h
, V
0
vn u t trong nm d bo th t, nm c s v nm
u ca chu k tnh ton va qua;
t
1
, t
0
thi gian ca chu k sp ti v chu k trc.
1 1 t
h
t
t
V
V
= o
;
0 1
0
t
h
h
V
V
= o
(2.74)
P
o
cng sut tnh ton nm u chu k va qua.
44
Phng php d bo ph ti theo h s pht trin c u im l n
gin, nhng thng c sai s ln, v vy ch p dng trong trng hp quy
hoch s b.
2.4.2. M hnh kinh t lng
Cc m hnh kinh t lng c s dng rng ri trong d bo nhu
cu nng lng. Tuy nhin, gi nh gc ca cch tip cn ny l mi lin
h gia thu nhp, gi v nhu cu nng lng tn ti trong qu kh s tip
tc gi vng trong tng lai. Cu trc c bn ca nhu cu nng lng
khng c phn tch v nng lc d bo ca m hnh s b ph v khi cu
trc c bn thay i. Thc t cho thy, mi quan h gia nng lng, thu
nhp v gi nng lng c th thay i ng k trong tng lai khi m
nhng thay i quan trng trong cu trc cng ngh ca nhu cu nng
lng v phn ng ca ngi tiu dng xy ra.
Cc m hnh kinh t lng c p dng vi nhiu dng khc nhau, di
y l mt s m hnh c bn:
2.4.2.1. Phng php h s n hi
Phng php h s n hi (elastic) l phng php d bo ph ti
da vo mc tng trng ca cc ngnh kinh t. Nhu cu in nng A c
xc nh ln lt cho cc nm k t nm th t+1 (nm t l nm c chn
lm c s) theo biu thc :
) 1 (
*
1 1 + +
+ =
t E t t
y A A (2.75)
Trong :
*
1 + t
y - mc tng trng thu nhp kinh t quc dn (GDP) d bo ca nm
tng ng, tuy nhin trong thc t khng d bo mc tng GDP cho tng
nm, nn
*
1 + t
y ly bng gi tr trung bnh ca c giai on pht trin kinh t.

E
h s n hi, c xc nh cho mt giai on pht trin (510 nm),
xc nh theo biu thc :
*
*
y
a
E
=
a
*
v y
*
- t l tng trng trung bnh ca in nng v GDP.
1 ) (
1
*
=
+
n
t
n t
A
A
a
45
1 ) (
1
*
=
+
n
t
n t
G
G
y
n s nm quan st
A
t
v A
t+n
ph ti nm th t v nm th t+n.
G
t
v G
t+n
GDP ca nm th t v n nm sau .
Dng chung nht ca phng trnh kinh t lng c s dng trong
cc nghin cu nng lng da trn hm s sn xut Cobb-Douglas:
et et
g B a A
E
| o
= (2.76)
Trong :
A nhu cu in nng;
B thu nhp;
g gi nng lng;
a
E
h s hi quy;

et
n hi nhu cu nng lng;

et
n hi gi in.
n hi nhu cu in nng biu th nhu cu nng lng thay i do
s thay i gi nng lng v thu nhp trong m hnh kinh t lng. Gi tr
ny c th c xc nh nh sau:
B
B
A
A
B
A
Et
A
A
= =
%
%
o
o
o
(2.77)
Trong :
oA%, oB% sut tng tng i in nng v GDP;
AA; AB tng trng trung bnh in nng v thu nhp trong giai on xt.
Xc nh tng t i vi n hi gi in:
g
g
A
A
g
A
Et
A
A
= =
%
%
o
o
|
og% sut tng tng i gi in;
g gi in;
Ag - tng trng trung bnh gi in trong giai on xt.
46
Mt ng dng quan trng ca m hnh kinh t lng l s dng d
bo hiu qu s dng nng lng. Tuy nhin, d bo ny da trn s pht
trin ca cc dch v nng lng. Nu cu trc cng ngh ca nhu cu nng
lng gi nguyn khng thay i, bao gm c hiu qu s dng nng lng
cui cng, dn n d bo tng trng s dng nng lng ng nht vi
tng trng dch v nng lng. Kiu d bo ny cng dn n nh l kch
bn ng bng hiu qu (frozen-efficiency).
Cc m hnh kinh t lng c u im l yu cu d liu khng
nhiu v da trn l thuyt thng k. Thng chng c s dng cho tt
c cc nhm h s dng nng lng m khng cn xt ti cu trc cng
ngh s dng nng lng. V vy, chng c s dng kh rng ri.
2.4.2.2. M hnh kinh t lng s dng phng php ngoi suy
Ni dung ca phng php ny l nghin cu din bin ca ph ti
trong cc nm qu kh tng i n nh v tm ra quy lut bin i ca
ph ti ph thuc vo thi gian, t s dng m hnh tm c ngoi
suy cho giai on d bo. Cc m hnh d bo c xc nh trn c s
phn tch tng quan hi quy. Ty thuc vo s din bin ca ph ti trong
cc nm qu kh, c th tn ti mt s dng m hnh d bo c bn sau
y:
a. Hm tuyn tnh
M hnh tuyn tnh biu th s bin i ca ph ti P theo thi gian
t c dng:
P
t
= a.t + b (2.78)
Trong :
a v b l cc h s hi quy, c xc nh theo phng php bnh phng
cc tiu, l nghim ca h phng trnh sau:
a

n
i
t
2
+ bt
i
= P
i
t
i
a t
i
+ nb = P
i
P
i
- Gi tr ph ti quan st nm th i
t
i
- Nm quan st.
47
Gi tr ca cc h s hi quy cng c th d dng c xc nh bi
chng trnh Excel vi lnh n gin sau:
- i vi h s a dng lnh: index(linest(P

