TS.

NGUYN XUN MINH

LCH S VIT NAM 1945 - 2000

NH XUT BN GIO DC - 2006 1

Chu trch nhim xut bn: Ch tch HQT kim Tng Gim c: NG TRN I Ph Tng Gim c kim Tng bin tp : NGUYN QY THAO Chu trch nhim ni dung: Ph Tng Gim c kim Gim c NXBGD ti TP. H Ni NGUYN XUN HA Bin tp ni dung v sa bn in : TRN THI H Trnh by ba: NGUYN MNH HNG Ch bn: GIA HNG

N V LIN DOANH IN V PHT HNH: TRUNG TM SCH KHUYN HC TI TP. H NI 2

LI NI U Cch mng thng tm nm 1945 thnh cng m ra mt k nguyn mi trong lch s dn tc Vit Nam. Trong hn 60 nm qua, nhn dn ta u tranh oanh lit ginh c lp t do, thng nht T quc v xy dng ch ngha x hi, to nn nhng bin i rt to ln v su sc b mt ca t nc. Vic nghin cu v ging dy Lch s Vit Nam t nm 1945 n nm 2000 c ngha khoa hc v thc tin su sc, bi l thi k ny gi mt v tr quan trng trong lch s pht trin ca dn tc Do vy, t trc ti nay, nhiu tp gio trnh v cc sch chuyn kho v thi k lch s ny c ln lt cng b, p ng nhu cu nghin cu, ging dy cc trng s phm v khoa hc x hi nhn vn. Tuy nhin, trn nn chung ca mt chng trnh thng nht, mi trng u c nhng yu cu c th ring, nhm thc hin tt mc tiu o to ca nh trng. Tp Gio trnh Lch s Vit Nam 1945 - 2000 c bin son nhm phc v yu cu o to ca Trng i hc S phm i hc Thi Nguyn. Cn c vo phng hng c bn ca chng trnh ging dy Lch s Vit Nam trong cc Khoa Lch s cc trng t hc S phm nc ta hin nay tp Gio trnh Lch s Vit Nam 1945 - 2000 c bin son mt cch h thng, tng i ton din v cc mt kinh t, chnh tr, qun s, vn ho, x hi v mang tnh cp nht. Nhng s kin lch s quan trng din ra trn a bn min ni pha Bc c tc gi trnh by kh c th, gip cho sinh vin c iu kin thun li trong hc tp v nghin cu. Mt s s kin lch s v nhn nh theo quan im mi cng c th hin trong tp Gio trnh ny. Ni dung chng trnh Lch s Vit Nam t nm 1945 n nm 2000 gm 9 n v hc trnh (135 tit), c cu trc thnh 3

3 phn: Phn I: Vit Nam trong khng chin chng thc dn Php xm lc (1945 - 1954), gm 4 n v hc trnh (60 tit). Phn II: Vit Nam trong khng chin chng M cu nc (1954 - 1975), gm 4 n v hc trnh (60 tit). Phn III: Vit Nam trong thi k xy dng v bo v T quc x hi ch ngha (1975 - 2000), gm 1 n v hc trnh (15 tit). Lch s Vit Nam t nm 1945 n nm 2000 cha ng ni dung rt rng ln v phong ph, trong c nhiu vn cn mang tnh thi s. Trong qu trnh hon thin tp Gio trnh ny, chng ti nhn c nhng kin ng gp ht sc qu bu ca mt s ng nghip, c bit l ca PGS.TS Trn B . Chng ti chn thnh cm n. Mc d c nhiu c gng, song vi kh nng c hn nn trong qu trnh bin son, chng ti khng trnh khi nhng thiu st v hn ch. Hi vng s nhn c kin ng gp chn thnh ca cc bn ng nghip v sinh vin c nhng tp gio trnh mi t cht lng cao hn. Thi Nguyn, thng 10 nm 2006 Tc gi

PHN I

XY DNG V BO V CHNH QUYN CCH MNG, KHNG CHIN CHNG THC DN PHP GINH V BO V C LP DN TC (1945 - 1954)

Chng I

VIT NAM TRONG HN MT NM U SAU CCH MNG THNG TM (9/1945 - 12/1946) Chng I nhm cung cp nhng kin thc c bn ca Lch s Vit Nam t sau Cch mng thng Tm n ton quc khng chin. Thi gian ny, t nc ta gp mun vn kh khn th thch. Xy dng chnh quyn cch mng, xy dng ch dn ch nhn dn, dit gic i, dit gic dt, khc phc kh khn v ti chnh l nhng nhim v cp bch lc ny cn c gii quyt ng thi vi u tranh chng ngoi xm, ni phn bo v chnh quyn, gi vng thnh qu cch mng v chun b cho cuc chin u lu di chng thc dn Php v sau. I- Tnh hnh Vit Nam sau Chin tranh th gii th hai v Cch mng thng Tm 1945. Sau Chin tranh th gii th hai, mt lot nc Trung, ng u c gii phng, lp nn ch dn ch nhn dn v tng bc tin ln ch ngha x hi. Ch ngha x hi t mt nc l Lin X tr thnh h thng th gii gm nhiu nc v l ch da vng chc cho phong tro u tranh v ho bnh, c lp dn tc, dn ch v tin b x hi. 5

Cng vi s ra i ca h thng x hi ch ngha th gii, phong tro u tranh gii phng dn tc nhiu nc chu , chu Phi cng ngy mt dng cao. Nhn dn cc nc Lo, Campuchia, Mianma, Innxia, Philppin, Malaixia... ng ln u tranh chng thc dn Anh, Php, M, H Lan. . . ginh c lp. Lc lng cch mng Trung Quc do ng Cng sn lnh o gii phng c mt phn lc a pha Bc vi gn 100 triu dn (trong tng s 450 triu), nhng lc lng phn cch mng Quc Dn ng do Tng Gii Thch cm u vn cn kh mnh (1,6 triu qun) v cuc ni chin gia hai lc lng bt u din ra quyt lit. chu u, di s lnh o ca ng Cng sn mt s nc, nh Php, . . . , giai cp cng nhn v cc tng lp nhn dn lao ng u tranh i cc quyn dn sinh, dn ch, i tng lng, gim gi lm, ng h phong tro u tranh ca nhn dn cc nc thuc a. Sau Chin tranh, trong khi nn kinh t ca cc nc t bn chu u b tn ph nng n, th M tr thnh mt nc mnh nht v kinh t (chim 52% tng sn phm x hi ca th gii) v nm c quyn v kh ht nhn. Vi sc mnh v kinh t, khoa hc - k thut v qun s quc M ro rit thc hin m mu lm b ch th gii. Cng vi vic tng cng chy ua v trang, cuc "chin tranh lnh" do M gy ra nhm chng li Lin X v cc nc x hi ch ngha din ra ngy cng quyt lit. Nh vy, sau Chin tranh th gii th hai, mu thun ch yu gia mt bn l h thng x hi ch ngha cng cc lc lng u tranh cho c lp dn tc dn ch, ho bnh v tin b x hi vi mt bn l phe quc do M cm u ni ln ngy cng su sc. Tt c tnh hnh trn tc ng trc tip n cuc u tranh bo v c lp ca nhn dn Vit Nam. Sau thng li Cch mng thng Tm 1945, dn tc Vit Nam bc vo k nguyn mi - k nguyn c lp t do. Nhn dn Vit Nam tr thnh ngi lm ch t nc, lm ch x hi v 6

bc u c hng nhng quyn li do cch mng em li. H hiu r gi tr thing ling ca nhng quyn li y, mt lng gn b v quyt tm bo v chnh quyn cch mng. y chnh l ngun sc mnh v tn gip cho Nh nc cch mng cn ang trong thi k trng nc vt qua mi kh khn, th thch. Sau Cch mng thng Tm, Mt trn Vit Minh pht trin rt nhanh chng. Cc Hi Cu quc trong cng nhn, nng dn, thanh nin, ph n c t chc thng nht trong c nc. Nhiu Hi Cu quc mi ra i, tp hp thm nhng tng lp yu nc cn ng ngoi Mt trn, nh Cng thng Cu quc, Pht gio Cu quc, on Hng o Cu quc, on sinh vin Cu quc... Mt trn Vit Minh thc s tr thnh ngn c on kt ton dn rng ri, gi vai tr rt quan trng trong cuc u tranh bo v chnh quyn dn ch nhn dn. Thc hin ch trng v trang ton dn, nhn dn ta tch cc xy dng lc lng. Ch trong thi gian ngn, lc lng v trang bao gm cc n v Gii phng qun v cc i t v chin u pht trin nhanh chng. D trang b v kh cn rt th s v thiu thn, li cha c nhiu kinh nghim tc chin, nhng cn b v chin s trong cc n v v trang u c tinh thn chin u dng cm, l lc lng ch cht trong cuc u tranh bo v chnh quyn cch mng. Tri qua 15 nm u tranh cch mng do ng lnh o (1930 - 1945), truyn thng on kt, bt khut ca dn tc ta cng c pht huy cao ; ng ta ngy cng trng thnh, bt r su vo qun chng v thm dy dn kinh nghim lnh o. Sau khi t nc c c lp, ng kp thi m rng i ng, o to cn b, tng cng s lnh o trn mi mt hot ng, chun b t chc cho ton dn bc vo cuc u tranh mi. ng u ng v Nh nc cch mng l v lnh t thin ti, c uy tn tuyt i trong ton dn. Ch tch H Ch Minh tng trng cho linh hoa ca dn tc, cho ch kin cng, bt khut ca nhn dn Vit Nam. Cuc i hot ng cch mng 7

phong ph cng vi uy tn rng ln ca Ngi l ngn c tp hp cc tng lp nhn dn xung quanh ng v Chnh ph. Bn cnh nhng thun li c bn nu trn, Nh nc cch mng Vit Nam, ngay sau khi ra i, phi ng trc mt tnh th ht sc him ngho. Nn kinh t nc ta ch yu l nng nghip vi trnh lc hu, b chin tranh tn ph rt nng n, thin tai thng xuyn xy ra. Trn lt ln hi thng 8 - 1945 lm v 9 tnh Bc B, khin 1/3 din tch canh tc b h hi nng. S thit hi do trn lt ny gy ra c tnh khong 2.000 triu ng, tng ng khong 3 triu t go (theo gi lc ). Ba tnh vng Bc Trung B l Thanh Ho, Ngh An, H Tnh cng b mt ma trn khong mt na din tch. Sau lt l hn hn ko di lm cho 50% din tch rung t Bc B khng cy cy c. Cc ngnh kinh t b nh n nghim trng. Nhiu c s cng nghip cha i vo hot ng. Hng vn cng nhn tht nghip. Ring ngnh khai m than, nm 1940 c 39.500 cng nhn, khai thc c 2.500.000 tn; n nm 1945 ch cn li 4.000 cng nhn vi sn lng khai thc l 231.000 tn1. Vic bun bn vi nc ngoi hu nh b nh tr. Hng ho trn th trng khan him. Nguy c nn i mi xut hin trong khi hu qu nn i ln do Nht - Php gy ra t cui nm 1944 u nm 1945 vn cha c khc phc. i sng nhn dn b e do nghim trng. Nn ti chnh ca Nh nc cch mng trong bui u ht sc kit qu. Ngn sch quc gia lc ch c 1.230.000 ng, trong qu na l tin rch. Cc khon thu t thu gim st. Thu quan l mt ngun thu chnh, chim 3/4 ngn sch ng Dng, gi y st hn xung. Mt s chnh sch thu mi do Chnh ph ban hnh nhm gim nh s ng gp ca nhn dn
1. Ban ch o bin son Lch s Chnh ph: Lch s Chnh ph Vit Nam 1945 - 1955. H Ni 2004, tr. 36.

(bi b thu thn, thu mn bi, thu xe tay, xe p, min thu in th cho nhng vng b ngp lt v gim 20% trong ton quc...) cng lm cho ngun thu ngn sch gim xung rt nhiu. Trong khi ngun thu qu t i khng th p ng c nhu cu chi ln th Nh nc li cha nm c Ngn hng ng Dng. Bn cnh , khi ko vo nc ta, qun Tng li tung ra trn th trng giy bc "Quan kim" v "Quc t" mt gi tr, cng lm cho tnh hnh ti chnh v thng mi thm phc tp. Cng vi kh khn v kinh t, ti chnh, ch thc dn phong kin li mt di sn vn ho ht sc lc hu. Thc dn Php chm lo xy dng nh t hn l trng hc. V th, hn 90% dn s nc ta m ch. Trc nm 1945, c nc ta ch c 737 trng tiu hc vi khong 623.000 hc sinh, 65 trng cao ng tiu hc vi 16.700 hc sinh v ch c 3 trng ph thng trung hc vi 652 hc sinh. Bn cnh nn tht hc l cc t nn x hi nh c bc, nghin ht... tn ti rt ph bin. Bnh dch honh hnh nhiu ni... Trong khi , chnh quyn cch mng mi ra i, cha c kinh nghim qun l. mt s ni, chnh quyn cha nm trong tay nhng ngi cch mng. Qun i thng trc ang trong qu trnh xy dng, cha c hun luyn bao nhiu. Phn ln cn b ch huy cha c hiu bit v qun s v kinh nghim chin u. Trang b v kh rt th s v thiu thn, ch yu l gio mc, dao gm, m tu, mt t sng trng, sng my. Mt trn dn tc thng nht tuy pht trin rng ri, nhng cha c cng c vng chc; k th li ang ra sc thc hin m mu chia r, li ko... Do , vn on kt dn tc, on kt tn gio ang l nhng vn ln c t ra rt bc thit lc . Nguy c ln nht i vi Nh nc Vit Nam Dn ch Cng ho lc mi thnh lp l nn ngoi xm. pha Bc v tuyn 160, hn 20 vn qun Tng t ko vo nc ta. Np di 9

danh ngha i din lc lng ng minh vo lm nhim v gii gip qun i Nht, qun Tng nui d tm: tiu dit ng Cng sn ng Dng, ph tan Vit Minh, lt Chnh ph H Ch Minh v dng ln mt chnh quyn tay sai. Bi vy, khi vo nc ta, qun Tng ko theo cc t chc phn cch mng nh Vit Nam Quc Dn ng (Vit Quc) do Nguyn Tng Tam, V Hng Khanh cm u v Vit Nam cch mng ng minh hi (Vit Cch) do Nguyn Hi Thn cm u. Qun Tng buc Chnh ph Vit Nam Dn ch Cng ho thc hin ch trng thu lng thc mi thng phi cung cp cho chng 10.000 tn go, trong khi nhn dn Bc B ang phi chu hu qu nn i khng khip cha tng c trong lch s t nc. Da vo qun Tng, cc t chc Vit Quc, Vit Cch ra sc chng ph chnh quyn cch mng. Chng tin hnh nhiu hot ng vu co, ni xu Vit Minh, ngang nhin i gt cc b trng l ng vin cng sn ra khi Chnh ph. Chng cn gy ra cc v git ngi, cp ca, bt cc cn b, cp chnh quyn mt s a phng (Yn Bi, Vnh Yn, Mng Ci...). pha Nam v tuyn 16, tnh hnh cn nghim trng hn.Thc dn Php ngy cng l r tr li xm chim Vit Nam. Ngy 17-8-1945, U ban Quc phng Php quyt nh thnh lp lc lng vin chinh Php Vin ng (sau i l o qun vin chinh Php Vin ng) a sang ng Dng. Tng Lclec (Leclerc) c c lm Tng ch huy lc lng lc qun Php Vin ng. c cgingli (D' Argenlieu) c c lm Cao u kim Tng T lnh Hi qun Php Vin ng. U ban hnh ng gii phng ng Dng c ci t thnh U ban ng Dng do Gn (De Gaulle) lm Ch tch. Sau thng li ca Cch mng thng Tm 1945 nhn dn Vit Nam tr thnh ngi lm ch t nc. Thc dn Php khng cn ch ng ng Dng nhng vn khng chu t b m mu t li ch thng tr thc dn kiu c trn bn o ny. 10

Lclec vch ra k hoch chim li ng Dng gm 5 im nh sau: 1- Da vo qun Anh lm ch pha Nam v tuyn 16; 2- Th d nhn vin dn s v lc lng qun s xung min Bc Vit Nam; 3- Xc nhn vi ng minh vic duy tr ch quyn ca Php ng Dng; 4- Tng bc ginh li nhng vng do Trung Quc kim sot; 5- Tin hnh cc cuc thng thuyt vi ngi bn x. Thc hin k hoch trn, t ngy 13 n ngy 22-8-1945, mt s tn quan thuc a c, trong c Mtxme (Messmer) mang danh ngha U vin Cng ho Php ti Bc K, nhy d xung min Bc nc ta, lin lc vi tn binh, t binh, Php kiu v bn tay sai nhm lp li b my cai tr. Ngy 22-8-1945, Xanhtni (Sainteny) cng vi mt s s quan Php t Cn Minh (Vn Nam) theo phi on u tin ca c quan tnh bo chin lc (OSS) ca M (do Trung u Patti cm u) n H Ni. Cao u cgingli v T lnh ti cao cc lc lng Php Lclec c lnh ca Gn phi tm cch khi phc li ch quyn ca Php trn cc lnh th lin bang ng Dng m khng c cam kt bt c iu g i vi pha Vit Minh. Vo thi im ny, khu vc Bc ng Dng k t v tuyn 16 tr ra c gn 30.000 ngi Php, trong c 20.000 ngi b qun Nht bt tp trung ti H Ni t ngy 9-3-1945. Xi (Cdille), U vin Cng ho Php ti Nam ng Dng, nhy d xung Hn Qun, c qun Nht a v Si Gn. Hai chic tu Php chy trn Nht sau cuc o chnh 9-3-1945, t vng bin Qung ng tr li ng Bc Vit Nam, qun ln o C T v o Vn Hoa. Nhng ton tn binh Php Trung Lo, H Lo c tp hp li, chim ng mt s cao im trn cc trc ng s 7, 8, 9, 12 v dc bin gii Vit - Lo, lm bn 11

p chun b tin sang cc tnh Bc Trung B Vit Nam. Thc hin ch trng ca Trung ng ng v Chnh ph, Mt trn Vit Minh cng chnh quyn cc cp lnh o nhn dn v lc lng v trang cao cnh gic, tch cc nh ch, bo v qu hng. min Bc, cui thng 8-1945, nhng tn Php nhy d xung cc ni u b qun v dn ta chn nh. Cc n v Gii phng qun Hi Phng, Qung Yn chn nh cc tu Crayxc (Crayssac) v Phrnn (Frnohls), tiu dit ch Vn Hoa v C T. Bc Trung B, Gii phng qun Ngh An v H Tnh chn nh ch trn bin gii Vit - Lo ti cc v tr: Mng Xn (ng s 7), Nap (ng s 8), Banapho (ng s 12). Trn ng s 9, Gii phng qun Qung Tr, Tha Thin phi hp vi b i Lo nh ch Pha Lan, Mng Phin, ng Hn, khng cho chng tin sang cc tnh Bc Trung B. Ti min Nam, Xi nhn danh u vin Cng ho Php min Nam ng Dng m phn vi U ban nhn dn Nam B trn c s ni dung bn Tuyn b ngy 24-3-1945 v vn ng Dng ca Gn, m khng cp n nn c lp ca Vit Nam, nn khng t c kt qu. Nh vy, m mu ca thc dn Php mun nhanh chng thit lp li nn thng tr ng Dng khng thc hin c. u thng 9-1945, cgingli v Lclec phi iu chnh k hoch: Da vo qun Anh gp rt chim Nam B, ly lm bn p nh chim phn cn li ca ng Dng, lp chnh ph "Nam K t tr", thnh lp Lin bang ng Dng. Chng va ro rit chun b lc lng, va khiu khch ta to c cho qun ng minh can thip. Ngy 2-9-1945, trong lc nhn dn Si Gn mt tinh mng ngy c lp mt s lnh Php np trong Nh th c B bn ln vo m ng, lm 47 ngi cht, nhiu ngi b thng. Ngy 4-9-1945, Grxi (Gracey), T lnh s on 20 qun i Hong gia Anh, trng phi b ng minh, ly c trt t Si 12

Gn khng m bo, h lnh cho t lnh qun i Nht Bn ng Nam a 7 tiu on t cc tnh Nam B v Si Gn. Hnh ng khiu khch ca qun Php gy nn ln sng cng phn trong cc tng lp nhn dn. m 4-9, vo lc 22 gi, cng nhn Si Gn t chc cuc mt tinh trc tr s Tng Cng on Nam B, tuyn th trc bn th T quc: "Quyt cng anh em lao ng khng nn ch trc kh khn, khng li bc trc nguy him cng ng bo bo v T quc, gi gn non sng"1. Ngy 6-9-1945, phi b Anh gm 30 s quan, do mt i t cm u va n Si Gn ra lnh cho qun Nht lm nhim v cnh st trong thnh ph, i cc lc lng v trang cch mng np v kh. Ngy 12-9, mt l on thuc S on 20 qun i Hoang gia Anh n nc ta vi nhim v gii gip qun Nht v ko theo sau l mt i i thuc Trung on b binh thuc a s 5 ca Php. Ti Si Gn, qun Anh ngang nhin tc v kh ca qun Nht trang b cho t binh Php (b Nht bt giam t sau ngy 93-1945), dng qun Php thay qun Nht canh gc mt s v tr. . . Nhng n v nh b binh v xe bc thp ca Php c tng thm 1.400 lnh do Nht giam gi c Anh th ra v trang b li. Ngy 14-9, Grxi ra thng co cm nhn dn ta mang v kh v biu tnh. Ngy 15-9, y ra lnh tc v kh ca lc lng v trang Vit Nam. Ngy 17-9, Grxi li ra lnh gii nghim, nh bn tt c bo ch Nam B. Ngy 19-9, Xem t chc hp bo, tuyn b: "Vit Minh khng i din cho nhn dn Vit Nam v bt lc trong vic gi gn trt t. Php c nhim v lp li trt t, sau s thnh lp chnh ph ph hp vi tuyn b 24-3"2.
1 Vin Lch s qun s Vit Nam: Lch s cuc khng chin chng thc dn Php 1945 - 1954. Tp I. NXB Qun i nhn dn, H Ni 1994, tr. 52, 53 2. Ngy 24-3, Tng thng Gn ra bn tuyn b nu r chnh sch thc dn kiu c ca Php i vi ng Dng: "ng Dng s c thnh lp theo kiu lin bang gm nm x khc

13

Ngy 20-9, phi b Anh tuyn b gi quyn kim sot Si Gn, i th nhng ngi Php ang b giam gi, i t cng an ca Vit Nam di quyn ch huy ca h v buc Vit Nam Dn ch Cng ho rt ht lc lng v trang ra khi thnh ph. . . Nh vy, c th thy vi danh ngha i din lc lng ng minh lm nhim v gii gip qun Nht pha Nam v tuyn 16, qun Anh dn ng cho thc dn Php tr li xm lc nc ta. Vo thi im ny, trn t nc ta c hn 30 vn qun cc nc Anh, Php, Tng, Nht cng nhiu ng phi phn ng lm le lt Chnh ph Vit Nam Dn ch Cng ho. Cha bao gi trn t nc ta cng mt lc c nhiu k th xm lc nh vy. Li dng tnh hnh trn, cc th lc phn ng trong nc bt u ni dy hot ng chng ph chnh quyn cch mng. Cc phn t tay sai ca thc dn Php nh Nguyn Vn Xun, L Vn Hoch, Nguyn Vn Thinh, Nguyn Vn Tm... mu toan ngc u dy, chun b n ch c tr li. Nguyn Tn Cng - mt tn mt thm c, ng ra lp "ng Nam K"; Nguyn Vn T lp "ng ng Dng t tr ", thc hin m mu ca thc dn Php chia ct Nam B ra khi nc Vit Nam thng nht, thnh lp "Nam K quc". Cc t chc chnh tr phn ng thn Nht, nh i Vit cch mng ng, i Vit quc dn ng, i Vit duy dn ng... do Trn Trng Kn, Trn Vn An, Nguyn Vn Sm, Ng nh Dim... cm u, cng ro rit hot ng. Mt s phn t phn ng trong cc o
nhau (Nam K, Trung K, Bc K, Cao Min, Ai Lao). Lin bang ng Dng s cng vi nc Php xy dng thnh khi lin hip Php m quyn i ngoi s do Php i din. ng Dng s c mt chnh ph lin bang ng u l mt vin ton quyn v gm nhng b trng chu trch nhim trc vin ton quyn . Chnh ph lin bang s l ngi trng ti gm nm x. Bn cnh vin ton quyn c mt hi ng nh nc trong ngi ng Dng chim nhiu nht l 50% s gh...".

14

Thin Cha, Cao i, Ho Ho... li dng thn quyn v lng sng o ca tn hot ng chia r, chng ph cch mng. Bn Trtxkt - di chiu bi cch mng trit - tung ra nhng khu hiu qu khch: i tng lng ngay cho cng nhn; i tch thu rung t ca a ch chia cho nng dn; i nh tt c cc quc cng mt lc... Chng h ho lin kt th thuyn v dn cy, u tranh chng t sn v a ch, nhm ph hoi mt trn on kt dn tc v.v... Tt c nhng kh khn k trn trc tip e da n s tn ti ca Nh nc cng ho non tr. Vn mnh T quc lc ny nh ngn cn treo si tc. Nhim v cp bch t ra cho ton dn ta l phi xy dng v cng c b my chnh quyn cch mng. II- Bc u cng cuc xy dng v cng c chnh quyn cch mng . Ngay sau khi tr v th H Ni, Ban Thng v Trung ng ng ra phng hng, bin php xy dng ch mi v i ph cc lc lng ngoi xm. Ngy 28-8-1945, U ban Dn tc gii phng Vit Nam t ci t thnh Chnh ph lm thi nc Vit Nam Dn ch Cng ho. Mt s ng vin cng sn, k c Tng B th Trng Chinh trong U ban Dn tc gii phng tnh nguyn rt lui, nhng ch cho mt s nhn s yu nc, tin b tham gia Chnh ph. Thnh phn Chnh ph lm thi gm c 13 B v 15 v B trng, do H Ch Minh lm Ch tch kim B trng B Ngoi giao. V nguyn tc, Chnh ph lm thi tip thu b my nh nc c, i mi mt s b phn, cn li th chuyn sang phc v chnh quyn mi. Chnh quyn cc cp t Trung ng xung n huyn, x, qun i v cnh st c thay i cho ph hp vi chnh th mi l nn dn ch cng ho. Nh nc ban b Sc lnh (s 41/SL ngy 3l0-1945) bi b tt c cc c quan thuc ph Ton quyn ng Dng v sp nhp vo cc B ca Chnh ph Vit Nam Dn ch Cng ho. B my cc ngnh c sp xp li, nhng hu 15

ht cc nhn vin vn tip tc cng vic nh trc. cc a phng, b my chnh quyn c b xo b, U ban nhn dn cch mng l b my chnh quyn mi vi lnh o mi. Hu ht cc c quan, cc ngnh u gi nguyn, hot ng di s iu hnh ca U ban nhn dn cch mng. Ngoi nhng c s c sn ca h thng nh nc c, sau Cch mng thng Tm, yu cu xy dng ch mi i hi phi c nhng t chc mi. Trung ng c cc U ban Qu c lp, Tun l vng gii quyt vn ti chnh; Tiu ban Canh nng lo vic khai hoang, phc ho; U ban Ma ng binh s lo gii quyt vn qun nhu cho b i; U ban nghin cu k hoch kin thit c nhim v xy dng k hoch pht trin t nc . . . bo v v pht huy thnh qu ca Cch mng thng Tm, mt trong nhng nhim v u tin m Chnh ph xc nh l m cuc Tng tuyn c, thnh lp Chnh ph chnh thc, xy dng h thng chnh quyn hp php t Trung ng n a phng. Trong phin hp u tin ca Hi ng Chnh ph (39-1945), Ch tch H Ch Minh .ngh Chnh ph t chc cuc Tng tuyn c theo ch ph thng u phiu. Ngi ni: "Chng ta phi c mt hin php dn ch. Ti ngh Chnh ph t chc cng sm cng hay cuc Tng tuyn c vi ch ph thng u phiu. Tt c cng dn gi trai mi tm tui u c quyn ng c v bu c, khng phn bit giu ngho, tn gio, dng ging..."1. Ch th "Khng chin kin quc" (25-11-1945) ca Ban Chp hnh Trung ng ng cng ra 4 nhim v ch yu trc mt ca cch mng l cng c chnh quyn, chng thc dn Php xm lc, bi tr ni phn, ci thin i sng cho nhn dn. Trong bn nhim v y, nhim v bao trm l cng c chnh quyn dn ch nhn dn.
1. H Ch Minh: Ton tp. Tp 4. NXB Chnh tr quc gia, H Ni, 1995, tr.8.

16

1- V chnh tr - qun s Ngy 8-9-1945, Chnh ph lm thi nc Vit Nam Dn ch Cng ho ra Sc lnh s 14 v cuc Tng tuyn c bu Quc hi: "Tt c cng dn Vit Nam, c trai v gi, t 18 tui tr ln, u c quyn tuyn c v ng c, tr nhng ngi b tc cng quyn v nhng ngi tr c khng bnh thng"1. Mi cng vic chun b cho Tng tuyn c din ra trong iu kin ht sc kh khn, phc tp do cc lc lng quc v phn ng trong nc ro rit hot ng chng ph. Cc t chc Vit Quc, Vit Cch i phi lp li Chnh ph, i xo b ch U ban nhn dn... Nhng k cm u Vit Quc i gi 1/3 s gh trong Quc hi v i gi cc B Ni v, B Ti chnh, B Quc phng, B Gio dc, B Thanh nin. H yu cu Vit Minh cng ch c gi 1/3 s gh trong Quc hi. Mt trn Vit Minh v Chnh ph lm thi mt mt kin quyt bc b cc yu cu phi l ca Vit Quc, Vit Cch; mt khc kin tr v khn kho tin hnh cc cuc ho gii, thng lng, nhn nhng nhm to bu khng kh n nh tin hnh cuc Tng tuyn c thnh cng. i din ca Mt trn Vit Minh tin hnh nhiu cuc tip xc vi i din ca Vit Quc, Vit Cch v i ti nhng cam kt c tnh nguyn tc trn tinh thn hp tc, on kt nhm thc hin quyn c lp, ng h Tng tuyn c bu Quc hi. Cc bn cng tho thun chm dt s cng kch ln nhau, m rng Chnh ph lm thi, chp nhn 70 gh trong Quc hi khng qua bu c cho Vit Quc, Vit Cch2. Ngy 1-1-1946, Chnh ph lm thi ci t thnh Chnh ph lin hip lm thi, trong c thm mt s thnh vin ca Vit Quc, Vit Cch. Chnh ph lin hip lm thi v Vit Minh

1. Vit Nam dn quc cng bo - S 1 - 29-9-1945. 2. Vin S hc: Lch s Vit Nam (9/1945 - 1950), H Ni 2005, tr. 44.

17

tip tc trin khai cng vic chun b Tng tuyn c vi phng chm thc hin i on kt thng nht dn tc. Ngy 6-1-1946, ton dn Vit Nam, trong t th ngi lm ch, n nc tham gia cuc Tng tuyn c. Trong iu kin th trong, gic ngoi ra sc chng ph, cuc Tng tuyn c bu Quc hi thc s l mt cuc u tranh gay go, quyt lit xc lp quyn lm ch ca nhn dn. Ti min Nam1, tr tnh Ty Ninh khng t chc c bu c do chin s qu c lit, nhn dn ta phi vt qua bom n ch i b phiu. Nhiu cn b, chin s phi hi sinh trong khi lm nhim v Tng tuyn c. Ti min Bc, nhng ni c qun Tng chim ng, cc ng phi phn ng e do, khng b nhng ngi i b phiu; c ni chng xng vo cp hm phiu. Nhng bt chp s e do v hnh ng ph hoi ca ch, nhn dn ta vn hng hi i lm ngha v cng dn. Tnh chung trong c nc, 89% c tri i b phiu, bu c 333 i biu2 i din cho cc tng lp nhn dn khp ba min Bc - Trung - Nam tham gia vo c quan quyn lc cao nht ca Nh nc. Thng li ca cuc Tng tuyn c bu Quc hi l mt n ging mnh vo m mu chia r, lt v xm lc ca bn quc, tay sai. Thng li ny gp phn nng cao uy tn v a v ca nc Vit Nam Dn ch Cng ho trn trng quc t, khi dy v pht huy tinh thn yu nc, thc lm ch trong mi ngi dn i vi Nh nc cch mng. Thng li ca cuc bu c cn to ra c s php l vng chc cho Nh nc Vit Nam Dn ch Cng ho.

1. min Nam, do khng kp hon, nn vn bu c vo ngy 23-12-1945. 2. Trong s ny c 57% thuc cc ng phi, 43% khng ng phi (87% l i biu cng nhn, nng dn, chin s cch mng; 10 i biu ph n; 34 i biu dn tc t ngi).

18

Sau thng li ca cuc Tng tuyn c, tnh hnh chnh tr nc ta li c nhng din bin phc tp. Nhng hot ng v trang xm lc ca thc dn Php min Nam ngy cng lan rng. Cuc khng chin ca nhn dn ta gp nhiu kh khn. min Bc, qun Php t Vn Nam ko vo Lai Chu, Tun Gio, in Bin. Li dng tnh hnh ny, cc t chc Vit Quc, Vit Cch gy sc p vi chnh quyn cch mng, i gii tn Chnh ph lin hip lm thi v thnh lp ngay Chnh ph lin hip quc gia chnh thc m khng ch Quc hi hp. Php v Tng tho hip vi nhau qun Php thay th qun Tng. Trong bi cnh , ngy 2-3-1946, gn 300 i biu Quc hi hp k th nht ti Nh ht ln H Ni. Do tnh th c bit cn phi nhn nhng, Quc hi biu quyt tn thnh ngh ca Ch tch H Ch Minh l m rng thm 70 i biu ca Vit Quc, Vit Cch khng qua bu c, theo nh s tho thun gia Vit Minh, Vit Quc v Vit Cch ngy 23-12-1945. Quc hi khng nh thnh tch ca Chnh ph lm thi trong thi gian u xy dng nc Vit Nam Dn ch Cng ho. ng thi, Quc hi quyt nh thnh lp Chnh ph lin hip khng chin gm 10 B, do lnh t H Ch Minh lm Ch tch v Nguyn Hi Thn lm Ph Ch tch. K hp th nht Quc hi kho I bu Ban Thng trc Quc hi (gm 15 u vin chnh thc v 3 u vin d khuyt), do Nguyn Vn T lm Trng ban, Phm Vn ng v Cung nh Qu (Vit Quc) lm Ph ban; C vn on do c vn ti cao Nguyn Vnh Thy ng u; Khng chin u vin Hi do V Nguyn Gip lm Ch tch, V Hng Khanh lm Ph Ch tch. Quc hi cng bu ra Ban d tho Hin php do Ch tch H Ch Minh lm Trng ban. B my Nh nc Trung ng c hon thin v cng c mt bc, c y uy tn hiu lc lnh o nhn dn tham gia khng chin, kin quc, thc 19

hin mi chc nng i ni v i ngoi. Ti k hp u tin (43-1946), Chnh ph lin hip khng chin quyt nh mt s chnh sch i ni v i ngoi: V i ni: 1- Cc ng phi cht ch on kt, ngn lun, hnh ng nht tr phng s quc gia. 2- Sinh mnh v ti sn ca tt c cng dn Vit Nam v kiu dn ngoi quc c hon ton bo m. 3- Hnh chnh v qun i phi thng nht v ti chnh, kinh t tp trung. 4- Mi lc lng ca quc dn c huy ng dng trong vic khng chin kin quc v ton th nhn dn, nht l nhng ngi lm vic cng phi tun theo k lut. V i ngoi: 1- i vi cc nc ng minh, nc Vit Nam bao gi cng ch trng thn thin, nht l i vi Trung Hoa. 2- i vi cc quc gia nhc tiu ang u tranh ginh c lp th dn tc Vit Nam rt ng tnh. 3- i vi nhn dn Php, dn Vit Nam khng th hn, song cc lc phn i ch thc dn v cng quyt gi quyn c lp. Chnh ph Vit Nam ch nhn iu nh vi Chnh ph Php theo nguyn tc "Dn tc t quyt" ca Hin chng i Ty Dng1. Sau tm thng hot ng ca Quc hi v Chnh ph lin hip khng chin, k t cuc hp th nht ca Quc hi (3-1946), di s ch o sng sut ca Ch tch H Ch Minh, cch mng Vit Nam vt qua c nhiu kh khn v tin bc vng chc. Trong hon cnh y, Quc hi hp k th hai ti th H
1. Lch s Quc hi Vit Nam 1946 - 1960. NXB Chnh tr quc gia. H Ni, 2000, tr. 82-83

20

Ni, t ngy 28-10 n 9-11-1946. Tham d cuc hp c 290 i biu. Mt s i biu Nam Trung B v Nam B khng ra hp c. Hu ht cc i biu ca Vit Quc, Vit Cch chy theo qun Tng hoc b c quan an ninh quc gia trng tr v ti phn bi T quc. Quc hi tho lun cc bo co ca Chnh ph, thng qua cc ngh quyt v ni tr, ngoi giao; thng qua D n Lut Lao ng, Hin php, lp Chnh ph mi v bu Ban Thng trc Quc hi. Ch tch H Ch Minh c Quc hi u nhim ng ra thnh lp Chnh ph mi theo nguyn tc on kt v tp hp nhn ti, khng phn bit ng phi. Ngi tuyn b trc Quc hi: Ln ny l ln th hai m Quc hi giao ph cho ti ph trch Chnh ph mt ln na. Vit Nam cha c c lp, cha c thng nht th bt k Quc hi u cho ti hay cho ai cng phi gng sc m lm. Ti xin nhn"; "Chnh ph sau y phi l mt chnh ph ton dn on kt v tp hp nhn ti khng ng phi. Ti xin tuyn b trc Quc hi, trc Quc dn, trc th gii: Ti ch c mt ng - ng Vit Nam", "Chnh ph sau y phi l mt chnh ph lim khit,... mt chnh ph bit lm vic, c gan gc, quyt tm vo mc ch: Trong th kin thit, ngoi th tranh th c lp v thng nht ca nc nh"1. Ngy 3-11-1946, Quc hi biu quyt tn thnh chnh ph mi do H Ch Minh thnh lp, gm c 14 thnh vin. H Ch Minh lm Ch tch kim B trng B Ngoi giao. Ngy 9-11-1946, Quc hi thng qua bn Hin php nc Vit Nam Dn ch Cng ho. l "bn hin php u tin trong lch s nc nh. Bn Hin php cn l mt vt tch lch s u tin trong ci ng... Bn hin php cha hon ton nhng n lm nn theo mt hon cnh thc t. Hin
1. H Ch Minh: Ton tp. Tp 4. NXB Chnh tr Quc gia, H Ni 1995, tr. 427, 440

21

php tuyn b vi th gii nc Vit Nam c lp, dn tc Vit Nam c mi quyn t do..., ph n Vit Nam c ngang hng vi n ng c hng chung mi quyn t do ca mt cng dn. Hin php nu mt tinh thn on kt cht ch gia cc dn tc Vit Nam v mt tinh thn lim khit, cng bnh ca cc giai cp"1. H thng chnh quyn dn ch nhn dn cc a phng cng c cng c v kin ton tng bc. Trong mt thi gian ngn sau ngy Tng tuyn c, hu ht cc a phng thuc Bc B v Trung B u t chc bu c Hi ng nhn dn cp x v tnh. U ban hnh chnh cc cp cng c thnh lp thay cho U ban nhn dn lm thi. Cuc Tng tuyn c bu Quc hi v Hi ng nhn dn cc cp l cuc vn ng chnh tr rng ln, cuc biu dng sc mnh v ch st ca khi on kt ton dn, khi dy v pht huy tinh thn yu nc, thc lm ch t nc, ngha v i vi T quc ca mi cng dn v ton dn. Thng li cuc Tng tuyn c to c s php l vng chc cho Nh nc cch mng thc hin nhim v i ni, i ngoi trong thi k mi, ng thi gp phn nng cao uy tn ca nc Vit Nam Dn ch Cng ho trn trng quc t. tng cng sc mnh ca Nh nc cch mng, vn m rng khi on kt ton dn c t ra cp bch. Cc t chc Cu quc trong Mt trn Vit Minh c xy dng rng khp, tp hp thm nhiu tng lp x hi tham gia. Tuy nhin, lc ny vn c mt s tng lp v c nhn yu nc cn ng ngoi Mt trn Vit Minh. Theo sng kin ca Ch tch H Ch Minh, ngy 28-5-1946, Hi Lin hip Quc dn Vit Nam (Lin Vit) c thnh lp.

22

Hi ch trng on kt tt c cc ng phi yu nc, ng bo yu nc, khng phn bit giai cp, tn gio, xu hng chnh tr, chng tc ... lm cho nc Vit Nam c lp Thng nht - Dn ch - Ph cng. Mt s on th qun chng ln lt ra i nh: Tng Lin on Lao ng Vit Nam (27-51946), ng X hi Vit Nam (22-7-1946), Hi Lin hip ph n Vit Nam (20-10-1946). ng trc m mu v hnh ng xm lc ca b l quc, ng rt coi trng nhim v xy dng lc lng v trang nhn dn v cng c quc phng. Khp ni trn t nc ta, mt phong tro luyn tp qun s, tm sm v kh din ra si ni. Cc i t v ra i t trong phong tro ton dn chun b khi ngha v l lc lng xung kch ca ton dn ni dy ginh chnh quyn thi k Tng khi ngha thng Tm, nay c cng c v m rng, tr thnh cng c sc bn bo v chnh quyn cch mng c s. Cc n v Vit Nam gii phng qun thnh lp trn c s thng nht Vit Nam tuyn truyn gii phng qun v Cu quc qun (5-1945), c chn chnh, m rng v nay i thnh V quc on (9-1945)1. y l i qun chnh quy ca Nh nc Vit Nam Dn ch Cng ho. Cc n v bo an binh b gii th. Ngy 15-9-1945, Ch tch H Ch Minh k sc lnh thnh lp Ngnh Qun gii v thng 10-1945, thnh lp cc chin khu IV, III2. Thng 12-1945, U ban Khng chin min Nam ra i. Thng 1-1946, Qun u Trung ng c thnh lp gip Trung ng ng lnh o cng tc qun s. Tt c cc khu
1. Ngy 22/5/1946. Chnh ph ra sc lnh i V quc on thnh Qun i quc gia Vit Nam. 2. Chin khu III gm: Hng Yn, Hi Dng, Thi Bnh, Kin An, Qung Yn, Hi Ninh, Hi Phng. Chin khu IV gm: Thanh Ho, Ngh An, H Tnh, Qung Bnh, Qung Tr, Tha Thin.

23

ph, thn, x u thnh lp cc n v t v v t v chin u. Trn c s , nhng chin s c gic ng chnh tr, c tinh thn chin u c tuyn chn b sung cho cc n v b i tp trung. D v kh trang b th s v thiu thn, kinh nghim chin u cn t, nhng y l i qun cch mng ca cng nng, c sc chin u rt cao. 2- V kinh t - ti chnh Mt trong nhng nhim v cp bch trc mt ca chnh quyn cch mng sau khi thnh lp l phi nhanh chng y li nn i, tng bc n nh v ci thin i sng nhn dn. Gii quyt nn i khng ch c ngha v kinh t, m cn bao hm ngha chnh tr rt su sc. Trong phin hp u tin (3-9-1945), Hi ng Chnh ph lm thi bn bin php chng i. Ch tch H Ch Minh ngh nhiu bin php (t chc lc quyn, lp h go cu i...) v ku gi ng bo c nc nhng cm s o. Ngi ni: "Lc chng ta nng bt cm n, ngh n k i kh, chng ta khng khi ng lng. Vy ti ngh vi ng bo c nc v ti xin thc hnh trc, c mi ngy nhn n mt ba, mi thng nhn n ba ba, em go (mi ba mt b) cu dn ngho"1. Hng ng li ku gi ca Ch tch H Ch Minh v noi gng Ngi, khp c nc, nhn dn ta lp h go cu i, t chc ngy ng tm gp go cu i. Truyn thng ng cam cng kh, thng yu m bc ln nhau trong ng bo c pht huy cao . dn lng thc cho vic cu i, Chnh ph ban hnh cc bin php hnh chnh nh cm dng lng thc vo vic nu ru, xo b mi cn tr trong lu thng go gia cc vng
1. H Ch Minh: Ton tp. Tp 4. NXB Chnh tr quc gia. H Ni, 1995, tr. 31.

24

trong nc, cm u c tch tr thc go, thnh lp U ban ti cao tip t v cu t ca Chnh ph. Vic chuyn ch go t cc tnh Nam B v Trung B ra Bc B c thc hin khn trng. Ch tnh trong 3 thng cui nm 1945, c khong 700 tn go c chuyn ra Bc B, kp em n cc a phng cu i. Bin php c bn gii quyt tn gc nn i l tng gia sn xut Khu hiu "Tng gia sn xut! Tng gia sn xut ngay! Tng gia sn xut na!", "Khng mt tc t b hoang", "Tc t tc vng"... tr thnh hnh ng thc t ca ton ng, ton dn. Khp ni, t ng bng n min ni, u dy ln phong tro thi ua sn xut Chnh ph lp ra U ban Trung ng ph trch vn sn xut T bo Tc t ra i nhm tuyn truyn, vn ng v hng dn nhn dn thc hin tng gia sn xut. Din tch rung t hoang, ho c khai khn v nhanh chng a vo trng trt. Ton b p 9 tnh b lt ph v (Sn Ty, H ng, H Nam, Vnh Yn, Phc Yn, Ph Th, Bc Ninh, Hi Dng, Thi Bnh) c bi p li. Giai cp cng nhn, cc n v b i, cn b, vin chc Nh nc, hc sinh, tr thc, cng, thng gia... t nguyn t chc thnh tng on, tng i i v nng thn gip nng dn p phng lt, khai hoang, phc ho. to iu kin cho nng dn y mnh sn xut, chnh quyn cch mng tch thu rung t ca quc v Vit gian chia cho nng dn ngho, chia li rung cng theo nguyn tc cng bng v dn ch; ra thng t gim t 25%; min thu rung t i vi cc vng b lt v vng c chin s Nam B, Nam Trung B cng cc loi rung t hoang, ho mi c khai ph gieo trng; ra sc lnh bi b thu thn v cc th thu v l khc. Ban Khuyn nng cng c thnh lp Trung ng v a phng t chc gip nng dn khc phc kh khn v ging, vn, nng c, sc ko; hng dn nng dn v k thut canh tc. 25

Nh nhng bin php tch cc trn y, sn xut nng nghip nhanh chng c khi phc v c mt pht trin hn trc. Nm 1945, d b trn lt ln, nhng din tch la ma Bc B vn t c 890.000 ha, sn lng t 1.155.000 tn (nm 1943 l 952.730 tn v nm 1944 l 832.000 tn). Din tch trng ng nm 1946 l 212.850 ha, sn lng t 217.020 tn (nm 1939 l 119.000 ha v sn lng t 140.000 tn); din tch trng khoai lang l 90.000 ha, sn lng t 330.000 tn (nm 1939 mi c 68.000 ha v sn lng l 156.000 tn). Vi s lng lng thc v hoa mu , nhn dn ta khng nhng vt qua c nn i, m cn duy tr c sc lao ng bo m sn xut v chim nm 1946. Chin thng gic i l mt trong nhng thnh tu ln u tin ca Nh nc cch mng. N th hin tnh u vit ca ch mi, ca chnh quyn nhn dn, gp phn cng c khi lin minh cng nng. Uy tn ca ng v Chnh ph ngy cng c nng cao trong qun chng. Nhn dn cng thm tin tng, gn b v quyt tm bo v chnh quyn cch mng. Ngoi trng tm l sn xut nng nghip khc phc nn i trc mt v gii quyt vn lng thc mt cch n nh, Chnh ph ch trng khi phc sn xut, kinh doanh trong cc ngnh kinh t cng thng nghip, giao thng vn ti... Mt mt, Nh nc to mi iu kin thun li nht cho cc thng gia ngi Vit pht trin sn xut kinh doanh. Mt khc, Nh nc vn cho cc nh t bn nc ngoi, trc ht l t bn Php tip tc hot ng kinh doanh, trnh gy cho h nhng xo trn ln trong cng vic lm n nc ta. Ch tch H Ch Minh gi th cho gii cng thng Vit Nam, ku gi h n lc v cng gp vn xy dng mt nn kinh t, ti chnh vng vng v thnh vng. T ngy 2 - 10- 1945, Chnh ph cho php tt c cc nh t sn Vit Nam c quyn kinh doanh. cng vi qu trnh xy dng b my chnh quyn mi, Nh nc Vit Nam Dn ch Cng ho bt tay vo vic xy dng khu vc kinh t quc doanh. Cc ngh nh ca Ton quyn Php v c 26

quyn tm kim v khai thc m b bi b v thay bng cc sc lnh ca Chnh ph v vic bo m quyn tm, kim v khai thc m ca Nh nc trn c s tn trng nhng quyn s hu sn c v ph hp vi lut l ca nc Vit Nam Dn ch Cng ho. Cc m than Hn Gai (Qung Ninh), Tn Tro (Tuyn Quang), Lng Cm v Phn M (Thi Nguyn), Quyt Thng (Ninh Bnh) c php m li. M thic Tnh Tc (Cao Bng) b Nht chim t thng 3-1945 v trc khi rt, chng ph hoi, nay tip tc c khai thc. Nh my sa cha u my v toa xe la Trng Thi (Vinh) b thit hi nng do bom t thng 2-1944 c khi phc. Trn lnh vc thng nghip, Chnh ph Vit Nam ht sc quan tm, nghim cm cc hot ng u c tch tr, ch en, m ng cho lu thng hng ho, ku gi cc nh bun ng ra kinh doanh; thnh lp Phng Thng mi v Nha Thng v Vit Nam gip Chnh ph bc du nm cc hot ng thng nghip trn th trng ni a. V giao thng vn ti, Chnh ph tng bc qun l v khai thc kinh doanh h thng ng b, ng thy, ng hng khng, thng tin lin lc. bo m mt phn nhu cu chi tiu ca Nh nc v khc phc kh khn trc mt v ti chnh, ngy 4-9-1945, Chnh ph ra Sc lnh s 4/SL v xy dng Qu c lp v pht ng Tun l vng (t 17 n 24-9-1945), ku gi ton dn t nguyn ng gp ng h nn c lp ca T quc. Nhn dn ta t nguyn ng h cho Nh nc 370 kg vng, 20 triu ng vo Qu c lp v 40 triu ng vo Qu m ph quc phng1.
1. S tin thu v m ph quc phng nu trn ch tnh ring Bc B v Bc Trung B. Qu ny c thnh lp theo Sc lnh 48 (10/4/1946 ), quy nh mi nam cng dn, tr ngi gi yu, bnh tt, ng cho qu 5 ng v ch thc hin trong nm 1946.

27

Nhm m bo c ngun thu n nh v thu chi hp l, Chnh ph ch trng xy dng tng bc nn ti chnh quc gia, trc mt l ci cch ch thu kho. Ngy 7-9-1945, Chnh ph ban hnh Sc lnh s 11/SL v vic sa i chnh sch thu, bi b thu thn. Ngy 10-9-1945, Chnh ph ra Sc lnh s 27/SL quy nh vic thnh lp S thu quan v thu gin thu. Nha thu trc thu, Nha thu trc b, thu in th... cng c thnh lp. Vic bn thuc phin v ru cn trc Cch mng thng Tm c coi l mt ngun thu ca ngn sch, th nay b Nh nc nghim cm. Chnh ph cn t thm mt s thu mi c tnh cht gin thu nh vo cc mt hng xa x nh ru ngoi. Ngoi cc khon thu t thu, do iu kin chin tranh, Chnh ph quy nh cc ch trng thu, trng dng, trng tp s c thc hin trong nhng trng hp cn thit. Nh vy, ch trong mt thi gian ngn, Nh nc cch mng chn chnh v xy ng c mt h thng thu kho mi, nm c cc ngun thu cho ngn sch, c k hoch hn trong vic thu v chi ngn sch. Thc hin ch trng xy dng nn ti chnh c lp, ngy 31-1-1946, Chnh ph ta pht hnh tin Vit Nam pha nam v tuyn 16. D mi ch lu hnh th im min Nam Trung B, nhng trc s i hi ca ton dn, tin Vit Nam nhanh chng chim lnh th trng Bc B v Trung B. Ngy 23-11-1946, Quc hi quyt nh cho lu hnh tin Vit Nam trong c nc. Cho n trc ngy ton quc khng chin bng n, tin Vit Nam cn bn thay th tin ngn hng ng Dng trn th trng trong nc. Ginh c ch quyn v tin t, chng ta gii quyt c mt phn chi tiu ca Chnh ph, phc v sn xut v i sng, bc u xy dng nn ti chnh c lp ca nc Vit Nam Dn ch Cng ho. 28

3- V vn ho - gio dc Trong phin hp u tin ngy 3-9-1945, ngoi vic bn bin php chng "gic i", Chnh ph lm thi cn bn bin php chng (gic dt). Chng "gic dt", xo nn m ch l nhim v vn ho - gio dc, nhng c ngha chnh tr su sc, bo m cho ngi lao ng c iu kin pht huy c vai tr lm ch, tham gia qun l t nc c hiu qu. Ch tch H Ch Minh ch r: "Mun gi vng nn c lp, lm cho dn mnh nc giu, mi ngi Vit Nam phi hiu bit quyn li ca mnh, bn phn ca mnh, phi c kin thc mi c th tham gia vo cng cuc xy dng nc nh, v trc ht phi bit c bit vit ch quc ng..."1. Ch mt tun l sau khi tuyn b nn c lp ca nc nh, ngy 8-9-1945, Ch tch H Ch Minh k sc lnh thnh lp Nha Bnh dn hc v chuyn lo vic chng "gic dt" v Ngi ng ra pht ng phong tro xo nn m ch trong ton quc. Hng ng li ku gi ca H Ch tch, cc lp bnh dn hc v c t chc khp ni, li cun t em nh n cc c gi 70, 80 tui Truyn thng hiu hc ca dn tc c pht huy. Trong vng mt nm, t ngy 8-9-1945 n ngy 8-9-1946, trn ton quc t chc c 75.805 lp hc vi hn 97.664 gio vin v xo m ch cho 2.520.673 ngi. Cc trng ph thng v i hc cng c khai ging nhm o to nhng cng dn v cn b trung thnh, c nng lc phng s T quc, phc v khng chin - kin quc. Trong nm hc 1945 - 1946, ring Bc B v Trung B m c 5.654 trng tiu hc. bc i hc v cao ng, cng vi cc trng i hc Y khoa, Dc khoa, Cao ng K thut, Cao ng Cng chnh, Cao ng Canh nng - Th y, B Gio dc cho m thm Trng i hc
1. H Ch Minh: Ton tp. T 4. Sd, tr. 36.

29

Vn khoa v Lp Chnh tr x hi thay cho Trng Lut ca ch c Ni ung v phng php gio dc bc u c i mi theo tinh thn dn tc v dn ch. Bo ch cch mng v cng tc xut bn sm tr thnh v kh sc bn chng ngoi xm, ni phn, gp phn gio dc lng yu nc, ch cm th gic, tinh thn cch mng cho ng o qun chng nhn dn. Bo C gii phng, tip n l cc bo S tht, Cu quc, l nhng t bo c qun chng tn nhim v c tc ng ln trong vic tuyn truyn, ph bin ch trng, ng li ca ng v ca Mt trn Vit Minh. Vn hc, ngh thut cng c nhng bc chuyn bin mnh m. Cc vn ngh s hng hot ng vo thc t cuc sng xy dng v chin u ca dn tc. Thng 11-1946, Hi ngh vn ho ton quc ln th nht t chc ti H Ni. Ch tch H Ch Minh n d khai mc Hi ngh v vch r phng hng nn vn ho mi ca Vit Nam l phi ly hnh phc ca nhn dn, ca vn ho nc ngoi, to ra nn vn ho Vit Nam, sao cho vn ho mi sa c tham nhng, li bing, ph hoa, xa x; phi lm cho ai cng c l tng t ch, c lp. Ngi ku gi cc nh hot ng vn ho phi ch n nhi ng, lnh o quc dn thc hin c lp, t cng v t ch. Mt s nh vn, nh bo theo chn cc on qun Nam tin n tn cc chin trng min Nam gp sc mnh vo cuc chin u bo v nn c lp va mi ginh c. Phong tro vn ho, vn ngh qun chng ngy cng pht trin mnh m v rng ln. Cuc vn ng i sng mi do Ch tch H Ch Minh xng, c ng o nhn dn c nc hng ng, nhm xy dng o c mi vi ni dung Cn - Kim - Lim - Chnh; bi tr cc t nn ca x hi c (ru, ch, c, bc, mi dm...), nhng h tc (cng l, ma chay, ci xin linh nh...) ra khi i sng x hi. Nhng thnh qu bc u trong mt nm kin quc, xy dng ch mi t nn mng vng chc cho Nh nc 30

cch mng vt qua tnh th him ngho. III- u tranh chng ngoi xm v ni phn, bo v chnh quyn cch mng Trong hon cnh t nc gp mun vn kh khn, li phi ng trc nhiu th lc quc v phn ng nham him, bo v chnh quyn non tr, ng ta ch trng trnh trng hp mt mnh ng u vi nhiu k th cng mt lc; ht sc li dng mu thun gia Anh - Php v M - Tng. Vi ch trng y, ng v Nh nc ta do Ch tch H Ch Minh ng u, thc hin mt ng li chnh tr nhy bn v sng sut, va cng rn v nguyn tc, va mm do, linh hot v sch lc. 1- Khng chin chng thc dn Php min Nam, ho hon vi qun Tng min Bc (trc ngy 6-3-1946) a) Khng chin chng thc dn Php min Nam ng nh d on ca ng ti Hi ngh Tn Tro (t ngy 14 n ngy 15-8-1945), m mu tr li xm lc ca thc dn Php dn dn tr thnh mt thc t min Nam nc ta. Sau v khiu khch ca qun Php ngy 2-9-1945, X u v U ban nhn dn lm thi Nam B nhn nh: m mu xm lc ca Php r rng. Nhng bin php i ph trc mt v chun b khng chin c xc tin khn trng: ci t U ban nhn dn lm thi, thnh lp U ban khng chin Nam B, t chc hn 300 i xung phong cng on, a phn ln lc lng v trang ra ngoi thnh ph, t chc hng chc v tr chin du cc im xung yu ni thnh; tho g v di chuyn my mc, phng tin vt cht ln cc chin khu... m 22 rng 23-9-1945, c s gip ca qun Anh, thc dn Php cho qun nh p tr s U ban nhn dn Nam B v c quan t v thnh ph Si Gn, m u cuc chin tranh xm 31

lc nc ta ln th hai. Trc tnh hnh , sng 23-9, X y v U ban nhn dn Nam B hp ti ng Cy Mai - Ch Ln1 quyt nh pht ng nhn dn Nam B ng ln khng chin chng thc dn Php xm lc. Quyt nh ca X u v U ban nhn dn Nam B c Trung ng ng, Chnh ph v Ch tch H Ch Minh tn thnh v quyt tm lnh o, t chc lc lng c nc chi vin mi mt cho cuc khng chin. Gi vng li Th c lp, nhn dn Si Gn - Ch Ln, vi v kh ch yu l gy tm vng, cng nhn dn Nam b anh dng ng ln chin u bo v T quc. Cc chin s lc lng v trang ca ta t nhp sn bay Tn Sn Nht, t chy tu Php va cp bn Si Gn, nh kho tng, ph nh giam... Sut h tun thng 9-1945, cc trn nh lin tip din ra khu Tn nh, Cu Mui, Cu Li Thiu... Phi hp cht ch vi cc cuc chin u ca lc lng v trang, nhn dn Si Gn trit ngun tip t ca ch, dng chng ngi vt v chin lu trn ng ph. Ging, t, bn, gh v tt c nhng th g c th ngn cn c bc tin ca qun th u c nm ra mt ng. Nhiu cy to trn dc cc ng ph c n cht, hnh thnh nhng vt chng ngi. Ch trong vng mt tun l, cuc chin u ca qun v dn Si Gn - Ch Ln y ch vo tnh trng kh khn: 138 x nghip v cng s ln, 22 kho tng, 4 ch, 30 tu ln, 51 tu nh, 200 xe hi v mt s cu b t ph. Gn 300 tn gic b tiu dit2. Sau 8 ngy gy hn, thc dn Php ch chim ng c cc v tr, cng s then cht khu vc trung tm thnh ph. Phm. vi kim sot ca ch b thu hp. C thnh ph
1. Nay l s 627 - 629, ng Nguyn Tri, Qun I. 2. Vin S hc: Lch s Vit Nam (9/1945 - 1950)... Sd. tr. 16.

32

khng cn in, nc; ch khng hp, cc ca hng ng ca, lng thc, thc phm cn dn; lc lng b dn mng; vin binh cha ti kp. Bn Vit gian ra mt hot ng b thanh nin ta truy bt, nghim tr... Trc tnh hnh , thc dn Php nh Grxi lm trung gian, xin thng lng vi U ban nhn dn Nam B. Mc d bit m mu ca thc dn Php l ho hon ch vin binh, nhng pha ta cng cn c thi gian chun b lc lng i ph vi cc t tn cng mi ca ch. Do vy, chng ta chp nhn ngng bn mt tun thng lng. Cuc thng lng bt u t ngy 2-10-1945, vi s c mt ca Grxi. Lp trng hai bn tri ngc nhau: Pha ta i Php cng nhn nn c lp ca Vit Nam, cng nhn Chnh ph Vit Nam Dn ch Cng ho do Ch tch H Ch Minh ng u; nh ch xung t v rt qun v cc v tr trc ngy 23-91945. Pha Php i ta chp nhn bn Tuyn b ngy 24-3-1945 ca Gn. Cuc m phn tm dng v sau tip tc din ra trong ngy 6 v 8-10, nhng vn khng i n kt qu. Php ngh ko di thi gian ngng bn thm hai ngy na. Tranh th thi gian ngng bn, chng ta tip tc t chc di chuyn nhn dn cng cc c quan, kho tng, xng my ra ngoi, b sung v iu chnh lc lng. Cc mt trn Si Gn c cng c. Cc U ban khng chin min ng, min Trung v min Ty Nam B c thnh lp. c bit, lc lng lnh o Nam B c b sung hng trm cn b cch mng mi thot khi ngc t Cn o, trong s c Tn c Thng, L Dun, Phm Hng... Ngy 10-10-1945, chm dt thi gian ngng bn, qun Php c tng thm vin binh ra sc ph vy, m rng phm vi chim ng. Qun Anh ly danh ngha ng minh i tc v kh qun Nht cc th x min ng Nam B (Bin Ho, Th Du Mt, Ty Ninh) nhm gip Php m rng khu vc chim ng cc ,tnh xung quanh Si Gn. Qun ta tip tc nh ch 33

nhiu ni trong thnh ph Si Gn, ni bt l trn nh chn ch cu Th Ngh (17-10-1945). T ngy 23-10, ch c tng thm qun tip vin, trong c binh on thit gip, nn chng ph v c vng vy xung quanh Si Gn, nh chim mt s th x min Trung Nam B, nhm tiu dit c quan u no khng chin ca ta. Trong iu kin chin u khng cn sc, bo ton lc lng chun b cho khng chin lu di, phn ln lc lng v trang ca ta rt ra khi thnh ph, ch mt s n v nh tip tc li bm tr, thng xuyn ra vo thnh ph tin cng ch. Tri qua mt thng bao vy, chn nh ch trong thnh ph, chin u trong iu kin khng cn sc, lc lng v trang thnh ph Si Gn - Ch Ln - Gia nh t r tinh thn quyt chin quyt thng ca dn tc Vit Nam. Cuc khng chin ca qun v dn Si Gn kim ch qun ch di ngy, lm tht bi m mu nh nhanh thng nhanh ca thc dn Php, to iu kin cho cc tnh Nam B c thm thi gian chun b khng chin. lnh o kp thi cuc khng chin ang lan rng, ngy 25-10-1945, Hi ngh X u m rng Nam B hp Thin H (huyn Ci B, M Tho). Tham d Hi ngh, ngoi i biu ca Nam B, cn c Hong Quc Vit, u vin Ban Thng v Trung ng ng. Hi ngh kim im tnh hnh, rt kinh nghim ch o cuc khng chin Nam B, biu dng tinh thn chin u anh dng ca qun v dn Nam B. Trn c s , Hi ngh quyt nh nhng vn quan trng nhm y mnh cuc khng chin Nam B, nh tng cng s lnh o ca ng i vi lc lng v trang, cng c cc n v v trang hin c, xy dng thm nhiu n v v trang mi, t chc cc qun khu, khi phc li chnh quyn cch mng nhng ni tan r, thnh lp U ban khng chin min Nam, pht trin cng tc cc th... Hi ngh c Tn c Thng ph trch U ban khng chin v ch o cc lc lng v trang Nam B. Hi ngh Thin H c ngha quyt nh i vi s pht trin i ln 34

ca cuc khng chin Nam B. Thc hin Ngh quyt ca Hi ngh, cc cn b, ng vin trung kin vt mi kh khn, i su, bm st qun chng; gy dng li phong tro, pht trin c s cch mng. Tip theo Hi ngh X u m rng, ngy 20-11, Hi ngh qun s c triu tp An Ph (Gia nh) bn cng tc ch o tc chin. Hi ngh quyt nh chia Nam B thnh cc chin khu 7, 8, 91 v bn bin php cng c lc lng v trang tnh, thnh ph, cc chi i V quc on. T sau Hi ngh Thin H v An Ph, nhng thiu st v lnh o v ch huy tng bc c khc phc. Cng tc lnh o khng chin Nam B i dn vo nn np. Cng thi gian , qun Php cng c qun Anh ln lt bn giao nhng vng chng kim sot Nam B. Cuc khng chin ca nhn dn ta min Nam c Trung ng trc tip ch o v c c nc chi vin v mi mt. Hng ng ch trng ca Trung ng ng, vi thc bo v c lp t do ca T quc nhn dn ta min Bc, i u l thanh nin, c hng vn ngi hng hi gia nhp qun i, xung vo cc on qun Nam tin, nhanh chng ln ng vo Nam chin u. Ch mt thi gian ngn sau khi ting sng khng chin bng n, ti tin tuyn min Nam c mt nhng n v Gii phng qun t hu phng min Bc mi vo. Cc on qun Nam tin t th H Ni, cn c a Vit Bc, cc tnh ng bng Bc B, Bc Trung B tp np ln ng vo Nam chin u chng Php, th hin ch on kt thng nht ca
1. Chin khu 7 gm cc tnh Th Du Mt, Bin Ho, Ty Ninh, Gia nh, Ch Ln, B Ra v thnh ph Si Gn; Chin khu 8 gm Tn An, M Tho, G Cng, Bn Tre, Sa c (lc ny ch mi chim dc th x Tn An, M Tho, G Cng); Chin khu 9 gm Chu c, H Tin, Long Xuyn, Rch Gi, Tr Vinh, Bc Liu, Vnh Long, Cn Th, Sc Trng (lc ny ch mi chim c th x Vnh Long v Cn Th).

35

dn tc Vit Nam. Hu ht cc tnh Bc B v Bc Trung B u thnh lp t 1 n 2 chi i Nam tin. Nhng cn b v chin s hng hi, c nhiu kinh nghim chin u, nhng v kh v trang b tt nht ca ta lc u dnh cho b i Nam tin. Nhn dn Bc B v Bc Trung B cn t chc quyn gp tin bc, qun o, thuc men, n dc... ng h ng bo Nam B. V pha thc dn Php, sau khi nhn thm qun tip vin, ng thi tip tc da vo qun Anh v Nht, chng va m rng phm vi chim ng Nam B, va tng bc thc hin k hoch nh ra Nam Trung B. Tuy nhin, n cui thng 11946, qun Php mi chim c cc tnh min Ty Nam B (Sa c, Long Xuyn, Chu c, Rch Gi, Tr Vinh, H Tin, Sc Trng, Bc Liu), cha n nh c tnh hnh Si Gn Ch Ln v mt s thnh ph, th x. Lc lng khng chin ca ta vn lm ch mt s vng nng thn Nam B. Cc tnh Nam B cng c li lc lng v trang, tng cng trang b v kh, xy dng cn c khng chin lu di. u thng 2-1946, sau khi c tng vin binh, thc dn Php gp rt chim ng vng nng thn Nam B. Chng m hng lot cuc hnh qun "bnh nh" trn cc khp cc tnh Nam B. Lc lng ca ta b tn tht nhiu, chnh quyn v on th Cu quc nhiu ni b tan v. Trn cc vng chim c, qun ch chia thnh cc chin khu, ng n bt, khng ch hot ng chng i ca nhn dn. Va hnh qun chim ng cc vng t ca ta, thc dn Php va ro rit xc tin thnh lp chnh ph b nhn. Ngay t thng 10-1945, Xi m mu lp mt hi ng t vn gm 80 ngi v giao cho Nguyn Vn Thinh vn ng cc nh tr thc tham gia, nhng khng thnh cng. Phn ng tr thc t thi bt hp tc vi Php. n thng 2-1946, Xi mi lp c hi ng t vn gm 12 thnh vin l ngi Php v ngi Vit mang quc tch Php. Ngoi ra, thc dn Php cn tin hnh tuyn qun, tp hp bn 36

tay sai thnh lp chnh quyn b nhn cc th trn, th x. Chng tm cch li ko mt s ngi trong cc o Cao i, Ho Ho, Thin Cha v c lc lng Bnh Xuyn... chng lc lng khng chin. Ngy 5-3-1946, qun Anh bn giao li ton b a bn v v kh, trang b cho qun Php, rt khi min Nam. Trong lc nhn dn Nam B khng chin th ti Nam Trung B, mi cng vic chun b khng chin cng c xc tin rt khn trng Theo quyt nh ca Hi ngh qun s do X u v U ban nhn dn Trung B triu tp cui thng 9-1945, U ban qun chnh Nam phn Trung B c thnh lp ch huy 7 tnh mt trn pha nam. Lc lng qun s cc tnh t Qung Ngi tr ra c iu ng vo Nam Trung B. Cc c s kinh t, quc phng quan trng cc tnh cc Nam Trung B c di chuyn n nhng ni an ton. Cc xng sa cha v sn xut v kh tng bc c xy dng. n cui nm 1945, c 10 xng t Qung Nam, Qung Ngi, Bnh nh, Ph Yn, Khnh Ho, vi trn 1.000 cng nhn. T h tun thng 10-1945, chin s bt u lan ti cc tnh Nam Trung B. Khi ch b ln Nha Trang (22-10), chng vp phi sc chin u ca b i khu nh ga, nh my in, Vin Paxt... Sau , qun ta hnh thnh th bao vy nhm tiu hao v giam chn ch trong thnh ph. Vi tinh thn tch cc tin cng ch, vi cch nh mu tr, to bo, c s gip tn tnh ca nhn dn, lc lng v trang mt trn Nha Trang bao vy km chn ch trong thnh ph hn ba thng, gp phn lm tht bi k hoch ca qun Php dng Nha Trang lm bn p m rng nh chim cc tnh cc Nam Trung B v Ty Nguyn. Cui thng 12- 1945 , u thng 1-1946, ch tp trung qun gii vy cho Nha Trang v nh chim tnh Khnh Ho, ng thi nh chim th x Bun Ma Thut, tnh l ca c Lc. 37

Cui thng 1-1946 , sau khi chim c Bun Ma Thut, ng thi vi cc cuc hnh qun nh chim cc tnh cn li ca min Ty Nam B, ch tp trung 10.000 qun, m chin dch G (Gaur) t pha nam nh ra, Ty Nguyn nh xung v t bin nh vo cc tnh Nam Trung B. Lng v trang ca ta chn nh nhng cui cng phi rt lui. Sau khi chim Phan Rang, qun Php nh ra Nha Trang, nh vo Phan Thit. Trong iu kin chin u khng cn sc, sau mt s trn nh tr, qun ta phi rt khi Nha Trang, li mt b phn lp tuyn chn ch o C. Sau 4 thng chin u anh dng, vi s chi vin ca nhiu n v Nam tin, b i Nam Trung B hon thnh nhim v trong thi k u ca cuc khng chin, tiu dit c hng ngn tn ch, thu nhiu v kh. Tuy nhin, trc s tn cng mnh gp nhiu ln ca ch, bo ton lc lng, cc n v b i cc tnh cc Nam Trung B phi tm thi rt ra khi cc th x, th trn v mt s trc ng giao thng ln. Ti cc vng nng thn Khnh Ho, Ninh Thun, Bnh Thun, chnh quyn cch mng, cc on th Cu quc v lc lng v trang ca ta vn lm ch. Nh vy, 5 thng khng chin (t thng 9-1945 n thng 21946) l 5 thng y th thch gian kh i vi qun v dn ta min Nam, i vi c dn tc v ch mi. Cuc chin u anh dng ca qun v dn ta min Nam tuy phi tri qua gian lao v tn tht, nhng tch lu c nhiu kinh nghim chin u, gy dng c phong tro chin tranh du kch, xy dng lc lng, gp phn bo v v cng c chnh quyn cch mng, to iu kin cho c nc chun b bc vo cuc khng chin lu di. b) Ho hon, nhn nhng vi qun Tng min Bc Trong hon cnh phi i ph vi cuc chin tranh xm lc ca thc dn Php min Nam, s uy hip lt chnh quyn ca qun Tng v tay sai min Bc v trn c s khng nh 38

thc dn Php l k th chnh, ng, Chnh ph v Ch tch H Ch Minh vch r: "Phi trnh cc trng hp mt mnh i ph vi nhiu lc lng ng minh trn vo nc ta". Mi nhn ca cch mng lc ny l tp trung i ph vi thc dn Php min Nam, do chng ta phi tm thi ho hon, trnh xung t vi qun Tng. Ch tch H Ch Minh nu r: "ng trc tnh hnh gay go v cp bch y, ng phi dng mi cch sng cn, hot ng v pht trin... ng khng th do d. Do d l hng ht. ng phi quyt on mau chng, phi dng nhng phng php - d l nhng phng php au n - cu vn tnh hnh"1. chng ta tin hnh u tranh chnh tr vi qun Tng mt cch khn kho, nhng kin quyt, nhm hn ch s ph hoi ca chng. Thng 10-1945, khi H ng Khm (Tng t lnh lc qun qun i Tng Gii Thch) n H Ni, Chnh ph cch mng t chc mt cuc biu tnh c 300.000 ngi tham gia, hnh thc l "n tip", nhng thc cht l nhm biu dng lc lng ca Vit Nam Dn ch Cng ho. Qun chng diu qua Ph Ton quyn v h vang khu hiu: "Nc vit Nam ca ngi Vit Nam", "Hoa - Vit thn thin", "ng h Chnh ph lm thi nc Vit Nam Dn ch Cng ho", "ng h Ch tch H Ch Minh", "ng h Vit Nam c lp ng minh", "Vit Nam c lp mun nm". Trc kh th v sc mnh ca qun chng, H ng Khm khng th t mnh thc hin nh lt Chnh ph cch mng, m dng bn tay sai (Vit Quc v Vit Cch) ph hoi t bn trong. c s ng h ca Tng, bn tay sai i ta thay i Quc k, Quc ca, i ta phi ci t Chnh ph, cho chng mt s gh trong Quc hi khng phi thng qua bu c, i H Ch Minh t chc Ch tch, i nhng ngi cng sn rt khi Chnh ph. Chng cn t chc m st, bt cc nhn vin Chnh ph. gim bt sc p cng kch ca k th, trnh nhng hiu lm
1. H Ch Minh: Ton tp. Tp 6. NXB Chnh tr quc gia, H Ni, 1995, tr.162.

39

trong nc v ngoi nc c th tr ngi n tin , s nghip gii phng dn tc, ng thi xut pht t li ch ti cao ca dn tc, ng Cng sn ng Dng tuyn b "t gii tn" (11-111945), nhng s tht l tm thi rt vo hot ng b mt, tip tc lnh o t nc, lnh o chnh quyn cch mng. Nhm hn ch s ph hoi ca qun Tng v tay sai, ti phin hp u tin (2-3-1946), Quc hi kho I ng cho bn tay sai ca Tng 70 gh trong Quc hi, cho Nguyn Hi Thn (lnh t Vit Cch) gi chc Ph Ch tch nc cng 4 gh B trng trong Chnh ph lin hip chnh thc (ph trch cc lnh vc ngoi giao, kinh t, canh nng, x hi). ng thi nhn nhng cho Tng mt s quyn li kinh t, nh cung cp mt phn lng thc, thc phm, phng tin giao thng vn ti, nhn tiu tin Quan Kn, Quc t Vit Nam. S nhn nhng v chnh tr trn y th hin mt yu cu c bn l gi vng s tn ti ca mt chnh quyn ca dn, do dn v v dn, mt chnh quyn ca s ho gii, on kt thng nht quc gia dn tc thc hin t tng c lp t do ca Ch tch H Ch Minh vi khu hiu hnh ng cp bch l Dn tc trn ht, T quc trn ht. S nhn nhng l cn thit, nhm hn ch n mc thp nht nhng hot ng chng ph cch mng ca qun Tng v tay sai. Trong khi thc hin ho gii, nhn nhng, thng qua cng c bo ch, thng tin tuyn truyn, da vo sc mnh qun chng, chng ta kin quyt vch trn v ngn chn nhng hnh ng chia r, phn dn hi nc ca cc lc lng tay sai ca Tng. Nhng k ph hoi (c bng chng) th b trng tr theo php lut. Chnh ph cn ban hnh mt s sc lnh nhm trn p bn phn cch mng: Sc lnh ngy 5-9-1945 gii tn i Vit quc gia x hi ng v i Vit quc dn ng (l nhng ng phn ng, tay sai ca pht xt Nht); Sc lnh ngy 12-9-1945 cho an tr nhng ngi nguy him i vi nn Cng ho dn ch Vit Nam; Sc lnh lp to n qun s trng tr bn phn cch mng. 40

Thc hin nhng bin php sch lc nhn nhng trn y hn ch v v hiu ho n mc thp nht cc hot ng chng ph ca qun Tng v tay sai, lm tht bi m mu lt chnh quyn cch mng ca chng. Cng nh , chng ta mi c iu kin tp trung lc lng khng chin chng thc dn Php xm lc min Nam. 2- Ho hon vi thc dn Php nhm gt qun Tng ra khi nc ta, chun b khng chin chng Php (t 6-3 n 19-12-1946) a) Php v Tng cu kt vi nhau chng li cch mng Vit Nam. u nm 1946, v c bn, thc dn Php chim c cc th, cc ng giao thng chin lc quan trng Nam B v Nam Trung B, chim hu ht Campuchia v khng ch vng nng thn Lo. Php li c Anh v M tho thun: Ngy 29-1-1946, qun Anh rt khi Si Gn v n ngy 5-31946, rt khi Nam ng Dng, nhng cho Php quyn chim ng t v tuyn 16 tr vo. Cng vic tip theo ca thc dn Php l chun b tin qun ra min Bc, thc hin thn tnh c nc ta. Nhng do lc lng hin ti c hn (hn 65.000 qun), li cha bnh nh xong min Nam, nu thc hin ngay ny bng bin php qun s, Php s gp kh khn. Hn na, a qun ra min Bc lc ny, chng s gp hai tr lc ln: mt l lc lng khng chin ca nhn dn ta, hai l s c mt ca qun Tng v bn tay sai min Bc. Tnh hnh buc thc dn Php phi dng n th on chnh tr: mt mt, iu nh vi Chnh ph Tng Gii Thch Trng Khnh, mt khc iu nh vi Chnh ph H Ch Minh c a qun i ra min Bc Vit Nam mt cch "hp php". Trong khi , Tng Gii Thch cng ng trc mt kh khn ln: Phong tro cch mng do ng Cng sn Trung Quc lnh o ang pht trin mnh m, cn phi tp trung lc lng 41

 i ph. Tnh hnh ny cng buc Tng i n tho hip vi Php. ng nh d on ca Ban Thng v Trung ng ng: "Trc sau Trng Khnh s bng lng cho ng Dng tr v tay Php min l Php nhng cho Tng nhiu quyn li quan trng"1, ngy 28-2-1946, Hip c Hoa - Php c k kt Trng Khnh. Theo Hip c ny, Php c quyn thay qun i Tng vo min Bc ng Dng gii gip qun i Nht. Ngc li Php nhng cho Tng mt s quyn li v kinh t, chnh tr, nh tr li cc t gii v nhng a ca Php trn t Trung Quc, nhng cho Tng mt "khu c bit" t do bun bn v c quyn kim sot thu quan cng Hi Phng, bn cho Tng on ng st t H Kiu n Cn Minh (thuc tuyn ng st H Ni - Vn Nam), nhng kiu dn Trung Quc ng Dng c hng nhiu quyn li c bit. Cng thi gian trn, t cui nm 1945 n u nm 1946, gia i din Chnh ph Php v Vit Nam c nhng cuc gp g. Thng 11-1945, i din Chnh ph Vit Nam Dn ch Cng ho Hong Minh Gim tip xc vi pha Php v lp trng ca Chnh ph Vit Nam c xc nh qua bc gic th ngy 12-11 nh sau: l- Nc Php s tha nhn khng chm tr nn c lp ton vn ca Vit Nam; 2- Chnh ph Vit Nam s thc thi nhng bin php bo v uy tn nc Php v s c nhng nhng b vi Php v phng din kinh t v vn ho; 3- Nhm to ra c mt khng kh thun li cho vic m phn, cc nh chc trch Php s cho chm dt ngay nhng
1. Vn kin ng 1945 - 1954. T.1. Ban Nghin cu lch s ng trung ng, H Ni, 1978, tr. 26.

42

chin s Nam B v trong sut thi gian ca cuc m phn, ngng vn chuyn n ng Dng qun i v v kh"1. Trong cuc gp Ging Xanhtni (Jean Sainteny) ngy 25-21946, Ch tch H Ch Minh khng nh r lp trng ca Vit Nam trong quan h Vit - Php l c lp v hp tc. Xanhtni nu r quan im ca Php l cng nhn Vit Nam c chnh ph, ngh vin, qun i v ti chnh ring nhng l mt nc t tr trong khi Lin hip Php. y l lp trng i lp c bn gia Chnh ph ta v Chnh ph Php. b) Ho hon, nhn nhng vi thc dn Php nhm gt qun Tng ra khi nc ta Hip c Hoa - Php t nhn dn ta trc s la chn mt trong hai con ng: Hoc l cm v kh chin u chng thc dn Php, khng cho chng b ln min Bc; hoc l ho hon, nhn nhng php trnh tnh trng phi i ph mt lc vi nhiu k th, y 20 vn qun Tng ra khi min Bc, tranh th thi gian ho hon, tip tc cng c v pht trin lc lng cch mng, chun b mi mt bc vo cuc chin u v sau khi tnh th bt buc. Ngy 3-3-1946, Ban Thng v Trung ng ng ra Ch th Tnh hnh v ch trng. Bn Ch th nhn nh: "... Hip c Hoa - Php khng phi l chuyn ring ca Tng Gii Thch v Php. N l chuyn chung ca phe quc v bn tay sai ca chng thuc a..."2. Phn tch v ch trng nh hay ho lc ny, Ch th ch r: "Nu Php cng nhn ng Dng t ch th c th ho, ho ph tan m mu thm c ca bn Tng Gii Thch, bn phn ng Vit Nam v bn pht xt Php cn st li, chng nh

1. Philippe Devillers: Paris - SaiGon - Ha Ni. Hong Hu n dch. Ti liu lu tr ca cuc chin tranh 1944 - 1947. NXB Thnh ph H Ch Minh, 1993, tr. 159. 2.2. Vn kin qun s ca ng 1945 - I950. NXB QND. H Ni 1976, tr. 33.

43

hm ta vo tnh th c c, buc ta phi nh nhiu k th mt lc..."1. Bn Ch th nhn mnh: "Vn lc ny khng phi l mun hay khng mun nh Vn l bit mnh bit ngi, nhn nh mt cch khch quan nhng iu kin li hi trong nc v ngoi nc m ch trng cho ng..."2. Nu chp nhn cuc chin u vi Php lc ny, chng ta s gp nhiu bt li ln. V chnh tr, ta c kh khn v hot ng chia r ca bn phn ng. V qun s, Php c thm lc lng v chim c nhiu ni; cuc khng chin Nam B gp kh khn. V kinh t, vn tip t lng thc khng bo m. V quc t, Lin X v cc lc lng dn ch cha c iu kin trc tip gip ta... Chp nhn ho hon, nhn nhng vi Php cng c nhng bt li khc: Thc dn Php li dng ho hon pht trin lc lng v sau bi c nh ta. Bn phn ng li dng vic k kt m vu co ta l "bn nc". Nhng thc hin gii php ny, ta s ph tan c m mu ca Tng v tay sai y ta vo th b c lp; ng thi ginh c thi gian chun b cho cuc chin u mi. Ngy 5-3-1946, Hi ngh m rng ca Ban Chp hnh Trung ng ng (ti lng Canh, H ng) nht tr tn thnh ch trng Ho tin ca Ban Thng v Trung ng ng. Chiu 6-3-1946, sau nhiu ln thng lng, ti ngi nh 38 L Thi T (H Ni), Ch tch H Ch Minh thay mt Chnh ph Vit Nam Dn ch Cng ho k vi G. Xanhtni (J.sainteny) - i din Chnh ph Cng ho Php bn Hip nh S b, t c s cho cuc m phn gia hai bn i n mt hip nh chnh thc. Theo Hip nh S b:

44

Chnh ph Php cng nhn nc Vit Nam Dn ch Cng ho l mt quc gia t do trong khi Lin hip Php; c chnh ph, ngh vin, qun i v ti chnh ring. S thng nht t nc s do trng cu dn quyt nh. Chnh ph Vit Nam Dn ch Cng ho ng cho 15.000 qun Php vo thay th Tng. S qun ny phi ng nhng ni do hai bn thng nht quy nh v s rt khi Vit Nam trong 5 nm, mi nm rt 1/5 s qun. - Qun i hai bn ngng bn v nguyn v tr. Cc cuc m phn tip theo s c tin hnh ti mt trong ba ni: H Ni, Si Gn hoc Pari. K Hip nh S b 6-3-1946, tm thi ho hon vi Php, ta trnh c mt cuc chin u bt li phi chng li nhiu k th cng mt lc; to thm mt c s php l buc qun Tng phi nhanh chng rt khi min Bc nc ta; bn tay sai Vit Quc, Vit Cch v mt ch da nn phn ln b tan r hoc chy theo qun Tng; chng ta c thm thi gian ho bnh cn thit cng c chnh quyn cch mng, m rng mt trn dn tc thng nht, pht trin lc lng v trang nhm chun b lc lng mi mt cho cuc khng chin lu di chng thc dn Php v sau. c bit, i vi min Nam - ni m cuc khng chin ang ng trc nhng th thch gay gt - Hip nh S b to iu kin cho lc lng khng chin tr li bm tr thn, x, to th v lc cng c nc bc vo cuc khng chin lu di. Thc t lch s chng t, vic k Hip nh S b - trong hon cnh lc - l mt ch trng cu nc duy nht ng, "mt mu mc tuyt vi ca sch lc Lnint v li dng mu thun trong hng ng k ch v v s nhn nhng c nguyn tc"1. Sau khi k Hip nh S b 6-3-1946, Chnh ph v nhn dn
1. L Dun: "Di l c v vang ca ng, v c lp t do, v ch ngha x hi, tin ln ginh thng li mi ". NXB S Tht, H Ni. 1970, tr.31.

45

Vit Nam thi hnh nghim chnh mi iu khon k kt. Ngy 8-3- 1946, Chnh ph ban hnh Nghim lnh: "Chnh ph h lnh cho ton th nhn dn v b i phi gip cho qun i Trung Hoa, trong lc qun i Trung Hoa thoi trit. Ai xm phm n tnh mng, ti sn ca qun i Trung Hoa s b nghim tr"1. Ngy 9-3-1946, Ban Thng v Trung ng ng ra bn Ch th Ho tin, vch r l do v sao ta k vi Php Hip nh S b v ra nhng vic cn lm sau khi Hip nh c k kt: 1- Gii thch ngha Hip nh, chng mi nhn thc v t tng sai lch i vi vic k kt. 2- Chun b khng chin lu di, phng Php bi c. 3- u tranh vi Tng, phng chng c tnh ko di thi hn ng qun trn min Bc. 4- phng cc ng phi phn ng xuyn tc v ph hoi. 5- Ch o min Nam gy dng li c s mt v c ng phong tro i thng nht Bc - Trung - Nam. Trong khi , thc dn Php sm l r d tm ph hoi Hip nh. Ngy 9-3-1946, qun Php b ln Hi Phng v ng tri php Bn Bnh. Ngy 27-3-1946, qun Php ngang nhin chim ng tr s B Ti chnh ca Vit Nam Dn ch Cng ho H Ni; ng thi cho xe chy khp cc ph, gy x xt v cp bc ti sn ca nhn dn... min Nam, thc dn Php khng nhng khng ngng bn, m cn tip tc cho qun cn qut, nh p nhiu v tr ca b i Vit Nam ng Thp Mi, Bnh Thun, Phan Rang... Thng 6-1946, chng huy ng 5.000 qun c xe tng v my bay ym tr nh chim Ty Nguyn. Vi tch Nam B ra khi Vit Nam, thc dn Php thnh lp Chnh ph Nam K t tr (l-6-1946) do Nguyn Vn Thinh cm u.
1. Vin s hc: Lch s Vit Nam (9/1945 - l950)... Sd, tr. 70.

46

Mt trong nhng ni dung quan trng u tranh buc Php phi tn trng Hip nh S b l i h m cuc m phn chnh thc ti Pari. Ngc li, thc dn Php tm mi cch tr hon. Ta cng thy r lp trng thc dn xm lc ca gii phn ng Php, nhng vn kin tr u tranh tin ti cuc m phn chnh thc. Ngy 24-3-1946, trn tu chn min Bctanh (Emile Bertin) neo ti vnh H Long din ra cuc hi m gia Ch tch H Ch Minh vi c cgingli. Cng d hi m, v pha Vit Nam cn c Hong Minh Gim v Nguyn Tng Tam; v pha Php c Tng Lclec, Xanhtni v mt s tr l ca cgingli. Sau nhiu ln trao i, hai bn tho thun cng b mt bn thng co gm ba im ch yu: 1- Vo tht thi im cng gn m cc iu kin qu cnh cho php, ngha l trong na u thng t, mt phi on hu ngh gm 10 ngh s Vit Nam i Pari mang ti Quc hi lp hin Php li cho anh em ca Quc hi nc Vit Nam Dn ch Cng ho; 2- Cng vo thi im s tin hnh ti Lt mt hi ngh tr b gia mt bn l mt on i biu Php gm 12 thnh vin di s ch tr ca cao u Php ti ng Dng v mt bn l mt on i biu gm 12 thnh vin ca nc Vit Nam Dn ch Cng ho di s ch tr ca Th tng Chnh ph nc Vit Nam Dn ch Cng ho hoc ngi i din; 3- Cuc hi ngh tr b s hon thnh cng vic ca mnh mt on i biu nc Vit Nam Dn ch Cng ho c th ln ng trong thi hn ngn nht, ngha l trong na cui thng nm cc cuc thng lng cui cng chnh thc c th tin hnh ti Pari. Ngy 16-4-1946, phi on Quc hi nc Vit Nam Dn ch Cng ho do Phm Vn ng dn u ln ng sang thm nc Php theo tinh thn ca thng co v ni dung cuc hi m gia Ch tch H Ch Minh v c cgingli. 47

Ngy 19-4-1946, Hi ngh tr b Lt khai mc1. Hi ngh thnh lp 4 u ban. Trong mi u ban, mi bn t mt s ngi, phi bin v c vn; mi bn c mt ch tch ln lt ch to cc bui tho lun. U ban Chnh tr, do Hong Xun Hn, Mtxme (Messmer) lm Ch tch; U ban Kinh t - Ti chnh, do Trnh Vn Bnh v Bucgoanh (Bourgoin) lm Ch tch; U ban Qun s, do V Nguyn Gip v Mc ngr (Max Andr) lm Ch tch; U ban Vn ho, do Nguyn Mnh Tng, Guru (Gourou) lm Ch tch. Hi ngh tin hnh khn trng. Ngoi nhng phin hp ton th, nhng phin hp cc u ban, cn c nhiu cuc trao i ngoi hnh lang... Tuy vy, trn tt c cc vn c t ra, cuc m phn hu nh khng tin trin. Ngoi nhng cuc tranh lun gay gt ti U ban Chnh tr, tt c cc U ban Qun s, Kinh t, Vn ho u c nhng cuc tranh ci ging co2. V kinh t, ta ch trng gi vng nhng quyn li kinh t c bn ca ta, bo m iu kin cho kinh t Vit Nam pht trin, ng thi c nhng nhn nhng nht nh i vi quyn li kinh t Php ng Dng. Nhng vn c t ra trong
1. Trng on pha Vit Nam l Nguyn Tng Tam, Ph trng on l V Nguyn Gip cng cc thnh vin: Trnh Vn Bnh, C Huy Cn, Hong Xun Hn, V Vn Hin, V Hng Khanh, Trn ng Khoa, Dng Bch Mai, Nguyn Vn Luyn, Phm Ngc Thch, Bi Cng Trng, Nguyn Mnh Tng. Cc c vn ca on gm c: T Quang Bu, Kha Vng Cn, Kiu Quang Cung, inh Vn Hn, Phm Khc Ho, Nguyn Vn Huyn, H c Lin, Phm Vn Phc, Nguyn Vn Tnh, Nguyn Duy Thanh, Nguyn Tng Thy, H Hu Tng. Trng on pha Php l Mc ngr. Trong on cn c Mtxme (Messme), Pinhng (Pignon), T ren (Torel), Btxk (Bousquet), Gnng (Gonon), Bucgoanh (Boulgoin), Ghingtng (Guillanton), Xalng (Salan), Guru (Gourou), Clarc (Clarac), Lu (Ledoux). 2. Bo tng Cch mng Vit Nam: T Lt n Pari. NXB H Ni, 1996, tr. 25.

48

Tiu ban ny thuc v tin t, thu quan, nhng doanh nghip hin ti ca Php Vit Nam; trong nhng bt ng ln xoay quanh vn tin t v vic kinh doanh ca ngi Php ti Vit Nam. V vn ho, hai bn t c mt s tho thun. Ta ch khng ng v vic Php i t mt s c quan vn ho ng Dng trc thuc vi lin bang v ngh dng ting Php lm th ting chnh thc th hai sau ting Vit. Trong hai Tiu ban Chnh tr v Qun s, cc vn t ra u l nhng vn ch yu m quan im hai bn hon ton i lp nhau. Lp trng c tnh nguyn tc ca ta l: Nc Vit Nam phi l mt nc t do. Lin bang ng Dng ch mang tnh cht kinh t khng c phng hi n nhng quyn c bn ca Vit Nam. V mi quan h gia cc nc trong Lin bang ng Dng vi Php, phi on ta tuyn b chm dt ch ton quyn. Ta ch trng t chc mt lin bang thc t ch c tnh cht kinh t. i din ca Php lin bang ch c tnh cch mt nhn vin ngoi giao. Lin bang ng Dng s phi hp v chnh sch thu quan v tin t, v vic t k hoch kin thit cho cc nc trong lin bang theo nguyn tc khng lm phng hi n ch quyn ca ba nc ny. Pha Php ch trng vin cao u va l i din cho Lin hip Php va l Ch tch lin bang ng Dng. H i cc ngnh t php, ngoi thng, ti chnh, hi oi, vn ti, y t, cc c quan nghin cu v pht minh v vn ho, khoa hc, kinh t, vin thng k, nh bu in v v tuyn in, c quan ph. trch di dn u phi thuc v lin bang. Vi ch trng ny, pha Php mun khi phc li ch ton quyn trc y. V ngoi giao, lp trng ca phi on Vit Nam l nc Vit Nam s c i s Php v vin cao u Php l i din ngoi giao ca Php Vit Nam. Nc Vit Nam t do phi c quyn t i s cc nc trong Lin hip Php v cc nc ngoi. Php ch trng ngi i din Php Vit Nam l mt 49

vin chc Php do vin cao u Php c ra v nc Vit Nam ch c i din ngoi giao vi cc nc khc thng qua Lin hip Php... Sau 3 tun l (t ngy 19-4 n 11-5-1946) nhm trao i nhng vn s c a ra ti cuc m phn chnh thc nhng khng i n tho thun no, Hi ngh tr b Lt kt thc tht bi do m mu ph hoi ca thc dn Php. Ngy 31-5-1946, phi on Vit Nam Dn ch Cng ho do Phm Vn ng dn u ln ng sang Php m phn. Cng ngy, nhn li mi ca Chnh ph Php, Ch tch H Ch Minh ln ng sang thm nc Php vi t cch l thng khch. Trc khi ln ng, Ngi gi th cho ng bo Nam B nu r: "ng bo Nam B l dn nc Vit Nam. Sng c th cn, ni c th mn, song chn l khng bao gi thay i"1. Ch tch H Ch Minh cng phi on Vit Nam n Biarritz (Php) ngy 12-6, nhng phi dng gn hai tun l do pha Php ang chun b thay i ni cc. Ngy 19-6-1946, Giocgi Bin (Georges Bidault), mt lnh t ca Phong tro bnh dn, c bu lm Th tng Chnh ph lm thi Cng ho Php. T y, pha Php mi c th bt u cuc m phn d nh trc vi Vit Nam. Ch tch H Ch Minh cng phi on ri Biarritz n Pari vo ngy 22-6. va t chn ti th nc Php, Ch tch H Ch Minh v phi on Vit Nam nhn c nhng thng tin bt li: T ngy 21-6, trong mt chin dch "chp nhong", qun i Php theo lnh ca c cgingli v Tng Lclec chim ng c vng Ty Nguyn, c bit l Pleicu v Kon Tum; ngy 23-6, ti H Ni qun Php chim ng Ph Ton quyn. Ngy 6-7-1946, cuc m phn chnh thc gia hai bn Chnh ph Vit Nam v Php bt u khai mc, khng phi

1. H Ch Minh: Ton tp. Tp 4... Sd, tr. 246.

50

Pari nh chnh ph Vit Nam Dn ch Cng ho ngh, m l Phngtenrlbl (Fontanebleau), cch Pari 60 km, " ln trnh nhng p lc ca d lun bo ch v ca nhng gii khc m Si Gn, cc c quan dn s v bn b ca h ht sc kinh s1. on Vit Nam gm c: Phm Vn ng (Trng on) v cc thnh vin: Phan Anh, Trnh Vn Bnh, T Quang Bu, Nguyn Mnh H, Nguyn Vn Huyn, Bu Hi, Hunh Thin Lc, Dng Bch Mai, Chu B Phng, ng Phc Thng, Phm Khc Ho, Hong Minh Gim. Ngoi ra l cc chuyn vin: Nguyn , Hong Vn c, V Trng Khnh, H c Lin, Nguyn Vn Luyn, Nguyn Vn Tnh, Nguyn c Kh. on Php gm c: Mc ngr (Trng on), Giuygla (Juglas), Ldry (Lozeray), B (Baudet), Xalng, Bcgio (Barjot), Pinhng, Tren (Torel), Riv (Rivet), Mtxme, Gnng (Gonon), Bucgoanh, acxy (D'Arcy), Ga (Gayet), Buxk (Bousquet). Ngay trong phin khai mc (6-7), Trng phi on Vit Nam Phm Vn ng kch lit phn i vic thnh lp chnh ph Nam K t tr v cc hot ng vi phm Hip nh s b ca qun Php Vit Nam, c bit l vic chim vng Ty Nguyn v vic qun Php ngang nhin chim ng ngi nh nguyn l Ph Ton quyn, ni vin Tng ch huy qun Tng va rt i ngay gia th H Ni. Ngy 7-7-1946, Hi ngh a ra mt chng trnh ngh s gm 5 im: - S gia nhp ca Vit Nam vo khi Lin hip Php v nhng mi quan h ngoi giao ca n vi nc ngoi; - D tho thnh lp Lin bang ng Dng; - Vn thng nht ba k v trung cu dn ti Nam K; - Nhng vn kinh t,
1. Philippe Dcvillers: Paris - SaiGon - Ha Noi... Sd. tr. 272.

51

- Son tho d n hip c. V tt c nhng vn trn, quan im ca hai bn hon ton khc nhau. Quan im ca Php v "khi Lin hip Php khng phi l quan nim v mt ng minh m l quan nim v nhng quc gia on kt cht ch vi nhau bi nhng c quan chung" (trong d nhin cc c quan ca Php chim u th) 1. Tri li, quan im ca phi on Vit Nam cn c trn nim ng minh, ho hp quyn li; quan h song phng gia cc quc gia c lp, c nu r trong bc cng hm trao cho phi on Php ngy 12-7: "Nhng mi quan h gia nc Php v nc Vit Nam trong khun kh Lin hip Php l nhng quan h hp ng c xc nh qua con ng hip c. Nhng quan h y c thit lp trn nhng nn tng sau y: - T do gia nhp, - Quy ch bnh ng, - on kt bo v quyn li chung"2 Quan im trn ca ch tch H Ch Minh b sung trong k hp bo ngy 12-7-1946: "Trn phng din chnh tr, nhng mi quan h gia nc Php v nc Vit Nam phi xut pht t mt hip c. Hip c ny phi da trn nguyn tc c bn: ci quyn ca mi dn tc c t mnh quyt nh ly s phn ca mnh. Trn phng din kinh t v vn ho, chng ti tn thnh hp tc vi nc Php trong khun kh Lin hip Php... S tn ti ca Lin bang ng Dng c xc nhn bi s cn thit phi phi hp cc hot ng ca Vit Nam, Lo v Campuchia. Cn bn n phi mang ni dung kinh t. V phn mnh, nc Vit Nam c thin nhin u i hn hai nc lng ging, sn sng gip h nu h yu cu. Nhng Vit Nam kin quyt ngn chn khng cho Lin bang tr thnh mt
1.2. Philippe Devillers: Paris - Sai Gon - Ha Noi... Sd, tr. 275- 276.

52

th Chnh ph Ton quyn gi hiu..."1. T ngy 13 n ngy 30-7, cc tiu ban hp, cp li cc vn nu Hi ngh tr b Lt. Hai phi on tho lun cc vn v thu quan, tin t, qun i, ngoi giao... v hu nh vn no cng c nhng bt ng. V vn qun i, phi on Vit Nam dt khot bc b nguyn tc mt b ch huy duy nht trong thi bnh v mi "tp th ho" tim nng qun s. V vn ngoi giao, cng nh Hi ngh Lt, phi on Vit Nam yu cu c mt nn ngoi giao ring, c quyn trao i i din ngoi giao vi nc ngoi, c quyn c i din ring Lin hip quc. Phi on Php vn gi quan nim ca mnh v mt nn ngoi giao duy nht lun lun ch chp nhn s tham gia ca ngi Vit Nam vo cc chc v ngoi giao ca Lin hip Php. Nhng gi y, h chp nhn nguyn tc t quyt v mt i din ngoi giao cp lnh s. Cng nh Hi ngh tr b Lt, vn Nam K l vn gay cn nht, tr thnh hn cn ca Hi ngh. Ngay t ngy 12-7, Ch tch H Ch Minh tuyn b r trong cuc hp bo: "Nam B l t Vit Nam. N l tht ca tht chng ti, l mu ca mu chng ti... Trc khi o Corse tr thnh t ca Php, th Nam B l t Vit Nam..."2. Ti phin hp ton th ngy 26-7, Dng Bch Mai - mt thnh vin trong phi on Vit Nam - cng khai pht biu: "S phn ca Hi ngh ny ph thuc cht ch vo vn ba k. Chng no m Nam K, bng cch ny hay cch khc, cn b tch ra khi Vit Nam, th vic tho thun gia nc Php v nc Vit Nam s khng bao gi c c. Mi s u tu thuc vn Nam K: tnh hu ngh Php - Vit, ho bnh cng nh trt t Vit Nam, tng
1. Philippe Devillers: Paris - Sai Gon - Ha Noi... Sd, tr. 275, 276, 277, 280, 281.

53

lai nhng quan h ca chng ta. Phi gii quyt vn ny cng sm cng hay"1. Cuc m phn ko di hn hai thng (t 6-7 n 10-91946)2, cui cng khng i n mt tho thun no do lp trng hai bn khc xa nhau. Ngy 14-9-1946, phi on Vit Nam ln tu ti cng Mcxy (Marseille) tr v T quc. Ch tch H Ch Minh li Pari vi hi vng cu vn tnh hnh. Trong khi , ti Vit Nam, thc dn Php tng cng cc hot ng khiu khch. Quan h Vit - Php ngy cng cng thng. Nguy c mt cuc chin tranh n gn. Cn c mt quyt nh nhanh chng nhm ko di thi gian ho hon xy dng, cng c thm lc lng cch mng; ng thi lm cho nhn dn Php, nhn dn th gii thy r thin ch ho bnh ca Vit Nam v d tm xm lc ca thc dn Php. Chnh v l , Ch tch H Ch Minh k vi i din Chnh ph Php l Mut (Moutet) B trng B Php quc hi ngoi, bn Tm c ngy 14-91946. Ni dung bn Tm c gm nhng im ch yu nh sau: Chnh ph Vit Nam v Chnh ph Php cam kt tip tc chnh sch hp tc nh Hip nh S b nu, tip tc cuc m phn s c trin khai chm nht vo thng Ging 1947. - Chnh ph Vit Nam bo m cc quyn t do dn ch, quyn li kinh t - vn ho ca ngi Php Vit Nam. - Chnh ph Php s nh ch xung t Nam B, Nam Trung B, bo m cc quyn t do dn ch cho nhn dn. - Vit Nam v Php th ht t chnh tr, chm dt tuyn
1. Philippe Devillers: Paris - SaiGon - Ha Noi... Sd, tr. 277, 280, 281. 2. Gn nh trong sut thng 8-1946. Hi ngh ngng hp do pha Vit Nam phn i vic Php t chc tri php Hi ngh Lin bang ng Dng (ngy l/8/1946) ti Lt, gm bn b nhn Nam K, Nam Trung K, Ai Lao v Cao Min.

54

truyn khng thn thin. - Vic trng cu dn Nam B do hai bn quy nh thi gian v cch thc. Tm c 14-9-1946 l s nhn nhng cui cng ca ta nhm cu vn tnh th ht sc kh khn ca t nc lc by gi. Ngy 20-10-1946, Ch tch H Ch Minh v n T quc trong s ch n y tin tng ca ton dn ta. Cuc hnh trnh ngoi giao ca Ch tch H Ch Minh v phi on Chnh ph Vit Nam Dn ch Cng ho trn t Php tuy cha gii quyt c mc tiu c bn ca cuc m phn, nhng lm cho nhn dn Php v nhn dn th gii hiu r hn vn Vit Nam, biu th s ng tnh ng h nn c lp ca Vit Nam. c) Tn dng kh nng ho hon chun b cho cuc khng chin chng thc dn Php Sau ngy k kt Hip nh S b v Tm c Vit - Php, tranh th thi gian ho hon, Chnh ph v nhn dn ta ra sc cng c, xy dng lc lng, chun b cho cuc khng chin sp ti. min Nam, cn b, b i tin mnh vo cc vng tm b ch chim, t chc pht trin lc lng v trang a phng v chin tranh du kch. Cng vi cc cuc bi cng, bi th, biu tnh, i t chc trng cu dn thng nht t nc, phn i cn qut bnh nh, bt lnh, nhng cuc ni dy dit t, tr gian cng din ra mnh m nhm khi phc chnh quyn nhn dn v cc on th qun chng. Phong tro u tranh ca nhn dn Nam B v Nam Trung B t sau ngy 6-3-1946 n cui nm pht trin mnh m, lin tc, ton din v ginh c nhiu thng li to ln. Ti Nam B, chnh quyn cch mng c xy dng v cng c trn 1.000 x trong tng s 1.234 x. Vng gii phng nng thn c m rng gp nhiu ln so vi trc ngy 6-3-1946. H thng cn c a khng chin c hnh thnh, ni lin t X u xung khu, tnh huyn, nht l ng 55

Nam B. Lc lng v trang ba th qun cng pht trin. cc vng nng thn, hu ht cc x u thnh lp t v v du kch. cc th, lc lng t v cng c cng c v hot ng c hiu qu, nht l lc lng t v thnh ph Si Gn. Cc n v b i tp trung - cc chi i V quc on, c xy dng t cp tnh n cp khu. Ton Nam B xy dng c 25 chi i, tng 25% so vi lc mi hnh thnh. Nam Trung B v Ty Nguyn, nhiu cn c du kch hnh thnh. Ngoi cc n v b i tp trung vng t do Khu V, n thng 7-1946, cc Nam Trung B xy dng c 4 trung on ch lc v 1 tiu on Ty Nguyn - Tiu on N Trangln, gm hu ht cc chin s l ngi dn tc thiu s. min Bc, qun v dn ta ra sc xy dng v pht trin lc lng mi mt. Khi on kt ton dn khng ngng m rng, nht l t sau khi thnh lp Hi Lin hip quc dn Vit Nam (29-5-1946). V quc on chnh thc tr thnh Qun i quc gia ca nc Vit Nam Dn ch Cng ho (22-5-1946). Bn cnh lc lng v trang thng trc Chnh ph cn quan tm xy dng lc lng bn v trang. n cui nm 1946, Vit Nam c trn 8 vn b i thng trc v gn 1 triu dn qun, t v hu khp cc a phng, t thnh th n nng thn. Cc trng o to cn b chnh tr, qun s c thnh lp: Thng 3-1946, m Trng Qun chnh Bc Sn; thng 5-1946, m Trng V b Trn Quc Tun; thng 6-1946, m Trng Lc qun Qung Ngi. n cui nm 1946, trc khi cuc khng chin ton quc bng n, cc trng qun s o to c hng vn cn b, b sung cho cc n v c s. Tri qua hn mt nm u tranh bo v v cng c chnh quyn dn ch nhn dn, nhng kh khn ban u c y li. Tim lc ca Nh nc cch mng c tng cng mt bc, to nn th v lc mi cho ton dn ta bc vo cuc khng chin chng thc dn Php trong c nc. C c nhng thng li l do ton dn ta on kt cht 56

ch, thc hin s nghip v vang "va khng chin, va kin quc" di s lnh o ca ng. "ng ta, ng u l H Ch tch, vi ng li chnh tr v cng sng sut, va cng rn v nguyn tc, a nc nh vt qua mun vn kh khn tng nh khng sao vt qua ni. Lc th ho hon vi Tng rnh tay i ph vi thc dn Php, lc th tm thi ho hon vi Php ui c qun Tng v qut sch bn phn ng tay sai ca Tng, ginh thi gian cng c lc lng, chun b ton quc chng thc dn Php xm lc, iu m ng ta bit chc l khng th no trnh khi"1. CU HI BI TP 1- V sao ni tnh hnh nc Vit Nam sau Cch mng thng Tm 1945 nh "ngn cn treo si tc"? 2- ng, Chnh ph cch mng v Ch tch H Ch Minh ra ch trng v bin php g nhm pht huy thun li, gii quyt kh khn trong nm u sau Cch mng thng Tm (1945 - 1946)? 3- Nu r sch lc ca ng, Chnh ph cch mng v Ch tch H Ch Minh i vi qun Tng v 'Php trong nm u sau Cch mng thng Tm (1945 - 1946). 4- Cuc khng chin chng thc dn Php tr li xm lc Nam B v Nam Trung B din ra nh th no? 5- Hip nh S b 6-3-1946: Hon cnh k kt, ni dung v ngha lch s. 6- Nhng hot ng i ni v i ngoi ca Nh nc Vit Nam Dn ch Cng ho nhm xy dng v bo v chnh quyn din ra nh th no trong hn nm u sau Cch mng thng Tm 1945?

1. L Dun: Di l c v vang ca ng, v c lp. t do... Sd, tr. 31.

57

Chng II

NHNG NM U TON QUC KHNG CHIN CHNG THC DN PHP (1946 1950) Chng II nhm cung cp nhng kin thc c bn v cuc khng chin ton quc chng Php vo nhng nm u: - m mu, hnh ng ca thc dn Php m rng chin tranh xm lc c nc ta; quyt nh ca ng, Chnh ph v Ch tch H Ch Minh v mt cuc khng chin ton quc chng Php; ng li khng chin chng Php ca ng. - Cuc chin u th H Ni v cc th khc pha Bc v tuyn 16 m u khng chin ton quc. ng thi vi hot ng chin u l nhng hot ng di chuyn v thc hin "tiu th khng chin". Tip theo l nhng hot ng y mnh chun b cho cuc chin u lu di. - m mu, hnh ng ca ch nh ph cn c a khng chin Vit Bc. Cuc chin u ca qun v dn ta nh tr cuc tin cng Vit Bc ca ch. Sau chin thng Vit Bc, cuc khng chin ton dn, ton din c y mnh. I. Khng chin ton quc chng thc dn Php bng n.ng li khng chin chng Php ca ng 1. m mu, hnh ng chin tranh ca thc dn Php Hai ngy sau khi k Hip nh S b, trong cuc gp cc Khu trng v i i trng t v thnh H Ni ti To Th chnh, Ch tch H Ch Minh nu r: "K Hip nh nh chin ny khng phi l ht chin tranh u... Tri li, hn bao gi ht, ta phi lun lun chun b bi dng lc lng, nng cao tinh thn khng chin ca ton dn i ph vi nhng vic 58

bt ng bt c lc no cng c th xy ra. Tinh thn khng chin, s chun b chu o phi l thng trc tip tc khng mt giy, mt pht no ngng..."1. ng nh s phn on ca Trung ng ng v Ch tch H Ch Minh, ngay sau khi k Hip nh S b (6-3-1946) v Tm c Vit - Php (14-9-1946), thc dn Php bi c. Chng lp ra "Chnh ph Nam K t tr" (l-6-1946) do Nguyn Vn Thinh cm u, nhm tch Nam K ra khi nc Vit Nam thng nht. Cc cuc hnh binh ln chim ca qun Php din ra lin tip Nam B v Nam Trung B. Ngy 19-10-1946, Hi ngh qun s ton quc c triu tp di s ch to ca Tng B th Trng Chinh. Hi ngh nhn nh: "Nht nh khng sm th mun, Php s nh mnh v mnh nht nh cng phi nh Php"2. Trn c s , Hi ngh quyt nh mt s vn v qun s, t tng, t chc nhm nng cao sc mnh chin u v kh nng sn sng chin du ca lc lng v trang trong c nc. Trong phin hp th hai (28-10 - 9-l-1946), Quc hi quyt nh thng nht Qun s u vin Hi vi B Quc phng thnh B Quc phng - Tng ch huy. Vic phn chia chin trng c xc nh (c nc c chia thnh 12 chin khu). Cc cn b ch o, ch huy ch cht c iu v hon tt vic chun b chin u mt trn H Ni (Chin khu XI). Ngy 26-10, B trng B Quc phng:- Tng ch huy qun i ta gi cho Valuy, ngh pha Php ngng bn Nam B v Nam Trung B vo 0 gi ngy 30-10 theo quy nh ca Tm c Vit - Php (14-9-1946). Php ng . Nhng ch 10 ngy

1. V Nguyn Gip: Nhng chng ng lch s. NXB Vn hc. H Ni, 1977, tr. 400 - 401. 2. Vn kin qun s ca ng. NXB Qun i nhn dn. H Ni, 1976. Tp II, tr. 64.

59

sau, chng li bi c tip tc nh ta. Ngy 20-11-1946, chng nh chim Hi Phng V Lng Sn, hai ca ng quan trng ng b v ng thu Bc Vit Nam. Tip , chng b thm qun ln Nng. Sau nhiu ln tng vin, n cui nm 1946, i qun vin chinh Php trn chin trng ng Dng ln ti hn 90.000 tn, gm 36 tiu on b binh, 4 tiu on pho binh, 3 trung on thit gip v c gii, hn 100 my bay v nhiu tu chin. Chng ng qun ti mt s v tr chin lc trng yu trn t nc ta. min Bc, t v tuyn 16 tr ra, tng s qun Php khong 30.000 tn, gm c s on b binh thuc a s 9, trung on b binh l dng s 3; 1 tiu on thuc bn l on l dng s 13; 1 trung on thit gip; trung on chin xa c ng, mt b phn qun d, thu qun, khng qun, cc n v thng tin, vn ti, hu cn. Da vo s gip ca quc Anh v M t khi a qun ra min Bc theo quy nh ca Hip nh S b, thc dn Php nut li ha, ro rit thc hin m mu m rng chin tranh. Chng bin nhng i qun "tip phng" thnh i qun chim ng v p dng li nh ln dn. Sau khi chim Ty Nguyn, mt phn vng ng Bc, Ty Bc v tin cng Hi Phng, Lng Sn, chng chun b gy hn H Ni vi mc ch nm ly quyn qun l th nc ta, hng "v hiu ho tc th Chnh ph H Ch Minh". Vi mu y, 6.500 lnh vin chinh c b tr thnh nhng cm qun c ng, chim gi nhng v tr bt ca ng thnh ph, sn sng nh p, chim gn cc c quan u no ca ta ti th H Ni. K hoch chun b tin cng qun s do B ch huy Php vch ra c xc tin, chng ch tng thm vin binh vo thng 1-1947, s m mt t hot ng c tnh cht quyt nh, kt thc cng cuc xm lc. Song song vi nhng hnh ng qun s, thc dn Php cn 60

thc hin nhiu m mu, th on thm c v chnh tr. Ty Bc, chng t chc bn tay sai phn ng chng li cch mng. Ti mt s a phng, chng tm cch lin lc, mc ni nhng tn tay sai trong b my cai tr c, tp hp nhng phn t phn ng cm u trong cc tn gio chng li chnh quyn dn ch nhn dn. chun b cho vic thc hin m mu xm lc ton din theo chin lc nh nhanh thng nhanh, thc dn Php ro rit tm cch nm tnh hnh mi mt min Bc, nht l lc lng qun s v kh nng phng th ca ta. Nguy c chin tranh lan rng ra c nc ti gn. Tnh th v cng nghim trng. Qun v dn ta sn sng chin u chng qun xm lc. K hoch tc chin cc thnh ph, th x c trin khai khn trng. Nhn dn, trc ht l cc c gi, tr em, nhng ngi au yu, tn tt ri khi thnh ph. i cng tc c bit c thnh lp v ln lt ln vng Vit Bc lm nhim v chun b cn c. Cc huyn nh Ho, i T, Ph Lng, V Nhai (Thi Nguyn); Sn Dng, Yn Sn, Chim Ho (Tuyn Quang); Ch n (Bc Kn) m trung tm l cc huyn nh Ho, Sn Dng, Yn Sn, Ch n c chn lm ni xy dng An ton khu (ATK) ca Trung ng. Bc vo thng 12-1946, qun Php tip tc khiu khch nhiu ni, nht l ti H Ni. Ch trng ca ta lc ny l "vn tranh th kh nng ho bnh", nhng "phi chun b cp tc tin hnh chin tranh ton dn, ton din v trng k"1.X u Nam B cng nhn c ch th phi hp chin lc vi chin trng ton quc, "khng cho Php em ht ti sn chim c Nam B ra nh Trung, Bc"2. Trong khi khn trng chun b khng chin, Chnh ph ta vn kin tr u tranh ngoi giao vi Chnh ph Php, c gng y li chin tranh. Ngy 6-12, Ch tch H Ch Minh ku gi Quc hi v Chnh ph Php ra lnh cho qun

1. Ngh quyt Hi ngh cc Khu trng ngy 13-12-1946. 2. Vn kin qun s ca ng. Tp 2... Sd. tr. 69.

61

vin chinh rt v cc v tr trc ngy 20-11-1946. Gii cm quyn Php khng tr li. Ngy 15-12, sau khi Lng Blum (Lon Blum) ln lm Th tng Chnh ph Php, Ch tch H Ch Minh li gi thng ip yu cu gii quyt cc b tc trong mi quan h Vit - Php. Chnh ph Php vn lm ng, t r thi tn thnh chnh sch duy tr s c mt ca nc Php ng Dng. c s ng tnh ca Lng Blum, bn thc dn Php ng Dng cng hung hng. Ngy 16-12, cgingli khi phc li cc Hip c 1883 v 1884 m triu nh nh Nguyn k vi Php. Y trng trn tuyn b: "H Ni, Hi Phng, Nng l lnh th ca nc Php" . Ti H Ni, tra ngy 17-12, thc dn Php cho xe ph cc cng s ca ta L c, ng thi gy ra v tn st m mu ph Hng Bn v Yn Ninh. Tra ngy 18-12, Php gi ti hu th i chim S Ti chnh v nh vin Gim c S Giao thng; i ta ph b cng s v vt chng ngi trn ng ph. Chiu ngy 18-12, chng li gi ti hu th i c quyn kim sot Th v e do n sng 20-12, nhng iu khng c chp nhn th qun Php s chuyn sang hnh ng. 2. Khng chin chng thc dn Php bng n trong c nc Nhng hnh ng khiu khch, xm lc trn y ca thc dn Php xm phm nghim trng n c lp, ch quyn nc ta, gy cm phn tt trong nhn dn ta. Ton dn, ton qun nng lng ch i mnh lnh ca Trung ng ng v Ch tch H Ch Minh. Mi ngi u sn sng ng ln khng chin. Trong hai ngy 18 v 19-12-1946, Ban Thng v Trung ng ng hp Hi ngh m rng ti lng Vn Phc (H ng) di s ch to ca Ch tch H Ch Minh. Phn tch hnh ng khiu khch, xm lc ca thc dn 62

Php trong nhng thng cui nm 1946, nht l t gia thng 12, Hi ngh nhn nh: m mu ca Php l m rng cuc chin tranh xm lc, chuyn cuc chin tranh sang mt bc mi; thi k ho hon qua, kh nng ho bnh khng cn na. Trn c s , Hi ngh quyt nh pht ng cuc khng chin chng thc dn Php trong c nc v vch ra nhng vn rt c bn v ng li khng chin. y l mt quyt nh sng sut, kp thi ca ng ta, p ng c yu cu ca cch mng v nguyn vng ca ton dn. Sng 19-12-1946, thc dn Php gi tip cho Chnh ph ta mt ti hu th i tc v kh ca t v, i nh ch mi hot ng chun b khng chin v cho qun Php lm nhim v gi trt t trong th H Ni. Cho ti lc ny, Ch tch H Ch Minh vn gi th cho Xanhtni ngh pha Php cng vi Chnh ph ta "tm mt gii php ci thin bu khng kh hin ti". Thc dn Php khc t ngh . Tra ngy 19-12, Ban Thng v Trung ng ng in cho cc Chin khu v Tnh u, ch th "Tt c hy sn sng!". Lc 20 gi ngy 19-12-1946, i Pht thanh Ting ni Vit Nam pht tn hiu bt u cuc khng chin trong ton quc. B trng Quc phng cng b mnh lnh chin u cho tt c cc lc lng v trang. Cng nhn Nh my n B H ph my. n in ton thnh ph H Ni pht tt. l hiu lnh tn cng ca qun ta. Cng thi im y, cc pho i Lng, Xun Canh, Xun To... ng lot nh n vo ni thnh. cc khu ph, nhn dn qung bn, gh, cnh ca, sp g, hm xing, bao ct... ra mt ng. Cng nhn y toa tu chn cc ng t, ng nm. Cy ci, ct in cng c ng xung ngng ng. Vt cn vi chin lu dng ln khp ni. Ngi dn H Ni trong t th sn sng ng ln khng chin chng qun xm lc vi tt c nhng g c trong tay v vi mt ch quyt thng. 63

Ting sng khng chin th H Ni nhanh chng lan rng ra c nc. m 19-12-1946, Ch tch H Ch Minh ra Li ku gi ton quc khng chin, khng nh thin ch, nguyn vng ho bnh, quyt tm khng chin v nim tin tt thng ca nhn dn ta; ng thi nu ln t tng c bn ca ng li chin tranh nhn dn. Li ku gi ton quc khng chin ca Ch tch H Ch Minh l li hch tin cng, thi thc, gic gi ton dn Vit Nam ng dy cu nc. Sau khi ku gi ton quc khng chin, ngy 21-12-1946, Ch tch H Ch Minh gi th cho nhn dn Vit Nam nhn dn Php v nhn dn cc nc ng minh cho th gii bit r mc tiu v quyt tm u tranh v c lp t do ca nhn dn Vit Nam. Trong th, Ngi khng nh: "Cuc khng chin rt lu di v au kh. D hi sinh bao nhiu v thi gian khng chin n bao gi, chng ta cng nht nh chin u n cng, n bao gi nc Vit Nam c hon ton c lp v thng nht. Chng ta c 20 triu chng li 10 vn thc dn. Cuc thng li ca ta rt c bo m..."1. 3. ng li khng chin chng Php ca ng Trc khi pht ng cuc khng chin trong c nc, ng ta c nhng vn kin quan trng kp thi ch o ton dn tch cc chun b khng chin. Nhng vn c nu ln trong bn Ch th Khng chin, kin quc (25-11-1945), Ngh quyt Hi ngh qun s ton quc ca ng (19-10-1946) v vn kin Nhng vic khn cp by gi m Ch tch H Ch Minh c kt kinh nghim ca hn mt nm nh Php, t c s cho s hnh thnh ng li khng chin ton dn, ton din ca ng la. Ngy 12-12-1946, Ban Thng v Trung ng ng ra bn Ch th Ton dn khng chin. Ch th nu r mc ch, tnh
1. H Ch Minh: Ton tp. Tp 4. NXB S tht. H Ni 1984. tr. 209. 210.

64

cht, chng trnh khng chin. Nhng ni dung c bn ca ng li khng chin c nu c ng trong bn vn kin lch s ny. Tuy cha hon chnh, nhng nhng ni dung l nhng vn thit yu c bn nht lnh o, dn dt ton dn, ton qun ta trong qu trnh khng chin. Hi ngh Ban Thng v Trung ng ng m rng (18-19 12-1946) ti lng Vn Phc (H ng), trn c s phn tch tnh hnh so snh lc lng gia ch v ta, xc nh chnh xc chin lc ca thc dn Php, cng vi quyt nh pht ng khng chin chng thc dn Php trn phm vi c nc, cng nu ln mt s vn c bn v ng li khng chin. Thng 3-1947, Tng B th ng Trng Chinh kp thi tng kt cuc chin u v vit mt lot bi ng lin tip trn 11 s bo S tht (nm 1951 i tn thnh bo Nhn dn) nhm gii thch r thm ng li khng chin. Nhng bi bo ny c tp hp v in thnh sch, ly tn l Khng chin nht nh thng li (xut bn thng 9-1947). y l mt vn kin quan trng ca ng ta, gp phn t chc, gio dc, ng vin qun v dn ta bc vo cuc khng chin n thng li; ng thi phn tch mt cch khoa hc ng li khng chin ton dn, ton din, trng k v t lc cnh sinh do Trung ng ng vch ra t nhng ngy u ton quc khng chin. Xut pht t s tin tng vo kh nng cch mng ca qun chng, ng ra ng li khng chin ton dn. y l ni dung c bn ca chin tranh nhn dn Vit Nam chng thc dn Php xm lc, l t tng xuyn sut, ch o mi k hoch tc chin v xy dng lc lng. Vi ng li khng chin ton dn, chng ta s to c th trn c nc cng nh gic, mi ngi dn l mt chin s, mi lng x l mt pho i. Chin tranh l cuc sc ton din gia hai bn tham chin. ng ch trng tin hnh khng chin ton din, ngha l khng chin trn mi lnh vc chnh tr, qun s, kinh t, vn ho, x hi . . . nhm to ra sc mnh tng hp to ln nh 65

thng cuc chin tranh tng lc ca thc dn Php. Khng chin lau di bt ngun t s phn tch, nh gi, so snh lc lng gia hai bn trong bui u khng chin. nh lu di l b quyt ca s thng li. Khng chin lu di vi t tng chin lc nht qun l t tng tin cng, l chin lc ca chin tranh nhn dn Vit Nam nhm nh thng k th c u th v kinh t v qun s. Trong qu trnh khng chin, ng ta ch trng va nh va bi dng sc dn, va nh va chuyn ho so snh lc lng gia ta v ch, ng thi tn dng nhng chuyn bin ca tnh hnh quc t c li cho cuc khng chin, ginh thng li tng bc, nh bi tng k hoch chin tranh ca thc dn Php, tin ln ginh thng li hon ton. Thi gian s ng h chng ta v l thy chin lc ca ta nu dn tc ta quyt tm khng chin bn b. T lc cnh sinh l mt trong nhng ni dung c bn ca ng li khng chin, xut pht t quan im qun chng, tin vo kh nng cch mng v sc mnh to ln ca qun chng. ng li cng bt ngun t thc t lch s ca t nc trong nhng nm u khng chin. Ch c t lc cnh sinh mi pht huy c mi kh nng tim ng trong qun chng; ng thi mi tranh th c hiu qu s ng tnh ng h ca nhn dn th gii. ng li khng chin chng thc dn Php xm lc do ng v Chnh ph vch ra l s vn dng ti tnh v sng to nhng nguyn l ca ch ngha Mc - Lnin vo thc tin cch mng Vit Nam. cng l s tha k v pht huy trnh cao nhng kinh nghim u tranh gi nc ca dn tc ta. ng li l ngun gc dn n mi thng li ca qun v dn ta trong cuc khng chin chng thc dn Php. II- Cuc Chin u ca qun v dn ta th v cc th khc pha Bc v tuyn 16 Theo ch trng ca B Tng ch huy, mc tiu cuc tin 66

cng qun s ca qun v dn ta l H Ni, tip l cc thnh ph Nng, Hu, Vinh, Nam nh, Hi Dng... nhm tiu hao, tiu dit mt b phn qun ch; chn nh, giam chn ch mt thi gian trong thnh ph, th x, to iu kin thun li cho c nc chuyn vo khng chin lu di. Tiu biu cho c nc l cuc chin u ca qun v dn ta ti th H Ni, bo v cc c quan u no ca ng v Nh nc. 1- Cuc chin u th H Ni Cuc chin u ca qun v dn H Ni din ra trong iu kin so snh lc lng gia hai bn rt chnh lch. V pha thc dn Php, tnh n thng 12-1946, H Ni, chng c 6.500 s quan v binh lnh c trang b mnh, ng ti 45 a im. Tt c cc im ng qun ca Php to thnh mt th bao vy, chia ct ni thnh H Ni, khng ch nhng ni ng qun v km cht cc c quan u no ca ta. V kh ca qun Php kh ti tn: 42 khu sn pho 75 mm, lu pho 100 v pho 37 mm b tr 2 trn a sn bay Gia Lm v trng Anbe Xar, c th bn vo hu ht cc mc tiu trong H Ni. Lc lng xe my bao gm 22 xe tng, 40 xe thit gip b tr trong thnh l mt lc lng c ng phn kch mnh. Sn bay Gia Lm c 30 my bay sn sng chi vin cho chin trng H Ni v mt s vng ven . Ngoi ra, H Ni lc cn c 13.000 Php kiu sng tp trung trong hai khu vc ni tip nhau thnh mt di rng ln ct i thnh ph. Trong s ny, nhiu ngi c trang b v kh; nhiu cn nh tr thnh nhng chin u b mt. Mt s tu chin ca thu qun Php khng ch ng sng, sn sng chi vin cho qun Php ni thnh. Vi lc lng v cch b tr nh trn, chng hi vng ch trong 24 gi s nhanh chng nh chim tt c cc c quan u no ca ta; bao vy, chia ct, tiu dit ta v lm ch thnh ph H Ni trong thi 67

gian ngn; ng thi bp cuc khng chin ca nhn dn ta ni chung, thc hin m mu chin lc nh nhanh thng nhanh. Bit r m mu ca k th, Ban Thng v Trung ng ng, B Tng ch huy ch o: Chin khu H Ni khng th ri vo th bt ng, nu ch nh trc ta c th qut li ngay, trn nh th nc Vit Nam Dn ch Cng ho tiu biu cho tinh thn khng chin ca c nc, H Ni cn giam chn ch t nht l mt thng, to iu kin cho c nc chuyn sang chin tranh. V pha ta, lc lng v trang H Ni c 5 tiu on V quc, trang b v kh th s v thiu thn: 9 khu i pho binh gm nhng khu sn pho, pho chng tng, pho cao x c k c b tr Lng, Xun Canh, Xun To, o Xuyn... Ngoi ra, cn c 8 trung i cng an xung phong, 1 i i t v chin u v ng o nht l lc lng dn qun, t v ni, ngoi thnh (khong 28.500 ngi), trang b ch yu bng lu n, dao, kim. Mc d lc lng rt chnh lch, nhng qun v dn H Ni vn ngoan cng chin u. Ln u tin xung trn, qun v dn ta kh trnh khi lng tng v thiu st. C nhng trn nh c chun b kh cng phu, nhng kt qu thu c cha tng xng; c trn ta b thit hi. Tuy nhin, vi kh th nht t xng ln, qun v dn H Ni ginh c quyn ch ng v ph tan th trn bao vy ca qun Php, y chng vo tnh trng b ng i ph. Ch trong vi gi u, cc chin s V quc on v t v, vi s gip ca nhn dn, tiu dit phn ln cc chin u ca qun Php. Trong cc trn nh ca qun v dn th m 19-12, oanh lit nht l trn chin u bo v Bc B ph - ni t tr s lm vic ca B Ni v, B Lao ng, nh lm vic ca Ch tch H Ch Minh. Trn chin u Ch Da, Cu Dn, Ca Nam, nht l khu ch ng Xun u l nhng trn nh tiu biu 68

cho kh phch anh hng v s kt hp gia lng dng cm vi tr thng minh, sng to ca cc chin s cm t th , ca nhn dn ta trong nhng ngy u ton quc khng chin chng Php. T trong khi la chin u c lit, ngy 6-1-1947, Trung on Th chnh thc thnh lp. Lc lng ca Trung on gm ba tiu on, vi s qun gn 2.000 ngi, c c ph n, ngi nhiu tui v thanh, thiu nin tng sng, chin u bo v th trong nhng ngy u khng chin. Tri qua hai thng (19-12-1946 - 18-2-1947), qun v dn H Ni nh gn 200 trn, tiu dit mt phn quan trng sinh lc ch, giam chn chng nhiu ngy hu phng kp t chc, trin khai th trn khng chin lu di; bo v cc c quan u no ca ng, Chnh ph, Mt trn di chuyn v cn c an ton, bo v hng vn ng bo th ri thnh ph v vng hu phng. Cuc chin u anh dng ca qun v dn H Ni tng trng cho ch kin cng, bt khut ca dn tc Vit Nam quyt nh thng qun i xm lc nh ngh ca mt quc bo v c lp t do ca T quc. 2- Cuc chin u cc th khc Cng vi ting sng khng chin th H Ni, t m 19-12-1946, qun v dn cc thnh ph, th x Hi Dng, Bc Giang, Bc Ninh, Nam nh, Vinh, Hu, Nng... cng ng lot tin cng ch. Tr thnh ph Vinh v th x Bc Ninh, cn li trong cc thnh ph v th x khc, cuc chin u ko di t mt n ba thng. Qun ch Vinh b ta tiu dit ngay trong m u. Ti Bc Ninh, ch rt chy v H Ni sau 10 ngy chin u. thnh ph Nam nh - ni c thc dn Php coi l quan trng vo hng th ba sau H Ni v Hi Phng, qun v dn ta bao vy ch trong gn ba thng (t 19-12-1946 n 12-3-1947), 69

dit hn 400 tn. ch m nhiu t tin cng ph vy nhng u b qun ta nh lui. Sau khi c qun n ng cu, ch tng cng nhng cuc phn kch. bo ton lc lng, ngy 12-31947, qun ta rt khi thnh ph. thnh ph Hu, b qun ta tin cng mnh, ch buc phi c th trong cc cn c chim ng. Trong 50 ngy m tin cng v bao vy, qun v dn ta dit hn 200 tn ch, h 1 my bay, ph 3 xe thit gip, nhiu xe vn ti, thu nhiu sng n. thnh ph Nng, qun v dn ta tin cng, bao vy, c lp sn bay v nh li nhiu t tin cng ph vy ca ch. u thng 1-1947, c tng vin, qun Php iu 2.000 qun ln gii vy sn bay, thnh ph. Ti Nam B, qun v dn ta y mnh chin tranh du kch, nh ph bnh nh, "khng cho Php em ht ti sn chim c Nam B ra nh Trung - Bc". Phong tro khng chin Nam Trung B, Ty Nguyn c bc pht trin mi. Qun v dn ta lin tip nh bi cc cuc tin cng ca ch, gi vng vng t do. Cuc chin u vy nh ch trong cc thnh ph, th x ca qun v dn ta nh bi m mu v k hoch ca thc dn thp nh nh p c quan u no khng chin ti H Ni, tiu dit lc lng v trang ta cc thnh ph ln; tiu dit v vy hm qun ch di ngy trong cc thnh ph, to iu kin cho c nc chuyn vo khng chin, xy dng th trn nh ch lu di. m mu chin lc nh nhanh thng nhanh ca thc dn Php bc u b ph sn. Cuc chin u ca qun v dn th H Ni v cc thnh ph, th x khc cn c tc dng c v mnh m tinh thn quyt chin quyt thng ca ton dn tc, gy thanh th cho khng chin. N ging mt n mnh vo ch xm lc ca k th, t tin vng chc cho thng li trong nhng nm tip theo. 70

III- Tch cc chun b cho cuc khng chin lu di chng thc dn Php xm lc 1. Cng tc di chuyn, thc hin "Tiu th khng chin Ngay sau Cch mng thng Tm thnh cng, vi tm nhn chin lc v mt cuc chin tranh sp ti, Ch tch H Ch Minh phn cng Phm Vn ng cng mt s cn b li Vit Bc mt thi gian cng c cn c a. Cui thng 10-1946, sau chuyn i thm Php v k Tm c 14- 9-1946, thy trc nguy c mt cuc chin tranh vi Php sp n ra, Ch tch H Ch Minh giao nhim v cho Nguyn Lng Bng tr li Vit Bc chun b a im xy dng cn c a khng chin. Thng 11-1946, Trung ng ng quyt nh thnh lp i cng tc c bit do Trn ng Ninh ph trch. i gm i biu cc ngnh qun s, an ninh, chnh quyn, on th chm lo vic nghin cu di chuyn v chn a im an ton t tr s cc c quan Trung ng. T gia thng 12-1946, mt s cn b ca i cng tc c bit ln lt ln Vit Bc lm nhim v. Sau v thc dn Php gy xung t Hi Phng v Lng Sn (20-11-1946), cng vic chun b cho cc c quan Trung ng ng, Chnh ph, Mt trn ri khi th H Ni c y mnh, t tng di chuyn c bt u. Cui thng 12-1946, sau khi cuc khng chin ton quc bng n, cc c quan Trung ng ln lt ri H Ni v pha ty nam, chuyn n a phn cc tnh H ng, Sn Ty (th x H ng, Thanh Oai, Chng M - H ng; Quc Oai, Thch Tht - Sn Ty...); sau (u nm 1947), chuyn n a phn cc tnh thuc cn c Vit Bc. Cc huyn nh Ho, i T, Ph Lng, V Nhai (Thi Nguyn); Ch n (Bc Kn); Sn Dng, Yn Sn, Chim Ho (Tuyn Quang) c 71

chn lm an ton khu (ATK) ca Trung ng Cn c a cch mng Vit Bc trc y tr thnh cn c a khng chin ca c nc. T Vit Bc, u mi lin lc dn dn c ni thng vi cc min, cc a phng. T y, cn c a Vit Bc tr thnh Th khng chin ca c nc. Vic xy dng ATK Trung ng Vit Bc th hin tnh ch ng, tm nhn chin lc sng sut ca ng v Chnh ph. Vic di chuyn kp thi v an ton cc c quan lnh o khng chin, trc ht l cc c quan Trung ng, l thng li ln c ngha chin lc. bo m c s vt cht cho cuc khng chin lu di, vic chuyn my mc, nguyn vt liu... ln cn c a c tin hnh khn trng. Trong iu kin ta khng c phng tin vn ti, li phi i qua nhiu chng ng b ph hoi, vic vn chuyn thc s l mt cng vic y kh khn, nng nhc. Nh s tn tnh ca cn b, cng nhn cc ngnh, s gip khng tic cng sc ca nhn dn dc ng di chuyn, ch trong vng 3 thng u khng chin, ta vn chuyn c hn 3 vn tn my mc v dng c sn xut, hng vn tn nguyn vt liu ra vng cn c. Ring Bc B, gn 2/3 my mc c chuyn ln cn c Vit Bc. Nh , khi cuc khng chin ton quc bng n, ta xy dng c 57 c s cng nghip, ch yu l cng nghip quc phng; sn xut p ng mt phn quan trng nhu cu v kh, n dc, qun trang, qun dng cho cc lc lng v trang v nhu cu ti thiu cho i sng nhn dn. Trong cc cng tc chun b vt cht cho khng chin lu di, vn tch tr mui v go c c bit ch . Ngay t ma h nm 1946, cc c quan chc nng c ch th thu mua v vn chuyn mui t ng bng ven bin ln cn c. Nh c hng vn tn mui c chuyn kp thi ln Vit Bc, Ty Bc, nn khi min duyn hi b ch chim ng, hu phng khng chin vn c mt lng mui d tr cn thit cho i sng ca cn b, b i v nhn dn. 72

Cng ngay t u cuc khng chin, Chnh ph c nhiu bin php t chc vic thu mua, bo v, bo qun thc, go chu o. B Ti chnh t kho d tr thc, go phn tn nhiu ni. Cc Qun nhu c h thng kho ti cc tnh H ng, Ninh Bnh, Sn Ty, Ph Th, Thi Nguyn, Tuyn Quang... ng thi vi hot ng "di chuyn" thi k u ca cuc khng chin l hot ng "tiu th" khng chin; vn ng v t chc "tn c nhm m bo tnh mng v ti sn ca nhn dn, nhanh chng chuyn t nc sang thi chin. Bi hc kinh nghim ca ng cha thc hnh k thanh d, vn khng nh trng trong lch s chng ngoi xm c vn dng trit Ch th Ton dn khng chin ca Ban Thng v Trung ng ng ch r: "Ph hoi nhiu hn bn; trit lm cho ch i, kht, qu, m, ic, cm, tiu hao, mt mi, chn nn"1. Ngh quyt Hi ngh qun s ton quc ln th nht (12 n 16-1-1947) nu r mc ph hoi i vi tng vng, tng ni. Ngy 16-1-1947, Ch tch H Ch Minh ra Li ku gi ng bo ph hoi khng chin: "nh th phi ph hoi... By gi ta phi ph i, chn bn Php li, khng cho chng tin ln, khng cho chng li dng. Ta v nc hi sinh, chu kh mt lc. n ngy khng chin thng li, ta s cng nhau kin thit sa sang li . . . "2. Hiu r ni dung v ngha ca cng tc ph hoi khng chin, t u thng 12-1946, cc a phng lp c k hoch ph hoi. Cc Ban ph hoi c t chc v i vo hot ng. Cng tc ph hoi khng chin din ra trong kh th cch mng sc si ca qun chng. Vi tinh thn yu nc cao v vi nim tin tt thng, nhn dn ta t tay mnh ph sp nh ca, x nghip, hm m; o ho, p , dng vt cn trn cc ng
1. Vn kin qun s ca ng 1945 - 1950... Sd, tr. 76. 2. H Ch Minh: Ton tp. Tp 4. sd, tr. 248-249.

73

giao thng thu, b. Nhiu thnh ph, th x bn thnh bnh a, biu th sc mnh phi thng ca ch quyt tm khng chin v nim tin tt thng ca nhn dn ta. Ch trong my thng cui nm 1946 u nm 1947, qun v dn ta ph hoi 1.060 km ng st, 5.640 km ng t 30.500 cu cng 59.100 ngi nh, 84 u my v 868 toa tu ho... iu gp phn lm chm bc tin qun th v hm chng vo mt tnh th kh khn. Tuy nhin, trong cng tc ph hoi khng chin, mt s a phng cn ph trn lan. Ngc li, c ni mc bnh ch quan, cha tch cc thc hin; Ban ph hoi tuy thnh lp nhng cha hot ng. chuyn t nc vo chin tranh, mt cng vic kh khn, phc tp l t chc a, n hng chc vn ng bo tn c ra khi cc vng c chin s. Lc u, do cha c kinh nghim, khng d kin ht s lng ngi tn c v tnh hnh chin s chuyn bin sau khi ch nh rng ra ngoi cc thnh ph, nn U ban tn c nhiu cp khng lm ch c tnh hnh, dn n tnh trng mt s vng nhn dn hoang mang, chy vng quanh v c tm l tm b. Trc tnh trng trn, t trung tun thng 2 v u thng 31947, Ch tch H Ch Minh ch th cho B Ni v c ngi v cc a Phng (k c vng ch mi chim ng) c bin php khc phc. Ngi ch th cho U ban hnh chnh cc cp: "V lun th no cng khng c b dn b v". Nh , t thng 4-1947, cng tc tn c, di c dn dn i vo nn np; ng bo tn c nhanh chng ho nhp vi nhn dn cc a phng, n nh i sng, cng tham gia cc hot ng khng chin, kin quc. Sau khi vic di chuyn hon thnh, ch v lm vic ca cc c quan v ng bo tn c n nh, Nh nc bt tay xy dng lc lng v mi mt bc vo cuc khng chin lu di. 74

2- Xy dng lc lng mi mt cho cuc khng chin lu di a) v chnh tr T khi chin s bt u lan rng, khng chin c xc nh l nhim v hng u, nn hnh thc t chc chnh quyn v tn gi ca U ban hnh chnh khng cn ph hp. V vy, mt ngy sau khi ton quc khng chin bng n, ngy 20-12-1946, Chnh ph ra Sc lnh s l/SL v vic thnh lp U ban bo v ti cc khu qun s, cc n v hnh chnh t cp tnh tr xung; quy nh thnh phn, chc nng v quyn hn ca U ban bo v cc cp. T thng 3-1947, Chnh ph ra cc sc lnh sa i, b sung mt s iu khon v U ban bo v cc cp t khu xung n c s. Theo , mi U ban bo v khu v tnh c 1 i biu qun s, 1 i biu hnh chnh v 3 i biu nhn dn. U ban bo v huyn gm 3 i biu (qun s, hnh chnh v nhn dn). U ban bo v x c 1 i biu nhn dn v 1 i biu qun s. U ban bo v l t chc gm cc thnh phn qun, dn, chnh. Chin s lan ti u, U ban bo v i thnh U ban khng chin. Nh vy, t u nm 1947, t cp khu xung n x, bn cnh U ban hnh chnh cn c U ban khng chin. S tn ti c ch hai chnh quyn a phng khng trnh khi tnh trng cng knh, chng cho, dm p ln nhau. Nhm khc phc tnh trng , ngy 27-8-1947, Chnh ph ra Sc lnh s 91/SL v vic hp nht U ban khng chin v U ban hnh chnh cc cp t tnh tr xung thnh U ban khng chin kim hnh chnh. Cn c vo sc lnh trn, c quan hnh chnh cc cp tnh, huyn, x c kin ton. U ban cp x c 5 u vin, trong c 3 u vin hnh chnh, 1 u vin qun s v 1 u vin nhn dn. U ban cp huyn, tnh gm 7 u vin, trong c 3 u vin hnh chnh, 1 u vin qun s v 3 u vin nhn dn. 75

Trong qu trnh cng c, kin ton b my chnh quyn a phng cc cp, Trung ng ng v Chnh ph c bit quan tm n vic gio dc phm cht, t cch o c ca cn b, nhn vin Nh nc. Ch tch H Ch Minh khuyn cn b, nhn vin Nh nc, trc ht l ng vin phi tht th, on kt, thng yu nhau, phi kin quyt ty ra u c b phi, qun phit, quan liu, hp hi, ham chung hnh thc, v k lut, ch k... Nh , U ban khng chin hnh chnh cc cp t x n Lin khu gnh vc c vai tr thay mt Chnh ph t chc v iu hnh cng cuc khng chin, kin quc ti a phng mnh. Nhm p ng yu cu lnh o cuc khng chin, cng tc xy dng ng v chnh tr, t tng v t chc c cc cp t Trung ng xung cc tnh c bit coi trng. Cng tc pht trin ng c y mnh trong b i, dn qun, trong cc x nghip, c quan Nh nc v c trong cc vng sau lng ch. Hng vn cng nhn, nng dn, tr thc cch mng, chin s trong lc lng v trang c kt np ng. Cc t chc c s ca ng n su bm r trong nhn dn. Hu ht cc a phng lp c huyn u, nhiu ni lp c chi b lin x. H thng t chc ca ng trong qun i cng tng bc c kin ton. Song song vi cng tc xy dng ng, cc on th qun chng cng khng ngng c cng c v t chc. T chc Cng on ngy cng thu ht c nhiu on vin v pht huy c vai tr ng vin, t chc cng nhn thi ua sn xut, pht huy sng kin, ci tin k thut. Cc Hi Nng dn cu quc, Ph n cu quc c ng o hi vin tham gia, thng xuyn gio dc, ng vin cc hi vin tch cc ng gp sc ngi, sc ca phc v khng chin. Cng tc vn ng thanh nin c bc tin trin mi. T nm 1947, cc t chc on Thanh nin cu quc, Lin on Thanh 76

nin Vit Nam, Tng hi Sinh vin Vit Nam c cng c v ln lt m i hi. Cng tc vn ng on kt vi gii tr thc, on kt cc dn tc v tn gio cng c y mnh, gp phn tng cng khi on kt ton dn, lm tht bi chnh sch "dng ngi Vit nh ngi Vitca thc dn Php. b) v qun s : Khi c nc bc vo khng chin, vn xy dng v pht trin lc lng v trang tr thnh mt nhim v cp bch, khng ch nhm p ng yu cu trc mt m cn m bo cho khng chin lu di. Ngh quyt Hi ngh qun s ton quc ln th nht (l-1947) nu r: "Trong cc khu cn phi t chc ngay b i b sung, vic tuyn la b i ny phi c B Quc phng chun y trc..."1. Ngy 12-2-1947, Chnh ph ra Sc lnh s 16/SL thnh lp Phng Dn qun, trc thuc Cc Chnh tr. Tip theo, ngy 192, B Quc phng ra Thng t quy nh mi cng dn t 18 n 45 tui vo dn qun, t v, du kch. Hng chc vn qun chng, thuc cc la tui, hng hi gia nhp dn qun, t v v du kch. n cui nm 1947, ti nhiu a phng, cc x c t 1 n 2 trung i dn qun t v; huyn c t 1 n 2 trung i du kch thot li, tnh c t 1 n 2 i i du kch thot li. Vi phong tro "cp v kh ch nh ch", nhiu n v dn qun, t v v du kch dn dn t trang b c v kh tt hn. Thng 3-1947, Chnh ph quyt nh i tn B Tng ch huy Qun i Quc gia thnh B Tng ch huy Qun i Quc gia v dn qun t v Vit Nam; ng thi quyt nh thnh lp cc ban ch huy Tnh i, Huyn i, X i thuc U ban
1. Vn kin qun s ca ng 1945-1950... Sd, tr. 83.

77

khng chin cc cp. Vic hun luyn c t chc thng xuyn v i dn vo nn np. Ti Vit Bc, Khu IV, Khu V v cc cn c thuc Nam B c ch hun luyn thng k cho dn qun, t v v du kch. T ma h nm 1947, khng chin m rng, hng chc vn qun chng thuc mi tng lp hng hi gia nhp dn qun, t v v du kch. Hng nghn lng khng chin bc u c xy dng. Cng tc o to, bi dng cn b c c bit coi trng. Thc hin Ngh quyt Hi ngh qun s ln th 3 (6-1947), B Tng ch huy iu ng cn b Trng V b Trn Quc Tun, Trng Qun chnh v th x Bc Kn m cc lp bi dng cn b c s. Hng trm cn b cc cp dc b tc v qun s v chnh tr. Thng 8-1947, B Tng ch huy m lp b tc cn b ng cp ton qun ti x La Bng (huyn i T, tnh Thi Nguyn). Ch tch H Ch Minh n d l khai mc v hun th cho lp hc. Ngoi ra, nhiu khu tnh cng m cc kho o to bi dng ngn hn cho cn b dn qun, t v, du kch t cp tiu i n i i. Cng vi vic pht trin lc lng dn qun du kch, phong tro xung phong tng qun cng din ra si ni trong thanh nin. Ch trong ma h nm 1947, c 35.000 thanh nin tnh nguyn nhp ng, nng tng s b i ch lc t 85.000 ngi (trc ngy ton quc khng chin) ln 125.000 ngi. c) v kinh t Nh nc ch trng xy dng mt nn kinh t khng chin c kh nng t cp t tc, phc v nhng nhu cu thit yu ca nhn dn vng t do, ng thi p ng c nhng nhu cu ngy cng ln ca chin trng. Hi ngh cn b Trung ng (t ngy 3 n ngy 6-4-1947) ra mt chng trnh kinh t khng chin gm hai mt: - Ph hoi kinh t ch bng cch ty chay v qun s ph 78

hoi; lm cho ch khng kinh doanh, bc lt g c, khng thc hin c chnh sch "ly chin tranh nui chin tranh". - Xy dng kinh t ca ta, va khng chin va kin quc, lp nn kinh t t tc. Hi ngh cn b Trung ng cn ra phng chm xy dng nn kinh t ph hp vi iu kin chin tranh: Ch sn xut nhng th cn dng cho mt trn v i sng ca nhn dn... V cc ngnh kinh t ch trng nht l nng nghip, thng mi ri mi n k ngh (ch k ngh ch to v kh v khai thc)... Qun trit phng chm trn, Chnh ph ra nhiu chnh sch quan trng: Chnh sch tng gia sn xut, thc hin khu hiu "Thc tc binh cng", "n no nh thng"; chnh sch tit kim v ng cam cng kh; chnh sch tn trng quyn t hu ti sn hp php ca mi cng dn, mi thnh phn kinh t; chnh sch iu ho li ch... Mc d c s chun b t trc, nhng cuc khng chin n ra vn lm cho nn kinh t b o ln. Sn xut cng nghip v thng mi cc thnh ph ln b ngng tr. Nng nghip cng gp kh khn, nht l nhng vng b ch chim. Trc tnh trng , Trung ng ng v Chnh ph ch o: Phng hng xy dng kinh t, pht trin sn xut trong khng chin l ch trng nng nghip, th cng nghip, thng nghip v cng nghip quc phng; khuyn khch hnh thc kinh t c nhn, kinh t hp tc x v kinh t Nh nc. Trong nng nghip, nhiu chnh sch v bin php ln c ban hnh, bao gm: Chnh sch ton dn tng gia sn xut, chnh sch pht trin sn xut gn lin vi chnh sch rung t, chnh sch nhn cng, chnh sch ci tin k thut, chnh sch bo v sn xut. Phong tro tng gia sn xut rm r khp ni, gp phn thit thc nng cao tim lc kinh t khng chin. Ring cc vng t do, trong nm 1947, nhn dn ta cy c 1.893.700 ha la, thu c 2.194.000 tn thc; trng c 79

243.000 ha hoa mu, thu c 474.000 tn, tng 189% so vi nm 19411. Cng vi sn xut nng nghip, trong nhng thng u ca cuc khng chin ton quc, nhng x nghip quc phng v dn dng c quy m thch hp ln lt c xy dng vng t do v vng cn c khng chin. Cng nghip quc phng l h thng cng nghip quan trng nht trong thi k khng chin. Ngay t u khng chin, trong qu trnh di chuyn c s vt cht k thut n cn c, B Tng ch huy xc nh phng hng t chc cc x nghip quc phng l: Xy dng mt h thng cc xng vi nhiu thit b my mc, cng nhn ch to, sn xut ln; xy dng mt h thng chuyn mn ho, nh sa cha v kh, c lu n, nhi lp lu n; xy dng mt s t, kp sa cha nh i lu ng sa cha v kh. Tnh n cui nm 1946, ngnh Qun gii c 20 c s ln v nh vi 2.500 cng nhn. u thng 2-1947, Chnh ph ra quyt nh thnh lp Cc Qun gii thay cho Cc Ch to. C th ni, ngnh Quc phng gii quyt thnh cng nhiu vn v nguyn vt liu, k thut sn xut, t chc qun l, o to cn b, cng nhn. Nhp sn xut v kh, n dc tng rt nhanh. Tnh theo trng lng tn v ly ch s nm 1946 l 100, th nm 1947, t Lin khu IV tr ra l 707; nm 1948 l 1.044. n gia nm 1947, cc khu, tnh t Bc n Nam xy dng c 168 binh cng xng, mi xng c t 200 n 500 cng nhn. Ngoi cc xng qun gii do B Quc phng t chc, cn c cc xng v kh dn qun do cc a phng t xy dng v ch o. Ring Lin khu Vit Bc c ti 8 xng sn xut v kh. Song song vi cng nghip quc phng, Chnh ph Vit Nam Dn ch Cng ho ch trng pht trin cng nghip dn dng,
1. Dn theo Vin S hc. Lch s Vit Nam 9-1945 - 1950... Sd, tr. 181.

80

trong c mt s c s thuc thnh phn quc doanh. Nhim v ca cc x nghip cng nghip quc doanh l cung cp giy bc, giy in, giy vit vi x phng, bng n... phc v cc c quan dn chnh v cc yu cu dn sinh. Ngnh Th cng nghip c xy dng, pht trin vi quy m nh phn tn, kt hp cng c sn xut th s vi my mc, da vo dn v nguyn liu trong nc, a phng t lp, sn xut t cp t tc. Nh , ngay t u ngnh th cng nghip tp trung gii quyt nhng mt hng ti cn thit nh dt, giy, n lot, x phng, chn, bt, chiu, ng, nc mm... Thng nghip, tin t, gi c c s chuyn hng cho ph hp vi thi chin. u nm 1947, Chnh ph giao cho Nha Tip t thuc B Kinh t nhim v thu mua v d tr thc go. C quan Phn phi mui (thuc B Ti chnh) t chc vn chuyn mui ca Nh nc v mui trn th trng t do a v cc khu an ton. V tin t, ngy 15-5-1947, Chnh ph ra Sc lnh s 48/SL cho lu hnh bc Vit Nam (bc ti chnh) trong ton quc. Khi lng giy bc ng Dng c ca Php c ta thu v lm vn trang tri cho Ngnh Ngoi thng. Tuy nhin, do hon cnh chin tranh, nn hnh thnh cc khu vc tin t ring bit. Vng t do Bc B v Bc Trung B lu hnh giy bc ti chnh do Trung ng pht hnh. Cc tnh Khu V, ch yu l 4 tnh t do (Qung Nam, Qung Ngi, Bnh nh, Ph Yn) lc u lu hnh tin ti chnh Trung ng, u thng 7-1947, theo Sc lnh s 231/SL-M ngy 18-7-1947, Chnh ph cho php U ban khng chin min Nam Trung B c pht hnh tn phiu v lu hnh song song vi tin ti chnh mt thi gian (t nm 1952, Chnh ph cho thu hi bc ti chnh ch cn lu hnh tn phiu). Nam B, do ch nh to ra sm, nn ti cc cn c khng chin nhng nm 1947, 1948, mt s ni lu hnh bc ti chnh Trung ng do Khu V chuyn vo. Ngy 11/1947, Chnh 81

ph ra Sc lnh s 102/SL cho php Nam B c pht hnh mt s loi tn phiu c gi tr nh giy bc Vit Nam. d) v vn ho, gio dc, y t ng v Nh nc ch trng khng cc hot ng thuc nhng lnh vc trn b t on v chin tranh, m phi c tip tc pht trin v phc v tt cho s nghip khng chin, kin quc ca dn tc. ng v Chnh ph dnh s quan tm to ln cho s pht trin gio dc, nng cao dn tr, to iu kin tng bc pht trin khoa hc v k thut phc v khng chin. Ngh quyt Hi ngh cn b Trung ng ln th 2 (t ngy 3 n 6-4-1947) ch r: ng vin tt c gii tr thc, vn ngh s tham gia khng chin, dng cc nh tr thc vn ho, chuyn mn vo ngnh cng tc nh qun gii, qun y, gio dc, tuyn truyn khng chin, ch trng m mang gio dc khng chin... Va khng chin, dn tc ta va xy dng mt nn vn ho mi, c tnh cht hp vi tinh thn dn tc c lp, hp vi khoa hc, tin b, hp vi tnh hnh v trnh ca ng o qun chng nhn dn. ng o tr thc, vn ngh s mi min t nc khoc ba l ln ng khng chin. Mi hot ng vn ho, vn ngh u hng vo phc v khng chin theo khu hiu: Tt c chin thng". Nhiu truyn ngn, phng s, nhc phm, th ca c sng tc, cao lng yu nc, lng t ho dn tc, nim tin vo thng li ca khng chin. Cc tc phm vn ngh, i Pht thanh ting ni Vit Nam v bo ch cc vng t do gp phn c lc vo cng tc tuyn truyn ch trng ca Chnh ph, c v tinh thn khng chin ca qun v dn ta, chng li cc lun iu tuyn truyn phn ng ca ch. Ngnh Gio dc c mt bc tin mi v ni dung, phng hng o to trong iu kin va khng chin va kin quc. Hi ng Chnh ph xc nh phi t chc li nn gio dc ngay trong thi k chin tranh. Ch tch H Ch Minh xc nh phng chm gio c l hc i i vi hnh, t chc gio dc chnh l thc hin khng chin bng vn ho; gio dc l 82

vn ho ca cuc khng chin. Yu cu ca s nghip khng chin, kin quc i hi phi sa i chng trnh gio dc, phi bin son sch v sa i cch dy cho ph hp. Ni ung chng trnh v phng php o to theo phng chm thit thc l chnh, nhng phi cao cht lng.. D chin tranh ngy cng c lit v vic t chc lp hc ngy cng kh khn, nhng chnh quyn cc cp v cc c quan gio dc c gng duy tr h thng gio dc trong vng gii phng. Nn gio dc khng chin c t chc kh a dng v ton din. Ngoi bo dc h chnh quy gm cc trng ph thng v cao ng, i hc cn c h b tc vn ho v h thng cc trng chnh tr, qun s. Phong tro Bnh dn hc v tip tc c duy tr v m rng. Nm 1947, Khu X m c 153 lp, hun luyn o to 3.745 gio vin, ng vin trn 1 30.000 hc vin theo hc cc lp Bnh dn, gp 5 ln so vi s lng hc vin nm trc. Ti cc tnh Lin khu V v Bnh - Tr - Thin. mc d b ch bao vy bn ph, nhng cc cp chnh quyn dn ch nhn dn khc phc kh khn bm t, bm dn nhm tng bc khi phc cc lp Bnh dn hc v theo khu hiu "Tay bt, tay sng", "Dit dt xm lng". n cui nm 1947, c nc thanh ton nn m ch cho trn 1,2 triu ngi, trong c nhiu lng, x Hi Dng v Thi Bnh c cng nhn xo xong nn m ch. Ngnh Gio dc ph thng pht trin kh nhanh. Tnh n thng 6-1947, s hc sinh tiu hc cc tnh ng bng Bc B ln ti 147.000 em, tng 47% so vi thng 12-1946. Ni dung ging dy v phng thc hot ng trong cc nh trng ph hp vi yu cu ca s nghip khng chin, kin quc. Ch thi c xc nhn bc hc ca hc sinh v tuyn chn hc sinh vo cc lp trn c duy tr. Thng 4-1947, Chnh ph ra Ngh nh m k thi Trung hc v Tiu hc trong c nc. n cui nm 1947, c hng nghn trng tiu hc v trung hc thu 83

ht hng vn con em nhn dn n lp hc. Vic chm sc, bo v sc kho cho nhn dn c ch . ng v Chnh ph ht sc quan tm n cng tc o to i ng cn b y t phc v khng chin, phc v nhn dn. Mt s c s i hc v trung hc y - dc chuyn t H Ni ln Vit Bc tip tc hot ng. Mng li y t a phng, gm cc trm cu thng, trm x, phng pht thuc, bnh x, bnh vin tng bc hnh thnh: Cuc vn ng thc hin np sng v sinh c pht ng thng xuyn. Nhng thnh tu v cc mt ni trn tuy mi l bc u, nhng l nhng nhn t quan trng m bo cho qun v dn ta ginh thng li trn mt trn qun s, trc mt l p tan cuc tn cng ca gic Php trong Thu - ng 1947. IV. Chin dch Vit Bc thu - ng 1947. 1. Thc dn Php tin cng cn c a khng chin Vit Bc. Cho n gia nm 1947, cuc khng chin ton quc tri qua 5 thng. V c bn, chng ta t c cc mc tiu chin lc do Trung ng ng ra: "ch thit hi kh nhiu Bc B... Chin s Nam B v min Nam Trung B kh hn trc. Qun du kch ca ta hot ng d, thu c nhiu kt qu kh"1. V pha thc dn Php, Bc B, tuy c tng vin ln 11 tiu on u - Phi t Php sang, nhng chng cng ch sc chim gi mt s thnh ph, th x (H Ni, Nam nh, Hi Dng, Hi Phng). Trn con ng giao thng chin lc ni lin H Ni vi Hi Phng, tuy ch s dng mt lc lng bo v kh ln, nhng vn khng ngn chn c hot ng ca qun ta; khng c cuc hnh qun no ca ch trn tuyn
1. Vn kin qun s ca ng 1945 - 1954... Sd, tr. 121.

84

ng ny c an ton. V pha ta, b i ch lc vn c bo ton v pht trin c v s lng v trnh tc chin. C quan u no khng chin c bo v an ton. Th trn chin tranh nhn dn c cng c v m rng. Nh vy l m mu chin lc nh nhanh thng nhanh ca thc dn Php bc u b tht bi. Cuc chin tranh vn ko di v ngy cng m rng khin cho thc dn Php lm vo tnh trng kh khn, qun s thiu ht. S qun tng vin nh git t Php sang khng sao khc phc c tnh trng phn tn, dn mng lc lng trn cc chin trng. Mt b phn binh s ch bt u t ra chn ght chin tranh. Nhng v phn chin xut hin mt s ni. Trc tnh hnh trn, thc dn Php m mu kt hp cht ch gia th on chnh tr v bin php qun s. V chnh tr, chng va c to ra mt chnh quyn tay sai bn x, va tm cch li ko, la bp qun chng bng mt th l tng i lp vi ch ngha yu nc chn chnh. V qun s, chng va bnh nh min Nam, va tp trung lc lng ln nh n quyt nh min Bc, hng bp tinh thn v lc lng khng chin ca i phng. Trong phin hp ngy 9-6-1947, Hi ng phng th ng Dng thng qua trn nguyn tc cuc tin cng ma thu 1947 vi mc ch: bt kn bin gii, ngn chn khng cho Vit Minh tip xc vi Trung Quc. . . loi tr mi s chi vin t ngoi vo; truy lng Vit Minh n tn so huyt, nh cho tan tc mi tim lc khng chin ca h1. Sau mt thi gian ro rit chun b, n u thng 9-1947, k hoch tin cng ln trn chin trng Bc B ca B ch huy Php cng l r. Ngy 109-1947, ti H ng, trong mt bi din vn bng nhng li l la bp, lt lo Blaec (Bollaert) thay mt Chnh ph Php tuyn b khng c l do g ko di chin tranh, nhng vn ngoan c

1. Xalng: Mt quc co chung: Vit Minh - ch th ca ti. T 2. Bn dch, tr.74.

85

khng cng nhn c lp ca Vit Nam, khng cng nhn Chnh ph H Ch Minh. Nh vy, thc dn Php c kt thc cuc chin tranh bng mt cuc tin cng qun s chp nhong. K hoch tin cng Vit Bc do Xalng (Salan), T lnh chin trng Bc ng Dng vch ra, n thng 7-1947, c Chnh ph Php ph chun. K hoch ny trc ht nhm bao vy, tin ti tiu dit c quan u no khng chin, tiu dit phn ln b i ch lc ca ta nhanh chng kt thc cuc chin tranh; dng thng li qun s xc tin thnh lp chnh ph b nhn ton quc nh ln Vit Bc, thc dn Php cn nhm kho cht bin gii Vit - Trung, ngn chn con ng lin lc gia cch mng Vit Nam vi quc t. Lc lng Php tung ra trong cuc tin cng gm 5 trung on b binh, 3 tiu on d, 2 tiu on pho binh v 2 tiu on cng binh; tt c l 12.000 qun. K hoch tn cng ca ch ln Vit Bc c th hin trn hai bc: Bc 1 : Mt cuc hnh qun mang mt danh LEA, tp trung cn qut vng Ch n, Bc Kn, Ch Mi (nay thuc tnh Bc Kn) : + Ngy 7-10, nhy d xung Bc Kn, Ch Mi; ngy 8-10 xung Ch n v cn qut cc vng xung quanh; ngy 9-10, hai cnh qun Bc Kn v Ch n s gp nhau Bn P (cch Bc Kn 20 km trn hng Bc Kn - Ch n). + Ngy 10-10, chim Cao Bng, ri t Cao Bng tin xung Bc Kn (d kin ngy 12), sau t Ch n tin ra i Th (Chim Ho, Tuyn Quang), lin lc vi cnh qun hng ty (ng s 2 - sng L) vo ngy 13. + Sau khi hon thnh t chc phng th Ch Mi (d kin ngy 11) s tin hnh cn qut v tun tiu trn Quc l s 3 . . . 86

- Bc 2: Mt cuc hnh qun mang mt danh Clo - Clo, d kin: + Chim Ch Chu (d kin ngy 14-10) t nhiu hng: T Bc Kn, Ch Mi tin v, nhy d trc tip xung Ch Chu (l i i) v nhy d xung pha nam Ch Chu, kho ng Ch Chu - Thi Nguyn. + Sau s cn qut trong vng, tu theo tin tnh bo... 1 . Thc hin k hoch trn, t ngy 7-10, cuc hnh qun mang mt danh "LEA" bt u c trin khai: - Khong 8 gi 15 pht sng 7-10-1947, binh on qun d do Trung t Xvanhc (Sauvagnac) ch huy ln lt qun xung th x Bc Kn, ni chng nghi c c quan u no khng chin. Khong 14 gi 30 pht cng ngy, chng th tip mt b phn qun d xung th trn Ch Mi nhm khng ch tuyn ng Thi Nguyn i Bc Kn v ly lm ni tp kt nhng o qun lng sc c quan u no khng chin ca ta. Ngy hm sau (8-10), chng cho qun nhy d xung Ch n (Bc Kn). Trn ng b, sng 7-10-1947, binh on b binh thuc a do Trung t Bphr (Beaufr) ch huy, xut pht t Lng Sn theo ng s 4 tin ln chim Cao Bng, ri mt b phn tin xung Bc Kn, vng sang Ch n, ln Chim Ho (Tuyn Quang), hnh thnh mt gng km ln hng ng bc. Ngy 9-10, binh on hn hp b binh thuc a v lnh thu nh b, do Trung t Commuynan (Communal) ch huy, t H Ni theo sng Hng ln Vit Tr (ngy 11-10), r sang sng L ln Tuyn Quang (ngy 13-10) v n Khe Lau (ni hp lu gia sng L v sng Gm), qun Php ngc dng sng Gm
1. Dn theo: Lch s B Tng Tham mu trong khng chin chng Php (1945-1954). Ban Tng kt - Bin son lch s B Tng Tham mu. 1991, tr. 199.

87

ln Chim Ho. Hai cnh qun thu, b s gp nhau ti i Th (cch Chim Ho 12 km v pha ng bc). Nh vy, khu vc cn qut, nh ph ca ch nm trong vng t gic Tuyn Quang - i Th - Bc Kn - Thi Nguyn, rng khong 3.600 km2; trong , khu vc trng im l Bc Kn - Ch Chu - Ch Mi. C quan lnh o khng chin tp trung pha ty nam Ch Chu st trung tm cn qut ca ch, nm trong tnh th b uy hip. 2- Qun v dn ta chin u chng cuc tin cng Vit Bc ca ch Ngy 15-9-1947, Ban Thng v Trung ng ng ra bn Ch th: Blaec ni g - Ta phi lm g?. Sau khi vch trn m mu ca Blaec, Ch th nu nhng nhim v cn kp ca qun v dn ta. Ban Thng v Trung ng nhc nh qun v dn c nc tch cc chun b i ph vi cuc tin cng Thu - ng ca gic Php, ra sc lm vn khng nh trng, xy dng lng chin u v m rng tuyn truyn, vn ng binh lnh ch. T ngy 27 n ngy 29-9-1947, B Tng ch huy triu tp Hi ngh qun s ton quc ln th 4 thng nht nhn nh v hng tin cng ca ch. Hi ngh nhn nh: "Bc B s l chin trng chnh, nu ch khng mo him th nh ng bng, nu mo him th chng s nh Vit Bc... Tn cng ln Vit Bc, chng s chim cc tnh Phc Yn, Thi Nguyn, Ph Th, Tuyn Quang, ni lin ng H Ni - Lng Sn..." 1.Hi ngh ch trng nm vng b i, gi gn ch lc, tiu dit tng b phn qun ch, bo v cn c, thc hin phi hp gia cc khu v phi hp chin lc ton quc, ph m mu lp ngy quyn ca ch; kin quyt thc hin nh du kch chin v vn ng chin, dng n v i i hot ng trn chin trng
1. Dn theo: Lch s cuc khng chin chng thc dn Php 1945 - 1954. Tp 1. Sd, tr. 313.

88

ca mi a phng, tp trung tng tiu on ch lc c ng nh vn ng chin, trnh phng ng chnh din, b i phi li sau lng ch, ho chnh vi linh, ho linh vi chnh, ho trang ln vo dn khi cn. . . Ngy 4-10-1947, B Tng ch huy ra mnh lnh gi cc Khu, khng nh "th no ch cng c nhng cuc hnh binh ln"; c th qut vng ng bng Bc B, nh ln cn c a Vit Bc". Mnh lnh nu r phng n tc chin di vi tng tnh hung v d kin nu nh Vit Bc, hng tin cng ca ch s l Phc Yn, Thi Nguyn, Ph Th, Tuyn Quang, Vnh Yn; hng kim ch hay phi hp pha ty l vng Ho Bnh, Sn La; pha ng l Bc Giang, Lng .Sn. B Tng ch huy giao nhim v cho cc Khu I, X, XII v cc n v ch lc thuc B sn sng n nh ch, ng thi ch th cho cc chin trng ton quc nh mnh kim ch ch, phi hp vi Vit Bc. Ti 7-10-1947, Ban Thng v Trung ng ng in cho cc Khu u v Qun khu u: "Sng ngy 7-10, Php nhy d chim Bc Kn, Ch Mi, mu tn cng Vit Bc. Vy on th ra lnh cho cc Khu u v Qun khu u tch cc ch huy b i nh mnh chia s lc lng ch v ph k hoch ma kh ca chng" 1. Ngy 9-10-1947, Ban Thng v Trung ng ng ra Ch th cn kp gi cc ng ch Tnh u Bc Kn v cc ng ch ph trch qun, chnh, dn Bc Kn. Bn Ch th nu ln nhim v trc mt ca tnh lc ny l dng lc lng b i, dn qun du kch v ton dn bao vy ch chung quanh tnh l, "giam chn ch , khng cho chng chim to ra, c bit ngn ch trn my ng ny: ng Bc Kn - Ch n, Bc Kn - Ch R, Bc Kn - Cao Bng, Bc Kn - Ch Mi, Bc
1. Dn theo: Lch s B Tng Tham mu trong khng chin chng Php. Sd, tr. 192.

89

Kn - Na R, Bc Kn - Ch Chu 1. Ngy 15-10-1947, Ban Thng v Trung ng ng ra bn Ch th Phi ph tan cuc cuc tn cng ma ng ca gic Php. Ch th vch r phng hng hnh ng c th ca qun v dn ta l bao vy giam chn ch ti nhng cn c chng va chim, trit lm vn khng nh trng chung quanh ch ch chim ng; cht t giao thng lin lc gia cc c im ca ch, khng cho chng tip ng v tip t. Nghin cu th v lc ca ta v ch trn chin trng, B Tng ch huy quyt nh tp trung lc lng nh ch trn ba mt trn: - mt trn Sng L - Chim Ho, qun v dn ta lin tc chn nh ch; in hnh l cc trn on Hng, Khoan B, Khe Lau. Nhiu tu chin, ca n ch b bn chy. - Trn mt trn ng s 4 din ra nhiu trn phc kch, tiu biu l trn nh ti o Bng Lau (30-10-1947): Ph hu 27 xe c gii, dit v bt 240 ch, thu nhiu v kh, qun trang, qun dng. y l trn nh giao thng in hnh trn chin trng Bc B. ng s 4 b uy hip, tr thnh con ng cht i vi gic Php. - mt trn ng s 3, ti Bc Kn, Ch Mi, qun v dn ta nhanh chng khc phc tnh trng b ng, lng tng ban u, hnh thnh th trn bao vy, chia ct ch. Sau khi B Tng ch huy v B ch huy Khu I iu thm lc lng v Bc Kn, hot ng ca qun ta ti mt trn ny tng dn ln. Cc i i c lp cng dn qun, t v lin tip tp kch, quy ri cc v tr Ch n, Ngn Sn, Ch R, Bch Thng; phc kch ch trn cc trc ng Bc Kn i Ch n, Ph Thng, Ch Mi.
1. Vn kin ng 1945 - 1954. T2. Q1: 1946 - 1948. Ban nghin cu lch s ng trung ng, H Ni, 1979, tr. 131.

90

Va nh ch, ta va khn trng t chc di chuyn cc c quan, cng xng, kho tng n nhng ni an ton. Phi hp vi Vit Bc, qun v dn c nc y mnh cc hot ng kim ch ch. H Ni, Si Gn, nhng tn Vit gian u s Trng nh Tri, Nguyn Vn Sm lm le ng ra lp chnh ph b nhn, b trng tr ch ng. Qun v dn Nam B lin tip dit tng tp lnh ch. Ty Nguyn pht trin cng tc v trang tuyn truyn, gy dng c s n tn bun lng, thnh lp cn c khng chin nhiu ni. ng bng sc B thc hin tng ph t khu vc dc ng s 5. Trc tnh th b tc, B ch huy Php quyt nh va t chc rt lui va huy ng thm lc lng cng vi cc lc lng tham gia K hoch LEA m cuc cn qut khu t gic Tuyn Quang - Thi Nguyn - Vit Tr - Ph Lng Thng, trn mt phm vi rng hn 8.000 km2. K hoch ny mang tn Xanhtuya (Ceinture), nhm tip tc "lng bt k c c quan u no khng chin, tiu dit ch lc Vit Minh, ph nt cn c a". Hng cn qut ch yu ca ch l Thi Nguyn, hai hng khc l Sng Thng - Yn Th v khu vc Ch Mi Tuyn Quang xung ng bng. Ngy 20-11, t tin cng mi ca ch bt u. Nhn thy hin tng ch chun b rt qun, ngy 10 v 2911, B Tng ch huy kp thi ch th cho cc mt trn b tr li lc lng, bm st hot ng ca ch, khng b l thi c dit ch, chng khuynh hng "n to", coi thng trn nh; ng thi pht ng rng ri phong tro khp ni nh gic, khin cho qun Php i ti u cng b chn nh. Trn tt c cc hng ch hnh qun, chn nh quyt lit Ti cc a im: (Tuyn Quang), o Ging (Bc Kn), Minh, Bn Ngoi, Yn R (i T, Thi Nguyn) u vang ln chng u b qun ta Bnh Ca, La Hong Qun ng Gi, Ph ting sng dit ch. 91

Cc cnh qun Php u b thit hi nng n trn ng rt chy. Do khng t c mc tiu ca cuc tn cng, li b thit hi nng n , ngy 21-12-1947, i b phn qun Php phi rt khi Vit Bc, nh u tht bi chin lc u tin trong cuc chin tranh xam lc ca chng. Tri qua 75 ngy m chin u dng cm, vn dng ngh thut tc chin ca chin tranh nhn dn mt cch sng to, qun v dn ta loi khi vng chin u khong 6.000 ch, bn ri 16 my bay; bn chy, bn chn 11 ca n, tu chin; ph hu hng trm xe qun s; tch thu ca ch hn 100 khu pho, sng ci cc loi, hng ngn sng b binh cng vi hng chc tn qun trang, qun dng. Vit Bc tr thnh m chn gic Php. Mc d qun Php cn kim sot on ng bin gii Lng Sn - Cao Bng, tuyn ng s 3 t Cao Bng v Bc Kn v ph hoi c mt s kho tng, th trn, lng bn ca ta, nhng chng khng thc hin c nhng mc tiu chin lc ca cuc tin cng. Sau tht bi trong Chin dch Vit Bc, tinh thn chin u ca binh lnh Php sa st, gim lng tin vo s ch huy v phng tin chin tranh hin i. Gii cm quyn thc dn lc c, mu thun; nc Php ng trc nhng kh khn mi. Chin thng Vit Bc chng minh ng li khng chin do ng v Chnh ph ra l ng n; ng thi cng khng nh qun v dn ta hon ton c kh nng p tan mt cuc tn cng qun s quy m ln ca gic Php. T sau chin thng Vit Bc thu - ng 1947, so snh lc lng gia hai bn trn chin trng c s thay i theo chiu hng ngy cng c li cho ta. Chin lc nh nhanh thng nhanh, vi n quyt nh bp i phng, kt thc chin tranh, dng li nn thng tr ca thc dn Php hon 92

ton ph sn. T , thc dn Php buc phi chp nhn nh lu di vi ta. Cng qua cuc sc ny, qun v dn ta cng hiu r hn i tng tc chin, tch lu thm kinh nghim chin u. Chin thng Vit Bc thu - ng 1947 l thng li chung ca qun v dn c nc, c v mnh m ton qun v ton dn ta tip tc y mnh cuc khng chin, ginh thng li ngy cng to ln hn. V- y mnh khng chin ton dn, ton din chng thc dn Php xm lc 1. m mu ca thc dn Php sau tht bi Vit Bc Sau tht bi trong cuc tn cng Vit Bc, thc dn Php buc phi chuyn sang nh lu di vi ta. Chng thay i li vic b tr lc lng, thay i cch ng qun, thc hin m mu "Dng ngi Vit nh ngi Vit", "Ly chin tranh nui chin tranh". Trong vng Php chim ng, chng ra sc xy dng chnh quyn b nhn v thnh lp mt i qun ngi bn x lm cng c phc v cho cuc chin tranh xm lc. Ngy 23-5-1948, Php chp nhn ngh ca Bo i lp ra chnh ph trung ng lm thi ca Vit Nam", do Nguyn Vn Xun lm Th tng kim B trng Ngoi giao v Quc phng. Nhng ch cha y mt thng sau khi thnh lp, Chnh ph Nguyn Vn Xun phi lm l t chc v qu yu km v thi nt. T nm 1949, tnh hnh quc t c nhiu thay i, c bit l s ra i nc Cng ho Nhn dn Trung Hoa (1-101949) lm cho quc M lo s nh hng ca ch ngha cng sn khu vc chu , nn tin cch p Php phi ni thm quyn cho Bo i; ng thi tng cng can thip su vo cuc chin tranh ng Dng. Ngy 8-3-1949, ti in lyd (lysc) Phu, Tng thng nc Cng ho Php k vi Bo i mt hip nh di hnh thc trao i th. Theo hip 93

nh ny, Php khng nh Vit Nam c ton quyn cai tr nhng phi c c vn chnh tr Php bn cnh; Vit Nam c qun i ring nhng do ngi Php hun luyn; qun i Php c quyn ng trn t vit Nam v c ton quyn t do hnh ng; chnh ph Bo i ch c lp i s qun ti Thi Lan, Trung Hoa Quc dn ng v To thnh Vaticng... trong nc, chnh ph b nhn c mt s hot ng nh cng c li B T php, quy nh s hn ch ca S Kinh t, t mt s loi thu mi, m phng thng tin; ng thi m chin dch tuyn truyn nhm nng cao uy tn cho Bo i, c phi on sang Php n Bo i v nc. Trong thng 5 v 61949, chnh ph b nhn t cp trung ng xung n x v cc "x t tr" u tp trung gy uy tn cho Bo i. mt s ni, chng t chc pht go, vi, qun o cho dn ngho, phng thch mt s phm nhn, t chc mt tinh, din thuyt ca ngi Bo i. ng trc tnh hnh ni b mu thun, cc phe phi tranh ginh quyn lc, ngy 1-7-1949, Bo i ng ra lp chnh ph, t xng l Quc trng kim Th tng "Quc gia Vit Nam"; Nguyn Vn Xun lm Ph Th tng kim Tng trng Quc phng. "Ci Quc gia Vit Nam " ny khng c c s nhn dn, khng c Quc hi, ngay mt Quc hi t vn cng khng c, khng c Hin php v trong nhiu nm, khng c c ngn sch. Mt vi ci gi l ng chnh tr ca n ch l nhng on th, nhng b phi lng quyn, nhng mn khch ca cc nhn vt tai mt. N hon ton ph thuc vo qun i, cnh st v ngn kh ca nc Php" 1. Sau khi thnh lp chnh ph, Bo i k mt s o d, trong c o d s 1 (l-7-1949) v t chc v iu hnh cc c qun cng quyn Vit Nam v o d s 2 (1-7-1949) v Quc hi lp hin, Quc trng,
1. Philippe Devillers: Paris - Si Gn - H Ni... Sd, tr. 493.

94

Chnh ph v Hi ng t vn. o d s 2 cn quy nh: V phng din hnh chnh, lnh th Vit Nam c 3 phn: Bc K, Trung, Nam Vit Ti mi phn c Th hin i din cho Chnh ph Trung ng, c cc cp hnh chnh tnh, qun, tng, x... Ngy 21-1-1950, trc sc p ca M, Php cho Bo i thnh lp chnh ph mi do Nguyn Phan Long lm Th tng kim Tng trng B Ngoi giao v Ni v. Phan Huy Qut lm Ph Th tng kim Tng trng B Quc phng. Cng ging nh chnh ph Nguyn Vn Xun trc y, ch mt thi gian ngn sau khi thnh lp, chnh ph Nguyn Phan Long phi gii tn do qu ng theo M v ni b mu thun tranh ginh nhau v a v v quyn li. Ngy 6-5-1950, mt chnh ph mi c thnh lp, do Trn Vn Hu lm Th tng kim B trng Ngoi giao v Quc phng. Cng vi vic thnh lp chnh ph b nhn trung ng, thc dn thp tng cng b my chnh quyn tay sai cp c s. Ti cp tnh, n u nm 1948, tt c cc tnh l b Php chim ng u lp Hi ng an dn. Quyn hn ca Hi ng an dn c ni rng hn so vi trc. Theo quy nh ca cuc hp Hi ngh hnh chnh ngy 8-11-1947 ca Hi ng an dn, cc chc v i l, Ch tch, Tng c t nay c gi l Tnh trng cai qun mt tnh, qun trng cai qun mt huyn, ng thi c mt c vn ngi Php bn cnh. cc tnh v thnh ph ln nh Hi Phng, Hi Dng, Nam nh, Qung Bnh, Qung Tr, Khnh Ho, Ninh Thun, Bnh thun, Long An..., Php t To c vn chnh tr bn cnh To tnh trng. Gip vic cho To tnh trng c cc phng v cc s chuyn mn nh: S on (S thu), S Ngoi kiu, S a chnh, S Kinh t, S Kho bc, S Cnh st... cc tnh nh thng khng c To c vn chnh tr, m nhng vin quan ch huy qun s ngi Php ca mt khu vc (secteur) hay mt vng (zone) trc tip ra mnh lnh cho Tnh trng thi hnh cc quyt nh, ch th ca Php. 95

Ti cp huyn, nhng ni Php cha lp c cc hi t th gi l Huyn trng hay Trng khu (Chef secteur). Cn nhng ni lp xong hi t th gi l Qun trng, c ni gi l Tri huyn hay Tri ph. cp tng, thi gian ny Php cho t li chc Chnh tng, Ph tng; c ni t thm chc Tun tng hay Chnh, Ph tng on. cc x, thc dn Php kt hp cc hot ng qun s vi vic d d, la phnh, mua chuc nhn dn thnh lp hi t. Hi t ly tn l Hi ng hng chnh, thnh phn gm c: Tin ch, Th ch, L trng, Ph l, Th k, Th qu, Trng tun. Nhim v ca Hi ng hng chnh ch yu v kinh t v x hi, trng nom trt t tr an, canh phng, k khai s tru b, thc go, nhn khu trong x, thi hnh nhng mnh lnh ca Php, tip t v do thm ch im cho Php. Thng qua hi t, thc dn Php nhm chia r khi on kt ton dn, gy c s v thanh th cho chnh ph b nhn. Hi t cn l tai, mt, d xt c s khng chin. Ngoi ra, hi t cn gip Php tuyn m binh lnh v lm tm bnh phong bo v n bt. Bng nhng hot ng cn qut, khng b gt gao kt hp vi nhng th on mua chuc, la bp, thc dn Php lp c hi t rt nhiu ni. Tnh n thng 2-1948, H ng c 74 lng lp hi t; trong tnh Hi Dng, huyn Cm Ging c 81 x, huyn Kim Thanh c 12 x, huyn Bnh Thanh c 5 x, huyn Gia Lc c 9 x... lp hi t. C th ni, hu ht cc a phng b thc dn Php chim ng lp hi t. Nh vy, cho n u nm 1948, cng vi vic tng cng bnh nh cng c nhng vng chim ng, thc dn Php m rng nh chim cc vng ng bng v mt s tnh vng trung du Bc B, vng ven bin Trung B, Nam B v cao nguyn Trung B. nh chim ti u, chng tin hnh lp chnh quyn b nhn ti . Nhm chia r khi on kt dn tc, thc dn Php ro rit thc hin chnh sch chia tr. T thng 96

4 n thng 7-1948, chng thnh lp cc "x t tr " cc vng dn tc thiu s: X Nng t tr (4-1948) vng Tin Yn, Mng Ci; Lin bang Thi (4-1948) Sn La, Lai Chu; X Mng t tr (5-1948) Ho Bnh; X Ty K t tr (6-1948) Ty Nguyn; Lin bang Ty (7- 1948) Cao Bng, Lng Sn. ng u cc "x t tr" l cc th ty, lang o, nhng quyn hnh thc t vn nm trong tay nhng c vn ngi Php. Cng vi vic thnh lp cc "x t tr", Php cn cho lp cc "i ngha binh o chm", cc "i qun t tr", phong cp bc cao cho nhng tn cm u. Chng tm cch li ko, mua chuc cc o Cao i, Ho Ho v mt b phn ca Bnh Xuyn, s dng lc lng v trang tn gio chng li khng chin. u nm 1950, theo lnh ca Php, chnh ph b nhn tin hnh ci cch hnh chnh t cp x ln cp qun. T chc hnh chnh trong x c quy nh nh sau: Mi x gm mt X u (trc gi l L trng) mt Ph x u (trc l Ph l) m nhim cng vic hnh chnh trong x, quan h trc tip vi cc cp Tng, Bang, Qun tu theo tng trng hp cng vic. i vi nhng x c nhiu thn hay nhiu xm th bu thm Trng thn v Trng xm gip Chnh v Ph x u. Ngoi ra cn c Th k gip vic vn phng cho X u, H li trng coi vic h tch, Chng b ph trch vic in th kin din. Bn cnh Chng b thnh lp mt Hi ng nng biu, c Ch tch, Ph Ch tch l Hi trng v Hi ph, mt th k kim th qu. mi x cn thnh lp mt Hi ng qun tr hnh chnh. Bn cnh Hi ng qun tr hnh chnh c Ban t vn x vi s nhn vin khng qu 10 ngi. Ban t vn c nhim v xut sng kin cho Hi ng qun tr hnh chnh. Mi tng c mt Tng u (trc gi l Chnh tng) v Tng tun do cc x bu ln. Gip vic c 1 th k vn phng v 1 th k k ton lo vic s sch thu chi v ph cp hng thng cho tng dng. Ngoi ra cn c 1 Trng ban Bnh dn gio dc, 1 Ph Trng ban v 4 kim sot vin Bnh dn gio dc. Bn cnh Tng u c mt Hi ng t vn gii quyt mi vic 97

trong tng v lm c vn cho Tng u v Tng tun. Bn cnh vic ci cch hnh chnh, chnh quyn b nhn cn tin hnh nhiu bin php cng c b my chnh quyn cc cp. Chng cho qun lnh tng cng lng sc bt b, cng p thanh nin i lnh cho Php; ng thi y mnh tuyn truyn nng cao uy tn cho Bo i. Mt khc, thc dn Php v chnh quyn b nhn thnh lp nhiu t chc chnh tr, tn gio, ng phi phn ng ph hoi khng chin, gy chia r, mt on kt trong nhn dn. Trong s , ng ch l i Vit Quc dn ng gm nhng phn t thn M do L Thng, Nguyn Tn Hong, Phan Huy Qut... cm u; Phc Quc ng minh do Nng Quc Long cm u; Vit Nam Quc dn ng do V Hng Khanh cm u, Vit Nam quc gia phc hng ng do Ng nh Dim cm u, v.v... Sau tht bi Vit Bc thu - ng 1947, thy r cuc chin tranh s ko di, khng th sm kt thc, thc dn Php quyt nh tp trung lc lng bnh nh, cng c nhng vng chim ng. Thi k ny, qun Php tip tc nh su vo vng nng thn ca ta, m rng phm vi chim ng, khng ch phn ln vng ng bng Bc B, tuyn ven bin v Nam Trung B. Cng vi cc hot ng ra sc nh ph c s cch mng, lng sc vy bt cn b, du kch, t ph cp bc ti sn, c sc ginh dn, chng cho xy ng rt nhiu n bt, thp canh. Nam B, trong nm 1948 Php xy dng c 2.000 thp canh. Trn cc tuyn ng giao thng quan trng, c t 1 - 2 khi li c 1 thp canh. Bc B, Php xy dng cc c im nh, vi s qun ng hn trc. Mt cc c im cng tng ln. Cao - Bc Lng, u nm 1948 c 68 v tr, n gia nm tng ln 79 v tr vi s qun chim ng t 2.500 ln 6.900 tn. vng Ty Bc, ng Bc, Php cho xy dng thm 100 c im. Lin khu III, Php cng cho xy dng thm 53 c im, s qun 98

chim ng t 12.000 ln 25.000 tn 1. Thc dn Php cn tng cng tuyn tnh ngi Vit Nam vo cc i hng dng (c ni gi l lnh dng, thn binh, bo an binh...) lm nhim v canh gc, tun phng ti cc lng x. Mi khi kim sot c vng no l qun Php tin hnh ngay vic bt tnh t chc vic canh gc, d xt, tun tra gi lng x. Trn thc t thc dn Php v chnh quyn b nhn tay sai khng t c kt qu mong mun trong vic xy dng lc lng hng dng, do ta t chc tt vic tuyn truyn, vn ng thanh nin b trn. V vy, s hng dng mi tng ch c t 10 n 15 ngi; a s t thi lng chng, ch tr mt s t l hung hng chng ph cch mng. Song song vi vic y mnh chnh sch "Dng ngi Vit nh ngi Vit", thc dn Php tng cng cc hot ng cp bc, v vt, thc hin chnh sch ly chin tranh nui chin tranh". min Ty v cc tnh min ng Nam B, qun Php cho lnh i gt la ca dn, t chc thu mua thc go. Trung B, ch lm rt quyt lit vic tp trung la v cp la v n. Bng cch cp bc v tp trung la, chng thu c mt s lng la kh ln. Ring tnh Khnh Ho, nm 1949 chng ly 6.000 tn, nm 1950 chng cp 80% ma mng. Thc dn Php c bit ch trng vic thu thu. Chng tip tc duy t ch thu trc thu v thu gin thu; ng thi t thm nhiu th thu mi ht sc nng n. Ngoi thu in th l cc th thu c tr, thu nc, thu hng thng, thu mn bi, thu chng th, thu th trch, thu bu ph, thu ch, thu st sinh, thu xe, thu xa x, thu mt chc, thu nh v sinh, thu ly rc v x l rc thi, thu gi cc sc vt v c lu kho... Do b khng b, bt b, cp bc v vt, nhn chung i sng nhn dn trong cc vng ch tm chim ht sc kh khn.
1. Vin S hc: Lch s Vit Nam (9-1945 1950) Sd, tr. 285.

99

Nu tnh trung bnh so vi nm 1939, gi sinh hot ca gii th thuyn ngi Vit Nam cui nm 1948 t hn 115 ln 1. l mt trong nhng nguyn nhn dn n cc phong tro u tranh ca nhn dn ta di nhiu hnh thc phong ph, hoc u tranh cng khai, hoc b mt ct giu thc go, ti sn a ra vng t do ng h khng chin, chng li chnh sch thu kho, tng bc lm tht bi m mu "Dng ngi Vit nh ngi Vit", "Ly chin tranh nui chin tranh" ca thc dn Php. 2- Ch trng v hot ng y mnh khng chin ca ta sau chin thng Vit Bc Trc m mu v hnh ng mi ca thc dn Php, ngy 15-1-1948, Ban Chp hnh Trung ng ng hp Hi ngh m rng nhm nh gi tnh hnh cuc khng chin v ra nhim v cho giai on mi. a) v chnh tr ng v Nh nc ch trng tng cng on kt ton dn, thc hin qun, dn nht tr; chng m mu chia r ca thc dn Php, ph tan chnh quyn b nhn v tay sai; cng c b my Nh nc theo hng tp trung, thng nht iu hnh cng cuc khng chin, kin quc. Khu hiu lc ny vn l Dn tc trn ht, T quc trn ht. Trong vic cng c v m rng khi i on kt dn tc, iu quan trng l phi chn chnh mt trn dn tc thng nht. Vit Minh v Lin Vit l hai hnh thc mt trn thu ht c ng o cc tng lp nhn dn tham gia, nhng t nm 1948 xy ra tnh trng chng cho, khng thng nht hot ng gia hai mt trn. V vy ng ch trng thng nht Vit Minh v Lin Vit thnh mt mt trn duy nht, trong , Lin Vit l hnh thc t chc Mt trn v Vit Minh l b phn nng ct. Trong qu trnh thc hin ch trng thng nht Vit Minh
1. Vin S hc: Lch s Vit Nam (9-1945 1950)... Sd, tr. 276.

100

v Lin Vit, Trung ng ng ch ra v kp thi un nn mt s khuyt im ca cc a phng, nh c ni thin v pht trin Lin Vit, gn nh qun cng c Vit Minh; c ni li ch trng cng c Vit Minh, khng quan tm pht trin Lin Vit; c ni khng ly nguyn tc hnh ng chung gia Vit Minh v Lin Vit lm im trng yu trong vic chun b thng nht. Nhm tng cng sc mnh ca khi on kt ton dn, cc t chc qun chng cng c kin ton v pht trin mt bc. Tng Lin on lao ng Vit Nam m rng thm i ng. Nhng ngnh c ngh chuyn mn v c i ng cng on vin ng o (Ngnh Gio dc, Ngnh Bu in...) c t chc theo h thng dc t c s ln n ton quc. Hot ng cng on cc cp c y mnh, ng vai tr quan trng trong vic ng vin v t chc cng nhn thi ua pht huy sng kin, ci tin k thut, y mnh sn xut ci thin i sng. Nh , s lng on vin trong cc t chc Cng on ngy cng tng. Tnh n nm 1948, vng t do, s on vin Cng on chim 49/o tng s cng nhn. S cng nhn trong vng ch tm chim gia nhp cng on cng ln ti 37.436 on vin trong tng s 352.069 cng nhn (gn 1l%). Hi Nng dn cu quc pht trin nhanh chng. n nm 1948, Hi c hn 820.000 hi vin. Nhm y mnh cuc vn ng v t chc nng dn tham gia khng chin, Hi ngh cn b Nng dn cu quc ton quc hp ti Vit Bc (t 28-11 n 7-12-1949) ra nhim v, phng hng hot ng trong thi gian trc mt l tng gia sn xut t tc, nui dng b i, xy dng hp tc x, hon thnh gim t, gim tc, thanh ton nn m ch. Hi ngh nh du mt bc tin ln trong lch s vn ng nng dn nc ta. Cng tc vn ng v t chc ph n c thc hin theo hng n gin t chc v thng nht lc lng ph n. Hi Ph n Cu quc v Hi Lin hip Ph n c thng nht 101

thnh mt t chc lm tt vai tr gio dc, bo v quyn li ca ph n, thc hin nam n bnh ng v gii phng ph n. n nm 1948, on th ph n c 1.210.000 hi vin, chim t l cao nht trong cc gii. ng ch l Hi M chin s cng hng hi tham gia thi ua yu nc, nht l trong cc phong tro "gp qu nui qun", chm sc thng binh, bnh binh, may v qun o cho b i. Cng tc vn ng thanh nin c c bit coi trng. T nm 1947 tr i, cc t chc on Thanh nin Cu quc, Lin on Thanh nin Vit Nam, Tng hi Sinh vin Vit Nam c cng c v ln lt m i hi. Ngy 7-2-1950, i hi i biu ln th nht on Thanh nin Cu quc c t chc ti i T (Thi Nguyn). i hi nh du bc trng thnh ca phong tro thanh nin cu quc Vit Nam. Tip theo i hi on Thanh nin cu quc, i hi i biu ton quc ln th nht ca Lin on Thanh nin Vit Nam cng c triu tp. i hi tng trng cho khi on kt thng nht ca thanh nin Vit Nam, ng thi t c s cho s thng nht t tng v hnh ng trong thanh nin, xc nh r nhim v ca thanh nin trong giai on pht trin mi ca khng chin. ng Dn ch v ng X hi cng c xc nh r v t chc v phm vi hot ng vo cc tng lp t sn, tr thc, tiu t sn lp trn. Cng tc vn ng qun chng trong vng ch tm chim, vng cng gio v min ni c y mnh, gp phn ph tan m mu chia r khi on kt dn tc ca k th. Vic cng c v kin ton b my chnh quyn dn ch nhn dn c ng v Chnh ph quan tm c bit. Ngh quyt Hi ngh Trung ng m rng (15 - 17-l-1948) nhn mnh: Cn phi cao danh ngha v uy tn ca Chnh ph Trung ng cng nh U ban khng chin hnh chnh cc cp. Mun vy, Chnh ph v U ban khng chin hnh chnh phi ch ci thin i sng cho dn, phc v nhn dn. 102

B my hnh chnh Trung ng khng ngng c cng c v kin ton. Ngay t nm 1947, mt b phn nhn s, tr thc, nhng nh vn ho, vn ngh ni ting xut sc c Ch tch H Ch Minh mi tham gia gi nhng cng v ch cht trong Chnh ph. Bn quy ch cng chc mi cng c Hi ng Chnh ph thng qua (27-5-1948) thay ch cng chc thi thuc Php. Cuc khng chin ngy cng gay go, giao thng lin lc gia Trung ng vi cc a phng v gia cc vng ngy cng kh khn, tr ngi. Trong hon cnh y, vic kim tra cc cp chnh quyn thi hnh ng li, ch trng ca Trung ng ng v Chnh ph phi c tin hnh cht ch v thng nht trong ton quc. V vy, ngy 18-12-1949, Chnh ph ra Sc lnh s 138/B-SL quy nh bi b Ban Thanh tra c bit v thnh lp Ban Thanh tra Chnh ph vi nhim v xem xt vic thi hnh chnh sch, ch trng ca Chnh ph, thanh tra cc u vin U ban khng chin hnh chnh v vin chc v phng din lim khit, thanh tra s khiu ni ca dn. T tr i, cng tc thanh tra c tin hnh thng xuyn, gip cc a phng thc hin ng cc ng li, ch trng ca ng v Chnh ph, kp thi sa cha, khc phc sai lm, khuyt im. Nhm nng cao hiu qu hot ng ca cc ngnh chuyn mn trong b my Nh nc, ngy 25-1-1949, Hi ng Chnh ph quyt nh thnh lp 4 ban ln, thc hin lin thng hot ng gia cc B. l Ban Qun s (gm B Quc phng, B Tng t lnh); Ban Ni chnh (gm B Ni v, B T php, B Ngoi giao); Ban Kinh t (gm B Kinh t, B Ti chnh, B Giao thng cng chnh, B Canh nng, B Lao ng); Ban Vn ho x hi (gm B Gio dc, B Y t, B Thng binh, Cu t). y l mt gii php sng to v cc k quan trng, nhm to ra c ch vn hnh va cht ch, va linh hot, c tc dng pht huy cao hiu sut cng tc ca chnh quyn khng chin. Cng vi vic cng c, kin ton chnh quyn Trung ng, ng, Chnh ph cng ra v thc hin nhiu ch trng bin 103

php nhm nng cao hiu lc ca b my chnh quyn cc cp a phng. Trong iu kin chin tranh gy nn s chia ct t nc v cc a phng, Chnh ph sm quy nh quyn hn ca chnh quyn cc cp cho ph hp vi tnh hnh giao thng lin lc b cch tr. Theo tinh thn ch o ca Trung ng, tt c cc U ban khng chin hnh chnh t cp x n cp Lin khu u phi m ng trch nhim nng n l thay mt Chnh ph lnh o nhn dn tin hnh khng chin, kin quc trong phm vi a phng mnh ph trch; ng thi phi hp vi cc a phng khc tin hnh cuc chin u c hiu qu nht. Ngoi nhng nhim v chung, U ban khng chin hnh chnh cp Lin khu cn c trao thm mt s quyn hn c bit, nh quyn thit qun lut trng thu, trng dng, trng tp lc lng v trang, thit lp to n qun s, quyn n x, n gim, quyn quyt nh cc k hoch khng chin, huy ng lng thc, thc phm cho chin trng trong phm vi a phng mnh. Nhng ngh quyt ca ng v sc lnh, ngh nh ca Chnh ph , c bit l Sc lnh s 254/SL (19-11-1948) quy nh ch t chc chnh quyn nhn dn a phng trong thi k khng chin l nhng c s quan trng trong vic cng c, kin ton b my chnh quyn cc cp. Cc cuc bu c Hi ng nhn dn phi tm hon trong nm u khng chin ton quc th n nm 1948 tin hnh tr li. Cuc bu c Hi ng nhn dn kho II (1948 - 1949) c tin hnh trong khp cc vng t do v nhiu ni trng vng tm b ch chim. Thnh phn cng nhn, nng dn tham gia chnh quyn c tng cng. Nhng i biu, nhng u vin xng ng c thay th nhng ngi yu km. Cc Ngnh Cng an, Kinh t, T php, Gio dc... c tng cng cn b c nng lc. Nam B l ni sm bc vo cuc chin u chng chin tranh xm lc ca thc dn Php, nn vic xy dng chnh quyn y gp nhiu kh khn. V vy, trong nhng nm 1947 - 1948, Chnh ph c nhiu cn b vo b sung cho Nam B. 104

1948, ln u tin Nam B tin hnh cuc bu c Hi ng nhn dn t cp x n cp tnh. T nm 1950, b my chnh quyn dn ch nhn dn tip tc c cng c v kin ton theo hng thng nht, tp trung, mnh m, quyt on c kh nng m ng c nhim v iu khin chin tranh v xy dng ch dn ch nhn dn. chnh n v kin ton b my chnh quyn, thng 21950, Hi ngh khng chin hnh chnh c t chc, gm i biu ba min Bc, Trung, Nam. Bn Quy ch cng chc nc Vit Nam Dn ch Cng ho c p dng theo Sc lnh s 76/SL do Ch tch H Ch Minh k ngy 20-5-1950. y l mt bc tin kh ln v cng tc hnh chnh. Vn o to, bi dng cn b chnh quyn cp c s c quan tm c bit. T nm 1948, cng c v kin ton cp x, vn o to cn b a phng c t ra. Nhiu lp hun luyn ngn hn (8 n 20 ngy) c t chc bi dng cho cn b x. Cn b t cp huyn tr ln th c rn luyn trong cng tc hng ngy hoc c b tc trong cc lp di hn (3 thng). T nm 1949 - 1950, khp cc khu u m lp "b tc cp x". Cc cuc thi ua "xy dng x" c c bit khuyn khch. Mt trong nhng bin php nng cao hiu lc ca b my chnh quyn dn ch nhn dn trong khng chin chng Php l tng cng vai tr ca Ngnh T php v To n nhn dn. Ngy 28-5-1948, Chnh ph ra Sc lnh s 11/SL tip tc b sung cc sc lnh trc y, khng nh thm quyn ca To n nhn dn. H thng To n nhn dn gm c Ban T php x, To n s cp To n nh cp v To n thng thm. Ngoi h thng To n nhn dn, To n binh (thnh lp ngy 2381946) cng c quy nh b sung v chc nng v nhim v. Ngy 25-4-1947, Ch tch H Ch Minh k Sc lnh s 45/SL thnh lp To n binh ti cao xt x nhng qun nhn t cp trung on hoc nhng qun nhn lm vic c quan Trung 105

ng phm php. Hot ng ca h thng t php, to n trong nhng nm 1948 - 1950 gp phn quan trng trong vic gi vng trt t tr an, trn p lc lng phn ng, bo v ti sn quc gia, tnh mng v ti sn nhn dn. Trong qu trnh cng c, kin ton h thng chnh quyn cc cp, ng, Chnh ph v c bit l Ch tch H Ch Minh rt quan tm n vn gio dc, bi dng np sng, o c, nhn cch vn ho ca cn b cng nhn vin. Coi "cn b l ci gc ca mi cng vic", "c cn b tt, vic g cng xong", ngay trong lc chin tranh din ra c lit, Ch tch H Ch Minh vit mt lot tc phm c ngha l lun v thc tin su sc v cng tc cn b trong iu kin ca mt ng cm quyn, nh Cn b tt v cn b xong (6-1947), Th gi cc nhn vin c quan Chnh ph (6- 1947), Cn b v i sng mi (71947) v nht l cun Sa i li lm vic (10-1947). Cun sch nu r nhim v, vai tr, t cch o c, trch nhim v hng phn u ca cn b cng nhn vin chc Nh nc trong iu kin va khng chin, va xy dng t nc v xy dng con ngi mi. Nhng iu H Ch Minh nu trong cun sch v l li lm vic ni ring v nhn cch; o c cn b cng nhn vin ni chung tr thnh nguyn l trong vic xy dng i ng cn b ca Nh nc ta. Nhng t tng cc b, a phng ch ngha, c b phi: qun phit, quan liu, hp hi, ham chung hnh thc, lm vic li bn giy, v k lut, ch k... tng bc c khc phc. Cng tc xy dng ng c ngha c bit quan trng trong vic xy dng v cng c hu phng, y mnh khng chin ton dn, ton din. V vy, nhiu bin php nhm nng cao cht lng ng vin, bi dng nng lc lnh o ca cp u v kin ton t chc ng theo phng chm "pht trin i i vi cng c" thng xuyn c thc hin. T nm 1948 tr i, cng tc xy dng ng c bc pht 106

trin mnh m c v s lng. Nm 1946 c nc mi c 2 vn ng vin n thng 9-1948 tng ln hn 15 vn v sang u nm 1950 l 43 vn, trong thnh phn cng nhn chim 8,7%. Trong qun i, s ng vin cng chim 1/3 qun s. S chi b ng tng ln nhanh chng, t 3.800 chi b (nm 1947), tng ln 7.800 chi b (nm 1948). n u nm 1950, hu ht cc vng ch tm chim cng nh vng t do u c chi b, phn ln cc thn u c t ng. ng o cng nhn, nng dn, tr thc cch mng v chin s lc lng v trang u t c gia nhp ng. i i vi cng tc pht trin ng, vic gio dc, bi dng nng cao cht lng ng vin nhn chung c cc cp u ng quan tm. Trong 5 thng u nm 1948, ring Lin khu III m c 674 lp bi dng cho 19.653 ng vin mi, 105 lp bi dng cho 2.785 chi u vin, 32 lp bi dng cho 1.067 huyn u vin... 1.Qua cc lp hc, cn b, ng vin c bi dng v ng li cch mng dn tc dn ch nhn dn, ng li khng chin ton dn, ton din, lu di v t lc cnh sinh... Nhm pht huy tnh nng ng ca c s v ng ph kp thi vi tnh th, ng ch trng xy dng Chi b t ng cng tc, coi l bin php ch yu cng c c s ng. n cui nm 1949, ton min Bc c 1.000 chi b t ng cng tc; trong c nhiu chi b kiu mu, in hnh l cc chi b Thng Bng La (Yn Bi), nh Bng (Bc Ninh), C Nm v Cnh Dng (Qung Bnh)... Tuy nhin trn phm vi ton quc, s chi b c nng lc t ng cng tc cn t, mi chim 25% tng s chi b (tnh n nm 1950) 2. Nhn chung, qua chin u v xy dng, ng ta ngy cng vng mnh; sc chin u, nng lc lnh o v uy tn ca
1.2. Vin s hc: Lch s Vit Nam... Sd, tr. 318-319.