:P
c
,t

:t
c
),2)
- i vi h s b dng lnh: index(linest(P

:P
c
,t

:t
c
),1).
Trong :
t

, t
c
ta cc nm u v nm cui ca thi gian ly s liu;
P

, P
c
ta cc ph ti nm u v nm cui ca dy s liu.
M hnh d bo tuyn tnh cng c th c biu th di dng:
P
t
= P
o
+ P
0,
o.(t-t
0
) = P
0
[1+.o
P
.(t-t
0
)] (2.79)
Trong : P
0
- Ph ti nm c s t
0
; o
P
- sut tng ph ti trung bnh hng
nm:
n
i
P
o
o
E
= ;
o
i
- t l tng ph ti nm th i so vi nm trc.
Sut tng trung bnh cng c th xc nh theo biu thc :
100 ). 1 ) ( %
1
=

c
t t

c
P
P
P
o
Trong :
t

, t
c
nm u v nm cui ca dy s liu;
P

, P
c
ph ti nm u v nm cui ca dy s liu.
b. Hm Parabol
M hnh Parabol, hay cn gi l m hnh bc hai c biu th di
dng:
P
t
= a.t
2
+ bt + c (2.80)
Cc h s hi quy a, b, c c xc nh theo iu kin bnh phng cc
tiu vi h phng trnh:
a
i t
4
+ b
i t
3
+ c
i t
2
=
i t
2
P
i
a
i
t
3
+ b
i t
2
+ c t
i
= t
i
P
i
a
i
t
2
+ bt
i
+ nc = P
i
c. Hm m
48
i vi ph ti c qu trnh pht trin nhanh, n nh m hnh ngoi
suy c th biu din di dng hm m:
P
t
= P
0
(1+o
P
)
t
(2.81)
Trong : P
0
- Ph ti ca nm c s ; o
P
- Sut gia tng ph ti hng
nm.
Nu t h s C = (1+o
P
) th hm m (2.69) c th biu din di dng
ngn gn sau:
P
t
= P
0
C
t
(2.82)
Trong nhiu trng hp hm m cng c th biu th di dng:
P
t
= A.e
at
(2.83)
Trong : A v a l cc h s c xc nh t s liu thng k.
d. M hnh Logistic
Ph ti d bo theo m hnh d bo logistic c xc nh theo biu
thc:
t t
P
Be P
A
P
.
0
o
+
= ; (2.84)
Trong : o
P
- t l gia tng ph ti trung bnh hng nm, xc nh theo
n
n
i
i P [
=
=
1
o o
(2.85)
A = P
0,
P
b
; B = P
b
- P
0
P
0
- cng sut ca nm c s; P
B
- cng sut bo ho; o
i
gi
tr gia tng ph ti nm th i.
M hnh logistic thng c p dng rt c hiu qu i vi d bo
ph ti in sinh hot, c bit i vi bi ton d bo di hn.
e. M hnh ng cong ch S
Tn ti mt s m hnh bin dng ca m hnh logistic m ngi ta
thng gi l m hnh d bo ng cong ch S:
at t
e m
n
P

+
=
. 1
; (2.86)
49
Vi: m; n; a l cc tham s ca m hnh d bo.
Phng php ngoi suy l mt trong nhng phng php c ng
dng nhiu do nhng u im l phn nh kh chnh xc qu trnh pht
trin ca ph ti n nh, c th nh gi mc tin cy ca hm xu th d
dng. Tuy nhin theo phng php ny cn phi c lng thng tin ln,
qu trnh kho st qu kh v qu trnh pht trin trong tng lai phi
tng i n nh. nng cao chnh xc cn phi d bo ring cho
tng thnh phn ca ph ti ri sau mi tng hp theo cc phng php
tnh ton thng dng.
Hm d bo c xy dng trn c s s liu thng k ca nhng
tp mu v nh gi mc cht ch bng h s tng quan tuyn tnh:
t P
t P
r
o o

.
,
=
, (2.87)
Hoc h s tng quan phi tuyn:

=
2
2
) (
) (
1
Y y
X x
R
i
i . (2.88)
tin cy ca m hnh d bo c nh gi theo gi tr ca hm
Student, xc nh theo biu thc:
2
r 1
2 n r
t