107

ng ngy cng c nng cao. Tuy nhin, trong qu trnh xy dng, ng cng phm mt s sai lm, khuyt im, nng v pht trin s lng, cha coi trng ng mc cht lng ng vin. Nhm khc phc thiu st ny, t thng 9-1950, ng tm ngng pht trin cng c t chc. b) V qun s Vi ng li chin tranh nhn dn, ng ta ch trng xy dng lc lng v trang ba th qun: Dn qun, du kch l lc lng ng o nht, tip l b i a phng v trn cng l b i ch lc. Dn qun, du kch l lc lng ch yu quyt nh s pht trin mnh m ca phong tro chin tranh du kch trong c nc. Ch tch H Ch Minh ch r: "Du kch l mt lc lng cc k to ln trong chin tranh gii phng dn tc. Sc du kch tht mnh th chin tranh gii phng nht nh thng li. T chc cht ch v rng khp, trong vng ch v xung quanh vng ch, lng no, huyn no, tnh no cng c du kch th n thnh mt tm li st, mt th "thin la a vng" m ch khng ti g thot ra c. ch i n u cng b chn nh. ch lm g cng b ph hoi. Du kch lm cho ch c mt cng nh m, c tai cng nh ic, c chn cng nh qu. Mt b phn ch th b du kch ta dn, ta mn. B phn ch cn sng st, th n khng yn, khng yn, nghe gi thi chim ku cng hong s, ri cng b du kch tiu dit nt" 1. Thng 2-1947, B Quc phng ra thng t quy nh mi cng dn Vit Nam t 1 8 tui n 45 tui vo dn qun v quy nh: Dn qun, t v c nhim v canh gc phng gian trong a phng, vn ti, tip t, ti thng gip du kch a phng. Du kch a phng c nhim v chin u bo v lng
1. H Ch Minh: Ton tp. Tp VI. NXB Chnh tr Quc gia H Ni 1995, tr. 335

108

mc, ti sn, tnh mng ca nhn dn, c lp tc chin hoc phi hp vi b i.Thc hin ch trng ca ng, t ma h nm 1947 tr i, hng chc vn ngi hng hi gia nhp cc n v dn qun, du kch v t v chin u. Cui nm 1947, trn nhiu a phng, x c t 1 n 2 trung i dn qun t v, huyn c t 1 n 2 trung i du kch v tnh c t 1 n 2 i i du kch thot li sn xut. Ti mt s vng b ch tm chim vn duy tr cc i cng tc c bit hot ng b mt. n cui nm 1949, s dn qun, du kch trong c nc c khong mt triu ngi, trong c hng ngn lo du kch c gi l Bch u qun. Trang b ca dn qun t v, du kch cn thiu thn v th s V kh, trang b t ch l chnh, gm mn, lu n, sng kp, cung n, gio, m tu, kim; mt s ni c sng trng. V sau, vi phong tro "cp v kh ch nh ch", trang b ca dn qun, du kch c phn kh hn. Vic hun luyn dn qun, du kch ngy cng i vo nn np. Ti Vit Bc, Khu IV, Khu V v cc cn c thuc Nam B, ch hun luyn thng k cho dn qun, du kch c duy tr. Chng trnh hc v chnh tr l nhng bi s gin v cch mng, khng chin, cc quy nh v k lut phng gian gi b mt; v qun s l nhng bi tp chin thut c nhn, tp kch, phc kch, bo ng sn sng chin u... Trc yu cu mi ca khng chin, cng vi vic pht trin dn qun, du kch, Ban Thng v Trung ng ng ch trng xy dng lc lng b i a phng. y l lc lng v trang trc thuc cc khu tnh huyn, c chnh quyn a phng xy dng lm cng c ch cht bo v a bn ca mnh. Ngy 7-4-1949, Ch tch H Ch Minh k sc lnh thnh lp b i a phng. Sc lnh quy nh: "Qun i Quc gia Vit Nam gm c hai phn: Qun i chnh quy v qun i a phng. B i a phng c ba c im chnh l: c tnh cch a phng, c nhim v chin u bo v a phng, t

109

trang b v t tc v cp dng" 1.Thc hin sc lnh ca Chnh ph, ngy 7-7-1949, B trng Quc phng - Tng t lnh ra Ngh nh s l03fNQ quy nh t chc b i a phng v Thng t s 46/TT quy nh nhim v ca c quan cc cp, cc ngnh i vi vic xy dng b i a phng. Theo tinh thn , cc n v du kch tp trung c nng thnh cc trung i, i i b i a phng huyn v cc tiu on b i a phng tnh, t di s lnh o trc tip ca ng b a phng. Tnh n cui nm 1949, t Lin khu IV tr ra, lc lng b i a phng ln ti 20.000 ngi; n nm 1950, tng ln 45.000 ngi. Nam B v Nam Trung B, n u nm 1950, mi huyn c t mt n hai i i b i a phng. B i a phng ra i v pht trin tng bc thay th cc i i c lp, lm nng ct cho chin tranh du kch a phng. B i ch lc c ng v Chnh ph ch trng xy dng t kh sm, v l lc lng quyt nh s phn qun i vin chinh ca thc dn Php. Ngy 26-8-1947, Chnh ph ra Sc lnh s 76/SL thnh lp i on c lp (thc t tng ng cp trung on). u nm 1948, thc hin ch trng y mnh chin tranh du kch, cng vi vic pht trin mnh lc lng dn qun, du kch, t Lin khu IV tr ra, hn 1/3 b i ch lc (l03/299 i i) phn tn thnh cc i i c lp, i v trang tuyn truyn, i xung phong cng tc. Nhng n v ny c nhim v i su vo vng ch tm chim, b mt gy dng c s, hng dn qun chng u tranh, tin hnh v trang tuyn truyn, dit t tr gian, gy crng V m rng phong tro du kch a phng. Hot ng trong nhng iu kin v cng kh khn, gian kh v y nguy him, cn b, ng vin v chin s ta nu cao 1. Dn theo: Vit Nam. Nhng s kin lch s... Sd, tr. 63-64. 110

ch chin u kin cng, bt khut, nu cao ch ngha anh hng cch mng. C nhng cn b hot ng vng Ty Nguyn t ng ci trn, ng kh, c rng cng tai, phi nng cho da en, hc hi phong tc tp qun, tm hiu nguyn vng ca dn ho nhp vi dn. l nhng chin s kiu mu ca dn tc, nhng ngi con xng ng ca ng, rt dng cm, tn tu, bt k gian lao nguy him th no, vn c i st vi dn, vn c bm ly cng vic, khng nht nht, khng than phin, hi sinh c tnh mng cng khng tic. T gia nm 1949 n u nm 1950, cc i i c lp c rt v cng vi cc tiu on tp trung xy dng cc trung on, i on ch lc. T Lin khu IV tr ra, mi Lin khu xy dng c t 2 n 3 trung on ch lc. Nam B, mi khu c mt trung on. Tnh chung c nc, n nm 1950 c 12 trung on ch lc. Ngy 28-8-1949, i on (sau gi l s on) ch lc u tin ca Qun i nhn dn Vit Nam, mang tn i on 308 (i on Qun tin phong), c thnh lp, nh du bc xy dng hon chnh lc lng v trang ba th qun. Tip n, i on 304 ra i ngy 10-31950, i on 312 thnh lp ngy 27-12-1950... B Tng t lnh cng quyt nh thnh lp Cc Pho binh (5- 1949), Cc Thng tin trn lc (31-7-1949). Cng vi s ln mnh v t chc, lc lng v trang (nht l b i ch lc) tng bc trng thnh v chnh tr, qun s v hu cn. Sc chin u ca lc lng v trang ba th qun c nng cao r rt qua thc tin chin u. T cui nm 1948, thc hin ch trng tng ph t, xo b chnh quyn ch c s, lc lng du kch cng nhn dn vng tm b ch chim ni dy ph t trn phm vi rng ln, lp li chnh quyn khng chin. Kt qu ph t lm tan r v t lit mt phn ln b my chnh quyn tay sai ca Php thn x trong vng ch tm chim. Nhng hi t cn li rt hoang mang, dao ng. nhiu ni, hi t t ra bt lc, khng dm thi 111

hnh cc mnh lnh ca thc dn Php. Tng ph t thc cht l nhng cuc ni dy ng lot ca nhn dn vng tm b ch chim, c lc lng v trang h tr, di s ch o tp trung thng nht ca cp u ng, nhm ph tan h thng km kp v chng li c hiu qu chnh sch dng ngi Vit nh ngi Vit ca ch. Phong tro chin tranh du kch din ra rt phong ph. Du kch v nhn dn nh gic bng mi phng tin, bng mi v kh v di nhiu hnh thc, tiu hao lc lng ch, bin hu phng ch thnh tin phng ca ta. Trong hai nm 1949, 1950, chin tranh du kch ngy cng pht trin mnh m v rng khp. S pht trin mnh m ca chin tranh du kch cng vi cc c s chnh tr dn n s hnh thnh lng chin u, khu chin u. Phong tro xy ng lng chin u pht trin rt mnh. n cui nm 1948, trn a bn Lin khu III c 480 lng chin u1. C nhng lng chin u, khu chin u ng u c hiu qu vi nhiu cuc cn ph c lit ca ch, tiu biu l C Nm, Cnh Dng, Hng o (Qung Bnh), i Quc (Hi Dng), Vt Li (Sn Ty), Chi Lng (Lng Sn), Xi T (Ty Nguyn), in Tin (Qung Nam)... Mt s ni Nam B xy dng c a o ton thn, ton x. Nhiu ni xy dng c cn c tnh, huyn, nh cn c Lang Ti Bc Ninh, Kinh Mn Qung Ninh (sau thuc Hi Dng), v.v... Phong tro du kch chng chnh sch bnh nh ca ch, phc hi v pht trin c s khng chin ca qun v dn ta l mt cuc u tranh gay go, quyt lit, c nhiu tn tht hi sinh. Song, qua cuc u tranh gian kh, qun v dn ta c nhiu kinh nghim v sng to, vt qua mi tr ngi, a chin tranh du kch ngy mt ln mnh, mang tnh cht qun chng rng ri, tr thnh mt phng thc tin cng chin lc ca ngh
1. Vin S hc: Lch s Vit Nam (9-1945 - 1950)... S, tr. 296.

112

thut chin tranh nhn dn Vit Nam. Trong vng tm b ch chim, nhn dn ta ng ln u tranh chng ch di nhiu hnh thc phong ph. nng thn, phong tro chng thu thc, chng np thu, chng i phu, bt lnh, chng khng b. . . din ra si ni. Nhng ni c phong tro mnh, nhn dn v lc lng v trang tin hnh ph t, tr gian, lm cng tc ch vn, bao vy n bt, khng hp tc vi ch, pht trin chin tranh du kch. Bng nhiu hnh thc phong ph, sng to, dn qun, du kch v nhn dn nh gic mi lc, mi ni v vi nhiu loi v kh; c khi ch bng tay khng, dng mu bt sng ch, cp sng. Hot ng du kch thin bin vn ho c nhn dn ta thc hin mt cch sinh ng trn khp cc chin trng. cc thnh ph, th x, qun chng cng t chc cc cuc mt tinh, tun hnh, vch mt, phn i cc t chc "hi ng an dn", "hi ng chp chnh" lm tay sai cho Php; mt s ni, ta cn bt sng hay trng tr nhng tn tay sai c lc ca Php. Song song vi vic pht trin chin tranh du kch, coi du kch chin l chnh, b i ch lc v b i a phng cn tranh th nh vn ng. T nm 1948 tr i, vn ng chin c y mnh dn v trong nhng nm sau tr thnh hnh thc tc chin tng i ph bin ca qun i ta. Nhn chung t nm 1948 n nm 1950, qun i ta m hng chc chin dch nh vn ng quy m nh trn chin trng ton quc. in hnh l cc chin dch: Ngha L (31948), Yn Bnh X (6-1948), ng s 3 (7-1948), ng Bc (10-1948), Sng (l-1949), Sng Thao (5-1949), Chin dch H Ch Minh Ty Nguyn (6-1949), L Li, L Lai (ll-1949) Qung Tr v Qung Bnh, v.v... T cc trn nh l vi binh lc s dng ph bin l i i, qun i ta tin ln nh tp trung quy m tiu on; c nhng chin dch s dng t 2 n 4-5 trung on trn mt a bn rng. l mt bc tin ca qun i ta trn con ng t du kch chin ln vn ng chin, t chin tranh du kch tin dn ln chin tranh chnh quy, kt hp chin tranh du kch vi chin tranh chnh quy. 113

Phi hp vi u tranh v trang, cc th b ch chim ng, phong tro u tranh chnh tr cng din ra mnh m. Ngy 9-1-1950, khong 3.000 hc sinh, sinh vin Si Gn biu tnh i tr t do cho 12 hc sinh b bt trong cuc bi kho xy ra hi cui nm 1949. Cuc biu tnh c hng vn ng bo cc gii nhit lit hng ng. Gic Php cho 500 lnh v cnh st khng b d man. Hc sinh Trn Vn n b git hi. Tin lm cho qun chng cm phn v ngy 12-1-1950, ton thnh ph Si Gn tng bi cng, bi th. Hn na triu ngi tham gia a tang Trn Vn n. Tip , ti Ch Ln li n ra cuc biu tnh phn i nh st hi n sinh Trn Bi C. Gia nhng ngy sc si kh th chin u ca ng bo ta, quc M cho hai tu ng li loi ln cp bn cng Si Gn. Mt tu sn bay ch 70 my bay chin u M cng vo th neo ngoi khi Nng. quc M m mu m cuc thao din ln ca khng qun v hi qun, ph trng lc lng hng trn p tinh thn u tranh ca ng bo ta, ng thi c v tinh thn cho b l tay sai. Khu u Si Gn - Ch Ln ch trng pht ng mt cuc u tranh ln. Ngy 19-3-1950, hn 300.000 ng bo Si Gn Ch Ln xung ng biu tnh, u tranh trc din vi quc M, buc tu M phi vi v rt chy. Ti H Ni, t u nm 1950, ch ra sc cng c, t chc li h thng phng th, tng cng cng s v binh lc, ro rit lng sc v khng b. Chng chnh n li h thng ngy quyn c s, lp thm S cng an Bc Vit bn cnh S mt thm Php. ng b H Ni ch trng xy dng v cng c lc lng, chng khng b, bo v phong tro. Sau s kin 9-1-1950 Si Gn - Ch Ln, theo ch trng ca Thnh u, hc sinh H Ni t chc t u tranh ko di trong mt tun l (t ngy 13 n 20- 1). Kt hp vi u tranh chnh tr, cc lc lng v trang cng y mnh hot ng tr gian dit c, nh ph cc c s 114

kinh t, qun s ca ch. Si Gn, qun v dn ta trong tr tn thc dn co gi la Svrchie (De la Chevrotire), trm mt thm Badanh (Bazin), B trng ngy quyn Vng Vn Nhng. Ti H Ni, b i ta tp kch sn bay Bch Mai (18-l-1950), ph hu 22 my bay, t chy 600.000 lt xng. c) v kinh t Nhim v ca nhn dn ta l phi n lc xy dng nn kinh t khng chin c tnh cht dn ch nhn dn, c kh nng t cp, t tc, va p ng c nhng nhu cu ca khng chin, va tng bc ci thin i sng ca cn b, b i v nhn dn; ng thi phi u tranh chng li s ph hoi ca ch. Kinh t nc Vit Nam Dn ch Cng ho trong thi k ny ch trng pht trin nng nghip, th cng nghip, thng nghip v cng nghip. Ngy 14-5-1950, Chnh ph ra Sc lnh s 68/SL v vic thnh lp Ban Kinh t Chnh ph vi nhim v nghin cu, khi tho, trnh Chnh ph nhng chnh sch, chng trnh hoc k hoch quan trng v kinh t. Ban Kinh t Chnh ph ng vai tr tham mu cho Chnh ph trong cng cuc xy dng kinh t khng chin v kin quc. p ng yu cu ca s nghip khng chin, kin quc, ch trng chung ca ng v Chnh ph l xy dng nn kinh t ton din. Nhng do thc trng kinh t ca t nc lc v vng gii phng ch yu nng thn, min ni, nn nng nghip gi v tr hng u trong nn kinh t khng chin. ng v Nh nc ng vin nng dn, cn b, b i thi ua canh tc, p , chng hn hn, l lt, ci tin k thut, khai hoang, phc ho; ng thi u t vn cho nng dn vay, phn phi ging, t chc t i cng, hp tc gip nhau sn xut. Nh vy, sn xut nng nghip thu c nhiu kt qu quan trng. to iu kin cho nng dn phn khi y mnh sn xut 115

nng nghip, ng v Chnh ph ch trng tip tc thi hnh chnh sch gim t, gim tc v tm cp rung t "vng ch, chia li rung t cng cho cng bng, hp l. Chnh ph ban hnh mt lot sc lnh v rung t: Sc lnh s 78/SL (14-7-1949) quy nh gim t 25% so vi mc t trc Cch mng thng Tm, xo b t ph v ch qu in, lp Hi ng gim t cp tnh; Sc lnh s 25/SL (13-2-1950) v vic s dng rung t vng ch; Sc lnh s 88/SL quy nh th l lnh canh rung t v Sc lnh 89/SL (22-5-1950) quy nh vic gim li, xo n, hon n i vi nhng vic vay mn trc y... Hi ng gim t, gim tc, Ban gim t, gim li x c thnh lp. Phn ln rung t do nng dn lnh canh c gim t 25%. T nm 1945 n nm 1949, nng dn c chia 177.000 ha rung t, trong rung t ca thc dn Php l 18.400 ha, rung t ca a ch l 39.600 ha, rung t cng v bn cng l 19.000 ha. T nm 1949, s rung t chia cho nng dn ngy cng nhiu hn. Thng qua nhng chnh sch trn y, ch chim hu rung t ca a ch b thu hp dn; i sng nng dn c nhng chuyn bin ng k. Tnh hnh s hu rung t nng thn trong cc vng t do c s bin i kh ln. Song song vi vic em li quyn li rung t cho nng dn, ng v Nh nc cn hng dn nng dn tng bc i vo con ng lm n tp th di nhng hnh thc thch hp. Cui nm 1949, c nc c 27.291 t i cng v hp cng 1, 982 hp tc x sn xut nng nghip. n nm 1950, c nc c 25.491 t i cng v hp cng, 1.562 hp tc x. Mt s bin php k thut trong sn xut nng nghip c p dng . Cng tc thu li, phng chng thin tai, ch ho c coi trng. Ngh quyt Hi ngh cn b Trung ng ln th 4 (20-51. Ba mi nm pht trin kinh t v vn ho ca nc Vit Nam Dn ch Cng ho. NXB S tht, H Ni. 1978, tr. 97.

116

1948) ch r: "Khng b t hoang, min ni pht trin thm nng ry. Min bin p nhng bi tn bi, khai ngi nhng vng ng thu. Sa cha nhng knh o hin c, o thm knh nhng ni cn thit". Thc hin ch trng trn, tnh chung trong 3 nm (1948 - 1950), cc cp chnh quyn a phng huy ng 4 triu ngy cng, o c gn 3 triu m3 t sa cha iu. Cc chng trnh o p knh mng dn nc vo rung, o ao, o ging, p ngn nc mn, s dng my bm ch ng ti, tiu nc c p dng rng ri. Nh , mt s vng i ni, trung du v nhiu din tch t hoang ho c a vo canh tc. Nhiu din tch cy mt v la tng ln hai v trong nm, din tch trng hoa mu cng c m rng. Trong nm 1949, Lin khu IV v ng Thp Mi phc ho c 70.313 ha, vng hu ngn sng Hng khai khn c 10.000 mu rung vng bn sn a. So vi nm 1949, trong nm 1950, Lin khu Vit Bc sn xut thm c 45.000 tn la v 192.000 tn hoa mu. Cng tc bo v sn xut c ch . Cc tnh u thnh lp Ban bo v ma mng dn - qun - chnh nhng ni cn thit. Mt s a phng thuc Lin khu III, IV, V v Nam B ph bin cho nng dn kinh nghim "gt hi xung phong", phn tn v ct giu tru b, thc la, c tc dng gim bt s thit hi do ch ph hoi. Cng vi vic y mnh sn xut nng nghip, ng v Nh nc rt ch trng xy dng v pht trin cc ngnh sn xut cng nghip, tiu th cng nghip, thng nghip, ti chnh. Trong nhng thng u ca cuc khng chin ton quc, cng nhn di chuyn my mc, vt t, nguyn liu ra cc vng t do, cc khu cn c. l vn vt cht u tin xy dng nn cng nghip khng chin. Nhng x nghip quc phng v dn dng c quy m thch hp c xy dng trong cc vng t do v vng cn c a. Cng nghip quc phng l b phn quan trng nht trong thi k khng chin. n cui nm 1947, cng nghip quc phng nc ta c hng lot nh 117

my, x nghip thuc quyn qun l ca Cc Qun gii B Quc phng v Ban v kh dn qun, Cng an, Tng Lin on lao ng Vit Nam, Cng on cc khu, tnh. Cc Qun gii qun l 89 xng, 12 cng trng. n nm 1950, ngnh cng nghip quc phng c 150 nh my, cng xng v hng trm cng trng hoc t v kh, vi 25.000 cng nhn. Trong cc xng qun gii, cn b v cng nhn nu cao tinh thn t lc t cng, t sng ch c nhiu loi v kh v n dc. Ch tnh t nm 1946 n nm 1950, cc xng qun gii t Lin khu IV tr ra sn xut c 1.323 tn v kh, n dc cc loi; trong c kiu sng ci cc c 60 mm, 120 mm, sng SKZ... Nhp sn xut trong cc xng qun gii rt nhanh. Nu nh nm 1946, cc xng sn xut c 100 tn v kh, n dc, th nm 1947 l 707; nm 1948 l 1.044 v nm 1949 l 3.544. Cc ngnh cng nghip v tiu th cng nghip phc v dn sinh nh dt, giy, dim, x phng, gm, ch, ng... cng c xy dng v pht trin. Bc B, nhiu tnh m rng din tch trng du nui tm, m t dt vi, p ng mt phn nhu cu v mc cho b i v nhn dn. c bit, Lin khu V t tc gn nh hon ton nhu cu v mc cho b i v nhn dn. Nam B, cc xng dt th cng bc u c thnh lp. Nhng xng dt ln c ti vi trm cng nhn, ch yu may qun o cho b i; xng nh c t 50 n 100 cng nhn, sn xut cc loi vi phc v cho quc phng v nhn dn. Trong khng chin, ngh giy pht trin mnh nhiu ni do nhu cu giy rt ln. Trung ng c cc c s sn xut giy quy m ln ng ch c Nh my giy Hong Vn Th, Nh my giy Vit Nam, Xng sn xut bt giy Hon Kim... c bit, Nh my giy Hong Vn Th sn xut c cc loi giy d rt dai, dng in tem v cung cp cho B Ti chnh in tin. mi lin khu cng c nhiu xng nh, sn xut giy cung cp cho hc sinh, cc c quan, bo ch v xut bn. Ngh lm ng cng pht trin kh nhanh. Nm 1948, 118

Lin khu Vit Bc cha c c s sn xut ng, nhng n nm 1949 xy dng c rt nhiu l ng, mi nm sn xut c 1.110 t. Nam B c 233 l sn xut ng, cung cp nhu cu ca nhn dn trong vng t do. Ngoi cc ngnh dt, giy, ng, cc ngh lm x phng, mui, nc mm, dng thu tinh, nng c... c khuyn khch pht trin. Chnh ph khng ch cho vay vn, m cn c cn b k thut xung cc a phng tm hiu tnh hnh v h tr k thut cho cc c s sn xut, to iu kin v nguyn, vt liu v tiu th sn phm. Ngnh cng nghip khai khong c coi trng. Ngay t nhng ngy u ton quc khng chin, mt s m vng chin khu do Php khai thc trc y tip tc hot ng tr li. Cc m than Phn M (Thi Nguyn), Minh Khai (Tuyn Quang), m Bn, Khe B (Ngh An) l nhng m u tin c coi l doanh nghip Nh nc. Mt s m kim loi cng c khai thc (m thic Tnh Tc - Cao Bng, m ngtimoan Tn Tro - Tuyn Quang, m crm Thanh Ho, vng Bng Miu - Qung Nam...), v.v... Nhng c gng v kt qu t c ca qun v dn ta trong xy dng v pht trin kinh t khng chin t cp t tc l ht sc to ln. Sn xut nng nghip trong nhng nm 1948 - 1950 tuy cn gp nhiu kh khn, nhng c ng v Chnh ph quan tm gip v ging, vn, ci tin k thut, y mnh khai hoang phc ho..., nn to c nim tin ca nhn dn i vi thng li ca khng chin. Cc ngnh cng nghip v tiu th cng nghip sn xut c nhiu mt hng phc v nhu cu sinh hot ca nhn dn. Nhiu mt hng trc kia phi mua trong vng Php chim ng, n nay t sn xut c, lm tht bi m mu phong to kinh t ca thc dn Php. Tuy nhin, tnh hnh nhiu lc, nhiu ni vn cn gp kh khn nghim trng, nht l nhng vng ni xa xi ho lnh, hoc 119

nhng vng c chin s c lit. nhiu chin trng (Vit Bc, Ty Bc, Bnh - Tr - Thin, Ty Nguyn...), i sng nhn dn, b i rt kham kh, thiu thn. Nguyn, vt liu bo m cho sn xut quc phng v mt s nhu cu thit yu khc ngy cng khan him. phc v cho nhu cu chin u v sn xut, ngy 29-21948, Chnh ph ra Sc lnh s 410/SL thnh lp Cc Tip t vn ti thuc B Kinh t trn c s sp nhp Nha Tip t vi cc c quan phn tn mui. Sau khi thnh lp, Cc Tip t vn ti t chc 2 chi nhnh Lin khu I v Lin khu X; di chi nhnh l cc chi cc. Cc tnh cng thnh lp nhng chi cc do Cc Tip t vn ti trc tip ch o. Nam B, do a hnh knh rch, vic giao thng vn ti kh khn, li b qun Php phong to gt gao, nn ta ch trng tt c mi lc lng u tham gia tip t vn ti; cc lc lng v trang phi ym tr, bo v vic vn chuyn hng ho. n gia nm 1949, U ban khng chin Nam B thnh lp Ban tip t hng hi vn chuyn thc go cho cc tnh Nam Trung B v chuyn v kh, n dc, ti liu sch bo v Nam B. Theo pht trin ca khng chin, vic cng c v m rng giao thng vn ti ngy cng c ngha quan trng. Do , t gia nm 1948, vic khi phc, sa cha ng s bt u c thc hin v y mnh trong nhng nm sau. Ring trong nm 1948, tnh t Qung Bnh tr ra, nhn dn ta sa cha c 5.006 km ng b, lm c 8.304 mt cu 1 Lin khu IV, cng vi vic no vt cc knh o, to iu kin thun li cho vic chuyn ch hng ho phc v cc cng binh xng min ni v s i li ca nhn dn, ta xy dng on ng st La Kh - Vng di 30 km, m thm gn 300 km ng xuyn sn 2. Lin khu V, ngay t u nm 1948, ta bt u khi
1. Vin S hc: Lch s Vit Nam... Sd, tr. 339. 2. Tng kt cuc khng chin chng thc dn Php. Thng li v bi hc.

120

phc tuyn ng st t An Tn (Tam K, Qung Nam) n La Hai (ng Xun, Ph Yn) di 300 km. Trn c nc, mt h thng giao thng thy, b, dn dn hnh thnh, lc chy qua hu phng, khi len li qua vng ch hu. T nm 1950, vic m ng, sa ng cng tr nn cp thit. n cui nm 1950, cc lc lng giao thng cng chnh, cng binh, thanh nin xung phong v dn cng sa cha xong 1 .046 km ng t 173 km ng cho xe th s... Lin khu Vit Bc c Trung ng giao nhim v gp rt sa cha nhng con ng ln hng ra bin gii. T ph ng cn bc tin qun gic hi u khng chin, n nay li m ng tin cng gic, iu phn nh bc pht trin i ln ca cuc khng chin. Cng vi nhim v sa cha v lm thm ng phc v mc ch qun s, nhn dn ta cn sa cha v m thm nhiu on ng phc v pht trin kinh t. n nm 1950, cc Lin khu Vit Bc, Lin khu III v Lin khu IV sa cha c 4.327 km ng, o p 105.533 m3 t, sa v lm li 3.877 m cu. Cc tuyn ng st c c khi phc v t thm nhng tuyn ng mi nhng ni c iu kin thun li. Vic vn ti trn cc tuyn ng thu cng c khai thc trit . Trong chin tranh, thng tin lin lc gi mt v tr c bit quan trng. V vy, ngay t u nm 1948, Trung ng ng quyt nh sp nhp Ban phn phi ti liu ca Tng b Vit Minh vo Ban giao thng lin lc Trung ng. Cc Ban giao thng cc khu, tnh c b sung cn b t huyn u vin tr ln.
NXB Chnh tr quc gia, H Ni 1996, tr.156.

121

Ngnh Bu in cng c cng c. Theo ch trng ca ng v Chnh ph, cc Nha Bu in Bc B, Bc phn Trung B v min Nam c bi b thnh lp cc Lin khu Bu in. n thng 5-1948, B Giao thng cng chnh ra quyt nh hp nht Ban Giao thng lin lc Trung ng vi Bu in thnh Nha Bu in Vit Nam. p ng nhu cu thng tin lin lc ngy cng ln, theo quyt nh ca Hi ngh cn b giao thng Trung ng (27-51949), ngnh Bu in c chia thnh hai b phn: Ban th tn v Ban ho tc. Cc ng th ho tc t Trung ng n cc lin khu, tnh, huyn, x tr thnh ng th ch yu chuyn cng vn, ti liu, ch trng, chnh sch ca ng v Chnh ph n khp cc vng trong c nc. Trn mt trn vn ho gio dc, cng vi vic xo b nn vn ho, gio dc n dch, ngu dn ca ch thc dn - phong kin, chng ta tch cc xy dng nn vn ho - gio dc mi theo ba tnh cht: dn tc, khoa hc, i chng. Mi hot ng vn ho trong khng chin u hng theo phng chm "khng chin ho vn ho, vn ho ho khng chin". Hi ngh Trung ng ng m rng ( 15- 17-1-1948) nu r nhim v ca ngnh vn ho, gio dc l: "ng vin vn ho thc s tham gia khng chin, ng h khng chin, o to nhn ti v cn b cung cp cho cc ngnh khng chin" 1 T ngy 16 n 20-7-1948, Hi ngh vn ho ton quc ln th hai c triu tp. Hi ngh thng qua bn bo co Ch ngha Mc v vn ho Vit Nam do Tng B th Trng Chinh trnh by. Bo co nu r lp trng vn ho Mc xt, tnh cht v nhim v vn ho dn tc dn ch; ph phn nhng khuynh hng v quan im vn ho thc dn, phong kin, t sn; xc nh thi ng n ca nhng ngi lm vn ho khng chin. Tip , Hi Vn ho Vit Nam c thnh lp, tp hp
1. Vn kin qun s ca ng 1945 - 1950... Sd, tr. 277.

122

ng o cc nh hot ng vn ho, vn ngh, khoa hc, gio dc thnh mt mt trn vn ho khng chin. Cui thng 2-1949, ng t chc Hi ngh cn b vn ho nhm y mnh hot ng vn ho khng chin v xy ng vn ho dn tc, dn ch nhn dn. Thng qua cuc u tranh t tng, cc khuynh hng vn hc ngh thut thun tu, ngh thut v ngh thut b ph phn, loi tr. Nhiu tc phm vn hc gm cc th loi (tu bt, kch, th, truyn...) v nhiu bi ht, bn nhc ca cc nh vn, nh th, nhc s ni ting c sng tc phc v kp thi cng cuc khng chin, kin quc. Mt np sng lnh mnh, c vn ho c xy dng v pht trin khp cc vng t do. Cc t nn x hi v c bn b xo b. Tnh trng lng ph trong hi h, cng bi, ma chay, ci xin gim bt kh nhiu. V gio dc, phong tro bnh dn hc v tip tc m rng. n thng 6-1950, c nc c 10.000.000 ngi thot nn m ch; trong s ng c tip tc qua lp d b cng c trnh bit c, bit vit. Cng thi gian ny, c nc c 10 tnh, 80 huyn, 1.424 x, 7.248 thn, bn hon thnh thanh ton nn m ch. Nam B, d trong hon cnh c nhiu kh khn, nhng cng thanh ton xong nn m ch 102 x. Trong cc vng t do Lin khu V, hu nh khng c thanh nin no l khng bit ch. Ngnh Gio dc ph thng pht trin kh nhanh chng. T sau chin thng Vit Bc thu - ng 1947, vic dy v hc trong cc nh trng i dn vo th n nh. T ngy 10 n ngy 157-1948, B Gio dc triu tp Hi ngh gio dc ton quc ti Vit Bc. Quan tm n s nghip gio dc, Ch tch H Ch Minh gi th cho Hi ngh v ch r: Mun xy dng mt nn gio dc khng chin v kin quc, phi sa i chng trnh gio dc cho ph hp vi yu cu khng chin v kin quc; phi bin son sch, sa i cch dy hc, o to cn b... T sau Hi ngh ny, ngnh Gio dc c nhng bc chuyn 123

bin v ni dung v phng php ging dy, hc tp. Thng 21950, B Gio dc triu tp Hi ngh tr b v n ci cch gio dc. Thng 7-1950, n ny c Hi ng Chnh ph thng qua, cho thi hnh h thng trng ph thng 9 nm v chng trnh ging dy mi thay th h thng trng ph thng c (12 nm). y l cuc ci cch gio dc ln th nht, xc nh r bn cht, mc ch, nguyn tc gio dc v mc tiu o to ca nh trng ph thng l gio dc th h tr thnh nhng cng dn lao ng tng lai c phm cht, nng lc phc v khng chin, kin quc. S gio vin v hc sinh ph thng tng ln r rt. Nm 1945, c nc c 290.161 hc sinh v 3.629 gio vin; n nm 1950 tng ln 439.130 hc sinh v 11.162 gio vin. Mt s trng i hc v trung hc chuyn nghip cng c xy dng nh i hc Y - Dc (1947), Cao ng Giao thng Cng chnh (1948), Trung hc Giao thng (1948), Trung hc S phm (1950). Cng tc y t c Nh nc ht sc coi trng. T nm 1948, mng li y t c cng c, c h thng t x n tnh, gm cc trm cu thng, trm x, phng pht thuc, bnh x, bnh vin. Cuc vn ng thc hin np sng v sinh c y mnh. Phong tro "ba sch" (n sch, ung sch, sch), "bn dit" (dit rui, dit mui, dit chut, dit chy rn) ngy cng n su, lan rng trong qun chng. Ngoi nhng hnh thc tuyn truyn v sinh, nh biu ng, ni chuyn, mt tinh, trin lm..., s y t cc lin khu cn m nhiu lp truyn b v sinh thng thc hun luyn s hc vin do cc x c ln. cc a phng, phong tro o ging, lm h x, t chc "Ngy sch s", tun "Tng ty u c ng o nhn dn hng ng gp phn ci thin mt phn b mt nng thn. Cng tc y t nng thn c y mnh. Ngoi vic thnh lp phng pht thuc, nh h sinh cc huyn v ban (hoc trm) cu thng, ti thng cc x, t nm 1949, Vin Bo 124

ch Trung ng cn c sng kin sn xut nhng t thuc thn qu bn cho cc x vi gi r. Nm 1950, B Y t li cho thnh lp Nha y t thn qu vi nhim v ph bin ti liu truyn b v sinh v y t hng thn, o to cn b y t x v n h sinh nng thn, lp t thuc, xy dng v theo di thc hin phong tro v sinh nng thn. Nh c s quan tm ca cc cp chnh quyn, cng tc y t thu c nhiu kt qu. Tnh n nm 1950, cc vng t do c 6.443 c s y t nng thn, 1.670 c s h sinh x vi 4.092 cn b lm cng tc y t x, cu thng, h sinh x. Ti Nam B, mi huyn c ban qun - dn y, qun - dn y x, t nha y, t h sinh, t bo ch. Cc x u c ban y t, trm cu thng, nh bo sinh... d) v ngoi giao . Cng vi vic xy dng thc lc trong nc, ng v Chnh ph nc Vit Nam Dn ch Cng ho ch trng y mnh hot ng ngoi giao, tranh th s ng tnh, ng h ca quc t i vi cuc khng chin chnh ngha ca nhn dn ta. Chnh sch ngoi giao ca nc Vit Nam c Ch tch H Ch Minh nu r l "lm bn vi tt c mi nc dn ch v khng gy th on vi mt ai 1. Theo phng hng , ngoi giao Vit Nam thi k ny bt u thit lp c cc mi lin h trc tip vi mt s nc ng Nam , trc ht l Thi Lan v t m rng a bn tip xc, tuyn truyn quc t pht trin ngoi giao nhn dn tranh th s ng tnh, ng h ca cc lc lng tin b trn th gii. i vi nc Php v nhn dn Php, Chnh ph v nhn dn Vit Nam vn thn thin v "mun cng tc vi nhn dn
1.2.3. H Ch Minh: Ton tp. Tp V. NXB Chnh tr Quc gia. H Ni 1995, tr. 220, 11 ,27 .

125

Php nh anh em trn mt cn bn tn ngha v bnh ng" 1. T thng 12-1946 n thng 3-1947, thay mt Chnh ph Vit Nam Dn ch Cng ho, Ch tch H Ch Minh 8 ln gi th cho Chnh ph, Quc hi Php v c Tng thng Php Vanhxng rin (Vincent Auriol), ngh "lp li ngay nn ho bnh trnh cho hai nc chng ta khi b hao ngi thit ca, v gy li s cng tc v tnh thn thin gia hai dn tc" 2. Nhng ngh ca Chnh ph ta khng c Chnh ph Php p ng. Ngc li, thc dn Php c Pn Mut (Pht Mus) n gp Ch tch H Ch Minh (thng 5-1947), ngang ngc i ta phi np v kh cho h, i cho qun i thc dn Php c i li t do trn khp t nc ta. i vi cc nc chu , cng vi vic tng cng khi lin minh chin u Vit - Min - Lo, Chnh ph ta tch cc xy dng quan h thn thin vi cc nc da trn lp trng chng quc thc dn, bo v c lp dn tc, dn ch v tin b x hi. Chnh ph ta t tnh on kt ng h cuc u tranh ginh c lp dn tc ca nhn dn Innxia, n ; duy tr tnh hu ngh vi Thi Lan, Mianma... v c on i biu i d Hi ngh Lin hp Niu li (3-1947). Thng 4-1947, Chnh ph ta t c quan i din ti Bng Cc (Thi Lan) v c hng c quyn nh mt c quan ngoi giao. Tranh th chnh sch ca Chnh ph Thi Lan l chng thc dn v ng h cuc khng chin ca ta, t thng 2-1948 Trung ng ng c 10 cn b sang Bng Cc tng cng cho c quan i din v t quan h vi cc on th quc t ti Thi Lan, Trung Quc v Min in. u nm 1948, Chnh ph ta li c mt on cn b ngoi giao sang Thi Lan, Mianma, Trung Quc, Tip Khc tuyn truyn v cuc khng chin ca nhn dn Vit Nam chng thc dn Php xm lc.

126

Tng Lin on Lao ng Vit Nam cng c nhiu on i biu tham d cc cuc hi ngh quc t nh Hi ngh Cng on ngnh Giy da Tip Khc (6-1949), Hi ngh thu th v cng nhn bn tu Mcxy (7-1949), Hi ngh thanh nin cng nhn th gii Praha, v.v... T cui nm 1949, cng vi s ln mnh ca lc lng khng chin, uy tn ca Nh nc ta c nng ln. Tnh hnh quc t cng c nhng chuyn bin theo chiu hng thun li cho ta. Trong bi cnh y, ng v Chnh ph ch trng y mnh hot ng ngoi giao tranh th rng ri s ng tnh, ng h ca cc lc lng ho bnh, dn ch th gii i vi cuc khng chin ca nhn dn ta. u nm 1950, Ch tch H Ch Minh sang Trung quc hi m vi Mao Trch ng v cc nh lnh o nc Cng ho Nhn dn Trung Hoa. Tip , Ngi sang Lin X hi m vi Xtalin cng cc nh lnh o ng v Nh nc Lin X v nhng vn lin quan n cuc khng chin Vit Nam. Chuyn i ca Ch tch H Ch Minh tranh th thm s on kt v vin tr quc t, to iu kin thun li cho cuc khng chin pht trin i ln. Ngy 14-1-1950, thay mt Chnh ph Vit Nam, Ch tch H Ch Minh tuyn b sn sng t quan h ngoi giao vi cc nc trn th gii: "Chnh ph Vit Nam Dn ch Cng ho l chnh ph hp php duy nht ca ton th nhn dn Vit Nam. Cn c trn quyn li chung, Chnh ph Vit Nam Dn ch Cng ho sn sng t quan h ngoi giao vi chnh ph nc no trng quyn bnh ng, ch quyn lnh th v ch quyn quc gia ca nc Vit Nam, cng nhau bo v ho bnh v xy p dn ch th gii" 1.

1. H Ch Minh: Ton tp. Tp VI. NXB Chnh tr quc gia, H Ni 1995, tr. 7-8.

127

Ngy 15-1-1950, Chnh ph Vit Nam Dn ch Cng ho tuyn b cng nhn nc Cng ho Nhn dn Trung Hoa. Ngy 18-1-1950, Chnh ph nc Cng ho Nhn dn Trung Hoa v ngy 30-1-1950, Chnh ph Lin X cng nhn Chnh ph nc Vit Nam Dn ch Cng ho. Trong vng mt thng sau nc Cng ho Dn ch Nhn dn Triu Tin v hu ht cc nc x hi ch ngha ng u (Tip Khc, Cng ho Dn ch c, Cng ho Nhn dn Hunggari, Rumani, Ba Lan, Bungari, Anbani) cng ln lt cng nhn Chnh ph ta. Vic cc nc x hi ch ngha cng nhn Chnh ph nc Vit Nam Dn ch Cng ho l mt thng li to ln v chnh tr, ngoi giao. Thng li gp phn nng cao uy tn v a v ca Nh nc ta trn chnh trng quc t, c nh hng ln n cuc khng chin ca nhn dn ta. CU HI - BI TP 1 - Ti sao ng, Chnh ph ta pht ng cuc khng chin chng thc dn Php trong ton quc ngy 19-12-1946 ? 2- Cuc chin u ca qun dn ta th H Ni v cc th pha Bc v tuyn 16 trong nhng ngy u ton quc khng chin (t ngy 19-12-1946) din ra nh th no ? Kt qu v ngha. 3- Phn tch ni dung ng li khng chin chng thc dn Php ca ng ta. 4- Cuc khng chin ton quc chng thc dn Php ca nhn dn ta c chun b nh th no trong nhng ngy u bng n ? 5- Qun v dn ta chin u nh th no p tan cuc tn cng ca gic Php ln cn c a Vit Bc thu - ng 1947?

128

6- Cuc khng chin ton dn, ton din c y mnh nh th no sau chin thng Vit Bc thu - ng 1947? Chng III

BC PHT TRIN MI CA CUC KHNG CHIN TON QUC CHNG THC DN PHP (1950 - 1953) Chng III nhm cung cp nhng kin thc c bn v s pht trin mi ca cuc khng chin ton quc chng Php khi bc vo thu ng 1950: - M u l Chin dch tin cng Bin gii thu - ng 1950 ginh thng li. Sau thng li Bin gii, qun ta m lin tip nhiu chin dch tin cng v phn cng trn c ba chin trng (ng bng, trung du, min ni), ginh thng li trong cc chin dch m ra rng ni (Ho Bnh ng - xun 1951 - 1952, Ty Bc thu - ng 1952, Thng Lo xun - h 1953). quc M ngy cng can thip su vo cuc chin tranh xm lc ng Dng. Thc dn Php thc hin K hoch Lt Ttxinhi (De Lattre d Tassigny) vi m mu ginh li quyn ch ng chin lc mt sau tht bi chin dch Bin gii. - ng Cng sn ng Dng t chc i hi i biu ton quc ln th II (2-1951). i hi quyt nh a ng ra hot ng cng khai, ly tn l ng Lao ng Vit Nam, ch trng cng c hu phng khng chin v mi mt, y mnh cuc khng chin n thng li. I- Chin dch Bin gii thu - ng 1950 1- Bi cnh lch s v ch trng ca ng 129

T cui nm 1949 - u nm 1950, tnh hnh quc t c nhiu thay i nh hng thun li i vi cch mng Vit Nam. chu u, cc nc dn ch nhn dn ng u hon thnh cuc cch mng dn ch nhn dn v chuyn sang cch mng x hi ch ngha. Lin X hon thnh k hoch 5 nm ln th 4 vi nhng thnh tu to ln v kinh t v qun s, tr thnh ch da vng chc cho phong tro cch mng th gii. chu , cch mng Trung Quc thnh cng, nc Cng ho Nhn dn Trung Hoa ra i (1-10-1949) lm thay i so snh lc lng c li cho cch mng, ng thi to iu kin khch quan thun li cho nc ta tip xc trc tip vi phe x hi ch ngha. Vi s ra i nc Cng ho nhn dn Trung Hoa, h thng x hi ch ngha c m rng v ni lin t u sang , to ch da vng chc cho phong tro u tranh v c lp dn tc, dn ch v tin b x hi. phong tro u tranh gii phng dn tc cc nc thuc a thuc chu v chu Phi tip tc pht trin mnh m. trong nc, t nm 1948 n ma thu nm 1950, cuc khng chin ca nhn dn ta lin tip ginh c thng li ln v mi mt. Phong tro chin tranh du kch ngy cng lan rng. Cc i v trang tuyn truyn, i i c lp tin su vo vng Php chim ng, cng cn b v nhn dn a phng xy dng c s khng chin. Lc lng v trang ba th qun c xy dng hon chnh, gm b i ch lc, b i a phng v dn qun du kch. Trong cc vng tm b ch chim, phong tro u tranh ca nhn dn pht trin mnh m, nht l cc thnh ph, th x. Vic cc nc x hi ch ngha cng nhn Chnh ph Vit Nam Dn ch Cng ho u nm 1950 cng vi nhng bc pht trin mi ca tnh hnh trong nc v quc t lm cho cuc khng chin ca nhn dn Vit Nam vt ra khi phm vi mt nc v tr thnh vn quc t Thc dn Php v phe quc lo s nh hng ca cch mng Vit Nam lan trn xung khu vc pha nam chu . 130

Trong khi , thc dn Php ngy cng hao ht v qun s do phi phn tn lc lng i ph vi cuc chin tranh du kch ca ta ang ngy cng pht trin mnh m. Trong tnh th kh khn v b ng, Php c i tng Rve (Revers), Tng Tham mu trng qun i Php cng 6 ngh s Quc hi Php sang ng Dng nghin cu tnh hnh. Sau mt thng (16-5 - 17-6-1949) nghin cu thc a v trao i vi cc tng t ng Dng, tr v nc, Rve vch ra mt k hoch, gi l K hoch Rve. Vi chin thut "kho then ca", Rve ch trng kho cht bin gii Vit Trung bng mt tuyn phng th vng chc trn ng s 4 c lp cch mng Vit Nam. ng thi, chng tung qun nh rng ra vng trung du, thit lp hnh lang ng - Ty hng ngn chn con ng lin lc gia Vit Bc vi ng bng Lin khu III v Lin khu IV. Ti Khu III, Php m rng phm vi chim ng ra cc tnh pha nam sng Hng, ko di phng tuyn n tn Ho Bnh. Khu IV, Php m rng phm vi hnh lang Bnh - Tr - Thin ct t lin lc gia Khu IV v Khu V. Bn cnh nhng thun li mi, cuc khng chin ca nhn dn ta cng gp khng t kh khn. Trn chin trng chnh, qun i ta vn cha nm c quyn ch ng v chin lc, cha ginh c u th v qun s. Cn c a khng chin Vit Bc vn cn nm trong tnh trng b ch bao vy, phong to v c nguy c b chng tn cng ln th hai; vng trung du v ng bng, ni ng dn nhiu ca, vn cn b ch chim ng. Chnh trong tnh hnh , to nhng chuyn bin mnh m cho khng chin, Hi ngh ton quc ln th 3 ca ng (t ngy 21-1 n 3-2-1950) ra ngh quyt nu r: Cn phi nhn tin b ca bn thn ta, da vo s gip ca cc lc lng bn, li dng s lng tng ca thc dn Php, gp rt hon thnh nhim v chun b, ginh thng li ln, lm thay i cc din chin trng c li cho ta. Cng thi gian ny, Trung ng ng ch th cho Lin khu u Vit Bc: "Chun b chin trng 131

ng Bc cho tht y khi c iu kin s m mt chin dch ln, qut ch ra khi ng s 4, nh bi trong vng ng Bc" 1. n thng 5-1950, Trung ng ch th cho Lin khu u Vit Bc "V vic vn ti". Ch th nhn mnh: "Hin nay vic giao thng lin lc gia nc ta vi nc ngoi, c bit vi Trung Quc l rt cn thit. Trung ng quyt nh sa gp nhng con ng ln trong Lin khu Vit Bc t bin gii vo" 2 . Thc hin ch trng ca Trung ng, ch trong hn 3 thng, bng nhng n lc to ln ca cc i thanh nin xung phong cng tc chin s cng binh v nhn dn a phng, hng trm km ng c m t bin gii vo ni a c chun b cho trn nh ln ca qun i ta. Thng 6-1950, Ban Thng v Trung ng ng quyt nh m chin dch Bin gii hng Cao Bng - Lng Sn, nhm thc hin ba mc ch: - Tiu dit mt b phn quan trng lc lng ch. - Gii phng mt phn bin gii, m ng lin lc vi quc t. - M rng v cng c cn c a Vit Bc. 2- Chin dch Bin gii thu - ng 1950 Chin trng Bin gii c tm quan trng v chin lc. Do vy thc dn Php b tr y mt lc lng qun s kh mnh. Tng s binh lc ca ch Lin khu Bin gii ng Bc c 11 tiu on, 9 i i l, phn ln l lnh u - Phi tinh nhu (gm 10 tiu on). Ngoi ra, ch cn c lc lng binh chng gm 27 khu pho, 4 i i c gii, 4 i i cng binh v 8 my bay. Vi binh lc ln v tinh nhu, h thng phong
1. Dn theo: Lch s Vit Nam (9-1945 - 1950)... Sd, tr. 405. 2. Dn theo. Lch s Vit Nam (9-1945 1950)... Sd, tr. 405.

132

th vng chc, B ch huy Php t nhiu hi vng vo kh nng phng th ca Lin khu Bin gii. Tuy nhin, Lin khu ny c nhiu im bt li: Th b tr thnh tuyn ko di trn mt con ng c o vi nhng v tr c lp cch xa nhau hng chc km; a hnh rng ni him tr, phc tp lm cho qun c ng ng chin bng c gii kh pht huy c tc dng... B ch huy chin dch do i tng V Nguyn Gip lm Ch huy trng kim Chnh u v B th ng u mt trn, quyt nh tp trung mt lc lng mnh tham gia chin dch. Lc lng ny gm c i on 308, Trung on 209, Trung on 174, bn i i sn pho cng vi lc lng v trang ca Lin khu Vit Bc v hai tnh Cao Bng, Lng Sn. Phng n d kin ban u l nh ch Cao Bng thu ht lc lng ch, nhng sau khi cn nhc k, B ch huy quyt nh nh xung ng Kh - ni ch tng i mng m bo chc thng. Phng chm chin dch l nh im dit vin. Phng n trn c Ban Thng v Trung ng ng v Ch tch H Ch Minh chun y. Cc mt chun b cho chin dch cng c tin hnh khn trng. Chng ta huy ng hng chc vn dn cng tp trung sa ng vn ti, vn chuyn mt khi lng ln vt cht ra mt trn. Vi khu hiu Tt c cho chin dch ton thng, cn b v nhn dn cc dn tc Vit Bc em ht sc mnh phc v tin tuyn. Khong 121.700 dn cng thuc cc dn tc Vit Bc tham gia phc v tin tuyn, tng cng 1.716.000 ngy cng. Khong 2/3 cn b cc cp ca cc tnh Cao Bng, Bc Kim, Lng Sn c huy ng phc v chin dch. ng bo cc dn tc cn ng gp cho chin dch hn 100 tn lng thc. Vin tr ca Chnh ph v nhn dn Trung Quc cng l ngun rt quan trng gp phn m bo cho chin dch ton thng. Ch tch H Ch Minh "chng gy ln non xem trn a", trc tip kim tra k hoch tc chin, cng tc chun b v ng vin cn b, chin s, dn cng tham gia chin dch. 133

Sng 16-9-1950, qun ta n sng nh ng Kh, m mn chin dch. Trong trn ny xut hin nhiu tm gng chin u hi sinh dng cm tuyt vi, l i i trng Trn C ly thn mnh lp l chu mai m ng cho n v xng ln dit n ch; L Vn Mu b thng dng bc ph lao vo ph hu l ct gic; La Vn Cu b thng vo cnh tay khng cht do d nh ng i cht t khi vng tip tc lao ln nh bc ph, hon thnh nhim v. Cc n dn cng inh Th Du, Triu Th Soi nhiu ln bng mnh qua la n cu thng binh, tip n cho b i... Sau hai ngy chin u quyt lit b i ta tiu dit c v tr ng Kh. Tht Kh b uy hip trc tip. Cao Bng hon ton b c lp. Th trn phng th ca ch trn ng s 4 b rung chuyn. ng nh ta phn on, ng Kh tht th gy nn phn ng dy chuyn trong gii cm quyn qun s v chnh tr Php. Tng ch huy qun vin chinh Php ng Dng phi ra lnh rt qun khi Cao Bng theo ng s 4. K hoch trn c thc hin bng cuc hnh qun "kp". Mt mt, ch cho binh on t Tht Kh, do L Pagi (Le Page) ch huy, tin ln chim li ng Kh n binh on t Cao Bng, do Sctng (Charton) ch huy, ko v. Mt khc, chng vt hu ht lc lng d b chin lc Bc B (gm 6 tiu on) m chin dch mang tn Phc (Pho que: Ch bin) nh chim th x Thi Nguyn, hi vng thu ht ch lc ca ta mt trn Bin gii n cho ng bn v trn an d lun trc vic tht th ng Kh. Nm c ca ch, qun trit phng chm "nh im dit vin", trn mt trn Bin gii, b i ta kin nhn mai phc ch nh qun tip vin. Sau mt thi gian chun b, va thm d nh ca ta, ngy 30-9, ch cho binh on L Pagi tin ln ng Kh. Binh on ca Sctng Cao Bng cng bt u rt v. B ch huy mt trn ch trng tp trung lc lng, tiu dit tng cnh 134

qun ch. Tri qua 8 ngy chin u c lit ti khu vc ni Cc X v khu i 477 pha ty ng Kh, bng chin thut vn ng chin, qun ta tiu dit v bt gn' hai binh on ch gm 7 tiu on. Ngy 8-10, ch cho mt tiu on, do la Bm (De la Beaume) ch huy, t Tht Kh ko ln nh ng cu cho L Pagi v Sctng cng b nh tan. K hoch rt qun ca ch hon ton sp . Lin tip t ngy 10 n ngy 23-10, ch ln lt rt chy khi cc v tr: Tht Kh, Na Sm, ng ng, Lng Sn, Lc Bnh, nh Lp, An Chu. Trong qu trnh rt chy, ch li b qun ta truy kch tiu dit thm mt phn lc lng. Phi hp vi mt trn Bin gii, trn cc chin trng khc, qun ta tch cc y mnh cc hot ng tin cng ch. Ti mt trn Ty Bc, qun v dn ta va hon thnh nhim v nghi binh, va tiu dit v buc ch phi rt b hng lot v tr, trong c th x Lo Cai v th trn Sa Pa. Ti Vit Bc, cuc tn cng ln Thi Nguyn ca 6 tiu on ch b qun v dn ta p tan. Khng thc hin c eo ch lc ca ta mt trn Bin gii v, li b thit hi gn 1.000 tn. Ngy 11-10 qun Php buc phi rt khi th x Thi Nguyn. chin trng Bc B, qun v dn ta nh mnh, tiu dit 700 ch, buc chng phi rt 44 v tr, trong c th x Ho Bnh. Bnh - Tr - Thin, qun ta m chin dch Phan nh Phng, t nhp th x Qung Tr, nh mn trn on dng Hu - Nng, thc hin c nhim v tiu hao v kim ch ch ti ch, khng cho chng iu qun ra Bc B. Sau khong mt thng chin u dng cm v mu tr ca qun v dn ta, chin dch Bin gii kt thc thng li. Qun ta tiu dit v bt khong 8.300 ch, gm 8 tiu on u - Phi v 2 tiu on ngy, thu trn 3.000 tn v kh v phng tin chin tranh; gii phng mt di bin gii vi chiu di 750 km, 135

gm 350.000 dn. Nu tnh c cc chin trng phi hp vi mt trn Bin gii, tng s ch b tiu dit v b bt l 11.500 tn; mt vng rt rng ln khong 4.000 km2 cng vi 400.000 dn c hon ton gii phng; ch buc phi rt khi 217 v tr, trong c 5 th x quan trng: Cao Bng, Lng Sn, Lo Cai, Thi Nguyn v Ho Bnh; hnh lang ng - Ty ca ch b ph v. Con ng lin lc gia cn c a Vit Bc vi ng bng Bc B v Lin khu IV c thng sut. S thng thng gia nc ta vi quc t cng c m ra trn nhiu hng. T y, hu phng ca Vit Nam Dn ch Cng ho ni lin vi nc Cng ho Nhn dn Trung Hoa, vi Lin X v vi cc lc lng yu chung ho bnh, c lp dn tc, dn ch v tin b x hi trn ton th gii. Nc Vit Nam Dn ch Cng ho thot khi th bao vy phong to ca cc th lc quc, c iu kin tranh th s gip ca bn b quc t. i vi ch, y l mt tht bi nng n cha tng c t trc n by gi. C mt lot k hoch chnh tr, qun s m Php ra sc thc hin t sau thu - ng 1947 b ph sn. K hoch Rve c bn b tht bi. Tt c nhng tn tht y khot su thm kh khn v qun s v ging mt n mnh vo tinh thn tng s ch. Tht bi bin gii gy nn s o ln ln v chin lc, chin thut ca thc dn Php. Chng phi b tr li qun lc, thay i ch huy, thay i chin thut v ngy cng ln su vo th phng ng v chin lc. i vi nhn dn ta; sau bn nm khng chin ton quc, y l ln u tin qun i ta ch ng m mt chin dch tin cng quy m ln v chin thng gin gi. Chin thng ny nh du bc trng thnh vt bc v ngh thut qun s, ngh thut ch o chin dch v trnh tc chin tp trung ca qun i ta. Vi chin thng Bin gii, quyn ch ng v chin lc trn chin trng chnh (Bc B) thuc v qun i ta. Cc din chin tranh thay i c li cho ta. T v sau, qun i ta 136

lin tc ch ng tin cng v phn cng ch. Chin thng Bin gii m ra bc ngot c bn, a cuc khng chin ca ta t hnh thi chin tranh du kch ln chin tranh chnh quy. Chin thng Bin gii cn phn nh kt qu ca ng v Chnh ph v xy dng hu phng khng chin. Chnh k ch cng phi tha nhn: "y thc s l mt cuc chin tranh ca mt dn tc c tinh thn u tranh cng quyt bo v c lp ca nc mnh" 1. II- quc M can thip su vo cuc chin tranh xm lc ng Dng K hoch Lt Ttxinhi 1. M can thip su vo cuc chin tranh xm lc ng Dng T nm 1950, cuc khng chin ca nhn dn ta ginh c nhiu thng li to ln v chnh tr, ngoi giao v qun s. Uy tn v a v ca Nh nc ta c nng cao trn trng chnh quc t. Sau khi thit lp c quan h ngoi giao vi cc nc x hi ch ngha, Vit Nam nhn c s ng h ca bn b khng ch v tinh thn m c vt cht. Nm 1950, hng vin tr ca Trung Quc bt u c chuyn n Vit Nam. Cng vi s ln mnh ca cc nc x hi ch ngha, phong tro gii phng dn tc tip tc pht trin; phong tro u tranh v ho bnh v dn ch cng ngy cng lan rng. Ti nc Php, phong tro phn i cuc chin tranh bn thu ca thc dn Php ng Dng ngy cng dng ln mnh m. Nhiu ngh s trong Quc hi ln ting cht vn, cng kch Chnh ph theo ui cuc chin tranh phi ngha ng Dng. Nhn dn cc nc Angiri, Marc, Tuynidi... ln ting i rt qun i vin chinh Php ra khi Vit Nam.

1. Cuc khng chin th.n thnh ca nhn dn Vit Nam. T. 2, tr. 527

137

Trc tnh th , thc dn Php nhn thy kh c th tip tc cuc chin tranh nu khng c s gip sc ca quc M . V vy, d mu thun vi M, thc dn Php vn buc phi da vo M, cu xin vin tr M theo ui cuc chin tranh xm lc ng Dng. V pha quc M, nhn lc Php tht bi mt trn Bin gii, chng tng thm vin tr cho Php v can thip su hn vo cuc chin tranh ng Dng, nhm ngn chn phong tro cch mng lan xung ng Nam , tng bc thay chn Php, c chim ng Dng. Thng 12-1950, M, Php cng vi cc Chnh ph b nhn Vit, Min, Lo k Hip nh phng th chung ng Dng. Vi Hip nh ny, M cam kt s vin tr qun s cho chnh quyn b nhn ba nc phng th ng Dng. Cui thng 1-1951, Th tng Php Plven v Tng Tham mu trng qun i vin chinh Php Ala hi m vi Tng thng M Truman v vin tr cho ng Dng. Php yu cu M cung cp ti a v kh v cc trang b cn thit cho qun i b nhn. Thng 9-1951, M v Chnh ph b nhn Bo i k hip c tay i di tn gi Hip c hp tc kinh t Vit - M, nhm chuyn thng mt phn vin tr ca M cho Chnh ph Bo i. Thng qua , M tng bc nm cht ngy quyn Bo i. Thng 12-1951, M cng Bo i k tip bn Hip ngh an ninh chung. Da vo cc bn hip nh trn, vin tr ca M chim t l ngy cng cao trong ngn sch chin tranh ng Dng: Nm 1950: 52 t phrng (19% ngn sch) Nm 1951: 62 t phrng (16% - ) Nm 1952: 200 t phrng (35% - ) Nm 1953: 285 t phrng (43% - )

138

Nm 1954: 555 t phrng (73% - ) 1. T nm 1950 n nm 1953, quc M a vo ng Dng khong 400.000 tn v kh v phng tin chin tranh. Ring trong hai nm (1952 - 1953), s tin M cho Php vay l 314 triu la. Cc phi on vin tr kinh t, c vn qun s M cng ln lt sang Vit Nam.Thng 5-1950, phi on vin tr M n Si Gn. Thng 9-1950, phi on c vn qun s M (MAAG) c thnh lp Vit Nam. Nm 1952, cc Phng Thng tin M c t nhiu ni trong vng thc dn Php chim ng. Cc tng, t, chnh khch M ng Dng ngy cng tng. Cc trung tm v trng hun luyn ca M bt u tuyn chn v a ngi Vit Nam sang hc ti M .2 - K hoch Lt Ttxinhi c M vin tr, thc dn Php tp trung lc lng phng ng v bnh nh vng tm chim, nht l khu vc ng bng Bc B; ng thi chun b m cc cuc phn cng vi hi vng ginh li quyn ch ng v chin lc trn chin trng chnh Bc B. Ngy 6-12-1950, Chnh ph Php c i tng Lt Ttxinhi (De Lattre de Tassigny) - T lnh lc qun Khi Ty u - sang lm Tng ch huy qun i vin chinh, kim Cao u ng Dng. y l ln u tin sau 5 nm chin tranh xm lc ng Dng, Chnh ph Php tp trung quyn hnh c qun s v chnh tr vo tay mt vin tng thng nht ch o chin tranh. Lt vch ra mt k hoch qun s gm 4 im ch yu: Gp rt tp trung qun u - Phi xy dng thnh mt lc lng c ng chin lc mnh; ng thi pht trin ngy qun vi quy m ln.

1. Lch s qun i nhn dn Vit Nam. NXB Qun i nhn dn. H Ni 1974, tr.427.

139

- Xy dng qun i quc gia ca chnh quyn b nhn Bo i. - Xy dng tuyn cng s phng th bao quanh trung du v ng bng Bc B nhm i ph vi ch lc ca ta v ngn chn ta a nhn lc, vt lc ra vng t do. - Tin hnh chin tranh tng lc, bnh nh vng tm b chim v vng du kch; ng thi ph hoi hu phng khng chin v chun b tn cng ra vng t do. T tng ch o ca k hoch Lt l tp trung n lc ca i qun vin chinh Php vo chin trng Bc B, lm cho Bc B tr thnh "ci then ca" ca vng ng Nam chng li phong tro cch mng ang pht trin mnh m kh vc ny. Tip theo k hoch R ve, K hoch Lt cng th hin r s can thip ca M vo cuc chin tranh xm lc ng Dng v vin tr M t lc ny tr thnh mt iu kin ht sc quan trng thc hin K hoch Lt. va phi lo i ph vi cc chin dch tin cng ca qun i ta v ra sc cn qut n nh vng tm chim, thc dn Php va y mnh tc thc hin k hoch Lt. V chnh tr, vi vic Bo i ln ngi "Quc trng" v chnh ph Trn Vn Hu lm l tuyn th (3-1951), thc dn Php coi nh hon thnh vic lp chnh quyn tay sai. Chng ra sc tuyn truyn cho nn c lp gi hiu v t son trt phn cho chnh quyn b nhn. tp trung quyn hnh trong tay, Trn Vn Hu ln lt thanh trng lc lng i Vit ca Nguyn Hu Tr Bc B, cch chc Phan Vn Gio, th hin Trung phn, bao vy phong to vng kim sot ca lc lng Cao i, thay th khu t tr cng gio" Bi Chu, Pht Dim bng t chc hnh chnh qun s ca ngy quyn. Chnh ph Trn Vn Hu tip tc cng nhn cc cng s do Php bn giao, t chc b my hnh chnh t tnh, huyn xung ti x, thn trong vng tm chim. 140

Cng vi vic cng c b my ngy quyn, thc dn Php v tay sai cn tp hp v tranh th cc ng phi phn ng; ng thi t chc thm nhiu on th t chc chnh tr la bp nh "Thanh nin khng chin hi ngoi", "Thanh nin lao ng", "Thanh nin dit cng", "on thanh nin kin quc"... li ko qun chng, ph hoi khng chin. Chng dng bn cha c phn ng nm gio dn, bt phu, bt lnh, ph hoi vic thc hin cc chnh sch ca ta, nht l nhng vng tp trung ng bo cng gio. vng Ty Nguyn, thc dn Php nham him v xo quyt y mnh vic thc hin "ba chnh sch ln" (chnh sch c mt; chnh sch mui, k ninh, dng c v chnh sch khng can thip) khng ch nhn dn cc dn tc vng Ty Nguyn. Thng qua b my cai tr t tnh xung bun lng, qua cc cuc hnh qun v nht l bng chnh sch c quyn nm v phn pht mui, thuc cha bnh, cng c sn xut, thc dn Php ra sc km kp nhn dn, buc h phi theo chng chng li khng chin. Trong cc vng tm chim, vi vic y mnh thc hin chnh sch "Ly chin tranh nui chin tranh" ca thc dn Php, nhn dn ta phi ng gp rt nng n. Bc B, ngoi vic tng cc loi thu, thc dn Php t ra nhiu th thu mi: thu , thu bn, thu nh ngi dc ng, thu binh b quc phng... Chng cn trit thi hnh chnh sch "tam quang" (cp sch, t sch, ph sch), hng trit ph ngun cung cp cho khng chin. Thng 3-1951, Bc B, thc dn Php m chin dch cp ph thc la. Chng ra lnh binh lnh phi theo di tng bc vic gt hi ca nng dn, kim sot cht ch cc ch v ng giao thng, bt nng dn phi tp trung thc go bn cho nh chc trch. Mi khi cn qut, chng ra sc cp ph; khng ly c ht, chng thc go xung sng, ao, h. mt s ni, chng bt dn tp trung thc go ln n ri pht n tng ngy, cho qun "gt cp" cc vng gip ranh. 141

 vng Bnh - Tr - Thin, thc dn Php lin tip tin hnh cc "trn ph la", cc "chin dch vt thc go". Ti Lin khu V, ch tin hnh cuc "chin tranh go" rt gay gt hng bao vy lng thc vng t do. Ti Nam Trung B, ch cn qut d di vng ng bng tm chim ven bin, nht l Ninh Thun, Khnh Ho v vt thc go. Hng ngn dn b dn vo cc "khu chiu an", "khu tp trung". Nhiu c s khng chin b v. H thng n lt thp canh ca ch trc y b tr theo tuyn, nay chuyn sang b t theo din. Phong tro khng chin Lin khu V, nht l vng tm chim ng trc nhiu kh khn gay gt. Lc ny ta ch nm c 9.000 trn tng s 180.000 dn Khnh Ho, 10.000 trn 12.000 dn Ninh Thun v 40.000 trn 950.000 dn Bnh Thun 1. Hu ht thc go, lng thc trong vng tm chim u b gic Php chim ot, lm cho nn i tr nn trm trng. Nam B, thc dn Php kim sot c phn ln mng li giao thng, nn cng y mnh chin tranh kinh t. Chng thng xuyn cho tu chin tin su vo cc sng v knh rch, bn ph ba bi cc lng xm ven sng, gy cho nhn dn ta nhiu tn tht v ngi v ca. Da vo vin tr ca M, thc dn Php y nhanh vic xy dng qun i ngy, hon chnh h thng vnh ai phng th bao quanh ng bng v trung du Bc B. Thng 5-1951, B Quc phng ngy c t chc li, t bn cnh c quan c vn Php do tng Latua (De Latour) ph trch. T sau khi Bo i k o d "tng ng vin" (15-71951), gic Php v ngy quyn tay sai ro rit thc hin dn dn, bt lnh. Kt hp vi bin php vy bt, cng bc, chng dng nhiu th on d d, mua chuc, li ko thanh nin vo lnh. Bng nhng th on ny, trong t tng ng vin, ch bt c 6 vn ngi vo lnh v tp s quan ngi Vit u
1. Vin Lch s Qun s Vit Nam: Lch s cuc khng chin chng thc dn PhpTp 2, Sd, tr.112

142

tin c tp trung hun luyn, lm nng ct xy dng "qun i quc gia". Sau su thng k t khi ban hnh lnh "tng ng vin", "qun di quc gia" c 45 tiu on, tng 24 tiu on so vi u nm 1951, trong c 28 tiu on c t chc thnh 4 s on b binh. Cc s on ny u do s quan Php ch huy v chu s ch huy hnh qun ca cc b ch huy qun s cc min ca Php. Mt s c quan v n v binh chng c t chc, nh cng binh, pho binh, nha qun c, to n qun s, hin binh quc gia... Cc trng hun luyn s quan cng c chn chnh li. Trng v b lin qun Hu chuyn vo Lt. Mt trng v b o to s quan tr b c m ti Nam nh. Cc s quan tr b sau khi hun luyn c a v cc n v tiu on Vit Nam (BVN), thay th cc s quan ngi Php. Mt s trng o to h s quan v ch huy chuyn mn cng c m. Song song vi vic xy dng v pht trin lc lng chnh quy, Php v tay sai cng ch chn chnh v tng cng t chc qun s. cc a phng. tnh, thng c mt i i bo chnh on, t bn cnh tiu i qun Lin hip Php. qun, c t mt n hai trung i do qun trng ch huy. tng, tng dng nm cc i hng dng, cc i v trang thn p. Tt c cc lc lng ny vn phi t di s iu khin ca c quan ch huy qun s ca Php a phng. Lc lng ngy qun mi xy dng ch yu lm nhim v chim ng, thay th cho lc lng qun vin chinh rt ra lm nhim v tc chin. Nh , thc dn Php rt c mt b phn qun tinh nhu t chc thnh cc binh on c ng lm nhim v tc chin trn cc chin trng. n thng 10-1951, trn ton ng Dng, Php t chc c 7 binh on c ng (GM) v 9 tiu on d d b chin lc, nng lc lng c ng chin lc ln gp ba ln so vi nm 1950. Mc d vy, i ph vi chin tranh du kch pht trin ngy cng mnh m vng sau lng ch v gi t vng ng bng ng dn, 143

nhiu ca, thc dn Php vn phi dnh phn ln binh lc lm nhim v chim ng. Nm 1951, lc lng chim ng tng t 77 tiu on ln 109 tiu on chnh quy, chim 67% tng s qun ton ng Dng. Coi chin trng Bc B l "ci then ca ca vng ng Nam ", thc dn Php b tr chin trng ny mt binh lc kh ln: 54% lc lng pho binh v lnh d, 50% lc lng pho binh, 42% c gii thit gip, 71 % lc lng cng binh 1. Ti Bc B, Php tip tc xy dng tuyn phng th mnh gm h thng cng s bng b tng ct thp (boongke) gm 800 l ct lp thnh hng chc c im ln, nh do 25 tiu on lnh u - Phi tinh nhu chim ng, ko di t Hn Gai, ng Triu, Lc Nam, Bc Giang, Bc Ninh, qua Vnh Phc, Sn Ty, H ng, n Ninh Bnh. vng ngoi, song song vi phng tuyn boongke l mt "vnh ai trng" c chiu rng t 5 - 10 km. Trn khp chin trng t Nam n Bc, qun ch y mnh bnh nh nhng vng chng kim sot. Chng lin tip m cc chin dch cn qut vi quy m ln. H Nam, Nam nh, Ninh Bnh, da vo t chc ngy quyn v lc lng phn ng trong cc gio phi, ch m cc cuc hnh qun "dit du, qut cn, cn thanh" (dit du kch, qut cn b, cn thanh nin), ng thi nh ph vng du kch ca ta. vng bin Hi Phng, Kin An, ch khn trng xy dng thm nhiu cng s boongke kiu mi, m rng sn bay Ct Bi nhm bin khu vc Hi Phng - Kin An - Sn - Qung Yn thnh "pho i mnh ven bin". Chng thay i ch huy v cn qut d di, nh ph cc c s ca ta. Ti Nam Sch (Hi Dng), ngy quyn t chc th im i "qun th hnh chnh lu ng" (GAMO), mt t chc hnh 1. Vin Lch s Qun s Vit Nam: Lch s cuc khng chin chng thc dn Php 1945 - 1954. Tp 2... Sd, tr. 92. 144

chnh - chnh tr - qun s chuyn lm nhim v bnh nh, thnh phn gm s quan, binh lnh, gin ip, ch im, nhn vin hnh chnh, y t gio c, vn ho... Thng qua i qun ny, chng truy qut c s khng chin, lp li ngy quyn, dng mi th on mua chuc, li ko qun chng. Thi Bnh, H Nam, H ng... ch ro rit thc hin th on "chiu an". Chng thnh lp cc t chc cu t x hi", "tri hi c, "hi gip ng bo hi c nhm mua chuc, li ko cn b v nhn dn vng t do v vng tm chim. Chng dn dn vo cc khu tp trung gi l "i x" d dng km kp, khng ch nhn dn v c lp lc lng khng chin. Ti vng ng bng Nam Trung B, Php pht trin n bt, thp canh, kt hp qun ng chin vi qun chim ng; ro lng, dn dn, tp trung la ca dn vo n, pht trin t ip khng ch v kim sot dn. vng chim ng Bc Qung Nam, u nm 1950 c 125 thp canh, n cui nm tng ln 174; Khnh Ho, nm 1951 ch ng 109 n v 213 thp canh, la dn vng ny i gt la vng khc a v n, ti bt dn ng n. Ninh Thun, ch bt dn ro ht cc lng 1. i vi Ty Nguyn, nm c a bn chin lc quan trng ny, t thng 2-1951, thc dn Php tch Ty Nguyn khi Trung phn, thnh lp khu c lp trc thuc B Tng ch huy qun vin chinh. Ti y, chng thnh lp cc trung i "xung kch xuyn sn, cc tiu on sn chin gm ngi dn tc t ngi tc chin vng ni. Ngoi ra, chng cn thc hin mt th on mi rt thm c l pht trin cc v trang phn ng cc a phng, gi l Gum bin dn ngi dn bnh thng thnh ngi lnh chng li khng chin. Ti Nam B, cng vi chnh sch km kp v cp ot, thc

1. Nam Trung B khng chin 1945 - 1975. NXB Chnh tr quc gia. H Ni 1995, tr. 146. 145

dn Php v tay sai ra sc li dng cc tn gio m hoc v li ko qun chng chng li khng chin. Chng thnh lp cc i qun gio phi v chuyn giao cho B tham mu ngy ch huy s dng vo k hoch bnh nh, cn qut. Bng nhiu th on nham him v tn bo, n cui nm 1951, thc dn Php bt hng vn thanh nin, c c thiu nin 14 - 15 tui, vo lnh. Trong cc thnh ph ln, ch cng ro rit bnh nh. H Ni, t thng 7-1951, tip theo nhng cuc vy cn ln, ch chuyn sang nh ph su vo cc t chc ca ta. Chng ci cm tay chn vo cc on th, cc c s khng chin ca ta hot ng ph hoi. Mt s n v bo chnh on c chng iu ng tr li ng bt lm ch da cho bn tay sai lp hi t, bo an: thnh ph Hi Phng, ngoi hng ngn lnh c ng, cn c c mt h thng cnh st, mt v, ch im ci cm khp cc ng ph, nh my , bn cng . . . Thc dn Php cn huy ng lc lng c ng m cc cuc cn ln tiu dit lc lng v trang ca ta, ph nt cc lng chin u v cn c du kch dp tt phong tro chin tranh du kch ang ngy mt lan rng khp cc tnh thuc ng bng Bc B. K hoch Lt Ttxinhi gy cho ta nhiu kh khn mi, nht l vng sau lng ch. Ti mt s vng, nhiu lng xm b tn ph, c s khng chin b tn tht, phong tro u tranh ca nhn dn b gim st. Ch ring cuc cn qut ca ch vo u thng 10-1951, chng chim li khu vc ba huyn Tin Hng - Duyn H - Hng Nhn, vi 363 lng, gm 280.000 dn. Cn c du kch lin hon ba huyn pha bc tnh Thi Bnh tr thnh vng tm chim. Tnh hnh trn i hi phi tng cng vai tr lnh o ca ng i vi mi mt hot ng ca khng chin. III- i hi i biu ton quc ln th II ca ng Cng sn ng Dng (2-1951) Bc vo nhng nm 50 ca th k XX, tnh hnh th gii v 146

trong nc c nhiu chuyn bin ln. H thng cc nc x hi ch ngha c cng c v tng cng v mi mt. Hi ng tng tr kinh t (SEV) - thnh lp t thng 1-1949, vi mc tiu phi hp hot ng kinh t cng c v pht trin s hp tc gia cc nc, pht trin mt cch c k hoch nn kinh t quc dn v nng cao i sng nhn dn - ngy cng c nhiu nc tham gia. cc nc thuc a v na thuc a, cn bo tp cch mng tip tc pht trin, t ng Nam sang Trung ng v chu Phi. Phong tro bo v ho bnh th gii tr thnh phong tro qun chng rng ri. T ngy 16 n ngy 22-11-1950, i hi ho bnh th gii ln th hai c t chc ti Vcsava, vi s tham gia ca hn 2.000 i biu thuc 81 nc. i hi thng qua Li hiu triu gi nhn dn ton th gii, i chm dt chin tranh Triu Tin, Vit Nam..., i cm ch to v s dng bom nguyn t, i gii tr qun b... i hi cng quyt nh thnh lp Hi ng ho bnh th gii, gm i biu ca tt c cc dn tc. trong nc, sau gn 16 nm k t i hi ln th I ca ng (3-1935), tnh hnh c nhiu chuyn bin rt cn bn. Qua hn 5 nm chin u, lc lng khng chin ln ln nhiu v mi mt, nht l v qun s. T sau chin thng Bin gii thu - ng 1950, cuc khng chin chng Php ca nhn dn ta pht trin sang thi k mi. Hu phng khng chin c ni lin vi phe x hi ch ngha. Cuc khng chin ca nhn dn hai nc bn Lo v Campuchia cng ginh c nhng thng li c ngha chin lc. Tuy nhin, cuc khng chin ca ta lc ny gp nhiu kh khn mi do m mu ca quc Php, M . Tnh hnh trn i hi cuc khng chin phi tng cng hn na tnh cht ton din v s lnh o ca ng. Mt khc, t sau thng li ca Cch mng thng Tm, ng 147

ta tr thnh ng cm quyn. Nhng do hon cnh v cng phc tp v gi vng khi on kt, ng ta tuyn b t gii tn, thc cht l rt vo hot ng b mt. iu ny nh hng n vai tr lnh o ca ng Yu cu pht trin ca cuc khng chin i hi phi c s lnh o cng khai ca ng. Xut pht t nhng l do trn, ng Cng sn ng Dng triu tp i hi i biu ton quc ln th II (ti x Vinh Quang, huyn Chim Ho, tnh Tuyn Quang), t ngy 11 n ngy 19-2-1951. Tham d i hi c 158 i biu chnh thc v 53 i biu d khuyt, thay mt cho hn 76 vn ng vin trong c nc. Sau bi Din vn khai mc ca Tn c Thng, i hi tho lun Bo co chnh tr ca H Ch Minh, Bo co Bn v cch mng Vit Nam ca Trng Chinh, bo co v T chc v iu l ng, cc bo co b sung v mt trn dn tc thng nht, chnh quyn dn ch nhn dn, qun i nhn dn, kinh t ti chnh... Bo co chnh tr khng nh nhng thng li to ln ca cch mng, bi hc kinh nghim v s lnh o ca ng qua cc thi k vn ng cch mng; khng nh ng li, chnh sch ng n ca ng; cn b, ng vin ca ng l nhng chin s dng cm, tn ty hi sinh v s nghip gii phng dn tc. Bo co cng nghim khc vch r nhng khuyt im trong cn b, ng vin, l vic hc tp ch ngha Mc - L nin cn yu, t tng cha vng vng, l li lm vic cn quan liu, mnh lnh, hp hi, cng thn... Trn c s Bo co chnh tr nu nhim v ch yu trc mt ca cch mng Vit Nam l "Tiu dit thc dn Php v nh bi bn can thip M, ginh thng nht c lp hon ton, bo v ho bnh th gii". thc hin nhng nhim v ch yu , phi ng vin tinh thn yu nc, ra sc thi ua i quc, y mnh xy dng lc lng v trang v cc on th qun chng, tng cng mt trn on kt dn tc v on kt quc t, thc hin chnh sch rung 148

t. Bo co Bn v cch mng Vit Nam trnh by ton b ng li cch mng dn tc dn ch nhn dn tin ln ch ngha x hi Vit Nam; phn tch tnh cht x hi Vit Nam t sau Cch mng thng Tm l "phc tp v pht trin khng u, c tnh cht dn ch nhn dn, mt phn thuc a v na phong kin..." 1. Trong x hi ni ln mu thun gia ton th dn tc Vit Nam vi bn quc xm lc, mu thun gia s ng nhn dn vi giai cp a ch phong kin, mu thun gia lao ng vi t bn trong nc. Mu thun gia dn tc Vit Nam vi quc xm lc l mu thun chnh. K th ch yu trc mt ca cch mng Vit Nam l ch ngha quc xm lc (thc dn Php v can thip M v bn b nhn Vit gian bn nc, i biu quyn li cho i a ch phong kin v t sn mi bn. Do , nhim v c bn ca cch mng Vit Nam "l tiu dit bn quc xm lc, nh bn b nhn Vit gian phn nc, lm cho Vit Nam hon ton c lp v thng nht, xa b nhng tn tch phong kin v na phong kin, lm cho ngi cy c rung; pht trin ch dn ch nhn dn, gy mm mng cho ch ngha x hi Vit Nam" 2. Bn bo co phn tch mi quan h gia hai nhim v phn v phn phong, khng nh lc lng cch mng Vit Nam "l giai cp cng nhn, giai cp nng dn, giai cp tiu t sn, ri n giai cp t sn dn tc; ngoi ra l nhng phn t c bit xut thn t giai cp a ch (phn nhiu l tiu a ch) ang i vi nhn dn, c gi l nhn s dn ch v thn s yu nc..."3. i hi ra nhng chnh sch c bn v cng tc xy dng 1. Bn v cch mng Vit Nam: Xem: Trng Chinh tuyn tp 1937 1954. NXB S tht, H Ni, 1987, tr. 456, 459, 469. 2.2. Bn v cch mng Vit Nam. Xem: Trng Chinh Tuyn tp 1937 - 1954. NXB S tht, H Ni, 1987, tr. 456, 459, 469. 149

v cng c chnh quyn, tng cng qun i, m rng mt trn on kt dn tc v on kt quc t, pht trin kinh t - ti chnh, vn ho - gio dc... nhm y mnh khng chin ton din. Xut pht t tnh hnh c th v yu cu cch mng ca ba nc ng Dng, i hi quyt nh thnh lp mi nc mt ng Mc - L nin ring bit, c cng lnh thch hp vi c im pht trin ca tng dn tc. i hi quyt nh a ng ra hot ng cng khai vi tn mi l ng Lao ng Vit Nam. ng c nhim v lnh o cuc khng chin ca nhn dn Vit Nam, gip v phi hp vi cc ng cch mng vo v Campuchia, a s nghip khng chin ca ba dn tc anh em trn bn o ng Dng ginh thng li hon ton. i hi thng qua Tuyn ngn, Chnh cng, iu l mi ca ng; quyt nh xut bn bo Nhn dn lm c quan ngn lun ca ng. i hi bu ra Ban Chp hnh Trung ng ng gm 19 u vin chnh thc v 10 u vin d khuyt. B Chnh tr gm 7 u vin chnh thc v 1 u vin d khuyt 1. H Ch Minh c bu gi chc Ch tch ng v Trng Chinh c bu li lm Tng B th ca ng. i hi ng ton quc ln th hai c tin hnh trong lc cuc khng chin chng thc dn Php xm lc ca nhn dn ta c nhiu chuyn bin mi. i hi tng kt nhng kinh nghim vn ng cch mng ca ng, ng thi nu r nhng nhim v trc mt ca ton ng, ton dn v ton qun, gp phn thc y cuc khng chin i ti thng li. i hi c gi l i hi khng chin thng li .

1. B Chnh tr gm H Ch Minh, Trng Chinh, L Dun, Hong Quc Vit, V Nguyn Gip, Phm Vn ng, Nguyn Ch Thanh v 1 u vin d khuyt l L Vn Lng.

150

IV- Xy dng v cng c hu phng khng chin v mi mt Hu phng c vai tr c bit quan trng, l mt trong nhng nhn t thng xuyn c tnh cht quyt nh thng li ca chin tranh. Nhn thc r tm quan trng ca hu phng, ng ta sm ra ng li, ch trng, chnh sch v xy dng hu phng vng mnh ton din. Hu phng chin tranh nhn dn l mt h thng cn c, bao gm cc c s chnh tr thnh th v nng thn, cc khu du kch v cn c du kch trong vng tm b ch chim; cc vng t do rng ln nm trn khp lnh th t nc. Tri qua 5 nm khng chin, hu phng cn c a c m rng. Ngoi vng t do lin hon ni thng t Lin khu Vit Bc xung Lin khu III vo Lin khu IV, cn c vng t do gm na tnh Qung Nam v cc tnh Qung Ngi, Bnh nh, Ph Yn cng vi cc khu cn c Ba T, Tr Bng, Di Lng, Minh Long, Bc i, Sn H to thnh hu phng trc tip ca chin trng Lin khu V v mt phn Nam B. Cc chin khu , ng Thp, Dng Minh Chu, U Minh ca Nam B vn c gi vng. vng t do, ni c nhng iu kin thun li, nhn dn ta xy dng ch mi, ph hp vi bc i ca cch mng nc ta. Ch mi c xy dng trn tt c cc mt: kinh t, chnh tr, vn ho, x hi; c v c s vt cht v thc t tng. y chnh l nhn t c bn to nn sc mnh ca hu phng khng chin. V kinh t: Khng chin cng ko di, cng tr nn quyt lit, nhu cu cung cp cho mt trn qun s ngy cng ln. Nhng thng li ginh c trn lnh vc kinh t trong nhng nm 1948 - 1950 tuy to ln, nhng cng ch p ng c mt phn nhu cu ngy cng cao ca cuc khng chin. 151

T nm 1950, cc chin dch nh vn ng ngy cng nhiu; do nhu cu cung cp cho khng chin tng ln gp bi. Ring trong chin dch Bin gii, bo m chin u cho gn 30.000 ngi tham gia, ta phi chun b 2.250 tn lng thc, 190 tn sng n, 660 tn cc loi thc phm, qun trang, qun dng v huy ng hn 120.000 dn cng (tng ng vi 1.700.000 ngy cng). Tr 100 tn lng thc, thc phm huy ng ti ch, cn ton b phi huy ng dn cng kt hp vi b i vn ti bng t v mt s xe th s vn chuyn t hu phng ti . Trong khi , kinh t, ti chnh ca chng ta cn gp nhiu kh khn (nm 1950 tng s thu ch bng 23% tng s chi). Nc ta b chia ct thnh nhiu vng; nn kinh t trong cn c a Vit Bc rt thp km, rng ni chim nhiu, t canh tc t, li b ch bao vy, phong to, ph hoi. Vic t chc v chnh sch kinh t, ti chnh ca ta cn mang nng tnh du kch, cha c s qun l thng nht. Do vy, nhn dn tuy hng hi ng gp cho khng chin, nhng tin ca cn ri rc cc a phng. Phn thu ca Nh nc khng m bo cho s chi ngy cng tng ca cuc khng chin. Nm 1951, sn xut nng nghip gp kh khn nghim trng. Thin tai l lt xy ra lm cho ma mng nhiu ni b thit hi nng. Ring tnh Ngh An b thit hi t 20 n 40% hoa mu; H Tnh h hng 80% din tch khoai lang, 40% din tch la, 1.000 tn mui b ngp nc. Bnh - Tr - Thin gn nh b mt ton b din tch la v hoa mu, gic Php li ra sc tn ph; ring trong mt trn cn huyn Phong in, chng bn cht mt lc 300 con tru, b... Lin khu V, do hn hn ko di v mt s cng trnh thu li b ch ph hoi, nn sn lng lng thc gim st. Nn i e do c bn tnh Qung Nam, Qung Ngi, Bnh nh, Ph Yn... Vn thiu lng thc trc y hu nh ch t ra i vi Vit Bc, lc ny tr thnh kh khn chung ca c nc. 152

Tnh hnh trn i hi phi c s chuyn hng mnh m v kinh t ti chnh. ng v Nh nc c nhng ch trng, chnh sch v bin php mi ton din v c hiu qu. Vi t tng ch o Tt c chin thng, ng ra nhim v pht trin kinh t nhm m bo cung cp cho nhu cu ca cuc khng chin v ph tan m mu ly chin tranh nui chin tranh ca ch. pht trin tim lc khng chin, Hi ngh Trung ng ng ln th 1 (3-1951) xc nh phng hng c th: mun khng chin trng k phi lun lun tng cng tim lc kinh t, ti chnh; phi ci kinh t, ti chnh l nhim v rt quan trng; cc cp phi tng cng lnh o kinh t, chnh sch kinh t l tng gia sn xut, chnh sch ti chnh l tng thu gim chi, gip t sn dn tc kinh doanh v gi vn t nhn pht trin cng thng nghip, pht trin cng thng, m mang mu dch vi nc bn... Thng 4-1951, Hi ng Chnh ph m cuc vn ng Thi ua sn xut, lp cng nhm phc v nhu cu khng chin. Chnh ph quyt nh thnh lp v kin ton cc c quan ch o kinh t nh Khuyn nng, Khai hoang, Tn dng, Lm chnh, a chnh, Thu nng... Hng ng cuc vn ng Thi ua sn xut, lp cng, c nc dy ln phong tro thi ua lao ng sn xut rt si ni. Din tch trng cy lng thc v hoa mu tng ln nhiu so vi cc nm trc. Ring ton Lin khu Vit Bc cy cy thm 25.913 mu la v 12.698 mu hoa mu. U ban khng chin - hnh chnh Lin khu Vit Bc lp qu lun chuyn c vn 26 triu ng gip cc tnh mua sm nng c. C quan nng chnh cp 37 tn thc ging cho cc a phng lm v ma. Vi khu hiu T lm ly n nh gic, qun v dn Nam B y mnh tng gia sn xut t cp t tc. B i min ng 153

trung bnh mi nm sn xut t tc 4 thng, c n v dnh 6 thng cho sn xut B i min Ty ma ma sn xut, ma kh i chin u. Ti chin khu , nhn dn t chc khai hoang lm ry trn nhng vng t dc sng B, xy dng c 7 nng trng trng la, ng, khoai, sn...1. T nm 1952, cuc i vn ng sn xut v tit kim c pht ng trong ton ng, ton dn v ton qun. Cuc vn ng c ton dn hng ng si ni. Cn b cc c quan, x nghip, hc sinh v cc n v b i cng tch cc tham gia sn xut lng thc v thc phm. Nh c nhng bin php tch cc trn, sn xut lng thc khng ngng tng ln. Tnh ring trong vng t do, nm 1951 sn xut c 2.727.600 tn lng thc, nm 1952 tng ln 2.852.900 tn v nm 1953 l 2.916.000 tn. to iu kin cho nng dn pht trin sn xut nng nghip, ng v Chnh ph tip tc thc hin cuc cch mng rung t tng bc theo ng li ring bit, ph hp vi tnh hnh x hi Vit Nam. T nm 1949, ng v Chnh ph ra sc lnh gim t, gim tc xo n, hon n; chia li rung t cng cho cng bng, hp l; tm chia, tm giao rung t vng ch, rung t tch thu ca thc dn Php v Vit gian... cho nng dn khng c rung v thiu rung. Vic thc hin chnh sch gim t t kt qu ln. Tnh t Lin khu IV tr ra, n nm 1953, c 397.000 ha rung t c gim t 25%. Cng vi vic thc hin gim t, thng 6-1951, Hi ng Chnh ph quyt nh v th l tm thi s dng cng in, cng th; xc nh nguyn tc s dng cng in cng th l phi lm li cho tng gia sn xut, cng c on kt nng thn,
1. Vin lch s qun s: Lch s cuc khng chin chng thc dn Php... Tp. 2, sd, tr. 101.

154

st vi tnh hnh a phng, dn ch v cng bng. Theo quy nh ca Chnh ph, cng in c chia cho tt c nng dn nam, n t 16 tui tr ln, tr cc phn t Vit gian thnh n. Nhng ngi ng c m t nguyn trc tip canh tc v nu nhn dn u bng lng th cng c chia; thng binh, bnh binh, gia nh t s c u i. Gia nh c con em i lnh cho Php cng c chia rung sn xut. Ngy 5-3-1952, Ch tch H Ch Minh k Sc lnh ban hnh Bn iu l tm thi s dng cng in cng th gm 7 chng, quy nh nguyn tc chia, i tng c chia, cch chia, ngha v v quyn hn ca ngi c lnh cng in cng th... Chnh ph ch trng tip tc khuyn khch a ch khng phi l Vit gian, nht l a ch ln Nam B hin rung cho Nh nc. Theo quyt nh ca Hi ngh Hi ng Chnh ph (t ngy 18 n ngy 20~8-1952), Chnh ph ch nhn rung hin ca nhng ngi c tha rung. Cn i vi nhng ngi ch hoc thiu rung nhng hin rung th Chnh ph s tr li. Chnh ph cng quyt nh khng nhn rung hoang, ch nhn rung cy cy c v giao cho U ban khng chin hnh chnh cc a phng c quyn nhn rung hin. S rung hin s c chia cho dn cy thiu rung trong thi hn 10 nm. Trong khng chin, nhiu a phng trin khai thc hin chnh sch tch thu rung t ca thc dn Php v Vit gian tm cp cho nng dn. Tuy nhin, trong khi xc nh v thc hin chnh sch tch thu loi rung t ny li cha c s thng nht gia cc a phng v quan nim. khc phc tnh trng , ngy 9-10-1952, B Canh nng ra Thng t s 22 - CN R, gii thch r th no l rung t ca thc dn Php v Vit gian. Thng t cn nhn mnh cc a phng phi tm cp ht s rung t ny cho dn cy, khng c gi li cho chnh quyn, on th. Thi hn tm cp l 10 nm v chnh quyn a phng phi c trch nhim gip dn ngho v ging, vn, 155

dng c h sn xut c kt qu trn rung t c tm cp. Ngy 14-12-1952, Lin b Canh nng - Ni v - T php ra thng t gii thch thm v th l s dng rung t "vng ch U ban khng chin hnh chnh cc lin khu v H Ni p dng cho ph hp vi hon cnh thc t ca a phng mnh. T nhiu ngun khc nhau, s rung t c tm cp, tm giao cho nng dn lao ng chim mt din tch kh ln. Theo s liu thng k 3.035 x min Bc, vic chia rung t cho nng dn t c kt qu nh sau: - S rung t ca thc dn Php c tch thu chia cho nng dn l 26.800 ha. - S rung t ca a ch c em chia cho nng dn l 156.600 ha. - S rung t tch thu ca nh chung em chia cho nng dn l 3.200 ha. - S rung t cng v na cng c chia l 289.300 ha. n nm 1953, a ch chim 2,3% dn s v ch cn chim 18% tng s rung t. Nng dn lao ng chim 92,5% dn s v nm trong tay 70,7% tng s rung t. Nh vy, t sau Cch mng thng Tm n trc ci cch rung t, do vic thc hin mt cch c h thng nhng ci cch dn ch, trong nng thn c nhng chuyn bin kh ln v ch s hu rung t cng nh v quan h cc giai cp. S chim hu rung t ca thc dn, a ch b thu hp rt nhiu. Trong khi quyn s hu rung t ca nng dn c m rng, i sng ca nng dn c ci thin tng bc, xu hng trung nng ho xut hin nng thn. S chuyn bin khng nh ng li tin hnh ci cch, dn dn thu hp phm vi bc lt ca a ch phong kin, ng thi sa i ch rung t trong phm vi khng c hi cho s on kt dn tc ca ng v Chnh ph ta l ng n, sng 156

to, ph hp vi c im x hi Vit Nam. T nm 1953, cuc khng chin bc vo giai on cui cng vi nhng thng li to ln trn.cc mt trn. ng v Chnh ph ch trng pht ng qun chng trit gim t, gim tc v ci cch rung t. Thng 1-1953, Ban Chp hnh Trung ng ng hp Hi ngh ln th 4 kim im vic thi hnh chnh sch rung t trong qu trnh khng chin v ra 5 cng tc chnh trong nm 1953 l: Pht ng qun chng trit gim t, thc hin gim tc, y mnh cng tc chnh qun, tng cng cng tc kinh t ti chnh, cng tc vng sau lng ch; trong cng tc chnh s mt l pht ng qun chng trit gim t, thc hin gim tc. Hi ngh thng qua bn D tho cng lnh ca ng Lao ng Vit Nam v chnh sch rung t. Thng 11-1953, Hi ngh ln th 5 Ban thp hnh Trung ng ng v Hi ngh i biu ton quc ca ng thng qua Cng lnh rung t; ng thi quyt nh t chc thc hin ci cch rung t vng t do. Thng 12-1953, tt k hp ln th 3, Quc hi thng qua Lut ci cch rung t. T thng 4 n thng 8-1953, t 1 cuc pht ng qun chng gim t c thc hin trong 22 x thuc Lin khu Vit Bc v Lin khu IV n thng 9-1954, chng ta tin hnh 5 t gim t trong 830 x min Bc. Cng vi gim t, t 25-11-1953, ci cch rung t c thc hin th im trong 6 x thuc huyn i T (Thi Nguyn). n thng 5-1954, t 1 ci cch rung t c tin hnh trong 47 x thuc tnh Thi Nguyn v 6 x thuc tnh Thanh Ho. Cuc vn ng gim t v ci cch rung t c tip tc thc hin trn quy m rng ln min Bc sau khi ho bnh lp li. Trong qu trnh thc hin ci cch rung t, chng ta phm phi mt s sai lm nh u t c nhng a ch khng 157

chin, nhng ngi thuc tng lp trn c cng vi cch mng; quy nhm mt s nng dn, cn b, b i, ng vin thnh a ch. Sai lm trong ci cch rung t c ng v Chnh ph pht hin v c ch trng, bin php sa sai ngay khi kt thc ci cch. Nh m hu qu c hn ch v ngha ca ci cch rung t vn ht sc to ln. Vic thc hin chnh sch rung t trong khng chin tng bc xo b ch chim hu rung t phong kin, gii phng lc lng sn xut khi s tri buc ca quan h sn xut qu lc hu, em li nim phn khi trong nng dn. Thng qua , nng dn cng tch cc y mnh sn xut, hng hi tham gia ng gp sc ngi, sc ca vo s nghip khng chin. Cng vi nng nghip, cc ngnh sn xut cng nghip vt qua mi kh khn bo m nhu cu ca khng chin. Cng nghip quc phng sn xut c cc loi v kh mi (sng SKZ, sng phng bom, sng Badka, sng ci...). Trong nhng nm 1951-1953, t Lin kh IV tr ra, chng ta sn xut c 1.310 tn v kh n dc. Ngnh cng nghip c kh sn xut my cng c v t liu sn xut c ch trng v pht trin, phc v cho nhu cu sn xut cng nh i sng ca nhn dn, ph tan m mu phong to ca ch. Bn cnh hng chc nh my c kh quc doanh, cn c hng nghn c s c kh nh ca tiu th cng nghip, sn xut hng vn sn phm cng c cm tay phc v sn xut nng nghip. Trong iu kin kh khn, thiu thn, cc a phng trong c nc u tch cc y mnh sn xut hng tiu dng, bo m nhu cu ti thiu cho cn b, b i v nhn dn. Cc tnh Lin khu IV m thm nhiu xng sn xut giy, x phng, xng dt, pht trin cc khung dt gia nh, khuyn khch ngh m t, dt la. Lin khu V m rng din tch trng 158

bng, pht trin mnh ngh dt la, dt vi. Cc tnh Nam B tip tc pht trin ngh dt vi, chiu, lm nc mm, lm ng, x phng, sn xut giy gn, giy sp v nhiu th thuc cha bnh... i i vi y mnh sn xut, Chnh ph thc hin ch trng tng thu gim chi, thng nht qun l ti chnh trnh lm pht, gi gi hng, u tranh kinh t vi ch, m mang mu dch i ngoi; chn chnh cng tc ti chnh, ngn hng v pht hnh giy bc mi, thnh lp mu dch quc doanh. Ngy 1-5-1951, Chnh ph ban hnh Sc lnh s 13/SL v ci cch ch m ph, bi b cc th ng gp c nh thu cng lng, thu in th, bi b vic mua thc nh gi v t ra thu nng nghip thu bng thc. Thu nng nghip c ra theo nguyn tc m bo cung cp cho nhu cu khng chin, ph hp vi kh nng ng gp ca mi tng lp nng thn, khuyn khch pht trin sn xut nng nghip, thng nht v n gin ch m ph cho dn, thc hin ng gp cng bng. T nm 1951 n nm 1954, t Lin khu IV tr ra, Nh nc thu c 1.322.620 tn thc thu nng nghip. Vi biu thu lu tin, chng ta gim nh phn ng gp ca nng dn lao ng. Thng li ca vic thc hin thu nng nghip l thng li rt cn bn ca ta v kinh t. Nh , phong tro tng gia sn xut c thc y mnh m. Nh nc tp hp nhng s liu du tin v dn s, din tch, sn lng ca tng a phng lm c s ch ng xy dng k hoch kinh t khng chin. Qua ch o t chc thc hin thu nng nghip, b my kinh t ca Nh nc hot ng c hiu qu hn. Cng vi vic thng nht cc m ph nng thn v thu nng nghip, ngy 22-7-1951, Chnh ph ra sc lnh bi b thc mn bi, thu li doanh nghip, thu li tc tng hp v cc th thu gin thu hin hnh, t thu cng - thng nghip v thu hng ho. Cng ngy, Th tng Chnh ph ban hnh hai bn 159

iu l tm thi v thu cng thng nghip v thu hng ho. Cc bn iu l quy nh th thc tnh v thu thu theo cc nguyn tc: 1) ng vin ng gp theo kh nng ca cc ngnh cng thng nghip: 2) Khuyn khch nhng hot ng cng thng c li cho sn xut, cho nhn dn v cho cng cuc khng chin kin quc; 3) Thc hin ng gp hp l v gin tin. Chnh sch thu nhp khu, thu st sinh... cng c ban hnh. Ngnh thu c xy dng ph trch cc th thu thu bng tin. Cc chi s thu c thnh lp. Nh , s thu cng thng nghip v thu hng ho thu bng tin trong 5 thng cui nm 1951 tng gp 6 ln so vi 6 thng u nm 1. Ngy 6-5-1951, Ch tch H Ch Minh k Sc lnh s 15/SL thnh lp Ngn hng Quc gia Vit Nam nhm pht hnh giy bc ngn hng, iu ho s lu thng tin t; qun l ngn qu quc gia, qun l ngoi t, qun l kim dng bng cc th l hnh chnh, u tranh tin t vi ch. n ngy 10-6-1951, Chnh ph pht hnh giy bc Ngn hng Vit Nam. Ngn hng ra i cng vi giy bc Ngn hng Vit Nam khng nh nn ti chnh ca mt quc gia c lp. Ngn hng Quc gia Vit Nam ra di gp phn gii quyt nhng kh khn v kinh t, ti chnh, y mnh khng chin. Mu dch Quc doanh cng c thnh lp theo Sc lnh 22/SL do Ch tch H Ch Minh k ngy 14-5-1951, nhm thc hin nhim v cung cp hng ho cn thit cho khng chin v i sng nhn dn, phc v sn xut, qun l th trng, t chc trao i hng ho vi cc nc bn; ng thi u tranh kinh t vi ch. 1. Lch s Chnh ph Vit Nam... Sd. tr. 210. 160

Ngy l-7-1951, nhng chi im mu dch u tin c t chc th x Thi Nguyn, Tuyn Quang. Mu dch bn hng ni ho vi gi r hn cho nhn dn, gy c nh hng tt trong qun chng. Mu dch cung cp 35% nhu yu phm cho b i. T sau chin thng Bin gii, con ng thng thng gia nc ta vi quc t c m rng, nn hot ng ngoi thng c bc pht trin mi. Gi tr hng xut khu nm 1951 tng 7 ln so vi nm 1950. Nh chnh sch kinh t, nht l kinh t nng nghip pht trin, chnh sch thu mi cng bng, hp l, qun l ti chnh cht ch, cho nn gi c th trng tng bc c n nh, thu chi trong ngn sch dn dn cn bng (n nm 1953, s thu vt chi 16%), nn lm pht c khc phc. Nhng kt qu trn mt trn kinh t, ti chnh gp phn quyt nh cho s thng li ca cuc khng chin thn thnh ca dn tc. V chnh tr: c hu phng vng mnh v mi mt, phi ly xy dng chnh tr lm nhim v hng u. S vng chc ca hu phng ph thuc trc ht vo s gic ng cch mng, s nht tr v chnh tr, tinh thn ca nhn dn; ch u vit, uy tn v nng lc hot ng ca cc t chc ng, chnh quyn, on th qun chng. S vng mnh v chnh tr va l nn tng, va l n by nay dng hu phng vng mnh. Vi quan im , trong khng chin, ng v Chnh ph rt coi trng cng tc tuyn truyn, gio dc qun chng, lm cho qun chng gic ng v mc tiu v nhim v cch mng, nng cao lng yu nc, yu ch v quyt tm khng chin. Chnh ph c nhiu bin php kin ton b my chnh quyn dn ch nhn dn cc cp theo nguyn tc thc s dn 161

ch, tng cng s lnh o ca ng, kin ton cc c quan Nh nc, trc ht l Hi ng nhn dn, U ban khng chin hnh chnh cc cp cc c quan kinh t, cng an. Cc c quan chnh quyn c t chc, sp xp li bin ch cho ph hp theo phng hng tinh gin, gn v c hiu qu. Hi ng nhn dn cp tnh v cp x c bu li. Trong nm 1952, mt s ni tin hnh bu c Hi ng nhn dn tnh v x kho III, ng thi kin ton U ban khng chin hnh chnh theo tinh thn cc thng t, sc lnh ca Chnh ph. Trn c s kin ton Hi ng nhn dn, U ban khng chin hnh chnh cc cp c cng c, c bit l cp Lin khu. Chnh quyn cp c s cng c xy dng gn nh, thu ht thm nhng thnh phn c bn trong nhn dn lao ng tham gia. Cng c v tng cng chnh quyn cp x l cng vic c Chnh ph quan tm c bit, coi l mt nhim v quan trng, cp bch trong qu trnh xy dng b my chnh quyn nh nc ni chung. Chnh ph c nhiu sc lnh, ngh nh, thng t v kin ton, cng c chnh quyn cp x. Ngy 23-3-1951, B Ni v ra Thng t s 62 v "K hoch cng c chnh quyn cp x", lm cho chnh quyn cp x thc s trong sch v vng mnh. Thng t ch r: Mi cng dn Vit Nam u c quyn tham d chnh quyn, tham gia kin vo cng vic chnh quyn, song v thc t, khng th cng tham gia trong cc c quan chnh quyn, do cng dn c quyn bu mt s ngi thay mt mnh nhng c quan y. Hi ng nhn dn x l c quan chnh quyn ti cao quyt nh mi cng vic ca x. Hi ng nhn dn t chn mt s u vin vo U ban khng chin hnh chnh thi hnh nhng ngh quyt ca mnh. Do vy, U ban khng chin hnh chnh l ban chp hnh ca Hi ng nhn dn, quyn chp hnh u tp trung vo U ban khng chin hnh chnh x v theo nguyn tc tp trung dn ch. Gip vic cho U ban khng chin hnh 162

chnh x c vn phng v cc b phn chuyn mn. u thng 11-1951, B Ni v t chc Hi ngh tng kt cng c x xy dng n cng c x v trnh Hi ng Chnh ph thng qua thng 12-1951. T sau , cng tc cng c chnh quyn cp x tip tc c y mnh. Ngy 14-6-1952, Chnh ph ra Sc lnh s 95/SL quy nh s lng, th l bu c v ch nh U ban khng chin hnh chnh x. Nh tp trung cng c cp x, nhiu ni c th b c cp thn, to iu kin cng c cc on th qun chng, ci tin l li lm vic, nng cao nng lc v hiu qu lnh o, ch o iu hnh mi mt cng tc khng chin, kin quc c s. Vic chn chnh t chc chnh quyn cc cp to nn nhng chuyn bin mi c v t chc v l li lm vic, pht huy c tinh thn lm ch v kh th hng hi tham gia khng chin ca mi tng lp nhn dn. Cc c quan chuyn mn cng c cng c. Ngy 10-101950, B Ni v ra Ngh nh s 438 v vic t chc trong phm vi c nc Ban cng an x. Ban cng an x trc thuc h thng Vit Nam cng an v di quyn iu khin ca U ban khng chin hnh chnh x v chp hnh mnh lnh ca cp trn theo ngnh dc, c nhim v bo v ti sn ca nhn dn, gi gn an ninh v v sinh cng cng trong x, ngn nga v bi tr cc t nn x hi. Ngy 3-1-1952, B Ni v ra Ngh nh s 9 v vic thnh lp Cng an huyn trn phm vi c nc. Cng an huyn c nhim v bo v tr an, phng phn gin, bo v cc c quan huyn, iu tra ti phm theo yu cu ca U ban khng chin hnh chnh tnh, huyn v to n nhn dn; t chc v hng dn cng an x pht trin cng an nhn dn. Ngy 15-10-1952, Hi ng Chnh ph hp bn v vic thnh lp B Cng an. Ngy 16-2-1953, Ch tch H Ch Minh k Sc lnh s 141/SL v vic i Nha Cng an thuc B Ni v 163

thnh Th B Cng an, t di quyn lnh o ca mt Th trng. Th B Cng an c nhim v chng gin ip, phn ng trong nc bo v chnh quyn nhn dn, bo v qun i nhn dn v cc on th nhn dn, bo v nn kinh t, bin gii, chng c v v gin ip... n thng 8-1953, Hi ng Chnh ph quyt nh i Th B Cng an thnh B Cng an. T y, B Cng an tch khi B Ni v, tr thnh mt B ca Chnh ph. Trn lnh vc t php, chng ta u tranh chng nhng khuynh hng sai lm; sa i li thnh phn cc cp to n. Do vy, ngnh T php c chn chnh v cng c, tr thnh mt cng c chuyn chnh sc bn ca chnh quyn dn ch nhn dn. Khi on kt ton dn c cng c v m rng. T ngy 3 n ngy 7-3-1951, i hi thng nht hai Mt trn Vit Minh v Lin Vit c triu tp. Thnh cng ca i hi thng nht Vit Minh - Lin Vit l mt s kin chnh tr quan trng, nh du bc pht trin mi ca khi on kt ton dn: "... rng cy i on kt y n hoa kt qu v gc r ca n ang n su lan rng khp ton dn v n c mt ci tng lai "Trng xun bt lo " 1 . Tip theo i hi ng v i hi thng nht Vit Minh Lin Vit theo sng kin ca ng ta, Hi ngh on kt nhn dn ba nc Vit Nam, Lo v Campuchia c t chc vo ngy 11-3-1951, gm i biu Mt trn Lin - Vit, Mt trn Kh me Itxarc, Mt trn Lo Itxala. Hi ngh nht tr khng nh: Ba dn tc c chung mt k th l thc dn Php v can thip M. Trn c s , Hi ngh quyt nh thnh lp khi Lin minh Vit - Min - Lo da trn nguyn tc t nguyn,

1. H Ch Minh: Ton tp. Tp VI. NXB Chnh tr Quc gia. H Ni 1995. tr.181. 164

bnh ng, tng tr v tn trng ch quyn ca nhau. S ra i Lin minh Vit - Min - Lo l mt thng li mi ca chin lc i on kt ba dn tc anh em trn bn o ng Dng, on kt cc lc lng ho bnh, c lp dn tc, dn ch th gii ca ng v Chnh ph ta, to nn sc mnh ca khi on kt quc t nhm a cuc khng chin chng thc dn Php i n thng li. V vn ho - gio dc - y t. ng v Chnh ph rt ch trng xy dng phong tro vn ngh qun chng, khai thc vn vn ho, vn ngh dn tc; t chc v hng dn vn ngh s i vo thc t sn xut v chin u, phc v khng chin. Ngy 6-6-1951, Hi ng Chnh ph quyt nh thnh lp Nha Thng tin trc thuc Th tng Chnh ph. Cui nm ny, Hi ng Chnh ph ch trng kin ton Ban Vn ho x hi, thnh lp Nha Vn ngh, t Quc gia n Cc vo Ban Vn x. Ngy 24-2-1952, Ch tch H Ch Minh k Sc lnh s 83/SL hp nht Nha Thng tin v V Vn hc ngh thut thnh Nha Tuyn truyn v Vn ngh trc thuc Th tng Chnh ph. Ngy 15-3-1953, Chnh ph ra Sc lnh s 14/SL thnh lp Quc doanh in nh v Chiu bng Vit Nam. Cng vi s ra i ca ngnh in nh, cc i chiu bng c thnh lp. Cc b phim Vit Nam khng chin, Vit Nam trn ng thng li . . . c xy dng. Phong tro bnh dn hc v tip tc c Chnh ph quan tm ch o. Ngy 24-2-1951, Ch tch H Ch Minh gi th nhc nh Nha Bnh dn hc v phi lm cho tt c ng bo Vit Nam t 8 tui tr ln u bit c, bit vit v lc mi l thng li hon ton trn mt trn dit dt. n nm 1952, khong 14 triu ngi thot nn m ch. Phong tro b tc vn ho c y mnh. Khp cc c quan, cc khu vc dn c, cc n v b i v dn cng u t chc cc lp hc b tc vn ho. n thng 9-1953, trong cc 165

vng t do c 10450 lp b tc vn ho, vi 335.946 hc vin. Mt s trng ph thng lao ng Trung ng v a phng c thnh lp. Gio dc ph thng pht trin mnh theo hng ci cch gio dc nm 1950. Thng 7-1951, i hi Gio dc ton quc c t chc. i hi xc nh phng chm gio dc l phc v khng chin, ch yu l tin tuyn; phc v nhn dn, ch yu l cng - nng - binh. Thc hin s ch o ca Chnh ph, ngy 30-10-1951, B Quc gia Gio dc ra Thng t s 49/TT-TKV quy nh t chc trng ph thng 9 nm. Cc cp qun l gio dc ph thng trung hc c quy nh r: Trung ng c Nha Gio dc ph thng (c thnh lp trn c s hp nht Nha Tiu hc v Nha Trung hc); Lin khu l Khu Gio dc ph thng; tnh l Ty Gio dc ph thng. Ngy 3-11-1951, B Quc gia Gio dc ra ngh nh bi b cc Hi gip vic gio dc tnh v x; t chc ti mi tnh mt Tiu ban gio dc c nhim v nghin cu ch trng, chnh sch gio dc ca Chnh ph v tnh hnh gio dc a phng nh ra chng trnh, k hoch gio dc cho ph hp vi hon cnh thc t ca a phng. Thnh phn Tiu ban gio dc gm i biu U ban khng chin hnh chnh tnh, Trng ty gio dc ph thng, Trng ty b tc vn ho. nng cao cht lng i ng gio vin v p ng yu cu ci cch gio dc, Nh nc coi trng vic chn chnh h thng cc trng s phm. Theo hng y, B Quc gia Gio dc ra mt lot ngh nh v cng c, sp xp li h thng cc trng chuyn nghip ni chung v trng s phm ni ring. Ngh nh s 233/N (1-10-1951) sp nhp Trng S phm s cp Vit Bc vo Trng S phm trung cp Trung ng; Ngh nh s 234/N (1- 10-1951) thnh lp Khu hc x trung ng gm 3 trng: Trng Khoa hc c bn, Trng S phm cao cp, Trng S phm trung cp Trung ng; Ngh nh s 166

276/N (11-10-1951) bi b Ban S phm i hc Khoa hc v thnh lp Trng S phm cao cp o to gio vin cp III Cho Cc trng ph thng; Ngh nh s 277/N (11-10-1951) m lp D b i hc mt nm vo u nm hc 1952 ti Lin khu IV, gm hai ban: Ban Khoa hc x hi (cc mn hc: Trit hc v chnh tr, Vn chng Vit Nam, Sinh ng, Lch s vn hc th gii, S, a, Kinh t) v Ban Khoa hc t nhin (cc mn hc: Ton, L, Ho, Vn vt). Tnh n nm 1953, trong cc vng t do c 769.640 hc sinh ph thng t cp I n cp III. Nm 1954, s hc sinh tng ln 1132.196 ngi. Trong khong ba nm (1951 - 1953), Nh nc o to c 7.000 cn b k thut. l khng k hng ngn cn b, sinh vin tt nghip i hc v hc sinh tt nghip ph thng c a i o to di hn nc ngoi, nhm chun b cho vic xy dng t nc sau khi chin tranh kt thc. Trong c nc hnh thnh 3 trung tm i hc v cao ng: Vit Bc, Khu IV v Khu hc x Trung ng (l) . Cng tc chm lo, bo v sc kho cho nhn dn c ch . H thng bnh vin, bnh x, phng y t, trm cu thng c xy dng rng khp. Phong tro v sinh phng bnh c pht ng rng ri trong ton dn. Nn i v bnh dch c y li v c bn. Np sng mi ny n, ngy cng lan rng khp cc vng t do. Nhng thnh tu t c trn cc lnh vc kinh t, chnh tr, vn ho, gio dc lm tng thm sc mnh ca hu phng khng chin. y chnh l mt nhn t rt cn bn, c tnh quyt nh hng li ca qun i ta trn mt trn qun s. Lch s Chnh ph Vit Nam... Sd, tr. 223. V- Nhng Chin dch gi vng v pht trin quyn ch ng nh ch trn chin trng Sau chin dch Bin gii thu - ng 1950, qun ta tip tc gi 167

vng quyn ch ng v chin lc trn chin trng chnh, lin tc m cc chin dch tin cng v phn cng ln. Phng hng ca ta m chin dch l nhm vo trung du v ng bng, trc mt l nh trung du. Trung du v ng bng lc ny bao gm 15 tnh, thnh, rng khong 21.000 km2 v 8.000.000 dn (khng k Ho Bnh, Ph Th), hnh thnh mt khu tam gic vi nhiu im tp trung ng dn c. Trung du l tuyn chnh din ca ch i mt vi cn c a khng chin Vit Bc; l di t tip gip gia vng tm b ch chim vi vng t do Vit Bc. Min ny bao gm phn t ca cc tnh Ph Th, Vnh Yn, Phc Yn, Nam Thi Nguyn, Bc Ninh, Bc Giang, Qung Yn, Hn Gai, ko di t ty sang ng khong gn 300 km. Sau khi ta gii phng bin gii, m rng vng t do pha bc Bc B, vng trung du tr thnh tuyn phng th ch yu ca ch, cng vi tuyn sng y pha ty - nam to thnh mt vnh ai bao quanh ng bng, ngn chn mi s xm nhp ca ta vo ng bng Bc B. i vi ch, trung du l bn p thun tin chng tp trung lc lng, t chc tin cng, uy hip Vit Bc. Sau ng bng, trung du cng l ni ng dn nhiu ca, c kh nng cung cp cho nhu cu chin tranh. Mt khc, trung du l ni c phong tro khng chin mnh, lc lng v trang a phng pht trin v tng lp nhiu thnh tch trong chin u. Nu nh vo trung du, ta s thu hp c phm vi chim ng ca ch, ph k hoch cng c v bnh nh ng bng ca chng, lm tht bi m mu "ly chin tranh nui chin tranh, dng ngi Vit nh ngi Vit". Xut pht t tm quan trng c ngha chin lc v nhiu mt trn y, Ban Thng v Trung ng ng quyt nh m chin dch Trung du (mang mt danh l chin dch Trn Hng 168

o), nhm mc ch: Tiu dit sinh lc ch, m rng khu lng thc, pht trin chin tranh du kch, tranh th thi gian ph k hoch cng c ca ch, to iu kin mi tiu dit ch nhiu hn na. Hng chnh ca chin dch l vng trung du, t Vit Tr n Bc Giang, trong hng tin cng ch yu nhm vo khu vc Vnh Yn, Phc Yn. Vng duyn hi ng Bc v Lin khu III l nhng hng ph c nhim v phi hp trc tip trong sut qu trnh din ra chin dch. Lc lng tham gia chin dch gm 2 i on (i on 308 v i on 312), 5 trung on b i ch lc, 4 i i pho binh, 2 i i cng binh, 4 tiu on b i a phng. Cng vi ng bo mt s tnh Vit Bc, hng vn dn cng chuyn ch hng trm tn go vng ch hu trung du vt qua mng li n bt ch y c ra phc v tin tuyn. Tng cng ton chin dch, ta huy ng 27.658 dn cng thng trc, 272.259 dn cng tng t v chun b c 4.960 tn lng thc, 416 tn n dc, v kh. Tri qua 23 ngy m chin u (t 25-12-1950 n 17-1-1951), qun ta loi khi vng chin u 5.000 ch, dit 30 v tr v 40 thp canh, thu nhiu v kh cc loi. Qua chin u trung du, b i ta c bc trng thnh mi. Ln u tin tc chin mt vng i ni thp ni ch c iu kin pht huy th mnh, chin dch Trung du l mt mc quan trng, nh du mt bc tin vng chc ca b i ta v k thut. Bn cnh nhng thng li v u im, ta cng c mt s khuyt im v hn ch. Nhim v m rng khu lng thc mi t c mc thp. Vic pht ng chin tranh du kch lm chm, cha tn dng c tt c kh nng mi do thng li ca ch lc to nn. ch b tiu dit mt b phn sinh lc quan trng, nhng ta cng c nhiu thng vong sau chin dch Trung du, thc hin ngh quyt ca Trung ng ng (26-21951), B Tng T lnh ra mnh lnh m chin dch ng 18 169

(mang mt danh l chin dch Hong Hoa Thm), nhm mc ch: Tiu dit sinh lc ch, pht trin chin tranh du kch. Hng chnh ca chin dch l ng 18, hai hng ph l Vnh Yn v Lin khu III. Trn hng ng 18, chng ta s dng 2 i on (i on 308 v i on 312), 2 trung on b i ch lc, 4 i i pho binh, 2 tiu on cng binh phi hp vi lc lng v trang a phng tin cng ch. Phc v chin dch c hn 57.000 dn cng, 2.280 tn lng thc, thc phm; 226 tn n dc. Phng chm lc chin l nh im dit vin. Tri qua 14 ngy m chin u (t ngy 23-3 n 7-41951), tnh chung c mt trn chnh v mt trn phi hp, qun v dn ta tiu dit, lm b thng v bt trn 3.900 ch; dit v bc ch rt 133 v tr, thp canh; bn ri 1 my bay; ph hu 1 xe tng, 45 xe c gii 1. B i ta hi sinh 600 ngi, b thng trn 1700 ngi . nh gi kt qu chin dch, B Chnh tr Trung ng ng nhn nh: Trong chin dch ny, ta tiu dit mt b phn sinh lc ch, y mnh chin tranh du kch, gy c nh hng chnh tr v hc tp c nhiu kinh nghim qu bu v tc chin vi binh lc ln mt chin trng xa v nh vo mt trung tm ca ch. Tuy nhin, ta khng hon thnh nhim v tht y , ch thit hi nhng ta cng b tiu hao. Sau chin dch ng 18, tip tc k hoch tin cng ch Trung du v ng bng, ngy 20-4-1951, B Chnh tr Trung ng ng quyt nh m cuc tin cng khu vc H - Nam Ninh, ly tn l chin dch Quang Trung, nhm tiu dit thm mt b phn sinh lc ch, ph tan khi ngy qun, thc y chin tranh du kch pht trin, ginh li kho ngi, kho ca

1. Lch s cuc khng chin chng thc dn Php 1945 - 1954. Tp 2. Sch dn, tr. 62. 170

ng bng. Trung ng ng nhn mnh: Chin dch Quang Trung l mt chin dch u tin c m ng bng, cch xa cn c a chnh; a th c nhiu kh khn cho ta, thun li cho ch. Trong chin dch ny, ta khng nhng phi thng v qun s, m cn phi thng c v chnh tr; cn phi ht sc tranh th dn; ch trng vic vn ng ngy binh, vn ng ng bo cng gio, thi hnh chnh sch ca ng trong cc vng c th gii phng. Lc lng s dng trong chin dch gm 3 i on b binh (i on 308, i on 304 v i on 320), 5 i i pho binh, mt s n v cng binh, trinh st v lc lng v trang a phng. Nu so vi ch, v lc lng b binh, ta nhiu hn hai ln, nhng ch c u th tuyt i v c gii, my bay, tu chin v do iu kin c ng thun li, ch trong thi gian ngn, chng c th iu thm mt s binh on c ng n, nhanh chng lm thay i lc lng. Vi tinh thn Tt c cho tin tuyn, tt c chin thng, nhn dn cc a phng, t Vit Bc n Lin khu III, Lin khu IV, u hng hi ng gp sc ngi, sc ca cho chin dch. Ch trong thi gian ngn, ring tnh H Nam huy ng c 160 tn go v 130 con tru, b, ln. Nhn dn ba tnh huy ng trn 100.000 dn cng lm nhim v vn ti, dn ng, chuyn thng, phc v thng binh, bc cu, o p cng s; huy ng 4.400 thuyn, mng ch b i qua sng trong sut chin dch 1. Sau 24 ngy m chin u (t ngy 28-5 n 20-6-1951), ta loi khi vng chin u khong 4.000 ch, dit v bc ch rt hn 30 v tr, ph hu hn 30 xe li nc, thu hn 1.000 v kh v phng tin chin tranh. Tuy nhin, lc lng ca ta cng b tn tht nng. 1. Lch s cuc khng chin chng thc dn Php 1945 - 1954. Tp 2. Sd, tr. 71. 171

Tnh chung trn cc chin trng ton quc trong 6 thng u nm 1951, qun v dn ta tiu dit v lm b thng gn 40.000 ch. Ring Bc B, ta loi khi vng chin u 32.000 tn ch (trong ba Chin dch Trung du, ng 18 v H - Nam - Ninh, s ch b dit l 17.000 tn). Ta thu gn 10.000 sng cc loi. Tuy nhin, v a bn ba chin dch trn khng li cho ta, m c li cho ch trong vic pht huy u th v binh kh k thut v c ng, nn kt qu chin u b hn ch. ch b thit hi nng, nhng ta cng b tiu hao ln; c chin dch khng t c mc tiu ra. C ba chin dch gy tr ngi cho ch trong vic thc hin k hoch Lt Ttxinhi, nhng sc chin u ca b i ta cng b gim st. Ta khng pht huy c th ch ng chin lc ginh c t chin dch Bin gii; cha ph c phng tuyn ca ch, cha lm thay i c cc din chin trng ng bng Bc B. V pha thc dn Php, sau mt thi gian i ph vi cc cuc tin cng ca ta Trung du, ng s 18 v H - Nam Ninh, chng tng cng chin tranh tng lc, nh ph d di c s khng chin trong vng tm chim, cp ot ti sn, ginh git nhn lc, vt lc, chng li chin tranh du kch, gy cho ta nhiu kh khn mi. Cc cn c du kch v khu du kch ca ta ng bng b nh ph nng n; nhiu vng b chng chim ng tr li. Hng ngn v tr, thp canh ca ch c dng khp ni. Cuc chin u ca nhn dn ta trong vng tm b ch chim gp rt nhiu kh khn. Trc tnh hnh trn, nhm ph tan m mu thm c ca ch, a nhng hot ng khng chin vng sau lng ch, nht l chin tranh du kch vt qua kh khn pht trin i ln, Hi ngh ln th hai ca Ban Chp hnh Trung ng ng (t ngy 27-9 n 5-10-1951) tp trung bn v "nhim v v phng chm cng tc trong vng tm b chim v vng du kch". Hi ngh nu r: Cng tc vng tm b chim v vng du 172

kch l mt cng tc rt quan trng; ra mc ch, phng chm v nhim v ca ton b cng tc vng sau lng ch l nhm vo vn ng qun chng u tranh, vn ng binh lnh ch, thc hnh chin tranh du kch, ph chnh sch bnh nh ca Php v chnh quyn tay sai. Hi ngh chia vng sau lng ch thnh vng tm chim v vng du kch, hot ng theo hai phng chm khc nhau: Vng tm b ch chim ly xy dng c s, u tranh chnh tr v kinh t lm chnh; vng du kch ly u tranh v trang lm chnh, kt hp u tranh v trang vi u tranh chnh tr v kinh t. Vng sau lng ch lc ny c ba cng tc chnh: Dn vn, vn ng ngy binh v y mnh chin tranh du kch, trong dn vn l gc ca mi cng tc. Ngh quyt Hi ngh Trung ng ln th hai nh du bc pht trin ca ng v cng tc ch o mt trn vng sau lng ch. Ngh quyt Hi ngh c tc dng hng dn kp thi cuc u tranh gay go, c lit ca nhn dn vng sau lng ch chng li chnh sch "dng ngi Vit nh ngi Vit, ly chin tranh nui chin tranh" ca k th. Di nh sng Ngh quyt Trung ng ng ln th hai, qun v dn trong c nc y mnh mi mt hot ng, chuyn hng mnh m cng tc trong vng sau lng ch, phi hp cht ch chin tranh du kch v chin tranh chnh quy, ginh thng li mi. Trong khi , t cui nm 1951, sc p t nhau pha mt ln na li nng ln Chnh ph Php. Cng vi gnh nng chin tranh thuc a, Chnh ph Php phi gp 10 s on cho khi Bc i Ty Dng (NATO). iu ny cng lm cho tnh hnh kinh t - x hi ca nc Php tr nn cng thng. Sc p v chnh tr ca nhn dn Php cng nh ca cc phe phi trong Quc hi ln n tt nh. 173

Trong hon cnh y, nhng ngi cm u Chnh ph Php mun c mt thng li qun s vang di va xoa du d lun, trn an tinh thn binh s, va tranh th vin tr ca M. Vic vch ra k hoch nh chim Ho Bnh ca B ch huy qun i Php ng Dng chnh l nhm mc ch y. Tnh Ho Bnh c 15 vn dn, nm pha ty nam ng bng Bc B. Th x Ho Bnh l trung tm chnh tr ca ng bo dn tc Mng, cch H Ni 75 km. Sau tht bi trn mt trn Bin gii thu - ng 1950, qun Php phi rt khi Ho Bnh. Mt vng t do rng ln pha ty, ca ng ni lin vng t do vi ng bng Bc B qua Ch Bn, qua sng , c gii phng. Trong gn mt nm sau , nhn lc, vt lc t cc tnh Thanh Ho, Ngh An, H Tnh vt qua ng 6 c chuyn ra pha bc chi vin cho cc chin dch ln. nh chim Ho Bnh, Lt hi vng lp li hnh lang ng - ty ngn chn con ng giao thng ca khng chin t Bc vo Nam, buc ch lc ca i phng phi tham chin; qua ginh thng li qun s n nh qun ngy v dng li X Mng t tr. Sau khi cng c th phng ng, tng cng lc lng v y mnh bnh nh, ngy 9-11-1951, Lt s dng mt lc lng c ng chin lc mnh (gm 20 tiu on b binh, 7 tiu on pho binh, 1 tiu on thit gip, 2 i i xe tng v nhiu tu thuyn) m cuc hnh qun Tuylp (Tulipe), tin cng Ch Bn, ct ng di chuyn ca b i ta t Vit Bc xung ng bng. Ngy 14-11, chng m cuc hnh qun Ltut (Lotus) nh chim Ho Bnh. Trong ngy 15-11, chng hon thnh vic chim ng cc v tr then cht trong khu vc Ho Bnh ng 6 - Sng - Ba V. Ngay sau khi t chn ln Ho Bnh, ch xy dng h thng phng ng d chin vi 28 c im ln nh bng t, g, c hng ro dy thp gai bao bc. Mi c im c t 1 - 2 i i b binh cht gi. Ln u tin trn chin trng ng Dng, mt hnh thc t chc chim 174

ng quy m tng i ln xut hin khu vc Ho Bnh Sng - ng 6. Ngy 24-11-1951, Ban Chp hnh Trung ng ng ra Ch th s 22 v "Nhim v ph cuc tn cng Ho Bnh ca ch". Sau khi vch r m mu ca ch, Ch th khng nh: ch nh ra Ho Bnh l mt c hi tt ta dit ch, bi v lc lng chng b phn tn trn mt tuyn di i su vo vng t do ca ta, vn khng li cho chng v a hnh. Hn na, y cng l mt dp rt thun li cho ta y mnh chin tranh nhn dn vng sau lng ch, khot su mu thun c bn gia tp trung v phn tn lc lng ca ch. Trn c s , Trung ng ng quyt nh m chin dch nh ch trn c hai mt trn: chnh din (Ho Bnh) v sau lng ch (trung du v ng bng Bc B). Lc lng tham gia nh ch mt trn Ho Bnh c 3 i on (308, 312 v 304); mt trn sau lng ch c 2 i on (316 v 320). Ngoi ra, lc lng b i a phng v dn qun, du kch cng c iu ng phi hp. Ch sau my ngy ch chim ng, th x Ho Bnh b vy cht trong mt vng ai la ca qun ta, khin ch phi np kn di hm. Trn phng tuyn sng , nhiu on tu chin ca ch b nh m. Cc v tr kin c nht, nh Ba V, Chng, Tu V ln lt b qun ta tiu dit. Tri qua hn hai thng chin u (t ngy 10-12-1951 n 25-2- 1952), trn c hai mt trn, qun v dn ta tiu dit v bt khong 22.000 ch. Ring mt trn vng sau lng ch, t tiu dit 15.000 tn; san phng, bc hng v bc rt hn 1.000 n bt, thp canh ca ch (chim 2/3 tng s n bt, thp canh). Ta gii phng hon ton khu vc Ho Bnh Sng rng 2.000 km2, vi 15 vn dn; lm ch hon ton pha ty ng bng Bc B; bo v ton vn con ng giao thng chin lc ca khng chin t Vit Bc n Nam B; ph tan m mu thm c chia r ng bo cc dn tc v chnh 175

sch dng ngi Vit nh ngi Vit, ly chin tranh nui chin tranh ca ch Ho Bnh. Cc cn c du kch c m rng v ni lin thnh mt th lin hon t Bc Giang xung Bc Ninh, Hng Yn, Hi Dng, Thi Bnh, Nam nh, Ninh Bnh, H Nam, Hm ng. Phn ln kt qu bnh nh ng bng Bc B trong c nm 1951 ca ch b ph v. m mu phn cng tiu dit b i ch lc ta, ginh li quyn ch ng chin lc ca ch b p tan. Chin thng Ho Bnh l chin thng qun s tnh nht ca ta t sau chin thng Bin gii thu - ng 1950. N lm tan v ton b k hoch qun s ca Tng Lt Ttxinhi, ct t mi hi vng ginh quyn ch ng ca qun Php t v sau. Chin thng Ho Bnh c ngha chin lc ln c v chnh tr v qun s. Vi chin thng ny, ta nh bi k hoch qun s c chun b kh cng phu ca ch, y ch vo th lng tng, b ng v chin dch, dn n phng ng b ng v chin lc; chm dt thi k ch c th d dng thc hin cc cuc hnh qun nh chim su vo cc vng gii phng. Vng cn c du kch, khu du kch lin hon, rng ln c hnh thnh, gm cc tnh ng bng v trung du Bc B. Chnh sch dng ngi Vit nh ngi Vit, ly chin tranh nui chin tranh ca ch b ging mt n mnh. Chin thng Ho Bnh phn nh kt qu ca ng v Chnh ph trong chnh sch xy dng hu phng khng chin, chnh sch xy dng khi on kt ton dn. y cng l thnh cng ni bt ca ng ta trong vic ch do tin cng ch trn c hai hng chin lc ch yu, kt hp cht ch mt trn chnh din v mt trn sau lng ch. Chin thng Ho Bnh to iu kin thun li cho cc chin trng Bnh - Tr - Thin, Nam Trung B v Nam B y mnh chin tranh du kch, lin tc tin cng, pht trin lc lng khng chin, m rng thm nhiu vng cn c, lm thay 176

i cc din chin trng theo chiu hng ngy cng c li cho ta. Sau khi tht bi trong chin dch Ho Bnh, thc dn Php huy ng lc lng ch lc m cc cuc cn qut vng chng tm chim trong sut 5 thng lin, vi hi vng cu vn nguy c ng bng. Quy m cc cuc cn qut ln ny rt ln. Ring trong chin dch Mcquya (Mercure - Thu ngn) (t 25-3 n 26-4-1952) nh vo vng ty nam Thi Bnh, thc dn Php s dng ti 5 binh on (tng ng 20 tiu on b binh), 2 tiu on c gii, 40 khu pho, 6 tu chin, 40 ca n v mt s qun d bao vy cn qut khu vc bn huyn: Thi Ninh, Kin Xng, Tin Hi v mt phn huyn V Tin, rng khong 700 km2, ni t c quan ca B T lnh S on 320 v Tnh u Thi Bnh. Trc m mu v hnh ng ca ch, chng ta t chc lc lng chin u, y mnh chin tranh du kch, chng bt thanh nin vo lnh, m rng c s khng chin. Tnh chung, trn chin trng c nc, t sau chin dch Ho Bnh n ht ma h nm 1952, qun v dn ta loi khi vng chin u gn 20.000 tn ch; san bng, bc rt, bc hng trn 900 v tr; thu nhiu v kh, qun trang 1. Cng vi vic t chc chng ch cn qut, bo v vng t do, chng ta tin hnh chnh ng, chnh qun, tng cng lc lng khng chin v mi mt. Thc hin Ngh quyt Hi ngh Trung ng ng ln th 3, ngy 11-5-1952, Trung ng m lp chnh ng u tin. Khai mc lp hc, Ch tch H Ch Minh cn dn: "Trung ng rt mong rng, trong cuc chnh hun ny, cc ng ch c gng thi ua hc tp rn, luyn tr thnh nhng cn b gng mu,
Lch s cuc khng chin chng thc dn Php 1945 - 1954. Tp 2...Sd, tr. 197.
1

177

xng ng vi lng trng mong tin cy ca ng, ca Chnh ph, ca qun i v ca nhn dn, tr nn nhng chin s c lc nht trong s nghip xy dng ng v gip ng a khng chin n thng li, kin quc n thnh cng" 1. (l) (2) H Ch Minh: Ton tp. Tp 5. NXB Chnh tr quc gia, H Ni, 1995, tr. 480. sau chnh hun chnh tr ma h nm 1952, qun i ta tin hnh chn chnh t chc, bin ch v trang b. n y, i qun ch lc trc thuc B Tng T lnh c 6 i on b binh (308, 304, 312, 316, 320 v 325), 2 trung on b binh (148 v 246), 1 i on cng binh, pho binh (351). Lin khu III c Trung on 46. Vit Bc c Trung on 238. Lin khu V c trung on 803. Nam B c Tiu on 302, Tiu on 307. Ti cc n v, chnh hun qun s c y mnh. Thng qua chnh hun, trnh chin thut, k thut ca b i c nng cao theo yu cu nhim v chin u sp ti. Cng tc xy dng hu phng khng chin c y ln mt bc. Phong tro sn xut v tit kim nhanh chng c ton dn hng ng mnh m. ng vin cc tng lp nhn dn pht huy ch ngha anh hng cch mng, y mnh cuc khng chin sang giai on mi, Ch tch H Ch Minh quyt nh m Hi ngh thi ua ton quc, ton qun. Ngy 1-5-1952, i hi Chin s thi ua v Cn b gng mu ton quc ln th nht khai mc, gm c 154 i biu u t ca giai cp cng nhn, nng dn, tr thc, lc lng v trang. i hi long trng tuyn dng 7 anh hng: C Chnh Lan (lit s), Nguyn Quc Tr, Nguyn Th Chin, La Vn Cu, Ng Gia Khm, Trn i Ngha, Hong Hanh. Phong tro thi ua yu nc nh mt lung sinh kh mi c
1

178

v qun v dn ta nu cao ch ngha anh hng cch mng, vt kh khn gian kh, tip tc lp cng trn cc mt trn. Trong khi cuc vn ng chnh ng, chnh qun ang din ra si ni, th Tng Qun u, B Tng t lnh hon chnh k hoch tc chin Thu - ng 1952 vi hng tin cng chnh l Ty Bc Bc B. y l ni ch s h, nhng li rt him yu, khi b tin cng, nht nh chng s a lc lng t ni khc n i ph. Ty Bc l chin trng rng ni rng ln nm pha ty bc Bc B nc ta. Pha ty l bin gii Vit - Lo, gip hai tnh Phong Xa L v Sm Na. Pha ng gip cn c a Vit Bc. Pha bc l bin gii Vit - Trung, i din vi tnh Lo Cai l tnh Vn Nam. Pha nam l tnh Ho Bnh, ni lin vi cc tnh thuc Lin khu III, Lin khu IV. Min Ty Bc gm 4 tnh: Yn Bi, Lo Cai, Sn La, Lai Chu vi dn s khong 440.000 ngi. ng vo Ty Bc ch c hai trc ln: ng 41 t Ho Bnh i Mc Chu; ng 13 t Yn Bi vo Ngha L. vng Ty Bc, sau ngy Nht o chnh Php (9-3-1945), tn qun Php vn ln lt hot ng. Sau Cch mng thng Tm, li dng chnh quyn nhn dn cn rt non yu, c s ng, c s qun chng hu nh cha c, thc dn Php da vo bn phn ng trong th ti, lang, o v qun Tng, a tn qun t Trung Quc v thit lp cc v tr chim ng. V vy, Ty Bc sm tr thnh vng ch tm chim. Thc hin ch trng chuyn hng tin cng chin lc, t thng 4-1952, B Chnh tr v Ch tch H Ch Minh ch th tin hnh cng tc chun b chin dch, vi quyt tm tiu dit ch, gii phng Ty Bc. Lc lng ch Ty Bc c 8 tiu on v 43 i i, 1 1 khu pho c b tr phn tn trn 14 c im. Lc lng ch lc ca ta tham gia chin dch c 3 i on 179

(308, 312 v 316), 6 i i sn pho 75 mm (24 khu), 3 i i ci 120 mm (12 khu)... Lc lng vt cht m bo cho chin dch c khong 9.000 tn lng thc, thc phm; 120 tn v kh, n dc v dng c thuc men. S dn cng c huy ng khong 194.400 ngi, ch yu lm nhim v vn ti t hu phng ra tin tuyn. v nhn lc, vt lc, Trung ng giao cho cc tnh Yn Bi, Tuyn Quang, Ph Th, Vnh Yn, Phc Yn trc tip phc v hng Ngha L; cc tnh Sn La, Ho Bnh, Thanh Ho, Ngh An, H Nam... trc tip phc v hng ng 41 i Sn La. Chin dch Ty Bc nhm thc hin 3 mc tiu: tiu dit ch, gii phng t, tranh th dn; trong , mc tiu quan trng hn c l tiu dit ch. Trong khi b i Ty Bc tin vo v tr tp kt th ng bng Lin khu III, qun ta t chc hot ng nghi binh, lm lc hng phn on ca ch. Ngy 14-10-1952, qun ta n sng tin cng Ngha L, m mn chin dch. Tri qua hai thng chin u, n ngy 10-121952, chin dch kt thc thng li. Trn c hai mt trn Ty Bc v ng bng Bc B, qun ta tiu dit v lm b thng 13.000 dch (ring Ty Bc l 6.029 tn); ph v ton b h thng ngy qun, ngy quyn; p tan m mu lp "X Thi t tr" ca ch; gii phng 8/10 t ai vng Ty Bc, gm ton b tnh Ngha L, gn ht tnh Sn La (tr N Sn), 4 huyn pha nam tnh Lai Chu v 2 huyn thuc tnh Yn Bi, rng 28.500 km2, vi 250.000 dn. Th uy hip ca ch i vi Vit Bc t pha ty v i vi Thng Lo t pha ng b ph v. Chin thng Ty Bc lm cho binh lnh ch thm hoang mang, lo s. Cc nh ch huy qun s Php ng Dng cm thy b tc, bi quan trc s tin trin ca cuc chin tranh ngy cng bt li cho chng. Chin thng Ty Bc c ngha chin lc c v qun s, 180

chnh tr v kinh t. Vi chin thng Ty Bc, hnh thi chin trng thay i theo hng c li cho ta. Ta gi vng v tng bc m rng quyn ch ng v chin lc; cc lc lng v trang nhn dn ca ta tch lu thm kinh nghim tc chin trn quy m ln, s hip ng tc chin cao gia cc binh chng trn chin trng rng ni; c bit, thng qua chin u v chin thng, b i ch lc ca ta quen dn cch nh h thng c im mnh. Sau chin thng Ty Bc, nhn dn cc dn tc Ty Bc ra sc xy dng. cng c vng mi gii phng; truy lng th ph, bit kch, khc phc sn xut. Cc i on ch lc bc vo t hun luyn, tp nh c im mnh, chun b cho t tc chin mi. Trong khng kh chin thng trn chin trng c nc, nhng ngy cui thng 1-1953, Ban Chp hnh Trung ng ng hp Hi ngh ln th 4. Hi ngh nhn nh: B i ta tin b nhiu v tinh thn, v chin thut cng nh k thut, trnh tc chin ngy mt nng cao c a hnh ng bng, trung du v min ni. Hi ngh ra phng chm tc chin: Tm thi trnh ch mnh, nh ch yu, nh ch nhng ni ch s h, ng thi phi hot ng sau lng ch. Hi ngh xc nh nhim v chnh trong nm 1953 l: tiu dit sinh lc ch, ph m mu dng ngi Vit nh ngi Vit, ly chin tranh nui chin tranh; bi dng lc lng nhn dn, lc lng khng chin. Sau chin thng Ty Bc, cch mng Vit Nam c iu kin phi hp vi cch mng Lo hn trc. Trn c s phn tch tnh hnh mi mt, Tng Qun u ngh B Chnh tr Trung ng ng cho phi hp vi qun v dn Lo m chin dch Thng Lo, tin cng Sm Na nhm tiu dit mt b phn sinh lc ch, gii phng mt b phn t ai; phi hp vi nhn dn v qun gii phng Patht Lo chng k th chung, gip Chnh ph khng chin Lo xy dng nhng cn c du kch, m rng nh hng trong nhn dn a cuc 181

khng chin Lo pht trin i ln. ng thi, ph th b tr chin lc ca ch min Bc ng Dng, buc chng phi phn tn lc lng i ph, ngn chn m mu cng c Ty Bc v bnh nh ng bng ca ch. Lc lng ca ta tham gia chin dch Thng Lo gm c 4 i on (308, 316, 312 v 304) v Trung on 148. Ngoi ra, con c 7 i i pho binh, 2 tiu on sng phng khng 12,7 mm, 1 tiu on thng tin. Ngy 3-4-1953, Ch tch H Ch Minh gi th ng vin cn b, chin s tham gia chin dch: "Ln ny l ln u tin, cc ch nhn mt nhim v quan trng v v vang nh nhim v ny, tc l gip nhn dn nc bn. M gip nhn dn nc bn tc l mnh t gip mnh..." 1. Theo k hoch tc chin, hng chnh ca Chin dch l Sm Na; hng phi hp l lu vc sng Nm Hu v Xing Khong. Ngy 9-4-1953, cc n v tham gia chin dch c lnh vt bin gii n v tr tp kt. Ngy 12-4-1953, pht hin cc n v i u ca qun ta ang tin v hng Sm Na, Tng Xalng vi ra lnh cho ton b qun Php b th x rt chy. Trc tnh hnh , b i ta kp thi chuyn phng n vn ng t xa n bao vy, nh ch trong cng s vng chc, sang phng n vn ng truy kch tiu dit ch, bt u t ngy 13-4-1953. Tri qua hn mt thng vn ng truy kch tiu dit ch, ngy 18-5-1953, chin dch Thng Lo kt thc. Trong chin ch ny, ta v bn loi khi vng chin u khong 2.800 ch (bng 115 tng s lc lng ch Lo), gii phng trn 4.000 km2, gm ton b tnh Sm Na, mt phn tnh Xing Khong v Phong Xa L (chim 1/5 din tch Bc Lo) vi hng 1. H Ch Minh: Ton tp. Tp 7 - NXB Chnh t quc gia, H Ni, 1996, tr. 64. 182

chc vn dn. Vi chin thng Thng Lo, lc lng khng chin ca bn m rng c a bn ng chn. T nay, hu phng khng chin ca cch mng Lo c ni thng vi vng t do ca Vit Nam. Lc lng v trang Patht Lo c ti luyn v trng thnh. Thng li ca Chin dch Thng Lo l thng li ca tinh thn quc t v sn, ca tnh on kt chin u c bit gia nhn dn hai nc Vit - Lo. V pha ta, th chin lc mi do chin thng Thng Lo to ra, mt ln na cng c thm quyn ch ng chin lc ca qun i ta khng ch chin trng chnh (Bc B), m c trn ton min Bc ng Dng. i vi thc dn Php, sau nhng tht bi lin tip Ty Bc, Thng Lo, h thng b tr chin lc ca chng co li mt cch nguy him. Trn chin trng Bc ng Dng, lc lng c ng ca Php b cng mng v phn tn, buc chng phi lm nhim v ng gi nhng v tr chin lc. K hoch nhm ginh li quyn ch ng chin lc ca Lt, c Xalng dc sc thc hin, n y hon ton ph sn. Trong tnh th khng hong, b ng v qun s, Tng Xalng b triu hi. Chnh ph Php c Tng Nava sang thay lm Tng ch huy qun i vin chinh Php ng Dng, em theo mt k hoch mi hng ginh mt thng li quyt nh v qun s, kt thc cuc chin tranh. Thc dn Php li bc vo mt k hoch phiu lu mi ng Dng trong tnh hnh c nhiu kh khn. Tm li, trong hn hai nm, k t sau chin thng Bin gii thu - ng 1950, qun v dn ta tri qua mt thi k chin u rt si ng, hon thnh xut sc ba nhim v chin lc: tiu dit sinh lc ch, bi dng lc lng khng chin, ph k hoch bnh nh ca ch; to ra nhng tin cho bc pht 183

trin nhy vt ca cuc khng chin. Qun trit t tng chin lc tin cng, nu cao ch quyt chin quyt thng, qun v dn ta tng bc pht trin th tin cng vi quy m ngy cng ln bng c chin tranh du kch v chin tranh chnh quy ginh u th qun s, gi vng v pht huy quyn ch ng chin lc. Trn thng li ca chin dch Bin gii, qun i ta lin tip m cc chin dch tin cng v phn cng, cng vi hng chc t hot ng trn khp cc chin trng ton quc, trung du, ng.bng, min ni. Cc chin dch tin cng, phn cng ca ta trong thi k ny u pht trin vi quy m ngy cng ln, trn nhng a bn kh rng v trong thi gian di. B i ta tin b r rt v trnh nh cng kin v nh vn ng. Vi thng li ca cc chin dch Ho Bnh, Ty Bc, Thng Lo, cn c a Vit Bc, Ty Bc, Thng Lo c nh thng, to thnh mt th trn lin hon; hu phng khng chin khng ngng c m rng. Cuc khng chin ca nhn dn ba nc ng Dng ngy cng pht trin mnh m. CU HI BI TP 1- Chin dch Bin gii thu - ng 1950 c m ra trong hon cnh th gii v ng Dng nh th no? Din bin, kt qu, ngha. 2- Chng minh: Chin dch Bin gii thu - ng 1950 m u giai on pht trin mi ca cuc khng chin ton quc chng thc dn Php. 3- S can thip ca M, m mu ca Php - M ng Dng sau tht bi trong chin dch Bin gii thu - ng 1950 l g? 4- i hi i biu ton quc ln th II ca ng hp trong hon cnh nh th no? Ni dung v ngha ca di hi. 184

5- Hu phng khng chin pht trin mi mt nh th no trong giai on 1950 - 1953? 6- V lc chin dch Bin gii thu - ng 1950. Chng IV

CUC KHNG CHIN CHNG THC DN PHP KT THC (1953 - 1954) Chng IV nhm cung cp nhng kin thc c bn v cuc khng chin ton quc trong nm cui i n kt thc: - Php - M y mnh chin tranh xm lc ng dng, thc hin K hoch Nava vi m mu ginh thng li qun s quyt nh, kt thc chin tranh trong danh d. - Ch trng k hoch ng - Xun 1953 - 1954 ca ng, Ch tch H Ch Minh v mt cuc tin cng chin lc v trn "quyt chin chin lc" in Bin Ph. - Trn thng in Bin Ph quyt nh i n hp Hi ngh Ginev v k Hip nh v chm dt chin tranh, lp li ho bnh ng Dng. I- m mu mi ca tlue Php - M ng Dng. K hoch Nava Sau gn tm nm tin hnh cuc chin tranh xm lc Vit Nam (1945 -1953), thc dn Php phi chu nhng tn tht rt nng n: Khong 390.000 qun b loi khi vng chin u, khng k hng chc vn qun vin chinh ang b giam chn trn chin trng ng Dng, ch yu l Vit Nam; tiu tn khong 2.130 t phrng. Vng kim sot ca chng ngy cng b thu hp. Trn chin trng Vit Nam, qun Php ngy cng 185

b ln su vo th b ng phng ng v thiu hn mt lc lng c ng chin lc mnh c th i ph vi cc cuc tn cng mi ca b i ta. Tnh hnh chnh tr, x hi nc Php ngy cng thm ri ren, phc tp. Tnh trng ko di cuc chin tranh xm lc ng Dng lm cho cc tng lp nhn dn Php thm khn kh v phi nai lng gnh chu nn tng thu v binh dch. Cng do phong tro i chm dt chin tranh ng Dng ngy cng lan rng. Mu thun ni b gii cm quyn Php ngy cng gay gt. Ch trong vng tm nm tin hnh chin tranh ng Dng, Chnh ph Php phi thay i ti 18 ln. Chnh ph do Rn Maye ng u, mi c dng ln cha y 4 thng phi cng chung s phn ca 17 chnh ph trc. Nc Php li ri vo cuc khng hong ni cc ko di hn mt thng. Trc tnh hnh trn, gii cm quyn hiu chin Php ch trng da vo s vin tr ca M nhiu hn tip tc y mnh chin tranh xm lc, c ginh mt thng li quyt nh v qun s trn chin trng hi vng tm ra "li thot trong danh d. V pha quc M, t lu chng c d tm thay chn Php c chim ng Dng, bin cc nc ng Dng thnh thuc a kiu mi v cn c qun s. Tuy nhin, trc mt tnh hnh th gii v quan h quc t cha cho php M thc hin ny. V vy, nhn lc thc dn Php ang b sa ly v c nguy c tht bi hon ton, quc M y mnh can thip ngy cng su hn vo cuc chin tranh ng Dng bng cch tng cng vin tr qun s buc Php phi ko di, m rng v quc t ho cuc chin tranh. Chnh Aixenhao nhiu ln tuyn b, quyt khng cho ch ngha cng sn quc t tin thm mt bc no ng Nam , c bit ng Dng, ni c coi l c v tr chin lc ht sc quan trng. quc M thng xuyn gy p lc i vi thc dn Php, yu cu thc 186

dn Php phi c nhng c gng chin tranh mi, ng thi tch cc chun b thay th Php. i i vi vic tng cng vin tr v mi mt cho Php, quc M buc Php phi trao tr quyn "c lp, cho cc chnh ph b nhn, to iu kin cho M c th nm trc tip cc chnh ph ny. Vin tr qun s ca M vo nm 1953 hng thng ln ti trn 2 vn tn, c thng ln n 4 vn tn. Chng cn a hng trm nhn vin qun s. c mt phi on qun s kim sot thc dn Php v cc chnh quyn b nhn, ngy cng trc tip tham gia vo vic iu khin chin tranh ng Dng 1. c s tho thun ca M, ngy 7-5-1953, Chnh ph Php c i tng Hngri Nava (Henri Navarre), ang gi chc Tham mu trng lc qun khi Bc i Ty Dng, sang ng Dng lm Tng ch huy qun i vin chinh. Nava nhn nh rng, mt thiu st c bn trong s lnh o chin tranh ca Chnh ph Php l khng xc nh c r rng mc ch ca cuc chin tranh v l nguyn nhn chnh lm cho tinh thn ca qun i vin chinh ngy cng st km, qun ngy ngy cng khng c tinh thn chin u. Do , theo Nava th mt mt Chnh ph Php cn xc nh ch trng ca mnh l tin hnh chin tranh bo v nhng c quyn, c li ca Php ng Dng, mt khc phi mnh dn tha nhn quyn "c lp" ca cc quc gia lin kt trong khi lin hip Php. ng thi, cn ch r cho cc quc gia ny nhn thy rng h ch ginh c "c lp" thc s khi no nh bi c qun i nhn dn Vit Nam, nn cn phi ng vin ton lc chin u ginh chin thng. V t chc ch o chin tranh, Nava nhn nh rng, do lin tip xy ra khng hong ni cc v thng xuyn thay i tng t ch huy ng Dng, nn Chnh ph Php thiu hn mt s
i tng V Nguyn Gip: in Bin Ph. NXB Qun i nhn dn, H Ni; 2004, tr. 42.
1

187

lnh o cht ch, thng nht; trong khi v pha Vit Nam c "v lnh t chnh tr duy nht l H Ch Minh v v lnh t qun s duy nht l V Nguyn Gip, l nhng ngi sut 7 nm nay lnh o nhn dn tin hnh cuc u tranh..." 1. V qun s, Nava cho rng, tnh hnh chin s ngy cng bt li cho qun i vin chinh. Trong khi qun i nhn dn Vit Nam ngy mt trng thnh, c tnh c ng cao th qun i vin chinh ngy cng lm vo tnh trng phn tn v b ng. Phn ln lc lng u b b chn lm nhim v phng ng trong hng nghn n bt ri khp cc chin trng, thiu hn mt khi c ng chin lc mnh i ph vi cc cuc tin cng ca i phng. Theo Nava, cn phi ci bin tnh th bng cch xy dng mt qun i ngy ln mnh gii quyt vn qun s, thnh lp gp rt mt lc lng c ng chin lc mnh. T nhng nhn nh ni trn, Nava vch ra mt k hoch qun s vi hi vng trong 18 thng s ginh mt thng li quyt nh v qun s, xoay chuyn tnh th cuc chin tranh ng Dng, chuyn bi thnh thng. V tc chin, K hoch Nava thc hin theo hai bc: - Bc th nht: T thu - ng 1953 n ma xun 1954, Nava ch trng trnh giao chin vi ch lc ca ta, gi th phng ng chin lc trn chin trng pha bc v tuyn 18; thc hin tin cng chin lc pha nam v tuyn 18 nhm bnh nh min Trung v min Nam ng Dng, c bit l tin cng chim ng vng t do Lin khu V. - Bc th hai: T thu - ng 1954, sau khi nm trong tay u th v lc lng c ng, Nava ch trng chuyn lc lng ra chin trng min Bc, thc hin tin cng chin lc, c ginh thng li quyt nh v qun s, buc ta phi chp nhn nhng
1

H. Nava: ng Dng hp hi. Bn dch ting Vit.

188

iu kin chnh tr do chng a ra. c iu kin cn thit cho vic thc hin k hoch vch ra, Nava ch trng gii quyt theo ba bin php: m rng ngy qun, m rng cc "qun i quc gia" trn quy m ln; rt bt mt b phn lc lng chim ng tp trung li; xin tng vin t Php sang. Chnh sch "Ly chin tranh nui chin tranh, dng ngi Vit nh ngi Vit" l mt chnh sch thm c m ngay t u cuc chin tranh xm lc ng Dng, cc tng t Php thc hin. Nava tip tc thc hin chnh sch ny vi mt quy m rng ln hn v vi mt tinh thn kin quyt hn. Da vo vin tr M, Nava d nh t chc ngay trong nm 1953 mt lc lng qun ngy mi gm 54 tiu on v sang nm 1954 s tng ln 108 tiu on. Nh vy, s qun ngy t khong 20 vn tng ln 29 vn, khng k s qun ngy trong qun i vin chinh 1. Cng vi vic th rng ngy qun, Nava ch trng nhanh chng t chc mt lc lng c ng mnh c sc nh bi nhng n tin cng trc mt ca qun i ta v sau chuyn sang tin cng tiu dit ch lc ca ta. Nava d kin trong nm 1953 v nm 1954 xy dng 7 s on c ng, trong c 6 s on lc qun, 1 s on qun nhy d, gm tt c 27 binh on c ng 2. K hoch qun s Nava c Hi ng quc phng Php tn thnh v thng qua thng 7-1953. l mt k hoch chin lc c quy m rng ln, th hin s n lc ln nht v cui cng ca tp on quc Php - M trong cuc chin tranh xm lc ng Dng. D lun chnh gii Php v M u nh gi cao k hoch Nava. Th tng Lanien

1. i tng V Nguyn Gip: in Bin Ph... Sd, tr.50. 2.3. Ting sm in Bin Ph. NXB Qun i nhn dn, H Ni, 1984, tr. 61. 189

tuyn b trn din n Quc hi Php (22-10-1953): K hoch Nava chng nhng c Chnh ph Php m c nhng ngi bn M cng tn thnh. N cho php hi vng mi iu2. Ngoi trng M alt cng khng nh: "K hoch Nava trong hai nm ti nu khng phi l mt thng li hon ton th t nht cng thu c kt qu nht nh v qun s 1. Ngay sau khi K hoch Nava c thng qua, Chnh ph Php quyt nh gp rt iu qun tng vin cho chin trng ng Dng. Chnh ph M cng s dng 400 triu m t chc qun ngy Vit Nam, quyt nh tng thm vin tr qun s cho Php (nm 1953 l 650 triu la v nm 1954 l 1.264 triu la, chim 73% chi ph chin tranh ng Dng); ng thi cung cp thm trang b cho nhiu tiu on v trung on pho binh, c gii, vn ti, tng thm 123 my bay v 212 tu chin cc loi 2. Cc phi on qun s M lin tip sang ng Dng lm nhim v c thc, gim st vic thc hin k hoch. thc hin k hoch, Nava quyt nh rt cc lc lng u - Phi tinh nhu mt s v tr v tp trung li, mt khc ngh Chnh ph Php tng vin 2 s on, nhng ch c chp nhn 12 tiu on b binh rt t Php, Bc Phi, Nam Triu Tin sang; ng thi tng cng bt lnh pht trin ngy qun. Ngay t cui thng 5-1953, khi Nava sang ng Dng lm Tng ch huy, trn chin trng ng Dng lin tc din ra cc cuc hnh qun "c tnh cht tin cng" ca ch nhm cn qut vng ch hu hoc quy ri hu phng ca ta. Trong thi gian t cui thng 5 n cui thng 7-1953, nhng cuc cn qut ca ch din ra lin min cc tnh Nm B, Bnh - Tr - Thin, ng bng Bc B... Trong nhng cuc cn qut ny, ch huy ng lc lng rt mnh, c khi ti hng 2. i tng V Nguyn Gip: in Bin Ph... Sd, tr.51 . 190

chc tiu on b binh, c pho binh v khng qun ym tr; in hnh l cc trn cn qut ln Bnh - Tr - Thin, vng Hi Hu tnh Nam nh, vng sng Luc tnh Thi Bnh. Chng tn st nhn dn, vy bt thanh nin, dn dn vo cc khu tp trung tin b kim sot. Chng ra sc nh ph cc cn c du kch, ph hoi kinh t, ph hoi lc lng d tr ca ta. Mt s ni (Nam B) do mc sai lm hu khuynh, nn hot ng v trang ca ta cc vng tm b chim v vng du kch b gim st r rt. Nhng sai lm ny c kp thi un nn, nn tnh hnh c ci thin dn. cc ni khc, tuy gic Php t thm c mt s v tr nh nhm kim sot cht hn cc trc ng giao thng thy, b v bt thanh nin vo lnh, nhng vn khng ci thin c th chim ng ca chng; cc khu du kch vn ng vng v ngy cng m rng. Ti Vit Bc, t gia thng 7-1953, ch tin hnh cuc hnh qun b ng khng chp nhong theo kiu bit kch, mang tn chin dch Chim n. Ngy 17-7, ch th 3 tiu on d xung mt a im nh hp pha bc th x Lng Sn, nhm ph hy cc hang ng cha v kh ca ta. Va t chn ti mt t, cha kp trin khai i hnh, qun ch b ta chn nh quyt lit, nn ch kp t cc gi thuc n pha ngoi ca hang ri rt chy v hng Tin Yn. Ti Ty Bc, trong thng 6 v thng 7, ch tng cng hot ng gin ip, th bit kch, m rng nhng vng th ph cc khu vc gn Lo Cai, Lai Chu v nht l Sn La. Thng 8-1953, ch rt ton b binh lc N Sn v tp trung ng bng Bc B. Thng 10-1953, ch huy ng 6 binh on c ng m cuc tn cng ln vo vng Nam Ninh Bnh, uy hip vng t do Thanh Ho, nhm ph k hoch tin cng ca ta. Vi nhng hot ng tch cc, trn thc t thc dn Php thc hin c mt phn trong K hoch Nava. n cui nm 1953, chng lp c 54 tiu on ngy qun; ng thi xy dng c 84 tiu on qun c ng; trong c 44 tiu on 191

c tp trung ti ng bng Bc B. Nh vy, nu tnh c lc lng chim ng, ti ng bng Bc B, ch c tt c l 112 tiu on. Bng vic tp trung khi qun c ng ln ti ng bng Bc B - ni ng dn, nhiu ca, c coi l then ca ng Dng, Nava hi vng thu ht ch lc ca ta v tiu dit. II- Cuc tin cng chin lc ng - Xun 1953 1954 v chin dch in Bin Ph 1. Cuc tin cng chin lc ng - Xun 1953 - 1954 ng trc m mu v hnh ng mi ca Php - M , B Chnh tr Trung ng ng triu tp Hi ngh thng 9-1953, ra ch trng chin lc ng - Xun 1953 - 1954. Vi quyt tm gi vng th ch ng nh ch trn c hai mt trn chnh din v sau lng ch, phi hp hot ng trn phm vi c nc v ton ng Dng, Hi ngh xc nh phng hng chin lc ca ta trong ng - Xun 1953 - 1954 l: - Tp trung phn ln b i ch lc m nhng cuc tin cng vo nhng hng quan trng v chin lc m ch tng i yu, nhm tiu dit mt b phn quan trng sinh lc ch, gii phng t ai, ng thi buc chng phi b ng phn tn lc lng i ph vi ta trn nhng a bn xung yu m chng khng th b. y mnh chin tranh du kch khp cc chin trng sau lng ch; ng thi tch cc tin hnh mi s chun b cn thit trong nhn dn v b i a phng, dn qun du kch cc vng t do cho b i ch lc ch ng nh ch theo k hoch nh. Do hnh ng ca ch cha r rt, Hi ngh B Chnh tr nu ln phng chm tc chin chung l "Tch cc, ch ng, c ng, linh hot", "nh n chc" (chc thng th nh cho k thng, khng chc thng th kin quyt khng nh). 192

Thc hin ch trng chin lc ca B Chnh tr, trong ng - Xun 1953 - 1954, qun i ta ch ng m mt lot chin dch tin cng ch trn khp cc chin trng ng Dng. Vo trung tun thng 11-1953, mt n v ch lc ca ta bt u tin ln Ty Bc, hng chnh l Lai Chu; mt n v khc vt qua rng ni Trng Sn, tin sang Trung Lo phi hp cng vi bn chun b nh ch. Pht hin s di chuyn ca qun ta ln Ty Bc, ngy 20-111953, Nava cho 6 tiu on lnh u - Phi tinh nhu nhy d xung chim ng in Bin Ph (chin dch Casto). Bng hnh ng ny, thc dn Php nhm bo v chin trng Ty Bc, Thng Lo v ph k hoch tin cng ca ta. Ngy 10-12-1953, qun ta m cuc tin cng vo th x Lai Chu; mt b phn khc tin xung bao vy in Bin Ph. Qua 10 ngy chin u, qun ta tiu dit v lm tan r 24 i i ch, gii phng ton b khu vc Lai Chu, uy hip in Bin Ph t pha bc. Thc dn Php buc phi rt bt 6 tiu on qun c ng t ng bng Bc B ln xy dng in Bin Ph thnh ni tp trung binh lc th hai. K hoch Nava bc u b ph sn. u thng 12-1953, phi hp vi b i Patht Lo, qun ta m chin dch Trung Lo, loi khi vng chin u 3 tiu on u - Phi, gii phng tnh Th Kht, uy hip cn c Xn (Xavanakht). ch buc phi iu qun c ng t ng bng Bc B v cc chin trng khc tng cng cho Xn. T , Xn tr thnh ni tp trung binh lc th ba ca qun Php. Tha thng, mt n v nh ca b i tnh nguyn Vit Nam phi hp vi qun i Patht Lo men theo dy Trng Sn, tin cng xung H Lo; gii phng th x Atp v ton b cao nguyn Blven; sau phi hp vi qun gii phng Campuchia, gii phng Vnsai v Ximpang, uy hip Tungstreng, ni lin khu du kch ng Bc Campuchia vi cn 193

c H Lo. Mc d b qun ta nh nhiu ni, nhng Nava vn ch quan cho rng "sc Vit Minh tn". V vy, ngy 20-1-1954, Nava tp trung 20 tiu on b binh m chin dch qung tn cng vo Tuy Ho (Ph Yn) nhm nh chim ton b vng t do ca ta Lin khu V theo k hoch d nh. Thc hin phng hng chin lc ca B Chnh tr Trung ng ng, nu cao tinh thn chin u dng cm, tch cc, ch ng, c ng v linh hot, b i ta m cuc tin cng ch ln Ty Nguyn. m 26-1-1954, trn hng th yu ca chin dch, b i ta n sng tiu dit cc v tr trn ng 19 - An Kh m mn chin dch. Ngy 5-2-1954, th x Kon Tum v ton b vng Bc Ty Nguyn c gii phng. Plycu v cc c im ca ch min Nam Ty Nguyn b uy hip. ch buc phi b d cuc tin cng vo Tuy Ho; ng thi phi iu ng 11 tiu on t Nam B v Bnh - Tr - Thin ln tng cng cho Plycu v mt s c im Nam Ty Nguyn. Sau ng bng Bc B, in Bin Ph v Trung Lo, Plycu cng mt s cm c im Nam Ty Nguyn tr thnh ni tp trung binh lc th t ca qun Php. nh lc hng phn on ca ch, to iu kin thun li cho vic tip tc y mnh mi cng tc chun b tin cng tp on c im in Bin Ph, t cui thng 1-1954, b i ch lc ta phi hp vi b i Patht Lo m cuc tin cng ch Thng Lo. Tri qua hn 10 ngy chin u, qun ta tiu dit 17 i i ch, thu hng chc tn v kh, n dc, gii phng lu vc sng Nm Hu. Nhn lc ch hoang mang, mt b phn lin qun Vit - Lo tin cng ln pha bc, gii phng hon ton tnh Phong Xa L rng khong 10.000 km2. T sau chin thng ny, c mt vng rng ln ng Bc, Vit Bc, Ty Bc ca Vit Nam v khu gii phng Sm Na ca Lo c ni lin thnh mt di lin hon vng chc. Nhm i ph vi tnh hnh trn, B ch huy qun i Php 194

ng Dng buc phi lp mt cu hng khng a qun t ng bng Bc B ln tng cng cho Lung Phabng - Mng Si. Lung Phabng - Mng Si tr thnh ni tp trung binh lc th nm ca ch trn chin trng ng Dng. Phi hp vi cc cuc tin cng ca b i ch lc trn cc mt trn chnh din, ti cc mt trn sau lng ch, t Nam B, Nam Trung B, Bnh - Tr - Thin n ng bng Bc B, qun v dn ta y mnh chin tranh du kch. Nam B, b i ch lc v b i a phng y mnh tin cng vo vng tm b chim, tiu dit nhiu ch, kt hp vi cng tc binh vn, to iu kin cho qun chng u tranh chnh tr. Nam Trung B, chin tranh du kch pht trin mnh, tiu dit v bc rt nhiu v tr ch gii phng nhiu vng rng ln. Bnh - Tr - Thin, b i ta hot ng mnh trn ng s 9, ph hu nhiu cu cng, tiu dit nhiu ch, dit v bc ch rt 6 v tr, gii phng hon ton huyn Hng Ho v mt phn huyn Cam L (Qung Tr). Trn ng s 1 v ng s 9, qun ta tiu dit nhiu xe v on tu ca ch. ng bng Bc B l ni qun ch tp trung ng nht v cng l ni thng xuyn din ra cc cuc tr, sc gay go quyt lit gia ta v ch. Di s lnh o ca Lin khu u Lin khu III, Khu u khu T Ngn v Thnh u H Ni, cc hot ng tin cng qun s ca b i ch lc, b i a phng v dn qun, du kch khng ngng pht trin v t nhiu kt qu. Phng tuyn sng y ca ch b ph v; cn c ca ta t ngn v hu ngn sng Hng c m rng. Con ng s 5 - tuyn giao thng huyt mch, c coi l yt hu ca ch, lin tip b qun ta phc kch; nhiu lc b t lit; nhiu on t vn ti v tu qun s ca ch b ph hu. Qun ta lin tc tp kch cc thnh ph, th x, k c th H Ni v mt s sn bay (Gia Lm, Ct Bi), tiu dit sinh lc ch, ph 195

hu my bay v nhiu phng tin chin tranh ca chng. Nh vy, bc vo ng - Xun 1953 - 1954, thc hin ch trng chin lc ca B Chnh tr Trung ng ng, qun ta lin tip ch ng m cc cuc tin cng chin lc trn ton chin trng ng ng; ng thi y mnh chin tranh du kch trong cc vng sau lng ch, tiu dit sinh lc ch, ph hu phng tin chin tranh, gii phng nhiu vng t rng ln. Cc hot ng bn b, lin tc, rng khp vi hiu qu cao ca qun v dn ta buc ch phi b ng phn tn lc lng c ng ang tp trung ng bng Bc B n cc chin trng rng ni; trong , b phn qun tinh nhu bc nht b giam chn ti in Bin Ph. S qun c ng ca ch ng bng Bc B t ch c 44 tiu on, ch cn li 20 tiu on. K hoch Nava b ph sn mt bc rt nghim trng. Thng li ca ta trong cc cuc tin cng chin lc ng - Xun 1953 1954 l s chun b nhng iu kin vt cht v tinh thn cho qun v dn .ta m trn quyt chin chin lc vo tp on c im in Bin Ph. 1.Chin dch in Bin Ph (1954) Sau khi khng t c m mu bo v chin trng Ty Bc, Thng Lo v cng khng ngn chn c k hoch tin cng ca ta trong ng - Xun 1953 - 1954, B ch huy qun i Php ng Dng quyt nh chp nhn cuc chin u vi ch lc ta ti chin trng rng ni Ty Bc Vit Nam. Do , t u thng 12-1953, Nava ch trng xy dng in Bin Ph thnh mt tp on c im mnh. in Bin Ph l mt thung lng rng ln thuc pha nam tnh Lai Chu, c chiu i t 18 n 20 km; chiu rng t 6 n 8 km; cch H Ni khong 300 km v cch Lung Phabng khong 200 km theo ng chim bay. Thung lng in Bin nm gn bin gii Vit - Lo, trn mt ng ba c nhiu tuyn ng quan trng. Di con mt ca cc nh qun s Php, in Bin Ph "l mt v tr chin lc quan trng chng nhng 196

i vi chin trng ng Dng, m cn i vi ng Nam - mt trc giao thng ni lin cc min bin gii Lo, Thi Lan, Min in v Trung Quc" 1. l "mt ci cha kho bo v Thng Lo", mt "bn xoay" c th i bn pha Vit Nam, Lo, Min in, Trung Quc 2. in Bin Ph c xy dng thnh mt h thng phng ng dy c gm 49 c im, mi c im u c kh nng phng ng. Nhiu c im nm k nhau c t chc li thnh cm c im; mi mt cm c im chnh l mt trung tm khng theo kiu phc tp, c lc lng c ng v ho lc ring, c h thng cng s vng chc, xung quanh c hng ro dy thp gai dy c v c c nng c lp phng ng kh mnh. Mi trung tm khng cng nh ton b tp on c im u c che ch bng mt h thng cng s nm chm di mt t, bng mt h thng vt cn hng ro hoc bi dy thp gai, bi mm cng mt h thng ho lc mnh. Tp on c im in Bin Ph c 8 cm c im v c xy dng thnh 3 phn khu c kh nng ym tr cho nhau: Phn khu Bc c hai trung tm khng l c Lp v Bn Ko; trong c im c Lp c nhim v n ng pha bc, ngn chn cuc tin cng ca qun ta t hng Lai Chu vo in Bin Ph. Phn khu Nam t ti bn Hng Cm, c mt sn bay d b, lm nhim v ngn chn qun ta tin cng t pha nam ln, ng thi gi con ng lin lc vi Thng Lo. Phn khu ln nht v quan trng nht l phn khu Trung tm, t ti gia thung lng Mng Thanh (huyn l in Bin, nay l thnh ph in Bin). Ti phn khu ny, c nm s ch huy ca Tng Ctxtri, mt sn bay chnh Mng Thanh - ni 1.2. Theo: Lch s cuc khng chin chng thc dn Php 1945 1954. T. 2. Sd. tr.301 197

c coi l "tri tim" v l ci "d dy" ca tp on c im. ch tp trung phn khu Trung tm ti 2/3 lc lng. pha ng phn khu Trung tm c mt h thng cao im rt li hi (A1, C1, D1, El), hp thnh mt bc bnh phong thin nhin vng chc m ch cho l kh lng vt qua. Cm c im Him Lam tuy thuc phn khu Trung tm, nhng cng vi cc cm c im c Lp, Bn Ko l nhng v tr ngoi vi t xut ca ch, c nhim v n ng pha bc v ng bc, ngn chn cuc tin cng ca ta t hng Tun Gio vo in Bin Ph. Lc lng ch tp on c im in Bin Ph tng dn t 6 tiu on ln 9 tiu on, ri 12 tiu on. Cho n thng tun thng 3-1954, tng s binh lc ca ch l 17 tiu on (16.200 tn), phn ln l cc n v lnh u - Phi tinh nhu. Vi h thng cng s vng chc, lc lng c ng mnh, binh kh k thut nhiu v hin i, tp on quc Php - M u coi in Bin Ph l "Pho i bt kh xm phm", l "ci by him c", "ci my nghin khng l" nghin nt qun ch lc ca ta. Trung tm im ca K hoch Nava t cho tp trung qun c ng ti ng bng Bc B, chuyn sang xy dng tp on c im in Bin Ph. V vy, mun ph tan K hoch Nava ngn chn m mu ca quc Php - M, nht thit phi tiu dit tp on c im in Bin Ph. C tiu dit c in Bin Ph th mi p tan c m mu ko di v m rng chin tranh ca quc Php - M. Tuy nhin, s cn thit phi tiu dit tp on c im in Bin Ph v tm quan trng ca in Bin Ph khng th coi l c s ch yu v duy nht h quyt tm nh in Bin Ph. Vn ch yu l cn c vo so snh lc lng c th gia ta v ch lc by gi, cn c vo nhng kh nng mi ca qun ta v ca ch c th i n quyt nh nh hay khng nh . Ngy 6-12-1953, B Chnh tr Trung ng ng triu tp Hi ngh v nhn nh: in Bin Ph l mt tp on c im 198

mnh nht ca thc dn Php ng Dng, nhng n c nhng ch yu rt c bn. Tp on ny nm su trong vng rng ni Ty Bc Vit Nam, cch xa hu phng ca ch; mi s tip t, tip vin u da vo ng khng, nn d b c lp. i vi ta, in Bin Ph cng l ni xa hu phng ln (cch Vit Bc v vng t do Thanh - Ngh - Tnh t 300 n 500 km). V vy, nu nh in Bin Ph, ta s gp kh khn ln nht l vn tip t, hu cn; nhng nhn dn ta hon ton c kh nng khc phc c. l, hu phng ca ta c xy dng vng chc v mi mt v ang chuyn mnh trong cuc cch mng rung t; chnh quyn dn ch nhn dn v mt trn dn tc thng nht da trn nn tng lin minh cng nng c cng c v m rng. Hn na, qun i ta trng thnh khng ch v s lng, m c v cht lng, c kh nng nh c mt tp on c im. T nhn nh trn, B Chnh tr quyt nh m chin dch in Bin Ph, mang mt danh chin dch Trn nh. Mc tiu ca chin dch l tiu dit ton b lc lng ch tt y, gii phng ton b lnh th Ty Bc v to iu kin thun li cho bn gii phng min Bc Thng Lo; ng thi tiu hao mt phn sinh lc ch trn chin trng ng Dng. in Bin Ph tr thnh im quyt chin chin lc gia ta v ch. Trong Ch th ngy 22-12-1953, Ch tch H Ch Minh nu r chin dch in Bin Ph l mt chin dch rt quan trng khng nhng v qun s m c v chnh tr, khng nhng i vi trong nc m c i vi quc t. V vy, ton ng, ton qun phi tp trung hon thnh cho k c. T sau quyt nh ca B Chnh tr, mi cng tc chun b cho chin dch c xc tin rt khn trng. B ch huy v ng u Mt trn c thnh lp do i tng V Nguyn Gip - U vin B Chnh tr, Tng T lnh qun i nhn dn Vit Nam trc tip lm Ch huy trng kim B th ng u Mt 199

trn. Chnh ph ra quyt nh thnh lp Hi ng cung cp mt trn do Phm Vn ng - U vin B Chnh tr, Ph Th tng Chnh ph, lm Ch tch. Quyt tm chin lc ca B Chnh tr Trung ng ng v Ch tch H Ch Minh bin thnh ch v hnh ng ca ton ng, ton dn v ton qun ta. Vi khu hiu "Tt c cho tin tuyn, tt c chin thng", nhn dn cc vng t do Vit Bc, Lin khu III, Lin khu IV, vng mi gii phng Ty Bc, cng nh trong cc vng du kch v cn c du kch ng bng Bc B u hng hi, t nguyn ng gp sc lc, tin ca, sn sng hi sinh ht thy, kp thi bo m cung cp cho chin dch. Trong chn nm khng chin chng Php v can thip M, cha bao gi sc mnh hu phng li c pht huy cao v s dng mt cch c hiu qu nh thi k ny. Trong chin dch in Bin Ph, ng bo cc dn tc Vit Bc, Ty Bc, Lin khu III, Lin khu IV ng gp 261.453 dn cng (tng ng 14 triu ngy cng), 25.056 tn lng thc, 907 tn tht v hng ngn tn thc phm khc. c bit, ng bo Ty Bc c nhng c gng rt ln. Tuy mi c gii phng, t rng ngi tha, i sng cn rt kh khn, nhng trong chin dch ny, ng bo Ty Bc dn ht sc mnh tip t cho b i 7.310 tn go, 389 tn tht, 800 tn rau xanh; ng thi huy ng 31.818 dn cng lm cng tc vn chuyn, sa cha cu ng, xy dng kho ln. Hng vn thanh nin xung phong phi hp vi cc n v cng binh anh dng ph bom n chm, m ng n cc trn a. Hng ngn km ng c xy dng v sa cha phc v chin dch. Cc phng tin vn chuyn t th s n c gii c huy ng. Hu ht t vn ti (628 chic) c a ra mt trn. B i vn ti nu cao tinh thn khc phc kh khn, xe chy ban m khng cn n, vt qua bom n chm, lun tng nng sut v hon thnh vt mc k hoch. Khong 11.800 thuyn cc 200

loi ngc dng sng M t Thanh Ho, vt thc sng t Lin khu III, Ho Bnh... ln; hoc xui dng Nm Na t Phong Th, Lai Chu tip t cho mt trn. Khong 21.000 xe p th, 500 nga th v hng ngn xe tru b, xe ct kt... cng c huy ng phc v chin dch. Qun v dn ta to nn nhng k tch trn mt trn hu cn phc v tin tuyn, vt ra khi mi tnh ton v d kin ca k th khi chng chp nhn giao chin vi ch lc ca ta ti mt trn in Bin Ph. Lc lng cho lc ta tham gia chin dch in Bin Ph c cc i on 308, 312, 316 (thiu 1 trung on), Trung on 57 (thuc i on 304); tt c gm 9 trung on b binh v i on 351 vi mt trung on lu pho 105, mt trung on sn pho v sng ci, mt trung on pho cao x v bn tiu on cng binh. Tng s qun ch lc ca ta ho tuyn c khong hn 40.000; nu tnh c tuyn hai l 55.000 ngi. Nh vy so vi ch, ta c u th hn, nhng khng ln. Sau khi h quyt tm tiu dit ton b tp on c im in Bin Ph, cng vi cng vic chun b, mt vn ht sc quan trng c t ra l nh nh th no. l vn thuc v phng chm ch o chin dch. Thi gian u, cn c vo thc t qun ch mi nhy d xung, lc lng ca ch cha c tng cng, b tr ca chng cn s h, trn a phng ng cha c cng c, cn mang tnh d chin, ta ch trng nh nhanh gii quyt nhanh. nh nhanh gii quyt nhanh c nhiu ci li: Qun ta ang sung sc, cuc chin u khng ko di nn t tiu hao, mi mt; vn tip t lng thc, n dc c th m bo chc chn, khng gp tr ngi ln. Tuy nhin, "nh nhanh gii quyt nhanh c mt iu bt li rt ln l qun ta, mc du c chun b v t tng v chin thut nh tp on c im, nhng cha c kinh nghim thc t, ln ny l ln u nh tp on c im, li 201

gp mt tp on c im mnh"1. iu c ngha l khng bo m chc thng. Bi vy, trong khi tin hnh cng tc chun b, B ch huy Mt trn tip tc theo di tnh hnh ch v kim tra li kh nng ca ta. Sau khi pht hin lc lng ch c tng cng (16.200 tn), cng s ca chng c cng c vng chc, ta kin quyt chuyn sang phng chm nh chc tin chc. Chiu 2512-1953, ton b lc lng ca ta c lnh rt ra khi trn a, tr v ni tp kt; cc n v pho binh trc y c lnh ko vo, lc ny c lnh ko ra. ym tr cho cuc thu qun tm thi, i on 308 c lnh phi hp cng Qun gii phng Pa tht Lo m cuc tin cng v hng Lung Phabng, va tiu dit sinh lc ch, va thu ht hu ht khng qun ca ch v hng . Mt cng cuc chun b mi vi mt khi lng cng tc tham mu, chnh tr v hu cn rt ln li c trin khai. Theo phng chm nh chc tin chc, chin dch in Bin Ph s din ra trong thi gian di, bao gm nhiu trn nh, mi trn tiu dit mt hoc nhiu c im; nh t ngoi vo trong. bao vy, chia ct, trit ngun tip t, tip vin ca ch, tin ti tiu dit ton b tp on c im. Tin hnh chin dch theo phng chm nh chc tin chc ng nhin chng ta s gp nhiu c khn, tr ngi mi. Chin dch cng ko di, ch cng tng cng cng s, li c th a thm vin binh; b i ta c th b tiu hao, mi mt v kh khn ln nht l v cung cp, tip t. Nhng nh chc tin chc, qun ta s to ra c u th v binh lc v ho lc trong tng trn nh, li hp vi trnh ca b i ta lc . Theo phng chm ny, chng ta gi c ch ng hon ton, ng thi c th khot su nhc im ln nht ca ch l vn
1. V Nguyn Gip: in Bin Ph. In ln th 7, c sa cha. NXB Qun i nhn dn, H Ni 2004, tr. 116.

202

tip t vn ti. Nh vy, nh chc tin chc l bo m chc thng, mt nguyn tc hng u ca chin dch. Ngy 11-3-1954, trong lc ton mt trn ang khn trng hon tt cng vic chun b kp gi n sng theo quy nh, th nhn c th ng vin ca Ch tch H Ch Minh: "Cc ch sp ra mt trn. Nhim v cc ch ln ny rt to tn, kh khn, nhng rt vinh quang. Cc ch va c chnh qun chnh tr, chnh hun qun s v thu c nhiu thng li v t tng v chin thut, k thut. Nhiu n v nh thng trn cc mt trn. Bc tin rng cc ch s pht l thng li va qua, quyt tm vt mi kh khn gian kh lm trn nhim v v vang sp ti. Bc ch cc ch bo co thnh tch thng nhng n v v c nhn xut sc nht. Chc cc ch thng to. Bc hn cc ch 1. Bc th ca Ch tch H Ch Minh c ph bin ti cn b, chin s v anh ch em thanh nin xung phong, dn cng ho tuyn, to nn khng kh phn khi, thi ua lp cng trn khp cc trn a.Chin dch in Bin Ph din ra theo ba t: - t 1 t 13 n 17-3-1954, qun ta tin cng tiu dit cc c im Him Lam, c Lp, Bn Ko. Ch trong gn 5 ngy, vi hai trn nh ln then cht, qun ta p tan h thng phng ng ca ch trn hng Bc v ng Bc, xo s phn khu Bc v mt b phn ca phn khu Trung tm, tiu dit gn hai tiu on tinh nhu vo bc nht ca ch, lm tan r mt tiu on khc, m ca vo phn khu Trung tm, to iu kin 1. H Ch Minh. Ton tp. Tp 7 (1953 1955). NXB Chnh tr quc gia, H Ni 1996: tr. 165. 203

cho chin dch tip tc pht trin. Sau chin thng t 1, theo ch trng ca ng u v B ch huy mt trn, b i ta nhanh chng tip cn bao vy, chia ct qun ch bng h thng giao thng ho; ng thi tip tc khng ch sn bay, tch cc tiu dit v tiu hao sinh lc ch. Mc d b ch tm mi cch ngn chn, nhng cc ng ho ca qun ta vn ngy cng c ni di, to ra bao vy trn a ch. Pie Lnggle, mt s quan nh ngh ca thc dn Php v l mt trong nhng s quan u tin nhy d xung in Bin Ph, phi tha nhn: "Khng ai c th ng rng trong 50 ngy b binh Vit Minh li o c ti 400 khi ho giao thng lp rung ca in Bin Ph. V B ch huy qun ta khm ph c rng li xng v li cuc ca h cng l nhng v kh mnh m nh xe tng v my bay"1 . Sau 10 ngy phn u y hi sinh gian kh, cng cuc xy dng trn a tin cng v bao vy mi ca qun ta c bn hon thnh, vi hng vn hm h v trn 100 km ng ho bao kn trn a trung tm ca i phng. Nh c h thng hm, ho m "ta c iu kin hn ch vin binh ca ch, lm kh khn s tip t ca chng, nht l pht huy c tt c cc c ho lc t sng ci tr ln uy hip tung thm ca ch... lm cho cc cuc oanh tc d di ca ch gn nh v hiu qu..."2; ng thi thc hin c vic tht cht vng vy v to iu kin tip cn v tin cng qun ch"3.

1. Sm st in Bin. Xem bo Qun i nhn dn. S 4662, ngy 28-41974. 2.2. Kt lun ca i tng V Nguyn Gip Hi ngh chun b t 2 chin dch in Bin Ph ngy 27-3-1954. Dn theo: "Lch s cuc khng chin chng thc dn Php 1945-1954". Tp 2, sd, tr. 409.

204

- t 2, t 30-3 n 26-4- 1954, qun ta ng lot n sng tin cng cc cao im pha ng phn khu Trung tm. Chiu ngy 30-3, pho binh ta dn dp nh n vo s ch huy ca Ctxtri cng cc im cao C1, Dl, El, cc trn a pho v khu vc qun c ng Mng Thanh, Hng Cm. ch hoang mang, khng kp tr tay i ph do b bt ng. Ti khu i C1, cuc tin cng ca qun ta din ra kh nhanh gn. Ch trong vng 45 pht, qun ta chim lnh ton b Cl v tip tc pht trin sang c im C2. T ngy 9-4, sau khi tng cng lc lng, ch t chc phn cng chim li i Cl ci thin th ng chn ti khu ng trn a trung tm. Hai bn ta v ch ginh nhau tng tc t, tng on ho; n cui thng 4, mi bn chim mt na qu i. Ti khu vc i E, sau hn mt gi chin u, qun ta hon ton lm ch mc tiu. Ti khu vc i Dl, trn tin cng ca ta din ra cng kh thun li, nhanh chng tiu dit c im ca ch. Tha thng, qun ta pht trin tin cng sang c im D2 v cc ngn i pha trong. Ti khu vc i A1, ch c mt hm ngm c th. Cuc chin u din ra c lit ngay t u. Hai bn ginh nhau tng ngch ho, tng l ct. Th trn ging co khu vc ny ko di cho n ngy 4- 4, mi bn ch gi c mt na c im: Ta na phn pha ng, ch na phn pha ty. Sau , qun ta tip tc cng c, gi vng trn a v cuc sc gia hai bn din ra quyt lit sut thng 4-1954. chun b cho cuc tin cng mi, qun ta hon thnh mt ng ngm di gn 50 mt tin st ti hm ngm ca ch i A1 v t vo mt khi bc ph gn mt tn thuc n TNT. Trong thi gian m t tn cng th hai, qun ta va dng lc lng nh vy p nh ln di mt t, va bn my bay, trit ngun tip t, tip vin ca ch. B i cao x cng vi cc n v sng my phng khng ca cc i on b binh to 205

thnh mt li la khng ch bu tri in Bin Ph trong tm cao t 3 km tr xung. My bay ch phi th d t cao trn 3 km, nn mt phn ba s d ri vo khu vc trn a ca ta; trong c kh nhiu n dc cc loi cng nhiu lng thc, thc phm, thuc men. Qun v dn ta ngy cng thm phn chn, tch cc khc phc kh khn v tip t, nng cao quyt tm ginh thng li. Cho n cui thng 4-1954, vng vy ca qun ta xung quanh Mng Thanh, Hng Cm sit cht. Mi vic chun b cho t tin cng th ba c bn hon thnh. Binh lnh ch thc s lm vo tnh trng ht sc nguy khn. Phm vi chim ng ca chng ch cn rt hp; lng thc, thc phm, n dc cn dn. Nhng cn ma u ma trt xung khin cc chin ho ca ch b ngp trong nc. Binh lnh Php sng chui rc, ngoi ngp trong bn ly, di bom n, ma gi dm d sut ngy m nhanh chng tiu hao th lc v suy sp tinh thn chin u. ng trc nguy c tp on c im in Bin Ph c th b tiu dit, Chnh ph Php ngy thm bi ri v M cng lo ngi. Ngoi nhng khon vin tr ln, B Quc phng M cn ra mt k hoch hnh binh mang tn V tua (Vautour - Diu hu), d kin s s dng 80 - 90 my bay B.29 (loi my bay chin lc ln nht ca M lc by gi) t cn c Clc Phin c 150 my bay chin u ca Hm i 7 h tng, n nm bom "nghin nt" cc n v Vit Minh ang bao vy in Bin Ph. chun b cho k hoch ny, t thng tun thng 41954, hai tun dng hm ca Hm i 7 tin vo vnh Bc B. Trung tun thng 4, mt vin tng ch huy khng qun M ti ng Nam n Si Gn nghin cu tnh hnh. Mt s s quan M cng p my bay ln trinh st thc a in Bin Ph nghin cu cc mt k thut cho cuc hnh qun. t 3, t 1-5-1954 n 7-5-1954, qun ta ng lot tin cng 206

khu trung tm Mng Thanh v phn khu Nam, ln lt tiu dit cc cn c khng cn li ca ch. Trong m u tin ca i tin cng, qun ta tiu dit cc c im Cl, 505, 505 A pha ng v 31 A pha ty. Ngy 2-5, Nava vi v p my bay ra H Ni triu tp mt cuc hp bn cch cu vn tnh th. Sau khi cn nhc mi gii php, Nava quyt nh cho qun lnh in Bin Ph rt chy sang Lo trnh nguy c b tiu dit hon ton. Nhng k hoch ny cha kp trin khai thc hin th b tai ho do qun ta ging xung. Chiu ngy 6-5, cc loi pho ci ca ta cng 12 dn ho tin bn d di vo cc c im, lm cho ch ht sc khip s. Sau i pho kch ko di 45 pht, b binh ta bt u tin cng. Vo lc 20 gi 30 pht ngy 6-5, ta cho n qu bc ph t trong lng i A1. l hiu lnh tng cng kch ca qun ta. T cc hng, qun ta trn vo nh chim cc v tr cn li phn khu Trung tm. Th ca ta nh nc v b; b i ta nh ti u, c trng ca ch xut hin ti . Vo lc 17 gi 30 pht ngy 7-5, qun ta bt sng Tng Ctxtri cng ton th B tham mu tp on c im in Bin Ph. cc c im cn li xung quanh hm Ctxtri, binh lnh ch l lt ko c trng ra hng. Ti phn khu Nam, b i ta dng loa ku gi ch u hng, nhng li dng lc m ti, chng rt chy. B i ta truy kch, n 24 gi ngy 7-5, ton b qun ch phn khu Nam b tiu dit v bt gn. Cng vi chin dch in Bin Ph, trn chin trng ton quc, qun v dn ta cng y mnh cc hot ng phi hp. Ti ng bng Bc B, t u thng 3-1954, b i ta tp kch sn bay Gia Lm, t chy mt kho xng, ph hu 18 my bay. Ba ngy sau , dn qun, du kch Kin An tp kch sn bay Ct Bi, ph hu 59 my bay cng mt khi lng ln v kh, phng tin chin tranh. Trong nhng ngy tip theo, qun v dn khu T ngn sng Hng m nhiu t tng cng kch, 207

lm t lit ng s 5 - c coi l yt hu ca ch - cng cc tuyn ng chin lc khc, san phng v bc ch rt nhiu v tr. pha Hu ngn, cc i on ch lc cng vi b i a phng v dn qun, du kch va tin cng ch, va y mnh cng tc binh vn lm cho hng vn lnh ngy b ng, hng lot t chc t ngy tan r. Trong cc vng tm b ch chim, phong tro u tranh chnh tr cng pht trin vi kh th mnh m. Nhn dn ta ni dy ph tri tp trung, tr v qu c lm n. Ti Trung B, hng ng Tun l nh mnh do Lin khu u v B T lnh Lin khu IV pht ng, trong nhng ngy cui thng 3-1954, qun v dn Bnh - Tr - Thin lin tip tp kch hng lot v tr ch, t chc nhiu trn phc kch trn on ng xe la v ng s 1 t o Hi Vn ra Qung Tr, lt nho nhiu on tu qun s, ph hu hng chc xe vn ti . . . min Nam Trung B, thc hin i hai chin ch gii phng Ty Nguyn v nh tr cuc hnh qun nhng ln th hai1, qun ta tp trung lc lng pht trin vo Nam Ty Nguyn, nh mnh trn cc tuyn ng 19, 14 v 7; ng thi y mnh chin tranh du kch vng sau lng ch. Cuc tin cng y tham vng ca thc dn Php trn chin trng min Nam m trung tm im l cuc hnh qun tlng hon ton tht bi. Ti Nam B, cng vi cc cuc tin cng qun s rng khp, tiu dit hng trm n bt, thp canh, cng tc ch vn cng t kt qu ln. Hng vn binh lnh ngy b n bt tr v vi gia nh. Ngy qun, ngy quyn tan r nhiu ni. Khu du kch v cn c du kch c m rng, ni lin t ng sang ty, to nn th mi cho cuc u tranh.

1. Ngy 12-3-1954, ch huy ng 40 tiu on m tip cuc hnh qun nhng 2 nh chim Quy Nhn v tnh Bnh nh.

208

Nhng hot ng tin cng qun s, chnh tr ca qun v dn ta trn khp cc chin trng khng nhng tiu dit sinh lc ch, lm tht bi m mu bnh nh ca ch, m cn c tc dng kim ch mt b phn quan trng qun c ng ca chng, khng cho chng iu qun tip vin cho chin trng in Bin Ph. Trong cuc tin cng chin lc ng - Xun 1953 - 1954 vi nh cao l chin dch in Bin Ph, qun v dn ta loi khi vng chin u 128.200 tn ch, thu 19.000 sng cc loi, bn ri v ph hu 162 my bay, gii phng nhiu vng rng ln c tm quan trng v chin lc. Ring trong chin dch in Bin Ph, sau 55 ngy m chin u ngoan cng, cc lc lng v trang nhn dn ta tiu dit hon ton tp on c im mnh nht ca ch trn chin trng ng Dng; tiu dit v bt 16.200 tn, gm 17 tiu on b binh v lnh d, 3 tiu on pho binh, sng ci, 10 i i ngy va b sung v cc n v cng binh, vn ti, xe tng... Tng s s quan, h s quan ch b dit v b bt l 1.766 tn; trong c 1 thiu tng, 16 i t, trung t. Tng s my bay b bn ri v ph hu l 62 chic. Ton b v kh, kho tng, c s vt cht k thut ca ch in Bin Ph u lt vo tay ta. Chin thng ng - Xun 1953 - 1954, nh cao l chin thng lch s in Bin Ph l chin thng ln nht ca qun v dn ta trong khng chin chng thc dn Php. cng l mt trong nhng chin cng rc r nht ca dn tc ta trong lch s u tranh chng gic ngoi xm. Chin thng in Bin Ph " c ghi vo lch s dn tc nh mt Bch ng, mt Chi Lng hay mt ng a th k XX, v i vo lch s th gii nh mt chin cng chi li t ph thnh tr ca h thng n dch thuc a ca ch ngha quc"1. Vi quc t chin thng in Bin Ph c coi l "ting chung bo t ca ch ngha thc dn", l "ting ni vt
1. L Dun: Di l c v vang ca ng... Sd, tr.50.