=
; (2.89)
So snh gi tr t tm c theo biu thc trn vi gi tr t
b
tra theo
bng phn phi Student, ph thuc vo s bc t do (n-2) v mc ngha
cn thit, nu t > t
b
th m hnh d bo l ng tin cy.
2.4.2.3. Phng php tng quan
Phn tch tng quan hi quy l xc nh s lin quan nh lng
gia hai bin ngu nhin Y v X, kt qu ca phn tch hi quy c dng
cho d bo khi mt trong cc bin, bng cch no , c xc nh trong
tng lai. Hi quy n c dng xem xt mi lin h tuyn tnh gia
hai bin X v Y, trong X c xem l bin c lp (nh hng n bin
Y), cn Y l bin ph thuc (chu nh hng bi bin X).
Thc cht nhu cu in khng ch lin quan n mt, m c lin
quan n rt nhiu yu t, nh: Thu nhp quc gia (NI National Income);
Dn s (POP population); Tng sn phm ni a (GDP Gross of
50
Domestic Production); Ch s gi tiu dng (CPI Consumer Price Index)
v.v.., v vy trong thc t ngi ta thng s dng phng php tng
quan hi quy bi [3] gii quyt vn ny. Quan h gia nhu cu in Y
vi cc nhn t x
i
c th hin di mt s dng chnh sau:
a) Dng tuyn tnh:
y = a
0
+a
1
x
1
+a
2
x
2
+...+ a
k
x
k
(2.90)
b) Dng phi tuyn:
+ Dng Cobb Douglas:
k
a
k
a a
x x x a y ...
2 1
2 1 0
= (2.91)
+ Dng m:
k
p
k k
p p
x a x a x a a y + + + + = ...
2 1
2 2 1 1 0
(2.92)
Trong :
a
i
, p
i
cc h s hi quy.
kim nh m hnh tng quan ngi ta p dng nhiu tiu chun
khc nhau, mt trong s l h s xc nh R
2
p dng trong phn tch hi
quy bi. Chi tit v xc nh R
2
c th xem trong ti liu.
2.4.3. M hnh phn tch kinh t-k thut
2.4.3.1. Phng php lun tng qut ca m hnh phn tch kinh t - k
thut
Cc m hnh d bo phn tch kinh t - k thut chi tit hn nhiu so
vi m hnh kinh t lng, mc d cng thc tnh ton ca chng hon ton
n gin.
Cch tip cn phn tch kinh t - k thut ch xem xt c v quy
m v cu trc cng ngh ca dch v nng lng. Nhu cu nng lng cho
mi hot ng l sn phm ca 2 yu t: mc hot ng (dch v nng
lng) v cng nng lng (nng lng s dng trn 1 n v dch v
nng lng). Hn na, tng nhu cu nng lng quc gia hoc tng thnh
phn b tc ng bi s thay i cu trc ca nhu cu nng lng. Hu ht
nhng phn tch nng lng t di ln (bottom-up) hm cha s pha trn
cc dch v nng lng v cc hot ng (cu trc ca nhu cu nng
lng).
Mc ca hot ng nng lng ph thuc vo cc nhn t nh
dn s, thu nhp v tng sn phm quc ni. Mc ca cng nng
lng ph thuc vo hiu qu s dng nng lng bao gm c kha cnh
51
cng ngh v vn hnh. Php tng cc mc ca 2 nhn t ca cc hot
ng trn cho tng nhu cu nng lng:
E
use
=
1
*
n
i
Qi Ii
=