209

ngang tai bn quc quc t, mt "nim hi vng to ln v ti sng ca loi ngi", "l li ku gi cc dn tc b tr tin ln xung phong chim lnh cc pho i cui cng ca ch ngha thc dn v ch ngha quc trn th gii..."1. Chin thng in Bin Ph l mt n ging quyt nh, p tan hon ton K hoch qun s Nava, bp ch xm lc ca thc dn Php, lm xoay chuyn cc din chin tranh ng Dng, to iu kin thun li cho cuc u tranh ngoi giao ca ta Hi ngh Ginev (Genve) ginh thng li. III- Hi ngh w Hip nh Ginev 1951 v chm dt chin tranh, lp li ho bnh ng Dng 1- Hi ngh Ginev Lp trng trc sau nh mt ca ng, Chnh ph v nhn dn ta l lun ging cao ngn c ho bnh. Bi vy, trc v trong qu trnh tin hnh cuc khng chin, Chnh ph Vit Nam Dn ch Cng ho nhiu ln ngh Chnh ph Php cng thng lng gii quyt mt cch ho bnh vn Vit Nam, nhng u b khc t. Bc vo ng Xun 1953 - 1954, cng vi cuc tin cng trn mt trn qun s, ng v Chnh ph ta ch trng m cuc tin cng trn mt trn ngoi giao kt thc cuc khng chin. sau gn 9 nm tin hnh cuc chin tranh xm lc ng Dng, thc dn Php cng b sa ly v l thuc vo M ; ni b
1. Li pht biu ca Trng phi on qun s nc Cng ho Angiri sang thm Vit Nam. Xem "m mu ca quc Php - M trong chin dch in Bin Ph, tr.171.

210

gii cm quyn Php b phn ho, hnh thnh phi ch chin v phi ch ho. Nhn dn Php u tranh mnh m i Chnh ph Php phi chm dt cuc chin tranh xm lc ng Dng. Ngy 27-7-1953, ti Bn Mn im din ra l k kt Hip nh nh chin Triu Tin, chm dt cuc chin tranh tn khc ko di trn 3 nm, dp tt mt l la chin tranh nguy him v lm du bt tnh hnh cng thng trn th gii. S kin ny thc y xu th gii quyt cc cuc xung t trn th gii bng con ng thng lng ho bnh. Trung Quc, Lin X cng sm i ti mt gii php ho bnh ng Dng theo gii php Triu Tin. Hi ng ho bnh th gii thng qua ngh quyt (9-1953) ku gi nhn dn cc nc u tranh i chm dt chin tranh ng Dng. Thng 10-1953, i hi Cng on th gii ln th ba hp Vin (o) ra quyt nh ly ngy 19-12-1953 lm ngy lo ng th gii on kt vi Vit Nam, i Php chm dt cuc chin tranh xm lc Vit Nam. Tt c tnh hnh trn cng vi nhng chin thng ca qun v dn ta trong nm 1953 to c s cho mt trn ngoi giao ca Chnh ph ta thc hin nhng bc i mi. Ngy 26-ll-1953, tr li phng vn nh bo Thy in, Ch tch H Ch Minh tuyn b: "... nu thc dn Php tip tc cuc chin tranh xm lc th nhn dn Vit Nam quyt tm tip tc cuc chin tranh i quc n thng li cui cng. Nhng nu Chnh ph Php rt c bi hc trong cuc chin tranh my nm nay, mun i n nh chin Vit Nam bng cch thng lng v gii quyt vn Vit Nam theo ng li ho bnh, th nhn dn v Chnh ph Vit Nam Dn ch Cng ho sn sng tip mun ... C s ca vic nh chin Vit Nam l Chnh ph Php tht th tn trng nn c lp tht s ca nc Vit Nam "1. Li tuyn b ca Ch tch H Ch Minh t r thin ch
1. H Ch Minh. Ton tp. Tp 6. NXB S Tht, H Ni. 1986. tr.194. 195.

211

ho bnh ca Vit Nam, ng thi gy chn ng ln trong d lun nc Php, c tc dng thc y phong tro u tranh cho ho bnh ca nhn dn Php v nhn dn th gii, m ra kh nng gii quyt bng con ng ho bnh cuc chin tranh ng Dng. D lun nc Php i hi phi m phn ngay vi Chnh ph H Ch Minh. Trc sc p t nhiu pha, ngy 19-11-1953, Th tng Php Lanien phi tuyn b: "Nu mt gii php danh d xut hin trong khung cnh a phng hoc trong khung cnh quc t, nc Php s vui lng chp nhn mt gii php ngoi giao cho cuc xung t"1. Ngy 25-1-1954, Hi ngh Ngoi trng bn nc ln (Lin X, M , Anh, Php) ti Bclin tho thun v vic triu tp mt cuc hi ngh quc t c i din Cng ho Nhn dn Trung Hoa tham d ti Ginev bn gii php ho bnh cho vn Triu Tin v lp li ho bnh ng Dng. Quyt nh v vic triu tp Hi ngh Ginev c d lun quc t hoan nghnh. Ngy 20-2, Th tng n Nu ra li ku gi ngng bn ng Dng to iu kin thun li cho vic tho lun vn ng Dng ti Hi ngh Ginev sp ti. T Nhn dn nht bo Trung Quc (22-2-1954) ng x lun nu r: "Khng nghi ng cht no l s tho thun ti Hi ngh Bclin s gp phn lm du tnh hnh trn th gii. Nhn dn Trung Quc ng h ngh quyt "2. Ngy 5-3-1954, Quc hi Php m phin hp c bit bn v vn ng Dng. D c s ngn cn ca phi ch chin, nhng ngy 10-3-1954, Quc hi Php vn thng qua ngh quyt hoan nghnh vic triu tp Hi ngh Ginev tm gii php chm dt chin tranh, lp li ho bnh ng Dng. Ngy 26-4-1954, Hi ngh Ginev chnh thc khai mc, c
1. Dn theo: Lch s Chnh ph Vit Nam... Sd, tr. 239. 2. Dn theo Lch s cuc khng chin chng Php 1945 - 1954. T. 2. Sd. tr. 449

212

s tham gia ca Ngoi trng cc nc Lin X, Trung Quc, M , Anh, Php, Cng ho Dn ch Nhn dn Triu Tin v Cng ho Triu Tin, tp trung tho lun vn Triu Tin. Cho n lc ny, gia nm nc ln vn cha thng nht vic xc nh thnh phn cc nc c lin quan tham gia Hi ngh Ginev v ng Dng. Pha Php ngh ch c i din ba chnh ph b nhn Vit Nam, Lo, Campuchia tham d Hi ngh cng vi nm cng quc. Pha Lin X ngh phi c i din Chnh ph Vit Nam Dn ch Cng ho. Anh, Php, M khng chp nhn ngh ny. Nhng khi qun i nhn dn Vit Nam m t tn cng cui cng vo in Bin Ph (l-51954), bit r tht bi khng th cu vn, ngy 2-5, ba nc phng Ty vi thng bo cho Lin X bit h chp nhn s c mt ca i din Vit Nam Dn ch Cng ho ti Hi ngh Ginev v ng Dng. Ngy 4-5-1954, theo li mi ca Chnh ph Lin X v Chnh ph Trung Quc, phi on Chnh ph Vit Nam Dn ch Cng ho, do Ph Th tng kim B trng B Ngoi giao Phm Vn ng lm Trng on, ti Ginev. Tham d Hi ngh c i din ca 9 bn: on i din Lin X ng u l B trng Ngoi giao Mltp, on i din Trung Quc ng u l Th tng kim B trng Ngoi giao Chu n Lai, on i din Chnh ph Vit Nam Dn ch Cng ho ng u l Ph Th tng kim B trng Ngoi giao Phm Vn ng, on i din Php ng u l B trng Ngoi giao Bin, on i din M ng u l Th trng Ngoi giao Smt, on i din Anh ng u l B trng Ngoi giao In, cng ba on i din ca chnh quyn b nhn Vit Nam, Lo v Campuchia. Ngy 8-5-1954, Hi ngh Ginev bt u chuyn sang bn v vn chm dt chin tranh, lp li ho bnh ng Dng. Trong bn phin hp ton th tun l u tin (8-5, 10-5, 12-5 v 14-5), cc on i din Php, Vit Nam Dn ch Cng ho, 213

Trung Quc v Lin X... ln lt a ra ngh gii php kt thc chin tranh ng Dng. Trong phin hp ton th th nht (8-5), on Php nu ln lp trng 9 im, bao gm 5 im v Vit Nam : 1 - Tp kt qun i hai bn vo vng quy nh; 2- Gii gip lc lng dn qun du kch; 3- Trao tr t qun s v dn s; 4- Kim sot quc t, 5- nh ch chin s; v bn im v Lo v Campuchia: 1- Rt tt c lc lng Vit Nam; 2- Gii gip lc lng dn qun du kch; 3- Trao tr t qun s v dn s; 4Kim sot quc t. Trong phin hp ton th th hai (l0-5), on Vit Nam Dn ch Cng ho trnh by lp trng 8 im: 1- Php phi cng nhn ch quyn, c lp ca Vit Nam trn khp lnh th Vit Nam v ch quyn, c lp ca hai nc Lo, Campuchia; 2- K mt hip nh v vic rt qun i ngoi quc ra khi ba nc Vit Nam, Lo v Campuchia; 3- T chc tng tuyn c t do ba nc Vit Nam, Lo v Campuchia; 4- Vit Nam Dn ch Cng ho, Lo v Campuchia xt vn gia nhp Lin hip Php; 5- Vit Nam Dn ch Cng ho, Patht Lo v Campuchia cng nhn quyn li kinh t v vn ho ca Php, quan h kinh t gia ba nc vi Php s c quy nh theo nguyn tc bnh ng, hai bn cng c li; 6- Hai bn cam kt khng truy t nhng ngi hp tc vi bn kia trong chin tranh; 7- Hai bn trao i t binh; 8- Ngng bn ton ng Dng. Trong phin hp ton th th ba (12-5), on Trung Quc trnh by lp trng tng qut v vn ng Dng, ng h ngh 8 im ca Vit Nam Dn ch Cng ho v ph phn tnh cht thc dn, khng thc t trong ngh ca on Php. on Trung Quc ch ra hai iu kin c bn lp li ho bnh ng Dng l nc Php phi chm dt chin tranh, M phi chm dt can thip vo cuc chin tranh ng Dng. 214

Qua bn phin hp ton th trong tun l u tin v tip n ba phin hp t ngy 17 n ngy 19-5, hai bn u trnh by quan im ca mnh nhng vn cha i ti tho thun trn hai vn c bn v chng trnh ngh s. Quan im do phi on Vit Nam Dn ch Cng ho a ra v c Lin X, Trung Quc ng tnh l gii quyt ton in c hai vn qun s v chnh tr ng thi cho c ba nc Vit Nam, Campuchia, Lo trn c s tn trng c lp ch quyn, thng nht ton vn lnh th ca mi nc ng Dng. Quan im pha bn kia do Php ngh l ch gii quyt vn qun s v tch vn Lo, Campuchia ra khi vn Vit Nam. Do lp trng ngoan c ca Php v M , Hi ngh Ginev v ng Dng din ra gay go, phc tp. Nhm ng vin ton qun v ton dn c nc tn dng thi c thun li tip tc tin ln ginh nhiu thng li to ln hn, ngy 1-5- 1954, Ban B th Trung ng ra bn Ch th V vic t chc mt cuc tuyn truyn ng vin m rng thng li ca chin dch in Bin Ph. Ch th nu r: B i nh thng ch in Bin Ph ra sc rt kinh nghim, chnh n lc lng, chun b thi hnh nhim v mi; ng vin qun v dn trn chin trng ton quc, nht l vng sau lng ch, tch cc nh gic v lm trn nhim v khc, tch cc vn ng binh lnh ch, nht l ngy binh; ng vin qun chng trong vng tm chim tch cc chng ch bt lnh, v vt, chng M can thip, vch mt bn b nhn... Thc hin ch trng ca Trung ng ng, t trung tun thng 5, cc lc lng v trang nhn dn ta trn cc chin trng, nht l cc tnh ng bng Bc B lin tc tin cng cc v tr ch, thu nhiu thng li. T u thng 6, nht l nhng ngy cui thng 6 u thng 7, chin trng Bc B tr nn si ng trong cnh tng qun ch vi v rt b hng lot v tr trung du v nam ng bng. Trong khi , cuc m phn trn bn Hi ngh Ginev v 215

ng Dng vn gim chn ti ch. Thi gian ny, cc Ph on i din thay th Trng on tin hnh 5 phin hp hp, t phin th 17 n phin th 21; quan im ca hai pha v gii php cho vn ng Dng vn khc xa nhau. Hot ng ngoi giao ca hai pha ch yu din ra bn ngoi Hi ngh bng nhng cuc gp g ring gia cc Trng on. T trung tun thng 7, Hi ngh Ginev bc vo giai on kt thc. T ngy 11 n ngy 17, ngoi phin hp hp th 22 cn c hng lot cc cuc tip xc ring gia cc Trng on tng bc tho g nhng bt ng trong cc vn nh ng ranh gii tp kt Vit Nam; tng tuyn c Vit Nam; kim sot quc t; thi hn rt qun Php khi Bc Vit Nam, Lo v Campuchia. Song, cc bn vn cha i ti gii php thng nht. Cng thi gian trn, Ban Chp hnh Trung ng ng hp Hi ngh m rng di s ch to ca Ch tch H Ch Minh. Trn c s phn tch tnh hnh v nhng thng li ca ta, Hi ngh ch r " quc M l k th chnh ca nhn dn yu chung ho bnh trn th gii, v hin ang tr thnh k th chnh trc tip ca nhn dn ng Dng"1. Hi ngh cng quyt nh phng chm, sch lc u tranh ca ta trong giai on mi l: "Cha mi nhn u tranh vo quc M v hiu chin Php, da trn c s nhng thng li t c m phn u thc hin ho bnh ng Dng, ph tan m mu ca quc M ko di v m rng chin tranh ng Dng, cng c ho bnh v thc hin thng nht, hon thnh c lp v thc hin dn ch trong ton quc"2.
1.2. Vn kin ng v khng chin chng thc dn Php. T.2, NXB S Tht, H Ni, 1988, tr.361, 363.

216

Ngy 18-7, Hi ngh Ginev bc sang phin hp hp th 23. Xut pht t iu kin c th cuc khng chin ca ta, cng nh so snh lc lng gia ta v Php trong cuc chin tranh v xu th chung ca th gii sau Chin tranh th gii th hai l gii quyt cc vn tranh chp bng thng lng; ng thi cn c vo thc trng mi quan h gia cc nc ln tham d Hi ngh, quan h gia Vit Nam vi Lin X v Trung Quc lc , Vit Nam Dn ch Cng ho phi chp nhn k Hip nh Ginev. 2- Hip nh Ginev Sau 8 phin hp ton th v 23 phin hp hp rt gay go v phc tp, Hi ngh Ginev v ng Dng kt thc. Ngy 21-7-1954, Hip nh Ginev v chm dt chin tranh, lp li ho bnh ng Dng c k kt, gm cc vn kin sau y: 1- Bn Hip nh nh ch chin s Vit Nam 2- Bn Hip nh nh ch chin s Lo 3- Bn Hip nh nh ch chin s Campuchia 4- Bn Tuyn b cui cng 5- Cc ph bn khc... Bn Tuyn b cui cng v vic lp li ho bnh ng Dng gm 13 iu: 1- Xc nhn nhng vn bn Hip nh v nh ch chin s Vit Nam, Lo, Campuchia v t chc kim sot quc t. 2- Khng nh s hi lng ca cc bn tham gia Hi ngh v vic chm dt chin s cc nc ng Dng. 3- Xc nhn nhng li tuyn b ca Chnh ph Vng quc Campuchia v ca Chnh ph Vng quc Lo v cuc tng tuyn c sp ti. "Cuc tng tuyn c ny s tin hnh trong nm 1955 217

cn c vo nin php ca mi nc, theo phng php b phiu kn v trong s tn trng nhng quyn t do cn bn"1. 4- Xc nhn nhng iu khon trong Hip nh nh ch chin s ba nc v vic cm em qun i v nhn vin qun s nc ngoi vo cc nc ng Dng. 5- Xc nhn nhng iu khon trong Hip nh nh ch chin s cm vic t cn c qun s nc ngoi ng Dng v vic cc nc ng Dng tham gia cc lin minh qun s vi nc ngoi. 6- Quy nh ly v tuyn 17 l gii tuyn qun s tm thi Vit Nam. "Gii tuyn qun s ch c tnh cht tm thi, hon ton khng th coi l mt ranh gii v chnh tr hay v lnh th..."2. 7- Khng nh cc bn tham gia Hi ngh tha nhn v nguyn tc s c lp thng nht v ton vn lnh th ca Vit Nam, vic hip thng gia hai min bt u t ngy 20-7-1955 v "cuc tng tuyn c s t chc vo thng 7-1956, di s kim sot ca mt ban quc t gm i biu nhng nc c chn trong Ban gim st v kim sot quc t3. 8- Cam kt tn trng quyn t do la chn ni sinh sng ca nhn dn trong mi nc. 9- Quy nh "Nhng nh ng cc c thm quyn vng Bc v vng Nam Vit Nam, cng nh Lo v Cao Min khng c dung th nhng hnh ng bo th c nhn hoc
1.2.3.4.5. Tuyn b cui cng. Dn theo Cng bo nc VNDCCH - S c bit v Hi ngh Ginev, ngy 19-8-1954, tr. 53, 54.

218

tp th i vi nhng ngi hp tc... vi mt trong hai bn trong thi gian chin tranh, hoc i vi gia nh nhng ngi "1. 10- Chng nhn li tuyn b ca Chnh ph Php "sn sng rt qun i Php khi lnh th Cao Min, Lo v Vit Nam theo li yu cu ca nhng Chnh ph c lin quan v trong mt thi hn do cc bn tho thun..." 2. 11- Chng nhn li tuyn b ca Chnh ph Php cam kt tn trng c lp, ch quyn, thng nht v ton vn lnh th ca Vit Nam, Lo v Campuchia. 12- Quy nh nhng nguyn tc trong quan h vi ba nc Vit Nam, Lo, Campuchia: "... mi nc tham gia Hi ngh Ginev cam kt tn trng ch quyn, c lp, thng nht v ton vn lnh th ca nhng nc trn v tuyt i khng can thip vo ni tr ca nhng nc "3. 13- Quy nh nhng bin php cn thit m bo vic tn trng Hip ngh: "Cc nc tham gia Hi ngh Ginev tho thun s hi kin nhau v mi vn do Ban gim st v kim sot quc t chuyn ti, nhm nghin cu nhng bin php t ra cn thit m bo s tn trng nhng Hip nh nh ch chin s Cao Min, Lo v Vit Nam" 4. Bn Tuyn b cui cng c tm on trong s chn on tham gia Hi ngh k kt; ring on M khng k, m ch ra tuyn b ring cng nhn. Hnh ng ny ca M mt mt biu

3.2. Tuyn b cu cng. Dn theo Cng bo trc VNDCCH - S c

bit v Hi ngh Ginev, ngy 19-8-1954, tr. 53, 54.

219

hin s phn ng i vi kt qu Hi ngh, mt mt c dn ng sn cho vic ph hoi Hip nh, ht cng Php, bin min Nam thnh thuc a kiu mi v cn c qun s ca quc M . Hip nh Ginev khng phn nh y nhng thng li ca nhn dn ta trn chin trng v cng khng phn nh ng kh nng cch mng ba nc ng Dng sau chin thng lch s in Bin Ph. Vi gii php Ginev, Vit Nam mi gii phng c mt na t nc; vng gii phng Lo ch cn li hai tnh (Sm Na v Phong Xa L); Campuchia khng cn vng gii phng, nn lc lng v trang phi gii ng ti ch. Mc d cn c nhng hn ch, nhng vi vic k kt Hip nh Ginev, "chng ta thu c mt thng li ngoi giao ln ". Cng vi chin thng lch s in Bin Ph, Hip nh Ginev kt thc cuc chin tranh xm lc ca thc dn Php c M gip sc ng Dng ko di trong gn 9 nm. m mu ca quc M nh ko di, m rng v quc t ho cuc chin tranh ng Dng hon ton b p tan. Hip nh Ginev v ng Dng l mt vn bn php l quc t ghi nhn cc quyn dn tc c bn ca nhn dn ba nc ng Dng l c lp, ch quyn, thng nht v ton vn lnh th. Vi Hip nh Ginev, min Bc Vit Nam c hon ton gii phng v i ln ch ngha x hi, tr thnh ch da vng chc cho cuc cch mng gii phng min Nam v u tranh thng nht nc nh. "Vic lp li ho bnh ng Dng, hon ton gii phng min Bc Vit Nam t c s php l cho vic thng nht nc ta l mt thng li to ln ca nhn dn ta, ng thi cng l thng li ca phe x hi ch ngha, ho bnh v dn ch trn th gii. N phn nh tnh hnh lc lng so snh ng Dng v trn th gii lc by gi. Thng li to ln khng nhng to ra kh nng thc t thc hin ho bnh thng nht t nc ta trn c s c lp v dn ch, m 220

cn to ra nhng iu kin thun li cho cch mng min Bc tin ln mt giai on mi" (2). Thng li v hn ch ca gii php Ginev i vi Vit Nam cng phn nh tng quan lc lng gia cc nc ln trn trng quc t, phn nh tnh phc tp v chin lc ca cc bn ng minh ca chng ta trong qua trnh m phn. (l) Li ku gi ca Ban Thng trc Quc hi, ngy 28-71954. Xem Cng bo nc VNDCCH - S c bit v Hi ngh Ginev. Tld, tr.51 . (2) Vn kin ng ton tp. Tp 21. NXB Chnh tr quc gia, H Ni, 2002, tr. IV- ngha lch s, nguyn nhn thng li ca cuc khng chin chng Php t (1945 - 1954) 1- ngha lch s K t ngy 23-9-1945, khi nhn dn Nam B vi cc loi v kh th s ng ln chin u chng qun xm lc Php, n ngy Hip nh Ginev c k kt 21-7-1954, cuc khng chin ca nhn dn ta ko di gn 9 nm. D phi ng u vi mt lc lng rt ln v ngi v ca, vi mt trnh hin i v khoa hc k thut ca thc dn Php v can thip M , qun v dn ta ginh thng li v vang: Loi khi vng chin u trn 57.900 lnh Php v tay sai; bn ri v ph hu 435 my bay; nh chm v bn chy 603 tu chin, ca n; ph hu 344 khu pho, 337 u my xe la v 9.292 xe qun s... V pha thc dn Php, trong 9 nm tin hnh cuc chin tranh xm lc, vo thi im cao nht (3-1954), chng s dng 191 tiu on 550 my bay, 26 tiu on pho binh, 10 trung on xe tng v xe bc thp, 390 tu chin v ca n, tiu tn gn 3.000 t phrng. Chnh ph Php dng ln xung 20 ln, 7 ln thay i Cao u v 8 ln thay i Tng ch huy qun 221

i vin chinh ng Dng. Kt thc cuc chin, thc dn Php phi cam kt tn trng c lp, ch quyn, thng nht v ton vn lnh th ca nhn dn ba nc ng Dng, phi rt ht qun i ra khi min Bc nc ta. Ln u tin trong gn mt th k, trn phn na t nc ta sch bng qun xm lc. Vi thng li ca cuc khng chin chng thc dn Php, nhn dn ta bo v v pht trin thnh qu ca Cch mng thng Tm. Min Bc c hon ton gii phng, hon thnh v c bn cuc cch mng dn tc dn ch nhn dn, chuyn sang thi k cch mng x hi ch ngha, tr thnh hu phng vng chc cho cch mng gii phng min Nam, tin ti thng nht t nc. Thng li ca cuc khng chin p tan ch xm lc ca thc dn Php; ng thi ngn chn m mu ca quc M nh ko di, m rng v quc t ho cuc chin tranh ng Dng. Thng li ca cuc khng chin l thng li ca ch v quyt tm chin u ca nhn dn ta v c lp, t do v ho bnh; ng thi chng minh ng li khng chin ng n v ngh thut ch o chin tranh ti gii ca ng ta. Thng li ca cuc khng chin chng thc dn Php xm lc v can thip M cn c ngha quc t rt to ln. N ging mt n nng n vo tham vng xm lc, vo mu t ch n dch thuc a ca ch ngha quc sau Chin tranh th gii th hai, gp phn lm tan r ch ngha thc dn kiu c trn th gii. Thng li ca dn tc ta c sc c v mnh m phong tro gii phng dn tc cc nc thuc a v na thuc a thuc chu , chu Phi v M La tinh, gp phn lm suy yu lc lng quc ch ngha. "y l ln u tin trong lch s, mt nc thuc a nh yu nh thng mt nc thc dn hng mnh; l thng li v vang ca nhn dn Vit Nam, ng thi cng l mt thng li thng li ca cc lc lng ho

222

bnh, dn ch v x hi ch ngha trn th gii" 1. 2- Nguyn nhn thng li Cuc khng chin chng thc dn Php xm lc v can thip M ca nhn dn ta ginh c thng li l do nhiu nguyn nhn to nn. Trc ht, thng li ca khng chin l do ng li chnh tr - qun s ng n, sng to ca ng, ng u l Ch tch H Ch Minh. Nm vng ni dung v xu th pht trin ca thi i, ngay t u, trong ch o chin tranh, ng ta gn mc tiu gii phng dn tc vi gii phng giai cp, c lp dn tc gn lin vi ch ngha x hi, kt hp ch ngha yu nc vi ch ngha quc t v sn. Thc hin phng chm thm bn, bt th, ng ta dng mi bin php tp hp lc lng, cng c mi quan h vi bn ng minh, tranh th lc lng trung gian, c lp k th ch yu. Nh c ng li y, khng nhng khi lin minh chin u ba nc ng Dng ngy cng c tng cng, m mt trn nhn dn th gii ng h Vit Nam, phn i thc dn Php xm lc v can thip M ngy cng c m rng. Qun trit quan im chin tranh cch mng ca ch ngha Mc - L nin, ngay t u, ng ta vch ra ng li khng chin ton dn, ton din, lu di v t lc cnh sinh; trong , ni dung c bn c tnh xuyn sut l ton dn khng chin. T tng ch o ca ng ta trong sut qu trnh cch mng v chin tranh cch mng l quan im v con ngi, v vai tr quyt nh ca qun chng nhn dn trong lch s.

1. H Ch Minh: Ton tp. xut bn ln th hai. Tp 10. NXB Chnh tr quc gia, H Ni, 1996, tr.12.

223

nh gi cao vai tr qun chng nhn dn, trong qu trnh lnh o cuc khng chin, ng ta xc nh ng n vai tr, v tr ca cc giai cp, cc gii, cc lc lng, cc tng lp nhn dn, c bit l vai tr ca cng nhn v nng dn. ng ta coi lin minh cng nng l i qun ch lc, l lc lng ch yu quyt nh thng li ca khng chin, l nn tng ca khi on kt ton dn. Vi ng li khng chin ton dn, ton din, ng ta t chc c nc thnh mt mt trn; mi ngi dn l mt chin s, mi lng x l mt pho i. Sc mnh ton dn a cuc khng chin t khng n c, t yu n mnh v cui cng ginh c thng li to ln, nh du bng chin thng lch s in Bin Ph v Hip nh Ginev. Thng li ca khng chin bt ngun t sc mnh ca khi on kt ton dn c ng v Nh nc ta lun lun quan tm xy dng v vun p. Ngay t u cuc khng chin, cng vi Mt trn Vit Nam c lp ng minh (Vit Minh), Mt trn Lin hip quc dn Vit Nam (Lin Vit) c hnh thnh v pht trin khng ch vng t do, m c vng sau lng ch. Sc mnh on kt ton dn cng c tng cng khi hai Mt trn Vit Minh v Lin Vit thng nht thnh mt mt trn duy nht, ly tn l Mt trn Lin - Vit (3-1951). Nh , chng ta ph tan m mu chia r dn tc, chia r lng - gio... ca thc dn Php, lm tht bi chnh sch "dng ngi Vit nh ngi Vit, ly chin tranh nui chin tranh" ca chng. Cuc khng chin chng Php thng li l do ta c lc lng v trang nhn dn ba th qun sm c xy dng v ngy cng ln mnh c v s lng v cht lng. l i qun cch mng t nhn dn m ra, v nhn dn m chin u, lun lun gn b vi nhn dn, c nhn dn tin yu, m bc, nui dng. Chnh Na va, trong cun hi k ng Dng hp hi, cng phi tha nhn: "Qun i Vit Minh rt hot ng v n 224

tr. N l i qun vng chc bi v n tuyn m trong qung i nng dn. . . h sng vi nhn dn, c nhn dn che ch..."1 Thng li ca cuc khng chin cng chnh l thng li ca ng ta trong chnh sch xy dng hu phng. Thm nhun quan im ca ch ngha Mc - Lnin coi hu phng l mt trong nhng nhn t quyt nh thng li ca chin tranh, ng ta sm ra ch trng, bin php xy dng hu phng khng chin vng mnh v mi mt. Hu phng khng chin l mt h thng cn c bao gm cc c s chnh tr thnh th v nng thn, cc khu du kch v cn c du kch trong vng tm b chim, cc vng t do rng ln nm trn khp lnh th t nc. Trong thi k khng chin chng Php, trn c ba min Bc - Trung - Nam, ta xy dng v gi vng c nhng vng t do rng ln, tng i n nh, lm hu phng vng chc cho cuc khng chin. Bc B c vng rng ni Vit Bc, Trung B c vng t do Thanh - Ngh - Tnh, Nam - Ngi Bnh - Ph; Nam B c Th - Bin, Ty Ninh, ng Thp Mi v Khu 9. Trong cc vng t do, ni c iu kin thun li, nhn dn ta ra sc xy dng ch mi dn ch nhn dn trn tt c cc mt: chnh tr, kinh t, vn ho, x hi. chnh l nhng nhn t c bn to nn sc mnh to ln ca hu phng, cho php huy ng n mc cao nht v nhiu nht s tham gia ng gp nhn, ti, vt lc ca ton dn vo s nghip khng chin, kin quc. Thng li ca cuc khng chin chng thc dn Php cn do
1. Henri Navarre: ng Dng hp hi - Bn dch ting Vit.

225

ta c sc mnh ca khi on kt chin u ngy cng bn cht gia nhn dn ba nc ng Dng; sc mnh ca s ng tnh, ng h v gip ngy cng to ln t cc nc thuc h thng x hi ch ngha, trc ht l Trung Quc, Lin X, cng nh nhn dn tin b trn ton th gii, trong c nhn dn Php. CU HI - BI TP 1- m mu ca Php - M ng Dng khi bc vo ng - Xun 1953 - 1954 v nhng hot ng ca Php trong vic thc hin K hoch Nava. 2- Cuc Tin cng chin lc ng - Xun 1953 - 1954: Ch trng, k hoch, din bin, kt qu v ngha. 3- Da trn nhng c s no B Chnh tr Ban Chp hnh Trung ng ng quyt nh m chin dch in Bin Ph? Phng chm ca chin dch l g? 4- Chng minh: Chin thng lch s in Bin Ph (7-51954) l chin thng ln nht trong 9 nm khng chin chng Php (1945-1954), l n quyt nh chm dt cuc chin tranh xm lc ca thc dn Php ng Dng. 5- Hi ngh v Hip nh Ginev v ng Dng hp v k kt trong hon cnh nh th no? Ni dung, nh gi kt qu. 6- Nhng thng li tiu biu ca qun dn ta trn cc mt trn qun s, chnh tr - ngoi giao, kinh t - ti chnh, vn ho gio dc trong khng chin chng Php (1945 - 1954). 7- ngha lch s v nguyn nhn thng li cuc khng chin chng Php ca nhn dn ta (1945 - 1954). 8- Trong thi k 1945 - 1954, hai nhim v chin lc Khng chin v Kin quc c nhn dn ta thc hin nh th no? Mi quan h gia hai nhim v . 9- Cuc khng chin ca nhn dn ta chng thc dn Php 226

xm lc (1945 - 1954) tri qua nhng giai on pht trin nh th no? Trong tng giai on, nhn dn ta thc hin nhng nhim v g ca cuc khng chin? PHN II

VIT NAM TRONG KHNG CHIN CHNG M CU NC (1954 - 1975)

Chng V

XY DNG CH NGHA X HI MIN BC V U TRANH CHNG M NGY MIN NAM (1954-1965) Chng V nhm cung cp cho sinh vin nhng kin thc c bn ca cuc khng chin chng M cu nc trong 10 nm u sau ngy k Hip nh Ginev: - Tnh hnh, c im ca t nc sau Hip nh Ginev v nhim v cch mng trong thi k mi. - Min Bc tip tc hon thnh ci cch rung t, khi phc kinh t, ci to x hi ch ngha v bc u xy dng c s vt cht - k thut ca ch ngha x hi. - Min Nam u tranh chng ch M - Dim, thc hin "ng khi, tin ti nh bi chin lc "chin tranh c bit" ca M v tay sai. I- Tnh hnh Vit Nam sau Hip nh Ginev v nhim v cch mng trong thi k mi 227

Sau 9 nm khng chin chng thc dn Php xm lc v can thip M , nhn dn ta ginh c thng li to ln, nh du bng chin thng lch s in Bin Ph (7-5-1954) v Hip nh Ginev (21-7-1954). Cch mng Vit Nam t bc sang giai on mi vi nhim v to ln l cng c ho bnh, thc hin thng nht t nc, hon thnh c lp v dn ch. thc hin ho bnh, bc du tin l qun i hai bn phi ngng bn; ng thi tch qun i hai bn ra hai vng khc nhau, tc l iu chnh khu vc. iu chnh khu vc ch l mt gii php tm thi, khng phi l phn chia bin gii. Theo quy nh ca Hip nh Ginev, vic ngng bn, tp kt, chuyn qun v chuyn giao khu vc s c thi hnh trong thi gian 300 ngy, k t ngy k Hip nh Ginev (21-7-1954 - 19-5-1955). V vic thc hin ngng bn: Theo iu 10 trong bn Hip nh nh ch chin s Vit Nam, vic thc hin ngng bn phi ng thi thc hin trn ton ci Vit Nam, ti tt c cc chin trng v cho tt c mi lc lng ca hai bn. Nhng do c im ca chin trng Vit Nam, tnh theo thi gian thc s cn thit chuyn lnh ngng bn ti nhng cp thp nht ca lc lng chin u, hai bn ng s thc hin ngng bn hon ton v ng thi, theo tng khu vc lnh th v theo thi gian quy nh cho tng khu vc: - Bc B: ng 8 gi (gi a phng) ngy 27-7-1954. - Trung B: ng 8 gi (gi a phng) ngy 1-8-1954. - Nam B: ng 8 gi (gi a phng) ngy 11-8-1954. Do thi nghim chnh v u tranh kin quyt ca ta, pha Php cng phi thi hnh ng lnh ngng bn trn cc chin trng, tr mt s ni cc phn t thn M min Nam c hnh ng khiu khch, ph hoi. 228

V vic tp kt, chuyn qun v chuyn giao khu vc: Trong thi k chin tranh, cc khu vc ng qun ca lc lng v trang hai bn khng c gii tuyn r rng; cc vng kim sot ca ta v ch xen k nhau, to nn hnh thi ci rng lc. V vy, thc hin ngng bn, tp kt, chuyn qun v chuyn giao khu vc, vn tch ri cc n v chin u ca hai bn trnh xung t dn n tnh trng chin tranh tr li, l mt vic cn thit. Sau khi tch ri cc n v chin u, vic tp kt lc lng ca hai bn hai min v chuyn giao khu vc c tin hnh. Trc khi rt qun v chuyn giao khu vc cho i phng, chng ta gii thch cho ng bo a phng gii quyt kh khn trong i sng cho ng bo. Ngc li, v pha Php, trc khi rt qun khi min Bc, chng cu kt vi quc M v tay sai, ra sc hot ng ph hoi. Chng ci gin ip, t ph kho tng, ph hoi nhng cng trnh cng cng, nhng di tch lch s v vn ho, v vt ti sn, vt t, tho d my mc, thit b, hng lm t lit hoc gy kh khn cho nhn dn ta trong cng tc tip qun. Chng cn d d, cng bc ng bo Cng gio di c vo Nam; t chc nhiu nhm ph gy ri mt s ni thuc vng Ty Bc, ng Bc. Nhn dn ta, nht l nhng vng sp gii phng, tin hnh cc cuc u tranh rt quyt lit chng li nhng m mu v hnh ng ph hoi ca ch. Trn c s , vic tip qun cc vng mi gii phng din ra tt p. Ngy 10-10-1954, qun ta tip qun th H Ni. Ngy 11-1955, nhn dn ta t chc cuc mt tinh ln Qung trng Ba nh cho n Trung ng ng, Chnh ph v Ch tch H Ch Minh tr v th sau 8 nm xa cch. Ngy 13-5-1955, n v cui cng ca qun i vin chinh Php rt khi Hi Phng. Na nc Vit Nam hon ton c gii phng, nh 229

du thng li to ln ca cuc khng chin v t c s vng chc cho cuc u tranh tin ti xy dng mt nc Vit Nam c lp, thng nht, dn ch v ho bnh. Sau thi gian 300 ngy u tranh thc hin cc iu khon ngng bn, tp kt, chuyn qun v chuyn giao khu vc, min Bc nc ta hon ton gii phng. Nh vy, "Sau hn 80 nm n l, ngy nay c min Bc l ca nhn dn ta, di ch Dn ch Cng ho do nhn dn ta lm ch. Thng li to ln y l do t Nam n Bc, ng bo ta on kt, b i ta anh dng, ng v Chnh ph ta lnh o ng n. Ta li c nhn dn cc nc bn, nhn dn Php v nhn dn yu chung ho bnh th gii ng h" 1 . Min Bc hon ton gii phng cng c ngha l cuc cch mng dn tc dn ch nhn dn v c bn hon thnh. Min Nam cn nm di ch thng tr ca quc xm lc v phong kin tay sai. Trc s thay i ca tnh hnh t nc, ng ta kp thi xc nh nhim v cch mng cho ph hp. Thng 9-1954, B Chnh tr ra Ngh quyt nu r nhim v chung ca ng l on kt v lnh o nhn dn u tranh thc hin nh chin, phng v khc phc mi m mu ph hoi Hip nh cng c ho bnh; ra sc hon thnh ci cch rung t, phc hi v nng cao sn xut, tng cng xy dng qun i nhn dn cng c min Bc; gi vng v y mnh cuc u tranh chnh tr ca nhn dn min Nam, nhm cng c ho bnh, thc hin thng nht, hon thnh c lp dn ch trong ton quc. Nh vy, tuy cha nu c th, nhng Ngh quyt B Chnh
1. H Ch Minh: Ton tp. Tp 7. NXB Chnh tr quc gia, H Ni, 1996, tr. 565.

230

tr xc nh mi min c mt nhim v khc nhau. Min Bc phi c cng c vng chc lm ch da cho cch mng min Nam. Mun vy, khng th min Bc trong tnh trng sn xut nh, phn tn, lc hu v cng khng th i theo con ng pht trin t bn ch ngha. Yu cu ca cch mng min Bc cng nh ca cch mng c nc v nguyn vng ca ton dn i hi min Bc phi i ln ch ngha x hi, b qua con ng pht trin t bn ch ngha. Ch c i ln ch ngha x hi mi c th i ti mt x hi cng bng v vn minh, khng c ngi bc lt ngi; ng thi cng xo b ngun gc sinh ra phng thc bc lt. Yu cu ca cch mng nc ta cng nh nguyn vng ton dn hon ton ph hp vi c im v ni dung ca thi i mi - thi i qu t ch ngha t bn ln ch ngha x hi trn phm vi ton th gii. Mt khc, nc ta, trong cuc cch mng dn tc dn ch nhn dn, giai cp cng nhn v nng dn ng vai tr quyt nh; i tin phong ca giai cp cng nhn nm c quyn lnh o cch mng. Trong iu kin , thng li ca cch mng dn tc dn ch nhn dn khng nhng l thng li ca nhn dn lao ng i vi ch ngha quc v ch phong kin, m cn l thng li v chnh tr ca giai cp v sn i vi giai cp t sn trong nc. Chnh v th, "s kt thc thng li ca cuc cch mng dn tc dn ch nhn dn cng c ngha l s m u ca cch mng x hi ch ngha" 1. Xut pht t nhng c s trn, ng ta quyt nh a min Bc tin thng ln ch ngha x hi, b qua giai on pht trin t bn ch ngha. Quyt nh ny cng chnh l s vn dng
1. L Dun: Di l c v vang ca ng, v c lp, t do, v ch ngha x hi, tin ln ginh nhng thng li mi. NXB S tht, H Ni 1970, tr. 6869.

231

sng to hc thuyt cch mng khng ngng ca ch ngha Mc - L nin vo hon cnh c th nc ta. min Nam, theo quy nh ca Hip nh Ginev, lc lng Lin hip Php tm thi nm quyn kim sot trong hai nm. Nhng trong qu trnh , quc M gt Php, c chim min Nam, bin min Nam tr thnh thuc a kiu mi. S nghip gii phng dn tc do vy cha hon thnh. Trong iu kin y, nhn dn ta min Nam c nhim v y mnh u tranh chng quc M v tay sai, thc hin gii phng min Nam, hon thnh cuc cch mng dn tc dn ch nhn dn trong c nc, tin ti ho bnh thng nht nc nh. Nh vy, t cui nm 1954, sau ngy ho bnh lp li, trong mt giai on lch s, di s lnh o ca mt ng, nhn dn ta ng thi tin hnh hai chin lc cch mng khc nhau: Chin lc cch mng x hi ch ngha min Bc v chin lc cch mng dn tc dn ch nhn dn min Nam. y chnh l mt c im ln nht v cng l nt c o ca cch mng nc ta t thng 7-1954 n thng 5-1975. Mi cuc cch mng nhm gii quyt nhng yu cu c th, cp bch ca mi min, nhng c mi quan h khng kht vi nhau v to iu kin cho nhau cng pht trin. Cch mng x hi ch ngha min Bc khng ch c mc tiu xy dng cuc sng m no, hnh phc cho nhn dn, m cn phi lm ch da vng chc cho cuc cch mng gii phng min Nam v cho c s nghip xy dng t nc sau khi thng nht. Cch mng dn tc dn ch nhn dn min Nam khng ch nh ch thng tr ca quc xm lc, gii phng min Nam, m cn phi ra sc bo v min Bc c iu kin ho bnh xy dng thnh cng ch ngha x hi. Phi dng sc mnh ca c nc gii phng min Nam, ng thi cng phi dng sc mnh ca c nc bo v v xy dng min Bc i ln ch ngha x hi. l mi quan h bin chng, hu c gia cch mng hai min Nam - Bc t sau nm 1954. 232

Trong mi quan h trn, mi chin lc cch mng c mt v tr, vai tr khc nhau. Min Bc l hu phng, cho nn cuc cch mng x hi ch ngha min Bc c vai tr quyt nh nht i vi s pht trin ca cch mng c nc. Min Nam l tin tuyn, cho nn cuc cch mng dn tc dn ch nhn dn min Nam gi vai tr quyt nh trc tip i vi s nghip gii phng min Nam, thc hin ho bnh thng nht t nc. C hai chin lc cch mng hai min u nhm thc hin mt mc tiu chung ca cch mng c nc l u tranh chng quc M v tay sai, xy dng mt nc Vit Nam ho bnh, thng nht, c lp, dn ch v giu mnh, tch cc gp phn vo s nghip cch mng ca nhn dn th gii v ho bnh, c lp dn tc, dn ch v tin b x hi. II- Min Bc hon thnh ci cch rung t, khi phc kinh t, ci to x hi ch ngha (1954-1960) Sau ngy gii phng, min Bc nc ta ng nc nhiu kh khn v kinh t - x hi. Nn kinh t nc ta vn l nng nghip lc hu, li b chin tranh tn ph rt nng n. Trong cc vng nng thn mi gii phng, hu qu do cc cuc cn qut ca ch li ht sc nghim trng: Khong 14 vn hc ta rung t b b hoang; h thng thy li h hng nng, khin 200.000 hc ta rung ng khng nc ti tiu, cn ci v ng ngp; thn xm tiu iu, x xc; nhn cng, nng c v tru b b thiu nghim trng. T cui nm 1954 n na u nm 1955, nn i lan rng ti trn 200 x. Cc thnh th va mi tip qun mang nng tnh cht bun bn, tiu th l ch yu. Phn ln cc nh my, x nghip khng hot ng hoc hot ng cm chng. Nguyn liu, nhin liu, my mc thiu thn. Gn 50% kho tng, cng s b ph hoi. Thng nghip b nh n, cc hot ng u c tch tr, nng gi lng on th trng din ra ph bin. Tin t cha 233

thng nht, nn kinh t quc dn mt cn i gay gt. Hn 50.000 lao ng tht nghip. Hng trm ngn ngi lm vo cnh thiu i. cc vng t do c trong khng chin, tuy cng nghip v nng nghip c pht trin, nhng quy m nh b, k thut lc hu nn nng sut rt thp, khng th p ng c yu cu sn xut v i sng ngy cng cao ca nhn dn. Trong khi , cc phn t t ngy r m cha qua ci to, lc lng th ph v bn gin ip, c v nc ngoi c ci li vn ngm ngm hot ng... cng lm cho tnh hnh chnh tr x hi thm phc tp. Tnh hnh trn t ra cho ng v nhn dn min Bc mt nhim v ht sc nng n l khn trng khi phc kinh t, hn gn vt thng chin tranh. Mun vy, nhim v trc mt l phi tip tc hon thnh ci cch rung t. Trong hon cnh u tranh thng nht nc nh, vic thc hin ci cch rung t va phi tho mn quyn li v kinh t v chnh tr ca nng dn, cng c khi lin minh cng nng, va phi m rng mt trn dn tc thng nht. Ti k hp ln th 4 (3-1955), Quc hi thng qua Ngh quyt tn thnh iu chnh v b sung ca Chnh ph v ci cch rung t: Dng hnh thc to n thay cho nhng cuc u t ca nng dn, thu hp din tch thu v trng thu, m rng din trng mua, chiu c nhng a ch khng chin v gia nh a ch c con em l b i, cn b, vin chc cch mng. Trn c s , t 6 gim t v t 2 ci cch rung t l nhng t u tin c tin hnh trong ho bnh. T lc ny tr i, cuc pht ng qun chng nng dn bt u lan rng vo vng trung du v ng bng mi gii phng. Ngy 20-71956, t 5 ci cch rung t kt thc. y l t cui cng v l t ln nht trong ci cch rung t c tin hnh trn phm vi 1.732 x vi 6 triu dn 20 tnh v 2 thnh ph. 234

Trong qu trnh ci cch rung t, chng ta phm phi nhng sai lm nghim trng v ko di. Sau khi pht hin sai lm (4-1956), ng ta c ch th sa sai. Sau mt nm sa sai (1957), cng cuc ci cch rung t hon thnh thng li. Chng ta tch thu, trng thu v trng mua 810.000 ha rung t, trn 100.000 tru b, 1.800.000 nng c t trong tay giai cp a ch chia cho 2.200.000 h nng dn lao ng (chim 72,8% s h nng thn c chia rung t). Ch chim hu rung t ca giai cp a ch phong kin vnh vin b th tiu. Ch s hu rung t ca nng dn c xc lp. Nng dn thc s tr thnh ngi ch nng thn khng ch v chnh tr, m c v kinh t0. Khi lin minh cng nng - nn tng ca chuyn chnh v sn - c cng c mt bc. Thng li ca ci cch rung t l thng li to ln v cn bn, lm thay i b mt nng thn min Bc. N em li nim phn khi trong nng dn, c tc dng rt ln trong vic y mnh sn xut, khi phc kinh t, hn gn vt thng chin tranh. Nhim v khi phc kinh t c tin hnh trong iu kin ht sc gay gt ca mt x hi vn l thuc a va tri qua chin tranh tn ph nng n. V vy, ngay t thng 9-1954, B Chnh tr ra Ngh quyt vch r nhim v trc mt ca min Bc l n nh trt t x hi, n nh vt gi, n nh th trng. Yu cu ca nhim v khi phc kinh t l sau hai nm v c bn phi a mc sn xut ln ngang bng mc trc chin tranh (1939), nhm gim bt kh khn, nng cao mt bc i sng ca nhn dn; pht trin kinh t mt cch c k hoch; m rng giao lu kinh t gia cc vng trong nc. Sn xut nng nghip c c bit coi trng. Ngh quyt Hi ngh ln th 8 Ban Chp hnh Trung ng ng (kho II) nhn mnh: Phi nhn thc y v su sc v tnh cht rt 235

trng yu ca sn xut nng nghip i vi c nn kinh t nc ta hin nay v sau ny. Phi khi phc sn xut nng nghip gii quyt vn lng thc (trc mt l cu i v phng i) lm c s cho vic khi phc v pht trin cng - thng nghip. Phi khi phc sn xut nng nghip v lm ngh ph nng thn nng cao sc sng ca nng dn; thng qua , cng c cng nng lin minh. Nhn dn ta c nhng c gng phi thng, vt qua mi kh khn, thiu thn khi phc v pht trin sn xut. Nh nc cho nhn dn vay vn u t vo sn xut, n nh i sng. Nh , n cui nm 1957, nhng vt thng chin tranh trn ng rung c hn gn: 125.000 mu rung hoang c a vo sn xut, 12 h thng nng giang c sa cha cng vi vic xy dng thm nhng cng trnh thu nng mi. Mt h thng iu vi chiu di 3.500 km c tu sa v bi p. .. Nhng kt qu trn gp phn tng nhanh sn lng lng thc v hoa mu. Tnh n nm 1956, min Bc sn xut c khong 4 triu tn lng thc (vt xa so vi nm 1939: 2,4 triu tn). Tng sn lng hoa mu quy ra thc t bnh qun hng nm l 680.000 tn (gp 3 ln mc nm 1939: 220.000 tn). Nn i c tnh cht kinh nin min Bc bc u c gii quyt; i sng nhn dn c ci thin mt bc. V cng nghip, ng ta ch trng trc tin phi ch trng khi phc v pht trin cng nghip nh; ng thi cng c v pht trin cc c s cng nghip nng trong phm vi cn thit v c kh nng. Trong ba nm (1955-1957), chng ta khi phc hu ht cc x nghip quan trng. Nhiu c s cng nghip c khng nhng c phc hi, m cn tng thm trang thit b hin i (m than Hn Gai, dt Nam nh, xi mng Hi Phng...). Chng ta cn xy dng thm nhiu c s cng nghip mi. n cui nm 1957, min Bc c 97 x nghip cng nghip do Trung ng qun l. 236

Cng vi cng nghip, th cng nghip gn nh b ph sn trong thi gian chin tranh c phc hi rt nhanh chng. n nm 1957, min Bc c gn 460.000 ngi tham gia sn xut th cng nghip (gp hai ln s th th cng nm 1941, l nm pht trin cao nht); cung cp 58,8% sn phm tiu dng trong nc. V thng nghip, Nh nc ta ch trng chuyn hot ng sang hng phc v sn xut, phc v i sng nhn dn; tng cng mu dch quc doanh, lm cho mu dch quc doanh pht huy tc dng tt i vi i sng nhn dn v sn xut. Theo phng hng , ch trong thi gian ngn, chng ta t c nhiu kt qu: Gi c thng nht v n nh, i sng nhn dn c ci thin. H thng mu dch quc doanh v hp tc x mua bn khng ngng m rng v cung cp nhiu mt hng cho nhn dn. Vic giao lu kinh t gia cc a phng trong nc c tng cng. Hot ng ngoi thng dn dn tp trung trong tay Nh nc. Quan h bun bn vi nc ngoi ngy cng c m rng. Tnh n nm 1957, min Bc t quan h thng mi vi 27 nc. V giao thng vn ti, n cui nm 1957, chng ta khi phc c 681 km ng st, khi phc v xy dng thm 10.607 km ng t. Cc bn cng (Hi Phng, Hn Gai, Cm Ph, Bn Thy) c tu sa v m rng, gp phn rt quan trng trong giao lu hng ho, phc hi kinh t. Cng vi thng li trong nhim v khc phc hu qu chin tranh, c cu kinh t cng nh quan h sn xut min Bc cng bc u c s thay i. n cui nm 1957, c 1/4 s h nng dn vo t i cng, hn 50% s th th cng vo cc t sn xut v cc hp tc x1. Thnh phn kinh t quc doanh
1. Ngh quyt Hi ngh Trung ng ng ln th 14 (11-1958) - Ban Chp

237

chim 58% gi tr sn lng cng nghip, 100% trong cc lnh vc ngn hng, xy dng c bn, bu din, ng st, 97% trong ngoi thng1. Nh vy, kinh t quc doanh nm c ton b hoc phn ln nhng ngnh then cht v gi vai tr ch o i vi ton b nn kinh t quc dn. Trong thi k khi phc kinh t, s nghip vn ho, gio dc, y t cng c nhng bc chuyn bin quan trng. Hn mt triu ngi thot nn m ch. Cng vi gio dc ph thng h 10 nm, nn i hc cng c ch pht trin. Cng tc y t c coi trng; cc bnh truyn nhim c y li. Nhng thng li ginh c trong thi k khi phc kinh t c tc dng tng cng sc mnh Nh nc dn ch nhn dn. Khi on kt ton dn c m rng, nh du bng s ra i ca Mt trn T quc Vit Nam (9-1955). l nhng nhn t rt quan trng m bo cho qun v dn ta p tan mi m mu, hnh ng chng ph ca cc th lc phn cch mng, gi vng an ninh chnh tr v trt t x hi. Trc ngy Hip nh Ginev c hiu lc, thc dn Php lin tc cho my bay th v kh, lng thc in i cho bn phn ng ci li nh ph ta. Chng tip tc gy ph, t chc hot ng gin ip, bit kch, trnh gp b i, nu b nh mnh th ct giu v kh ln trn, trn ng rt sang Lo hoc tr hng. Lc lng ph Lo Cai c 5.025 tn, H Giang 798 tn, Yn Bi 147 tn... Tranh th lc qun Php chun b rt khi min Bc, tinh thn bn ph hoang mang dao ng, ngy 3 0-7-1954, Trung on 246 c lnh ln Ty Bc, phi hp vi lc lng v
hnh Trung ng ng Lao ng Vit Nam xut bn, tr.6.

1. 35 nm chin u v xy dng - NXB S tht. H Ni ,1980, tr. 267.

238

trang a phng tiu dit bn ph y. Trong t truy qut ny, ta dit 128 tn, bt 88 tn, gi hng 1.203 tn. Ngy 16-41955, Ban B th Trung ng ng ra ch th nhc nh cc cp u tip tc lnh o cng tc trit ph m mu gy ph ca quc. Thc hin ch th ca Ban B th Trung ng, nhng tnh trng im nh Lo Cai, Yn Bi, H Giang, Cao Bng, Hi Ninh, cc n v v trang i vo tng bn lng ca ng bo dn tc, tuyn truyn chnh sch ca ng v Chnh ph, vch trn ti c ca ch, phn ho, c lp bn phn ng. B i ta tn tnh gip ng bo sn xut, thc hin "ba cng" vi dn, kin tr pht ng qun chng, tng bc lm tan r lc lng ph. Cng nh da vo dn, b i v lc lng cng an cn kp thi trn p v bt gn cc ng phi chnh tr phn ng mt s a phng (i Vit, Vit Nam Quc dn ng, Nm Sao Trng...). Sau ba nm thc hin thng li nhim v khi phc kinh t (1955 - 1957), nhn dn min Bc si ni bc vo thi k ci to x hi ch ngha. Trung tun thng 11-1958, Hi ngh ln th 14 Ban Chp hnh Trung ng ng ra nhim v ca min Bc l "y mnh cuc cch mng x hi ch ngha, trng tm trc mt l y mnh cuc ci to x hi ch ngha i vi thnh phn kinh t c th ca nng dn, th th cng v cuc ci to x hi ch ngha i vi thnh phn kinh t t bn t doanh; ng thi ra sc pht trin thnh phn kinh t quc doanh..." 1. Qun trit Ngh quyt Trung ng ln th 14, ti k hp ln th 9 (12-1958), Quc hi kho I thng qua k hoch ba nm ci to v pht trin kinh t, vn ho, gm nhng ni dung c
1. Ngh quyt Trung ng ng ln th XIV. Ti liu dn, tr. 15.

239

bn sau y: 1- y mnh pht trin sn xut nng nghip v cng nghip, ly sn xut nng nghip lm khu chnh, ch yu nhm gii quyt vn lng thc, ng thi rt ch trng sn xut cng nghip, ht sc tng thm cc t liu sn xut v hng tiu dng. 2- Ra sc ci to nng nghip, th cng nghip v cng thng nghip t bn t doanh theo hng x hi ch ngha, khu chnh l hp tc ho nng nghip, ng thi tch cc pht trin v cng c thnh phn kinh t quc doanh. 3- Nng cao mt bc i sng vt cht v vn ho ca nhn dn, ng thi tng cng cng c quc phng. Ci to x hi ch ngha trong nng nghip l thc hin ci to quan h sn xut kt hp vi ci tin k thut, tng nng sut lao ng v gio dc t tng x hi ch ngha cho nng dn, nhm a giai cp nng dn t ch lm n ring l i dn vo con ng lm n tp th x hi ch ngha. V vy ci to x hi ch ngha trong nng nghip l mt cuc cch mng su sc, ln lao v phc tp. N thay i tn gc ch t hu v c thi quen canh tc phn tn bao i nay ca hng triu nng dn. bo m cho cuc vn ng hp tc ho nng nghip thng li, mt mt phi qun trit ng li giai cp ca ng l da hn vo bn nng v trung nng lp di, on kt cht ch vi trung nng, hn ch i n xo b s bc lt ca kinh t ph nng, ci to t tng ph nng, ngn nga a ch ngc u dy, tip tc m ng cho a ch lao ng ci to thnh con ngi mi, kin quyt a nng dn i vo con ng hp tc ho nng nghip, tin ln ch ngha x hi. Mt khc, phi thc hin ng ba nguyn tc: T nguyn, cng c li v qun l dn ch; trong c bn nht l nguyn tc t nguyn. 240

Ngoi ng li giai cp v nhng nguyn tc ng n, iu rt quan trng l phi bit nh ra c nhng hnh thc qu thch hp t chc nng dn, hng dn h i dn vo con ng lm n tp th x hi ch ngha. ng ta ch trng thc hin cuc vn ng hp tc ho nng nghip qua ba bc: T i cng, hp tc x bc thp v hp tc x bc cao. T ma thu nm 1958, chng ta tin hnh t th im u tin cuc vn ng hp tc ho nng nghip. Tip , di nh sng Ngh quyt Hi ngh Trung ng ng ln th 14 (ll-1958) v ln th 16 (4-1959), phong tro hp tc nng nghip c y mnh. Trong nm 1959, chng ta t chc t Gio dc ma thu, cho nng dn hc tp chnh sch hp tc ho nng nghip v tranh lun rng ri v hai con ng, bc u gii quyt vn "ai thng ai" trn mt trn t tng. Sau t hc tp ny, trung nng gia nhp hp tc x. Cng t , cuc vn ng hp tc ho nng nghip tr thnh cao tro rng khp. Trong qu trnh vn ng hp tc ho nng nghip, thm nhun li dy ca Lnin: "Mt ch x hi ch ny sinh vi iu kin l c mt giai cp nht nh no gip v ti chnh " 1, Nh nc dnh cho ch hp tc ho nng nghip mt s c quyn v kinh t, tn dng ngn hng. Trong ba nm (1958 - 1960), Nh nc u t cho nng nghip 180 triu ng, cho nng dn vay 138 triu ng, cung cp cho nng dn 30 vn tn phn ho hc, 6 vn tru, b cy, 4 triu nng c cc loi 2, xy dng 19 cng
1. Lnin: Bn v hp tc ho nng nghip. NXB S tht, H Ni, 1971, tr. 150.

2. 50 nm hot ng ca ng Cng sn Vit Nam. Sd, tr. 138.

241

trnh thu li, bo m vic ti nc cho 153 vn ha rung t. n cui nm 1960, min Bc xy dng c 41.401 hp tc x, vi khong 86% s h nng dn v 76% din tch rung t; trong c gn 12% s h tham gia vo hp tc x bc cao. Ti cc a phng min ni, do c nhng c im ring, ng ta ch trng tin hnh cuc vn ng hp tc ho nng nghip, pht trin sn xut, kt hp hon thnh ci cch dn ch. Tnh n thng 6-1961, ton min ni c 357.753 h nng dn vo hp tc x, chim 75,64% tng s h nng dn; trong c 20,63% s h vo hp tc x bc cao. Thng li ca cuc vn ng hp tc ho nng nghip c ngha rt quan trng. Mt giai cp nng dn tp th xut hin v do , khi lin minh cng nng - nn tng ca chuyn chnh v sn - thc s c cng c vng chc. c bit, trong hon cnh chin tranh, hp tc ho nng nghip bo m nhng iu kin vt cht v tinh thn cho nhng ngi tham gia chin u v phc v chin u trn cc chin trng. Cng vi cng cuc vn ng hp tc ho nng nghip, cng cuc ci to x hi ch ngha i vi cng - thng nghip t bn t doanh cng din ra tt p. Cng - thng nghip t bn t doanh v giai cp t sn dn tc l nhng thnh phn kinh t v giai cp bc lt. V vy, khi min Bc bc vo thi k cch mng x hi ch ngha, theo quan nim ca ng ta lc , vic xo b thnh phn kinh t v giai cp bc lt y l mt tt yu. Ngh quyt Hi ngh ln th 16 ca Ban Chp hnh Trung ng ng (4-1959) nu r: "Kinh t t bn t doanh v giai cp t sn thc cht l i tng ca cch mng x hi ch ngha. Mu thun gia giai cp cng nhn v giai cp t sn, gia ch ngha x hi v ch ngha t bn l mu thun i khng, phi gii quyt bng cuc cch mng x hi ch ngha, 242

bng s xo b ch ngha t bn v giai cp t sn..." 1. Tuy nhin, cuc ci to cng thng nghip t bn t doanh min Bc nc ta c tin hnh trong hon cnh c bit. l lc Nh nc dn ch nhn dn c cng c vng mnh, khi lin minh cng nng bn cht, nn kinh t quc doanh c m rng v gi vai tr ch o i vi ton b nn kinh t quc dn; l lc giai cp t sn dn tc min Bc nh yu, li tng l bn ng minh ca giai cp cng nhn trong cuc cch mng dn tc dn ch nhn dn. T sau ngy ho bnh lp li h vn tn thnh Cng lnh Mt trn T quc Vit Nam, c kh nng tip thu ci to x hi ch ngha. c bit, cuc ci to cng thng nghip t bn t doanh c tin hnh trong khi t nc ta cn tm thi b chia lm hai min, phng chm chnh sch ca ng l xy dng min Bc, chiu c min Nam nhm tng cng lc lng ca c nc trong cuc u tranh thc hin thng nht nc nh. Trong hon cnh y, ng ta ch trng chuyn mu thun vn i khng gia giai cp t sn v giai cp cng nhn thnh mu thun khng i khng, ci to cng thng nghip t bn t doanh bng phng php ho bnh, thng qua hnh thc cng t hp doanh. Vi phng php ci to ho bnh, v kinh t, Nh nc khng tch thu t liu sn xut ca giai cp t sn, m dng chnh sch chuc li v tr dn di hnh thc nh tc. V chnh tr, chng ta vn coi t sn dn tc l mt thnh vin ca Mt trn T quc Vit Nam.

1. Ngh quyt Hi ngh Trung ng ln th 16 (4-1959) bn v vn ci to x hi ch ngha i vi cng thng nghip t bn t doanh. Ban Chp hnh Trung ng ng Lao ng Vit Nam xut bn, H Ni, 1959, tr. 7.

243

Trong qu trnh ci to ho bnh theo hng x hi ch ngha, chng ta ch trng kt hp cc bin php kinh t, hnh chnh v gio dc, bin nhng ngi t sn thnh nhng ngi lao ng. y l mt qu trnh u tranh giai cp gay go, tc tp; l qu trnh hn ch, nh li v cui cng xo b hon ton s bc lt t bn ch ngha ca giai cp t sn dn tc. i i vi chnh sch chuc li, ng v Nh nc cn ch sp xp cng n vic lm cho ngi t sn trong cc x nghip, tc l to iu kin cho h tr thnh ngi lao ng. n cui nm 1960, c 97% s h t sn vo cng t hn doanh. Cng thi gian ny, c 87,9% s th th cng v 45% s h tiu thng tham gia cc hnh thc hp tc x. Kt qu ci to x hi ch ngha a n nhng bin i v cht trong x hi min Bc. Quan h sn xut mi x hi ch ngha c xc lp v v c bn xo b c ch ngi bc lt ngi. Tim lc mi mt ca min Bc c tng cng, bo m cho min Bc tr thnh hu phng vng chc ca cch mng min Nam v khng chin chng M , cu nc. Tuy nhin, trong qu trnh thc hin ci to, chng ta phm phi nhng sai lm nghim trng v ch trng, chnh sch ln, v ch o chin lc v t chc thc hin. Chng ta ng nht vic ci to vi vic xo b cc thnh phn kinh t c th, th tiu nn kinh t nhiu thnh phn. Mt khc, do t tng ch quan, nng vi trong qu trnh vn ng hp tc ho nng nghip, chng ta vi phm nguyn tc t nguyn i vi nng dn. Cng vi nhim v ci to x hi ch ngha, trong thi k 1958 - 1960, chng ta cng t c nhiu thnh tu trn lnh vc xy dng v pht trin kinh t, vn ho. Nh nc tp trung phn ln s vn u t cho xy dng c bn trong cng nghip. Trong ba nm ci to v pht trin kinh t (1958 - 1960), mc u t vo cng 244

nghip tng gp 3 ln so vi ba nm trc (1955 - 1957). V th, t 97 x nghip quc doanh trong nm 1957, n nm 1960 tng ln 172 x nghip do Trung ng qun l v trn 500 x nghip do a phng qun l. Trong tng gi tr sn lng cng nghip nm 1960, cng nghip quc doanh chim 89,9%. Thnh phn quc doanh trong nng nghip cng tng ln: T 16 nng trng quc doanh trong nm 1957, n nm 1960 c 59 c s. Tc pht trin sn xut c gi vng. Trong ba nm, d du nm 1960 c thin tai ln, nhng sn xut nng nghip tng bnh qun hng nm l 5,6%; sn xut cng nghip tng bnh qun 21,7%. Cng nghip a phng tng gp 10 ln so vi nm 1957. Cng nghip nh v cng nghip thc phm tng 60,4%. Phn ln hng tiu dng trc y phi nhp ngoi, n lc ny min Bc t cung cp cho nhu cu trong nc. H thng cc ngnh cng nghip nng (in lc, luyn kim, ho cht...) bt u c xy dng. Ngnh Thng nghip x hi ch ngha pht trin kh nhanh. Nm 1956, min Bc ch c 7 c s hp tc x vi 258.062 x vin, n cui nm 1959, s hp tc x mua bn ln ti 258 c s, bao gm trn 4.000 ca hng v t thu mua khp cc tnh, vi 1 500.000 x vin. T mt S mu dch quc doanh trong khng chin chng Php, dn nm 1959, c 12 Tng cng ty chuyn nghip, bao gm 1 .400 ca hng. Bn cnh nhng thnh tu trong vic ci to v pht trin kinh t theo hng x hi ch ngha, trong ba nm (1958 1960), nhn dn min Bc cn t c nhiu thnh qu to ln v vn ho, gio dc, y t. Nhng c s nghin cu di sn vn ho, ngh thut ca dn tc c xy dng. Cng tc o to v bi dng cn b ngh thut cng nh cng tc bo tn cc di tch lch s v vn ho c ch trng. Trn mt trn gio dc, cng tc thanh ton nn m ch c 245

y mnh. n cui nm 1960, min Bc cn bn xo b c nn m ch cho nhng ngi di 50 tui. Trn c s , cng tc b tc vn ho pht trin mnh m, tin ti thc hin ph cp gio dc cp I cho ton dn, trc ht l trong cn b v thanh nin. Gio dc ph thng pht trin nhanh c v s lng v cht lng. n cui nm 1960, s hc sinh ph thng tng gp 2 ln so vi nm 1957; s hc sinh trung hc chuyn nghip v i hc u tng gp 4 ln. cc a phng min ni, cc trng, lp ph thng cc cp cng pht trin vt bc. Cc dn tc thiu s (Thi, Ty, Nng, Hmng) c Nh nc gip , ci tin hoc xy dng ch vit ring). Cng tc y t c nhiu tin b ln. Chng ta t c mt s thnh tu mi trong lnh vc nghin cu y hc. C s y t (bnh vin, lnh x, trm x, c s h sinh) tng gp 11 ln so vi nm 1955. i sng vt cht v vn ho tinh thn ca nhn dn min Bc c ci thin r rt. Trong thi gian t nm 1957 n nm 1959, thu nhp quc dn bnh qun theo u ngi tng 19,3%; tin lng thc t ca cng nhn vin chc tng 33%; thu nhp bnh qun ca nng dn tng 14,8%. Sc mua bnh qun theo u ngi tng 66,2% so vi nm 1955. Nhng thnh tu t c cng vi nhng bin i su sc trong i sng kinh t - x hi min Bc c phn nh trong Hin php x hi ch ngha u tin nc ta, c Quc hi thng qua ngy 31-12-1959. Ngy 1-1-1960, Ch tch H Ch Minh k Sc lnh cng b Hin php mi. Vic ban hnh Hin php mi xut pht t thc tin v yu cu ca cch mng. Sau khi ginh c chnh quyn, ngy 9-1 1-1946, Quc hi kho I thng qua Hin php, to c s php l vng chc cho Nh nc Vit Nam Dn ch Cng ho. y l bn Hin php u tin khng nh mt chnh quyn ca nhn dn do giai cp cng nhn lnh o. 246

Sau ngy ho bnh lp li, cch mng Vit Nam chuyn sang giai on mi. Nh nc dn ch nhn dn min Bc chuyn sang chc nng, nhim v chuyn chnh v sn. Tri qua hai thi k: Khi phc kinh t (1955 - 1957) v k hoch ba nm ci to x hi ch ngha (1958 - 1960), mi mt trong i sng x hi min Bc c nhiu chuyn bin ln lao. C cu x hi min Bc c nhiu thay i rt cn bn (giai cp a ch phong kin b nh , giai cp t sn dn tc c ci to theo hng x hi ch ngha, giai cp cng nhn ln mnh, giai cp nng dn ang tch cc i vo con ng hp tc ho, tng lp tr thc x hi ch ngha hnh thnh v ngy cng pht huy vai tr quan trng trong cuc cch mng khoa hc - k thut). "Hin php nm 1946, Hin php dn ch u tin ca nc ta, thch hp vi tnh hnh v nhim v cch mng trong thi k . N hon thnh s mnh ca n. Nhng so vi tnh hnh mi v nhim v cch mng mi hin nay th n khng thch hp na" 1. Chnh v vy, Quc hi kho I quyt nh sa i Hin php. Bn Hin php mi bao gm Li ni u, 10 chng v 112 iu. L o lut c bn ca Nh nc ta, bn Hin php bo m mt ch dn ch thc s. N xc nhn a v lm ch t nc ca nhn dn: "Tt c quyn lc trong nc Vit Nam Dn ch Cng ho u thuc v nhn dn. Nhn dn s dng quyn lc ca mnh thng qua Quc hi v Hi ng nhn dn cc cp do nhn dn bu ra v chu trch nhim trc nhn dn" 2. Mi
1. H Ch Mnh: V c lp t do v ch ngha x hi. NXB S tht, H Ni, 1 970, tr. 195 2. iu 4 - Chng I: Hin php nc Vit Nam Dn ch Cng ho. Xem: V Nh nc nc Vit Nam Dn ch Cng ho. NXB S tht, H Ni, 1963, tr. 10.

247

quyn li v ngha v ca ngi cng dn (quyn bnh ng nam n, bnh ng dn tc, bnh ng trc php lut, t do ngn lun, t do bo ch, hi hp, quyn lm vic, quyn ngh ngi, quyn ng c, bu c...) c quy nh r trong Hin php v nhn mnh: "Nh nc bo m nhng iu kin vt cht cn thit cng dn c hng cc quyn ". Hin php nm 1960 khng nh ch v nguyn vng ca nhan dn ta l kin quyt xy dng ch ngha x hi min Bc v u tranh thc hin thng nht nc nh, nhm xy dng mt nc Vit Nam ho bnh, thng nht, c lp, dn ch v giu mnh; ng thi n t c s cho vic xy dng mt php ch x hi ch ngha nc ta. III- Min Nam u tranh chng ch M Dim, gi gn v xy dng lc lng, tin ti "ng khi tig (1954-1960) Sn c d tm t lu, li dng c hi Php bi trn, quc M tng bc gt Php c chim min Nam Vit Nam. Ngay t trc khi Hip nh Ginev c k kt, ngy 7-71954, M buc Php trut b Bu Lc ra khi chc Th tng chnh ph b nhn cho Ng nh Dim ln thay. Thng 91954, M quyt nh vin tr thng cho Dim khng qua tay Php. Thng 11-1954, Chnh ph M c Tng Clin - Quyn Tng tham mu trng lc qun M v l i din M U ban qun s khi Bc i Ty Dng sang lm i s ti min Nam Vit Nam. Clin mang theo mt k hoch gm 6 im: 1- ng h chnh quyn Dim v vin tr thng cho Dim khng qua tay Php. 2- Xy dng cho Dim mt qun i do M hun luyn v trang b. 3- Lp Quc hi min Nam hp php ho ngy quyn 248

Dim. 4- Thi hnh ci cch in a v thc hin nh c cho s ngi Cng gio min Bc di c vo Nam. 5- Thay i cc th thu, u tin cho hng ho v t bn M trn vo th trng min Nam. 6- o to cn b hnh chnh cho chnh quyn Dim. Trc sc p ca M , ngy 13-12-1954, Php buc phi k vi M bn hip c giao trch nhim hun luyn v trang b qun ngy min Nam cho M . Ngy 19-12-1954, Php k hip nh trao quyn hnh chnh, chnh tr min Nam cho Ng nh Dim. Gia nm 1955, Chnh ph Php tuyn b chm dt ch cao u min Nam Vit Nam. Ngy 14-4-1956, Php gi cho hai ng Ch tch Hi ngh Ginev (Lin X v Anh) thng bo qun i Php s rt khi Vit Nam v k t ngy 284-1956, nc Php khng cn trch nhim thi hnh Hip nh Ginev. Ngy 30-4-1956, n v cui cng ca thc dn Php rt khi min Nam. n y, Php hon ton r b trch nhim mt bn thc hin cc iu khon ca Hip nh Ginev v ng Dng. Cng t y, Dim tin hnh ro rit cuc thanh lc, nm qun i, xy dng min Nam thnh mt "quc gia vng mnh" ca "th gii t do", thnh mt tin n chng cng ng Nam . to ch da, Dim cho thnh lp cc t chc chnh tr phn ng, ng ch l ng Cn lao nhn v" (do Ng nh Nhu cm u), "Phong tro cch mng quc gia", "Thanh nin cng ho", "Ph n lin i". Nhng t chc ny thu nhn cc phn t phn ng trong cc giai cp a ch, t sn, Thin Cha gio v nhng phn t c hn th vi cch mng. Tuy c M vin tr, gip , nhng t sau Hip nh Ginev, chnh quyn Dim vn b uy hip t nhiu pha: Cc phn t thn Php, nht l cc s quan cp tng trong hng ng qun i Lin hip Php. 249

Cc gio phi Cao i, Ho Ho, Bnh Xuyn Nam B, c lc lng v trang ring, ang kim sot nhiu vng, k c Si Gn - Ch Ln. - Lc lng cch mng ca nhn dn tn ti khp cc thn, x trn ton min Nam. y l lc lng i khng ln nht, e do s tn ti ca chnh quyn M - Dim. i ph vi tnh hnh trn, Dim a ra chiu bi " thc " - thc cht l gt Php cho M c chim min Nam, "Bi phong " - thc cht l gt Bo i ra khi ngi Quc trng cho Dim thu tm mi quyn hnh trong tay, "Chng cng " - thc cht l chng nhn dn, chng tt c nhng ai tn thnh thng nht t nc. Dim tip tc gt cc phn t thn Php ra khi b my chnh quyn v cc cp ch huy qun i. Thc t t sau Hip nh Ginev, min Nam Vit Nam din ra cuc tranh ginh quyn li gia ch ngha thc dn kiu mi ca quc M vi ch ngha thc dn kiu c ca thc dn Php. u thng 4-1955, M - Dim tp trung lc lng m cc cuc hnh qun tiu dit lc lng v trang Bnh Xuyn. Tip , bng th on d d, mua chuc kt hp vi tin cng qun s, ngy quyn Dim tiu dit v lm tan r lc lng v trang Ho Ho, Cao i. Sau khi dp tan lc lng v trang ca ba gio phi, Dim lo ci t chnh ph. Ngy 23-10-1955, chng t chc "Trng cu dn , ph trut Bo i v Dim t xng Tng thng Vit Nam Cng ho. Ngy 4-3-1956, di s ch o ca M , Dim t chc bu quc hi" ring r v ngy 26-10-1956, ban b "Hin php Vit Nam cng ho ". y l vic lm hon ton bt hp php v tri vi Hip nh Ginev, nhm bin min Nam Vit Nam thnh mt quc gia ring bit. Cng vi vic xy dng chnh quyn trung ng, M - Dim ra sc cng c chnh quyn cp c s, bng cch b nhim bn tay chn lm x trng, p trng v lp cc t chc qun 250

chng tr hnh, nh "Lin gia tng tr", "Nhn dn t v on", "Ng gia lin bo" km kp, khng ch nhn dn. Nh vy, t sau nm 1954, bng nhng th on tinh vi, trng trn v rt xo quyt, quc M thc hin c m mu ht cng Php cng bn tay sai ca Php, c chim min Nam. Mt chnh quyn tay sai mi, cc k phn ng, hiu chin v rt trung thnh vi quc M , do Ng nh Dim cm u, c thit lp. Chng i din cho quyn li ca giai cp a ch v t sn mi bn -mt th lc phn ng b cch mng nh , c M nng dy, nn c t tng phc th rt su sc. Min Nam Vit Nam t ch l thuc a kiu c ca thc dn Php, tr thnh thuc a kiu mi ca quc M . Ch ngha thc dn mi ca quc M v ch ngha kiu c ca thc dn Php khng khc nhau v bn cht, ch khc nhau v hnh thc cai tr v th on bc lt. Vi ch ngha thc dn kiu mi, quc M khng t b my cai tr trc tip nh thc dn Php trc y, m dng chnh quyn tay sai, vi mt h thng c vn dy c. V th on bc lt, chng thng qua "vin tr qun s v "thng mi ho", dng sc mnh qun s v kinh t nm cht min Nam. Bao trm ln b my chnh quyn tay sai l to i s M gm hng ngn nhn vin cc loi, t chc thnh nhiu c quan cai tr. Trn thc t, to i s M khng khc g Ph Ton quyn ng Dng trc y. "Vit Nam cng ho " ca tp on Dim, trn thc t, ch l mt thuc a ca quc M , tc l th trng tiu th hng ho tha , l ni u t khai thc ti nguyn khong sn v bc lt nhn cng r mt. Tuy nhin, trong nhng nm 1954 - 1959, nhanh chng thit lp mt phng tuyn ngn chn phong tro cch mng, hot ng ca quc M min Nam nc ta ch yu nghing v cc hot ng nhm xy dng min Nam thnh mt cn c qun s. to ra c s php l mi (gi to) cho nhng hot ng v trang min Nam Vit Nam, quc M k vi Dim cc 251

hip c qun s. Trong s , c ba hip c ng ch : - Hip c mo danh "Hp tc kinh t" c k di hnh thc trao i vn th gia M v Dim ngy 21-2-1955 v 7-31955. - Hip c tho danh "Hp tc kinh t" c k kt di hnh thc trao i vn th gia M v Dim ngy 22, 23-4-1955 v 24, 25-6-1955. - Hip c mo danh 'Thu hi v kh trang b ca vin tr qun s M ", c k di hnh thc trao i vn th gia M v Dim ngy 1-3 v 15-5-1955. Da vo cc hip c trn, quc M khng ngng a nhn vin, c vn qun s vo min Nam Vit Nam. Phi on vin tr qun s (MAAG: Military Aid Advisory group) thnh lp t trong thi k Php tin hnh chin tranh xm lc ng Dng, l ra phi gii tn sau ngy k Hip nh Ginev, nhng tri li, n cng tng ln c s lng v vai tr. T ch c 200 nhn vin sau ngy nh chin, n gia nm 1961, ln ti 3.500 tn, gm cc ngnh hi, lc, khng qun. T ch ch lm nhim v kim sot vic s dng vin tr, n tr thnh mt b my trc tip iu khin trang b v kh, hun luyn, ch o k thut v ch o tc chin. Bn cnh phi on MAAG, cn c phi on T chc, hun luyn, kim tra (TRIM: Training Rorganisation Inspection Mission), phi on Hun luyn tc chin (CATO: Combat Army Training Organ). Cc loi v kh v phng tin chin tranh do M a vo min Nam ngy cng tng. Nu tnh gi tr, t nm 1955 n nm 1960, tng s v kh v phng tin chin tranh do M a vo min Nam l 1 5 t la. Hng lot cn c khng qun c xy dng khp min Nam. Cc qun cng Nh B, Nng, Quy Nhn, Nha Trang... 252

c m rng v trang b hin i. Ni lin cc cn c khng qun v lc qun l h thng ng giao thng chin lc hin i. n thng 6-1955, M xy dng cho ngy quyn Dim mt i qun di quyn iu khin trc tip ca M gm 10 s on b binh, 17 tiu on pho binh, 5 tiu on xe tng, thit gip v 54.000 qun a phng. M - Dim s dng i qun ny trc mt nhm tiu dit phong tro cch mng ca nhn dn min Nam, tin ti thc hin gic mng "lp sng Bn Hi", vt v tuyn 17", "Bc tin". V kinh t, mt mt chnh quyn Dim thi hnh mt lot chnh sch v bin php nhm km hm v bp nght s pht trin ca cc ngnh kinh t dn tc; mt khc chng u tin cho M v phe M a hng tha vo min Nam, lm cho kinh t dn tc b lng on v ph thuc vo M . Trong nng nghip, chng ro rit thc hin chng trnh "ci cch in a". Chng a ra o d s 2 (8-l-1955) v o d s 7 (5-2-1955) nhm tc ot thnh qu v rung t m cch mng em li cho nng dn, khi phc quyn chim hu rung t ca giai cp a ch phong kin. ng thi, chng cng a ra o d s 57 (22-l0-1955) quy nh phn rung t em phn phi cho nng dn l nhng rung b hoang v t "trut hu ca nhng a ch c trn 100 mu (ring i vi nhng a ch c trn 100 mu m chuyn sang trng cy cng nghip hoc chn nui, th khng b "trut hu). Sau khi thit lp dc quyn kim sot trn ton b min Nam, t thng 4-1955 n thng 5-1956, M - Dim pht ng chin dch t cng " giai on I, gi l giai on m rng din gy xo trn v pht hin cng sn. ph trch, theo di v rt kinh nghim t cng, dit cng, chnh quyn Dim cho thnh lp Ph c u cng dn v (3-1955) v Hi ng ch o t cng. Trn c s tng cng b my n p, M - ngy lin tip t chc cc chin dch khng b, tn st lc lng yu nc. 253

Thng 2-1955, Dim m chin dch Phan Chu Trinh, nh ph th im cc tnh Trung B, trng im l tnh Qung Nam. Thng 4-1955, chng m chin dch gii phng, nh ph Qung Ngi v Bc Bnh nh. Thng 5-1955, chng m chin dch Trnh Minh Th, nh ph ton din cc tnh Lin khu V, v.v... Trong cc chin dch t cng, dit cng, M - ngy huy ng gn nh ton b lc lng cnh st, mt v v mt b phn qun i. Chng nu khu hiu hnh ng: Tiu dit cn b nm vng ", "Tiu dit cng sn tn gc ", "Th git nhm cn hn b st, nhm kch thch qun i, cnh st v nhng tn tay sai c n in cung nh ph c s cch mng, git hi nhng ngi yu nc nhng ngi tn thnh u tranh thng nht t nc. Khong 4000 tn c n thuc Ph c u cng dn v v 600 tn cn b tm l chin cng cc lc lng cnh st min Trung Trung B gy ra cc v thm st d man nhiu ni. Thng 9-1954, M - Dim chn sng 21 ng bo ta Ch c (Qung Nam). Thng 1-1955, chng dm 42 ngi yu nc xung p Vnh Trinh (Qung Nam). Thng 7-1955, chng gy ra v trit h Hng in (Qung Tr), git hi mt cch d man mt lc 92 dn thng (trong c 31 tr em). Cng thi gian ny, M - Dim em qun nh ph c lit huyn i Lc (Qung Nam), bt giam, tra tn v git cht 500 ng bo ta 1. Bng nhng chin dch khng b, tn st, trn thc t M Dim gy ra cuc chin tranh mt pha. y l mt kiu chin tranh ch do mt bn M -Dim tin hnh v c xem nh mt chin lc ca M min Nam vit Nam t sau Hip nh Ginev n cui nm 1959.
1. Lch s khng chin chng M , cu nc (1954-1975). Tp 1. NXB S tht, H Ni, 1990, tr. 21.

254

Trn ton min Nam lc ny, cuc u tranh ca nhn dn ta tri qua nhng nm thng v cng kh khn, c lit. Trc sc nh ph ca ch qua nhiu t t cng, dit cng, cch mng min Nam chu nhng tn tht nng n cha tng c.Trong bn nm (1955 - 1958), c min Nam tn tht 9110 cn b, ng vin. Nam B, khong 7 vn cn b, ng vin b ch git; gn 90 vn cn b, nhn dn b bt v b t y; gn 20 vn ngi b tra tn thnh tn tt, ch cn 5.000 so vi 60.000 ng vin trc . Tnh Bn Tre ch cn 162 ng vin; Tin Giang cn 92; Gia nh, Bin Ho, mi ni ch cn mt chi b ng. khu V (gm c Tr - Thin v cc Nam Trung B), khong 40% Tnh u vin, 60% Huyn u vin, 70% Chi u vin b bt, b git; c tnh ch cn 2 - 3 chi b; 12 huyn vng ng bng khng cn c s ng. Ring Tr - Thin, s ng vin t 23.400 ch cn 160 ngi 1. Bng nhng th on d man, tn bo, M - Dim hi vng c th khut phc c nhn dn min Nam. Nhng chng nhm. Nhn dn min Nam cng vi ton th dn tc tng vng dy p tan ch thng tr ca ch ngha thc dn Php ginh quyn lm ch. Ngay sau , ng bo min Nam li ng ln khng chin chng thc dn Php xm lc bo v thnh qu ca Cch mng thng Tm. Mt dn tc nh vy khng bao gi chu ci u lm n l cho ch ngha thc dn mt ln na. Tnh hnh quc t v trong nc cng c nhiu chuyn bin thun li cho ta. Cc lc lng cch mng trn th gii ang th tn cng vo ch ngha quc. Min Bc hon ton gii phng v ang bc vo thi k qu ln ch ngha x hi. Tuy nhin, do phi i mt vi mt k th c tim lc kinh t v qun s mnh nht trong th gii t bn, li c nhng th
1. Tng kt cuc khng chin chng M . cu nc. Thng li v

bi hc. NXB Chnh tr quc gia, H Ni, 1995, tr. 310. 255

on nham him, xo quyt, trong tnh trng t nc b chia ct v s bt ho gia cc nc trong phe x hi ch ngha, s nghip u tranh gii phng min Nam, tin ti thc hin thng luld~ t nc s din ra lu di v v cng gay go, phc tp. sau Hip nh Ginev, phn ln lc lng qun i, cn b, ng vin min Nam ra tp kt ti min Bc. Do , so snh lc lng hai bn min Nam khng c li cho ta. Trong hon cnh y, Ngh quyt Hi ngh B Chnh tr (91954) nu r: Cuc u tranh ca nhn dn min Nam phi t hnh thc u tranh v trang chuyn sang u tranh chnh tr. Nhim v trc mt ca nhn dn min Nam l u tranh thc hin nh chin, cng c ho bnh i cc quyn t do dn ch, ci thin dn sinh, thc hin thng nht tranh th c lp, chng khng b, bo v nhng thnh qu m qun chng ginh c trong thi k khng chin chng Php. Cn b, ng vin min Nam nhanh chng rt vo hot ng b mt. Nhng cn b b l c iu sang cc a phng khc, hoc tm ngng hot ng che giu lc lng. Vic vn ng ngy qun, ngy quyn v a ngi ca ta vo hot ng trong cc t chc ca ch c ch . Cc t chc qun chng cng khai c xy dng c nng thn v thnh th. Theo phng hng ch o ca Trung ng, t thng 8, thng 9- 1954, ta t chc qun chng mt tinh, biu tnh, hi tho mng ho bnh, i ch khng c tr th nhng ngi khng chin c. Ti cc thnh ph ln (Si Gn, Hu, Nng), hng vn ngi lao ng, tr thc, hc sinh, sinh vin tp hp trn cc ng ph, hoan nghnh Hip nh Ginev, cho n ho bnh. Phong tro u tranh chnh tr nhanh chng lan rng khp cc tnh min Trung. Tiu biu nht cho phong tro u tranh chnh t lc ny l phong tro ho bnh Si Gn - Ch Ln ( 18-1954) ca ng o tr thc v cc tng lp nhn dn lao ng. Lnh o phong tro l nhng tr thc yu nc c uy tn 256

(Lut s Nguyn Hu Th, Gio s Phm Huy Thng...). Sau khi ra tuyn b nu r tn ch, mc ch u tranh cho ho bnh ng Dng c cng c, quyn t do dn ch c bo m, nc Vit Nam c thng nht bng tuyn c t do trong c nc, thanh th ca phong tro ngy cng rng ln. khp cc xng ln, cc trng hc, khu ph... U ban bo v ho bnh c thnh lp v hot ng cng khai. Nhm dp tt phong tro, u thng 11-1954, M - Dim ra sc khng b. Chng cho tay chn lng bt cc nh lnh o phong tro. Nhiu ngi tham gia phong tro b bt v b tra tn rt d man. T gia nm 1955, tuy v danh ngha, phong tro ho bnh Si Gn - Ch Ln khng tn ti, nhng trn thc t, cc U ban c s vn tip tc hot ng di hnh thc l nhng U ban cu t nn nhn b ho hon v sau chuyn thnh U ban phng nn chy 1. T nm 1955, min Nam li bng ln phong tro i lp li quan h bnh thng hai min Nam-Bac. iu ny ni ln nguyn vng tha thit ca nhn dn min Nam l ho bnh v thng nht t nc. N ging mt n mnh m vo m mu chia ct lu di nc ta ca tp on M - Dim. Song song vi phong tro bo v ho bnh v i hip thng tng tuyn c, phong tro u tranh i t do dn ch v ci thin i sng cng ngy cng lan rng. Tham gia phong tro ny khng ch c qun chng lao ng, m cn c ng o cc tng lp tr thc, hc sinh, sinh vin, cc nh cng thng, tu hnh v mt s t sn, a ch, nhn vin ngy qun, ngy quyn v binh lnh. Trong cc phong tro giai cp cng nhn
1. Trong khi tn cng tiu dit lc lng Bnh Xuyn, ngy quyn Dim gy ra nhiu thit hi cho nhn dn: Gn 8.000 nc nh b chy, khong 4 vn ngi khng ni n, chn . Lc , hng trm U ban bo v ho bnh Si Gn - Ch Ln hot ng tr li di hnh thc U ban cu t v bo v ti sn, tnh mng ca dn chng.

257

l lc lng i tin phong. Tnh n cui nm 1959, c gn 1.500 cuc u tranh ca cng nhn; trong c 27 cuc u tranh ln, tiu biu l hai cuc biu tnh tun hnh khng l ca cng nhn v nhn dn lao ng Si Gn trong ngy 1-5-1956 gm 200.000 ngi v ngy 1-5-1958 gm 500.000 ngi tham gia 1. Giai cp nng dn min Nam cng t chc u tranh bo v nhng quyn li ginh c trong khng chin, u tranh chng chng trnh ci cch in a, i quyn lu canh, chng cp t, ui nh, dn lng . . . Ring min Trung v min Ty Nam B n ra 3.000 v u tranh v rung t 2. Phong tro din ra di nhiu hnh thc phong ph, nh biu tnh, a n kin ngh; c ni ng bo v trang chng li bn tay chn ca Dim. Gay go, quyt lit v m mu nht l phong tro u tranh chng chin dch "t cng ", "dit cng ". Trong chin dch "t cng ", dit cng ", M - Dim huy ng lc lng qun i, cnh st, bo an, dn v cn qut, nh ph d di c nng thn, thnh th v cc khu cn c. Cc gia nh khng chin c, gia nh c ngi i tp kt l i tng ch yu ca "t cng". Chng dng mi th on tra tn cc hnh kt hp vi th on thm him buc mi ngi dn phi ni xu cch mng, ni xu cng sn, tha nhn bn phn quc tay sai ca M v t b cch mng. Nhn dn min Nam t r ch kin cng, khng chu khut phc, t r lng trung thnh vi cch mng. Bng l l anh thp v khn kho qun chng vch trn b mt bn nc, hi dn ca tp on tay sai Ng nh Dim, bo v v lm sng t ch ngha cch mng. Trong nhng nm thng c lit nht, hng ngn tm gng sng ngi ch ngha anh hng cch mng xut hin gi vng nim tin cho qun chng, c
1. Chung mt bng c. NXB Chnh tr quc gia, H Ni, 1993, tr. 18. 2. Chung mt bng c. NXB Chnh tr quc gia, H Ni, 1993, tr. 18.

258

v h u tranh v lm cho ng ngy cng bm r vng chc trong nhn dn. ng bo min Nam vn che giu, nui dng cn b, ng vin, lm giao thng lin lc, chuyn cng vn... m mu c bn ca M - Dim trong chin dch "t cng ", dit cng " b tht bi. Tn ch tch Hi ng ch o t cng Trung ng (Trn Chnh Thnh) th nhn: y l mt tht bi ln v phong tro cht vn rng ri, hng dn vin ca chng ta khng gii quyt c " 1. Trong hai nm u tranh i thi hnh Hip nh Ginev, nhn dn min Nam lun nu cao ngn c ho bnh, thng nht, dn ch. Vi nhiu hnh thc phong ph, u tranh bng l l, bng php l ca Hip nh Ginev, bng lc lng qun chng ng o ng bo ta nu cao tinh thn yu nc v ch on kt thng nht ca mnh, lin tc phn cng v tin cng ch. Ngc li, tp on thng tr Ng nh Dim ngy cng l r b mt c ti pht xt, phn dn tc, lm tay sai cho quc M , c tnh ph hoi Hip nh Ginev. Thc tin hai nm u tranh cho thy, i vi k th ca dn tc v giai cp, khng th dng u tranh chnh tr n thun nh trc, m phi dng bo lc cch mng. Yu cu ca cch mng cng nh nguyn vng ca ng bo min Nam lc ny i hi phi chuyn sang hnh thc u tranh cao hn. Thng 6-1956, B Chnh tr ra ngh quyt v "Tnh hnh v nhim v cch mng min Nam", nu r: "Vn ht sc quan trng l phi tranh th xy dng lc lng cch mng" 2. Ngh quyt nhn mnh: Tuy "hnh thc u tranh ca ta hin nay l u tranh chnh tr, khng phi l u tranh v trang" 3, nhng "nh th khng c ngha l khng dng v trang t v trong
1. Lch s khng chin chng M cu nc 1954 - 1975. Tp 2. Sd. tr. 90. 2.2.3.4. Dn theo: Cuc khng chin chng M cu nc 1954 - 1975. Nhng s kin qun s. NXB Qun i Nhn dn, H Ni, 1980, tr. 28.

259

nhng hon cnh nht nh" 1. V vy B Chnh tr quyt nh phi "cng c cc lc lng v trang v bn v trang hin c v xy dng cc cn c lm ch da. ng thi xy dng c s qun chng vng mnh lm iu kin cn bn duy tr v pht trin lc lng v trang" 2. Thng 8-1956, ng ch L Dun - U vin B Chnh tr, ang cng tc ti min Nam - da vo s phn tch khoa hc tnh hnh chnh tr, x hi min Nam, son tho cng cch mng min Nam. y l mt vn kin quan trng, ch r con ng cch mng l con ng duy nht ng ca nhn dn ta min Nam tin ti lt chnh quyn M - Dim, thnh lp chnh quyn cch mng. Bn cng nhn mnh: "Nhim v ca cch mng min Nam l trc tip nh chnh quyn c ti pht xt Ng nh Dim, tay sai ca M , gii phng nhn dn min Nam khi ch quc phong kin, thit lp min Nam mt chnh quyn lin hip c tnh cht dn tc, dn ch cng vi min Bc thc hin mt nc Vit Nam ho bnh, thng nht c lp v dn ch nhn dn"3. Nhng ngh quyt trn y kp thi soi sng cho ng vin, cn b v nhn dn min Nam vt qua chng ng'u tranh cc k c lit, gp phn a phong tro cch mng tin ln mt bc pht trin mi. Ring nm 1957, c 2 triu lt ngi tham gia u tranh chnh tr; nm 1958 c 3,7 triu lt v bc sang nm 1959 c gn 5 triu lt ngi tham gia. Nhng cuc u tranh chng ch khng b, chng tr th nhng ngi khng chin c, chng "t cng ", "dit cng "; chng cp t, ui nh... din ra dai dng, quyt lit khp ni. T trong phong tro, trn thc t, mt mt trn thng nht chng M Dim hnh thnh.

3. L Dun: V chin tranh nhn dn Vit Nam. NXB Chnh tr quc gia, H Ni, 1993, tr. 104, 105.

260

Cng vi s pht trin phong tro u tranh chnh tr trong cc tng lp nhn dn, phong tro u tranh v trang t v, tr gian, dit c cng bt u pht trin. Cc n v v trang tp trung c xy dng nhiu ni. Cn c a c hnh thnh phn ln t cc vng cn c thi k khng chin chng Php: Chin khu 1, ng Thp, Minh, Ty Nguyn... Nhng hot ng v trang ca qun v dn min Nam c tc dng rt ln, gy cho ch nhiu kh khn, tr ngi trong vic cng c chnh quyn thn, x; hn ch nhng hnh ng cp bc, v vt ca ch v bo v quyn li rung t cho nng dn. Mt s tn tay sai c n phi chn li, a ch ngn s, khng dm trng trn cp t tng t. Trn thc t, vic tr gian, dit c tr thnh mt hnh thc u tranh quan trng v cn thit gi vng phong tro, bo v c s cch mng. c bit, t nm 1958, hot ng v trang t v tr thnh ph bin, c tc dng h tr cho phong tro u tranh chnh tr ca qun chng nhn dn. Trc s pht trin mnh m phong tro u tranh ca nhn dn, M -Dim in cung khng b. Thng 5-1957, Dim ban hnh o lut t cng sn ra ngoi vng php lut cho bn tay chn t do chm git. Khng kh khng b, cht chc bao
1. T cn c u tin ca tnh Bin Ho c xy dng vo thng 2-1946 sau Hi ngh qun s Lc An (Tn Uyn), Chin khu dn dn c m rng bao trm ton b vng rng ngang ng 16, tri dc lu vc hu ngn sng ng Nai v thng ngun gip gii sng B, thnh cn c a khng ch ca tnh Bin Ho, m c ca Chin khu VII trong khng chin chng Php t 1947-1950. n thng 5-1951, Chin khu l mt trong nhng cn c a ca h thng cn c a ca c Nam B. n khng chin chng M , Trung ng Cc min Nam chn Chin khu lm cn c t c quan lnh o ca Trung ng Cc. Trc tnh hnh nhim v mi ca cch mng, Chin khu m rng a bn, pht trin rng v pha ng v ng bc gip bin gii Campuchia v bin gii tnh c Lc pha nam Ty Nguyn. Sau ny, Trung ng Cc v Qun u Min khng ng Chin khu na. nhng y vn l mt cn c a ln ca cch mng min Nam.

261

trm khp ni. Cn b, ng vin v qun chng tch cc b sn lng ro rit. M - Dim vn tip tc y mnh cc chin dch "t cng ", "dit cng ", dn dn lp "khu dinh in ", "khu tr mt. Cc cuc nh ph, khng b ca chnh quyn Dim i vi nhn dn ta n nh cao v mc khc lit v tnh cht man r. Ngy 1-12-1958, chng u c 6.000 ngi yu nc nh giam Ph Li (Th Du Mt). Thng 3-1959, Dim tuyn b t min Nam trong tnh trng chin tranh. Thng 5- 1959, chng li ban hnh lut pht xt "/0159"; thit lp ba to n qun s c bit cng khai chm git ng bo ta. Min Nam Vit Nam tr thnh mt a ngc trn gian m , quyn sng, quyn t do v mu cu hnh phc ca con ngi b ch p mt cch trng trn. Tnh th cch mng ngy cng i n chn mui bi k th khng th thng tr nh c c na. Nhn dn min Nam b y vo cnh khn cng. Mun tn ti, nhn dn min Nam khng c con ng no khc l phi vng dy u tranh ginh quyn sng. Trong bi cnh lch s y, t ngy 13-1-1959, ti H Ni, Hi ngh ln th 15 Ban Chp hnh Trung ng ng (kho ni c khai mc. Ngh quyt Hi ngh ch r: "Con ng pht trin c bn ca cch mng Vit Nam min Nam l khi ngha ginh chnh quyn v tay nhn dn. Theo tnh hnh c th v yu cu hin nay ca cch mng th con ng l ly sc mnh ca qun chng, da vo lc lng chnh tr ca qun chng l ch yu, kt hp vi lc lng v trang nh quyn thng tr ca quc v phong kin, dng ln chnh quyn cch mng ca nhn dn" 1. Nh vy, vi Ngh quyt 15, Trung ng ng quyt nh pht ng qun chng nhn dn, trc ht nng thn, dng u tranh chnh tr kt hp vi u tranh v trang, tin hnh khi ngha v trang p tan ch km kp ca M -Dim ginh
1. Mt s vn kin ca ng v chng M . cu nc. Tp 1 (1954 - 1965). NXB S tht, H Ni, 1985, tr. 117.

262

quyn lm ch. Ngh quyt 15 c ngha ht sc quan trng. N p ng yu cu bc thit nht ca cch mng min Nam lc , lm xoay chuyn tnh th v a phong tro cch mng min Nam thot khi tnh trng nguy him. ng thi, n cng p ng c nguyn vng tha thit ca nhn dn min Nam l vng dy p tan xing xch n l ginh quyn lm ch. Do , Ngh quyt 15 ca Trung ng ng nhanh chng i vo qun chng v tr thnh hnh ng qut khi ca qun chng. Ngh quyt 15 ca Trung ng ng ra i trong hon cnh quc t c nhiu kh khn v phc tp: ng Cng sn Lin X khng tn thnh Ngh quyt 15, m ch trng cng c min Bc, thng qua i ti thng nht, khng tin hnh khi ngha v trang. ng Cng sn Trung Quc tn thnh phng hng chung ca Ngh quyt 15, tn thnh hot ng v trang nhng ch quy m nh cp i i. Trong hon cnh y, vic ra Ngh quyt 15 chng t kinh nghim dy dn v s trng thnh vt bc ca ng ta v l lun cng nh v thc tin. N th hin tnh c lp, t ch v sng to ca ng ta trong lnh o cch mng. Ngay sau khi ra Ngh quyt 15, theo ch th ca B Chnh tr, thng 5-1959, Trung ng ng lp on vn ti qun s Trng Sn (on 559) tng cng s chi vin ca min Bc cho min Nam. Thng 7-1959, Trung ng quyt nh t chc ng vn ti trn bin. Ngh quyt 15 ca Trung ng ng ra i gia lc nhn dn min Nam "khng th sng nh c c na". Do , n lm bng ln phong tro ng khi trn nhiu vng rng ln. Lin khu V, t thng 2 n thng 4-1959, nhn dn huyn Vnh Thnh (Bnh nh) ni dy, di lng vo rng su, xy dng lng chin u. Cng thi gian ny, nhn dn huyn Bc i (Ninh Thun), huyn c Lay (Kon Tum) v nhiu lng c Lc cng ni dy ph t, dit c, xy dng lng chin u chng M - Dim. Nhng cuc ni dy trn y ph tung mt 263

mt xch quan trng trong h thng cai tr ca ch min Ty Trung B. Trong tt c cc cuc ni dy ca ng bo min ni Lin khu V, ni bt nht l cuc khi ngha Tr Bng (Qung Ngi vo ngy 28-8-1959. Ti y, di s lnh o ca ng b a phng, khong 16.000 ng bo ni dy u tranh chnh tr, c s h tr ca lc lng v trang, qut sch ngy quyn thn, x, thnh lp chnh quyn cch mng di hnh thc U ban nhn dn t qun. T Tr Bng, cuc khi ngha nhanh chng lan rng sang cc huyn thuc min Ty Qung Ngi (Sn H, Minh Long, Ba T). Cuc khi ngha Tr Bng v min Ty Qung Ngi din ra nhanh, trn a bn rng (gn 5.000 km2); bao gm 4 huyn, vi 4 dn tc (Coi, Hre, Ca Dong, Kinh) ginh c thng li to ln. Sau khi ngha, nhn dn Tr Bng v min Ty Qung Ngi tin hnh cuc chin u ngoan cng chng li nhng cuc cn qut, ch i xt li ca ch. Nh , d trong hon cnh kh khn, c lit, phong tro y vn ng vng. Thng li ny c sc c v mnh m phong tro cch mng min Trung, ng thi cung cp c nhiu kinh nghim qu bu trong vic vn dng Ngh quyt 15 ca Trung ng ng khng ch Qung Ngi, m c trong ton khu, ton min. Trong khi nhn dn Tr Bng v min Ty Qung Ngi ang thu c thng li, th ti ng bng Nam B, trn nhiu vng rng ln, qun chng cng ni dy v trang dit c, ph th km kp, lm tan r tng mng h thng ngy quyn c s. Trong phong tro ni dy y, cuc ng khi Bn Tre l tiu biu nht. Phong tro ng khi Bn Tre n ra nhiu t. Ring nm 1960, c hai t ng khi: - t mt (17 25-l): Huyn M Cy c chn lm ni ch o, m u cho phong tro ni dy ca tnh. T ba x trng im: nh Thy, Phc Hip, Bnh Khnh, cuc ni dy lan sang cc x trong huyn. Khp M Cy, ngy cng nh m, u vang ln ting trng, m v ting n lin hi xen ln vi ting h reo ca qun chng cch mng. Vi kh th cch mng sc si y, nhn dn, nht l thanh nin nam, n, 264

hng hi t chc i ng, trng c, vc cc loi sng (sng tht sng gi), ko i nh nc v b, uy hip tinh thn qun ch. Phong tro ng khi t M Cy lan sang cc huyn Thnh Ph, Minh Tn... Ch trong mt tun l, nhn dn 47 x ng lot ni dy p tan b my km kp ca ch, gii phng 150 p, bc ch rt 47 n bt. Cc thn, x sau khi gii phng u m i hi nhn dn, lp to n cch mng trng tr nhng tn tay sai c n, tch thu rung t ca a ch chia cho dn cy. T trong thng li ca phong tro ng khi, mt n v v trang u tin ca tnh Bn Tre c thnh lp. Trong tnh hnh , k ch khng nhng phi i ph vi nhng cuc ni dy ca qun chng, m cn phi ng u vi cuc chin tranh nhn dn rng khp, vi mt lc lng v trang chin u gii lm nng ct. Hong s trc ln sng cch mng Bn Tre, ngy 22-31960, M Dim huy ng hn 10.000 qun ch lc, c tu chin, xe tng ym tr, m cuc cn ln vo ba x trng im ca huyn M Cy. Chng chia nhiu mi bao vy, chia ct tng khu vc, lc sot tng bi cy, tm dit lc lng v trang v c quan u no ca tnh, quyt dp tt phong tro ng khi ba x im. Nhn dn ba x ng trc mt th thch ln. Ban lnh o tnh trc tip ch huy cuc chng cn, quyt nh pht ng mt t u tranh chnh tr vi quy m ln, tn cng vo qun l M Cy, i ch phi rt qun. Hng ngn qun chng, phn ln l ph n, mang theo qun o, chn mn, ni xoong, bng b c con, chu, i khn tang, ko v M Cy u tranh chng ch cn qut. Trc sc mnh v li l c l c tnh ca i qun chnh tr hng hu, k th buc phi ra lnh rt qun khi ba x (20-41960). Cuc phn cng quy m ln ca ch vo ba x im ng khi tht bi trc tinh thn u tranh kin quyt v 265

kho lo vi s kt hp ba mi chnh tr, qun s v binh vn ca nhn dn M Cy, c bit l ph n. ch hong s v gi nhng ngi ph n Bn Tre tay khng nh gic l i qun tc di. Qua ng khi t mt, Bn Tre th nghim thnh cng phng php kt hp u tranh qun s, chnh tr v binh vn, nu ln nhng bi hc kinh nghim qu bu v phng php cch mng cho ton min Nam. Rt kinh nghim ng khi t mt, ng b Bn Tre quyt nh t chc ng khi t hai, vi quy m ln hn, vo ngy 24-9- 1960. Huyn Ging Trm c chn lm trng im. Ch trong vng na ngy, nhn dn Ba Chu (Chu Ph, Chu Thi, Chu Ho), bng s kt hp u tranh chnh tr, qun s v binh vn, ly gn c ba n ch, thu 60 sng m khng tn mt vin n, mt git mu. T thng li , phong tro ng khi to ra cc huyn l. Cho n 22-10-1960, ng khi t hai Bn Tre thu c thng li to ln: 60 n ch b san phng, 400 ch b git, 48 x c hon ton gii phng. T Bn Tre, ln sng ng khi nhanh chng lan rng khp cc tnh Nam B, Ty Nguyn v mt s ni Trung Trung B. Nhn thy min ng Nam B l ni cn c cch mng c xy dng, cng c vng chc, li sm t chc cc n v v trang tp trung, X u Nam B ch trng t chc mt n tin cng qun s, to iu kin cho qun chng ni dy. Thc hin ch trng trn, Ban qun s lin tnh min ng quyt nh t chc tn cng Tua Hai, mt cn c ca mt trung on chnh quy ngy, cch th x Ty Ninh 7 km. Trn nh bt u din ra t m 25 rng 26-1-1960 v kt thc nhanh chng. Ta dit sao tn ch, bt gio dc v th ti ch 500 tn khc, thu 1.500 sng cc loi. Trn Tua Hai l trn nh ln u tin ca 266

lc lng v trang cch mng min Nam. Chin thng Tua Hai nh du mt bc pht trin mi v trnh t chc, ch huy hot ng tc chin ca lc lng v trang cch mng. Chin thng ny mang ngha chnh tr to ln khng ch h tr trc tip cho phong tro ni dy ca nhn dn Ty Ninh, m cn c v mnh m qun chng cch mng cc tnh Nam B vng dy ginh quyn lm ch. Cng vi chin thng Tua Hai, nhn dn Ty Ninh ni dy gii phng 2/3 s x trong tnh, ni lin vi Chin khu Dng Minh Chu thnh mt vng cn c cch mng rng ln, n ng pha Ty Bc Si Gn Gia nh. Vi phong tro ng khi 1959 1960 ca nhn dn min Nam, h thng km kp ca M Dim thn, x b tan v tng mng. Chnh quyn cch mng c thnh lp di hnh thc U ban nhn dn t qun. Vng gii phng hnh thnh, ngy cng m rng, ni lin gia cc huyn, cc tnh, to thnh mt th lin hon. Trong vng gii phng, hu ht rung t c tr li cho nng dn. Tnh n cui nm 1960, khong 2/3 c cu chnh quyn ch c s b tan v Cc tnh bo trung ng M phi th nhn: Mt thi k ht sc nghim trng i vi Tng thng Ng nh Dim v Vit Nam Cng ho ngay trc mt... Trn mt na ton b vng nng thn nm pha nam v ty nam Si Gn, cng nh mt s vng pha bc nm di quyn kim sot rt ln ca cng sn... 1. T trong v sau thng li ca phong tro ng khi 1959 1960, kh th cch mng ca qun chng ln cao; lc lng cch mng pht trin nhanh chng. Cc on th cch mng ca nng dn, thanh nin, ph n... pht trin mnh m. cc huyn, tnh, cc n v lc lng v trang tp trung ln lt ra i. Cc thn, x u c dn qun, du kch. Hnh thi lc lng v trang ba th qun xut hin.

1. Ti liu mt ca B Quc phng M v cuc chin tranh xm lc Vit Nam. Tp 1.Thng tn x Vit Nam pht hnh thng 8-1971.

267

ng khi 1959 1960 ca nhn dn min Nam l mt n ging mnh v bt ng vo tp on thng tr M ngy, lm cho chng ht sc hoang mang, lo s. Hin tng r ng, o ng trong qun ngy xut hin v pht trin. Mu thun gia M v Dim cng nh trong ni b chnh quyn Dim cng tr nn gay gt, dn n cuc o chnh mu lt Dim Nhu vo ngy 11-11-1960. Cuc o chnh tht bi, nhng y ngy quyn min Nam vo thi k khng hong trin min. Chin lc chin tranh mt pha, mt hnh thc thng tr in hnh ca ch ngha thc dn mi ca quc M, b tht bi hon ton. ng khi 1959 1960 nh du bc pht trin nhy vt, chuyn cch mng min Nam t th gi gn lc lng sang th tin cng. T trong cao tro ni dy mnh m ca nhn dn min Nam, ngy 20-12-1960, ti x Tn Lp, huyn Chu Thnh, tnh Ty Ninh, i biu cc giai cp, cc ng phi, cc dn tc, tn gio, cc gii ton min Nam hp i hi thnh lp Mt trn dn tc gii phng min Nam Vit Nam. Mt trn ch trng on kt tt c cc tng lp nhn dn, cc giai.cp, cc ng phi, dn tc, khng phn bit xu hng chnh tr, nhm nh ch thng tr ca b l M Dim. Xut pht t thc tin cch mng min Nam, Mt trn cng b Chng trnh hnh ng gm 10 im m ni dung c bn l nh ch c ti, pht xt Ng nh Dim, nhm xy dng mt nc Vit Nam c lp, dn ch, ho bnh, trung lp, tin ti ho bnh thng nht nc nh. Mt trn dn tc gii phng min Nam Vit Nam ra i l kt qu tt yu ca phong tro u tranh cch mng ca nhn dn min Nam chng ch thng tr thc dn kiu mi ca quc M v tay sai. S ra i ca Mt trn cng vi bn Chng trnh hnh ng 10 im p ng kp thi yu cu pht trin ca cch mng v nguyn vng ca cc tng lp nhn dn min Nam. Do ch trong thi gian ngn sau khi thnh lp, Mt trn 268

 tp hp ng o mi tng lp nhn dn, tr thnh mt lc lng chnh tr ngy cng hng hu. y l mt trong nhng nhn t c bn gp phn quyt nh thng li ca cch mng trong nhng nm tip theo. IV- Min Bc xy ng bc u c s vt cht l k thut ca ch ngha x hi (1961-1965) 1. i hi i biu ton quc ln th III ca ng Bc vo nm 1960, tnh hnh th gii v trong nc c nhiu chuyn bin quan trng. Trn th gii, h thng x hi ch ngha do Lin X ng u ngy cng vng mnh, tr thnh nhn t quyt nh n s pht trin ca x hi loi ngi. Phong tro u tranh gii phng dn tc cc nc thuc a thuc chu , chu Phi v M La tinh pht trin mnh m, dn n s ra i nhiu quc gia c lp... trong nc, s nghip cch mng trn c hai min Nam, Bc u c nhng bc tin quan trng. min Bc, cng cuc ci to x hi ch ngha i vi cc thnh phn kinh t nng nghip, th cng nghip, thng nghip nh v cng - thng nghip t bn t doanh t c nhng thnh tu to ln, lm thay i b mt x hi. min Nam, nhn dn ta cng ginh nhiu thng li trong cuc u tranh chng M - Dim, c bit l phong tro ng khi 1959 - 1960, lm thay i th chin lc phong tro cch mng. S chuyn bin tnh hnh th gii v trong nc i hi ng phi xc nh ng li chin lc v phng php cch mng cho ph hp. T ngy 5 n ngy 10-9-1960, i hi i biu ton quc ln th M ca ng c triu tp ti th H Ni. Tham d i hi c 525 i biu chnh thc, 51 i biu d khuyt thay 269

mt cho trn 50 vn ng vin trong c nc. i hi tho lun v thng qua Bo co chnh tr ca Ban Chp hnh Trung ng ng do L Dun trnh by. Bo co chnh tr vch r: T ngy ho bnh lp li, cch mng Vit Nam chuyn sang giai on mi Min Bc bc vo thi k qu i ln ch ngha x hi, min Nam tip tc thc hin cuc cch mng dn tc dn ch nhn dn; nhim v chung ca cch mng Vit Nam trong giai on ny l: "Tng cng on kt ton dn, kin quyt u tranh gi vng ho bnh, y mnh cch mng x hi ch ngha min Bc, ng thi y mnh cch mng dn tc dn ch nhn dn min Nam, thc hin thng nht nc nh trn c s c lp v dn ch, xy dng mt nc Vit Nam ho bnh, thng nht, c lp, dn ch v giu mnh, thit thc gp phn tng cng phe x hi ch ngha v bo v ho bnh ng Nam v th gii" 1 . Bo co chnh tr cng khng nh: Tin hnh xy dng ch ngha x hi min Bc l nhim v quyt nh nht i vi s pht trin ca cch mng c nc cng nh i vi s nghip thng nht nc nh. Ngh quyt i hi nu ln ng li chung ca ng trong thi k qu tin ln ch ngha x hi min Bc l: "on kt ton dn, pht huy tinh thn yu nc nng nn, truyn thng phn u anh dng v lao ng cn c ca nhn dn ta, ng thi tng cng on kt vi cc nc x hi ch ngha anh em do Lin X ng u, a min Bc tin nhanh, tin mnh, tin vng chc ln ch ngha x hi, xy dng i sng m no, hnh phc min Bc v cng c min Bc thnh c s vng mnh cho cuc u tranh thc hin ho bnh thng nht nc nh, gp phn tng cng phe x hi ch ngha, bo v ho bnh ng Nam v th gii. Mun t mc tiu y, phi s dng chnh quyn dn ch
1. Ban Chp hnh Trung ng ng: Vn kin i hi. Tp 1. H Ni, 1960, tr. 175.

270

nhn dn lm nhim v lch s ca chuyn chnh v sn thc hin ci to x hi ch ngha i vi nng nghip, th cng nghip, thng nghip nh v cng thng nghip t bn t doanh; pht trin thnh phn kinh t quc doanh, thc hin cng nghip ho x hi ch ngha bng cch u tin pht trin cng nghip nng mt cch hp l ng thi ra sc pht trin nng nghip v cng nghip nh; y mnh cch mng x hi ch ngha v t tng, vn ho v k thut; bin nc ta thnh mt nc x hi ch ngha c cng nghip hin i, nng nghip hin i, vn ho v khoa hc tin tin"1. i vi cch mng min Nam, i hi ch r: "Trong s nghip hon thnh cch mng dn tc dn ch nhn dn trong c nc thc hin thng nht nc nh, ng bo ta min Nam c nhim v trc tip nh ch thng tr ca quc M v bn tay sai ca chng gii phng min Nam. Cuc u tranh cch mng ca ng bo ta min Nam cn c tc dng ngn chn m mu ca M - Dim gy li chin tranh, tch cc gp phn gi gn ho bnh ng Dng, ng Nam v th gii"2. Cch mng hai min thuc hai chin lc khc nhau, nhng do trc mt u thc hin mt mc tiu chung l u tranh thng nht nc nh, cho nn c quan h mt thit vi nhau v thc y nhau cng pht trin. i hi thng qua phng hng v nhim v ca k hoch Nh nc 5 nm ln th nht (1961-1965) . i hi bu Ban Chp hnh Trung ng mi gm 45 u vin chnh thc v 28 u vin d khuyt, do H Ch Minh lm Ch tch v L Dun lm B th th nht. B Chnh tr Trung ng
1.2. Ban Chp hnh Trung ng ng Lao ng Vit Nam: Vn kin i hi, Sd, tr. 179-180.

271

ng gm 11 u vin chnh thc v 2 u vin d khuyt. i hi ln th III ca ng l mc quan trng, nh du mt bc pht trin trong qu trnh xc nh ng li cch mng x hi ch ngha min Bc v ng li u tranh thng nht nc nh. Ngh quyt i hi l nh sng soi ng cho ton ng, ton dn v ton qun hng hi phn u, quyt tm ginh thng li trong s nghip cch mng x hi ch ngha min Bc v cch mng dn tc dn ch nhn dn min Nam. 2- Min Bc thc hin k hoch Nh nc 5 nm (1961 1965) K hoch 5 nm (1961 - 1965) nhm mc tiu phn u xy dng bc u c s vt cht v k thut ca ch ngha x hi, thc hin mt bc cng nghip ho x hi ch ngha, tip tc a min Bc tin nhanh, tin mnh, tin vng chc ln ch ngha x hi. Nhim v ca k hoch c i hi ng ton quc ln th M thng qua, bao gm nhng ni dung c bn sau y: Thc hin mt bc vic u tin pht trin cng nghip nng, ng thi ra sc pht trin nng nghip mt cch ton din, pht trin cng nghip nh v giao thng vn ti, tng cng thng nghip quc doanh v thng nghip hp tc x. - Hon thnh cng cuc ci to x hi ch ngha i vi nng nghip, th cng nghip, thng nghip nh v cng thng nghip t bn t doanh, m rng quan h sn xut x hi ch ngha trong ton b nn kinh t quc dn. - Nng cao trnh vn ho ca nhn dn, y mnh cng tc o to v bi dng cn b. Ci thin thm mt bc i sng vt cht v vn ho tinh thn ca nhn dn. Ra sc cng c quc phng, tng cng trt t an ninh, bo v s nghip xy dng ch ngha x hi min Bc. 272

K hoch Nh nc 5 nm ln th nht, v thc cht, l cuc tn cng vo ngho nn v lc hu. Ngy 26-1-1961, Ban B th Trung ng ng ra ngh quyt v vic y mnh phong tro thi ua yu nc, ng vin ton ng, ton dn thc hin thng li k hoch 5 nm ln th nht. Trn ton min Bc, khp cc ngnh, cc cp, cc gii u dy ln phong tro thi ua rt si ni. Trong nng nghip c phong tro thi ua "Hc tp, ui kp v vt hp tc x nng nghip i Phong" 1. Trong cng nghip c phong tro thi ua "Hc tp Duyn Hi, thi ua vi Duyn Hi" 2. Trong th cng nghip c phong tro thi ua vi "Thnh Cng" 3. Trong qun i c phong tro thi ua "Ba nht 4. Trong gio dc c phong tro thi ua "Hai tt"5. Ngoi ra, trong tt c cc ngnh cn c phong tro thi ua phn du t danh hiu "T, i Lao ng x hi ch ngha", "Mi ngi lm vic bng hai v ng bo min Nam rut tht... Nh c s n lc thi ua ca ton ng, ton dn, n cui nm 1964, u nm 1965, d k hoch 5 nm phi tm dng, nhng min Bc vn t nhiu thnh tu to ln . Vi s vn c Nh nc u t nhiu gp ba ln so vi
1. tnh Qung Binh, l c u trong phong tro thi ua ci tin qun l HTX v k thut . 2. Nh my c kh Hi Phng, l c u trong phong tro thi ua hp l ho sn xut v ci tin k thut. 3. Hp tc x th cng nghip Thnh Cng th x (nay l thnh ph Thanh Ho). 4. t thnh tch nhiu nht, u nht, gii nht. 5. Dy tht tt, hc tht tt, ngn c u l Trng Ph thng cp II Bc L, huyn L Nhn, H Nam.

273

thi k khi phc kinh t (chim 61,2% tng s chi ngn sch), c s vt cht bc u c trang b trong cc ngnh kinh t. Nng nghip c coi l c s pht trin cng nghip. T nm 1963 n nm 1965, min Bc tin hnh cuc vn ng ci tin qun l hp tc x, ci tin k thut. Nhiu cng trnh thy li c xy dng, nhiu trm bm, h cha nc c hon thnh. Cc nng trng quc doanh, tri th nghim cy trng v chn nui c u t xy dng v pht trin. Vic s dng c kh trong nng nghip tng ln (s my ko nm 1965 tng gp 3,3 ln so vi nm 1960). Nhng bin php trn gp phn lm tng sn lng v nng sut la. n cui nm 1965, ton min Bc c 9 huyn v 125 hp tc x t hoc vt nng sut 5 tn thc trn mt hc ta. Sn lng lng thc t bnh qun mi nm trong thi k ny khong 6 triu tn; do , v c bn, min Bc t gii quyt c vn lng thc trong nc. Quan h sn xut mi x hi ch ngha trong nng nghip cng c cng c v hon thin mt bc. Tnh n nm 1965, ton min Bc c 90,1% tng s h nng dn tham gia hp tc x; 60,1% hp tc x chuyn ln bc cao. Cc hp tc x nng nghip ng vai tr quan trng trong khng chin chng M cu nc. Nh c hp tc x, nng thn - mt a bn chin lc rng ln ca cn c a min Bc - mi c cng c v pht trin, to nn s nht tr cao v chnh tr v tinh thn, ng vin v t chc dc hng triu thanh nin ra tin tuyn, bo m hu phng qun i, hu phng chin tranh ngy cng vng mnh. Cng nghip c Nh nc u tin u t khong 48% s vn xy dng c bn, trong u t vo cng nghip nng ln ti gn 80%. Nhiu c s cng nghip nng hnh thnh, ng ch l Khu Lin hip gang thp Thi Nguyn, Nh my Nhit in Ung B, Thy in Thc B, Phn m H Bc, Supe phi pht Lm Thao... Tnh n nm 1965, ton min Bc c 1.132 x 274

nghip cng nghip quc doanh, trong c 205 x nghip trung ng v 927 x nghip a phng. Cng nghip quc doanh chim 93,1 % tng gi tr sn lng cng nghip ton min Bc. Cng nghip nh v th cng nghip cng pht trin nhanh chng vi gn 2.600 hp tc x chuyn nghip tiu cng nghip v th cng nghip, cung cp c khong 80% hng tiu dng cho nhn dn. Thng nghip quc doanh c u tin pht trin nn nhanh chng chim lnh c th trng trong nc, gp phn cng c quan h sn xut mi x hi ch ngha. Quan h thng mi gia min Bc nc ta vi cc nc trn th gii cng c m rng, t 10 nc (trong c 7 nc x hi ch ngha) trong nm 1955, n nm 1965, tng ln 35 nc (trong c 12 nc x hi ch ngha). phc v nhu cu pht trin kinh t v tng cng kh nng quc phng, ngnh Giao thng vn ti cng c ch trng u t pht trin. H thng ng st, ng b, ng thy cu cng c xy dng, ci to nng cp. i sng vt cht ca nhn dn min Bc c nng ln r rt. Tnh chung trong 5 nm (1961 - 1965), thu nhp quc dn tng bnh qun 3,4%; ring thu nhp ca nng dn tng 25%. Cng vi s tng trng kinh t, s nghip vn ho, gio dc, y t c quan tm pht trin. Vic xy dng nn vn ho mi v con ngi mi x hi ch ngha c coi trng. Nn gio dc quc dn pht trin nhanh chng v ton din, c v ngnh hc v s lng hc sinh, v xy dng i ng gio vin cng nh v vic xo nn m ch, tng bc nng cao trnh hc vn cho cc tng lp nhn dn. Nhng nm 1961 - 1965 nh du bc pht trin kh nhanh chng ca ngnh Gio dc ph thng. T 7.066 trng hc, vi l899.000 hc sinh trong nm hc 1960 - 1961, tng ln 275

10.294 trng hc, vi 2.676.000 hc sinh trong nm 1964 1965. Gio dc i hc cng pht trin nhanh vi ba loi hnh o to (chnh quy, chuyn tu v ti chc). Trong nm hc 1960 1961, min bc c 10 trng i hc, vi 1.260 gio vin v 16.690 sinh vin; n nm hc 1965 - 1966 c 21 trng, vi 3.590 gio vin v 34.208 sinh vin. H thng cc trng trung hc chuyn nghip c m rng. n nm 1965, min Bc c 154 trng, vi 3.159 gio vin v 60.018 hc sinh. Mng li y t gm h thng cc bnh vin, trm x... c xy dng rng khp: 70% s huyn c bnh vin, 90% s x c trm y t. S bc s t 409 ngi trong nm 1960, tng ln 1.525 ngi trong nm 1965. Trong hon cnh t nc b chia ct, quc M v tay sai lun lun tm cch ph hoi, vn cng c v bo v vng chc ch x hi ch ngha min Bc tr thnh mt trong nhng nhim v hng u. H thng chnh tr thng xuyn c cng c v kin ton. Thng 10-1962, Quc hi (kho III thng qua Lut t chc Hi ng nhn dn v U ban hnh chnh cc cp. Ngy 26-4-1964, c tri min Bc tham gia bu c Quc hi (kho III): Hn 50% i biu l nhng ngi trc tip sn xut, anh hng lao ng, anh hng qun i v chin s thi ua c bu vo c quan quyn lc cao nht ca Nh nc. Qun i nhn dn Vit Nam c xy dng mt bc thnh qun i chnh quy v bc u c trang b hin ai, sc bo v min Bc v p ng yu cu ngy cng cao ca cuc cch mng gii phng min Nam. Lc lng qun thng trc t 170.000 ngi trong nhng nm 1961-1962, tng ln gn 300.000 ngi trong nm 1964 do yu cu ca cch mng c hai min; khng k 160.000 cng nhn vin quc phng v 21.000 ngi trong lc lng cng an v trang. Nhng thnh tu t c trong 10 nm thc hin cuc cch mng x hi ch ngha v nht l trong vic thc hin k hoch 276

nh nc 5 nm ln th nht (1961 - 1965) lm thay i hn b mt x hi min Bc. Ti Hi ngh Chnh tr c bit (31964), Ch tch H Ch Minh khng nh: "Trong 10 nm qua, min Bc nc ta tin nhng bc di cha tng thy trong lch s dn tc. t nc, x hi v con ngi u i mi" 1. Tim lc mi mt ca x hi min Bc c tng cng; s nht tr v chnh tr tinh thn ngy cng c pht huy cao trong ton ng, ton qun v ton dn. y chnh l nhng nhn t ht sc quan trng, gip cho min Bc khng nhng c sc mnh nh thng chin tranh ph hoi do quc M gy ra, m cn lm trn vai tr hu phng ln i vi min Nam cng nh i vi ngha v quc t. Tuy nhin, trong qu trnh thc hin k hoch 5 nm ln th nht (1961 -1965), chng ta phm phi mt s sai lm, khuyt im do t tng gio iu, ch quan, nng vi gy nn. l s vn dng thiu chn lc m hnh, kinh nghim xy dng ch ngha x hi ca cc nc anh em; l vic ra phng chm tin nhanh, tin mnh, tin vng chc ln ch ngha x hi; do , chng ta u t qu nhiu vn, nhn cng v k thut vo vic xy dng cng nghip nng trong khi cha c iu kin. Nhng sai lm ny tip tc tn ti trong nhiu nm sau. K hoch nh nc 5 nm (1961 - 1965) ang thc hin c kt qu th quc M gy ra cuc chin tranh ph hoi bng khng qun v hi qun vi mc ngy cng c lit i vi min Bc. Nhn dn min Bc phi chuyn hng xy dng v pht trin kinh t cho ph hp vi tnh hnh. V- Min Nam chin u chng chin lc "chin tranh c bit (1961 9651)

1. H Ch Minh: Ton tp - Tp 9. NXB S Tht, H Ni, 1989, tr. 66.

277

1. Chin lc chin tranh c bit" ca M min Nam Vit Nam Keuni ln cm quyn t ngy 20-1-1961 trong tnh hnh th gii c nhiu chuyn bin ln. l lc h thng x hi ch ngha, phong tro gii phng dn tc cng nh phong tro cng nhn quc t c nhng bc pht trin c li cho lc lng cch mng. Chin lc ton cu "Tr a t" t sau khi trin khai lin tip gp tht bi: Nm 1954, Php - M tht bi in Bin Ph; nm 1958, chnh ph thn M bc b lt ; nm 1959, cch mng Cu Ba thng li; cui nm 1959 u nm 1960, phong tro "ng khi" ca nhn dn min Nam bng n v thng li to ln... Tt c tnh hnh trn buc quc M phi thay i chin lc ton cu. V chnh tr, Keuni ra "Chin lc v ho bnh" nhm chia r cc nc x hi ch ngha, chia r mt trn nhn dn th gii on kt vi lc lng x hi ch ngha v lc lng c lp dn tc. V qun s, Kenni chuyn sang chin lc "Phn ng linh hot", vi ba loi hnh chin tranh tng ng ba mc phn ng: "Chin tranh c bit", "chin tranh cc b" v "chin tranh tng lc". Chin tranh c bit l loi hnh chin tranh c th ca ch ngha thc dn mi M. Mc ch ca n l chng li chin tranh du kch, chin tranh gii phng. Hnh thc ca n l phi hp y cc hot ng qun s, chnh tr, kinh t v tm l. Ngy 8-5-1961, Tng thng Kenni ph chun chnh sch i vi Vit Nam do Hi ng An ninh quc gia M son tho. n ngy 13-5-1961, bn thng co chung Gin xn - Dim c k kt, chnh thc xc nhn nhng ch trng, bin php c Keuni ph chun, vi ni dung c bn l: Tng cng vin tr kinh t v lc lng c vn qun s cho min Nam, pht trin ngy qun, y mnh bnh nh chng du kch, 278

ra sc ph hoi bng bit kch min Bc Vit Nam. Thng 6-1961, Staly (Tin s thuc Vin Nghin cu Stanfort) c c sang Si Gn vi nhim v th st tnh hnh, b sung v hon chnh k hoch ca M. Tip , Taylo (i tng, Ch tch Hi ng tham mu lin qun M ) cng c phi sang min Nam Vit Nam nghin cu tnh hnh, xut kin b sung cho k hoch Staly, hp thnh mt k hoch hon chnh mang tn: K hoch Staly - Taylo. K hoch Staly Taylo, c Tng thng Keuni ph chun ngy 14-11-1961, c ni dung ch yu tng t vi bn thng co chung Gin xn - Dim, nhng c c th ho bng ba bc thc hin: - Bc 1, d kin trong vng 18 thng (t gia nm 1961 n cui nm 1962) tp trung dn dn vo 16.000 p chin lc, c bn hon thnh bnh nh min Nam, ng thi gy c s gin ip min Bc. - Bc 2, trong nm 1963, tp trung khi phc nn kinh t min Nam, tip tc hon tt chng trnh bnh nh, tng cng thm lc lng qun i Si Gn, tin hnh cc hot ng gy ri, ph hoi min Bc. - Bc 3, tp trung vo vic pht trin kinh t min Nam v tin cng min Bc. Vi mc ch ct li nhm bnh nh min Nam trong 18 thng, K hoch Staly - Tay lo c thc hin theo ba bin php c bn: - Tng cng lc lng ngy qun v phng tin chin tranh hin i, ch yu dng chin thut "Trc thng vn" v thit xa vn" nng cao tnh c ng cho qun ngy. - Dn dn lp p chin lc. Cng c ngy quyn v th. - Ngoi ra, chng cn ra sc ngn chn bin gii v kim sot ven bin nhm ct t s chi vin ca min Bc i vi cch mng min Nam. 279

Thng 4-1961, ngy quyn Dim t chc min Nam thnh 4 vng chin thut do cc vin tng cm u c v qun s v hnh chnh. Chng tng cng bt lnh, pht trin ngy qun t 15 vn qun chnh quy (nm 1960) ln 36,2 vn (nm 1962) cha k 17,4 vn trong lc lng bo an v 128 i i dn v khp cc p, x. Bn cnh , t thng 5-1961, M a vo min Nam hn 400 tn lnh thuc lc lng c bit v 100 c vn qun s, 1.600 Fhuyn gia gip chnh quyn Dim m rng, ci t qun ngy, a tng s qun M min Nam t 1.077 tn (1960) ln 10.960 tn (1962). Ngy 8-2-1962, B ch huy qun s M c thnh lp ti Si Gn do Tng Hackin ch huy, gi tt l MACV, thay cho phi on vin tr qun s M (MAAG) trc . Vin tr M cng tng dn, t 321,7 triu la (c 80 triu la v kh) trong ti kho 1961 - 1962, ln 675 triu la (c 100 triu la v kh) trong ti kho 1962 1963 p chin lc c M - ngy coi l quc sch, l xng sng ca chin lc "chin tranh c bit", l bin php c bn thc hin "bnh nh " min Nam. Vi quc sch p chin lc, M - ngy nhm tch nhn dn min Nam ra khi lc lng cch mng, c lp v tin ti bao vy, tiu dit lc lng cch mng theo kiu "tt nc bt c ". thc hin quc sch p chin lc, M -ngy tin hnh nhng cuc cn qut, dn dn vi s chi vin, ym tr ca ho lc v hu cn ca M bng cc chin thut trc thng vn ", thit xa vn ". Cng vi vic dn dn, chng thc hin ro lng, xy bt, bt lnh, t chc bo an, dn v, lng sc, bt b, nh ph c s cch mng. i i vi bin php dn dn lp p chin lc, M - ngy cn cho my bay ri cht c ho hc, nm bom pht quang cc vng cn c cch mng, cc ng hnh lang dc Trng Sn v khu gii tuyn qun s tm thi. Mt khc, chng tung cc ton bit kch vo cc tnh khu IV v Ty Bc tin hnh cc hot ng ph hoi min Bc. 280

Tm li, "chin tranh c bit" ca M min Nam Vit Nam l mt cuc chin tranh xm lc thc dn kiu mi, c tin hnh bng lc lng ngy qun do M trc tip t chc, trang b v hun luyn, do c vn qun s M ch huy. Vi chin lc "chin tranh c bit", quc M khng ch nhm n p, tin ti tiu dit lc lng cch mng, thc hin "bnh nh min Nam, p t ch ngha thc dn kiu mi, tin cng xm lc min Bc, m cn nhm m mu dng min Nam lm ni th im n p phong tro gii phng dn tc trn th gii. 2- Min Nam chin u chng chin lc "chin tranh c bit" ca quc M i ph vi m mu v th on chin tranh mi ca quc M, ngay t thng 1-1961 v tip l thng 2-1962, B Chnh tr c ch th v Ngh quyt nu r nhim v trc mt ca cch mng min Nam l t khi ngha tng phn pht trin ln thnh cuc chin tranh cch mng trn quy m ton min. Theo quan im ca ng, trong qu trnh tin hnh chin tranh cch mng, cc cuc khi ngha tng phn vn tip din, u tranh chnh tr vn c duy tr v y mnh; ng thi pht trin u tranh qun s ln mt bc mi, ngang tm vi u tranh chnh tr. nh bi chin lc "chin tranh c bit" ca quc M v tay sai, ng ch trng tip tc gi vng v pht trin th chin lc tin cng; kt hp cht ch hi lc lng chnh tr v v trang, nh ch bng ba mi gip cng (qun s, chnh tr v binh vn), trn c ba vng chin lc (rng ni, nng thn ng bng v th). Mi nhn u tranh tp trung vo nhim v chng cn qut v ph k hoch lp p chin lc, y li v nh bi chnh sch bnh nh, ginh dn ca ch. Tip sau s ra i ca Mt trn dn tc gii phng min Nam 281

Vit Nam, thng 1-1961, Trung ng Cc min Nam c thnh lp thay cho X u Nam B trc y. Ngy 15-2-1961, cc lc lng v trang cch mng c thng nht thnh Qun gii phng min Nam Vit Nam. Tuyn ng vn ti chin lc Ty Trng Sn c m rng, bo m vic chi vin cho chin trng min Nam nh M . Di ngn c on kt cu nc ca Mt trn dn tc gii phng min Nam Vit Nam do ng lnh o, t nm 1961, qun v dn min Nam tng bc p tan cc k hoch chin tranh ca M - ngy trong chin lc "chin tranh c bit". u tranh qun s kt hp vi u tranh chnh tr c y mnh trn c ba vng chin lc . Tnh ring trong nm 1961, qun v dn min Nam nh 15.525 trn ln, nh, loi khi vng chin u 28.968 tn ch, thu 6.000 v kh cc loi; ng thi huy ng 33,3 triu lt ngi xung ng u tranh chnh tr trc din vi ch, lm cho 14.500 binh s ngy o ng, r ng. Vng gii phng c gi vng vi hn 1 vn thn, x v gn 6 triu dn. Sang nm 1962, u tranh qun s v u tranh chnh tr tip tc pht trin vi nhng thng li mi, ln hn. Qun v dn ta nh 19.108 trn, tiu dit v lm b thng 55.119 tn ch (trong c 324 tn M). Trn mt trn u tranh chnh tr, hng chc triu lt ngi tham gia chng, ph k hoch lp p chin lc i i vi xy dng lng chin u. Tnh n cui nm 1962, trn ton min Nam, c 2.665 p chin lc b ph; trong c 1 15 p c xy dng thnh lng chin u, gii phng hon ton 4.441 thn trong tng s 17.162 thn, cng vi 6,5 triu trong tng s 14 triu dn. n cui nm 1963, so vi k hoch, M - ngy ch lp c 7.500 p chin lc nhng b ph 4.700 p, trong c 2.000 p tr thnh lng chin u. Phong tro u tranh chnh tr cng bt u c y mnh trong cc th. Trong hai nm 1961 - 1962, cng nhn v nhn dn lao ng trong cc thnh th min Nam t chc 8.916 282

cuc u tranh, vi 744.000 lt ngi tham gia. Tng lp tr thc v hc sinh, sinh vin nhiu ln xung ng, u tranh i "thc hin ho bnh, trung lp min Nam. Uy tn ca Mt trn dn tc gii phng min Nam Vit Nam ngy cng c nng cao v m rng. n cui nm 1962, Mt trn c 20 t chc on th qun chng; trong c nhng t chc bao gm hng chc vn hi vin; c nhng t chc cn t cc c quan thng trc nc ngoi. Trn c s , ngy 2-1-1963, qun v dn min Nam lp c chin cng vang di p Bc (Cai Ly, M Tho). Ti y, ln u tin, qun gii phng vi lc lng t hn ch 10 ln, phi hp cng vi nhn dn a phng chin u nh tan cuc cn qut ca trn 2.000 qun ngy c v trang y , c my bay ln thng v xe bc thp li nc M.113 ym tr, do 2 i t M v 1 tng ngy trc tip ch huy. Sau 5 t tin cng b qun v dn ta nh li, ch phi chm dt cuc hnh qun vi nhng tn tht nng n: 450 tn (trong c 9 c vn M) b cht v b thng; 16 my bay ln thng b bn ri, bn hng; 3 xe bc thp M.113 b ph hng, 1 tu chin b nh chm. Chin thng p Bc nh du bc trng thnh ca lc lng v trang cch mng min Nam, m u s ph sn ca chin thut "Trc thng vn" v "Thit xa vn", nh sp lng tin ca qun ngy vo trang b k thut hin i ca M. Chin thng p Bc chng t qun v dn min Nam hon ton c kh nng nh thng qun ngy trong chin lc chin tranh c bit"; m u cho cao tro dit ngy trn ton min Nam. "Thi ua p Bc, git gic lp cng", trong nm 1963, qun v dn min Nam loi khi vng chin u 78.000 tn ch (trong c 600 tn M), ph 2.895 p chin lc trong tng s 6.164 p do ch lp ra, gii phng 12.000 thn p, vi gn 9 triu dn. c c v bi nhng thng li qun s v phong tro ph p chin lc nng thn, min ni, t nm 1963, phong tro 283

u tranh chnh tr trong cc th c nhng bc pht trin mi, ni bt l nhng cuc u tranh lin tc, khng khoan nhng ca hc sinh, sinh vin v ng bo Pht gio chng li s n p, k th tn gio ca tp on thng tr Ng nh Dim. Ngy 8-5-1963, khong 2 vn ng bo Hu, trong c 1 vn tng ni, Pht t rm r xung ng biu tnh, phn i chnh quyn Dim cm treo c trong dp l Pht n. Ngy quyn Dim cho tay chn n p, lm cht 13 ngi v nhiu ngi b thng. Ngy 14-5-1963, U ban Trung ng Mt trn dn tc gii phng min Nam Vit Nam ra tuyn b ku gi nhn dn c nc v nhn dn th gii ng h cuc u tranh ca ng bo Pht gio min Nam. Ln sng u tranh chng ngy quyn Ng nh Dim nhanh chng lan rng, nht l Si Gn, Hu v Nng. nh cao ca phong tro Pht gio l s kin Ho thng Thch Qung c t thiu (ll-6-1963) phn i chnh sch n p Pht gio ca chnh quyn Dim. Ngy 16-6-1963, khong 70 vn ng bo v tn Pht gio Si Gn xung ng biu tnh, lm rung chuyn chnh quyn Dim. Tip n, ngy 25-8-1963, ton th hc sinh, sinh vin Si Gn tng bi kho, t chc 6 cuc biu tnh ln. s pht trin mnh m ca phong tro u tranh chnh tr v u tranh v trang y nhanh qu trnh suy sp ca ngy quyn. Mu thun ni b chnh quyn Dim tng ln. Cc tng lnh cm u ngy qun bt u vn ng li ko cc phn t bt mn vi ngy quyn Dim, tnh k o chnh. Trong khi , B Ngoi giao M cng tuyn b khng tn thnh chnh sch n p Pht gio ca chnh quyn Ng nh Dim. i s M Nuting b triu hi v nc v Ca bt Lt c c sang thay th. Ngy 1-11-1963, c s ng h ca M, mt nhm tng lnh ngy do Dng Vn Minh cm u lm cuc o chnh, git cht Dim - Nhu. K hoch Staly - Taylo hon ton ph sn. Ngy quyn min Nam cng ln su hn vo tnh trng khng hong trin min. 284

Mt thi gian khng lu sau khi ch c ti gia nh tr ca Dim - Nhu b lt , ngy 22-11-1963, Kenni b m st. Ph tng thng M Gin xn ln thay, tip tc y mnh cuc chin tranh xm lc Vit Nam. cu vn nguy c tht bi ca chin lc "chin tranh c bit", vo thng 12-1963, mt phi on qun s cp cao gm 15 tng, do B trng Quc phng M Mc Namara cm u, c phi sang min Nam nghin cu tnh hnh. Hai thng sau, mt k hoch mi do Mc Namara v Hi ng tham mu trng lin qun vch ra, c Tng thng Gin xn ph chun, gi l K hoch Gin xn - Mc Namara. Ni dung ch yu ca k hoch ny l tng cng s ch huy trc tip ca M ; tng s lng qun ngy v phng tin chin tranh, v kh trang b cho qun ngy; xc tin k hoch lp p chin lc, c gng bnh nh min Nam c trng im trong hai nm (1964 - 1965); dng khng qun v hi qun tin hnh chin tranh ph hoi min Bc. Thng 6-1964, Taylo c phi sang thay Ca bt Lt lm i s ti min Nam Vit Nam, c Ginxn cho php ton quyn hnh ng c v qun s v chnh tr trc tip thc hin ni dung k hoch trn. n cui nm 1964, s lnh v c vn M c mt ti min Nam Vit Nam ln ti 26.200 tn; s qun ngy cng tng ln 653.000 tn (trong c 267.000 qun ch lc) vi nhng trang b, phng tin chin tranh mi. Nh vy, K hoch Gin xn - Mc Namara l s tip tc chin lc "chin tranh c bit" vi quy m ln hn, th hin s ngoan c, hiu chin ca quc M trong cuc chin tranh xm lc Vit Nam. Trong lc Dim - Nhu v M thay i k hoch trong chin lc "chin tranh c bit", tnh hnh quc t cng c nhng din bin rt phc tp. Mu thun hai nc Lin X Trung Quc khng nhng khng du i, m cn gay gt hn. 285

iu ny gy nh hng khng c li cho cuc chin u ca nhn dn ta. Trc tnh hnh , Hi ngh Ban Chp hnh Trung ng ng ln th 9 (ll-1963) kp thi xc nh nhiu vn rt quan trng c v ng li cch mng v chin tranh cch mng min Nam, cng nh v ng li on kt quc t. i vi cch mng min Nam, Trung ng ng quyt nh nhiu vn chin lc nhm thc y cuc chin tranh cch mng: - Tip tc khng nh phng chm kt hp song song u tranh chnh tr v u tranh v trang; c hai hnh thc u tranh u c vai tr quyt nh c bn; ng thi nhn mnh yu cu mi ca u tranh v trang ch ng v kp thi i ph vi hnh ng tng cng chin tranh ca ch. - Tip tc khng nh phng chm chin lc ba vng; kin quyt khng cho ch phn tuyn, phn vng gi vng th trn ci rng lc him hc, vng chc ca chin tranh nhn dn. Thc hin Ngh quyt Hi ngh Trung ng ln th 9 v trin khai k hoch tc chin ca Trung ng Cc min Nam, ng thi hng ng li ku gi ca Mt trn dn tc gii phng min Nam Vit Nam (11-1964), qun v dn min Nam c nhng n lc vt bc, y mnh chin tranh cch mng, lin tip ginh thng li c tnh cht quyt nh. Phong tro u tranh chnh tr vn tip tc lan rng, ph v tng mng ln quc sch p chin lc ca M - ngy. n cui nm 1964, ch ch cn kim sot c 3.300 p; n gia nm 1965, chng ch cn kim sot c 2.200 p. Vng gii phng c m rng, chim 4/5 t ai vi 10 triu dn. Trong cc vng gii phng, chnh quyn cch mng thc hin cc chnh sch t do dn ch. Tnh n cui nm 1965, chnh quyn cch mng chia trn 2 triu ha (chim 70% din tch t canh tc) 286

cho nng dn khng c rung, to iu kin thc y sn xut nng nghip pht trin. Tai cc vng gii phng Trung v Ty Nam B, c hn 5.000 trng ph thng vi hn 50 vn hc sinh theo hc. Phong tro u tranh chnh tr ca cc tng lp nhn dn cng lm cho ni b ngy quyn lun b chia r, lm vo cuc khng hong trm trng. Ch trong hn mt nm (1964 - gia nm 1965), min Nam lin tip din ra hn 10 cuc o chnh . Trn mt trn qun s, qun gii phng trng thnh nhanh chng v mi mt. Vi s hnh thnh lc lng v trang ba th qun u khp trn ton min Nam, trong nm 1964, qun gii phng m nhng chin dch tin cng quy m ln, tiu biu l trn nh m mn vo p Bnh Gi (B Ra). y l mt p chin lc v ch coi l hu c an ton ca chng. y cng l ln u tin qun gii phng tp trung mt lc lng ln nht (7.000 qun) m mt chin dch di ngy (12-1964-11965), trn mt a bn rng ln thuc 4 tnh. B Ra - Long Khnh Bin Ho - Bnh Thun. Qun ta dit gn 2 tiu on ch lc ngy v 1 chi on xe bc thp, dit 7 i i bo an v lm tan r hu ht lc lng dn v trong khu vc. Trn Bnh Gi m ra thi k mi - thi k kt hp chin tranh du kch vi chin tranh chnh quy, tin cng qun s ca lc lng v trang vi ni dy ca qun chng. cu vn tnh th ngy cng bt li trong cuc chin tranh, t u nm 1965, quc M bt u a mt s n v qun i vin chinh v qun ch hu Nam Triu Tin vo min Nam Vit Nam. Ngy 8-3-1965, sau khi a mt i i my bay F.l05 vo Bin Ho v mt tiu on tn la phng khng vo Nng, M cho hai tiu on thuc L on 9 lnh thy nh b t kinaoa vo Nng. T sau , qun vin chinh (ch yu l lnh thy nh b) tip tc c a vo min Nam. Chin lc "chin tranh c bit" c y ln n mc cao nht; nhn t ca "chin tranh cc b" bt u xut hin. Nh 287

vy, vi chin thng Bnh Gi ca qun v dn min Nam, chin lc "chin tranh c bit" v c bn b ph sn. Tip theo trn Bnh Gi, qun v dn min Nam cn ginh thng li to ln nhiu ni, in hnh l trn Ba Gia (Qung Ngi, 29-5-1965). y l mt chin dch tin cng, cng mang tnh cht tng hp, c phi hp vi u tranh chnh tr trn a bn rng (nhiu huyn) v su (vo tn th x) min Trung; mt chin dch s dng lc lng tuy nh (mt trung on tng cng) nhng t hiu sut chin u cao (dit 4 tiu on ch lc) v c ngha chin lc ln, gp phn quyt nh nh bi hon ton chin lc chin tranh c bit" ca M min Nam Vit Nam. nh thng chin lc "chin tranh c bit", qun v dn ta lm tht bi m mu ca quc M nh dng min Nam lm ni th im mt loi chin tranh xm lc thc dn mi n p phong tro gii phng dn tc trn th gii. B tht bi trong chin lc "chin tranh c bit", vi bn cht ngoan c v hiu chin, quc M i n mt bc phiu lu qun s mi, va pht ng "chin tranh cc b" min Nam, va tin hnh chin tranh ph hoi min Bc Vit Nam. T , c hai min Nam - Bc bc vo thi k trc tip khng chin chng quc M . CU HI - BI TP 1- Cc giai on pht trin ca cch mng min Bc t thng 7- 1954 n thng 5-1965. Nhim v cch mng trong mi giai on v kt qu thc hin. 2- Nhng thnh tu v bin i to ln ca min Bc trong 10 nm u thi k qu i ln ch ngha x hi. 3- i hi i biu ton quc ln th M ca ng c triu tp trong hon cnh lch s nh th no? Ni dung v ngha lch s. 288

4- ng li u tranh cch mng min Nam trong thi k 71954 n 5-1965. 5- Chnh sch thc dn kiu mi ca quc M min Nam Vit Nam c thc hin nh th no? m mu, th on ca quc M trong chin lc "chin tranh c bit" min Nam Vit Nam v s ph sn ca n. 6- Phong tro u tranh cch mng ca nhn dn min Nam trong thi k 7-1954-1960 din ra nh th no? 7- Phong tro "ng khi" nm 1959 - 1960 ca nhn dn min Nam: Nguyn nhn bng n v ngha lch s.

Chng VI

C NC TRC TIP CHIN UCHNG QUC M XM LC (1965 - 1973) Chng VI nhm cung cp nhng kin thc c bn v cuc khng chin chng M cu nc trong gn 10 nm, k t sau khi quc M pht ng chin lc "chin tranh cc b" min Nam v tin hnh chin tranh ph hoi bng khng qun v hi qun i vi min Bc, n khi Hip nh Ph c k kt. y l thi k c nc c chin tranh di nhng hnh thc v mc khc nhau. 1- quc M leo thang m rng chin tranh xm lc (1965-1968). Ngay t u nm 1965, khi chin lc "chin tranh c bit" min Nam Vit Nam pht trin ti nh cao nht v ng 289

trc nguy c tht bi hon ton, quc M vp phi mt tnh th ht sc kh khn, phi chn mt trong hai gii php: Hoc l tip tc dng qun ngy y mnh hn na "chin tranh c bit", hoc l chuyn sang mt loi hnh chin tranh khc vi s tham gia trc tip ca qun i vin chinh. Vi bn cht ngoan c v hiu chin, quc M khng th tip tc chin lc "chin tranh c bit" phi t b xm chim min Nam Vit Nam. V vy, t gia nm 1965 tr i, chng t a quan di vin chinh v qun ch hu vo min Nam trc tip tham gia cuc chin tranh xm lc. n cui nm 1965, s lnh M c mt min Nam Vit Nam ln 180.000 qun; s qun ch hu l 20.000 tn. l cha k 70.000 lnh hi qun v khng qun trn cc cn c M Gm, Philppin, Thi Lan v Hm i 7 trong t th sn sng tham chin khi c lnh. Ngy 26-6-1965, Tng Otmolen c Chnh ph M cho php a qun M ra trn "khi no thy cn thit". Ngy 17-7-1965, Tng thng M Gin xn thng bo quyt nh a 44 tiu on M vo min Nam Vit Nam v chp nhn chin lc "Tm dit" ca Otmolen. Vi quyt nh ny, cuc chin tranh xm lc ca quc M min Nam chuyn sang giai on mi: Giai on chin lc chin tranh cc b ". "Chin tranh cc b" l loi hnh chin tranh xm lc thc dn kiu mi, l mt trong ba hnh thc chin tranh trong chin lc qun s ton cu "Phn ng linh hot". "Chin tranh cc b" bt u t gia nm 1965, thay cho "chin tranh c bit" b ph sn, c tin hnh bng lc lng qun i vin chinh M, qun ch hu 1 v qun ngy. Thng qua chin lc "chin tranh cc b", quc M nhm
1. Ch hu ca M trong chin tranh xm lc min Nam gm 5 nc: Nam Triu Tin, Thi Lan, Philppin, Niu Di ln v txtrylia.

290

thc hin 3 m mu: Nhanh chng to ra u th binh lc v ho lc c th p o ch lc ca ta bng chin lc qun s mi "tm dit", c ginh li th ch ng trn chin trng, y lc lng v trang ca ta tr v th phng ng, buc phi phn tn nh nh, hoc rt v bin gii, lm cho chin tranh cch mng tn li dn. - M rng v cng c hu phng ca chng, lp i qun "bnh nh", kt hp hot ng cn qut vi cc hot ng chnh tr v x hi la bp, tung tin ca c thc hin chu k c "mt trn th hai", nhm "tranh th tri tim, khi c". ca nhn dn, thc cht l ginh li dn, trc ht l nng dn vng gii phng, bt h tr li ch km kp tn bo ca M - ngy. - e do lc lng cch mng th gii. Mc tiu ch yu ca chin lc "chin tranh cc b" l nh bi cch mng min Nam trong vng 25 - 30 thng (gia nm 1965 n cui nm 1967), vi k hoch ba giai on: Giai on 1 : Ph k hoch ma ma ca ta, "chn chiu hng thua", bo m trin khai nhanh lc lng qun vin chinh M . - Giai on 2: M cc cuc phn cng chin lc tm dit ch lc ca ta v kim sot vng nng thn. - Giai on 3 : Hon thnh vic tiu dit khi ch lc ca ta, tip tc bnh nh min Nam, rt qun M v nc vo cui nm 1967. thc hin c nhng mc tiu trn, trong chin lc "chin tranh cc b", qun vin chinh M c coi l con bi ch yu, nhng qun ngy vn c s dng nh mt lc lng chin lc quan trng. Qun M l lc lng c ng ch yu tm dit" b i ch lc ca ta; qun ngy l lc lng chim ng "bnh nh", km kp nhn dn. Qun vin chinh M v qun ngy u l hai lc lng chin lc. 291

Bin php ch yu ca chin lc chin tranh cc b " ca M min Nam Vit Nam l "tm v dit"; sau "tm dit v bnh nh " c coi nh l chin lc hai gng km; ng thi dng khng qun v hi qun nh ph min Bc. Vi chin lc "chin tranh cc b", quc M i ti mt bc leo thang chin tranh cao nht v l c gng qun s ln nht. y cng l ln u tin M a nhiu qun nht i xm lc, k t sau Chin tranh th gii th hai. Trong giai on ny, M huy ng 70% lc qun, 60% lnh thu nh b, 40% hi qun v 60% khng qun ca nc M ; 6,5 triu lt thanh nin M trc tip tham gia chin tranh xm lc Vit Nam, 22.000 x nghip trn t nc M cng c huy ng trc tip phc v chin tranh xm lc Vit Nam 1.cng vi vic pht ng "chin tranh cc b" min Nam, quc M s dng lc lng khng qun v hi qun tin hnh chin tranh ph hoi min Bc Vit Nam. quc M sm nhn thy vai tr hu phng ca min Bc i vi cch mng min Nam. V vy, ngay t u v trong tt c cc thi k ca cuc chin tranh xm lc Vit Nam; chng lun lun tm mi cch ph hoi s nghip cch mng x hi ch ngha min Bc nc ta. T thng 3-1964, Tng thng Ginxn ph chun k hoch dng tu khu trc M tun tiu vnh Bc B ngn chn con ng tip t trn bin ca ta; tin hnh quy ri, trinh st vng ven bin; ym tr cho tu bit kch ngy vy bt ng dn khai thc tin tc. Vo trung tun thng 4-1964, Hi ng Tham mu trng lin qun M vch ra k hoch nm bom min Bc, thng qua danh sch 94 mc tiu nh ph khi c lnh.

1. Tng kt cuc khng chiu chng M cu nc: Thng li v bi hc. NXB Chnh tr quc gia, H Ni, 1995, tr. 312.

292

n ngy 31-7-1964, tu khu trc Ma c ca M tin vo khu vc pha Nam o Cn C do thm v uy hip ta dc b bin. Cng ngy v tip ngy hm sau (l-8), my bay M t Lo sang bn ph n bin phng Nm Cn v lng Ngng D nm su trong lnh th Vit Nam, thuc a phn tnh Ngh An v H inh. Ngy 5-8-1964, sau khi dng ln "S kin Vnh Bc B " (m 4- 8-1964) ly c nh tr a, gii cm quyn M ra lnh cho khng qun nm bom bn ph mt s ni (ca sng Gianh, Vinh - Bn Thy, Lch Trng, th x Hn Gai). Ngh quyt v "S kin Vnh Bc B c Quc hi M thng qua ngy 78-1964, cho php chnh quyn Gin xn p dng bin php chin tranh khng qun v hi qun i vi min Bc Vit Nam. Thng 12-1964, sau khi c ngh quyt ca Quc hi lm hu thun, Tng thng Gin xn chnh thc thng qua "K hoch Mc Namara - Bn i - Nu tn " nhm a chin tranh ra min Bc Vit Nam, d nh thc hin t gia nm 1965. Nhng do b tht bi nng n Bnh Gi, M vi vng thc hin k hoch trn vi hi vng c th cu vn c tnh th. Ngy 7-2-1965, ly c nh tr a qun gii phng min Nam tn cng vo tri lnh M Plycu (m 6-2-1965), Gin xn ra lnh cho lc lng khng qun M m chin dch "Mi lao la ", nm bom bn ph th x ng Hi, o Cn C, chnh thc m u cuc chin tranh ph hoi min Bc Vit Nam bng khng qun v hi qun vi quy m ngy cng ln, mc ngy cng c lit. quc M coi cuc chin tranh khng qun v hi qun ph hoi min Bc nh l mt bin php b sung, ch khng phi l bin php thay th cho cuc chin tranh trn b ca chng min Nam. Thng qua cuc chin tranh ph hoi, quc M nhm gy sc p i vi Vit Nam, lm gim sc tin cng ca lc lng cch mng min Nam, ngn chn s chi vin ca min Bc i vi cch mng min Nam. Nhng mc tiu c th m 293

chng hi vng c th t c l: - Ph hoi tim lc kinh t v quc phng, ph hoi cng cuc xy dng ch ngha x hi min Bc. - Ngn chn s chi vin t bn ngoi v t min Bc vo min Nam. - Uy hip tinh thn, lm lung lay ch chng M, cu nc ca nhn dn ta c hai min Nam, Bc. Vi nhng mc tiu trn, quc M huy ng vo cuc chin tranh mt lc lng khng qun v hi qun rt ln, gm hng ngn my bay ti tn thuc 50 loi khc nhau, vi cc loi v kh hin i. Khng qun v hi qun M tp trung nh ph cc mc tiu qun s, cc u mi giao thng, cc nh my, x nghip, hm m, nng trng, cc cng trnh thy li, cc khu vc ng dn, cc trng hc, nh tr, bnh vin, nh th, n, cha... Trong nhng nm 1965 - 1968, nht l trong hai nm 1966 1967, my bay, tu chin M lin tc nm bom, bn ph khp mi ni, mi lc, vi cng ngy cng tng. Trung bnh mi ngy c ti 300 ln chic my bay nm khong 1.600 tn bom n xung cc lng mc, thnh ph, cp i sinh mng v gy thng tch cho nhiu ngi dn thng v ti. Bom n ca chng cng gy thit hi ln v ca ci, tn ph nhiu c s kinh t v cc cng trnh vn ho, gio dc, y t m nhn dn ta to ra trong hn 10 nm trc. Nh vy, t nm 1965, vi hnh ng leo thang m rng chin tranh ca quc M, thi k mt na c chin tranh, mt na nc c ho bnh chm dt. C nc ta bc vo thi k c chin tranh vi nhng hnh thc v mc khc nhau. II- C nc trc bp chin u chng quc M xm lc (1965 - 1968) 294

1- Min Nam chin u chng chin lc chin tranh cc b " ca quc M Ngay t khi qun vin chinh M t vo min Nam trc tip tham chin, ti Hi ngh ln th 12 (l2-1965), Ban Chp hnh Trung ng ng ta nhn nh: Chin lc "chin tranh cc b" ca quc M vn l cuc chin tranh xm lc thc dn kiu mi, tnh cht v mc ch chnh tr ca n khng c g thay i. Tuy nhin, cuc chin tranh s din ra c lit hn, bi v khng ch c qun ngy nh trc, m chng ta cn phi trc tip ng u vi qun vin chinh M v qun ch hu ngy cng tng v trang b hin i hn. quc M tng cng v m rng chin tranh xm lc trong th thua, th b ng, theo mt chin lc cha y mu thun. l mu thun gia mc ch chnh tr ca cuc chin tranh l nhm cu vn ch thc dn mi vi bin php xm lc theo li thc dn kiu c. Qun M d c trang b hin i, nhng tinh thn chin u li km do tnh cht phi ngha ca cuc chin tranh. Tnh hnh cng vi chin lc ton cu khng cho php gii cm quyn M huy ng theo mun tim lc kinh t v qun s ca nc M vo cuc chin tranh xm lc min Nam Vit Nam. Mt khc, vic M m rng chin tranh ra c hai min Nam, Bc lm cho mu thun vn c gia nhn dn ta vi quc M v tay sai cng su sc, nhn dn hai min cng gn b cht ch vi nhau trong chin u. Trong khi , cch mng min Nam ang th thng, th trn chin tranh nhn dn hnh thnh u khp trn ton min; cng cuc xy dng x hi ch ngha min Bc v ang t c nhiu thnh tu to ln, thc s tr thnh hu phng vng chc cho cch mng min Nam. T nhng phn tch trn y, Trung ng ng i n mt kt lun rt quan trng: Mc d quc M a vo min Nam hng chc vn qun vin chinh, lc lng so snh gia ta v ch vn khng thay i ln V vy, cch mng min Nam phi 295

tip tc gi vng v pht trin th chin lc tin cng. Cuc chin tranh tuy ngy cng gay go, c lit nhng "nhn dn ta c c s chc chn gi vng v tip tc ginh th ch ng trn chin trng, c lc lng v iu kin nh bi m mu trc mt v lu di ca ch" 1. Tuy nhin, hon cnh quc t lc ny cng rt phc tp, va c thm thun li mi cho ta, li va c kh khn mi. Ch ngha xt li Khrtsp sp l mt bc ngot trong i sng chnh tr ca Lin X v trong chnh sch ca Lin X i vi Vit Nam, c li cho cuc khng chin ca nhn dn ta. Lin X dnh cho ta s gip to ln v c hiu qu hn trc. Nhng do nh gi qu cao sc mnh ca M, Lin X trn mi cch hng ta i vo thng lng vi M d iu kin cha chn mui 2. Trung Quc, cuc cch mng vn ho l mt tai ho ln ca cch mng Trung Quc v tc ng ngy cng xu n chnh sch ca Trung Quc i vi Vit Nam. Mt mt, Trung Quc vn tch cc gip ta khng chin chng M , mt khc li mun li ko ta theo ng li ca Trung Quc. Trong hon cnh y, ng ta ch trng y mnh hn na hot ng i ngoi v u tranh ngoi giao, tng cng tip xc c cng khai v b mt gia ta vi nhiu nc trn th gii lm r chnh ngha v thin ch ca ta; gp phn hnh thnh trn thc t mt mt trn nhn dn ton th gii ng h Vit Nam chng M xm lc. Di nh sng Ngh quyt Trung ng ng, vi ch quyt tm chin u v c lp t do, li c s phi hp v chi vin ngy cng ln ca min Bc, qun v dn min Nam chin u anh dng v lin tip ginh nhiu thng li. Tip theo trn thng u tin tiu dit gn mt i i lnh
1. Ngh quyt ln th 12 ca Ban Chp hnh Trung ng ng. 2. T nm 1965 n nm 1968, Lin X 24 ln truyn t kin ca M cho ta v m phn, thng lng.

296

thu nh b M Ni Thnh (Qung Nam, 28-5-1965), l thng li c ngha chin lc ca qun ta Vn Tng (81965). M sng 18-8-1965, sau khi chim c Chu Lai (Qung Nam), khong 9.000 lnh thu nh b M m cuc hnh qun mang tn "nh sng sao " vo thn Vn Tng (x Bnh Hi, huyn Bnh Sn, tnh Qung Ngi), vi tiu dit mt n v ch lc ca ta, tm kim mt thng li qun s gy uy th cho lnh thu nh b M, ln chim vng gii phng v m rng vng an ton cho cn c Chu Lai. ym tr cho lc lng tham gia cn qut, chng huy ng 6 tu b, 105 xe tng v xe bc thp, 100 my bay ln thng v 70 my bay chin u. Ti Vn Tng, 1 trung on ch lc Qun Gii phng phi hp vi lc lng du kch v nhn dn a phng t chc chng cn. Sau mt ngy chin u, qun v dn ta y li cuc hnh qun cn qut ca ch, dit 900 tn, bn chy 22 xe tng v xe bc thp, bn ri 13 my bay. Vn Tng l trn u tin qun vin chinh M trc tip chin u vi quy m ln trn chin trng min Nam, s dng c hi, lc khng qun v b tht bi nng n. Chin thng Vn Tng chng t qun v dn min Nam hon ton c kh nng nh thng quc M v qun s trong chin lc "chin tranh cc b". Vn Tng c coi nh l mt "p Bc" i vi qun M. N m u cao tro dit M trn ton min Nam. Mt ln sng "Tm M m nh, tm ngy m dit " dng cao khp min Nam. Cc "vnh ai dit M " xut hin nhiu ni, in hnh l Chu Lai, Ho Vang (Qung Nam), C Chi (Si Gn)... Tip theo trn Vn Tng, qun v dn ta lin tip ginh c thng li to ln trong hai ma kh 1965 - 1966 v 1966 1967. Trong ma kh 1965 - 1966, vi lc lng khong 720.000 qun, trong c gn 220.000 qun vin chinh v ch hu, 297

quc M m cuc phn cng chin lc ln th nht. Cuc phn cng bt u t thng 1-1966 v ko di trong 4 thng, gm 450 cuc hnh qun ln nh, trong c 5 cuc hnh qun "tm dit " then cht, nhm vo hai hng chnh l ng bng Lin khu V v ng Nam B. Mc tiu cuc phn cng l nhm nh bi ch lc Qun Gii phng, ginh li th ch ng trn chin trng, cng c lc lng ngy qun. Da vo th trn chin tranh nhn dn v bng nhiu phng thc tc chin khc nhau, qun v dn ta chn nh ch trn mi hng, tin cng chng khp mi ni, in hnh l cc trn nh chn ch C Chi (thng 1 v thng 2-1966), Bc Bnh nh (t ngy 28-1 n ngy 7-3-1966); tp kch cc sn bay: Chu Lai, Tn Sn Nht, Ph Li. . . , cc cn c ca M - ngy , tiu biu l cuc tp kch khch sn Vchtona (l-4-1966) dit 200 s quan M ... Tnh chung trong 4 thng ma kh 1965 - 1966, qun v dn min Nam loi khi vng chin u khong 100.000 ch, trong c 40.000 lnh M, 3.000 qun ch hu; bn ri v ph hu 900 my bay, ph hu 6.000 xe qun s, trong c 350 xe tng, xe bc thp 1. B tht bi nng n trong cuc phn cng chin lc ln th nht, quc M mt thi gian di chun b cho cuc phn cng chin lc ln th hai. Trn c s c mt lc lng hn 980.000 qun, trong c 440.000 qun vin chinh v qun ch hu, bc vo ma kh 1966 - 1967, quc M m cuc phn cng chin lc ln th hai. Vi mc tiu tiu dit qun ch lc v c quan u no cch mng min Nam, chng m ti 895 cuc hnh qun ln, nh; trong c 3 cuc hnh qun then cht nht: Cuc hnh qun ttnbor nh vo Chin khu Dng Minh Chu (Ty Ninh), din ra vo thng 11-1966, gm 3 l on, tng ng 30.000 qun; cuc hnh qun Xaphn nh vo vng tam gic Trng Bng - Bn Sc - C Chi, din ra
1. Tng kt cuc khng chin chng M , cu nc: Thng li v bi hc. NXB Chnh tr Quc gia, H Ni, 1995. tr. 313.

298

vo thng 1-1967, gm 3 l on M (30.000 qun) cng 3 chin on ngy; v cuc hnh qun Gianxn Xiti nh vo vng Bc Ty Ninh, c quy m ln nht v di ngy nht (t 25-2 n 153-1967). Trong cuc hnh qun Gianxn Xiti, ton b lc lng c ng ca M vng ng Nam B, gm 6 l on pho binh, 1 trung on v 1 tiu on cng binh cng vi 1 chin on lnh thu nh b v mt s n v bit kch ngy (tng cng 45.000 qun), hn 800 xe tng v xe bc thp, hn 200 khu pho, hng trm my bay chin u, cng vi hng ngn xe hi v hng

299

trm my bay vn ti qun s 1 c huy ng nhm bao vy, cn qut mt khu vc di 35 km, rng 25 km, m mu tiu dit c quan u no cch mng min Nam (Trung ng Cc, B Ch huy Qun Gii phng, U ban Trung ng Mt trn dn tc gii phng min Nam Vit Nam) v ch lc Qun Gii phng; ph hoi kho tng d tr ca ta; ln chim, chia ct v trit ph cn c khng chin; phong to bin gii. Trong lc quc M ang t a thm qun vo min Nam chun b cho cuc phn cng chin lc ln th hai, Trung ng ng ch trng m Mt trn ng 9 - Bc Qung Tr ngay trong thng 6-1966, to nn hng tin cng mi trn mt a bn chin lc trng yu, buc ch phi phn tn mt b phn quan trng qun ch lc ra pha Bc. Cng vi nhng cuc tin cng ch trn Mt trn ng 9 - Bc Qung Tr v cc chin trng khc, qun v dn ta trn ton min lin tip m hng lot cuc phn cng nh bi cc cuc hnh qun ca ch. Ba cuc hnh qun ln "tm dit " v "bnh nh " ca qun M u b nh tan, trong cuc hnh qun Gian xn Xin b tht bi nng n nht: Hn 11.000 tn ch, hu ht l M, b loi khi vng chin u, 900 xe qun s cc loi b ph hu (c 700 xe tng v xe bc thp M.l13), 143 my bay b bn ri2. Tnh chung trong ma kh 1966 - 1967, trn ton min Nam, qun v dn ta loi khi vng chin u khong 170.000 ch; trong c 70.000 tn M, 5.000 qun ch hu; bn ri v ph hu 1.800 my bay; ph hu 1.700 xe qun s, 300 khu pho, bn chm v bn chy 100 tu, xung chin u 3. Thng li trn mt trn qun s ca cc lc lng v trang
1. Vit Nam - Nhng s kin lch s 1945 - 1975. NXB Gio dc, H Ni 2002, tr. 319. 2. Vit Nam - Nhng s kin lch s 1945 - 1975 . . . Sd, tr. 3 19. 3. Tng kt cuc khng chin chng M cu nc... Sd, tr. 313.

300

cch mng to th cho phong tro u tranh chnh tr lan rng trong cc tng lp nhn dn. hu khp cc vng nng thn min Nam, qun chng nng dn, c s h tr ca cc lc lng v trang, vng ln u tranh chng ch km kp, trng tr bn c n, ph v tng mng ln p chin lc, lm tht bi m mu "bnh nh ", ginh dn ca M - ngy. Trong hu ht cc thnh th min Nam, giai cp cng nhn cng cc tng lp lao ng, hc sinh, sinh vin, Pht t, cc binh s ngy... ni dy u tranh i lt chnh ph b nhn Thiu K, i M rt qun v nc v i cc quyn t do dn ch, ci thin i sng. Phong tro n ra mnh m cc thnh ph, nht l Si Gn, Hu, Nng. Ti Nng, li dng mu thun gia cc phe phi trong ni b ngy quyn, khi Nguyn Cao K (Th tng b nhn) cch chc Nguyn Chnh Thi (T lnh Qun on I), ngy 10-31966, ng b a phng pht ng qun chng ng ln u tranh chng M - ngy. Ngy 19-3-1966, Tng hi sinh vin Hu c ngi vo Nng t chc cuc hi tho v hai vn : Tc hi ca ng m, bn nc hay cu nc, thu ht ng o sinh vin v hc sinh Nng tham gia. Cng thi gian trn, ti cc thnh ph Hu, Nng v nhiu ni khc t chc yu nc mang tn lc lng nhn dn tranh th cch mng" ra i, c c s ca ta lm nng ct, hot ng cng khai trong b phn nhng ngi lm ngh li xe, cng chc v hc sinh... T cui thng 3-1966 tr i, phong tro u tranh ca nhn dn Hu - Nng c bc chuyn bin mi. Nhiu cuc tng bi cng, bi kho, bi th n ra lm t lit mi hot ng ca ch trong thnh ph. ng ch l cuc u tranh ngy 30-31966 ca 100.000 cng nhn v cc tng lp lao ng thnh 301

ph Nng. Phi hp vi cuc u tranh ca cng nhn v nhn dn Nng, nhn dn thnh ph Hu t Phng thng tin M, ph Lnh s M v t ph nh ca ca bn tay sai. Phong tro u tranh ca nhn dn Hu v Nng c nh hng ln n cc tng lp nhn dn, nht l cng nhn Si Gn v nhiu thnh ph, th x khc. Ti Si Gn, ngy 21-6-1966, khong 7.000 cng nhn trn cc cng trng xy dng sn bay Bin Ho, Tn Sn Nht v cng Si Gn t chc bi cng chng ch hng. n ngy 24-6, s lng cng nhn tham gia u tranh ln ti 15.000 ngi, chim gn 50% tng s cng nhn ca hng ny. Cuc u tranh ca cng nhn Si Gn lm t lit hn 10 cng trnh xy dng qun s M min Nam. Trc kh th u tranh mnh m ca cng nhn, ngy 27-6- 1966, i s M Ca bt Lt, Tng Oetmolen v ch hng RMK - BRJ phi chp nhn gii quyt mt phn yu sch ca cng nhn, trong c yu sch tng lng. u thng 1-1968, khong 3.500 cng nhn nh my in v nc thnh ph Si Gn bi cng phn i ngy quyn Thiu K ct gim lng; ng thi i tng lng cho cng nhn. Cuc bi cng ca cng nhn nh my in lm cho nhiu ngnh sn xut phi ngng hot ng v thiu in. Ngy quyn Si Gn mt mt bt giam mt s cng nhn, mt mt cho qun i chim nh my in, nc, hng dp tt phong tro, nhng cng nhn vn tip tc bi cng. Hng ng cuc u tranh ca cng nhn in, nc, ngy 12-1-1968, cng nhn cng Si Gn t chc bi cng. Ngy 13-1-1968, ngy quyn Si Gn ra lnh cho cnh st dng p lc bt cng nhn in, nc v cng nhn bc vc phi tr li lm vic; nhng cng nhn kin quyt chng lnh, tip tc bi cng. Phong tro cng lan rng. Ngy 15-11968, khong 5.700 cng nhn li xe, cng nhn nh my dt v nhiu nh my khc Si Gn u tranh ng h cuc bi cng ca cng nhn in, nc. Tnh n ngy 16-1-1968, thnh 302

ph Si Gn c 17.000 cng nhn thuc nhiu ngnh tham gia u tranh. Trc tnh hnh , ngy quyn Si Gn phi nhng b, chp nhn tng 12% lng cho cng nhn k t thng 9-1967. Phong tro u tranh chnh tr ca nhn dn min Nam trong nhng nm 1965 - 1968 khng ch nhm vo ngy qun, ngy quyn, m cn trc tip cha vo qun vin chinh M v qun ch hu. Ngy 20-1-1967, Qung Ngi, c gn 40.000 ngi ko v th x v cc th trn, t co ti c ca lnh M v lnh Ph Chung Hi; gn 10.000 ngi chn xe bc thp M trn ng s 1, i M rt qun v nc. Ti cn c Chu Lai, hng vn ngi ko n u tranh trc din vi lnh Ph Chung Hi, i chng chm dt cc hnh ng ti c, i bi thng nhng thit hi do chng gy ra. Thng li ca phong tro u tranh qun s v u tranh chnh tr to iu kin thun li cho nhn dn min Nam m rng quyn lm ch cc vng nng thn v ven th. Uy tn v nh hng ca Mt trn dn tc gii phng min Nam Vit Nam ngy cng c nng cao v m rng khng ch trong nc, m c trn trng quc t. Tnh n cui nm 1967, Mt trn c cc c quan thng trc cc nc: Lin X, Cu Ba, Hunggari, Cng ho Dn ch Nhn dn Triu Tin, Ba Lan, Tip Khc, Trung Quc, Campuchia, Cng ho Rp Thng nht, Angiri, Innxia. Cng lnh chnh tr ca Mt trn c 41 chnh ph, 12 t chc quc t v 5 t chc khu vc ln ting ng h. Nhn dn th gii cng ngy cng by t s ng tnh, ng h s nghip khng chin chng M , cu nc ca nhn dn ta. Hi ngh nhn dn - Phi M Latinh (1-1966) ti Lahabana (Cu Ba) ln ting ng h cuc u tranh ca nhn dn Vit Nam, coi on kt vi Vit Nam v vic bo v s nghip chnh ngha ca nhn dn Vit Nam l nhim v trung tm ca cch mng cc nc - Phi M La - tinh. Trong khi , quc M v tay sai ngy cng b c lp trn trng quc t. 303

Theo sng kin ca nh bc hc Anh Bctrng Rtxen, To n quc t xt x ti c chin tranh ca M Vit Nam v ng Dng c thnh lp vo gia nm 1967. Qua hai phin to t chc trong nm 1967, ti c chin tranh ca M c phanh phui trc nhn dn th gii. Nc M ng trc nhiu kh khn. Kinh t, ti chnh ngy cng gim st. Tng thng M Ginxn phi th nhn: ". Sut ma thu nm 1967 v ma xun 1968, chng ta phi u tranh vi mt trong nhng cuc khng hong ti chnh nghim trng nht km nhng nm qua... "1. Ni b gii cm quyn M b chia r su sc Phong tro phn i chin tranh Vit Nam trong cc tng lp nhn dn M tr nn mnh m, rng ln v n thng 12 pht trin trn quy m c nc, vi "Tun l i chm dt chin tranh, chm dt qun dch ". v pha cch mng min Nam, s kt hp cht ch cuc u tranh trn ba mt trn qun s, chnh tr v ngoi giao 2 to ra nhng iu kin thun li cho qun v dn ta tip tc tin ln ginh nhiu thng li to ln. Trn c s , c bit l sau thng li ma kh ln th hai (1966 - 1967), Hi ngh B Chnh tr (12-1967) v Hi ngh ton th Ban Chp hnh Trung ng ng ln 14 (1-1968) i n mt quyt nh lch s: Chuyn cuc chin tranh cch mng min Nam sang mt thi k mi thi k ginh thng li quyt nh. Ngh quyt Trung ng ng ch r: "Nhim v trng i v cp bch ca ta l ng vin nhng n lc ln nht ca ton ng, ton qun, ton dn c hai min, a cuc chin tranh cch mng ca ta ln mt bc pht trin cao nht, bng phng php tng cng kch tng khi ngha ginh thng li quyt nh" 3.
1. Hi k ca Lyndon Baines Johnson: The Vantages poillt (Li th). Bn
dch, tr. 187. 2. Hi ngh Trung ng ng ln th 13 (l-1967) quyt nh a hot ng ngoi giao thnh mt trong ba mt trn. 3. Dn theo: Cuc khng chin chng M cu nc 1954-1975... Sd, tr. 166.

304

V pha M - ngy, sau tht bi nng n trong cuc phn cng chin lc ma kh ln th hai (1966 - 1967), chng tng qun vin chinh ln 525.000 ngi, a tng s qun M , ngy v ch hu ln ti 1 200.000 ngi. Trn c s , chng m tip cuc phn cng chin lc ma kh ln th ba (ng - Xun 1967 - 1968) vo min ng Nam B, m u bng cuc hnh qun mang tn "Hn vng " (8-12-1967) ca S on 25 qun vin chinh M nh vo Kon Tum, Chin khu C. Va bt u trin khai cuc phn cng th ch pht hin qun ta ang di chuyn ln vo cc hng quan trng trn chin trng min Nam. V vy, chng buc phi hu b k hoch phn cng, ng thi rt phn ln lc lng v cht gi nhng vng chin lc quan trng chun b i ph vi cc cuc tin cng ca ta. Bit trc s c cuc tin cng ln ca Qun Gii phng, nhng khng phn on c hng tin cng, quy m, hnh thc ca cuc tin cng, nn M -ngy cha c s chun b g c th, m ch ra lnh bo ng trn ton min v hu b lnh ngng bn trong dp Tt. Thc hin ch trng ca Trung ng ng, trong m 30 rng 31-1-1968 (m giao tha Tt Mu Thn), lc ch c nhiu s h v ch quan nht, ch lc Qun Gii phng bt ng m cuc tp kch chin lc vo 4 thnh ph, 37 th x v hng trm th trn, 4 t lnh qun on, hu ht cc b t lnh s on, 30 sn bay v gn 100 c s hu cn. T , cuc Tng tin cng (tc tng cng kch) v ni dy (khng c ni dy ng lot, hay tng khi ngha, nh ch trng ra) din ra qua ba t vi quy m rng ln: t 1 (30-l - 25-2), t 2 (4-5 - 18-6), t 3 (17-8 - 23-9-1968). Cuc Tng tin cng v ni dy din ra hu khp cc thnh ph, th x, th trn, cc p chin lc, cc vng nng thn b ch kim sot; 37 trong tng s 44 tnh, thnh, 4 trong tng s 6 thnh ph, 64 trong tng s 242 th x, th trn, qun l. Trong cuc Tng tin cng v ni dy 1968, kh th mnh m 305

nht hai thnh ph ln Si Gn v Hu. Ti Si Gn, Qun Gii phng tin cng n tn cc so huyt, cc v tr quan trng ca ch: To i s M , Dinh c Lp, B Tng Tham mu ngy, B T lnh bit khu th , Tng Nha cnh st, i pht thanh Si Gn, Sn bay Tn Sn Nht, S ch huy cc s on b binh M s 1, 9, 25, 101... Phi hp vi cc cuc tin cng qun s ca lc lng v trang, hng chc vn qun chng ni, ngoi thnh ni dy trng tr bn c n ngoan c, bn mt v, ph th km kp ca ch, ginh quyn lm ch. Ti Hu, sau 4 ngy tin cng (t rng sng 31-l-1968), qun v dn ta chim hu ht cc mc tiu quan trng ca ch nh Dinh Tnh trng, n Cnh st, i Pht thanh, Khch sn Thun Ho v Hng Giang, sn bay... v lm ch hon ton thnh ph trong sut 25 ngy (t 30-1 n 25-2-1968). c s h tr ca cc n tin cng qun s, qun chng trong thnh ph hng hi lm nhim v dn ng cho b i, o hm, xy chin lu, tip t, cng thng binh... Cc t chc qun chng (Mt trn thanh nin Hu, Hi binh s yu nc li khai) ra i. Chnh quyn cch mng c thnh lp nhiu khu vc trong thnh ph. Hng nghn thanh nin tnh nguyn tham gia cc i du kch, t v, cc i cng tc. nhiu a phng khc Kon Tum, Plycu, Bun Ma Thut, Qung Tr, Bin Ho, Bn Tre, M Tho...), cc lc lng v trang tin cng mnh m, qun chng ni dy, gy cho ch nhiu thit hi nng n. Trong khi , trn nhiu vng nng thn, qun chng nhn dn ni dy vi kh th mnh m, ph v hng lot p chin lc, p tan b my chnh quyn v b my km kp ca ch, bc ch rt nhiu n bt, m rng vng gii phng. Cuc Tng tin cng v ni dy nh trng hu ht cc c quan u no, cc s ch huy ca M - ngy - ch hu, tin cng 306

hng lot cc cn c, cc tuyn phng th, cc h thng giao thng thu, b, cc kho tng, lm t lit mi hot ng lin lc, vn chuyn ca ch. Ch tnh ring t 1 ca cuc Tng tin cng v ni dy (30-l - 25-2), qun v dn ta loi khi vng chin u 147.000 ch, trong c 43.000 lnh M ; s qun ngy o ng, r ng l 200.000. Mt khi lng rt ln vt cht v phng tin chin tranh b ph hu: 2.370 my bay cc loi, 230 tu, xung chin u, 1.700 xe tng v thit gip, hng ngn xe t, 230 tu, xung chin u, trn 200 kho xng, gn 250 kho bom n...1. T trong cuc Tng tin cng v ni dy, nhiu lc lng mi chng M - ngy xut hin, mt trn on kt dn tc chng M c m rng. T chc "Lin minh cc lc lng dn tc, dn ch. c s h tr ca cc n tin cng qun s, qun chng trong thnh ph hng hi lm nhim v dn ng cho b i, o hm, xy chin lu, tip t, cng thng binh... Cc t chc qun chng (Mt trn thanh nin Hu, Hi binh s yu nc li khai) ra di. Chnh quyn cch mng c thnh lp nhiu khu vc trong thnh ph. Hng nghn thanh nin tnh nguyn tham gia cc i du kch, t v, cc i cng tc. nhiu a phng khc Kon Tum, Plycu, Bun Ma Thut, Qung Tr, Bin Ho, Bn Tre, M Tho...), cc lc lng v trang tin cng mnh m, qun chng ni dy, gy cho ch nhiu thit hi nng n. Trong khi , trn nhiu vng nng thn, qun chng nhn dn ni dy vi kh th mnh m, ph v hng lot p chin lc, p tan b my chnh quyn v b my km kp ca ch, bc ch rt nhiu n bt, m rng vng gii phng. Cuc Tng tin cng v ni dy nh trng hu ht cc c quan u no, cc s ch huy ca M - ngy - ch hu, tin cng hng lot cc cn c, cc tuyn phng th, cc h thng giao
1. Cuc khng chin chng M cu nc 1945-1954... Sd, tr.172.

307

thng thu, b, cc kho tng, lm t lit mi hot ng lin lc, vn chuyn ca ch. Ch tnh ring t 1 ca cuc Tng tin cng v ni dy (30-1 - 25-2), qun v dn ta loi khi vng chin u 147.000 ch, trong c 43.000 lnh M ; s qun ngy o ng, r ng l 200.000. Mt khi lng rt ln vt cht v phng tin chin tranh b ph hu: 2.370 my bay cc loi, 230 tu, xung chin u, 1.700 xe tng v thit gip, hng ngn xe t, 230 tu, xung chin u, trn 200 kho xng, gn 250 kho bom n... 1. T trong cuc Tng tin cng v ni dy, nhiu lc lng mi chng M - ngy xut hin, mt trn on kt dn tc chng M c m rng. T chc "Lin minh cc lc lng dn tc, dn ch v ho bnh Vit Nam " i din cho cc tng lp tr thc, t sn dn tc tin b cc thnh th ra i (20-4-1968), do Lut s Trnh nh Tho lm Ch tch, K s Lm Vn Tt v Ho thng Thch n Hu lm Ph Ch tch. Cuc tp kch chin lc Tt Mu Thn 1968 - m u cuc Tng tin cng v ni dy - l n bt ng lm cho ch chong vng. "Chin tranh Vit Nam c qu nhiu bt ng, nhng khng c bt ng no lm ngi ta phi sng st nhiu hn trn tin cng Tt. c bit n li din ra ngay trong S qun M Si Gn, ni tng nhiu ln tuyn b rng "tnh hnh ti t qua ri" 2. T Thi bo M s ra ngy 9-2-1968 gi cuc tp kch ny "chc chn l mt hnh ng bt ng thn thnh, mt lc lng ch tn mt v khng ai thy c, b sn ui khp ni khng lc no ngng, bng dng xut hin v ng lot tin cng hng trm trn a trn khp nc" 3. Nhng do lc lng ch cn ng (hn 500.000 qun M v gn 1.000.000
1. Cuc khng chin chng M cu nc 1945-1954... Sd, tr.172. 2. Maicn Mclia: Cuc chin tranh 10 ngn ngy. NXB S tht, H Ni. 1990. tr. 14S. 149, 151.

308

qun ngy), c s thnh th cn mnh, chng nhanh chng t chc li lc lng phn cng ta c thnh th ln nng thn. V vy, trong t 2 v 3 ca cuc tng tin cng v ni dy, yu t bt ng i vi ch khng cn, lc lng ca ta gp khng t kh khn v tn tht. Th v lc tin cng ca ta yu hn i, cch mng mt dn, mt t trc nhng cuc phn kch in cung ca ch. Lc lng ca ta phi rt ra khi thnh ph trong khi nhiu vng nng thn b ch ln chim. Ch ng chn ca ta b thu hp v b y li nhiu vng rng ln. Nhng hn ch trn bt ngun t t tng ch quan, nng vi, nh gi cao lc lng ta, nh gi thp lc lng ch, mun ginh thng li ln, kt thc chin tranh nhanh. Trong qu trnh ch o cuc Tng tin cng, chng ta cn cng nhc, khng ch ng kp thi iu chnh k hoch rt khi thnh ph sau t 1, v gi nng thn ca ta bo ton v cng c lc lng Mc d c nhng hn ch, thiu st, nhng cuc Tng tin cng v ni dy Tt Mu Thn nm 1968 l mt n ging mnh vo M - ngy, m ra bc ngot mi ca cuc khng chin chng M cu nc, lm lung lay tn gc ch xm lc ca qun vin chinh M , buc chng phi xung thang chin tranh. Trong cun sch "Gii phu mt cuc chin tranh", nh s hc M Gabrien Cnc nh gi: "Tt Mu Thn l s kin quan trng nht ca cuc chin tranh. .. i phng t c cc mc tiu chin lc m h ra" 1. Tng thng M Ginxn cng phi tha nhn " l mt n chong vng i vi tt c chng ta mc ny hoc mc khc. Chng ta bit sp c mt hnh ng ph trng lc lng; n t hn mc chng ta d on... Nhng chng ta khng ngh l h tin cng nhiu

1. Hong Dung: Tt Mu Thn - Bc ngot quyt nh Xem Tp ch LSQS s 1-2/1998, tr. 14.

309

mc tiu n nh vy..." 1. Ngay sau t 1 ca cuc tng tin cng, ngy 30-3-1968, Tng Otmolen n Si Gn ph bin ch trng ca Chnh ph M : - B chin lc hai gng km "tm dit " v "bnh nh", thay bng chin lc "qut v gi". Chin lc ny do Tng Abram ra v c Chnh ph M chp nhn. Theo cc nh chin lc M , y l mt chin lc phng ng c "chiu su ". Gi" l gi cc thnh th, cc cn c qun s, cc ng giao thng v cc v tr chin lc quan trng, gi cho qun M khng b thit hi nng; gi cho ngy qun, ngy quyn khng b tan r, sp ; "qut" l mt bin php "gi". - Qun i Nam Vit Nam (qun ngy) s thay dn qun i M trn ton chin trng v gi vai tr chnh. Tnh cht chin tranh Vit Nam s nng v chng du kch, hnh qun quy m ln s gim. Thc cht l ch trng "phi M ho " chin tranh thay cho "M ho" chin tranh (tc "chin tranh cc b "). Ngy 313-1968, Ginxn tuyn b khng ra tranh c tng thng nhim k th hai; ng thi thng bo quyt nh hn ch hot ng ca M Vit Nam, rt dn qun M v nc; ra lnh ngng nm bom bn ph min Bc t v tuyn 20 tr ra. Gii cm quyn M cng phi c phi on do Hariman cm u, sang Pari (Php) m phn vi i din Chnh ph Vit Nam Dn ch Cng ho. Phin hp u tin gia i din hai bn Chnh ph bt u t ngy 13-5-1968. B trng Xun Thu pht biu trc, nhn mnh mc ch cuc ni chuyn ny l " xc nh vi pha M vic M chm dt khng iu kin nm bom v mi hnh ng chin tranh khc chng nc Vit Nam Dn ch Cng ho v sau ni chuyn v nhng vn khc lin quan n hai bn".

1. Hi k ca Lyndon Baines Johnson, sd. tr. 158

310

Hi ngh hai bn Pari sau nhiu phin hp trong nm 1968 tuy cha gii quyt c vn g c bn, nhng m du cho thi k ta tin cng ch trc tip v ngoi giao trn bn hi ngh, l mt din n rt quan trng ta vch trn b mt xm lc tn bo v ngoan c ca quc M . Vi ch trng "phi M ho " chin tranh ca Ginxn, trn thc t, quc M phi chp nhn s tht bi hon ton ca chin lc "chin tranh cc b" min Nam v chin tranh ph hoi min Bc Vit Nam. 2- Min Bc chin u chng chin tranh ph hoi ln th nht ca quc M, gi vng s nghip xy dng ch ngha x hi, tch cc chi vn cho chin trng min Nam. Cuc chin tranh ph hoi do quc M gy ra bng khng qun v hi qun i vi min Bc lm cho "tnh hnh mt na nc c chin tranh, mt na nc c ho bnh bin thnh tnh hnh c nc c chin tranh vi hnh thc v mc khc nhau mi min" tnh hnh trn dt ra cho cch mng min Bc nhim v va chin u, va sn xut; va gi vng s nghip xy dng ch ngha x hi, va lm trn vai tr hu phng ln i vi tin tuyn ln. Chin u v sn xut l hai nhim v c quan h cht ch vi nhau, ng thi c quan h vi cuc chin u ca ng bo min Nam. nh thng chin tranh ph hoi ca quc M , ng v nhn dn ta khng ch c quyt tm cao, m cn phi c cch nh thng minh, sng to. Vi ng li chin tranh nhn dn, pht huy sc mnh tng hp ca ton dn, ng thi pht huy tnh u vit ca ch x hi ch ngha, ng v Nh nc ta ra nhiu ch trng v bin php t chc v s dng hp l cc lc lng chin u v phc v chin u. Tham gia chin u chng chin tranh ph hoi bng khng qun v hi qun gm c cc lc lng phng khng, khng 311

qun, hi qun vi nhng v kh v phng tin chin tranh hin i; c cc lc lng dn qun, du kch, t v chin u v mi ngi dn, khng k gi, tr, gi, trai, vi mi v kh thng thng. Bc vo cuc chin u chng chin tranh ph hoi, min Bc thc hin qun s ho ton dn; o p cng s chin u, hm, ho phng trnh; trit s tn, phn tn ngi v ca ra khi nhng vng trng im, nhng ni ng dn trnh nhng thit hi ln. Chin u v xy dng l hai nhim v c quan h cht ch khng tch ri nhau v to iu kin cho nhau. Khng c hu phng ln min Bc c to ra t trong qu trnh lao ng xy dng ch ngha x hi 10 nm trc (1954-1965) th khng th c thng li trong cch mng dn tc dn ch nhn dn min Nam. Hn na, bn thn cuc chin u ca nhn dn min Bc cng cn c mt hu phng ti ch thc s vng mnh. Nhn thc r iu , ng ta trc sau vn gi vng mc tiu ch ngha x hi, bt c tnh hnh nh th no, min Bc cng phi c cng c, phi tin ln ch ngha x hi. Ngay sau khi quc M gy ra chin tranh ph hoi min Bc, Hi ngh Trung ng ng ln th 11 (3-1965) ch r nhim v cp bch ca cch mng min Bc l kp thi chuyn hng v t tng v t chc, chuyn hng xy dng kinh t v tng cng lc lng quc phng; trong c vn xy dng kinh t a phng. y l mt ch trng c ng ta ra t trong k hoch 5 nm ln th nht (1961-1965). n thi k ny, trong iu kin chng chin tranh ph hoi, iu kin s tn, phn tn, vn xy dng v pht trin kinh t a phng, tng cng kh nng hu cn ti ch, li cng c t ra bc thit hn. Chin tranh ph hoi c lit khng lm cho nhn dn ta khip s; tri li, qun v dn ta lun nu cao ch "Quyt tm nh thng gic M xm lc". Cc lc lng v trang nhn dn min 312

Bc c rn luyn bn lnh chin u theo khu hiu "Nhm thng qun th m bn ! ". Giai cp cng nhn vi khu hiu "Chc tay sng, vng tay ba ", va chin u bo v nh my, x nghip, va ra sc thi ua phn u t "Ba im cao " trong cng nghip (nng sut cao, cht lng tt, tit kim nhiu). Giai cp nng dn tp th vi khu hiu "Chc tay sng, vng tay cy ", va chin u dng cm, va lao ng cn c, thi ua phn u t "Ba mc tiu " trong nng nghip ( 1 lao ng t 5 tn thc, nui 2 con ln trn 1 hc ta gieo trng). Cn b cng nhn vin trong cc c quan thi ua thc hin "Ba ci tin " (Ci tin cng tc, ci tin t chc, ci tin l li lm vic). Tng lp tr thc x hi ch ngha thi ua thc hin "Ba quyt tm " (quyt tm phc v tt sn xut v chin u, quyt tm y mnh cch mng k thut, cch mng t tng v vn ho, quyt tm xy dng v pht trin i ng tr thc x hi ch ngha). Trong thanh nin c phong tro "Ba sn sng ". Trong ph n c phong tro "Ba m ang ". Trong cc trng hc c phong tro thi ua "Hai tt". Trong thiu nin nhi ng c phong tro "Lm nghn vic tt", v.v... Tt c nhng phong tro thi ua trn y l nhng biu hin c th v ch ngha anh hng cch mng c pht huy cao trong ton dn. Nh , trong hn 4 nm (5-8-1964 - 1-111968), qun v dn min Bc bn ri v bn chy 3.234 my bay M; trong c 6 my bay B.52, 3 my bay F.111; dit v bt nhiu gic li M ; bn chm, bn hng 143 tu chin v tu bit kch. Trong chin u xut hin nhiu tp th v c nhn anh hng, gn vi nhng chin cng xut sc. l chin cng ca b i tn la, trong cc ngy 7 v 18-3-1966, bng 1 qu n, h 2 chic my bay M . l n v dn qun x H Thng (i T, Thi Nguyn), bng 18 vin n sng my, sng trng, bn ri chic my bay M RF.4C trong ngy 1-8-1966; n v lo dn qun x Hong Trng (Hong Ho, Thanh Ho), bng v kh thng thng, bn ri my bay M trong ngy 14313

10-1967; n v pho binh dn qun gi Ng Thy (L Thy, Qung Bnh) bn chy tu chin M trong ngy 7-2-1968 , v.v. . . Khng ch chin thng trong chin u, nhn dn min Bc cn t nhiu thnh tu to ln trong sn xut. Vi tinh thn "lm ngy khng , tranh th lm m ", giai cp nng dn tp th y mnh sn xut, m rng din tch canh tc, nng cao nng sut lao ng. S a phng v hp tc x nng nghip t mc tiu 5 tn thc/ha ngy cng tng. Nm 1965, ch c 7 huyn, 680 hp tc x; nm 1966 c 15 huyn, 764 hp tc x; n nm 1967 tng ln 30 huyn v 2.600 hp tc x t 5 tn thc/ha. Trong cng nghip, nng lc sn xut mt s ngnh vn c gi vng. Ngay t bui u chin tranh ph hoi, cc c s cng nghip ln c kp thi s tn, phn tn v sm i vo hot ng, bo m nhng nhu cu thit yu nht cho chin u, sn xut v i sng. iu ng ch l cng nghip a phng v cng nghip quc phng tng nhanh so vi trc chin tranh. Mc u t vo cng nghip a phng trong hai nm (1966 - 1967) tng 1,5 ln so vi k hoch 5 nm ln th nht (1961 - 1965). Mi tnh tr thnh mt n v kinh t tng i hon chnh, c th t cp t tc n mc cao nht, bo m hu cn ti ch cho cuc chin u chng chin tranh ph hoi. Cc ngnh tiu th cng nghip cng c tng cng c v lc lng sn xut v quan h sn xut. H thng giao thng vn ti mc d b my bay gic M nh ph c lit, nhng vn gi vng thng sut, bo m yu cu phc v chin u v sn xut. c bit, tuyn ng vn ti chin lc Bc - Nam (trn b v trn bin) vn tip tc vn di v m rng. Thng qua hai tuyn ng vn ti chin lc , trong 4 nm (1965 - 1968), min Bc a vo cc chin trng v vng gii phng min Nam hn 300.000 cn b, b i; khng k hng chc vn tn vt cht gm v kh, n dc, qun trang, qun dng, xng du, lng thc, thc phm, thuc 314

men... Tnh chung, trong 4 nm va chin u, va sn xut, min Bc chuyn vo min Nam mt khi lng v sc ngi, sc ca nhiu gp 10 ln so vi thi k trc. Do khng t c mc tiu ca cuc chin tranh, li b thit hi nng n trn c hai min, t ngy 31-3-1968, quc M buc phi tuyn b ngng nm bom min Bc t v tuyn 20 tr ra; v n ngy 1-11-1968, chng phi tuyn b chm dt khng iu kin vic nm bom bn ph trn ton b lnh th min Bc Vit Nam. Nh vy, sau 4 nm leo thang m rng chin tranh ra c hai min Nam, Bc Vit Nam, quc M phi n phng xung thang chin tranh. Nhng xung thang khng c ngha l chm dt chin tranh. Tri li, vi bn cht ngoan c v hiu chin, quc M vn tip tc tin hnh cuc chin tranh xm lc min Nam nc ta bng nhng th on tinh vi, xo quyt hn trc. III- Min Nam chin u chng chin lc "Vit Nam ho chin tranh". Min Bc khi phc, pht trin kinh t v chin u chng chin tranh ph hoi ln th hai ca M (1969-1973) 1. Min Nam chin u chng chin lc "Vit Nam ho chin tranh" Sau n bt ng, chong vng ca qun v dn min Nam t Tt Mu Thn nm 1968, quc M ng trc mt tnh th ht sc kh khn. Phong tro chng chin tranh xm lc Vit Nam, i rt ht qun i vin chinh v nc lan rng trong cc tng lp nhn dn M . H ngh vin M cng ra ngh quyt i rt tt c qun i M trn b Vit Nam v nc trong thi gian ngn nht. Tnh trng bi t ca qun i M Vit Nam cng vi 315

nhng thay i v so snh lc lng trn th gii khng c li cho ch ngha quc lm cho gii cm quyn M nhn thy cn phi i mi trong chin lc ton cu, vi hy vng va n nh c tnh hnh trong nc, trnh c d lun kch t nhiu pha, va bo m c vai tr "Sen m quc t" v gi c nguyn trng min Nam Vit Nam trong qu o ca ch ngha thc dn mi M . V vy, ngay sau khi nhm chc Tng thng (l-1969), Nchxn cho ra i hc thuyt mang tn mnh: "Hc thuyt Nchxn ". Vi hc thuyt ny, Nchxn ra mt chin lc ton cu mi, chin lc qun s "Ngn e thc t" (thay cho chin lc "Phn ng linh hot " b ph sn), vi ba nguyn tc c bn: Sc mnh ca M , chia s trch nhim, sn sng thng lng trn th mnh. Hc thuyt Nchxn c p dng Vit Nam trn c s iu chnh chnh sch "phi M ho" ca Ginxn thnh "Vit Nam ho chin tranh" ca Nchxn; Lo l "Lo ho chin tranh"; Campuchia l "Khme ho chin tranh" v trn ton ng Dng l "ng Dng ho chin tranh". M d nh thc hin chin lc "Vit Nam ho chin tranh" qua ba giai on, trong giai on 1 (t nm 1969 n gia nm 1972) l quan trng nht. Qu trnh "phi M ho" chin tranh, rt dn qun vin chinh v nc cng l qu trnh tng cng lc lng qun ngy, lm cho qun ngy tng bc c kh nng thay th qun M m nhn cuc chin tranh. Cho nn, "Vit Nam ho chin tranh", v thc cht, chnh l tng cng chnh sch dng ngi Vit nh ngi Vit. Tuy nhin, trong thi k u ca "Vit Nam ho chin tranh", qun M vn cn ng vai tr quan trng, cng vi qun ngy l hai lc lng chin lc. Trong qu trnh thc hin, qun M rt dn v nc v qun ngy s tng bc thay th m nhn cuc chin tranh. t c mc tiu chin lc ca "Vit Nam 316

ho chin tranh", quc M dng mi th on c c v qun s, chnh tr, rt xo quyt v nham him v ngoi giao, thc hin s kt hp "chin tranh hu dit" vi "chin tranh ginh dn" v "chin tranh bp nght". Trong qu trnh thc hin chin lc "Vit Nam ho chin tranh", quc M p dng 4 bin php c bn: 1- Tng cng vin tr qun s, tng cng pht trin lc lng ngy qun. Ch trong vng 4 nm (1969 - 1972), s qun thng trc (ch lc v bo an) t 70 vn tng ln 110 vn tn; lc lng na v trang (phng v dn s) t 150 vn tng ln 200 vn qun. 2- Tng cng vin tr kinh t, gip ngy quyn thc hin cho c bnh nh, ginh t, ginh dn. Bnh nh l mt chnh sch c bn ca ch ngha thc dn mi M. Trong tt c cc thi k ca cuc chin tranh xm lc min Nam, bnh nh c M ngy nng ln thnh quc sch. thc hin "quc sch bnh nh", quc M gip ngy quyn min Nam thit lp mt h thng chnh tr v v trang hon chnh c s, c hun luyn kiu thng tr ca ch ngha thc dn mi. Th on ca chng l mua rung t ca a ch ri bn cho mt b phn trong giai cp nng dn, ng thi a k thut mi, ging mi, my cy tay, my bm, phn ho hc... to nn mt tng lp nng dn mi l thuc vo M . Mt khc, li dng sai lm ca ta chm chuyn hng tin cng sau Tt Mu Thn, b lng vng nng thn, trong sut 2 nm (gia nm 1968 n u nm 1970), M - ngy tin hnh lin tip cc k hoch "bnh nh cp tc", "bnh nh c bit", "bnh nh b sung" rt quyt lit. ng thi, chng kt hp m cc cuc hnh qun cn qut, ng hng ngn n bt (t 4.954 ln 9.224 n), chim li hu ht vng nng thn ca ta, km kp thm dn, kim sot thm nhiu vng. y l cuc phn cng rt quyt lit, hu dit tn khc ca ch bng sc mnh 317

ton din, ch yu l sc mnh qun s, vo a bn nng thn, l cuc "chin tranh ginh dn", "chin tranh hu dit" trn quy m ln vi nhng bin php cc k d man v thm c, gy cho ta nhng kh khn, tn tht nng n. ch chim li phn ln vng nng thn rng ln, k c vng ta mi m trong Tt Mu Thn v vng gii phng trc . Ring Khu VIII (min Trung Nam B), ch chim li 119 x v 680 p, ch cn 4 x v 312 p gii phng. Nam B, trong 2 nm 1969-1970, s thng vong ca ta gp 2 ln 7 nm trc (1961 - 1967); ch chim thm gn 3.000 p, kim sot thm gn 3 triu dn 1. Hu ht cc n v ch lc ca ta hoc phi ko lciin Bc cng c, hoc chuyn sang bn kia bin gii; th v ln cng ca cch mng min Nam b gim st. 3- Ngn chn mi ngun tip t, chi vin i vi cch mng min Nam bng cch ri mn phong to b bin v cc ca sng min Bc Vit Nam; m rng chin tranh sang Lo v Campuchia, thc hin m mu "dng ngi ng Dng nh ngi ng Dng". Lo, cuc chin tranh xm lc ca M di hnh thc "chin tranh c bit" bt u din ra t nm 1964, di thi Tng thng Kenni v Gin xn. nm 1969, di thi Nch xn, quc M y chin "tranh c bit" ln n mc cao nht, gi l "chin tranh c bit tng cng" ("Lo ho chin tranh"), c tin hnh bng lc lng ph Vng Pho ("/ao lng c bit") v qun ngy Vin Chn, c s tham gia ca qun i lnh nh thu Thi Lan v qun ngy Si Gn. M ng vai tr ch huy thng qua h thng c vn v ym tr bng ho lc v khng qun. Cng vi hnh ng m rng chin tranh sang Lo, quc M m rng chin tranh xm lc Campuchia. Khng bao lu sau cuc o chnh lt Chnh ph trung lp tch cc do
1. Tng kt cuc khng chin chng M. cu nc. Thng li v bi hc. Sd, tr. 315.