(2.93)
Vi: Q
i
: S lng dch v nng lng i; I
i
: Cng nng lng i vi
dch v nng lng i.
Cng nng lng I
i
c th gim do thay i cng ngh c hiu
sut nng lng cao hn, khng tc ng ti mc ca dch v nng
lng. S dng nng lng cng c th gim bi thay i tp qun s dng
cc thit b s dng nng lng cui cng, v vy gim s dng nng lng
hng nm. Nu s gim ny t c do gim s dng lng ph hoc khng
cn thit (v d thng qua hon thin cng ngh iu khin) n c th c
xem nh ci thin hiu sut (gim I
i
). Tuy nhin, nu s gim xut pht t
ngi tiu dng nh gim mc chiu sng, gim nhit nc tm s c
xem nh gim mc dch v nng lng (gim Q
i
).
S lng ca cc dch v nng lng Q
i
ph thuc vo mt s nhn
t bao gm: dn s, tng s cc h tiu th v phm vi s dng ca mi
mt dch v.
Q
i
= N
i
. P
i
. M
i
(2.94)
y : Q
i
= s lng dch v nng lng i
N
i
= s khch hng thch ng vi dch v nng lng i
P
i
= Tng cc khch hng ca dch v nng lng i
M
i
= Phm vi s dng ca dch v nng lng i
Tham s N
i
c th l h gia nh, to nh thng mi hoc h cng
nghip. Yu cu ch yu xc nh l n ph hp vi nhm thuc bin P.
Gi tr P
i
n gin ch l phn ng gp ca cc khch hng s dng
dch v nng lng i.
Thng s M
i
ph thuc vo phn tch kinh t - k thut. i vi
phn tch kinh t - k thut cng nghip, dng n gin ca n l tn sn
phm, i vi thng mi M
i
biu th tng dch v v mc dch v c
cung cp, v d lumen (lux) trn m
2
c chiu sng, n c th c thay
th bi s gi c chiu sng hay s gi c sng lux cho.
52
2.4.3.2. M hnh MEDEE-S
MEDEE-S (Model for Energy Demand Evaluation) l m hnh d
bo nhu cu nng lng dng cho d bo di hn (t 1520 nm). y l
loi m hnh dng phn tch kinh t k thut, trong qu trnh tin hnh
nhm nhn dng cc nhn t kinh t, dn s, x hi v k thut tc ng
n s pht trin v nhu cu nng lng, t nh gi v m phng s
tin trin ca chng trong thi gian d bo hoc l thng qua cc tnh ton
trc tip t m hnh hoc l vic thng qua xy dng cc kch bn.
Cc c cu nh gi nhu cu nng lng ca m hnh xut pht t
vic phn tch h thng tiu hao nng lng cc module ng nht, c th
l:
- S lng v cu trc nhu cu nng lng ca khu vc sinh hot
c nh gi v phn bit theo vng a l (nng thn, thnh th,...),theo
tng lp x hi, theo thu nhp, theo ngh nghip x hi,... i vi mt tng
lp x hi, nhu cu nng lng c xc nh theo tng loi nhu cu s
dng (un nu, thp sng,...).
- nh gi nhu cu nng lng khu vc cng nghip cng c tin
hnh theo ngnh (luyn kim, giy, xi mng,...) v theo loi cng ngh cng
nh loi s dng (s dng nhit, s dng chuyn dng,...).
- Nhu cu nng lng ca khu vc nng nghip c th c nh gi
mt cch tng qut theo ngnh, theo dng s dng hoc cng c th phn
tch theo ngnh v theo dng thit b s dng.
- Trong lnh vc giao thng vn ti, qu trnh phn tch c tin
hnh theo vn ti hng ho vn ti hnh khch trong c xt n tnh da
dng v cc phng tin vn ti trong cc nc ang pht trin
V mt cu trc, m hnh MEDEE-S gm mt m hnh c s c
tnh ton t ng theo 5 ngnh kinh t (cng nghip, nng nghip, sinh
hot, dch v v vn ti ) v mt loi cc m hnh con l nhng tnh ton
chi tit m khi p dng chng ta c th la chn hoc khng, tu theo c
im ca quc gia c nghin cu, theo mc chi tit ca ngun d tr
c th thu nhp c. iu ny to cho m hnh mt kh nng thch cao
trong qu trnh ng dng.
53
Nhng u im ca m hnh
- M hnh a ra mt phc ho d hiu v nhu cu nng lng bng
vic ch r cc bin iu khin nhu cu ny, v th c th iu khin s pht
trin nhu cu ny bng cc chnh sch nng lng.
- M hnh c th c dng thnh lp bng cn bng nng lng
mc tiu th nng lng cui cng.
- M hnh c th lng ho nhng thay i ca nn kinh t x hi
thng qua s thay i ca nhu cu nng lng.
- Cc thng tin cn thit d dng c nhn ra. V vy vic thu thp,
x l s liu v thng tin cn thit cng d dng.
2.4.3.2. M hnh MAED (Model for Analysis of the Energy Demand)
M hnh MAED c s dng cho mc ch d bo nhu cu nng
lng. M hnh MAED c xy dng trn c s rt gn m hnh
MEDEE-S. Cu trc chung ca m hnh MAED bao gm 3 Module (hnh
2.8):
+ Module 1: ED Energy Demand s dng tnh ton nhu cu nng
lng cui cng theo dng v theo cc ngnh kinh t cho tng nm trong
chu k nghin cu.
+ Module 2: HEPD Hourly Electric Power Demand s dng bin
i nhu cu in nng hng nm ca tng h tiu th chnh thnh nhu
cu theo gi t ln h thng in.
+ Module 3: LDC Load Duration Curve s dng sp xp nhu cu
theo gi ca h thng in theo th t gim dn v xy dng thnh
"ng cong ph ti".
Chun b
cc KB:
- X hi
- Kinh t
- Cng
ngh,
Module
2
HEPD
Module
3
LDC
Module 1
ED
in nng
Nng
lng cui
cng
Cc dng
nng lng
WASP
Model
54
Hnh 2.8 Cu trc m hnh MAED
M hnh MAED c thc hin gm cc bc sau:
1) a ra mt phn tch chc chn ca tiu dng nng lng ca
quc gia theo nhiu loi s dng cui cng. Phn tch ny c bt u
bng vic phn ton b nn kinh t quc gia thnh mt s khu vc kinh t
c trng nh: nng nghip, xy dng, khai m, cng nghip ch bin, giao
thng vn ti,vv.. V sau li tip tc phn thnh cc loi s dng cui
cng c bn trong tng khu vc kinh t nh: s dng in, nhit, v nhin
liu ng c.
2) Xc nh cc yu t k thut, kinh t, x hi nh hng n tng
loi nhu cu nng lng cui cng ca tng khu vc kinh t.
3) Xc nh r hm biu th lin h gia tiu dng nng lng v cc
yu t c nh hng n tiu dng nng lng.
4) Xy dng cc kch bn pht trin k thut v kinh t-x hi.
5) nh gi tiu dng nng lng cho tng kch bn .
M hnh MAED s dng phng php m phng trn c s cc kch bn
(MAED is a simulation model based on the scenario approach) nh gi
nhu cu nng lng ca t nc trong thi k quy hoch. ng dng m
hnh MAED i hi m t hm quan h gia H thng nng lng v H
thng kinh t. Nhng thay i v kinh t -x hi v cng ngh bn trong v
bn ngoi t nc s to thnh nhng yu t lm nh hng ti nhu cu
nng lng. Tp hp tt c nhng yu t ny to thnh mt "Kch bn".
Mi kch bn c xy dng trn c s xem xt cc nhn t chnh:
- Dn s v nhn chng hc;
- Cc hot ng kinh t v thu nhp quc ni;
- Cng nng lng trong cc ngnh kinh t;
- Mc thm nhp ca in nng;
- Cc d bo pht trin ngnh vi nhng chnh sch chnh;
55
- Nhng tin b v cng ngh c tin liu.
Nhu cu nng lng theo cc dng nng lng c tnh ton d bo
theo hai cch: t di ln v t trn xung. Cch t di ln, h thng nng
lng c phn thnh cc h thng con v nhu cu nng lng c d
bo cho cc h con ri tng hp ln cho h thng ton quc. Cch t trn
xung, nhu cu nng lng thng c phn tch v d bo tm v m
ri sau c d bo cho cc h thng con ca nn kinh t.
Vi phng php ny, nhu cu nng lng quc gia c d bo
trn c s nhu cu nng lng ca tng ngnh kinh t, cc ngnh li c
tnh trn c s cc qu trnh s dng nng lng. Nhn chung c th chia
nn kinh t quc dn thnh 3 ngnh ln: Cng nghip, Giao thng vn ti,
Dn dng- dch v :
- Cng nghip c chia thnh 5 ngnh nh: nng lng, cng nghip
ch bin, khai thc m, xy dng v c nng nghip; Cng nghip ch bin
c phn thnh 4 ngnh nh hn: vt liu c bn, my mc thit b, cng
nghip hng tiu dng, cng nghip khc.
Trong mi ngnh nh li c phn thnh cc qu trnh nhit cao,
trung bnh, thp,
- Giao thng vn ti c chia ra giao thng vn ti hnh khch, hng
ho; mi loi li chia theo phng tin qu trnh vn ti: ng b, ng
st, ng sng, ng bin, hng khng
- Dch v v gia dng c chia thnh n dng v dch v, trong dch
v v gia dng li phn nh thnh cc qu trnh un nu, sy si, iu
ho, thng gi, chiu sng,
Tnh tng hp phng php yu cu chia thnh 3 ngnh kinh t ln, 12
ngnh con v khong 100 qu trnh, cn phn tch v chun b khong 150
nhm s liu (chi tit c th xem trong.
Vic phn chia nh ny c u im:
+ M phng c gn vi thc t h thng nng lng;
+ C kh nng s dng c cc k hoch, quy hoch ca
tng ngnh;
56
+ Xc nh c chi tit hn tiu hao nng lng ca cc cng
ngh, qu trnh s dng nng lng v d bo cc cng ngh s
s dng.
Tuy nhin, vic chia nh li c cc nhc im:
+ i hi nhiu s liu cc dng khc nhau;
+ Yu cu s liu m bo chi tit, chnh xc.
Nhc im ny tr thnh mt kh khn ln trong iu kin nc ta
thiu s liu thng k, s liu thiu chnh xc. Trong qu trnh tnh ton
ang phi s dng nhiu s liu nh gi hoc thng k nhng cha
chnh xc. y cng l kh khn chung i vi c cc phng php
MEDEE-S, DDAS.
M hnh MAED c mt s u im l:
- Phng php m phng h thng nng lng kh chi tit;
- L phng php rt gn hn MEDEE-S, cho php tin s dng
hn;
- Cc tp s liu cp nht, chun b nht nh, c kinh nghim
hn;
- Phng php c mt s ti, d n s dng cho kt qu kh
chnh xc, chp nhn c.
2.4.4. D bo nhu cu in da trn k thut tr tu nhn to
Tr tu nhn to, mt ngnh khoa hc nhm m phng bng my tnh
v hnh vi thng minh ca con ngi. Mt trong nhng ng dng ca n l
mng neuron nhn to ANN (Artifical Neuron Networks). Mng neuron c
kh nng chit xut thng tin t nhng d liu khng chc chn hay nhng
d liu phc tp nhm pht hin ra nhng xu hng khng quan st c
bng mt thng hoc bng mt s cc k thut my tnh khc. Gn 90%
cc mng neuron ng dng ngy nay s dng phng php lan truyn
ngc (back propagation). Mt trong nhng ng dng ca mng neuron lan
truyn ngc (back-propagation Neuron Network) l kh nng d bo: khi
cho mt tp mu d liu theo thi gian, mng neuron lan truyn ngc c
th d bo cc gi tr ca mu trong tng lai.
57
Trong h thng Neuron, nhiu th d c lp chng trnh trong
my vi tnh. Nhng th d ny bao gm ton b cc mi quan h trong qu
kh gia cc bin c th nh hng n cc bin ph thuc. Chng trnh
h thng Neuron sau bt chc th d ny v c gng bt chc mi
quan h c s bng cch hc hi khi x l. Qu trnh hc hi ny cng
c gi l o to ging nh vic o to con ngi trong cng vic.
Mt mng neuron nhn to c biu din bng mt tp cc nt v
cc cung c hng ging nh trong l thuyt th. Mt nt tng ng vi
mt neuron. Mt cung tng ng vi mt ng ni c chiu l chiu
truyn ca tn hiu gia cc neuron. Cc neuron trong mng c phn
chia thnh cc neuron u vo, c nhim v nhn d liu t mi trng;
cc neuron n, bin i d liu biu din; v neuron u ra, biu din cc
tn hiu quyt nh hoc tn hiu iu khin.
Mi mt neuron nhn to nhn mt tp cc tn hiu thng tin vo X
1
,
X
2
, ..., X
n
(hnh 2.9). Mi tn hiu vo X
i
c nhn vi mt trng s W
i
ta nh lc khp ni trong neuron sinh hc.
Hnh 2.9. Qu trnh x l thng tin ca neuron nhn to
Tng ca tt c cc u vo c trng s xc nh kch thch
(degree of firing) ca neuron v cn gi l mc tch cc (activation level)
ca neuron. Tng ny c biu din nh sau:
Cc trng s
Ngng
Hm kch hot
Tng trng
ho
58
Net = X W
i i
i