318

Xihanc ng u (18-3-1970), t ngy 30-4-1970, quc M huy ng 10 vn qun M - ngy Si Gn m cuc hnh qun nh sang Campuchia. Vi hnh ng ny, chng nhm cu vn s sp ca ngy quyn Phnom Pnh, trit ph "t thnh Vit Cng" trn t Campuchia, chun b cho vic thc hin chin lc "Khme ho chin tranh". 4- y mnh hot ng ngoi giao xo quyt; ra sc li dng mu thun Trung - X, tm cch tho hip vi Trung Quc, ho hon vi Lin X hng hn ch s gip ca cc nc x hi ch ngha i vi cuc khng chin ca ta thc hin "chin tranh bp nght". Mt khc, ng vai tr "s gi ho bnh", Nchxn i thng lng vi nhiu nc, trc ht l vi cc nc ln, nhm li ko cc nc, nht l cc nc ng minh "cng chia s trch nhim" vi M trong cuc chin tranh xm lc ng Dng... Nh vy "Vit Nam ho chin tranh" l mt chnh sch tng hp tt c nhng yu t c coi nh l bn cht phn ng nht ca quc M. l bo lc phn cch mng, h t tng chng ch ngha cng sn trit , l ch ngha thc dng, ch ngha phn bit chng tc. Tuy c tin hnh bng nhng th on rt xo quyt v thm c, nhng n ra i trong th thua, th b ng v cha y mu thun, bc l nhiu im yu: - Trc y, trong chin lc "chin tranh cc b", hn 1,2 triu qun c M v ngy (trong c hn 50 vn qun M ) khng th tiu dit c lc lng cch mng min Nam, th khi qun M rt dn v nc, qun ngy cng khng th mnh hn v thay th c M lm vic . Trc y, trong thi k "chin tranh cc b", ng Dn ch ca Ginxn c th lc mnh v l ng cm quyn M ; Ginxn c Quc hi trao cho quyn hnh rt ln huy ng khi lng ln sc ngi, sc ca mong tm c 319

thng li, nhng v tht bi nng n, Ginxn phi tuyn b chnh sch "phi M ho", rt dn qun vin chinh v nc. n thi Nchxn, ng Cng ho ln cm quyn trong tnh hnh khng thun li nh thi Ginxn. ng Dn ch tuy b loi ra khi Nh Trng, nhng vn cn th lc mnh; nhiu ngh s thuc ng Dn ch vn ln ting phn i cuc chin tranh ca Nchxn. V vy, iu m trc y Ginxn khng lm c th Nchxn cng khng th thc hin c. - Vic m rng chin tranh sang Lo v Campuchia, thc hin chin lc "ng Dng ho chin tranh", cng lm cho nhn dn ba nc trn bn o ng Dng cm th quc M; nhn dn ba nc cng gn b cht ch vi nhau hn cng chng k th chung. - Trc y, vi chin lc "tm dit" v "bnh nh", gii cm quyn M khng thc hin c mc ch chim t, ginh dn; nay chuyn sang chin lc "qut v gi" hon ton phng ng b ng th chng li cng khng th t c mc ch y. Trong nc M, khi thc hin chin lc "Vit Nam ho chin tranh", phong tro chng chin tranh xm lc Vit Nam ca nhn dn M vn c t nm 1965, bng ln mnh m, thc s tr thnh "Mt cuc chin tranh trong lng nc M", lm rung chuyn x hi M. Bn cnh phong tro u tranh rm r ca cng nhn v nhn dn lao ng, phong tro ngi M da en, cn n ra phong tro sinh vin i quyn dn ch v chng chin tranh xm lc Vit Nam. Phong tro lan rng khp cc trng i hc M v lan sang cc trng trung hc, tr thnh ht nhn ca phong tro thanh nin M u tranh ngy cng quyt lit vi nhng hnh ng t th qun dch. Phong tro u tranh ca nhn dn M tc ng mnh n hng ng binh lnh trong nc M v c chin trng min Nam Vit Nam. Hnh ng chng chin tranh trong binh lnh M pht trin mnh cha tng thy trong lch s nc M. Hng chc t chc binh lnh chng chin tranh ra i cc n v lnh M min Nam Vit Nam. Trong lc cu binh s M t Vit Nam v nc 320

vt b hun chng, huy chng trc Nh Trng, th Vit Nam, vo ngy 15-10-1969, binh lnh M t chc eo bng tang. c bit M, t gia thng 10-1969, bng n "cuc tin cng ma thu" din ra vi quy m rng ln v c c s rng ri cha tng thy trn 1.200 thnh ph, th x ca 53 bang nc M. Mc d vy, trc mt M - ngy vn cn c nhng ch mnh v qun s, ho lc, kh nng c ng v a bn chim gi. M l mt nc c tim lc rt ln v kinh t v qun s. Bi th, trong nhng nm 1969 - 1971, quc M gy cho ta nhiu kh khn: C s ca ta nng thn b tn tht, cn c cch mng b ph hoi, phong tro qun chng b gim st. Trong khi , chng ta cha nh gi ht m mu v hot ng ca ch v cha kp thi chuyn hng -hot ng c ba vng chin lc. ng trc m mu v hnh ng mi ca quc M v ngy quyn tay sai, ng ta ch trng y mnh u tranh trn c ba mt trn: qun s, chnh tr v ngoi giao; tng cng phi hp chin u vi qun v dn hai nc bn, kin quyt nh bi chin lc "Vit Nam ho chin tranh" v "ng Dng ho chin tranh". Ngy 1-1-196 trong th chc mng nm mi , Ch tch H Ch Minh khi qut phng hng chin lc cho qun v dn ta trong cuc khng chin l "nh cho M ct, nh cho ngy nho ". Ngy 20-7-1969, Ch tch H Ch Minh ra li ku gi "Qun dn c nc ta, triu ngi nh mt, nu cao ch ngha anh hng cch mng, khng s hi sinh, khng s gian kh, quyt kin tr v y mnh cuc khng chin, quyt chin, quyt thng, nh cho qun M phi rt sch, nh cho ngy qun, ngy quyn sp ht, gii phng min Nam, bo v min Bc,

321

tin ti ho bnh thng nht nc nh" 1. Hng ng li ku gi ca H Ch tch, qun v dn ta y mnh th chin lc tin cng, ginh thm nhiu thng li to ln trn c ba mt trn: Qun s, chnh tr v ngoi giao. Ngay t nm 1969, khi M - ngy bt u trin khai chin lc "Vit Nam ho chin tranh", qun v dn ta lin tip p tan ba cuc hnh qun "bnh nh cp tc" ca 6 tiu on M ngy (trong c 1 tiu on M h tr) vo vng ni Ch Pa (Gia Lai). Ta loi khi vng chin u 1.585 tn ch (c hn 350 tn M ), ph hu 9 i bc v sng ci, bn ri v bn chy 15 my bay ln thng. Trong khi , cuc m phn trn bn Hi ngh hai bn Pari cng c bc tin mi. Vo na cui nm 1968, ti Hi trng Clbe (Pari), gia hai bn Vit Nam Dn ch Cng ho v Hoa K tri qua nhiu cuc u l ko di v ngun gc cuc chin tranh Vit Nam, vn M phi chm dt nm bom trn ton min Bc, rt qun khi min Nam Vit Nam... Trong Tuyn b ngy 2-11-1968, Chnh ph ta nu r ch sau khi M chm dt khng iu kin vic nm bom bn ph trn ton b lnh th nc Vit Nam Dn ch Cng ho th Chnh ph ta s cng pha M bn v cc vn khc c lin quan n hai bn. Sau , ta tuyn b sn sng hp mt hi ngh gm i din ca: Vit Nam Dn ch Cng ho, Mt trn dn tc gii phng min Nam Vit Nam, Hoa K v chnh quyn Si Gn. Ngy 13-11-1968, M tn thnh hi ngh hai phe bn bn. Ngy 25-1-1969, phin hp ton th ln th nht ca Hi ngh bn bn (l) v Vit Nam chnh thc c khai mc ti Pari. Trong qu trnh Hi ngh, lp trng bn bn (thc cht l hai bn) rt khc xa (l) on i biu VNDCCH do B trng Xun Thu lm Trng on; tham d Hi ngh cn c c vn c bit L c Th v cc thnh vin Mai Vn B, Phan Hin,
1. H Ch Minh: V c lp t do, v ch ngha x hi. NXB S Tht, H Ni. 1970, tr. 327.

322

H Vn Lu, Nguyn Thnh L, Trn Cng Tng. Nguyn Minh V . on MTDTGPMNVN do ng Trn Bu Kim lm Trng on, b Nguyn Th Bnh lm Ph trng on v cc thnh vin. on Hoa K do H. Cabt Lt lm Trng on. on ngy quyn Si Gn do Phm ng Lm lm Trng on nhau. Lp trng ca ta lun gi vng hai vn c bn: M phi cng nhn c lp, ch quyn, thng nht v ton vn lnh th ca nhn dn Vit Nam; M phi rt ht qun i vin chinh v qun ch hu ra khi min Nam Vit Nam. Lp trng pha M i hai bn cng rt qun ra khi min Nam Vit Nam. Cng do vy, Hi ngh din ra rt gay go, quyt lit v ko di, nhiu khi b gin on. Buc phi tha nhn Mt trn dn tc gii phng min Nam Vit Nam d cuc hi ngh v vn Vit Nam Pari, quc M phi chp nhn s tht bi bc u ca ch trng "thng lng trn th mnh", buc phi cng nhn sc mnh phong tro yu nc ca nhn dn min Nam Vit Nam m Mt trn l : ngi i din. l mt thng li to ln, gp phn to th cho qun v dn ta y mnh tin cng trn mt trn qun s. T ngy 22-2 n ngy 30-3-1969, qun v dn min Nam m cuc tin cng ng lot vo hn 400 mc tiu ca ch 36 thnh ph, th x, hn 100 qun l, th trn, 35 s ch huy, 38 sn bay, 17 khu hu cn ln. Sau 35 ngy m chin u, qun v dn ta loi 104.000 tn ch, trong c 52.000 tn M v hn 4.000 lnh ch hu; tiu dit v tiu hao nng 35 tiu on v n v hn hp tng ng tiu on; bn ri v ph hu 1.600 my bay cc loi; ph hu 2.900 xe qun s (c 1.440 xe tng v xe bc thp); bn chm v bn chy 275 tu, xung chin u; thiu hu v ph n 270 kho bom n, xng du v phng tin chin tranh 1.

1. Vit Nam Nhng s kin lch s (1945 - 1975). NXB Gio dc, H Ni, tr. 370, 371.

323

Thng li to ln v ton din ca nhn dn min Nam trong nhng ngy u xun K Du (1969) ging nhng n mnh lit vo chin lc "qut v gi" ca Abram, vo k hoch "bnh nh cp tc", lm cho ngy qun, ngy quyn cng thm ru r v ch xm lc ca M cng b lung lay. Trong nhng thng tip theo, t thng 4 n thng 8-1969, qun v dn min Nam lin tip ginh thng li nhiu ni: nh bi cuc hnh qun "Ci nm Atlt" ca hn 10.000 qun M - ngy vo vng Th Du Mt (17 - 27-3-1969), loi khi vng chin u hn 2.000 tn, ph hu 210 xe tng, bn ri 12 my bay; tin cng 22 v tr ch, 4 chi khu qun s v nhiu n bt ti Vnh Long (11 - 14- 4-1969), dit 1.147 tn, bn ri v ph hu 100 my bay; m chin dch Long Khnh (ng Nam B) (5-5 - 20-6-1969) nhm ph hoi k hoch "bnh nh cp tc" ca ch v nh bi thm mt bc chin lc "qut v gi", loi khi vng chin u 7.165 tn, bn ri 79 my bay, ph hu 47 khu pho 105 - 155 mm. T ngy 8 n 26-5-1969, qun v dn Bc Kon Tum dn dp tin cng ch trong khu vc sn bay c T, sn bay Kon Tum, th trn Tn Cnh; vy hm tri lc lng c bit Ply Cn, chn nh 12 tiu on ch lc ngy vng Tn Cnh, loi khi vng chin u 3.000 tn, bn ri v ph hu 68 my bay, 71 xe qun s... T ngy 6 n ngy 20-6-1969, lc lng v trang nhn dn gii phng Qung cng mt lc tin cng ch thnh ph Nng, cc th x, th trn, huyn v nhiu n bt, nh trng cc sn bay Nc Mn, Xun Thiu bn tu qun s Nng, Sn Tr, nh ph cc cn c ch huy ca s on lnh thu nh b M s 1 Sng My, s ch huy s on Amricn K H; loi khi vng chin u 4.710 tn, ph hu 78 my bay, 87 xe bc thp, 23 i bc... T ngy 1-8 n ngy 15-9-1969, qun v dn min Nam t chc tin cng ch gn 40 thnh ph, th x, gn 60 s ch huy t cp trung on tr ln, hn 30 sn bay qun s, nhiu bn tu, khu hu cn; loi khi vng chin u hn 65.000 ch (trong c 25,000 M v ch hu), bn ri 324

795 my bay, ph hu 2.600 xe qun s (1.450 xe tng v xe bc thp), bn chm v bn chy 178 tu, xung chin u ph hu 280 i bc v sng ci hng nng 1. Gia lc qun v dn hai min t nc ang ginh nhiu thng li ngy cng to ln, vo lc 9 gi 47 pht ngy 2-9-1969, Ch tch H Ch Minh, v lnh t v i v cng knh yu ca ton th dn tc Vit Nam, ngi chin s li lc ca phong tro cng sn v cng nhn quc t, phong tro gii phng dn tc, t trn. Ngy 3-9-1969, Ban Chp hnh Trung ng ng Lao ng Vit Nam hp Hi ngh ton th khn cp (Hi ngh ln th 17), ra Li ku gi cn b, ng vin, chin s, ng bo c nc v kiu bo nc ngoi "Triu ngi nh mt hy bin au thng thnh hnh ng cch mng, dng cm tin ln, tip tc s nghip v i ca Ch tch H Ch Minh, thc hin thng li l tng v hoi bo ca Ngi; chp hnh nghim chnh ng li chnh sch ca Trung ng ng v Chnh ph; ra sc hc tp t tng v tc phong ca Ngi" 2. T ngy 6 n ngy 99-1969, l ving v truy iu c c hnh trng th ti Qung trng Ba nh lch s. min Nam, mc d trong hon cnh chin tranh c lit, U ban Trung ng Mt trn dn tc gii phng, Chnh ph Cch mng lm thi Cng ho min Nam Vit Nam v Hi ng c vn li cao cng t chc l truy iu ht sc trng th. Khng nhng vng gii phng, m ngay trong cc vng ch kim sot, ng bo ta cng tm cch theo di tin v l tang v t chc l truy iu bng nhiu hnh thc khc nhau. Bin au thng thnh hnh ng, qun v dn min Nam tng cng phi hp vi lc lng cch mng hai nc bn, tip
1. Vit Nam Nhng s kin lch s 1945 - 1975. Sd, tr. 385 2. Vit Nam - Nhng s kin lch s 1945 - 1975. . . Sd, tr. 388.

325

tc tin cng v phn cng ch trn cc chin trng, lp nhiu chin cng. T m 10-2-1970, cng vi qun gii phng Lo, b i ta tin cng vo khu vc Cnh ng Chum - Xing Khong, ni ch lm bn p uy hip cn c cch mng Sm Na. n ngy 21-2-1970, cuc tin cng kt thc thng li: Ton b khu vc Cnh ng Chum - Xing Khong c gii phng, 6.000 tn ch (phn ln l lc lng c bit) b loi khi vng chin u; bn v ta thu, ph hu hng ngn v kh cc loi, bn ri v ph hu 42 my bay 1. y l mt n ging mnh vo quc M v tay sai, p tan mt c gng qun s cao nht ca chng trn mt a bn chin lc quan trng Lo, so snh lc lng tip tc chuyn bin theo chiu hng c li cho cch mng Lo. Sau chin thng Cnh ng Chum - Xing Khong, lc lng v trang cch mng Lo - Vit tip tc tin cng ui ch khi vng Pc Beng (Umxay), Ty Bc Lo, gii phng mt vng t rng ln dc theo sng M Cng; kt hp tin cng qun s vi vn ng thu phc, qut sch lc lng ph trong tnh Sm Na v mt phn tnh Lung Phabang... m 28 rng 29-4, nhm nh bi m mu ca M nh chia ct, bp nght cuc chin tranh cch mng min Nam v chin tranh cch mng Campuchia, b i ta cng lc lng v trang cch mng Lo tin thng vo Atp, mt cn c ca ph v bit kch chuyn i nh ph vng gii phng v vng ba bin gii. Ngy 1-5-1970, th x Atp v vng ph cn, vi khong 1 vn dn, c gii phng. Tha thng, qun ta tip tc tin cng gii phng th x Xaravan v vng ph cn (6-1970). Trn chin trng Campuchia, M - ngy cng b tht bi nng n. T ngy 30-4 n 30-6, vi lc lng khong 10 vn qun (5 vn M v 5 vn qun ngy Si Gn), chng m 23 cuc hnh qun nh sang Campuchia, trong phm vi 6 tnh bin gii
1. Cuc khng chin chng M cu nc 1945 - 1975 . Sd. tr. 220. 221.

326

Vit Nam - Campuchia (Takeo, Campt, Kmpng Chm, Xoi Ring, Pry Veng, Ratanakiri). Khi M - ngy trin khai cuc hnh qun, B Chnh tr Trung ng ng kp thi ch th cho Trung ng Cc min Nam: "Cn tranh th thi gian chun b lc lng v k hoch cng cc ng ch bn nh chim v m rng vng gii phng 7 tnh bin gii, t bin gii ta n b sng M Cng, ng thi gip bn lp khu du kch Ty Nam, Bc v Ty Bc. B i ch lc bin gii khng nhng c nhim v tip tc nh M - ngy trn t ta m cn c nhim v tin cng kin quyt phi hp vi bn tc chin m rng mt trn, m rng vng gii phng pha sau trn t Campuchia, nh bi m mu ca M " 1. B i tnh nguyn Vit Nam cng vi qun v dn Campuchia tiu dit v lm b thng 17.000 ch, ph hu 1.500 xe qun s (750 xe tng v xe bc thp), bn ri 20 my bay, gii phng hon ton 5 tnh ng Bc (Stung Treng, Ratanakin, Krachi, Munukiri, Prch Vihia) v phn ln vng nng thn 10 tnh khc. Vng gii phng Campuchia hnh thnh trn mt khu vc rng ln vi 61 qun trong tng s 102 qun v .4.545.000 dn trong tng s 7.000.000 dn. m mu ca M nh chia r cch mng ba nc ng Dng, c lp cch mng Vit Nam b tht bi. Cch mng Campuchia c iu kin thun li pht trin nhanh chng. B tht bi nng n, ngy 30-6-1970, quc M phi tuyn b rt qun v min Nam Vit Nam, chm dt cuc hnh qun xm lc Campuchia. Mc d vy, quc M cha chu t b m mu xm lc Campuchia, vn tip tc theo ui chin lc "Khme ho chin tranh". Chng li mt b phn qun ngy Si Gn lm ch da cho qun ngy Phnom Pnh thc hin "Khme ho chin tranh". Cng do vy, b i tnh nguyn Vit

1. Cuc khng chin chng M cu nc 1954-1975. Nhng s kin qun s. H Ni, 1980, tr. 217.

327

Nam cng vi qun v dn Campuchia tip tc tin cng tiu dit ch. Chin thng Cnh ng Chum v vic gii phng Atp, Xaravan Lo cng vi vic gii phng ng Bc Campuchia trong na u nm 1970 c ngha rt to ln. N to nn mt a bn chin lc lin hon rng ln, ni lin min Bc Vit Nam vi Thng Lo v Trung - H Lo, vi min Ty Tr Thin, Ty Nguyn, Nam B, ng Bc Campuchia, hnh thnh mt th trn vng chc cha tng c cho cch mng ba nc. Trn thc t, ng Dng tr thnh mt chin trng thng nht. cng l tht bi nng n ca quc M trong m mu "dng ngi ng Dng nh ngi ng Dng". Do nhng tht bi nng n trn chin trng ba nc trong nm 1970, quc M v tay sai ngy cng ri vo th sa ly trong cuc chin tranh. Tuy nhin, vi bn cht ngoan c v hiu chin, quc M tip tc lao vo cuc phiu lu qun s mi, hi vng nh thot khi tnh hnh b tc. u thng 2-1971, vi lc lng 45.000 qun, M - ngy m cuc hnh qun chin lc ln mang tn "Lam Sn - 719" nh ln khu vc bin gii ng 9 - Nam Lo. y l cuc hnh qun in hnh ca chin lc "Vit Nam ho chin tranh". Thng qua cuc hnh qun ny, M - ngy nhm mc ch: - Ph hnh lang chin lc ca ta, "bp nght t cung hng" ng chi vin vo Nam. - Tp dt qun ngy Si Gn trong vic thc hin cng thc "b binh ngy + ho lc M" ca chin lc "Vit Nam ho chin tranh" bng cch a qun ngy i chi vi qun ch lc ca ta ti mt chin trng rng ni tip gip vi min Bc Vit Nam. - Lp mt phng tuyn ngn chn ct i ng Dng, to cho chng mt th mnh min Nam, uy hip min Bc, h tr cho "chin tranh c bit tng cng" Lo v "Kh me ho 328

chin tranh" Campuchia. Trc m mu v hnh ng ca ch, ch trng ca ng ta l: tp trung lc lng, kin quyt tiu dit tht nhiu sinh lc v phng tin chin tranh ca M - ngy, bo v bng c con ng chi vin cho cc tin tuyn, phi hp vi cc chin trng, vi nhn dn cc nc Lo v Campuchia, p tan hnh ng phiu lu qun s ca quc M, tin ln ginh ton thng cho chin dch. Do nm ng , d on ng k hoch hnh qun ca ch, nn chng ta chun b mt k hoch tc chin chu o. Nh , sau hn 40 ngy m chin u (8-2 - 23-3-1971), qun v dn hai nc vit Nam v Lo p tan cuc hnh qun ca ch, tiu dit v bt 23.000 tn, bn ri v ph hu gn 500 my bay... Thng li trn Mt trn ng 9 - Nam Lo c ngha chin lc to ln, m ra kh nng hin thc nh bi chin lc "Vit Nam ho chin tranh", lm sa st nghim trng tinh thn chin u ca binh s M - ngy. Thng li ny cng bo v c tuyn "ng mn H Ch Minh " cng vi ton b hnh lang chin lc ca ta. Cng vi Mt trn ng 9 - Nam Lo, trn chin trng hai nc bn, M - ngy cng lin tc b tin cng v phn cng. Thng Lo, ngy 13-2-1971, qun v dn Lo tin cng Long Chng - cn c bit kch ca CIA v Vng Pao; H Lo, ngy 10-3, lc lng cch mng ui ch rt chy khi ng nam cao nguyn Blven; sau nh thng vo Pc Song, Bn Nhch, gii phng hon ton cao nguyn Blven ( 15-5 - 11-61971). Trn chin trng Campuchia, lc lng cch mng p st Phnm Pnh, tin cng sn bay Pchentng, ph hu nhiu my bay ch. Thng li ln nht l chin dch phn cng ng s 7, nh bi hon ton cuc hnh qun "Ton thng 1-71" ca 329

23.000 qun ngy Si Gn di s ym tr ca khng qun M vo vng gii phng ng Bc Campuchia (4-2 - 4-3-1971). M cuc hnh qun ny, M - ngy nhm bao vy tiu dit mt b phn quan trng lc lng ch lc ca ta; ph hu cn c cch mng, kho tng, giao thng; gii to ng s 7, lp tuyn ngn chn ng v ng Bc Campuchia. ch coi y l mt mi phi hp quan trng vi cuc hnh qun "Lam Sn 719 " trn mt trn ng 9 -Nam Lo. B ch lc ca ta cng vi qun v dn Campuchia tin cng lin tip, ch phi b d cuc hnh qun trong thng 3-1971. Tht bi nng n ng 9 - Nam Lo v ng Bc Campuchia, qun ngy Si Gn bc l s bt lc trong vai tr xung kch trn bn o ng Dng. Tnh hnh chin s cng lm cho chnh quyn Nchxn nhn thy cn phi y mnh xy dng qun ngy Phnm Pnh c kh nng ng vng v i ph c vi phong tro cch mng Campuchia, to iu kin rt bt qun ngy Si Gn v min Nam v do mi c th rt thm qun M v nc. Vi t 20-8-1971, quc M huy ng khong 20.000 qun ngy Phnm Pnh, c s ym tr ca khng qun M v ngy Si Gn, m cuc hnh qun "Chenla 2", nhm ln chim vng gii phng, chia ct chin trng Campuchia thnh nhiu khu vc tin "bnh nh" gom dn, ct ng hnh lang ca ta t ng sang ty. y l cuc hnh qun u tin v ln nht ca qun ngy Phnm Pnh trong chin lc "Khme ho chin tranh" ca M. Qun ch lc ta cng vi qun gii phng Campuchia tin cng mnh, tiu dit nhiu ch. Trc nguy c b tiu dit, ngy quyn Phnm Pnh phi ra lnh tn qun rt khi ng s 6. Ngy 2-12, cuc hnh qun "Chenla 2 " kt thc bng cuc tho chy ca qun ngy Phnm Pnh ra khi nhng mc tiu chng va chim ng v b loi khi vng chin u khong 12.000 tn. m mu "Khme ho chin tranh" ca M b ging 330

mt n mnh. Vng gii phng Campuchia c m rng vi khong 80% t ai v 60% dn s. Nhng thng li qun s ca nhn dn ba nc ng Dng y M -ngy vo th b ng, b tc c v chin lc, chin thut, chin dch, lm rung chuyn h thng phng ng t xa ca chin lc "Vit Nam ho chin tranh". Ngc li, c s h tr ca lc lng v trang v thng li qun s c v, hu khp cc vng nng thn, ng bng, rng ni, ven th, qun chng nhn dn ni dy chng c n, ph th km kp, ginh quyn lm ch. Nhiu p chin lc b san bng, chng trnh "bnh nh" nng thn b ging mt n nng n. cc th, ng o cng nhn, hc sinh, sinh vin, tr thc, Pht t, cc tng lp lao ng t chc bi cng, bi kho, mt tinh, biu tnh, hi tho, a n kin ngh i cc quyn dn sinh, dn ch, i ho bnh, i M rt v nc... Phong tro n ra lin tc v rm r nht l Si Gn, Hu, Nng, nhng ni c lc lng hc sinh, sinh vin kh ng o v thng l "ngi n" cho phong tro u tranh ca cc tng lp nhn dn. T trong phong tro u tranh, h ct cao ting ht"Xung ng... ", "Dy m i... "; i vo cc ng ph, ra ngoi ng rung, gp g v ni cho ng bo nghe nhng th on la bp ca M - ngy, ng thi nghe ng bo k ti c ca M - ngy i vi ng bo. Nhiu hc sinh, sinh vin t nguyn xp bt nghin, ln ng ra mt trn chin u chng b l cp nc v bn nc. Cng vi thng li v qun s, nhn dn ta cn ginh c thng li to ln trn mt trn chnh tr, ngoi giao. p ng yu cu cp bch ca cch mng min Nam, i hi quc dn gm i biu ca Mt trn dn tc gii phng min Nam Vit Nam, Lin minh cc lc lng dn tc dn ch v ho bnh Vit Nam cng i biu cc lc lng yu nc khc min Nam c triu lp (t ngy 6 n ngy 8-6-1969). i 331

hi long trng tuyn b thnh lp ch Cng ho min Nam Vit Nam, ra nhng quy nh ln v ng li i ngoi v v c cu t chc. i hi bu ra Chnh ph Cch mng lm thi Cng ho min Nam Vit Nam do Kin trc s Hunh Tn Pht lm Ch tch, Bc s Phng Vn Cung, Gio s Nguyn Vn Kit, ng Nguyn o - mt nhn s tr thc - lm Ph Ch tch; Hi ng c vn Chnh ph Cch mng lm thi Cng ho min Nam Vit Nam do Lut s Nguyn Hu Th lm Ch tch Lut s Trnh nh Tho lm Ph Ch tch. . Vic thnh lp Chnh ph Cch mng lm thi Cng ho min Nam Vit Nam l mt thng li c ngha lch s ca cch mng min Nam, biu hin ch ca nhn dn min Nam, thc hin quyn lm ch ca mnh. S ra i ca Chnh ph Cch mng lm thi Cng ho min Nam Vit Nam nh du mt bc hon chnh h thng chnh quyn cch mng ca nhn dn min Nam. Ngay sau khi ra i (6-1969), Chnh ph cch mng c 23 nc trn th gii cng nhn, trong c 21 nc t quan h ngoi giao. Ngy 10-6-1969, Chnh ph cch mng lm thi ra chng trnh hnh ng, gm cc chnh sch ln v vn y mnh cuc chin u chng M; ho hp dn tc; khi phc v pht trin kinh t, pht trin vn ho; bo m cc quyn t do dn ch, trong c chnh sch v rung t, thc hin khu hiu "Ngi cy c rung". Tnh n u nm 1971, chnh quyn cch mng cp 1,6 triu hcta rung t cho nng dn. Nu tnh c s rung t c chia trong khng chin chng Php b cp i, nay ginh li c, th tng s rung t do nng dn lm ch l 2,1 triu hcta trong tng s 3,5 triu hcta t canh tc trn ton min Nam. Cng thi gian trn, vng gii phng c m rng thm 3.600 p vi khong 3 triu dn. Bn Ban i din ca Chnh ph cch mng lm thi c thnh lp bn min: Trung 332

Trung B, Nam Trung B, ng Nam B v Ty Nam B. U ban nhn dn cch mng c thnh lp tt c 44 tnh, 6 thnh ph, 182 huyn v hn 1.500 x. Trong nhng nm khng chin chng M , khi lin minh chin u gia ba dn tc ng Dng c hnh thnh v ngy cng bn cht. Ngay t u nm 1965, trc hnh ng leo thang m rng chin tranh xm lc ca quc M, t ngy 1 n ngy 9-31965, ti Phnm Pnh din ra cuc Hi ngh nhn dn ba nc ng Dng (l). Hi ngh nhn mnh "s cn thit phi cng c tnh on kt chn thnh v bn vng ca cc dn tc ng Dng" trong cuc u tranh chng k th chung l quc M xm lc. u nm 1970, quc M m rng chin tranh xm lc Campuchia, y mnh "chin tranh c bit" Lo. Bng nhng (l) Hi ngh c s tham gia ca on i biu Mt trn T quc Vit Nam, Mt trn dn tc gii phng min Nam Vit Nam, Cng ng x hi bnh dn Campuchia, Neo Lo Hc Xt, lc lng trung lp yu nc Lo v cc on th, t chc thuc ba nc hnh ng y , quc M mun to iu kin thc hin chin lc "Vit Nam ho chin tranh", ng thi lin kt ngy quyn Si Gn, Phnm Pnh, Vin Chn thnh mt trc tay sai c lc chia ct, c lp bp nght cuc khng chin ca nhn dn Vit Nam. Tnh hnh t ra mt yu cu cp bch l phi tng cng khi on kt chin u ba dn tc ng Dng. p ng yu cu y, Hi ngh cp cao nhn dn ba nc ng Dng gm nhng ngi ng u ca Vit Nam Dn ch Cng ho, Cng ho min Nam Vit Nam, Lo v Campuchia c triu tp trong 2 ngy (24 - 25-4-1970). Hi ngh ra bn Tuyn b chung c tnh cht cng lnh u tranh ca nhn dn ba nc ng Dng, ng thi cng l hin chng v mi quan h gia nhn dn ba nc lng ging cng nhau on kt chng k th chung. 333

Thng li ca Hi ngh cp cao nhn dn ba nc nh du bc pht trin mi rt quan trng ca mi tnh on kt chin u gia ba dn tc trn bn o ng Dng. cng l mt n ging mnh vo chin lc "ng Dng ho chin tranh" ca quc M . Trong thi k u tranh chng chin lc "Vit Nam ho chin tranh", nhn dn ta cng lun lun nhn c nhng tnh cm c bit ca bn b trn th gii. C loi ngi tin b, trong c nhn dn tin b M u cng phn ln n chnh quyn Nch n, kin quyt i chng chm dt chin tranh xm lc, rt ton b qun M v nc. .Trong bi cnh , Hi ngh cc ng Cng sn v cng nhn chu on kt vi nhn dn Vit Nam hp ti Phari(27-7-1972). Tham d Hi ngh c 27 on i biu, gm cc on i biu cc nc x hi ch ngha ng u, cc on i biu cc ng cng sn v cng nhn cc nc Ty u v Bc . Hi ngh thng qua mt bn tuyn b quan trng v vn Vit Nam: "Ngy nay, khng c mt nhim v no cao qu hn v cp bch hn l ng h nhn dn cc nc Vit Nam, Lo, Campuchia v t co nhng ti c chin tranh ca M ng Dng". Tip theo Hi ngh cc ng Cng sn v cng nhn chu u on kt vi nhn dn Vit Nam, t ngy 10-8-1972, Ht ngh B trng Ngoi giao 59 nc khng lin kt cng c triu tp ti Giocgitao (th Cng ho Guyanna). Hi ngh long trng cng nhn a v hp php ca i din Chnh ph cch mng lm thi Cng ho min Nam Vit Nam v i din Chnh ph Vng quc Campuchia trong i gia nh cc nc khng lin kt; ng thi khng cng nhn i din ca ngy quyn Si Gn v ngy quyn Phnm Pnh. Nhng thng li qun s v chnh tr trn y, nht l thng li trn chin trng Campuchia v ng 9 - Nam Lo to nn mt s thay i cc din c li cho ta. Thng 5-1971, B Chnh tr Trung ng ng hp nh gi tnh hnh, phn on m mu ca ch v xc nh thi c 334

chin lc B Chnh tr ra nhim v cn kp ca qun v dn ta l: "Kp thi nm ly thi c ln, trn c s phng chm chin lc nh lu di, y mnh tin cng qun s, chnh tr v ngoi giao, pht trin th chin lc tin cng mi trn ton chin trng min Nam v trn c chin trng ng Dng, nh bi chin lc "Vit Nam ho" chin tranh ca M, nh bi mt bc quan trng k hoch xm lc ca chng Campuchia v Lo, ginh thng li quyt nh trong nm 1972, buc quc M phi chm dt chin tranh bng thng lng trn th thua, ng thi sn sng chun b, kin tr v y mnh khng chin trong trng hp chin tranh cn ko di" 1. Bc vo ma xun nm 1972, M - ngy bit ta s tin cng ln nhng khng d on ni thi im, phng hng ch yu, quy m, cng cuc tin cng. Chnh vo lc ch s h do phn on sai thi gian v ch i ko di, tra ngy 30-3-1972, qun ta m cuc tin cng chin lc trn ton min Nam nhm tiu dit b phn ln lc lng ch, m rng vng gii phng, gp phn lm thay i so snh lc lng, thay i cc din chin trng min Nam. Trong cuc tin cng chin lc ny, ta ch trng kt hp ba n chin dch c ngha chin lc: Tiu dit ch trn chin trng la chn; tin cng v ni dy vng nng thn ng dn nh ph bnh nh; u tranh chnh tr cc thnh th; ng thi kt hp ba mt u tranh qun s, chnh tr v ngoi giao, ginh thng li quyt nh. Qun ta ng lot n sng tin cng trn ba hng: ng s 9 - Tr -Thin, Bc Ty Nguyn v ng Nam B; hng ch yu l ng 9 - Tr -Thin. Vi nhng n tin cng mnh, quy m rng ln trn khp cc a bn chin lc quan trng, sau gn 3 thng chin u qun ta ph v ba tuyn phng th vng chc nht ca ch (Qung Tr, Ty Nguyn v ng Nam
1.2. Dn theo: "Cuc khng chin chng M cu nc...". Sd. tr. 256. 231

335

B); loi khi vng chin u khong 250.000 ch, ph hu nhiu phng tin chin tranh; gii phng ton b tnh Qung Tr, phn ln tnh Kon Tum, pha Bc tnh Bnh nh, mt khu vc rng ln v hon chnh min ng Nam B thuc cc tnh Ty Ninh , Bnh Long v Phc Long. . . Sau n m u bt ng, chong vng ca qun ta, c s ym tr ti a ca ho lc , khng qun v hi qun M, qun ngy phn cng mnh, gy cho ta nhiu thit hi. Tp on Nchxn "M ho" tr li mt phn cuc chin tranh xm lc min Nam v tin hnh cuc chin tranh ph hoi ln th hai bng khng qun v hi qun i vi min Bc Vit Nam. Mc d vy, cuc tin cng chin lc Xun - H nm 1972 ca qun v dn ta c ngha to ln, m ra bc ngot ca cuc khng chn chng M cu nc. Chin lc "Vit Nam ho chin tranh" b ging mt n rt mnh v c nguy c ph sn hon ton. 2- Min Bc khi phc v pht trin kinh t, chi vin chin trng,, chin u chng chin tranh ph hoi ln th hai ca M Phn on trc tnh hnh M s phi ngng nm bom bn ph trong mt ngy gn nht, ngy 28-10-1968, B Chnh tr ra ngh quyt v khi phc v pht trin kinh t min Bc sau khi kt thc chin tranh ph hoi. Ngh quyt B Chnh tr nu r nhim v trc mt ca min Bc l phi tp trung sc bo m y v kp thi yu cu tng cng sc chin u cho tin tuyn, thc hin khu hiu "Tt c nh thng gic M xm lc"; y mnh sn xut v xy dng, bo m i sng ca nhn dn; tp trung sc y mnh sn xut nng nghip, xy dng kinh t a phng, ra sc tng cng giao thng vn ti v nhng ngnh trng yu ca cng nghip do Trung ng qun l, lm cho kinh t min Bc vng mnh; tch cc chun b cho nhng nm sau v cho vic 336

khi phc kinh t sau chin tranh. Ngh quyt cng nu ln phng hng, nhim v, nhng mc tiu quan trng cn pht trin ca cc ngnh nng nghip, cng nghip, giao thng vn ti, lu thng phn phi. T cui nm 1969 u nm 1970, thc hin Di chc ca Ch tch H Ch Minh v cc ngh quyt ca Trung ng ng, khp min Bc din ra ba cuc vn ng chnh tr ln: Lao ng sn xut; Pht huy dn ch v tng cng ch lm ch tp th ca qun chng x vin nng thn; Nng cao cht lng ng vin v kt np ng vin "Lp H Ch Minh ". Cng t , cc phong tro thi ua hc tp, cng tc v lao ng sn xut u dy ln si ni trong mi gii, mi ngnh v em li nhiu kt qu to ln. Trn mt trn sn xut nng nghip, chn nui c a dn ln thnh mt ngnh chnh. Cc hp tc x y mnh vic p dng tin b khoa hc k thut, thm canh, tng v. Nhiu ging la mi c nng sut cao c a vo canh tc. Nh , s cc a phng v hp tc x nng nghip t mc tiu t 5 tn thc tr ln trn 1 hcta ngy cng tng. Sn lng lng thc nm 1970 tng hn nm 1968 khong 60 vn tn. Nm 1971, d c trn lt ln gy thit hi nng, nhng sn lng lng thc vn tng hn nm 1968 gn 30 vn tn. Cng vi nng nghip, hu ht cc c s cng nghip b tn ph trong thi gian chin tranh c khi phc nhanh chng. Mt s cng trnh ang lm d c u tin u t vn xy dng v hon thnh, a vo sn xut, ng ch l Nh my thu in Thc B (Yn Bi), bt u pht in t ngy 5-101971. Mt s ngnh cng nghip quan trng (in, than, vt liu xy dng...) c ch pht trin. Gi tr tng sn lng cng nghip trong nm 1970 vt k hoch 2,5%. H thng giao thng vn ti nhanh chng c khi phc, nht l cc tuyn giao thng chin lc. Con ng vn ti chin lc Ty Trng Sn c nng cp v m rng, m bo chi vin kp 337

thi cho chin trng. Cc c s vn ho, gio dc, y t cng nhanh chng c khi phc v pht trin, gp phn n nh i sng nhn dn. Trn c s bc u khc phc hu qu chin tranh, t nm 1971, min Bc thc hin k hoch di hn 3 nm khi phc v pht trin kinh t, vn ho (1971 - 1973), nhm bo m yu cu ca cuc khng chin chng M cu nc, bo m i sng nhn dn, xy dng mt bc c cu nn sn xut ln x hi ch ngha. Trong lc nhn dn min Bc ang bt u thc hin c kt qu k hoch nh nc 3 nm, th mt trn lt ln cha tng c trong 100 nm xy ra v ko di gn mt thng (gia thng 8 n cui thng 9-1971), gy thit hi ln n sn xut nng nghip, giao thng vn ti ti sn ca Nh nc v ca nhn dn. Ban B th Trung ng ng hp lin tch vi Hi ng Chnh ph ra ngh quyt v vic khn trng khc phc hu qu l lt, coi l nhim v trung tm t xut trc mt ca ton ng, ton dn v ton qun. Nh c nhng bin php tch cc v kp thi, nhng hu qu l lt nhanh chng c khc phc. Sn lng lng thc trong nm 1971 vn t 5,6 triu tn, cao hn mc bnh qun cc nm trc. va khc phc c thin tai pht trin sn xut th ch ha li n vi nhn dn ta. Trc nhng tht bi nng n trn khp cc chin trng min Nam, t ngy 30-4 n ngy 5-4-1972, "nhm hnh ng c bit" do Kitxinhgi cm u lin tip hp bn cu vn tnh th. Cng vi m mu "M ho" tr li cuc chin tranh xm lc min Nam, quc M liu lnh gy tr li cuc chin tranh ph hoi min Bc bng khng qun v hi qun. Ngy 6-4-1972, quc M cho my bay nm bom bn ph mt s ni thuc Khu IV c. Ngy 16-4-1972, tp on Nchxn tuyn b chnh thc m rng cuc chin tranh ph hoi 338

trn ton b lnh th min Bc Vit Nam. n ngy 9-5-1972, chng li cho ri mn phong to b bin v cc ca sng min Bc Vit Nam. Trong cuc chin tranh ph hoi ln th hai, quc M huy ng lc lng khng qun v hi qun vi mt s lng ln nht v thuc loi hin i nht. V khng qun, vo lc cao nht, chng huy ng 1.400 my bay chin thut (chim 40% lc lng khng qun chin thut M), 193 my bay B52 (chim 45% s my bay B52 ca ton nc M). V hi qun, chng huy ng 14 chic tu chin (chim 3/4 s tu ca Hm i 7, trong c 6 tu sn bay, chim 50% tng s tu sn bay ca M)1. Ch ring lc lng khng qun ca M bng lc lng khng qun 3 nc mnh nht Ty u lc cng li l Anh 600 chic, Php 475 chic v Ty c 500 chic . Vi lc lng ln v khng qun v hi qun, quc M nh ph min Bc trong qu II nm 1972 hn 1.500 ln chic, trong c 270 ln chic B52; trong qu III hn 22.000 ln chic, trong c 910 ln chic B52; trong qu IV hn 17.000 ln chic, trong c hn 2.100 ln chic B52 2. Nh vy, cuc chin tranh ph hoi ln th hai vt xa cuc chin tranh ph hoi ln th nht khng ch v quy m, tc , cng nh ph, m th on tin hnh cng tn bo, d man hn nhiu. Mc tiu cuc chin tranh ph hoi ln th hai cng l mc tiu M t ra cho cuc chin tranh ph hoi ln th nht; ng thi cn nhm cu nguy cho chin lc "Vit Nam ho chin tranh" v to th mnh trn bn Hi ngh Pari. Trc m mu v hnh ng mi ca quc M, qun v dn min Bc bnh tnh, nhanh chng chuyn mi hot ng vo thi chin. Cc lc lng v trang nhn dn kin quyt nh tr

1. Vit Nam - Nhng s kin lch s 1945-1975. .. Sd, tr. 481 . 2. Dn theo: Cuc khng chin chng M. cu nc 1954 - 1975.... Sd, tr. 249.

339

lc lng khng qun v hi qun ch. Cng tc phng khng nhn dn c tin hnh khn trng v trit , nht l vic s tn, phn tn ngi v ti sn ra khi cc vng trng im. Nh c s chun b t trc, vi tinh thn chin u dng cm, mu tr, sng to, trong hn 6 thng (t ngy 6-4 n 1710-1972), qun v dn ta bn ri 766 my bay ch, ng thi gi vng cc tuyn ng giao thng chin lc chi vin cho tin tuyn. ph tan m mu ca ch phong to b bin v cc ca sng, chng ta mt mt chuyn phn ln khi lng hng nhp bng ng bin sang ng st v ng b; mt khc pht huy sng kin, r ph bom mn, duy tr vn ti trn bin vi quy m thch hp, xy dng gp cc h thng ng ng. Nh c nhiu bin php tch cc v y sng to trn mt trn giao thng vn ti, khi lng hng vn chuyn cho cc chin trng trong nm 1972 vn tng 1,7 ln so vi nm 1971. Chnh c quan tnh bo M, trong bo co gi cho Tng thng Nchxn, phi th nhn: "Mc d nm bom rt c lit, vn khng gim c mt cch c ngha vic a ngi v trang b vo min Nam Vit Nam" 1. Trc nhng tht bi nng n trn c hai min Nam, Bc, cng vi vic c mt phi on n Pari ni li cuc m phn 2, ngy 22-10-1972, Tng thng M Nchxn phi ra lnh
1. Dn theo: Cuc khng chin chng M cu nc 1954 - 1975. . . Sd, tr. 250. 2. T ngy 8 n 12-10-1972, ti Pari din ra cuc m phn ring gia on i biu ta vi Kitxinhgi. Ngy 8-10, sau khi nhn c bn D tho Hip nh v chm dt chiu tranh, lp li ho bnh Vit Nam do phi on ta a ra, Kitxinhgi nh gi l Vit Nam m ra trang s mi trong thng lng. n ngy 12-10-1972, cuc m phn ti Pari ra khi b tc ko di trong 4 nm. M b y vo th phi gii quyt vn Vit Nam theo phng n ca Vit Nam.

340

ngng nm bom bn ph t v tuyn 20 tr ra. Nhn r hnh ng trn y ca Nchxn ch nhm nh la d lun trn th gii v trong nc tranh th s phiu trong cuc bu c Tng thng cui nm 1972, B Chnh tr v Qun u Trung ng nhc nh qun v dn ta lun nu cao cnh gic, sn sng t th chin u. Ngy 25-11-1972, Qun u Trung ng ra bn Ch th "Tng cng sn sng chin u ", nu r: M c th nm bom bn ph tr li cc mc tiu ngoi v tuyn 20 vi mc c lit hn trc. Chng c th dng my bay B52 nh ph cc trng im H Ni, Hi Phng... ng nh ng ta d on, sau khi trng c Tng thng (811-1972), Nchxn lin tr mt, lm cho cuc m phn Pari b b d. Ngy 14-12-1972, tp on Nchxn ph chun k hoch m cuc tp kch bng khng qun chin lc vo H Ni, Hi Phng v mt s thnh ph khc (Chin dch Lainbcc II) nhm thc hin cc mu sau y: Tn ph mt s khu vc dn c, ch yu l H Ni, Hi Phng, hng "gy sc p buc H Ni phi tr li Hi ngh Pari vi th yu ". Ph hoi tim lc kinh t v quc phng, ngn chn t gc ngun chi vin ca min Bc, ph k hoch chun b nh ln ca ta sau ny min Nam Vit Nam. Gy tn tht v ngi v ca ci vt cht, lm cho ta mt nhiu thi gian khc phc hu qu sau khi chin tranh kt thc v do khng sc tip tc cuc khng chin min Nam. - To iu kin cho ngy qun, ngy quyn c thi gian tng i n nh tng cng lc lng, to th mnh trong mt gii php chnh tr sau ny. - e do cc lc lng ang u tranh chng ch ngha quc. 341

Cuc tp kch bt u din ra t ngy 18 n ht ngy 2912-1972 . quc M tp trung mt na lc lng khng qun chin lc v hu ht lc lng khng qun chin thut hin c ng Nam cho cuc tp kch. Trong sut 12 ngy m, quc M s dng 726 ln chic my bay chin lc B52, gn 2.000 ln chic my bay chin thut chin u 1, nm nhiu loi bom, n lin tc 24/24 gi trong ngy xung cc khu ng dn, bnh vin, trng hc, bn xe, nh ga... gy nhiu tn tht cho nhn dn ta 2. S lng bom, n chng trt xung trong 12 ngy m ln ti 10 vn tn (ring H Ni l 4 vn tn), tng ng vi sc cng ph ca 5 qu bom nguyn t thuc loi M nm xung Nht Bn nm 1945. Nh chun b tt c v t tng v t chc, qun v dn ta, vi tinh thn chin u dng cm v mu tr, lp nn trn "in Bin Ph trn khng" p tan hon ton cuc tp kch bng my bay chin lc B52 ca quc M. Trong 12 ngy m, qun v dn ta bn ri 81 my bay M, trong c 34 my bay B52 v 5 chic my bay F111; dit v bt nhiu gic li; bn chy 9 tu chin. "Thn tng B52" ca khng qun chin lc Hoa K hon ton b p tan. Trc nhng tn tht ht sc nng n v s phn i mnh m ca d lun th gii, Nchxn buc phi ra lnh ngng cc cuc nm bom min Bc nc ta t v tuyn 20 tr ra k t 7 gi sng ngy 30-12-1972. ng thi, gii cm quyn M phi
1. Vit Nam - Nhng s kin lch s 1945 - 1975... sd, tr. 478 2. Ring H Ni: 2.380 ngi b cht, 1 .355 ngi b thng, 7 trong s 9 ga xe la v 4 trong s 5 cu b ph hng, 4 trong 5 bn ph, cng sng Hng khng cn hot ng c; 1/3 s nh my, x nghip, 5 bnh vin, i Ting ni Vit Nam v nhiu cng trnh kinh t, khoa hc k thut, vn ho b ph hu hoc thit hi nng, 67 x ngoi thnh v 39 khi ph ni thnh b nh ph.

342

chp nhn ni li cuc m phn Pari. T ngy 8 n ngy 131-1973, din ra cuc gp g cp cao cui cng ti Pari, dn n chm dt chin tranh, lp li ho bnh Vit Nam. Ngy 15-11973, Hoa K phi tuyn b chm dt ton b vic nm bom bn ph, th mn min Bc Vit Nam. Tnh chung, trong cuc chin u chng chin tranh ph hoi ln th hai (t 6-4-1972 n 15-1-1973), qun v dn min Bc bn ri 735 my bay M, trong c 61 my bay B52, 10 my bay F111, bn chy v bn b thng 125 tu chin v tu bit kch; dit v bt hng trm gic li. Ngy 23-1-1973, Hip nh v cc ngh nh th v chm dt chin tranh, lp li ho bnh Vit Nam c k tt gia i din hai bn Chnh ph Vit Nam Dn ch Cng ho v Hoa K ti Pari. n ngy 27-1-1973, tri qua 4 nm 9 thng vi 202 phin hp cng khai v 24 cuc tip xc ring, Hi ngh Pari v Vit Nam kt thc thng li. Vo lc 11 gi 30 (gi Pari), cc B trng Ngoi giao thay mt cho Chnh ph Vit Nam Dn ch Cng ho - Nguyn Duy Trinh, Chnh ph cch mng lm thi Cng ho min Nam Vit Nam - Nguyn Th Bnh, Chnh ph Hoa K - Uyliam R gi v Chnh ph Vit Nam Cng ho - Trn Vn Lm k chnh thc vo cc bn ting Anh v ting Vit ca Hip inh v chm dt chin tranh, lp li ho bnh Vit Nam v ba Ngh nh th km theo: 1) Ngh nh th ngng bn ti min Nam Vit Nam v cc Ban Lin hp qun s; 2) Ngh nh th v U ban quc t kim sot v gim st; 3) Ngh nh th v trao tr cc nhn vin qun s b bt, dn thng nc ngoi b bt v nhn vin dn s Vit Nam b bt v giam gi. Hip nh bt u c hiu lc t 7 gi ngy 28-1-1973. Theo Hip nh Pari: - Hoa K v cc bn tham ga Hi ngh phi cam kt tn trng c lp ch quyn, thng nht v ton vn lnh th ca nhn dn Vit Nam. 343

Hoa K cam kt rt ht qun vin chinh, qun ng minh, cc nhn vin, c vn qun s M v nc; cam kt chm dt mi dnh lu qun s hoc can thip vo cng vic ni b ca nhn dn min Nam Vit Nam. - Cc bn nhn dn min Nam Vit Nam t quyt nh tng lai chnh tr ca h thng qua cuc tng tuyn c t do. Cc bn cng nhn thc t min Nam Vit Nam c hai chnh quyn, hai qun i, hai vng kim sot v ba lc lng chnh tr. Cc bn ngng bn ti ch, trao tr cho nhau t binh v dn thng b bt. Hoa K cam kt "s ng gp vo vic hn gn vt thng chin tranh v cng cuc xy dng sau chin tranh Vit Nam Dn ch Cng ho v ton ng Dng" 1. Ngy 2-3-1973, Hi ngh quc t v Vit Nam gm i biu cc nc: Lin X, Trung Quc, Anh, Php, 4 bn tham gia k kt Hip nh v 4 nc trong U ban gim st v kim sot quc t (Ba Lan, Hunggari, Innxia v Canaa) c triu tp ti Pari vi s c mt ca ng Tng th k Lin hp quc. Hi ngh thng qua bn nh c cng nhn gi tr php l quc t ca Hip nh Pari v Vit Nam v bo m cho Hip nh c thi hnh nghim chnh. Ngy 29-3- I 973, B ch huy qun s min Nam Vit Nam lm l cun c ti cn c Tn Sn Nht. Cng ngy, vo lc 16 gi 25 pht, ti sn bay Tn Sn Nht, Tng Uyoen, Tng T lnh qun i M min Nam Vit Nam cng 2.501 tn lnh vin chinh M cui cng v nhng tn lnh Nam Triu Tin, Philppin rt khi nc ta di s kim sot ca cc s quan Qun i nhn dn Vit Nam trong Ban Lin hip qun s bn bn.
1. V Thng tin Bo ch - B Ngoi giao: Hip nh v chm dt chit tranh. lp li ho bnh Vit Nam, 1973, tr. 25.

344

Hip nh Pari c k kt v M rt ht qun i v nc l mt thng li rt to ln ca nhn dn ta trong gn 20 nm chin u bn b, gian kh v anh dng. Min Bc c iu kin ho bnh khi phc v pht trin kinh t, vn ho, tng cng tim lc mi mt, m bo chi vin sc ngi, sc ca cho cch mng gii phng min Nam, tin ti thng nht t nc. min Nam, do qun vin chinh M rt v nc, qun ngy mt ch da, cho nn so snh lc lng thay i c li cho cch mng. chnh l th mi v lc mi cho qun v dn ta thc hnh tng tin cng v ni dy gii phng hon ton min Nam, kt thc thng li cuc khng chin chng M, cu nc. CU HI - BI TP 1- m mu, hnh ng m rng chin tranh ca quc M i vi Vit Nam trong nhng nm 1965-1968 v s tht bi ca chng. 2- Qun v dn min Nam t chc chin u chng chin lc "chin tranh cc b" ca M - ngy nh th no? 3- m mu, th on ca quc M trong chin lc "Vit Nam ho chin tranh". 4- Vai tr hu phng ln min Bc i vi tin tuyn ln min Nam. 5- Nhng thng li ca cch mng min Bc trong nhng nm 1965 - 1968. 6- Hip nh Pari v chm dt chin tranh, lp li ho bnh Vit Nam: Hon cnh k kt v ngha lch s.

345

Chng VII

C NC DN SC GII PHNG HON TON MIN NAM, GINH TON VN LNH TH T QUC (1973 1975) Chng VII nhm cung cp nhng kin thc c bn v cuc khng chin chng M cu nc t sau ngy Hip nh Pari c k kt n khi kt thc thng li hon ton bng cuc Tng tin cng v ni dy Xun 1975, nh cao l chin dch H Ch Minh lch s. I- Tnh hnh ch v ta sau Hip nh Pari. Sau khi Hip nh Pari c k kt, quc M phi rt ht qun vin chinh v qun ch hu v nc. Tuy nhin, vi bn cht ngoan c v hiu chin, quc M vn cha chu t b m mu p t ch ngha thc dn mi min Nam Vit Nam. D tht bi, nhng chng vn tip tc thc hin Hc thuyt Nchxn, theo ui chin lc "Vit Nam ho chin tranh". Chng vn li min Nam Vit Nam khong 20.000 c vn qun s i lt dn s, lp ra B ch huy tr hnh, tip tc vin tr kinh t v qun s cho ngy quyn. Vi m mu duy tr ngy quyn Nguyn Vn Thiu, quc 346

M v tay sai tm mi cch ph hoi Hip nh, ngn cn con ng ho hp dn tc, thng nht t nc. Ch tnh t 28-1 n 28-3- 1973, ngy quyn Thiu vi phm ngng bn 67.762 v 1. M tuy rt qun, nhng khng mang theo v kh, khng trit ph cc cn c qun s m cn a nhiu v kh v phng tin chin tranh tri php vo min Nam. V pha ngy quyn Nguyn Vn Thiu, c M gip sc v trang b, chng h ho "7rn ngp lnh th", tp trung lc lng t chc cc cuc hnh qun cn qut, ln chim vng gii phng. Ring trong thng 11-1973, chng s dng 60% ch lc v ton b lc lng v trang a phng, m trn 360 cuc hnh qun ln chim. Trong nm 1973, qun ngy tin hnh gn 10.000 cuc hnh qun cn qut, ln chim cc vng tranh chp t cp tiu on tr ln cng vi 350.000 cuc hnh qun cnh st - bnh nh trong vng chng kim sot. Chng ra sc cng c v tng cng lc lng qun s, nhm lm cho qun ngy sc i ph vi qun ch lc ca ta trong mi tnh hung. Trong nm 1973, ch bt thm 240.000 lnh, thu thp trn 130.000 qun o, r ng v b thng, a tng s qun thng trc ln ti 710.000 tn. Tt c tnh hnh trn chng t nhng m mu en ti ca M - ngy i vi min Nam nc ta vn khng thay i. Chng vch ra nhiu k hoch qun s, chnh tr, kinh t nh: K hoch cng ng t v v pht trin a phng (1973 -1975), nhm ln chim ton b vng gii phng ca ta, lp li nhng "lm" trong vng chng kim sot, xo b trng thi hai vng, hai qun i, hai chnh quyn; k hoch xy dng qun ngy (1974 - 1979) nhm hin i ho qun i ngy; k hoch kinh t hu chin (1973 - 1980) nhm trin khai ton din nn kinh t thc dn mi thuc M, lm cho nn kinh t min Nam do chng kim sot hn hn nn kinh t min Bc, loi tr cch mng min Nam ra khi i sng chnh tr min Nam Vit Nam.
1. Vit Nam - Nhng s kin lch s 1945 - 1975... Sd. tr. 492.

347

m mu trn ca ch c thc hin trong hon cnh Vit Nam v ng Dng c nhiu thay i khng c li cho chng. V qun s, qun vin chinh rt v nc, vin tr ca M cho ngy gim dn, t 1.614 triu la nm 1972-1973, rt xung cn 1.026 triu la nm 1973-1974 v 701 triu la nm 1974-1975. V chnh tr ngy quyn ang lm vo khng hong trm trng. Trong khi , nc M chm ngp trong cuc "khng hong lng tin ", kinh t suy thoi nn lm pht v tht nghip tng, x hi b ri lon... V pha ta, t sau ngy Hip nh Pari c hiu lc, Trung ng ng d kin c hai kh nng: Hoc l ho bnh c duy tr, Hip nh c thc hin tng bc, phong tro cch mng min Nam c iu kin pht trin nhng bc mi; hoc l chin tranh s tip tc. Chng ta ra sc tranh th kh nng th nht v chun b sn sng i ph vi kh nng th hai. Trong 3 thng u chuyn sang phng thc u tranh chnh tr theo php l ca Hip nh Pari, c ni, c lc chng ta qu nhn mnh n kh nng ho bnh, cha nhn r m mu ca ch. Do ta mc khuyt im v s h trong ch trng i ph vi hnh ng ph hoi Hip nh Pari ca ch, nn chng ln chim v bnh nh c nhiu vng, khng ch li dn. Ring trong nm 1973, trn ton min Nam, ch ng thm 500 n bt, chim thm 70 x, 740 p kim sot thm 650.000 dn1. Trc tnh hnh trn, Ban Chp hnh Trung ng ng (kho III) hp Hi ngh ln th 21 (t 29-6 n 6-7-1973) v ra Ngh quyt mang tn: "Thng li v i ca cuc khng chin chng M cu nc v nhim v ca cch mng min Nam trong giai on mi". Hi ngh xc nh nhim v c bn ca cch mng min Nam trong giai on mi l hon thnh cch mng dn tc dn ch nhn dn. Nhim v trc mt l y mnh u tranh trn c ba mt trn: Chnh tr, qun s v ngoi giao, buc ch phi thi hnh Hip nh Pari. Hi ngh nhn mnh vn ginh
1. Tng kt cuc khng chin chng M. cu nc... Sd, tr. 316.

348

dn, ginh quyn lm ch, pht trin lc lng cch mng l yu cu va bc thit, va c bn trong giai on mi. Ngh quyt Hi ngh Trung ng ln th 21 ch r: "Con ng cch mng ca min Nam l con ng cch mng bo lc. Bt k trong tnh hnh no ta cng phi nm vng thi c, gi vng ng li chin lc tin cng v ch o linh hot a cch mng min Nam tin ln..." 1. c Ngh quyt Trung ng soi sng, nhng hn ch, thiu st trong thi gian u sau Hip nh Pari c khc phc. Ngy 15-10-1973, B ch huy cc lc lng v trang gii phng min Nam ra Mnh lnh nh tr hnh ng chin tranh ca M - ngy. Bn Mnh lnh nu r qun v dn min Nam phi nu cao cnh gic, kin quyt nh tr ch ng nhng hnh ng chin tranh ca M - ngy, bo v vng gii phng, bo v tnh mng v ti sn ca nhn dn, buc i phng phi nghim chnh v trit thi hnh Hip nh Pari. Thc hin Ngh quyt ca Trung ng ng v Mnh lnh ca B ch huy cc lc lng v trang gii phng min Nam Vit Nam, Qun Gii phng lin tip m cc cuc tin cng, phn cng cc b, kt hp vi cc cuc ni dy ca nhn dn trong vng ch kim sot, nh bi mt bc quan trng k hoch "trn ngp lnh th" ca ch, gi vng v m rng vng gii phng, gp phn lm thay i hn cc din chin trng min Nam c li cho ta. n gia nm 1974, trn ton min Nam, ta xo c 3.600 n bt, gii phng thm 850 p, vi 1.150.000 dn (l). Bc vo ng - Xun 1974 - 1975, sau khi tiu dit nhiu cm c im, cn c qun s ca ch, qun ta pht trin th chin lc tin cng trn khp chin trng Nam B, hng chnh l vng ng bng sng Cu Long v ng Nam B.
1. Dn theo: Vit Nam - Nhng s kin lch s 1945 - 1975.... Sd, tr. 497.

349

Ngy 13-12-1974, qun ta tin cng chi khu qun s B ng, yu khu B Na, h thng n bt trn ng 14, m u chin dch ng 14 - Phc Long. Mc ch ca chin dch nhm tiu dit mt b phn sinh lc ch, to thm bn p tin cng xung quanh Si Gn, gi vng vng gii phng, bo v tnh mng v ti sn ca nhn dn. Tri qua 25 ngy m chin u lin tc (t 13-12-1974 n 6-1 - 1975), Chin dch ng s 14 - Phc Long kt thc thng li: Gii phng hon ton tnh Phc Long v on ng 14 di trn 100 km vi hn 500.000 dn; loi khi vng chin u 1.160 tn ch, 1.000 phng v dn s ra trnh din; ph hu nhiu phng tin chin tranh... 1. Mt tnh Phc Long, qun ngy phn ng mt cch tuyt vng. Tt c cc cnh qun ngy ln ng cu u b nh lui. Chin thng Phc Long mang ngha mt n trinh st chin lc rt quan trng. y l ln u tin min Nam, mt tnh nm gn Si Gn c hon ton gii phng. Vng cn c ca ta min ng Nam B c m rng. Chin thng Phc Long nh du mt bc suy sp mi ca qun ngy. i qun ny khng cn kh nng gii to vi quy m ln chim li cc vng, cc cn c v th x quan trng b ta nh chim, ngay c trn tuyn phng th vnh ngoi Si Gn - Gia nh. N cn chng t M khng c kh nng can thip tr li bng qun s vo min Nam, khi ngi pht ngn ca Nh Trng tuyn b: "Tng thng Pho khng c vi phm nhng iu cm ch (ca Quc hi) v vic s dng lc lng qun s Hoa K ti Vit Nam" 2. Chin thng Phc Long cng cho ta thy: Nu qun ta nh mnh, nh ln, chc chn ch khng c kh nng chng .
1. Vit Nam - Nhng s kin lch s 1945 - 1975... Sd, tr. 527. 2. V Nguyn Gip: Tng hnh dinh trong ma Xun ton thng. Hi c Phm Ch Nhn th hin. NXB Chnh tr quc gia, H Ni 2000, tr. 164.

350

Trong khi , ti cc vng gii phng, cng vi cuc chin u bo v qu hng, nhn dn ta ra sc khi phc v pht trin sn xut, tng thm ngun d tr cho tin tuyn. Ring nhn dn Khu IX (min Ty Nam B), trong nm 1973 ng gp 1,7 triu gi la (tng ng 34.000 tn) v 6 thng u nm 1974 ng gp c 2,4 triu gi (48.000 tn). Cc ngnh sn xut cng nghip, th cng nghip v cc hot ng vn ho, gio dc, y t... cng c y mnh. Trong khi th v lc ca cch mng min Nam ang pht trin i ln, ti hu phng ln min Bc x hi ch ngha, nhn dn ta hng hi lao ng v cng tc, nhanh chng khc phc hu qu nng n do chin tranh ph hoi ca quc M gy ra. Ch sau 2 nm (1973 - 1974), hu ht cc c s kinh t, cc h thng thu nng, giao thng vn ti, cc cng trnh vn ho, gio dc, y t... c khi phc v pht trin. Tng sn phm x hi nm 1973 cao hn nm 1965 v nm 1974 cao hn nm 1973 l 12,4%. Sn lng la nm 1973 t khong 5 triu tn; n nm 1974, d b thit hi do thin tai gy ra, sn lng la vn t 4,8 triu tn. Gi tr tng sn lng cng nghip v th cng nghip nm 1974 tng 15% so vi nm 1973. Nhiu bn cng, tuyn ng c sa cha v xy dng thm. n gia nm 1973, v c bn, chng ta hon thnh vic tho g bom mn, thy li trn bin, trn sng, bo m vic i li bnh thng. Tim lc mi mt ca min Bc c tng cng khng nhng c tc dng n nh i sng nhn dn, m cn l mt yu t quyt nh m bo s chi vin to ln v kp thi cho chin trng min Nam v hai nc bn. Ngay sau khi Hip nh Pari c k kt, Trung ng ch trng huy ng tt c cc ngnh, cc cc a phng thc hin k hoch chi vin t xut v sc ngi, sc ca cho min Nam. y l t ng vin nhn, ti, vt lc to ln khng ch nhm gii phng hon ton min Nam, m cn xy dng vng gii 351

phng v chun b cho nhim v tip qun vng gii phng sau khi chin tranh kt thc. bo m cho trn nh ln quyt nh, mt vn ht sc quan trng l phi xy dng h thng ng giao thng chin lc c sc vn chuyn lc lng v cc phng tin chin tranh. Trc y, chun b cho "ng khi", t thng 5-1959, chng ta xy dng con ng vn ti dc theo Ty Trng Sn (ng mn H Ch Minh). Con ng y ngy cng vn di v m rng, em n cc chin trng min Nam s chi vin ngy cng ln. Trc khi c Hip nh Pari (27-l-1973), ng H Ch Minh hnh thnh mt mng li, tng cng chiu di l 11.230 km, phn ln l ng qun s lm gp 1. pha ng Trng Sn, on t ng s 9 tr vo ch mi sc ti cc loi xe nh, nhiu on cha c ni lin. Pha Ty Trng Sn, ng vn di n Ty Nguyn v Campuchia, nhng cha nng lc cho cc loi xe tng, pho, tn la hng nng qua li nhanh. Ngy 17-11-1973, Hi ng Chnh ph ra Quyt nh s 243/TTG v vic xy dng, cng c, m rng ng chin lc Trng Sn. y l mt cng trnh ln c ngha v kinh t v quc phng, Nh nc giao cho qun i xy dng ton b. Hng chc ngn b i, thanh nin xung phong, cng nhn, k s vt qua mun vn kh khn, gian kh do bom n ch, thi tit, kh hu gy ra, ngy m san o, ph ni, chuyn p ng xy dng mt h thng ng rng ln, bo m cho cc loi xe vn ti c ln, cc loi xe chin u hng nng chy c hai chiu vt tc cao trong bn ma. H thng ng chin lc Trng Sn di ti 20.000 km, gm cc h thng ng trc dc, trc ngang, ng vt khu,
1. ng S Nguyn: Vn mnh ca ng Trng Sn - c san Nhn dn 30-4-1985, tr. 10.

352

ng vng trnh... ng Trng Sn "l mt chin cng chi li trong lch s khng chin chng M cu nc ca dn tc ta... l con ng ca ch quyt thng, ca lng dng cm, ca kh phch anh hng..." 1. Dc theo ng chin lc ng Trng Sn l h thng 5.000 km ng ng dn du, ko di' t Qung Tr, qua Ty Nguyn ti Lc Ninh v mt h thng ng thng tin lin lc hu tuyn n tn cc chin trng, bo m lin lc trc tip gia cc chin trng v t chin trng vi th H Ni. Thng qua h thng ng vn ti chin lc Trng Sn, min Bc chuyn vo chin trng min Nam mt khi lng rt ln v lc lng chin u v vt cht chin tranh. Trong 2 nm (1973 - 1974), gn 200.000 b i, hng vn thanh nin xung phong, cn b chuyn mn, k thut... min Bc c a vo min Nam. Ring trong 2 thng u nm 1975, min Bc a vo min Nam 57.000 b i. l khng k hn 25 vn tn vt cht 2 cng c chuyn vo min Nam t cui nm 1973 n u nm 1975, gm v kh, n dc, qun trang, qun dng, xng du, thuc men, lng thc, thc phm. Th v lc ca cch mng Vit Nam trong nhng nm sau Hip nh Pari cn c to ra t trong thng li ca cch mng Lo v Campuchia. Trc nhng thng li lin tip ca cc lc lng cch mng Lo, c bit l nhng thng li Cnh ng Chum - Xing Khong, Atp - Xaravan - Cao nguyn Blven, ng 9 Nam Lo, quc M v tay sai buc phi xung thang chin tranh, chp nhn m phn vi lc lng cch mng Lo. Hip
1. Cc Chnh tr - Tng cc xy dng kinh t: Trn bt qui xuyn rng rm. 1979, tr. 3. 2. Trn B : Lch s Vit Nam t 1858 n nay. NXB HQG, H Ni 2003, tr. 401 .

353

nh Vin Chn v vic lp li ho bnh, thc hin ho hp dn tc Lo c k kt (21-2-1973). Vng gii phng Lo chim 3/4 t ai v 1/3 dn s; trong c Cao nguyn Blven v Cnh ng Chum. Lc lng cch mng Campuchia cng kim sot c 90% t ai v 5,5 triu trong tng s 7 triu dn. l tnh hnh cha tng thy ng Dng, to ra nhng iu kin rt thun li cho cch mng ba nc pht trin nhanh chng. cng chnh l cn c xut pht cho nhng ch trng chin lc ca B Chnh tr Trung ng ng ra vo cui nm 1974, u nm 1975. II- Tng tin cng v ni dy Xun 1975, gii phng hon ton min Nam (t 4-3 n 2-5-1975) 1.Ch trng v k hoch gii phng hon ton min Nam T ngy 30-9 n 8-10-1974, B Chnh tr Ban Chp hnh Trung ng ng hp bn phng n hon thnh s nghip gii phng min Nam. Sau khi phn tch tnh hnh, Hi ngh nhn nh: "M rt ra khi min Nam th kh c kh nng nhy li min Nam v d chng c th can thip th no i chng na cng khng th cu vn c nguy c sp ca chnh quyn Si Gn" (l). Trn c s , B Chnh tr nht tr thng qua phng n gii phng min Nam trong 2 nm 1975 - 1976. K hoch chin lc gm hai bc: Bc 1 (1975): Tranh th bt ng, tin cng ln v rng khp, to thi c Bc 2 (1976): Thc hin Tng cng kch - Tng khi ngha, gii phng hon ton min Nam. T sau Hi ngh B Chnh tr, vi quyt tm cao nht ca ton ng, ton qun v ton dn, mt cng vic chun b c tin hnh "tht khn trng, to iu kin v c s vt cht y nht nh mnh, nh nhanh, thng gn v thng trit 354

trong thi gian hai nm 1975 - 1976... " (2). Tnh hnh chin s min Nam cng chuyn bin c li cho ta. Th v lc ca cch mng min Nam mnh thm nhiu. Cng vi s ra i ca cc qun on, khi ch lc ca cc qun khu pht trin nhanh chng. Thi c chin lc ang pht trin nhanh chng n chn mui. Sau cuc hp thng 10-1974, B Chnh tr thy cn phi c thm thi gian nh gi tnh hnh k hn, xy dng k hoch y hn i ti h quyt tm chin lc c c s khoa hc, bo m chc thng. V vy B Chnh tr quyt nh triu tp Hi ngh m rng t ngy 18-12-1974 n ngy 8-1-1975. Trn c s phn tch nh gi tnh hnh, Hi ngh B Chnh tr khng nh: "Chng ta ang ng trc thi c chin lc ln: Cha bao gi ta c iu kin y v qun s v chnh tr nh hin nay, c thi c chin lc to ln nh hin nay hon thnh cch mng dn tc, dn ch nhn dn min Nam tin ti ho bnh thng nht T quc" 1. B Chnh tr h quyt tm: "ng vin n lc ln nht ca ton ng, ton qun v ton dn c hai min trong thi gian 1975 - 1976, y mnh u tranh qun s v u tranh chnh tr, kt hp vi u tranh ngoi giao, lm thay i nhanh chng v ton din so snh lc lng trn chin trng min Nam theo hng c li cho ta, tin hnh rt khn trng v hon thnh cng tc chun b mi mt, to iu kin chn mui, tin hnh tng cng kch, tng khi ngha, tiu dit v lm tan r ngy qun, nh ngy quyn t trung ng n a phng, ginh chnh quyn v tay nhn dn, gii phng min Nam Vit Nam " 2. Ngh quyt Hi ngh B Chnh tr nhn mnh: C nm 1975 l thi c, n tin cng qun s mnh to nn thi c, phong
1. Dn theo: Vit Nam - Nhng s kin lch s 1945 - 1975.... Sd, tr. 524. 2. V Nguyn Gip: Tng hnh dinh trong ma Xun.... Sd, tr. 140, 169, 170.

355

tro chnh tr thc y thi c, tnh hnh th gii v ni b nc M l thi c... do cn phi khn trng, phi nh nhanh hn, nu c thi c m khng kp thi pht hin, b l th c ti ln vi dn tc. K hoch chin lc hai nm 1975 - 1976 l mt k hoch ln c chun b cng phu t gia nm 1973 qua 8 ln d tho ca B Tng Tham mu. Ngoi k hoch chin lc c bn hai nm 1975 - - 1976, B Chnh tr cn thng qua mt phng n khc cc k quan trng: Nu thi c n vo u hoc cui nm 1975 th lp tc gii phng min Nam trong nm 1975. Ngh quyt Hi ngh B Chnh tr (10-1974) v Hi ngh B Chnh tr m rng (l-1975) th hin t duy cch mng khoa hc v sng to, a qun v dn ta n i thng ma Xun nm 1975. 2- Cuc Tng tin cng v ni dy Xun 1975 Sau khi hon thnh chun b chin lc c v th v lc trn c hai min t nc, cuc Tng tin cng chin lc ca ta m u t 4-3-1975, din ra lin tc trong 55 ngy m, trn ton chin trng min Nam; trong ni bt l ba n chin lc: chin dch Ty Nguyn, chin dch Hu - Nng v chin dch gii phng Si Gn - Gia nh c mang tn chin dch H Ch Minh 1.
1. Gn y, gii nghin cu Lch s qun s a ra mt quan im mi: Cuc Tng tin cng chin lc Xun 1975 bao gm ba n tin cng chin lc: n tin cng gii phng Ty Nguyn, n tin cng gii phng Hu Nng, n tin cng gii phng Si Gn - Gia nh. C ba n u c ngha chin lc mang tnh quyt nh. n tin cng gii phng Ty Nguyn l n khi u, a ti s tan r v sp v chin lc ca ch, to thi c cho ta ginh thng li trong nm 1975; n tin cng Hu - Nng l n trc tip nh bi m mu co cm chin lc ca ch, gp phn lm thay i hn so snh lc lng c li hon ton cho ta, to iu kin chin thng cho cuc Tng tin cng; n tin cng gii phng Si Gn - Gia nh l cuc hi qun ln nh thng vo so huyt cui cng ca ch,

356

* Chin dch Ty Nguyn (t 10-3 n 24-3-1975) Ty Nguyn l mt chin trng c ng c v tr chin lc ht sc quan trng. T chin trng ny, s c nhiu li th pht trin xung pha nam theo ng s 14, hoc pht trin sang hng ng theo cc trc ng 19, 7 v 21. Ty Nguyn, ch c 1 s on ch lc, 7 lin on bit ng, 4 thit on xe tng v thit gip. Do nh gi sai, phn on sai ca ta, chng cho rng nm 1975 ta cha sc nh th x v thnh ph; v nu c nh, th cng nh pha Bc Ty Nguyn. V vy, ch tp trung lc lng gi Plycu, Kon Tum, cn c Lc, trong c th x Bun Ma Thut th s h; cng vo su pha trong th x, lc lng cng mng. Xut pht t tnh hnh trn, nh ban u ca B Chnh tr chn Ty Nguyn lm chin dch m u cho cuc Tng tin cng v ni dy n lc ny tr thnh mt quyt nh dt khot. nh Ty Nguyn, ta chn Nam Ty Nguyn lm hng tin cng chin lc ch yu, mc tiu tin cng u tin l Bun Ma Thut; hng pht trin tip theo l pha ng. S dng lc lng cng nh cch nh phi mnh bo, b mt, bt ng, nghi binh tt, hng s ch ca ch vo Bc Ty Nguyn v Tr - Thin. Qun trit t tng ch o ca B Chnh tr v Tng Qun u Trung ng, ngy 4-3, ta tin cng tiu dit mt s v tr ch, ct t ng s 19 An Kh, nh nghi binh Plycu, Kon Tum, to th cho chin dch. Bun Ma Thut s h li cng s h. Trong lc Qun on II ngy ra sc chun b i ph vi ch lc ta Bc Ty Nguyn, th vo lc 1 gi 55 pht ngy 10-31975, qun ta tin cng vo th x Bun Ma Thut, m u
ginh thng li hon ton. n tin cng gii phng Hu - Nng gm ba chin dch din ra ng thi v k tip nhau; l: chin dch Tr - Thin Hu, chin dch Nam - Ngi v chin dch Nng.

357

chin dch Ty Nguyn, cng l m ca t ph cho cuc Tng tin cng chin lc Xun 1975. Ngy 11-3, qun ta hon ton lm ch th x. Ngy 12-3, qun ngy tp trung lc lng t chc phn cng chim li th x Bun Ma Thut, nhng u b qun ta nh tan tc. Ton b tuyn phng th ca ch Ty Nguyn rung chuyn. Qun ngy hoang mang mt tinh thn, hng ng ri lon. Ngy 14-3, Nguyn Vn Thiu ra lnh rt khi Plycu, Kon Tum, trin khai lc lng ti chim Bun Ma Thut. Cc n v cn li s rt v Tuy Ho (Ph Yn). , chng s tp hp, cng c lc lng tin hnh mt chin dch chim li Bun Ma Thut. Ngy 16-3, qun ta c lnh truy kch ch rt chy theo ng s 7. M sng hm sau, mt n v nhanh chng bng rng ra ct ng s 7, chn ch ng Ph Bn, tiu dit ch v nh xung Cng Sn. Ngy 24-3, qun ta tin vo th x Cng Sn, tiu dit v bt sng ton b qun ch y. Mt b phn khc phi hp vi b i a phng gii phng cc tnh min Trung. Ty Nguyn rng ln gm 5 tnh (Kon Tum, Gia Lai, Ph Bn, c Lc v Qung c), vi hn 60 vn dn c hon ton gii phng. H thng b tr chin lc ca M - ngy min Nam ng trc nguy c b chia ct lm i. Tuyn phng ng ca ch ven bin b uy hip trc tip. Chin thng Ty Nguyn chuyn cuc khng chin chng M, cu nc sang giai on mi: T cuc tin cng chin lc pht trin thnh cuc Tng tin cng chin lc trn ton chin trng min Nam. * Chin dch Hu- Nng (t 21-3 n 29-3-1975) Ngy 18-3, trong lc chin dch Ty Nguyn ang din ra v ginh c thng li to ln, B Chnh tr Trung ng ng hp v h 358

quyt tm gii phng min Nam trong nm 1975, khng ch n nm 1976 . thc hin quyt tm y, theo ngh ca Qun u Trung ng, hng chin lc ch yu l Si Gn. Trc mt, Tr Thin - Nng l hng chin lc quan trng. Phng chm chin dch l To bo, bt ng, kp thi, chc thng. Phi hp vi Ty Nguyn, ti Mt trn Tr - Thin - Hu, qun ta cng y mnh cc hot ng phi hp. T ngy 5-3 n 20-3, Qun khu V v Qun khu Tr - Thin - Hu lm tan r mt b phn quan trng lc lng ch vng gip ranh v ng bng, gii phng phn cn li ca tnh Qung Tr (19-3) v cc qun l Tin Phc, Phc Lm, Sn Tr, Tr Bng thuc Qung - Nam Qung Ngi, to thnh th uy hip Hu - Nng. T ngy 21 n ngy 26-3, qun ta tin cng chia ct Hu vi Nng, tiu dit S on b binh s 1 , lin on bit ng qun..., gii phng thnh ph Hu (25-3) v ton b tnh Tha Thin (26-3). Cng thi gian ny, qun ta tin vo gii phng th x Tam K (24-3), Qung Ngi (25-3), Chu Lai (26-3), to thnh th uy hip Nng t pha Nam. Sau khi nh chim th x Tam K v thnh ph Hu, cc cnh qun ca ta t Tha Thin v Qung Nam nhanh chng c ng, thn tc, to bo, ng lot tin cng, ph v tuyn phng th vng ngoi ca ch. Nng, thnh ph ln th hai min Nam, nhng li l cn c qun s lin hp ln nht ca M - ngy, ri vo th c lp. Hn 10 vn qun ngy tht trn t cc ni dn v trong thnh ph tr nn hn lon, khng cn kh nng chin u. Sng 29-3, t cc hng, qun ta ng lot tin cng vo thnh ph. Bui chiu cng ngy, qun ta nh chim ton b cc mc tiu quan trng trong thnh ph Nng v bn o 359

Sn Tr. Kt hp vi n tin cng qun s, lc lng a phng ni dy dit c ph th km kp, gii phng hon ton Nng vo lc 17 gi ngy 29-3-1975. Cng thi gian vi chin dch Ty Nguyn v Hu - Nng, t cui thng 3 du thng 4-1975, qun v dn cc tnh cn li ven bin min Trung, Nam Ty Nguyn v mt s tnh thuc Nam B cng ni dy ginh quyn lm ch. T ngy 14 n 29-4, cc o thuc qun o Trng Sa (do qun ngy Si Gn cht gi) ln lt c gii phng. Tip theo chin thng Ty Nguyn, chin thng Hu - Nng gp phn lm thay i hn so snh v th v lc gia ta v ch. Lc lng gim xung cn mt na (t 4 qun on ch lc, ch cn li 2 qun on: III v IV). Ngc li, lc lng cch mng min Nam c gi vng v b sung, c trang b y , hon ton c ng v c d tr di do. Ngy 25-3-1975, B Chnh tr Trung ng ng triu tp mt phin hp lch s. B Chnh tr khng nh: "Cuc tin cng chin lc ca ta bt u vi chin dch Ty Nguyn. Thi c chin lc mi n, ta c iu kin hon thnh sm quyt tm gii phng min Nam" 1. Do , phi "Tp trung nhanh nht lc lng, binh kh, k thut v vt cht gii phng min Nam trc ma ma" 2. cng ngy, B Chnh tr quyt nh thnh lp Hi ng chi vin min Nam Trung ng, do Th tng Chnh ph Phm Vn ng lm Ch tch v Ph Th tng Chnh ph L Thanh Ngh lm Ph Ch tch. Ngy 31-3-1975, B Chnh tr hp, nu r: "Cuc chin tranh cch mng min Nam khng nhng bc vo giai on pht trin nhy vt m thi c chin lc tin hnh tng cng kch, tng khi ngha vo so huyt ca ch chn mui. T gi pht ny, trn quyt chin chin lc cui cng ca qun v dn ta bt u,
1. Dn theo: Vit Nam. Nhng s kin lch s 1945-1975... Sd, tr. 537, 538.

360

nhm hon thnh cch mng dn tc dn ch nhn dn min Nam v thc hin thng nht T quc" 1. Vi cuc hp ngy 31-3-1975 ca B Chnh tr, s phn ca ngy quyn Si Gn c nh ot. * Chin dch gii phng Si Gn - Gia nh c mang tn "chin dch H Ch Minh " (t 2-4 n 30-4-1975) Si Gn l mt thnh ph ln nht min Nam, li l so huyt cui cng ca mt k ch ht sc ngoan c. Do vy, chng ta khng th ch quan coi thng ch; ch trng tp trung binh lc ln cho chin dch c tnh quyt nh ny. Phng chm ca chin dch l Thn tc, to bo, bt ng v chc thng. Khu hiu "Tt c cho tin tuyn, tt c chin thng! " bin thnh hin thc thi im si ng nht ny. Ngay t nhng ngy u thng 4-1975, trn tt c cc no ng ca t nc, ng b, ng sng, ng bin, ng st u ht sc nhn nhp v ngi v xe. Cc loi my bay vn ti, my bay ln thng cng c s dng ch qun, ch n dc vo chin trng trng im. Hu nh ton b lc lng vn ti trn min Bc u c huy ng trong mt chin dch chi vin ln nht t trc ti nay. Ti thnh ph Si Gn lc , thc hin Ngh quyt ca Ban Thng v Thnh u (12-4-1975), lc lng cn b ni v vng ven c tng cng: trong ni thnh, c gn 1.000 ng vin v on vin, ngoi ra cn hng nghn qun chng nng ct v tch cc... Ngoi 3.345 dn qun, du kch, cn c 233 t v mt. B i tp trung ca thnh c 2 trung on v 5 tiu on; mi huyn cng c t 1 n 2 i i; c 6 trung on c cng ca trn m sn cc v tr trong thnh ph v cc vng ven... m bo cho chin dch ton thng, ng thi bo v c an ton tnh mng ca nhn dn v cc cng trnh vn ho,

361

ngh thut...trong thnh ph, chng ta ch trng nh trng vo 5 mc tiu quan trng nht: Dinh c Lp, B Tng tham mu, Tng Nha cnh st, Bit khu Th v Sn bay Tn Sn Nht. Cc n v ln ca ta trn cc hng tin vo p st thnh ph Si Gn - Gia nh ln lt tiu dit cc cn c phng th t xa ca ch. Trong cc trn nh y, quan trng nht l trn nh th x Xun Lc (Long Khnh), mt v tr n ng ca ng pha ng thnh ph Si Gn - Gia nh, nhm to th c li m ng tin cng Si Gn. Sng 9-4-1975, qun ta n sng tin cng Xun Lc v tiu khu Long Khnh. Cuc chin u din ra rt gay go, quyt lit. Ngy 16-4, cn c phng th ca ch Phan Rang b ph v, tnh Ninh Thun c gii phng. Tha thng, qun ta kt hp vi lc lng qun chng ni dy ln lt gii phng tnh Bnh Thun vi th x Phan Thit (19-4)... Qun ngy lm vo tnh trng nguy ngp thc s. S sng cn ch c th tnh tng ngy, tng tun, khng th tnh tng thng. Ngy 18-4, Tng thng M ra lnh di tn ngi M ra khi Si Gn. Ngy 20-4, qun ch Xun Lc buc phi rt chy, qun ta gii phng tnh Long Khnh. Chin thng Xun lc lm rung chuyn ton b h thng phng th ca ch xung quanh Si Gn, lm cho tinh thn qun ngy cng thm suy sp. Ngy 21-4, theo "gi " ca M, Nguyn Vn Thiu t chc Tng thng, Trn Vn Hng ln thay c tnh cht "hp hin", nhng chnh l mt bc chuyn cho Dng Vn Minh, ngi m chng cho rng ta c th chp nhn thng lng. n ngy 26-4, cc qun on ch lc v binh kh k thut ca ta c mt ti cc v tr tp kt. Cng ngy, Trn Vn Hng tuyn b nhng chc Tng thng cho Dng Vn Minh. ng 17 gi ngy 26-4, qun ta n sng tin cng vo tuyn 362

phng th ca ch pha ng Si Gn, chnh thc m mn chin dch H Ch Minh. T n ngy 28-4, cc binh on ch lc ca ta ln lt tiu dit cc cn c phng th vng ngoi ca ch, hnh thnh th bao vy p st thnh ph Si Gn - Gia nh. Cng thi gian ny, cc n v c cng, bit ng v lc lng v trang ni thnh lm nhim v nh ch, gi cc cu vo thnh ph, dn ng cho cc binh on nh chim cc mc tiu nh; ng thi h tr cho qun chng ni dy phi hp vi cc cuc tin cng qun s. Gia lc cc cnh qun ln ca ta ang rm rp tin v Si Gn, vo lc 17 gi ngy 28-4, mt phi i mang tn "Quyt Thng", do Nguyn Thnh Trung ch huy, li 5 chic my bay A37 nm bom xung Sn bay Tn Sn Nht, gy ni kinh hong trong qun ngy. m 28 rng 29-4-1975, qun ta thc hnh tng tin cng trn ton mt trn. Sau mt ngy chin u, qun ta ph v v chim c cc cn c vng ngoi Si Gn - Gia nh, ngn chn v tiu dit cc s on ch lc ngy, khng cho chng co v, nh chim cc bn p tin vo ni thnh. Ngy 30-4, cc binh on ch lc ca ta tin hnh t kch, kt hp vi cc lc lng bn trong, nh chim cc c quan trng yu trong gung my chin tranh ca ngy quyn Si Gn. Trc s tht bi khng trnh khi, Tng thng ngy Dng Vn Minh xin "ngng bn, iu nh giao chnh quyn". Qun v dn ta kin quyt thi hnh mnh lnh ca B Chnh tr v B ch huy Chin dch: "Tip tc tin cng vo Si Gn theo k hoch, tin qun vi kh th hng mnh nht, gii phng v chim lnh thnh ph, tc v kh qun ch, gii tn chnh quyn cc cp ca ch, p tan trit mi s chng c ca ch" 1.
1. Dn theo; Cuc khng chin chng M, cu nc... Sd. tr. 306.

363

Vo lc 10 gi 45 pht ngy 30-4, binh on hn hp thuc Qun on II tin vo Dinh c Lp, bt ti ch ton b ngy quyn trung ng, buc chng tuyn b u hng khng iu kin. ng 11 gi 30 pht ngy 30-4-1975, c cch mng tung bay trn nc Ph Tng thng ngy quyn Si Gn, bo hiu s ton thng ca chin dch H Ch Minh lch s. Trn chin thng, t ngy 30-4 n ngy 1-5-1975, ng bo v chin s cc tnh ng bng sng Cu Long ng lot tin cng v ni dy, ginh quyn lm ch. Ton b lnh th trn t lin ca min Nam c gii phng. Cng vi t lin, ngy 30-4, cc chin s yu nc b ch giam gi ti nh t Cn o ni dy gii phng o. Ngy 2-51975. Qun Gii phng cng nhn dn tin cng v ni dy ginh quyn lm ch hon ton o Ph Quc. Tri qua gn hai thng chin u v cng anh dng v sng to ca qun v dn ta, cuc Tng tin cng v ni dy ma Xun 1975, vi nh cao l chin dch H Ch Minh lch s ton thng. Chng ta loi khi vng chin u 1,1 triu qun ngy do M trc tip t chc, trang b v ch huy, lm tan r ton b lc lng phng v dn s gm hn 1 triu tn; nh ton b h thng ngy quyn cc cp m M dy cng xy dng trong hn 20 nm. Nh vy, mi c ch ngha thc dn mi ca quc M min Nam nc ta b qut sch. III- Nghin nhn thng li v ngha lch s ca cuc khng chin chng M cu nc (1954-1975) 1- Nguyn nhn thng li Tri qua hn 20 nm, vi 5 i Tng thng k tip nhau (Aixenhao, Kenni, Ginxn, Nchxn, Pho) v 4 chin lc chin tranh xm lc thc dn kiu mi ("chin tranh mt 364

pha", "chin tranh c bit", "chin tranh cc b", "chin tranh Vit Nam ho"), quc M huy ng mt khi lng rt ln v ngi v ca vo cuc chin tranh xm lc Vit Nam. Vo thi im cao nht, chng s dng 55 vn qun vin chinh, 7 vn qun ng minh, 110 vn qun ngy; nm xung hai min Nam - Bc Vit Nam 7,8 triu tn bom n; tiu tn khong 676 t la v nu tnh c chi ph gin tip th con s ln ti 920 t la..., nhng cui cng chng phi chp nhn tht bi thm hi. Nhn dn ta ginh c thng li to ln v trn vn. Thng li cuc khng chin chng M cu nc l do nhiu nguyn nhn ch quan v khch quan to nn. Trc ht, thng li l kt qu ca ng li chnh tr qun s ng n v phng php cch mng khoa hc, sng to do ng ta ra. Thm nhun quan im cch mng ca ch ngha Mc Lnin v t tng H Ch Minh, ng ta c bit quan tm n vn xy dng v m rng khi on kt ton dn. Vic xy dng Mt trn T quc Vit Nam (9-1955), Mt trn dn tc gii phng min Nam Vit Nam (12-1960) v Lin minh cc lc lng dn tc, dn ch v ho bnh Vit Nam (4-1968) l nhng biu hin c th chng minh iu y. Lun ging cao v kt hp ngn c c lp dn tc v ch ngha x hi l mt trong nhng t tng c bn, c tnh xuyn sut ca ng ta. T tng ny c th hin mt cch sinh ng ng li thc hin ng thi hai chin lc cch mng: Cch mng dn tc dn ch nhn dn min Nam v chin lc cch mng x hi ch ngha min Bc. Hai chin lc cch mng c quan h cht ch, khng tch ri nhau v to iu kin cho nhau cng pht trin. Vi ng li , cch mng nc ta kt hp c sc mnh chin u ca tin tuyn ln vi sc mnh ca hu phng ln; kt hp c cuc chin u ca nhn dn ta vi 365

cuc u tranh ca cc lc lng cch mng trn th gii. ng li chnh tr - qun s ng n cn th hin ch, ng ta bit to ra sc mnh to ln nh M v thng M. Sc mnh tng hp ny c to thnh bi sc mnh ca ton dn tc kt hp vi sc mnh ba dng thc cch mng ca thi i, sc mnh ca tin cng kt hp vi sc mnh ca ni dy, ca nh ln , nh va v nh nh . . . Trong qu trnh lnh o cuc chin tranh cch mng min Nam, ng ta lun thc hnh c t tng chin lc tin cng theo phng chm nh li ch tng bc, nh tng b phn, tin ti nh chng hon ton. Thng li cuc khng chin chng M, cu nc bt ngun t truyn thng yu nc, on kt, bt khut ca dn tc Vit Nam. Trong cuc khng chin chng M, cu nc, truyn thng c pht huy cao , to nn sc mnh to ln cho qun v dn ta ln lt nh bi tng chin lc chin tranh ca M - ngy v cui cng ginh thng li hon ton. Sc mnh ca ch x hi ch ngha min Bc cng l mt trong nhng nguyn nhn c bn dn ti thng li ca cuc khng chin chng M, cu nc. Tri qua 20 nm thc hin cch mng x hi ch ngha, tim lc kinh t, quc phng min Bc khng ngng tng ln; s nht tr v chnh tr tinh thn ngy cng c pht huy cao trong ton ng, ton dn v ton qun. Nh , min Bc lun lm trn vai tr hu phng ln, p ng yu cu ngy cng cao v sc ngi, sc ca cho tin tuyn ln min Nam. Thng li cuc khng chin chng M, cu nc cn do chng ta c sc mnh ca khi on kt chin u ngy cng bn cht gia nhn dn ba nc ng Dng; s gip to ln ca Lin X Trung Quc v cc nc x hi ch ngha anh em; s ng tnh, ng h mnh m ca nhn dn tin b trn ton th 366

gii, trong c nhn dn M. 2- ngha lch s Thng li ca cuc khng chin chng M, cu nc vi nh cao l i thng Xun 1975 chm dt tnh trng chin tranh ko di 30 nm trn t nc ta. Ln u tin sau 117 nm, t nc ta sch bng qun xm lc. Bc - Nam c sum hp mt nh; non sng ni lin mt di. Cch mng nc ta t ch thc hin ng thi hai chin lc chuyn sang thi k thc hin mt chin lc duy nht, l chin lc cch mng x hi ch ngha trong c nc. Mt k nguyn mi c m ra trong lch s dn tc ta: k nguyn c lp, thng nht v cng i ln ch ngha x hi. Thng li cuc khng chin chng M, cu nc c ngha thi i rt su sc. y l mt n ging mnh p tan cuc phn kch ln nht ca tn quc u s vo cc lc lng cch mng t sau Chin tranh th gii th hai, ph v phng tuyn quan trng ca quc M hng ngn chn ln sng cch mng khu vc ng Nam , gp phn lm o ln chin lc ton cu phn cch mng ca chng. Thng li ca dn tc ta chng minh mt chn l: Trong thi i ngy nay, mt dn tc thuc a d nh b, nhng nu bit on kt v quyt tm chin u v c lp t do, v ch ngha x hi, c ng li chnh tr - qun s ng n v phng php cch mng khoa hc, sng to, th hon ton c kh nng nh bi mi th lc quc xm lc. Do , n c sc c v mnh m phong tro cch mng gii phng dn tc cc nc thuc a v na thuc a trn th gii. Thng li cuc khng chin chng M, cu nc "mi mi c ghi vo lch s dn tc ta mt trong nhng trang chi li nht, mt biu tng sng ngi v s ton thng ca ch ngha anh hng cch mng v tr tu con ngi v i vo lch s th gii nh mt chin cng v i ca th k XX, mt s kin c tm quan 367

trng quc t to ln v c tnh thi i su sc" 1. Cu Hi - Bi Tp 1- m mu ca M - ngy sau ngy k kt Hip nh Pari v chm dt chin tranh, lp li ho bnh Vit Nam l g? 2- Da vo nhng c s no, ng ta quyt nh m cuc Tng tin cng v ni dy Xun 1975? Thng qua din bin cuc Tng tin cng v ni dy, hy nu r s ch o ti tnh ca ng. 3- Nguyn nhn thng li, ngha lch s cuc khng chin chng M cu nc.