= X.W (2.95)
vi X = [X
1
, X
2
,..., X
n
] l vc t u vo
v W = [W
1
, W
2
,..., W
n
] l vc t trng s tng ng.
Tn hiu vo sau c x l nh hm kch hot (activation
function) hay cn gi l hm truyn (transfer function) to tn hiu ra.
Tn hiu ra s c truyn i nu n khc 0.
Trong hnh 2.10 cc neuron c biu din bi hnh trn, theo cch
thng thng, chng lun lun c t ti nh, trong khi cc neuron u
ra lun lun t ti y. Trng thi ca mng ti mi thi im c biu
din bi mt tp cc gi tr cng bc qua tt c cc neuron.
a) M hnh mng mt nt ; b) M hnh mng vi 3 nt vo 3 nt n v 2
nt ra
Mt trong nhng u im ni bt ca h thng Neuron trong d bo
l phng php ny khng cn phi xc nh nhng mi quan h gia cc
bin s trc. Phng php ny c th xc nh nh vo qu trnh hc hi
v cc mi quan h qua nhng th d c a vo my. Cng vy, h
thng Neuron khng i hi bt k gi nh no v cc phn phi tng th
v khng ging nhng phng php d bo truyn thng, n c th s
dng m khng cn c y s lng cc s liu cn thit. Chng trnh
h thng Neuron c th thay th nhanh chng m hnh hin c, v d nh
phn tch hi quy, a ra nhng d bo chnh xc m khng cn ngng
tr cc hot ng ang din ra. H thng Neuron c bit hu ch khi s
liu u vo c tng quan cao hay c s lng khng , hoc khi h
thng mang tnh phi tuyn cao.
59
Hnh 2.10. M hnh mng neuron
Phng php ny cho kt qu d bo c chnh xc cao, d bo
c cc s kin ph thuc thi gian. Cc kt qu tnh ton cho thy k
thut d bo dng mng neuron c th lm tng chnh xc d bo so vi
cc phng php thng k, ngoi ra, n cn c mt s u im ni bt so
vi cc phng php thng k truyn thng l:
- Khng cn bit nhng thng tin trong tng lai, vn c th d bo cho
mt yu t m n ph thuc vo nhng thng tin y.
- Mng neuron kt hp gii thut hc lan truyn ngc vi gii thut di
truyn (GAs) c kh nng d bo a bin, khng b hn ch v s lng
nh trong mt s phng php truyn thng khc.
- C th d bo nhiu thi im trong tng lai.
- C kh nng p dng trong thi gian thc.
- Khng phi tnh ton cc bin tr xc nh cc bin vo cho d bo.
Khng b gii hn khong d bo v gi thi gian thc nh trong cc
phng php thng k m c kh nng nhn ton cc, d bo nhiu thi
im trong tng lai.
- Khng mt nhiu cng sc phn tch v tnh ton cc tham s u vo
cho mt m hnh hi quy d bo.
2.4.5. Mt s phng php d bo nhu cu ph ti khc
2.4.5.1. Phng php so snh i chiu
L phng php p dng nhng kinh nghim thc t ca cc nc c
hon cnh, iu kin tng t cho vic d bo pht trin mng in ca
a)
b)
60
nc nh. Vic phn tch cc c im v kinh nghim ca cc nc tin
tin cc giai on qua cng c th cho php p dng d bo nhu
cu in cc giai on c hon cnh tng t. y l phng php c
nhiu nc p dng d bo nhu cu nng lng ca mnh mt cch c
hiu qu. Phng php ny thng p dng cho d bo ngn hn v trung
hn.
u im ca phng php so snh i chiu l khng cn s dng
cc thut ton phc tp, nhng i hi phi c kinh nghim v k nng
phn tch tm ra nhng nt tng ng v khc bit trong cc iu kin
c th.
2.4.5.2. Phng php chuyn gia
Trong nhng nm gn y ngi ta p dng phng php chuyn gia
c trng s da trn c s hiu bit su sc ca cc chuyn gia gii v cc
lnh vc ca cc ngnh d bo cc ch tiu kinh t, k thut, trong c
cc d bo v ph ti. Sau khi thu thp kin ca cc chuyn gia, cn
x l cc thng tin theo phng php xc sut thng k.
V thc cht, phng php chuyn gia l phng php d bo m
kt qu l cc thng s do cc chuyn gia a ra, hay ni ng hn l s
cng no khai thc v li dng trnh uyn bc v l lun thnh tho
v chuyn mn, phong ph v kh nng thc tin, kh nng mn cm, nhy
bn v thin hng su sc v tng lai i vi i tng d bo ca mt
tp th cc nh khoa hc, cc nh qun l cng i ng cn b lo luyn
thuc cc chuyn mn bao hm
xzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzz
zzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzz
zzzzzzhay nm trong min ln cn ca i tng d bo. y l phng
php d bo trn c s huy ng tr khn ca chuyn gia trong lnh vc
s dng in nng.
Thc t phng php chuyn gia hon ton mang tnh ch quan, ph
thuc vo nhn thc ca tng c nhn, nhng khi c x l theo
phng php xc sut thng k th tnh ch quan s c khch quan ho
bi cc m hnh ton hc v v vy c th nng cao tin cy ca d bo.
61
2.5. V d v bi tp
V d 2.1. Mt my git cng sut nh mc P
n
= 0,8 kW. Hi cng sut
tiu th thc t ca my khi in p mng gim i 10% so vi gi tr nh
mc; Hy cho bit t l gim cng sut tc dng, coi tn s l khng i v
bng tr nh mc.
Gii: Cn c vo bng 2.1 i vi my git ta c cc h s: k
mt
= 0,65; o
U
= 0,08; o
f
= 12,9; |
U
=1,16 v |
f
=1,8 v h s cng sut cos = 0,8.
ch in p nh mc (U
*
= 1) cng sut tiu th ca my git
l:
P
t1
= k
mt
.P
n
= 0,65.0,8 = 0,52 kW;
ch in p gim 10% (U
*
= 0,9) cng sut tiu th ca my
git l:
f
U
f U k P P k P P
mt n mt n t
o
o
* * * 2
. = = = 0,8.0,65.0,9
0,08
.1
2,9
= 0,516 kW;
Xc nh t s cng sut phn khng:
1
1
2
=
pt
k
tg 17 , 1 1
65 , 0
1
2
= =
Cng sut phn khng tng i khi in p gim 10%:
f U
f U tg Q
| |

* * *
. = = 1,17.0,9
1,16
.1
1,8
= 0,988
Cng sut phn khng tiu th khi l:
Q = k
mt
tgP
n
Q
*
= 0,65. 1,17.0,8.0,988 = 0,6 kVAr
Nh vy khi in gim i 10% th cng sut tiu th ca my s gim i
% 84 , 0 100
52 , 0
516 , 0 52 , 0
% 100
1
2 1
=

=
t
t t
P
P P
P o
V d 2.2. Hy xc nh ph ti tnh ton cho mt im dn c gm n=56
h gia nh, cng sut tiu th trung bnh ca mi h l p
0
= 1,2kW (khng
dng bp in), 5 ph ti ng lc gm cc ng c v sinh k thut vi
cng sut nh mc tng ng l: P
l1
=3kW; P
l1
=4,5kW; P
l1
=5,6kW;
P
l1
=6kW; P
l1
=2,8kW. H s cng sut ca nhm ph ti sinh hot
cos
sh
=0,93 v nhm ph ti ng lc cos
l
= 0,8.
62
Gii: Trc ht ta phn cc ph ti thnh hai nhm: chiu sng v
ng lc.
H s ng thi ca nhm ph ti sinh hot dc tra theo bng 1.pl ng vi s
h gia nh l 56 bng k
t
=0,336; H s nhu cu ca nhm ph ti ng lc
c tra theo bng 3.pl ph thuc vo s lng thit b l 5 s bng
k
nc
=0,8.
Ph ti tnh ton ca nhm sinh hot c xc nh theo biu thc:
P
sh
= k
t
n.p
0
= 0,336.56.1,2 = 22,58 kW;
Ph ti tnh ton ca nhm thit b v sinh k thut c xc nh
theo biu thc:
P
l
= k
nc
EP
ni
= 0,8(3+4,5+5,6+6+2,8)= 17,52 kW;
Ph ti tng hp ca c hai nhm c th c xc nh theo hai
phng php:
1) Phng php s gia
P
tt1
= P
sh
+k
i
P
l
= 22,58 + 0,641.17,52 = 36,1 kW;
641 , 0 41 , 0 )
5
52 , 17
( 41 , 0 )
5
(
04 , 0 04 , 0
= = =
l
i
P
k
2) Phng php h s nhu cu: Vi s nhm l 2 th h s nhu cu s l
k
nc.n
= 0,9 (bng 4.pl ph lc):
P
tt2.
= k
nc.n
(P
sh
+P
l
) = 0,9.(22,58+17,52)= 33,82 kW;
3) Phng php h s tham gia vo cc i:
Ph ti tnh ton ca nhm sinh hot ln hn ph ti tnh ton ca
nhm ng lc, v vy thi im cc i c xt vo bui ti. Theo bng
2.4 ta c h s tham gia vo cc i ca nhm ph ti ng lc l k
tM
= 0,6,
nh vy ph ti tng hp ca hai nhm s l:
P
tt3
= P
sh
+k
tM.l
P
l
= 22,58 + 0,6.17,52 = 33,1 kW
nh gi sai s gia cc phng php: Phn tch cc kt qu tnh
ton ta nhn thy sai s gia phng php th 2 v phng php th 3 l
khng ng k. Sai s gia phng php th nht v phng php th hai
c nh gi theo biu thc:
% 3 , 6 100
1 , 36
82 , 33 1 , 36
100
1
2 1
=

=
tt
tt tt
P
P P
s
Nhn xt: Sai s gia cc phng php tng hp ph ti khng qu ln.
63
Xc nh h s cng sut tng hp
tti
i tti
tb
P
P
E
E
=

cos
cos 87 , 0
52 , 17 58 , 22
8 , 0 . 52 , 17 93 , 0 . 58 , 22
=
+
+
=
Cng sut ton phn: S
tt
= P
tt1
/cos
tb
= 36,1/0,87 = 41,33 kVA;
Cng sut phn khng: Q
tt
= P
tt
.tg
tb
= 36,1.0,56 = 22 kVAr.
V d 2.3: Xy dng m hnh d bo ph ti dng tuyn tnh v xc nh
ph ti d bo nm 2015, bit s liu thng k v ph ti tiu th ca cc
nm nh sau:
Nm 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007
P, kW 1168 1236 1336 1472 1659 1892 2130
Gii: n gin cho cc php tnh ta gin c dy s liu v thi gian i
2000 n v:
Cch 1: Gii bi ton theo phng php thng thng
Bi ton c gii di dng bng, t kt qu trong bng ta xc
nh:
Tham s S liu tnh ton qua cc nm

t 1 2 3 4 5 6 7 28
t
2
1 4 9 16 25 36 49 140
P
1168 1236 1336 1472 1659 1892 2130
1089
4
P*t 1168,4
8
2472,
12
4009,
02 5886
8294,
9
1135
3 14909
4809
3
a

n
i
t
2 + bt
i
= A
i
t
i
a t
i
+ nb = A
i
Thay s vo ta c h phng trnh:
140.a + 28.b = 48093
28.a + 7.b = 4997
Gii ra ta tm c:
a = 161,4 v b = 910,62
Xy dng hm tuyn tnh
y = 161.4x + 910.62
R
2
= 1
0
500
1000
1500
2000
2500
1 2 3 4 5 6 7
t, nm
P, kW
P
P.db
Linear (P.db)
1
2
64
vy m hnh d bo tuyn tnh tm c l:
P = 161,4.t + 910,62
Cc ng cong xy dng theo s liu
thng k (ng 1) v theo hm d bo
(ng 2) c th hin trn hnh 2.11.
Cch 2: Gii bi ton vi s tr gip ca chng trnh excel:
A B C D E F G H I J
1 t 1 2 3 4 5 6 7 a b
2 P 1168 1236 1336 1472 1659 1892 2130 161.40 910.62
xc nh h s a ti I2 ta dng lnh: =index(linest(B2:H2,B1:H1),1)
xc nh h s b ti J2 ta dng lnh: =index(linest(B2:H2,B1:H1),2)
R rng vi s tr gip ca chng trnh Excel bi ton s c gii
cc k nhanh chng v n gin.
xc nh ph ti d bo nm 2015 ta ch cn thay gi tr t=15
vo hm d bo
P
2015
= 161,4.15 + 910,62 = 3331,59 kW.
Bi tp 2.1. Mt my bm cng nghip, cng sut nh mc P
n
= 22 kW.
Hi cng sut tiu th thc t ca my khi in p mng gim i 10% so
vi gi tr nh mc; Hy cho bit t l gim cng sut tc dng, coi tn s
l khng i v bng tr nh mc.
Hnh 2.11. ng cong d bo ph ti
65
Bi tp 2.2. Mt n hunh quang, cng sut nh mc P
n
= 40W. Hi cng
sut tiu th thc t ca n khi in p mng gim i 13% so vi gi tr
nh mc; Hy cho bit t l gim cng sut tc dng, coi tn s l khng
i v bng tr nh mc.
Bi tp 2.3. Hy xc nh ph ti tnh ton cho mt im dn c gm n=72
h gia nh, cng sut tiu th trung bnh ca mi h l p
0
= 1,12kW
(khng dng bp in), 4 ph ti ng lc gm cc ng c v sinh k
thut vi cng sut nh mc tng ng l: P
l1
=2,8kW; P
l1
=4,5kW;
P
l1
=3kW; P
l1
=4,5kW. H s cng sut ca nhm ph ti sinh hot
cos
sh
=0,94 v nhm ph ti ng lc cos
l
= 0,8.
Bi tp 2.4: Xy dng m hnh d bo ph ti dng tuyn tnh v xc nh
ph ti d bo nm 2015, bit s liu thng k v ph ti tiu th ca cc
nm nh sau:
Nm 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007
P,
kW
878 831 877 1013 1042 1229 1189 1381
Cu hi n tp chng 2
1. Hy cho bit cc khi nim c bn v ph ti in.
2. Hy trnh by c tnh tnh ca ph ti in.
3. Hy trnh by khi qut chung v th ph ti in.
4. Hy trnh by phng php phn tch tnh ton ph ti in.
5. Hy trnh by phng php m phng tnh ton ph ti in.
6. Hy trnh by phng php thc nghim tnh ton ph ti in.
7. Hy trnh by trnh t tnh ton ph ti in.
8. Hy trnh by phng php d bo ph ti theo h s pht trin.
9. Hy trnh by phng php d bo ph ti theo m hnh kinh t
lng.
10.Hy trnh by phng php d bo ph ti theo m hnh phn tch
kinh t - k thut.
11.Hy trnh by phng php d bo ph ti da theo k thut tr tu
66
nhn to.