1. ng Cng sn Vit Nam. Bo co chnh tr: cua Ban Chp hnh Trung ng ng ti i hi i biu ton quc ln th IV. NXB S tht, H Ni. 1 977, tr. 5-6.

368

PHN III

VIT NAM TRONG THI K XY DNG V BO V T QUC X HI CH NGHA (1975 - 2000)

Chng VIII

VIT NAM TRONG NM U SAU THNG LI CA CUC KHNG CHIN CHNG M CU NC (1975 1976) Chng VIII nhm trang b cho sinh vin nhng kin thc c bn v tnh hnh t nc trong nm u sau thng li ca cuc khng chin chng M cu nc. Nhng nhim v cp bch trc mt t ra cho ton ng, ton dn ta trong thi gian ny l: - Nhanh chng khc phc hu qu chin tranh, khi phc v pht trin kinh t vn ho. Hon thnh thng nht t nc v Nh nc tin ti thng nht t nc trn mi lnh vc. 369

I- Tnh hnh Vit Nam sau i thng Xun 1975 i thng Xun 1975, nh cao l chin dch H Ch Minh lch s kt thc thng li trn vn s nghip cch mng dn tc dn ch nhn dn trong c nc. T y, nhn dn c nc ta cng tin hnh cuc cch mng x hi ch ngha, phn u i ti mt x hi cng bng, dn ch v vn minh, mi ngi dn u c cuc sng m no, t do, hnh phc. Song trc mt, chin tranh ko di hn 20 nm trn t nc ta li nhng hu qu rt nghim trng. Min Bc c trn 20 nm thc hin cuc cch mng x hi ch ngha; nhng trong qu trnh , phi tri qua 2 ln chin tranh ph hoi bng khng qun v hi qun rt tn bo ca quc M, ko di khong 5 nm. Chin tranh khng ch tn ph cc c s kinh t cng, nng nghip, cc tuyn ng giao thng, trng hc, bnh vin, cc thnh ph, th x...1 , m cn lm o ln nn np qun l kinh t c xy dng trong nhiu nm trc. min Nam, mt s phn t ngoan c trong ngy qun, ngy quyn ln lt hot ng chng ph. Chng li dng Nh nc gp kh khn kch ng, li ko qun chng nh d, mc ni vi bn phn ng bn ngoi gy ri lon trong nc. Mt s phn t khc nm im ch thi. Bn cnh , chin tranh v ch ngha thc dn mi ca quc M li nhng di hi x hi ht sc nng n v ko di. l nn x ke, ma tu, lu manh, bi i, im... y ry trong cc thnh ph, th x. S ngi tht nghip v s ngi m ch cng rt ng. Ring thnh ph Si Gn, sau ngy c gii phng, c ti 200.000
1. Tt c cc khu cng nghip b nm bom, nhiu khu b nh ph ti mc hu dit. Tt c cc tuyn ng st, 100% cu, ton b h thng bn cng, ng bin, ng sng. kho tng, 1.600 cng trnh thu li. hu ht cc nng trng v hng trm nghn hcta rung vn, 3.000 trng hc, 350bnh vin u b bn ph, trong c 10 bnh vin b san bng.

370

gi lm tin chuyn nghip; nhiu ngi mc bnh x hi (200.000 ngi b bnh lao, 350.000 ngi b bnh da liu...); i ng tht nghip ln ti 1.500.000 ngi... Bn cnh , nn kinh t min Nam, tuy trong chng mc nht nh c bc pht trin, nhng v c bn vn l nng nghip lc hu, sn xut nh l ph bin, mt cn i v l thuc nng n vo nc ngoi. Mt khc, sau ngy min Nam c hon ton gii phng, non sng ni lin mt di, t nc ta c thng nht v lnh th. Tuy nhin, nhn dn ta vn cha c Chnh ph thng nht v cng cha c Quc hi chung. iu cn tr n s nghip xy dng v pht trin t nc v cng tri vi nguyn vng ca ton dn ta. Tt c tnh hnh trn t ra yu cu cp bch trc mt l va phi nhanh chng khi phc kinh t, khc phc hu qu ca chin tranh, to c s cho c nc i ln ch ngha x hi; va phi tin hnh thng nht t nc v Nh nc tin ti thng nht t nc trn mi phng din. Thng nht t nc khng ch l yu cu ca cch mng, m cn l nguyn vng tha thit v tnh cm thing ling ca dn tc ta. II- Khc phc hu qu Chin tranh, khi phc v pht trin kinh t - vn ho y l mt nhim v tt yu c t ra sau khi kt thc chin tranh trn c hai min t nc, nhng mc mi min c khc nhau. Min Bc c thi gian ho bnh t sau khi Hip nh Pari c k kt (27-l-1973), nn khc phc c mt phn hu qu ca chin tranh. Nhng do b tn ph nng n trong hai ln chin tranh ph hoi, nn nhim v khi phc kinh t n cui nm 1976 mi cn bn hon thnh. Trn mt trn sn xut nng nghip, phong tro hon chnh thu nng c y mnh. S cng trnh thu nng trong 6 371

thng u nm 1976 tng gp 3 ln so vi c nm 1975. Nh , mc d thin tai lin tip xy ra, nhng v ng - Xun 1975 1976 vn t kt qu kh. Din tch trng la, hoa mu v cy cng nghip nm 1976 u tng hn nm 1975. Trn mt trn sn xut cng nghip, nhiu cng trnh, nh my c xy dng v m rng thm. ng ch l mt s c s sn xut c s tin b bc u v qun l kinh t, qun l lao ng cng nh v nng sut lao ng. Phn ln cc sn phm quan trng u t mc sn lng ngang bng hoc cao hn mc trc chin tranh. i ng cn b v cng nhn k thut tng nhanh. S nghip vn ho, gio dc, y t pht trin mnh. Nn vn ho mi vi ni dung x hi ch ngha v tnh dn tc gp phn xng ng vo s nghip cch mng c nc. Sch, bo, tp ch xut bn ngy mt nhiu, phc v tt cng tc t tng chnh tr sn xut v di sng tinh thn ca nhn dn. Nm 1975, min Bc c 221 th vin ln v hng nghn th vin nh, t sch cc tnh, thnh ph, huyn, x, c quan, trng hc... vi hng chc triu cun sch. Vic xy dng cu lc b, nh vn ho, vin bo tng, nh truyn thng v cng tc bo v, tn to cc di tch lch s c Nh nc rt quan tm. Ngnh in nh trng thnh nhanh chng. T ch ch sn xut c mt s phim thi s (trong thi k khng chin chng Php), n nm 1975, chng ta c th sn xut c nhiu phim truyn, phim ti liu, phim hot ho vi trnh cao. Hot ng ca ngnh Sn khu ngh thut ngy cng c m rng vi nhiu loi hnh (tung, cho, ci lng, kch ni, kch ht, ma ri, xic, ca nhc...). Nn gio dc dc xy dng thnh mt h thng hon chnh. T cc lp v lng n cc trng ph thng, t cc trng trung hc chuyn nghip n cc trng i hc, vi cc hnh thc o to di hn, chuyn tu v ti chc. Tnh n nm hc 1975 - 1976, min Bc c 11.832 trng ph thng, trong 372

c 401 trng cp III. Mt h thng cc trng i hc v trung hc chuyn nghip c xy dng, bao gm nhiu ngnh tng i hon chnh, tt c cc gio trnh u c bin son bng ting Vit. Nn gio dc nc ta kt hp cht ch phng chm va nng cao s lng, va nng cao cht lng. Nm 1974, ln u tin min Bc c hc sinh gii i d thi ton quc t v ot gii nht. T tr i, nm no chng ta cng gi hc sinh i d cc k thi quc t v t nhiu gii cao. Ngnh Y t c nhng bc trng thnh vt bc. Nu nm 1939, c nc ch c 26 bnh vin, 61 nh h sinh v 507 phng khm bnh, th nm 1975, min Bc c 1.087 bnh vin, bnh x 93 vin iu dng, 10 vin nghin cu y hc, 73 trm v sinh phng dch..., vi mt i ng cn b y t ng o: 29.660 bc s, y s v 4.900 dc s cao cp, trung cp 1. Cng vi vic tip tc khi phc v pht trin kinh t, vn ho, min Bc tch cc gp phn n nh tnh hnh min Nam. Mt khi lng ln v vt cht v hng vn cn b, cng nhn vin min Bc c tng cng cho min Nam lm nhim v tip qun, iu hnh cc mt hot ng kinh t, vn ho, gio dc, y t... min Nam, cng tc tip qun cc vng mi gii phng, bao gm c cc c s vt cht - k thut, c s kinh t, vn ho, cc cng trnh cng cng ca ch c, c tin hnh rt khn trng v t kt qu tt. Trn c s tip qun cc vng mi gii phng, chng ta nhanh chng xy dng chnh quyn cch mng v cc on th qun chng. n u thng 5-1975, h thng chnh quyn cch mng cc cp c xy dng hon chnh trn ton b min Nam. Trong thi gian u, cc thnh ph ln, cc trung tm chnh tr, kinh t, vn ho, chnh quyn c thnh lp di
1. Tng cc Thng k. 30 nm pht trin kinh t v vn ho ca nc Vit Nam Dn ch Cng ho. NXB S tht, H Ni 1978, tr. 50.

373

hnh thc U ban qun nhn cch mng; cc cp c s (x thn) l U ban t qun. Sau mt thi gian, khi tnh hnh chnh tr - x hi tng i n nh, cc U ban qun nhn cch mng v U ban t qun c thay th bng U ban nhn dn. Cc on th qun chng cng c thnh lp v pht trin trong cc vng mi gii phng. Mi tng lp nhn dn phn khi gia nhp cc on th cch mng, tch cc tham gia xy dng cuc sng mi. Mt trong nhng vn c gii quyt n nh tnh hnh chnh tr - x hi min Nam sau ngy gii phng l t chc gio dc v ci to cc nhn vin ngy qun, ngy quyn. Ngay t ngy 25-3-1975, mt ngy sau khi Ty Nguyn gii phng, Chnh ph cch mng lm thi Cng ho min Nam Vit Nam cng b Chnh sch 7 im nhm gii thch r v cu th Chnh sch 10 im - c cng b nm 1972 - v thi ca cch mng i vi bnh lnh, s quan cc cp trong qun i ngy v gia nh h. Sau ngy min Nam c hon ton gii phng, chnh quyn cch mng ku gi tt c nhng ngi tng lm vic trong b my ngy qun, ngy quyn ra trnh din hoc ng k trnh din; ng thi to mi iu kin thun li c v php l, tm l v d lun x hi h t gic thc hin. Nh , i b phn nhn vin ngy qun, ngy quyn ra trnh din vi chnh quyn cch mng v phn ln trong s h c b tr lm vic theo ngnh, ngh c. Tuy nhin, c mt s t t ra mc cm, nghi ngi; mt s khc ngoan c ln trn, tm cch chng li. V vy, chnh quyn cch mng mt mt kin tr thuyt phc, gio dc, mt khc kin quyt trng tr nhng phn t chng i. Ngy 25-5-1976, Chnh ph Cch mng lm thi Cng ho min Nam Vit Nam cng b ton b chnh sch i vi nhng ngi lm vic trong qun i, chnh quyn v cc ng phi, t chc chnh tr thi M - ngy. Ngoi vic khng nh li nhng iu cng b t trc chnh sch cn nu c th nhng iu 374

quy nh khi phc quyn cng dn i vi nhng ngi khng thuc din c n nguy him tham gia hc tp, ci to tt; ch qun thc i vi nhng ngi c bo lnh. Nhng i tng khc, khng k nhng trng hp phi x l theo php lut, s c t chc ci to tp trung trong 3 nm. Da vo sc mnh ca nhn dn, chnh quyn cch mng tin hnh nhng bin php kin quyt, c hiu qu, p tan t trong trng m mu gy bo lon ca bn phn cch mng; trng tr bn u c lch tr, lng on th trng c hi cho sn xut v i sng ca nhn dn. Nh , tnh hnh an ninh chnh tr, trt t x hi c gi vng. Song song vi cc bin php nhm n nh tnh hnh chnh tr, x hi, chnh quyn cch mng thc hin nhiu bin php khuyn khch sn xut, pht trin kinh t, tng bc n nh i sng nhn dn. Ton b ti sn v rung t ca bn phn ng trn ra nc ngoi b tch thu. S ti sn ny thuc quyn s hu ca Nh nc; cn rung t c chia cho nng dn thiu rung v cc tp on sn xut. Chnh quyn cch mng tuyn b xo b bc lt phong kin, tin hnh iu chnh rung t trong nng dn; quc hu ho ngn hng, gii th tt c cc ngn hng t nhn v tp trung ton b tn dng vo tay Nh nc. Nhng c s kinh t ln c ngha then cht, giao thng ng bin, ng st, ng khng, hot ng ngoi thng, cc vt t hng ho thit yu (xng du, st thp, phn bn...) u do Nh nc nm gi v qun l. Trong cc vng nng thn mi gii phng, chnh quyn cch mng hng dn nhn dn tho g bom mn. Trn c s , t chc khai hoang, phc ho, lm thy li, thm canh, tng v. Cc c s sn xut cng nghip v th cng nghip c t chc, sp xp li v i vo hot ng bnh thng. Nhng biu hin vn ho phn ng, i try b ln n v nghim cm. Cc t nn x hi b bi tr tng bc. Nhng hot ng vn ho cch mng, lnh mnh ngy cng mang tnh cht qun chng rng ri. Phong tro bnh dn hc v, thanh ton nn m ch c pht ng v thu c kt qu. Cc ngnh 375

Gio dc, Y t c chn chnh, sp xp li. H thng cc trng t c chuyn thnh trng cng ca Nh nc. Nhng hot ng trn tuy mi l kt qu bc u, nhng c ngha chnh tr rt to ln. Thng qua , nhn dn min Nam, nht l nhn dn trong cc vng mi gii phng, yn tm, tin tng vo ch mi. Trn thc t, n gp phn n nh tnh hnh kinh t, chnh tr, x hi min Nam, to iu kin thun li cho vic hon thnh thng nht t nc. III- Hon thnh thng nht t nc v mt Nh nc y l yu cu tt yu ca cch mng, l nguyn vng chung ca nhn dn v l iu kin c bn thc hin thng nht t nc trn mi lnh vc. Thng 9-1975, Hi ngh ln th 24 Ban Chp hnh Trung ng ng (kho III) ra Ngh quyt nu r: Thng nht t nc va l nguyn vng tha thit nht ca nhn dn c nc, va l quy lut khch quan ca s pht trin cch mng Vit Nam, ca lch s dn tc Vit Nam. Ngh quyt cng nu ln cc nhim v y mnh cch mng x hi ch ngha min Bc v cc nhim v trc mt min Nam nhanh chng n nh tnh hnh, sm cng min Bc i vo qu o cch mng x hi ch ngha. T sau hi ngh Trung ng ng, mi mt cng tc chun b cho s thng nht t nc v Nh nc c trin khai. Trong hai ngy (5 v 6-11-1975), ti thnh ph Si Gn din ra cuc Hi ngh lin tch (m rng), bao gm U ban Trung ng Mt trn dn tc gii phng min Nam Vit Nam, U ban Trung ng Lin minh cc lc lng dn tc, dn ch v ho bnh Vit Nam, Chnh ph Cch mng lm thi Cng ho min Nam Vit Nam v Hi ng c vn ca Chnh ph, i in cc nhn s, tr thc yu nc v dn ch. Hi ngh tho lun v i ti nht tr v s cn thit sm hon thnh thng nht t nc, trc ht thng nht t nc v mt Nh nc. Hi ngh cng 376

thng qua nhng nguyn tc, bin php tin hnh hip thng gia hai min Nam - Bc v c on i biu min Nam tham d Hi ngh hip thng vi on i biu min Bc. T ngy 15 n 21-11-1975, Hi ngh chnh tr hip thng gm on i biu hai min Nam - Bc c t chc li thnh ph Si Gn. hi ngh hon ton nht tr cc vn thuc v ch trng, bc i, bin php thng nht t nc v Nh nc; ng thi nhn mnh: Cn t chc sm mt cuc Tng tuyn c trn ton b lnh th Vit nam bu ra Quc hi chung cho c nc. L c quan quyn lc cao nht ca Nh nc Vit Nam thng nht, Quc hi s xc nh th ch Nh nc, bu ra cc c quan lnh o ca Nh nc v quy nh Hin php mi ca nc Vit Nam thng nht. T u nm 1976, cng tc tuyn truyn, c ng cho cuc Tng tuyn c c trin khai trn phm vi c nc. Cc phng tin thng tin i chng c huy ng phc v cng tc tuyn truyn cho cuc Tng tuyn c. Ngy 25-4-1976, cuc Tng tuyn c bu Quc hi chung (c gi l Quc hi kho VI) c t chc trong c nc. Hn 23 triu c tri (98,8% tng s c tri) n nc i b phiu v bu ra 492 i biu tham gia vo c quan quyn lc cao nht ca Nh nc. Kt qu cuc Tng tuyn c c ngha quyt nh trn con ng i ti hon thnh thng nht t nc v mt Nh nc. T ngy 24-6 n ngy 3-7-1976, Quc hi kho VI hp phin u tin ti H Ni. Ti k hp lch s ny, Quc hi thng qua nhiu vn quan trng c ngha quyt nh trong vic hon thnh thng nht t nc v mt Nh nc. Quc hi quyt nh i tn nc Vit Nam Dn ch Cng ho thnh nc Cng ho x hi ch ngha Vit Nam (2-71976); thng qua Quc k, Quc ca, Quc huy. H Ni l th ca nc Vit Nam thng nht, thnh ph Si Gn i tn l thnh ph H Ch Minh. Quc hi bu cc c quan v cc chc v lnh o cao nht ca nc Cng ho x hi ch ngha Vit 377

Nam: Ch tch, Ph Ch tch nc, U ban Thng v Quc hi, Hi ng Chnh ph, Hi ng Quc phng, Chnh n To n nhn dn ti cao, Vin trng Vin Kim st nhn dn ti cao. Tn c Thng c bu lm Ch tch nc; Nguyn Lng Bng v Nguyn Hu Th l Ph Ch tch nc. Trng Chinh lm Ch tch U ban Thng v Quc hi. Phm Vn ng lm Th tng Chnh ph; cc Ph Th tng Chnh ph gm c: Phm Hng, Hunh Tn Pht, V Nguyn Gip, Nguyn Duy Trinh, L Thanh Ngh, V Ch Cng, Mi v v sau b sung thm T Hu (1980), Nguyn Lam (1980), Trn Qunh (1981). Quc hi bu U ban d tho Hin php, ng thi quyt nh trong khi cha c Hin php mi, nc Cng ho x hi ch ngha Vit Nam c t chc v hot ng theo Hin php nm 1959 ca nc Vit Nam Dn ch Cng ho vi nhng quyt ngh trn y, k hp ln th nht Quc hi kho VI l mc nh du vic hon thnh thng nht t nc v mt Nh nc. T sau , vic thng nht t nc trn cc lnh vc chnh tr, t tng, kinh t, vn ho, x hi s c tin hnh cng vi qu trnh thc hin nhng nhim v ca cuc cch mng x hi ch ngha trong phm vi c nc. Vic hon thnh thng nht t nc v mt Nh nc phn nh yu cu tt yu khch quan ca cch mng Vit Nam; ng thi n th hin tinh thn on kt thng nht v ch quyt tm xy dng mt nc Vit Nam thng nht ca dn tc Vit Nam. Hon thnh thng nht t nc v mt Nh nc to nn nhng c s php l mi rt thun li pht huy sc mnh ton din ca t nc, nhng kh nng to ln bo v T quc v m rng quan h hp tc quc t. Cu Hi - Bi Tp 1- Nhim v khc phc hu qu chin tranh, khi phc v pht trin kinh t - vn ho c nhn dn ta tin hnh nh th 378

no? 2- Vic hon thnh thng nht t nc v mt Nh nc v ngha lch s.

Chng IX

VIT NAM BC U I LN CH NGHA X HI (1976 - 1986) Chng IX nhm cung cp nhng kin thc c bn v cng cuc xy dng ch ngha x hi trong 10 nm u sau khi hon thnh thng nht t nc v Nh nc. Bn thng sau ngy min Nam c hon ton gii phng, vo thng 9-1975, Ban Chp hnh Trung ng ng (kho III) triu tp Hi ngh ln th 24 quyt nh nhim v cch mng c nc trong thi k mi. Hi ngh nu r c nc c chung nhim v cch mng x hi ch ngha, nhng trong thi k u, do nhng c im ring, cch mng mi min c nhng yu cu khc nhau. Min Bc phi tip tc y mnh s nghip xy dng ch ngha x hi v hon thin quan h sn xut x hi ch ngha; min Nam phi ng thi tin hnh ci to x hi ch ngha v xy dng ch ngha x hi. ng li cch mng x hi ch ngha v xy dng ch ngha x hi nc ta c ng chnh thc ra t i hi i biu ton quc ln th IV; sau tip tc c b sung, 379

iu chnh v pht trin trong cc i hi i biu ng ton quc. I- i hi i hiu ton quc ln th IV ca ng v k hoch Nh nc 5 nm (1976-1980) 1- i hi i biu ton quc ln th IV ca ng (12-1976) Hn 16 nm k t i hi i biu ng ton quc ln th III (9-1960), nhn dn ta vt qua nhng th thch cc k nghim trng v ginh c thng li v vang. t nc ta sch bng qun xm lc v hon thnh thng nht t nc v mt Nh nc. p ng yu cu mi ca cch mng c nc, ng ta quyt nh triu tp i hi i biu ton quc ln th IV, t ngy 14 n ngy 20-12-1976 ti th H Ni. Sau bi din vn khai mc ca Tn c Thng, i hi tho lun v thng qua Bo co chnh tr ca Ban Chp hnh Trung ng ng do L Dun trnh by; Bo co v phng hng, nhim v v mc tiu ch yu ca k hoch Nh nc 5 nm (1976-1980) do Phm Vn ng trnh by; Bo co tng kt cng tc xy dng ng v sa i iu l ng do L c Th trnh by. Trn c s phn tch tnh hnh mi mt ca t nc, Bo co chnh tr nu ln 3 c im ln: Mt l, "Nc ta vn trong qu trnh t mt x hi m nn kinh t cn ph bin l sn xut nh tin thng ln ch ngha x hi, b qua giai on pht trin t bn ch ngha" 1.y l c
1. ng Cng sn Vit Nam: Bo co chnh tr ca Ban Chp hnh Trung ng ng ti i hi i biu ton quc ln th IV. NXB S tht, H Ni, 1977, tr. 47.

380

im ln nht ca nc ta trn bc ng i ln ch ngha x hi. c im ny quy nh cuc cch mng x hi ch ngha nc ta l mt qu trnh bin i cch mng ton din, su sc v trit ; ng thi cng quy nh tnh cht lu di, kh khn v phc tp ca qu trnh . - Hai l, c nc ho bnh, c lp v thng nht ang tin ln ch ngha x hi vi nhiu thun li, song cng cn nhiu kh khn do hu qu chin tranh v cc tn d ca ch ngha thc dn mi gy ra. - Ba l, hon cnh quc t thun li, song cuc u tranh "ai thng ai" gia cch mng v phn cch mng cn rt gay go v phc tp. Nhng c im trn u tc ng mnh n qu trnh bin i ca cch mng nc ta. V vy, bn Bo co chnh tr xc nh ng li chung ca cch mng x hi ch ngha nc ta l: "Nm vng chuyn chnh v sn, pht huy quyn lm ch tp th ca nhn dn lao ng, tin hnh ng thi ba cuc cch mng: cch mng v quan h sn xut, cch mng khoa hc-k thut, cch mng t tng v vn ho, trong cch mng khoa hc-k thut l then cht; y mnh cng nghip ho x hi ch ngha l nhim v trung tm ca c thi k qu ln ch ngha x hi; xy dng ch lm ch tp th x hi ch ngha, xy dng nn sn xut ln x hi ch ngha, xy dng nn vn ho mi, xy dng con ngi mi x hi ch ngha; xa b ch ngi bc lt ngi, xo b ngho nn v lc hu; khng ngng cao cnh gic, thng xuyn cng c quc phng, gi gn an ninh chnh tr v trt t x hi; xy dng thnh cng T quc Vit Nam ho bnh, c lp, thng nht v x hi ch ngha; gp phn tch cc vo cuc u tranh ca nhn dn th gii v ho bnh, c lp dn tc, dn ch v ch ngha x hi" 1. Trn c s ng li chung, Bo co chnh tr nu ln ng
1. ng Cng sn Vit Nam: Bo co chnh tr ca Ban Chp hnh Trung ng ng ti i hi i bu ton quc ln th IV. NXB S tht, H Ni, 1977, tr. 47.

381

li kinh t ca nc ta trong sut thi k qu i ln ch ngha x hi l "y mnh cng nghip ho x hi ch ngha, xy dng c s vt cht - k thut ca ch ngha x hi, a nn kinh t nc ta t sn xut nh ln sn xut ln x hi ch ngha. u tin pht trin cng nghip nng mt cch hp l trn c s pht trin nng nghip v cng nghip nh, kt hp xy dng cng nghip v nng nghip c nc thnh mt c cu kinh t cngnng nghip; va xy dng kinh t trung ng va pht trin kinh t a phng, kt hp kinh t trung ng vi kinh t a phng trong mt c cu kinh t quc dn thng nht; kt hp pht trin lc lng sn xut vi xc lp v hon thin quan h sn xut mi; kt hp kinh t vi quc phng; tng cng quan h phn cng, hp tc, tng tr vi cc nc x hi ch ngha anh em trn c s chu ngha quc t x hi ch ngha, ng thi pht trin quan h kinh t vi cc nc khc trn c s gi vng c lp, ch quyn v cc bn cng c li; lm cho nc Vit Nam tr thnh mt nc x hi ch ngha c kinh t cng-nng nghip hin i, vn ho v khoa hc, k thut tin tin, quc phng vng mnh, c i sng vn minh, hnh phc" 1. Bo co chnh tr ra phng hng, nhim v ca k hoch pht trin kinh t v vn ho (1976 - 1980) nhm hai mc tiu va c bn va cp bch l bo m nhu cu ca i sng nhan dn, tch lu xy dng c s vt cht - k thut ca ch ngha x hi. Mun vy, phi ra sc thc hin cc nhim v pht trin vt bc v nng nghip, lm nghip, ng nghip, gii quyt mt cch vng chc nhu cu ca c nc v lng thc, thc phm v hng tiu dng thng dng... i hi quyt nh i tn ng Lao ng Vit Nam thnh ng Cng sn Vit Nam v thng qua iu l sa i ca ng.

1. ng Cng sn Vit Nam. Bo co chnh tr ca Ban Chp hnh Trung ng ng sd, tr. 67.

382

i hi bu Ban Chp hnh Trung ng mi do L Dun lm Tng B th. i hi i biu ton quc ln th IV ca ng l i hi ton thng ca s nghip gii phng dn tc, l i hi m u thi k c nc i ln ch ngha x hi. 2- Thc hin k hoch Nh nc 5 nm (1976 - 1980) Mc tiu c bn ca k hoch 5 nm (1976 - 1980) l pht trin v ci to kinh t - vn ho, pht trin khoa hc - k thut nhm xy dng mt bc c s vt cht - k thut ca ch ngha x hi, bc u hnh thnh c cu kinh t mi trong c nc, ch yu l c cu cng - nng nghip, ci thin mt bc i sng vt cht v vn ho ca nhn dn lao ng. t c nhng mc tiu c bn y, ng ta ch r: Trong 5 nm (1976 - 1980), phi "tp trung cao sc ca c nc, ca cc ngnh, cc cp to ra mt bc pht trin vt bc v cng nghip; ra sc y mnh lm nghip, ng nghip; pht trin cng nghip nh v cng nghip thc phm (bao gm c tiu cng nghip v th cng nghip) nhm gii quyt vng chc nhu cu ca c nc v lng thc, thc phm v mt phn quan trng hng tiu dng, ci thin mt bc i sng vt cht v vn ho ca nhn dn, to tch lu cho cng nghip ho x hi ch ngha" 1 . K hoch 5 nm 1976 - 1980 c v tr ht sc quan trng, bi v n va phi gii quyt nhng hu qu nng n ca 30 nm chin tranh v ca ch ngha thc dn mi , va phi t chc li nn knh t vn ngho nn, lc hu, xy dng mt bc nn sn xut ln x hi ch ngha trong c nc, t c s cho s nghip cng nghip ho nc nh. K hoch 5 nm c tin hnh
1. ng Cng .sn Vit Nam: Bo co chnh tr ca Ban Chp hnh Trung ng ng ti i hi i biu ton quc ln th IV. NXB S tht, H Ni. 1977. tr.73.

383

trong hon cnh c rt nhiu kh khn, tr ngi. Va ra khi cuc chin tranh chng M ko di trn 20 nm vi bao hu qu nng n cn li, nhn dn ta phi lin tip ng u vi cuc chin tranh xm lc bin gii pha Ty Nam v pha Bc T quc, phi chng li kiu chin tranh ph hoi nhiu mt ca cc th lc th ch cng vi chnh sch cm vn ca quc M . Khng nhng th, thin tai ln lin tip xy ra trong cc nm 1977, 1978 gy nn nhng thit hi khng nh i vi sn xut. Tri qua 5 nm thc hin, nhn dn ta t c nhiu thnh tu quan trng trn cc lnh vc khi phc v pht trin kinh t, vn ho. V khi phc v pht trin kinh t. Sau 5 nm phn u gian kh, n nm 1980, nhng hu qu nng n do chin tranh v thin tai gy ra c khc phc. Cc c s kinh t cng nghip, nng nghip, giao thng vn ti b ch ph hoi trc y v c bn c khi phc v bc u pht trin. Nng lc sn xut ca cc ngnh kinh t c tng cng mt bc. Trong cng nghip, nhn dn ta xy dng thm nhiu nh my mi v in, xi mng, c kh ng lc, ng, giy, ko si... Sn xut trong cng nghip c b sung thm 100.000 kw in, 2 triu tn than, 50 vn tn xi mng1. Nhiu cng trnh ang xy dng (nh my xi mng, nh my in, c kh ng lc, c kh ng v sa cha tu thuyn, cc nh my ng, nh my giy...) s a vo sn xut trong nhng nm 1981 1985. H thng giao thng vn ti c khi phc v xy dng thm, gm 1.700 km ng st, 3.800 km ng t, 30.000

1.2.3. ng Cng sn Vit Nam: Vn kin i ht i biu ton quc ln th V, Tp 1. NXB S tht. H Ni. 1982. tr.30.

384

mt cu, 4.000 mt bn cng...1. ng ch l tuyn ng st thng nht Bc - Nam, sau 30 nm b gin on, tr li hot ng bnh thng. Trong nng nghip, nh tng cng cc bin php khai hoang, thm canh tng v, din tch gieo trng c m rng thm gn 12 triu hcta. Vi kt qu ny, lao ng x hi bc u c phn b li, thu ht hng triu lao ng cc vng ng dn, ch yu l cc thnh th min Nam v vng ng bng Bc B, i xy dng cc vng kinh t mi (ch yu l vng ng bng sng Cu Long, min ng Nam B v Ty Nguyn). Sn xut nng nghip c trang b thm 18.000 my ko cc loi, a t l c gii ho lm t ln 25% din tch gieo trng 2. V ci to quan h sn xut: Cng cuc ci to x hi ch ngha c y mnh vi tc nhanh trong cc vng mi gii phng min Nam. Cuc u tranh nhm xo b t sn mi bn c tin hnh t cui nm 1975 v n gia nm 1976 th hon thnh. Tip l cng cuc ci to x hi ch ngha i vi cng thng nghip t bn t doanh c tin hnh theo phng chm ci to kt hp vi xy dng v t chc ti sn xut. n gia nm 1979, cng cuc ci to i vi b phn t sn dn tc cn bn hon thnh. Trong cng nghip, chng ta chuyn quyn s hu 1.500 x nghip t bn loi ln v va, ri sp xp li thnh 650 x nghip quc doanh v cng t hn doanh, chim 70% tng gi tr sn lng cng nghip ton min Nam. Cc ngnh th cng nghip v thng nghip cng c sp xp v t chc li. i b phn giai cp nng dn c t chc i dn vo con

385

ng lm n tp th x hi ch ngha c cc hnh thc thch hp (t on kt sn xut, tp on sn xut v hp tc x sn xut). n cui nm 1979, ton min Nam xy dng c hn 600 hp tc x sn xut 9.000 tp on sn xut v hng ngn t on kt sn xut. V vn ho - gio dc - y t: Cng cuc xy dng nn vn ho mi c trin khai trong c nc. Vn ho phn ng, lc hu, i try do ch c li min Nam c loi tr tng bc. Cc hot ng vn ho, vn ngh, th dc th thao ngy cng mang tnh cht qun chng rng ri. Cc ngnh Vn hc, Ngh thut, Khoa hc x hi, Thng tin, Bo ch... kp thi phn nh nhim v chnh tr, lm sng r quan im, ng li ca ng. Ngnh Gio dc t mu gio n i hc v trung hc chuyn nghip u pht trin mnh. Ring trong nm hc 1979 1980, c nc c gn 1,5 triu hc sinh mu gio, khong 11,7 triu hc sinh ph thng cc cp, trn 13 vn hc sinh trung hc chuyn nghip v 15 vn sinh vin i hc. Tnh chung, s ngi i hc trong c nc l 15 triu ngi (bng 1/3 s dn). Trong cc vng mi gii phng min Nam, phong tro bnh dn hc v pht trin mnh m, thu ht nhiu ngi tham gia; nn m ch trong vng mi gii phng v c bn c thanh ton. Cng tc chm sc sc kho ca nhn dn c ch trng. Mng li y t bao gm cc bnh vin, phng khm bnh, trm y t, nh h sinh c s iu dng c m rng. Trong hon cnh ht sc kh khn ca t nc giai on 1 976 - 1 980, nhng thnh tu t c v cc mt nu trn l rt to ln. Nhng thnh tu y gip cho nhn dn ta vt qua nhiu kh khn, "pht trin ln mt th chin lc mi, vng chc hn so vi trc y, to ra kh nng to ln hn bo v 386

T quc v xy dng thnh cng ch ngha x hi" 1. Bn cnh nhng thnh tu v tin b, trong qu trnh thc hin k hoch Nh nc 5 nm (1976 - 1980), chng ta vn cn nhiu hn ch, yu km. V kinh t, nc ta ng trc nhng vn rt gay gt: Thnh phn kinh t quc doanh v kinh t tp th lun b thua l, khng pht huy c vai tr, tc dng; trong khi , cc thnh phn kinh t c th v t hu b ngn cm. Nn kinh t quc dn mt cn i ngy cng nghim trng. Thu nhp quc dn v nng sut lao ng thp, khng m bo c nhu cu tiu dng ca x hi trong khi dn s tng nhanh. Lng thc, vi mc v cc hng tiu dng thit yu u thiu. Tinh hnh cung ng nng lng, vt t; tnh hnh giao thng vn ti rt cng thng. Th trng, vt gi, ti chnh, tin t khng n nh... V x hi, i sng ca nhn dn lao ng cn nhiu kh khn, nht l i sng ca cng nhn, vin chc v nng dn nhng vng b thin tai, ch ho. S ngi lao ng cha c cng n vic lm cn ng. Trong i sng kinh t, vn ho, trong np sng v an ton x hi c nhng biu hin tiu cc ko di... Nguyn nhn ca nhng mt yu km ni trn trc ht l do nn kinh t nc ta ch yu l kinh t nng nghip ngho nn, lc hu, li b chin tranh tn ph nng n; s chng ph ca cc th lc th ch, nht l chnh sch cm vn ca quc M. Bn cnh nhng nguyn nhn khch quan, "kh khn cn do khuyt im sai lm ca cc c quan ng v Nh nc ta t Trung ng n c s v lnh o v qun l kinh t, qun l x hi. Trn nhng mt nht nh, khuyt im, sai lm v lnh o v qun l l nguyn nhn ch yu gy ra hoc lm
1. ng Cng sn Vit Nam: Vn kin i hi i biu ton quc ln th V - Tp I... Sd, tr. 32.

387

trm trng thm tnh hnh kh khn v kinh t v x hi..." 1 ."Chng ta cha thy ht nhng kh khn, phc tp ca con ng i ln ch ngha x hi t mt nn kinh t m sn xut nh cn ph bin; thy cha ht quy m ca nhng o ln kinh t v x hi sau mt cuc chin tranh lu di... Do , chng ta ch quan, nng vi ra mt s ch tiu qu ln v quy m v qu cao v tc xy dng c bn v pht trin sn xut, nht l lc ban u... Chng ta duy tr qu lu c ch qun l hnh chnh quan liu, bao cp, chm thay i cc chnh sch, ch km hm sn xut..." 2. Nhng mt hn ch, yu km trong cng tc lnh o v qun l kinh t, qun l x hi chm c khc phc lm tng thm kh khn vn c t trc. Trong khi , cc th lc th ch y mnh cc hot ng khiu khch, xm lc bin gii, buc nhn dn ta phi cm v kh chin u bo v ton ven lnh th T quc. II- Chin u bo v ton vn lanh th ca T quc (1975 1979) Sn c m mu t trc, ngay t khi ln cm quyn sau thng li ca cuc khng chin chng M, tp on Pn Pt lng Xari - Khiu Xamphon, i din cho phi "Khme " Campuchia, c nhng hnh ng xm lc lnh th nc ta. Ngy 3-5-1975, chng cho qun b nh chim o Ph Quc. Ngy 10-5-1975, chng nh chim o Th Chu. Trong nhng ngy tip theo, chng lin tip xm phm nhiu vng lnh th dc bin gii nc ta t H Tin n Ty Ninh.

1.2. ng Cng sn Vit Nam: Vn kin i hi i biu ton quc ln th V - Tp I.Sd, tr. 36. 37.

388

T thng 4-1977, t nhng cuc xung t v trang l t, tp on Pn Pt m rng dn thnh cuc chin tranh ln trn ton tuyn bin gii Ty Nam T quc ta. Trong cc thng 9, 10, 11-1977, chng huy ng t 3 n 5 s on ch lc tin cng dc bin gii nc ta theo nhiu hng. Mu ca tp on Pn Pt l tin hnh cuc chin tranh lu di, xm chim tng b phn kt hp vi gy bo lon trong ni a, tin ti xm chim ton b lnh th Vit Nam. Trc tnh hnh trn, vi thin ch ho bnh, mong mun sm chm dt xung t v trang bng thng lng ho bnh, nm 1978, ng v Nh nc ta ch ng a ra ngh 3 im: Mt l, chm dt ngay cc hot ng qun s th ch dc bin gii, lc lng v trang mi bn ng su trong lnh th ca mnh, cch ng bin 5 km. Hai l, hai bn Chnh ph gp nhau bn bc v k mt hip c hu ngh khng xm lc nhau v mt hip c v bin gii. Ba l, hai bn tho thun mt hnh thc thch hp v th thc nhm bo m v gim st quc t vng bin gii gia hai nc. t r thin ch, t m 5-11-1978, Vit Nam n phng lui qun v cch bin gii 5 km. Ngc li, tp on Pn Pt li tng cng hn na lc lng qun ch lc dc bin gii, chun b cho hnh ng tin cng qun s ln hn. Ngy 22-12-1978, tp on Pn Pt huy ng lc lng ln, gm 19 s on trong tng s 23 s on b binh, cng nhiu n v pho binh, xe tng... n st bin gii pha ng, tin cng vo khu vc Bn Si thuc tnh Ty Ninh vi nh chim th x Ty Ninh, m ng tin su vo lnh th nc ta. bo v lnh th ca T quc, qun v dn ta t chc phn cng v tin cng mnh, tiu dit ton b cnh qun xm lc khi chng va t chn ti. Tha thng, qun ta trin khai cuc tin cng tiu dit v lm tan r i b phn qun ch lc ca ch ngay ti ni xut pht. Ton b qun xm lc b qut 389

sch khi b ci nc ta. Ho bnh c lp li trn bin gii Ty Nam ca T quc chin thng bin gii Ty Nam ca qun v dn ta gp phn to iu kin thun li cho cch mng Campuchia i ti thng li. Ch mt thi gian ngn sau tht bi trong cuc chin tranh xm lc bin gii Ty Nam Vit Nam, tp on Pn Pt - lng Xari - Khiu Xamphon b qun v dn Campuchia ni dy p tan. Ngy 7-1-1979, th Phnm Pnh c hon ton gii phng, nc Cng ho Nhn dn Campuchia v Hi ng nhn dn cch mng Campuchia tuyn b thnh lp. Trong khi chin. u chng li cuc chin tranh xm lc do tp on Pn Pt - lng Xari - Khiu Xamphon gy ra bin gii pha Ty Nam T quc, qun v dn.. ta phi i ph vi nhng hnh ng chng ph, khiu khch ca cc th lc th ch bin gii pha Bc. Sng ngy 17-2-1979, ch huy ng 32 s on b binh (tng ng 60 vn qun), 550 xe tng, 450 khu pho, 1.260 sng ci... m cuc tn cng vo lnh th nc ta, dc theo bin gii pha Bc, t huyn (nay l th x) Mng Ci (Qung Ninh) n Phong Th (Lai Chu). Vp phi tinh thn chin u quyt lit ca qun v dn ta, li b d lun trong nc v th gii phn i mnh m, ch phi tuyn b thc hin rt qun khi nc ta t 5-3-1979 n 18-31979. Sau chin tranh kt thc, vi s c gng ca cc bn, quan h lng ging, tnh on kt, hu ngh vn c t lu i gia Vit Nam - Trung Quc, Vit Nam - Campuchia dn n c hn gn tr li. Thng li trong chin u bo v ton vn lnh th T quc to iu kin thun li cho nhn dn ta tip tc thc hin nhim v k hoch 5 nm 1976 - 1980. Tuy nhin, bc vo nm 1979, nn kinh t - x hi nc ta i dn vo cuc khng hong. Thc trng ca t nc i hi ng phi kim im li ng li, ch trng, nh gi khch quan thnh tu 390

v khuyt im, vch r nhng nhim v, mc tiu, ch trng v bin php ln khai thc mi tim nng, khc phc nhng kh khn v khuyt im, gii quyt ng nhng vn quan trng v cp bch v xy dng v bo v T quc, v sn xut v i sng... nhm tip tc a s nghip cch mng tin ln. III- i hi i biu ton quc ln th V ca ng v k hoch Nh nc 5 nm (1981 - 1985) 1- i hi i biu ton quc tn th V ca ng (3-1982) i hi hp t ngy 27 n 3 1 -3- 1982 ti th H Ni. Tham d i hi c 1.033 i biu thay mt hn 1.727.000 ng vin trong c nc. i hi tho lun v nht tr thng qua Bo co chnh tr ca Ban Chp hnh Trung ng. i hi khng nh: "Nm nm qua c ghi vo lch s dn tc nh mt on ng thng li rt v vang ca cch mng Vit Nam" 1: - hon thnh thng nht t nc v mt Nh nc, nhanh chng thit lp h thng chuyn chnh v sn trong c nc v thc hin nhiu chnh sch nhm thc y qu trnh thng nht t nc trn mi phng din. - Nhanh chng n nh tnh hnh chnh tr, kinh t - x hi, tng bc khc phc hu qu chin tranh, ng thi t c nhiu thnh tu v kinh t - vn ho. - Lm tht bi bc u m mu v hnh ng ca cc th lc th ch i vi cch mng nc ta, bo v vng chc T quc x hi ch ngha, lm trn nhim v quc t i vi cch mng Lo v Campuchia. - Cng vi vic gia nhp Hi ng tng tr kinh t (1978),
1. ng Cng sn Vit Nam. Vn kin i hi i biu ton quc ln th V Tp I...Sd, tr. 32.

391

nc ta k vi Lin X, Lo, Campuchia v cc nc x hi ch ngha anh em nhiu hip c v hip nh v ho bnh, hu ngh, hp tc, kinh t, vn ho... gp phn m rng quan h vi cc nc. Nhng s kin trn c ngha rt ln i vi cch mng nc ta, to iu kin thun li cho nhn dn ta trn chng ng tip theo. Tuy nhin, s nghip cch mng x hi ch ngha ca nc ta din ra trong bi cnh quc t c nhiu bin ng phc tp. Chnh sch cm vn ca quc M cng vi nhng hot ng chng ph ca cc th lc th ch lm tng thm kh khn cho nn kinh t - x hi nc ta. t nc ta ang trong tnh th va c ho bnh, va phi ng u vi mt kiu chin tranh ph hoi nhiu mt ca cc th lc th ch chng c lp dn tc v ch ngha x hi trn th gii cng nh trong khu vc. Xut pht t tnh hnh trn, i hi nu r: "... trong giai on mi ca cch mng, ton dn, ton qun ta, di s lnh o ca ng, phi on kt mt lng, ra sc phn u lm hai nhim v chin lc: Mt l xy dng thnh cng ch ngha x hi. Hai l sn sng chin u, bo v vng chc T quc Vit Nam x hi ch ngha" 1. Hai nhim v chin lc c quan h mt thit vi nhau. Phi xy dng ch ngha x hi t c nhng kt qu thit thc lm cho t nc mnh ln v mi mt v trong mi hon cnh th mi c sc nh thng mi cuc chin tranh xm lc ca ch, bo v vng chc T quc. Ngc li, c tng cng phng th t nc, lm tht bi chin tranh ph hoi nhiu mt ca cc th lc th ch v bo m cho t nc

1. ng Cng sn Vit Nam: Vn kin i hi i biu ton quc ln th V Tp I... Sd, tr. 42.

392

lun lun c vng chc th mi c iu kin xy dng thnh cng ch ngha x hi. Nhng trong khi khng bung lng nhim v cng c quc phng, bo v T quc, "ng ta v nhn dn ta phi t ln hng u nhim v xy dng ch ngha x hi. Bi v, ch ngha x hi khng nhng l mc ch ca ton b s nghip ca chng ta, m cn v ch ngha x hi, s vng mnh ca ch x hi ch ngha l bo m cho c lp t do ca T quc" 1. i hi khng nh tip tc thc hin ng li chung ca cch mng x hi ch ngha v ng li xy dng kinh t x hi ch ngha trong thi k qu do i hi ln th IV ra. ng li chung v ng li kinh t ch o mi hot ng ca ton ng, ton dn, ton qun ta trong c thi k qu . Tuy nhin, n i hi V, ng li xy dng ch ngha x hi trong thi k qu bt u c s iu chnh, b sung, pht trin, c th ho cho c nc, cng nh cho tng ngnh, tng lnh vc, st vi nhng iu kin lch s ca t nc, vi nhng yu cu v kh nng ca nhn dn ta trong tng chng ng. i hi xc nh thi k qu ln ch ngha x hi nc ta phi tri qua nhiu chng ng. Chng ng trc mt bao gm 5 nm (1981 - 1985) v ko di cho n nm 1990, l khong thi gian c tm quan trng c bit. y "l chng ng tip tc xy dng ch ngha x hi v ci to x hi ch ngha, tng cng hn na s nht tr v chnh tr v tinh thn ca nhn dn, gim bt v khc phc kh khn, n nh v ci thin i sng nhn dn, chn ng v loi tr cc biu hin tiu cc, t nhng tin b quan trng trong mi lnh vc, to ra th cn i mi ca nn kinh t, ng thi chun b cho nhng bc tin vng chc v mnh m hn trong nhng chng ng tip

1.2. Vn kin i hi i biu ton quc ln th V, Tp I... Sd, tr. 47 - 51.

393

theo" 1. Cn c vo ng li ca ng v xut pht t thc trng ca nn kinh t quc dn, i hi xc nh nhng mc tiu kinh t - x hi tng qut ca chng ng u trong thi k qu l: p ng nhng nhu cu cp bch v thit yu nht, dn dn n nh, tin ln ci thin mt bc i sng vt cht v vn ha ca nhn dn, trc ht l gii quyt vng chc vn lng thc, thc phm, p ng tt hn nhng nhu cu v mc, hc hnh, cha bnh, v , i li v chm sc tr em v cc nhu cu tiu dng thit yu khc. Tip tc xy dng c s vt cht - k thut ca ch ngha x hi, ch yu nhm thc y sn xut nng nghip hng tiu dng v xut khu, ng thi tng thm trang b k thut cho s pht trin mnh m hn na ca cng nghip nng trong chng ng tip theo. Hon thnh cng cuc ci to x hi ch ngha cc tnh min Nam; tip tc hon thin quan h sn xut x hi ch ngha trong c nc. p ng cc nhu cu ca cng cuc phng th t nc, cng c quc phng v gi vng an ninh, trt t an ton x hi. i hi thng qua nhng nhim v vn ho, x hi, tng cng Nh nc x hi ch ngha, pht ng phong tro cch mng ca qun chng, chnh sch i ngoi, nhim v nng cao sc chin u ca ng. i hi thng qua iu l (sa i) ca ng v bu Ban Chp hnh Trung ng ng gm 116 u vin chnh thc v 36 u vin d khuyt, do L Dun lm Tng B th. i hi ln th V ca ng l kt qu ca mt qu trnh lm vic nghim tc, tp hp kin ca ton ng nhm gii quyt nhng vn gay gt, nng bng ang t ra ca cch mng Vit Nam. i hi nh du mt bc chuyn bin mi v s

394

lnh o ca ng trn con ng i ln ch ngha x hi. 2- Thc hin. k hoch Nh nc 5 nm (1981 - 1985) K hoch Nh nc 5 nm c thng qua ti i hi ln th V ca ng. Mc tiu c bn ca k hoch l pht trin thm mt bc, sp xp li c cu v y mnh ci to x hi ch ngha nn kinh t quc dn, nhm c bn n nh tnh hnh kinh t v x hi, p ng nhng nhu cu cp bch v thit yu nht ca i sng nhn dn, gim nh nhng mt cn i nghim trng nht ca nn kinh t, khc phc mt bc quan trng tnh hnh khng bnh thng v phn phi, lu thng, tng thm tin v iu kin tin ln mnh m v vng chc hn trong nhng nm sau. Vt qua mi kh khn, tr ngi do nhng hn ch, yu km ca thi k trc v s chng ph ca cc th lc th ch, trong 5 nm thc hin k hoch Nh nc (1981 - 1985), nhn dn ta t c nhiu thnh tu v tin b quan trng. Trc ht, chng ta chn c gim st ca nn kinh t. Sn xut nng nghip tng tc bnh qun mi nm l 4,9% (so vi 1,9% mi nm trong thi k 1976 - 1980). Sn lng lng thc tng bnh qun mi nm t 13,4 triu tn (thi k 1976 - 1980) ln 17 triu tn (thi k 1981 - 1985). Sn xut cng nghip tng tc bnh qun mi nm 9,5% (so vi 0,6% mi nm trong thi k 1976 - 1980). Thu nhp quc dn tng bnh qun mi nm l 6,4% (so vi 0 4% mi nm trong thi k 1976 - 1980). Nng lc sn xut trong mt s ngnh kinh t c nng ln. Trong 5 nm, chng ta hon thnh hng trm cng trnh tng i ln v hng nghn cng trnh va v nh; trong c nhng cng trnh quan trng v du kh; in, c kh, xi mng, dt, ng, thy li, giao thng... Trong 5 nm, nng lc sn 395

xut trong cng nghip c b sung thm 456.000 kw in, 2,5 triu tn than, 2,4 triu tn xi mng, 33.000 tn si, 58.000 tn giy, du m bt u c khai thc, cc cng trnh thy in Ho Bnh, Tr An c khi cng xy dng. Trong sn xut nng nghip, c thm 309.000 ha c ti nc, 186.000 ha c tiu ng, 241,000 ha c khai hoang v a vo sn xut 1 . Cng tc khoa hc k thut c y mnh, gp phn thc y sn xut, nht l sn xut nng nghip, pht trin nhanh. iu ng ch l, trn phm vi c nc, bt u xut hin nhiu c s sn xut v kinh doanh kh, nhiu huyn lm n tt; mt s a phng v ngnh c cch lm n nng ng, sng to, c hiu qu. Thc tin sinh ng ca cc c s, cc a phng, cc ngnh cung cp nhng kinh nghim qu bu cho s lnh o ca ng v Nh nc. Cng cuc ci to x hi ch ngha tip tc c y mnh. i b phn nng dn min Nam i vo con ng lm n tp th, ng bo Ty Nguyn tch cc tham gia xy dng cuc sng mi. Vic p dng rng ri phng thc khon sn phm cui cng n nhm v ngi lao ng theo tinh thn Ch th s 100 - CT/TW ngy 13-1-1981 ca Ban B th Trung ng ng tuy cha hon thin v cn nhiu thiu st, nhng gp phn quan trng to nn bc pht trin sn xut nng nghip. N khng ch thc y tng nng sut, tng sn lng, m cn tit kim c chi ph, bo m sn xut c hiu qu kinh t cao hn. S nghip vn ho, gio dc, y t pht trin v c nhng ng gp quan trng vo vic xy dng nn vn ho mi, con ngi mi x hi ch ngha. Cng vi vic chm lo ci thin i sng nhn dn, Nh nc
1. ng Cng sn Vit Nam. Vn kin i hi i biu ton quc ln th VI - NXB S tht, H Ni. 1987, tr. 14.

396

ta cn chm lo bo m cc nhu cu ca quc phng v an ninh, thc hin chnh sch hu phng qun i. Nhn dn ta ginh thm nhng thng li to ln trong s nghip bo v T quc, gi vng an ninh chnh tr v lm ngha v quc t, lm tht bi mt bc chin tranh ph hoi nhiu mt ca ch, tiu dit v lm tan r i b phn lc lng phn ng FULRO vng Ty Nguyn, bt gn nhiu nhm phn ng khc v bn gin ip, thm bo... Phong tro qun chng bo v an ninh T quc c y mnh. Nhng thnh tu t c trong thi k 1981 - 1985 l to ln, nhng nhng kh khn, yu km trn lnh vc kinh t - x hi ca thi k trc khng c khc phc, thm ch c mt cn trm trng thm: - sn xut tuy tng hn trc, nhng cn chm so vi kh nng sn c v cng sc b ra; cha p ng c yu cu cn nhanh chng n nh i sng ca nhn dn cng nh yu cu tch ly cng nghip ho v cng c quc phng. Mt s ch tiu quan trng ca k hoch 5 nm (sn xut lng thc, xi mng, than, g, vi, hng xut khu...) khng t nh hng khng tt n ton b hot ng kinh t v i sng ca nhn dn. - Hiu qu sn xut v u t thp. Cc x nghip cng nghip nhn chung ch s dng c mt na cng sut thit k; nng sut lao ng gim, cht lng sn phm st km. - Ti nguyn ca t nc cha c khai thc tt, li b s dng lng ph, nht l t nng nghip v ti nguyn rng; mi trng sinh thi b ph hoi. Lu thng cha thng sut, phn phi khng hp l, vt gi tng nhanh, gy tc ng xu n sn xut, i sng v x hi. Nhng mt cn i ln trong nn kinh t (gia cung v cu v lng thc, thc phm, hng tiu dng, nng lng, nguyn liu, vn ti..., gia thu v chi, gia xut khu v nhp khu...) chm c gim nh, thm ch c mt gay gt hn trc. 397

Quan h sn xut x hi ch ngha chm c cng c. Thnh phn kinh t quc doanh khng pht huy c vai tr ch o trong khi cc thnh phn kinh t khc cha c s dng v ci to tt i sng ca nhn dn, nht l cng nhn vin chc, cc vng su, vng xa, vng gp thin tai cn gp nhiu kh khn, thiu thn. Nhiu ngi lao ng cha c hoc cha vic lm. Nhiu nhu cu ti thiu ca nhn dn v i sng vt cht v vn ho cha c bo m. - Hin tng tiu cc trong x hi cha c ngn chn, thm ch cn pht trin. Cng bng x hi b vi phm. Php lut, k cng khng nghim. Nhng hnh vi ca quyn, tham , "mc ngoc" ca mt s cn b v nhn vin nh nc, nhng hot ng lm n phi php. . . cha b x l kp thi v nghim khc . Thc trng ni trn lm gim lng tin ca qun chng i vi s lnh o ca ng v s iu hnh ca cc c quan Nh nc. "Nhn chung, chng ta cha thc hin c mc tiu do i hi ln th V ra l v c bn n nh tnh hnh kinh t x hi, n nh i sng nhn dn" 1. Nguyn nhn ch yu dn n tnh trng trn l do chng ta "khng nghim chnh thc hin nhng kt lun ng n ca i hi ln th V ca ng v c th ho ng li kinh t trong chng ng u tin, cha kin quyt khc phc ch quan nng vi v bo th tr tr trong b tr c cu kinh t, ci to x hi ch ngha v qun l kinh t, li phm nhng sai lm mi, nghim trng trong lnh vc phn phi, lu thng; bung lng chuyn chnh v sn trong qun l kinh t, x hi, trong u tranh t tng, vn ho, trong vic chng li nhng
1.2. ng Cng sn Vit Nam: Vn kin i hi i biu ton quc ln th VI... Sd, tr. 1 8, 212.

398

m mu, th on ph hoi thm c ca k th" 1. Cu Hi - Bi Tp 1- Nu nhng c im ln ca nc ta khi bc vo thi k qu i ln ch ngha x hi. Nhng c im c nh hng nh th no n qu trnh thc hin cch mng x hi ch ngha? 2- Trnh by nhng thnh tu v hn ch, yu km trong qu trnh thc hin cc mc tiu kinh t - x hi qua hai k hoch 5 nm (1976 - 1980 v 1981 -1985). ng Cng sn Vit Nam: Vn kin i hi i biu ton quc ln th VI... Sd, tr. 1 8, 212. Chng X

VIT NAM TRN NG I MI I LN CH NGHA X HI (1986 - 2000) Chng X cung cp nhng kin thc c bn v cng cuc xy dng ch ngha x hi nc ta theo ng li i mi do i hi i biu ton quc ln th Vi ca ng ra. Nhng thnh tu t c trong thi k i mi lm thay i su sc i sng kinh t - x hi ca t nc. I- Bc u thc hin ng li i mi (1986-1990) Vo na sau nhng nm 80 ca th k XX., tnh hnh th gii tip tc c nhng din bin phc tp. Trong khi cc nc t bn y mnh cuc cch mng khoa hc - k thut, nhanh chng vt qua khng hong pht trin i ln, cc nc x hi ch ngha ngy cng gp nhiu kh khn v kinh t - x hi, dn dn i ti khng hong. Trong quan h quc t, xu th i u 399

chuyn dn sang xu th i thoi. trong nc, nhn dn ta ginh thm c nhng thnh tu quan trng trn nhiu lnh vc, ci bin c mt phn c cu kinh t x hi. Song, chng ta cha tin xa c bao nhiu, tri li cn gp nhiu kh khn v khuyt im mi. Trong thi k thc hin k hoch 5 nm (1981 - 1985), chng ta khng thc hin c mc tiu ra l n nh tnh hnh knh t - x hi, n nh i sng nhn dn. Sai lm v tng iu chnh gi, lng, tin cui nm 1985 a nn kinh t - x hi nc ta lm vo khng hong trm trng. Tnh hnh trn i hi phi i mi ton din a t nc thot khi khng hong v pht trin i ln. Trong bi cnh y, i hi i biu ton quc ln th VI ca ng hp ti H Ni, t ngy 15 n ngy 18-12-1976. Tham d i hi c 1.129 i biu thay mt gn 1,9 triu ng vin trong c nc. Nguyn Vn Linh, U vin B Chnh tr c din vn khai mc i hi. Trng Chinh, Tng B th ca ng c Bo co chnh tr ca Ban Chp hnh Trung ng ng. V Vn Kit c Bo co v phng hng, mc tiu ch yu pht trin kinh t- x hi trong 5 nm (1986 - 1990). Vi tinh thn "nhn thng vo s tht, nh gi ng s tht, ni r s tht", i hi khng nh nhng thnh tu t c, ng thi nu ra nhng mt hn ch, yu km v vch r nhng nguyn nhn ca s yu km. T thc tin cch mng trong 10 nm va qua, i hi rt ra 4 bi hc kinh nghim quan trng: Mt l, trong ton b hot ng ca mnh, ng phi qun trit t tng "ly dn lm gc", xy dng v pht huy quyn lm ch ca nhn dn lao ng. Hai l, ng phi lun lun xut pht t thc t, tn trng v hnh ng theo quy lut khch quan. Nng lc nhn thc v hnh ng theo quy lut l iu kin bo m s lnh o ng n ca ng. 400

Ba l, phi bit kt hp sc mnh ca dn tc vi sc mnh ca thi i trong iu kin mi. Bn l, phi xy dng ng ngang tm nhim v chnh tr ca mt ng cm quyn lnh o nhn dn tin hnh cuc cch mng x hi ch ngha. Trn c s , i hi khng nh quyt tm ca ton ng, ton dn v ton qun ta l "... em ht tinh thn v lc lng, tip tc thc hin thng li hai nhim v chin lc xy dng thnh cng ch ngha x hi v bo v vng chc T quc Vit Nam x hi ch ngha,ng thi tch cc gp phn vo cuc u tranh chung ca nhn dn th gii v ho bnh, c lp dn tc, dn ch v ch ngha x hi" 1. i hi khng nh tip tc thc hin ng li chung ca cch mng x hi ch ngha v ng li xy dng nn kinh t x hi ch ngha do cc i hi ln th IV v ln th V ca ng xc nh. Tuy nhin, v nhn thc, ng ta c nhng iu kin hiu bit y hn v con ng tin ln ch ngha x hi nc ta. Thi k qu nc ta, do tin thng ln ch ngha x hi t mt nn sn xut nh, b qua giai on pht trin t bn ch ngha, ng nhin phi lu i v kh khn, tri qua nhiu chng ng. "Chng ng u tin l mt bc qu nh trong bc qu ln", i hi nu r: "nhim v bao trm, mc tiu tng qut ca nhng nm cn li ca chng ng u tin l n nh mi mt tnh hnh kinh t-x hi, tip tc xy dng nhng tin cn thit cho vic y mnh cng nghip ho x hi ch ngha trong chng ng tip theo" 2.

1.2. ng Cng sn Vit Nam: Vn kin i hi i biu ton quc ln th VI... Sd. tr. 37. 38, 42.

401

Theo quan im ca ng, n nh tnh hnh kinh t-x hi bao gm c n nh sn xut, n nh phn phi, lu thng, n nh i sng vt cht v vn ho, tng cng hiu lc ca t chc qun l, lp li trt t, k cng v thc hin cng bng x hi n nh v pht trin gn lin vi nhau trong qu trnh vn ng tin ln, n nh pht trin v c pht trin mi n nh c. Xut pht t nhim v bao trm v mc liu tng qut, i hi VI xc nh nhng mc tiu c th v kinh t - x hi cho nhng nm cn li ca chng ng u tin l: 1 - Sn xut tiu dng v c tch lu. Hng mi c gng vo vic p ng nhng nhu cu cp bch v thit yu ca x hi, dn dn n nh v tin ln ci thin mt bc i sng vt cht v vn ho ca nhn dn n nh i sng nhn dn phi i i vi bo m yu cu c tch lu t ni b nn kinh t quc dn sc tip nhn v a vo ti sn xut m rng vn vay v vin tr ca nc ngoi. 2- Bc u to ra mt c cu kinh t hp l nhm pht trin sn xut. 3- Xy dng v hon thin mt bc quan h sn xut mi ph hp vi tnh cht v trnh pht trin ca lc lng sn xut. Cng c thnh phn kinh t x hi ch ngha bao gm c khu vc quc doanh v khu vc tp th mt cch ton din, c v ch s hu, ch qun l, ch phn phi lm cho thnh phn kinh t ny gi vai tr chi phi trong nn kinh t quc dn, th hin tnh u vit v nng sut lao ng, cht lng sn phm, thu nhp ca ngi lao ng v tch lu cho s nghip cng nghip ho. 4- To ra chuyn bin tt v mt x hi. Mun vy, cn gii quyt mt phn quan trng vic lm cho ngi lao ng v bo m v c bn phn phi theo lao ng; thc hin cng bng x 402

hi ph hp vi iu kin c th ca nc ta; loi b nhng ngun thu nhp do lm n phi php m c. Trong s nghip xy dng nn vn ho mi, c bit ch xy dng quan h x hi v li sng lnh mnh, khc phc cc hin tng tiu cc; gi gn v pht huy tinh thn dn ch, nhn o, ch ngha anh hng v nhng gi tr vn ho khc ca truyn thng dn tc v cch mng. 5- Bo m nhu cu cng c quc phng v an ninh. Trong nhng nm cn li ca chng ng u tin, trc mt l trong k hoch 5 nm 1986 - 1990, phi tht s tp trung sc ngi, sc ca vo vic thc hin cho bng c ba chng trnh mc tiu v lng thc - thc phm, hng tiu dng v hng xut khu. V lng thc: Bo m lng thc n cho ton x hi v c d tr. p ng mt cch n nh nhu cu thit yu v thc phm. Mc tiu dng lng thc, thc phm phi bo m ti sn xut sc lao ng. V hng tiu dng: Sn xut p ng c nhu cu bnh thng ca nhn dn thnh th v nng thn v nhng sn phm cng nghip thit yu. V hng xut khu: To c mt s mt hng xut khu ch lc; kim ngch xut khu p ng c phn ln nhu cu nhp khu vt t, my mc, ph tng v nhng hng ho cn thit. Yu cu cp bch v lng thc, thc phm, v nguyn liu sn xut hng tiu dng, hng xut khu quyt nh v tr hng u ca nng nghip. V vy, phi a nng nghip tin ln mt bc theo hng sn xut ln, nhm mc tiu ch yu l tng nhanh khi lng v t sut hng ho nng sn. Nng nghip phi c u tin p ng nhng nhu cu v u t xy dng c s vt cht k thut, v vt t, v lao ng k thut... C ba chng trnh phi kt hp kinh t vi quc phng, coi 403

trng vic phn b lc lng sn xut trn cc vng trong mi quan h lin kt, b sung cho nhau theo quan im pht trin kinh t hng ho, m rng trao i trong nc v vi nc ngoi, khc phc khuynh hng t cp t tc. i hi ton quc ln th VI ca ng l mc m u s nghip i mi ton din t nc, m ra bc ngot trong s nghip xy dng ch ngha x hi Vit Nam. Trong qu trnh thc hin Ngh quyt i hi Vi, nhng din bin phc tp ca tnh hnh quc t tc ng xu n tnh hnh chnh tr, kinh t v x hi nc ta. Nhng ng, Nh nc v nhn dn ta n lc khc phc kh khn, kin tr tm ti, khai ph con ng i mi cha c mt khun mu cho trc, tng bc a ng li i hi VI i vo thc t cuc sng. Ch trong thi gian ngn khng y hai nm thc hin, t gia nm 1988, cc ch trng, chnh sch i mi bt u mang li kt qu r rt. Thnh tu u tin trn lnh vc kinh t l t c nhng tin b r rt trong vic thc hin cc mc tiu ca ba chng trnh kinh t. Tnh hnh lng thc - thc phm c chuyn bin tt. T ch thiu n trin min, nm 1988 cn phi nhp hn 45 vn tn go, n nm 1989, vi sn lng lng thc 21,4 triu tn, chng ta vn ln khng ch p ng nhu cu trong nc, m cn c d tr v xut khu gp phn quan trng n nh i sng ca nhn dn v thay i cn cn xut nhp khu. l kt qu tng hp ca vic pht trin sn xut, thc hin chnh sch khon trong nng nghip, xo b ch bao cp, t do lu thng v iu ho cung - cu lng thc, thc phm trn phm vi c nc. Hng ho trn th trng, nht l hng tiu dng, di do, a dng v lu thng tng i thun li, trong ngun hng sn xut trong nc tuy cha t c k hoch, nhng cng tng hn trc v c tin b r rt v mu m, cht lng. Mt s 404

sn phm t liu sn xut tng kh. Cc c s sn xut gn cht hn vi nhu cu th trng, phn bao cp ca Nh nc v vn, gi vt t, tin lng gim ng k. Kinh t i ngoi pht trin nhanh, m rng hn trc v quy m, hnh thc v gp phn quan trng vo vic thc hin cc mc tiu kinh t - x hi. Kim ngch xut khu tng t 439 triu rp v 384 triu la nm 1986, ln 1.01 9 triu rp v 1.170 triu la nm 1990 1. ng ch l chng ta gim c kh ln mc nhp siu so vi trc y. T nm 1989, nc ta c thm cc mt hng xut khu c gi tr ln nh go, du th v mt s mt hng mi khc. Nhng kt qu thc hin cc mc tiu ca ba chng trnh kinh t gn lin vi nhng chuyn bin tch cc trong vic iu chnh c cu u t v b tr li c cu kinh t. Nh nc nh v hon nhiu cng trnh k vi nc ngoi v ca mt s ngnh, a phng tp trung vn cho cc cng trnh trng im, trc tip phc v ba chng trnh kinh t hoc c ngha trng yu. Trong 5 nm (1986 - 1990), Nh nc dnh cho ba chng trnh kinh t hn 60% vn u t ca ngn sch Trung ng, t 75% - 80% vn u t ca a phng 2. Ngoi ra, phn u t ca nhn dn rt ln, ng thi cng thu ht c mt s vn u t ca nc ngoi. Nhiu cng trnh cng nghip nng quan trng c khi cng t nhng nm trc d c a vo s dng. Trn a bn c nc bt u hnh thnh mt s ngnh sn xut mi c trin vng tt nh du kh, cng nghip lp rp hng in t, nui v ch bin tm...; ng thi cng xut hin mt s vng sn xut hng ho tp trung v
1. ng Cng sn Vit Nam. Vn kin i hi i biu ton quc ln th V". NXB S tht, H Ni, 1991. tr. 19. 2. ng Cng sn Vit Nam. Vn kin i hi i biu ton quc ln th VII - NXB S tht, H Ni. 1991, tr. 20. 27.

405

lng thc, trng cy cng nghip ngn ngy v di ngy. Mt thnh tu khc v i mi kinh t l bc u hnh thnh nn kinh t hng ho nhiu thnh phn, vn ng theo c ch th trng c s qun l ca Nh nc. Pht trin quan im kinh t ca i hi VI, Hi ngh ln th 6 ca Ban Chp hnh Trung ng ng hp thng 3-1989 khng nh pht trin kinh t hng ho nhiu thnh phn l mt ch trng chin lc lu di trong thi k qu ln ch ngha x hi. Chnh sch ny c nhn dn hng ng rng ri v nhanh chng i vo cuc sng, gp phn pht huy quyn lm ch ca nhn dn v kinh t, khi dy c nhiu tim nng v sc sng to ca nhn dn pht trin sn xut, dch v, to thm vic lm v sn phm cho x hi... Mt thnh tu quan trng khc trong 5 nm u i mi l kim ch c mt bc lm pht. "y l kt qu tng hp ca vic thc hin ba chng trnh kinh t v i mi c ch qun l, i mi chnh sch gi v li sut, m rng lu thng v iu ho cung - cu hng ho" 1. Nu ch s tng gi bnh qun hng thng ca th trng x hi nm 1986 l 20%, nm 1987 xung 10%, nm 1988 l 14%, th nm 1989 gim xung cn 2,5% v nm 1990 l 4,4% 2. iu c ngha quan trng l kt qu ny t c trong hon cnh ngun tr gip bn ngoi gim so vi trc, va chng lm pht va thc hin chuyn t gi bao cp sang gi kinh doanh. Cng vi nhng thnh tu v kinh t, nhn dn ta cn thu c nhiu kt qu trn cc lnh vc vn ho, gio dc, y t. Hot ng vn ho, vn ngh phong ph hn v ni dung, a dng hn v hnh thc v th loi. Trong cc ngnh vn hc,
1. ng Cng sn Vit Nam. Vn kin i hi i biu ton quc ln th VII. NXB S tht, H Ni, 1991, tr. 20, 27.

406

ngh thut c mt s tc phm tt. i ng vn ngh s thuc cc th h c nhng ng gp vo s nghip i mi ca t nc. Nn gio dc v o to c mt s tin b trong vic xc nh mc tiu, ni dung v phng php cng nh c cu h thng gio dc. Nhng kt qu ban u c th hin vic tng bc a dng ho loi hnh gio dc, o to, dn ch ho qun l nh trng, tng cng lin kt nh trng vi x hi. Ni dung gio dc ph thng c i mi mt phn, cht lng lp 1, lp 2 v trng chuyn, lp chn c tin b. Qu trnh o to i hc, trung hc chuyn nghip c t chc li v,c mt s ci tin. Cng tc bo v sc kho, nng cao th lc ca nhn dn vn c duy tr trong iu kin cn nhiu kh khn. Cng tc chm sc sc kho ban u c mt s tin b. Tim chng m rng cho tr em c ngnh Y t thc hin tt trn phm vi c nc, gim ng k s tr em cht di mt tui. Ch trng bo v sc khe nhn dn nhm gii quyt cc vn c bn v cp bch, nht l chng cc bnh nhim trng, chng suy dinh dng v v sinh mi trng, ng thi phng chng nhng bnh tt ca mt nc ang pht trin cng nghip, bc u thu c mt s kt qu. Phong tro th dc, th thao qun chng c duy tr v m rng nhiu ni. Mt trong nhng thnh tu ca cng cuc i mi l bc u thc hin dn ch x hi ch ngha trn cc lnh vc ca i sng x hi. C ch v chnh sch mi m rng quyn t ch ca cc c s kinh t, pht huy tim nng ca nhiu thnh phn kinh t, to iu kin cho mi ngi c t do kinh doanh theo php lut. Sinh hot dn ch trong x hi ngy cng c pht huy. Ni dung v phng thc hot.ng ca cc t chc trong h thng chnh tr bc u c i mi theo phng hng pht huy dn ch ni b v quyn lm ch ca nhn dn. Cng tc bo v an ninh quc gia, gi gn trt t an ton x 407

hi c nhng i mi quan trng v ng li, ch trng, phng php cng tc v xy dng lc lng, gp phn gi vng n nh chnh tr - x hi, to mi trng thun li cho cng cuc i mi; phc v yu cu pht trin kinh t hng ho nhiu thnh phn v i mi c ch qun l kinh t; xy dng, pht huy dn ch x hi ch ngha v m rng quan h i ngoi; bo v ng, bo v Nh nc, bo v nhng thnh qu cch mng trong tnh hnh mi. Nh vy sau hn 4 nm thc hin Ngh quyt i hi VI, cng cuc i mi t c nhng thnh tu bc u rt quan trng: - Tnh hnh chnh tr ca t nc n nh. - Nn kinh t c nhng chuyn bin tch cc: Bc u hnh thnh nn kinh t hng ho nhiu thnh phn, vn ng theo c ch th trng c s qun l ca Nh nc; ngun lc sn xut ca x hi c huy ng tt hn; tc lm pht c kim ch, i sng vt cht v tinh thn ca cc tng lp nhn dn c phn c ci thin; mc khng hong gim bt. Quc phng c gi vng, an ninh quc gia c bo m; tng bc ph th b bao vy v kinh t v chnh tr, m rng quan h quc t, to ra mi trng thun li cho cng cuc xy dng v bo v T quc. Nhng thnh tu trn chng t ng li i mi do i hi VI ra l ng n, bc i ca cng cuc i mi v c bn l ph hp. Qua thc tin, chng ta c thm nhng nhn thc mi v kinh nghim quan trng v con ng xy dng ch ngha x hi ph hp vi c im ca t nc. Bn cnh nhng thnh tu t c, chng ta cn nhiu mt hn ch v kh khn ln: t nc vn cha ra khi khng hong kinh t - x hi, cng cuc i mi cn nhng mt hn ch, nhiu vn kinh t - x hi nng bng cha c gii quyt, ng ch l nhng vn ln sau y: Lm pht cn mc cao, nhiu c s sn xut nh n ko 408

di, lao ng thiu vic lm tng ln. i sng ca nhng ngi sng ch yu bng tin lng hoc tr cp x hi v ca mt b phn nng dn b gim st. Tc tng dn s cao. S nghip vn ho, x hi c nhng mt tip tc xung cp. Tnh trng tham nhng, tiu cc v bt cng x hi tng thm; li sng thc dng, h tc, m tn d oan pht trin... Nguyn nhn dn n nhng mt kh khn v yu km mt phn do hu qu ca nhiu nm trc li v kh khn ca qu trnh i ln, do nhng tc ng bt li ca tnh hnh th gii; mt phn do nhng khuyt im ch quan trong s lnh o ca ng v cng tc qun l ca Nh nc. Nhng khuyt im c tnh cht bao trm l ng chm xc nh r yu cu v ni dung i mi phng thc lnh o trong giai on mi, cha tp trung nghin cu ra phng hng, ch trng r rng v ch o thc hin tch cc vic t chc li b my; cn thiu nhng bin php c hiu lc nng cao cht lng ng vin, nng cao nng lc lnh o v sc chin u ca cc t chc ng ngang tm i hi ca s nghip cch mng... T thc tin ca hn 4 nm i mi, ng ta rt ra nhng bi hc kinh nghim bc u v tin hnh cng cuc i mi: Mt l, phi gi vng nh hng x hi ch ngha trong qu trnh i mi, kt hp s kin nh v nguyn tc v chin lc cch mng vi s linh hot trong sch lc, nhy cm nm bt ci mi. Chng ta ph phn nhng khuyt im, sai lm trong qu trnh xy dng ch ngha x hi, nhng khng quan nim nhng lch lc l khuyt tt ca bn thn ch , coi khuyt im l tt c, ph nh thnh tu, t dao ng v mc tiu con ng i ln ch ngha x hi. i mi khng phi l thay i mc tiu ch x hi ch ngha, m l lm cho mc tiu y c thc hin c kt qu bng nhng quan nim ng n v ch ngha x hi, bng nhng hnh thc, bc i v bin php thch hp. 409

iu kin ct yu cng cuc i mi gi c nh hng x hi ch ngha v i n thnh cng l trong qu trnh i mi, ng phi kin tr v vn dng sng to ch ngha Mc Lnin v t tng H Ch Minh, gi vng vai tr lnh o x hi. ng phi t i mi v chnh n, khng ngng nng cao nng lc lnh o v sc chin u ca mnh. Hai l, i mi phi c tin hnh ton din, ng b v trit nhng phi c bc i, hnh thc v cch lm ph hp. Thc tin cho thy, i mi l cuc cch mng su sc trn tt c cc lnh vc ca i sng x hi. Trn tng lnh vc, ni dung i mi cng bao hm nhiu mt: T i mi quan nim n i mi c ch, chnh sch, t chc, cn b, phong cch v l li lm vic. Ba l, pht trin kinh t hng ho nhiu thnh phn phi i i vi tng cng vai tr qun l ca Nh nc v kinh t - x hi. Bn l, tip tc pht huy ngy cng su rng nn dn ch x hi ch ngha, nhng pht huy dn ch ng hng v t kt qu th qu trnh phi c lnh o tt, c bc i vng chc ph hp vi tnh hnh chnh tr, x hi ni chung. C nh vy mi thc s bo m quyn lm ch ca nhn dn, ng vin ton dn hng hi xy dng ch ngha x hi. Nm l, trong qu trnh i mi, phi quan tm d bo tnh hnh, kp thi pht hin v gii quyt ng n nhng vn mi ny sinh trn tinh thn kin nh thc hin ng li i mi; tng cng tng kt thc tin v khng ngng hon chnh l lun v con ng xy dng ch ngha x hi nc ta. Mi ch trng, chnh sch, bin php kinh t, x hi, bn cnh mt tch cc l ch yu cng thng c nhng h qu tiu cc nht nh, nhng vn mi ny sinh, cn phi d kin trc v theo di ch ng ngn nga, gii quyt. Cng cuc i mi cng i vo chiu su th cng nhiu vn mi lin quan n nhn thc v ch ngha x hi v con ng xy dng ch ngha x hi. Ch c tng cng tng kt 410

thc tin, pht trin l lun th cng cuc i mi mi tr thnh hot ng t gic, ch ng v sng to, bt c sai lm v nhng bc i quanh co, phc tp. II- Tip tc cng cuc i mi t nc (1991 - 1995) Bc vo thp k 90 ca th k XX, tnh hnh th gii c nhiu bin ng to ln, tc ng su sc n i sng chnh tr v cng cuc i mi ca nhn dn ta. Lin X v cc nc x hi ch ngha ng u ngy cng lm vo khng hong kinh t - x hi nghim trng. Cc th lc th ch tng cng thc hin m mu "din bin ho bnh", kch ng vic thc hin a nguyn chnh tr, a ng, xo b s lnh o ca ng, truyn b t tng, vn ho i try, c hi, a lc lng gin ip, bit kch vo ph hoi nc ta; cu kt vi bn phn ng v cc phn t xu trong nc tng cng hot ng hng lt ch . Nhim v bo v t nc cn nng n. trong nc, khng hong kinh t - x hi vn cha chm dt. Kh khn hng u phi gii quyt l to ra ngun cn i v vt cht, ti chnh, m rng th trng tiu th, p ng mc tiu n nh v pht trin kinh t, khc phc lm pht ang mc cao. Trong khi , v c bn ta cha c tch lu t ni b nn kinh t, i sng nhn dn cn nhiu kh khn hng triu ngi, trong s ng l thanh nin, cha c vic lm hoc vic lm cha n nh. Trt t, k cng cn lng lo; tiu cc v tham nhng cn nhiu... Bn cnh nhng kh khn, phc tp ca tnh hnh quc t v trong nc, chng ta c thun li mi. Quan h i ngoi ca nc ta ngy cng m rng, trong quan h vi mt s nc gn y c mt s ci thin, m ra trin vng tng bc bnh thng ho. iu to thm kh nng chng ta m rng th trng, tham gia ngy cng su hn vo s phn cng lao ng quc t, thu ht ngun vn v k thut, hc hi kinh nghim ca 411

th gii xy dng t nc. ng li i mi ca ng c ng o nhn dn ng h, thu c nhng thnh tu bc u rt quan trng v nhng kinh nghim rt qu bu. Cc din chnh tr nc ta n nh. Nc ta c nhiu tim nng pht trin. l i ng lao ng v cn b khoa hc k thut cn c, thng minh, sng to; l kh nng thm canh, tng v v m rng din tch trong nng nghip, pht trin ngh rng v thy sn cn ln... Xut pht t tnh hnh trn v cn c vo mc tiu ca chng u thi k qu ln ch ngha x hi (do i hi VI ra), i hi i biu ton quc ln th VII (24 - 27-6-1991) xc nh "mc tiu tng qut ca 5 nm ti l vt qua kh khn th thch, n nh v pht trin kinh t- x hi, tng cng n nh chnh tr, y li tiu cc v bt cng x hi, a nc ta c bn ra khi tnh trng khng hong hin nay" 1. Cc mc tiu c th phi t ti l: - Tip tc kim ch v y li lm pht, gi vng v pht trin sn xut, bt u c tch lu t ni b nn kinh t. - To thm nhiu vic lm cho ngi lao ng, gim mnh nhp tng dn s. - n nh v tng bc ci thin i sng vt cht v tinh thn ca nhn dn. Bo m tin lng ti thiu p ng c nhu cu thit yu ca ngi lao ng, ngn chn thu nhp phi php v bt cng. - Tip tc pht huy dn ch x hi ch ngha, i mi ni dung v phng thc hot ng ca ng, Nh nc v cc on th nhn dn, i mi t chc v cn b. - Bo m quc phng, an ninh, trt t v an ton x hi, bo v thnh qu cch mng. Ngoi vic xc nh mc tiu pht trin kinh t - x hi trong
1. ng Cng sn Vit Nam. Vn kin i hi i biu ton quc ln th VII.... Sd, tr. 60.

412

5 nm (1991 - 1995), i hi VII cn thng qua "Cng lnh xy dng t nc trong thi k qu ln ch ngha x hi", "Chin lc n nh v pht trin kinh t x hi n nm 2000". i hi long trng tuyn b: Vit Nam mun l bn ca tt c cc nc trong cng ng th gii, phn u v ho bnh, c lp v pht trin. Bc vo k hoch 5 nm 1991 - 1995, bi cnh quc t c nhng thay i ln nh hng n nc ta. Ch ngha x hi Lin X v cc nc ng u sp . Ngun vay bn ngoi gim mnh, s u i v gi chm dt, n nc ngoi phi tr hng nm tng ln. Th trng xut khu v nhp khu cng nh nhiu chng trnh hp tc kinh t v nhiu hp ng lao ng b o ln. Trong mt thi gian ngn, chng ta phi chuyn mt phn ng k khi lng bun bn t cc th trng truyn thng sang cc th trng mi; chu nhng tc ng ln v bin ng cung - cu v gi c ca th trng th gii. Trong khi , M vn tip tc cm vn. Mt s th lc th ch y mnh nhng hot ng gy mt n nh chnh tr v bo lon lt . Nc ta mt ln na li ng trc nhng th thch him ngho. Di s lnh o ca ng, nhn dn ta kin tr ng li i mi, ra sc thc hin Ngh quyt ca i hi VII, vt qua kh khn, tr ngi, vn ln ginh c thnh tu to ln trn mi lnh vc. - Thnh tu ln c ngha rt quan trng l y li mt bc cn bn tnh trng khng hong kinh t - x hi. Tnh trng nh n trong sn xut, ri ren trong lu thng c khc phc. Trong 5 nm 1991 - 1995, kinh t tng trng nhanh, nhp tng bnh qun hng nm v tng sn phm trong nc (GDP) t 8,2% (k hoch l 5,5 - 6,5%), v sn xut cng nghip l 13,3%, sn xut nng nghip l 4,5%, kim ngch xut

413

khu 20% 1. Lm pht b y li t 774,7% (nm 1986) xung cn 67,1% (nm 1991), 12,7% (nm 1995). u t ton x hi bng ngun vn trong v ngoi nc so vi GDP nm 1990 l 15,8%, nm 1995 l 27,4% 2. Lng thc khng nhng p ng cho nhu cu trong nc, m cn xut khu c mi nm khong 2 triu tn go 3. Nhiu cng trnh thuc kt cu h tng v c s cng nghip trng yu c xy dng, to thm sc mnh vt cht v th cn i mi cho bc pht trin tip theo. Hot ng khoa hc v cng ngh gn b cht ch vi nhu cu pht trin kinh t - x hi trong c ch th trng. Quan h sn xut c iu chnh ph hp hn vi yu cu pht trin ca lc lng sn xut. Nn kinh t hng ho nhiu thnh phn vn hnh theo c ch th trng c s qun l ca Nh nc theo nh hng x hi ch ngha tip tc c xy dng. Thnh tu th hai l to c mt s chuyn bin tch cc v mt x hi. i sng vt cht ca phn ln nhn dn c ci thin. S h c thu nhp trung bnh v s h giu tng ln, s h ngho ngy cng gim. Mi nm thm hn 1 triu lao ng c vic lm. Nhiu nh v ng giao thng c nng cp v xy dng mi c nng thn v thnh th. Trnh dn tr v mc hng th vn ho ca nhn dn c nng ln. S nghip gio dc, o to, chm sc sc kho, cc hot ng vn ho, ngh thut, th dc th thao, thng tin i chng... u c nhng mt pht trin v tin b: Ngi lao ng c gii phng khi rng buc ca nhiu c ch khng hp l, pht huy c quyn lm ch v tnh nng ng sng to, ch ng hn trong tm vic lm, tng thu nhp. Ch trng n n p ngha i vi
1.2.3. ng Cng sn Vit Nam. Vn kin i hi i biu ton quc ln th VIII. NXB Chnh tr quc gia, H Ni, 1996. tr. 10. 59.

414

nhng ngi c cng vi nc c ton dn hng ng; phong tro xo i gim ngho v cc hot ng t thin ngy cng m rng, tr thnh mt nt p trong i sng x hi nc ta. Lng tin ca nhn dn vo ch v tin ca t nc, vo ng v Nh nc c nng ln. Thnh tu th ba l tip tc gi vng n nh chnh tr, cng c quc phng v an ninh. Trong nhng nm 1991 - 1995, chng ta gi vng n nh chnh tr, c lp ch quyn v mi trng ho bnh ca t nc, to iu kin thun li c bn cho cng cuc i mi. ng nh r phng hng, nhim v v quan im ch o s nghip bo v T quc trong tnh hnh mi; tip tc thc hin c hiu qu vic iu chnh chin lc quc phng, an ninh. Cc nhu cu cng c quc phng, an ninh, ci thin i sng lc lng v trang c p ng tt hn. Cht lng cng nh sc chin u ca qun i v cng an c nng ln. Th trn quc phng ton dn v an ninh nhn dn c cng c. Thnh tu th t l thc hin c kt qu mt s i mi quan trng v h thng chnh tr. Trn c s Cng lnh xy dng t nc trong thi k qu ln ch ngha x hi, chng ta tng bc c th ho ng li i mi trn cc lnh vc, cng c ng v chnh tr, t tng, t chc, tng cng vai tr lnh o ca ng trong x hi; ban hnh Hin php nm 1992; sa i, b sung v ban hnh mi nhiu vn bn php lut quan trng, tin hnh ci cch mt bc nn hnh chnh Nh nc, tip tc xy dng v hon thin Nh nc php quyn Cng ho x hi ch ngha Vit Nam. Mt trn T quc, cc on th chnh tr, x hi tng bc i mi ni dung v phng thc hot ng, t hiu qu thit thc hn. Quyn lm ch ca nhn dn trn cc lnh vc kinh t, x hi, chnh tr, t tng, vn ho c pht huy. Cc tng lp nhn dn, ng bo cc dn tc 415

ngy cng gn b vi nhau trong s nghip dn giu, nc mnh, x hi cng bng, vn minh. ng bo ta nc ngoi cng ngy cng quan tm v hng v T quc. - Thnh tu th nm l pht trin mnh m quan h i ngoi, ph th b bao vy cm vn, tham gia tch cc vo i sng cng ng quc t Trong 5 nm 1991 - 1995, chng ta trin khai tch cc v nng ng ng li i ngoi c lp t ch, a phng ho, a dng ho; khi phc v m rng quan h hu ngh, hp tc nhiu mt vi Trung Quc; tng cng quan h hu ngh, on kt c bit vi Lo; xy dng quan h tt vi Campuchia; pht trin quan h vi cc nc trong khu vc. Nc ta tr thnh thnh vin ca t chc ASEAN (7-1995), cng c quan h hu ngh truyn thng vi nhiu nc; tng bc i mi quan h vi Lin bang Nga, cc nc trong cng ng cc quc gia c lp v cc nc ng u; m rng quan h vi cc nc cng nghip pht trin; bnh thng ho quan h vi M (7-1995); thit lp v m rng quan h vi nhiu nc Nam , Nam Thi Bnh Dng, Trung ng, chu Phi v M La tinh; m rng quan h vi phong tro khng lin kt, cc t chc quc t v khu vc. n nm 1995, nc ta c quan h ngoi giao vi hn 160 nc, c quan h bun bn vi trn 100 nc. Cc cng ti ca hn 50 nc v vng lnh th u t trc tip vo nc ta. Nhiu chnh ph v t chc quc t dnh cho ta vin tr khng hon li hoc cho vay pht trin. Thnh tu trn lnh vc i ngoi l mt nhn t quan trng gp phn gi vng ho bnh, ph th b bao vy, cm vn, ci thin v nng cao v th ca nc ta trn th gii, to mi trng thun li cho cng cuc xy dng v bo v t nc. Bn cnh nhng thnh tu t c, chng ta cn c nhng khuyt im v yu km: Mt l, nc ta cn ngho v km pht trin, trnh pht trin kinh t, nng sut lao ng, hiu qu sn xut kinh doanh 416

thp, c s vt cht v k thut cn lc hu, n nn nhiu. Nh nc cn thiu chnh sch huy ng c hiu qu ngun vn trong dn. Hai l, tnh hnh x hi cn nhiu tiu cc v nhiu vn phi gii quyt. Nn tham nhng, bun lu, lng ph ca cng cha ngn chn c. Tiu cc trong b my Nh nc, ng v on th, trong cc doanh nghip nh nc, nht l trn lnh vc nh t, xy dng c bn, hp tc u t, thu, xut nhp khu v c trong hot ng ca nhiu c quan thi hnh php lut... nghim trng v ko di. S phn ho giu ngho, gia cc vng, gia thnh th v nng thn v gia cc tng lp dn c tng nhanh. i sng mt b phn nhn dn, nht l mt s vng cn c cch mng v khng chin c, vng ng bo dn tc, cn qu kh khn. Cht lng gio dc, o to, y t nhiu ni rt thp. Ngi ngho khng tin cha bnh v cho con em i hc. Trong khi , cc ngun ti chnh t ngn sch v nhng ngun lc khc c th huy ng c cho yu cu phc li x hi va rt hn ch, va cha c s dng c hiu qu. Tnh trng n tc giao thng, nhim mi trng sinh thi, hu hoi ti nguyn ngy cng tng. Ba l, vic lnh o xy dng quan h sn xut mi c phn va lng tng, va bung lng. Chng ta chm tho g cc vng mc v c ch, chnh sch to ng lc v iu kin thun li cho doanh nghip nh nc nng cao hiu qu hot ng, pht huy vai tr ch o trong nn kinh t quc dn. Vic c phn ho doanh nghip nh nc lm chm; cha quan tm tng kt thc tin, kp thi ra phng hng, bin php i mi kinh t hp tc, hp tc x nhiu ni tan r hoc ch cn l hnh thc, cn tr sn xut pht trin. Bn l, qun l nh nc v kinh t, x hi cn yu. H thng lut php, c ch, chnh sch cha ng b v nht qun, thc hin cha nghim chnh. Cng tc ti chnh, ngn hng, gi c, k hoch ho, quy hoch xy dng, qun l t ai cn nhiu 417

yu km; th tc hnh chnh i mi chm. Thng nghip nh nc b trng mt s trn a quan trng, cha pht huy tt vai tr ch o trn th trng. Ch phn phi thu nhp cn nhiu bt hp l. Bi chi ngn sch v nhp siu cn ln. Lm pht tuy c kim ch nhng cha vng chc. Qun l nh nc i vi cc hot ng khoa hc v cng ngh, bo v ti nguyn v mi trng sinh thi, gio dc, o to, thng tin, bo ch, xut bn, vn ho, vn ngh cn cha tt. Nm l, h thng chnh tr cn nhiu nhc im. Nng lc v hiu qu lnh o ca ng, hiu lc qun l, iu hnh ca Nh nc, hiu qu hot ng ca cc on th chnh tr, x hi cha nng ln kp vi yu cu ca nhim v cch mng. Khng t cn b, ng vin phai nht l tng cch mng, tha ho v phm cht, o c; sc chin u ca mt b phn t chc c s ng b suy yu. Nhn chung, sau 10 nm thc hin ng li i mi v 5 nm thc hin Ngh quyt i hi VII, t nc ta vt qua mt giai on th thch gay go. Nhim v do i hi VII ra cho 5 nm 1991 - 1995 hon thnh v c bn. Nc ta ra khi khng hong kinh t - x hi, nhng mt s mt cha vng chc. Nhim v ra cho chng ng u ca thi k qu l chun b tin cho cng cuc cng nghip ho c bn hon thnh, cho php chuyn sang thi k mi y mnh cng nghip ho, hin i ho t nc. "Xt trn tng th, vic hoch nh v thc hin ng li i mi nhng nm qua v c bn l ng n, ng nh hng x hi ch ngha" 1. T thc tin 10 nm i mi, ng ta rt ra mt s bi hc kinh nghim ch yu:

1. ng Cng sn Vit Nam. Vn kin i hi i biu ton quc ln th VIII... Sd. tr. 68.

418

Mt l, gi vng mc tiu c lp dn tc v ch ngha x hi trong qu trnh i mi; nm vng hai nhim v chin lc xy dng v bo v T quc, kin tr ch ngha Mc - Lnin v t tng H Ch Minh. i mi khng phi l thay i mc tiu x hi ch ngha, m l quan nim ng n hn v ch ngha x hi v thc hin mc tiu y bng nhng hnh thc, bc i v bin php ph hp. i mi phi c thc hin trn c s bo v, k tha v pht huy truyn thng qu bu ca dn tc v nhng thnh tu cch mng t c Hai l, kt hp cht ch ngay t u i mi kinh t vi i mi chnh tr, ly i mi kinh t lm trng tm, ng thi tng bc i mi chnh tr. Nhn tng th, ng ta bt u cng cuc i mi t i mi v t duy chnh tr trong vic hoch nh ng li v cc chnh sch i ni, i ngoi. Khng c s i mi th khng c mi s i mi khc. Song, ng ta bit tp trung trc ht vo vic thc hin thng li nhim v i mi kinh t, khc phc khng hong kinh t - x hi, to tin cn thit v vt cht v tinh thn gi vng n nh chnh tr, xy dng v cng c nim tin ca nhn dn, to thun li i mi cc mt khc ca i sng x hi. Mc tiu ch yu ca i mi h thng chnh tr l nhm thc hin tt dn ch x hi ch ngha, pht huy y quyn lm ch ca nhn dn. Ba l, xy ng nn kinh t hng ho nhiu thnh phn, vn hnh theo c ch th trng, i i vi tng cng vai tr qun l ca Nh nc theo nh hng x hi ch.ngha. Tng trng kinh t gn lin vi tin b v cng bng x hi, gi gn v pht huy bn sc vn ho dn tc, bo v mi trng sinh thi. Vn dng cc hnh thc kinh t v phng php qun l nn kinh t th trng ,l s dng mt tch cc ca n phc v 419

mc ch xy dng ch ngha x hi, khng chch hng i theo con ng t bn ch ngha. Kinh t th trng c nhng mt tiu cc mu thun vi bn cht ca ch ngha x hi. l xu th phn ho giu ngho qu mc, l tm l sng bi ng tin dn n s ch p ln o c, nhn phm. Cho nn, i vo kinh t th trng, phi kin quyt u tranh khc phc, hn ch ti a nhng khuynh hng tiu cc . pht trin sn xut, cn pht huy kh nng ca mi thnh phn kinh t, tha nhn trn thc t cn c bc lt v s phn ho giu ngho nht nh trong x hi, nhng phi lun quan tm bo v li ch ca ngi lao ng, va khuyn khch lm giu hp php, chng lm giu phi php, va coi trng xo i, gim ngho, tng bc thc hin cng bng x hi. Bn l, m rng v tng cng khi i on kt ton dn, pht huy sc mnh ca c dn tc. Cch mng l s nghip ca qun chng nhn dn, v nhn dn v do nhn dn. Chnh nhng kin, nguyn vng.v sng kin ca nhn dn l ngun gc hnh thnh ng li i mi ca ng. Cng do nhn dn hng ng ng li i mi, vt qua bao kh khn th thch m cng cuc i mi t c thnh tu to ln. Nm l, m rng quan h hp tc quc t, tranh th s ng tnh, ng h v gip ca nhn dn th gii, kt hp sc mnh ca dn tc vi sc mnh ca thi i. M rng quan h hp tc quc t phi trn c s gi vng c lp t ch, bnh ng v cng c li, gi gn, pht huy bn sc v nhng truyn thng tt p ca dn tc. Su l tng cng vai tr lnh o ca ng, coi xy dng ng l nhim v then cht. S nghip cch mng ca nc ta do ng lnh o. Nhng thng li v thnh tu, nhng tht bi v tn tht ca cch mng u gn lin vi trch nhim ca ng. Mt khc, cc th lc chng ch ngha x hi v c lp dn tc lun lun cha mi 420

nhn vo ng, tp trung sc ph hoi nn tng t tng v t chc ca ng. Th on chng thng dng l xuyn tc lch s, ph nhn thnh tu cch mng, ph nhn s hi sinh v cng lao ca nhng ngi cng sn, thi phng sai lm, khuyt im ca ng, i thc hin nhn quyn v dn ch kiu t sn, i phi chnh tr ho b my nh nc, i a nguyn a ng tc b vai tr lnh o ca ng... Xut pht t yu cu mi ca cch mng v nhn thc r m mu, th on chng ph ca cc th lc phn ng, ng ta xc nh trong giai on hin nay, lnh o kinh t l nhim v trng tm, xy dng ng l nhim v then cht. l nhng vn tip tc c t ra trong thi k y mnh cng nghip ho, hin i ho t nc. III- y mnh cng nghip ho, hin i ho t nc (1996-2000) Vo na sau nhng nm 90 ca th k XX, tnh hnh th gii c nhiu chuyn bin, ni ln mt s c im sau y: - Ch x hi ch ngha Lin X v cc nc ng u tuy sp khin ch ngha x hi tm thi lm vo thoi tro, nhng khng lm thay i tnh cht ca thi i. Loi ngi vn ang trong thi i qu t ch ngha t bn ln ch ngha x hi. Cc mu thun c bn trn th gii vn tn ti v pht trin, c mt su sc hn, ni dung v biu hin cng c nhng nt mi. - Nguy c chin tranh th gii hu dit b y li, nhng xung t v trang, chin tranh cc b, xung t v dn tc, tn gio, chy ua v trang, hot ng can thip, lt , khng b vn xy ra nhiu ni. Cch mng khoa hc v cng ngh tip tc pht trin vi trnh ngy cng cao, tng nhanh lc lng sn xut, ng thi thc y qu trnh chuyn dch c cu kinh t th gii, quc 421

t ho nn kinh t v i sng x hi. - Cng ng th gii ng trc nhiu vn c tnh ton cu (bo v mi trng, hn ch s bng n v dn s, phng nga v y li nhng bnh tt him ngho...), khng mt quc gia ring l no c th t gii quyt, m cn phi c s hp tc a phng. Trong quan h quc t, xu th ho bnh, n nh v hp tc pht trin ngy cng tr thnh i hi bc xc ca cc dn tc v quc gia trn th gii; nhiu nc dnh u tin cho pht trin kinh t, coi pht trin kinh t c ngha quyt nh i vi vic tng cng sc mnh tng hp ca quc gia. Cc quc gia ln, nh tham gia ngy cng nhiu vo qu trnh hp tc v lin kt khu vc, lin kt quc t v kinh t, thng mi v nhiu lnh vc hot ng khc. Hp tc ngy cng tng nhanh, nhng cnh tranh cng rt gay gt. Cc dn tc nng cao thc c lp t ch, t lc t cng, u tranh chng li s p t v can thip ca nc ngoi, bo v c lp ch quyn v nn vn ho dn tc. Cc c im v xu th trong quan h quc t nu trn lm ny sinh tnh a phng, a dng trong quan h quc t v trong chnh sch i ngoi ca cc nc. Tnh hnh th gii v khu vc cng tc ng su sc n cc mt i sng x hi nc ta, a n nhng thun li ln ng thi cng lm xut hin nhng thch thc ln. Nc ta tri qua 10 nm i mi v ginh c nhng thng li bc u rt quan trng c v knh t, x hi, chnh tr, i ni v i ngoi. Nhng thnh tu ca cng cuc i mi v ang to ra th v lc mi chng ta bc vo mt thi k mi. Nhiu tin cn thit cho cng nghip ho, hin i ho chn mui. Quan h ca nc ta vi cc nc trn th gii c m rng; kh nng gi vng c lp t ch v hi nhp vi cng ng th gii tng thm. chnh l nhng thi c ln. 422

Bn cnh thi c ln, chng ta vn ang ng trc bn nguy c (do Hi ngh i biu ton quc gia nhim k ca ng, hp t ngy 20 n ngy 25-1-1994, nu ln), l: Nguy c tt hu xa hn v kinh t so vi nhiu nc trong khu vc, nguy c "din bin ho bnh", nguy c chch hng x hi ch ngha v t quan liu, tham nhng. xut pht t tnh hnh trn, ng thi cn c vo Cng lnh ca ng, i hi i biu ton quc ln th VIII (28-6 - 1-71996) ra mc tiu n nm 2020 l "tip tc nm vng hai nhim v chin lc xy dng v bo v T quc, y mnh cng nghip ho, hin i ho. Mc tiu ca cng nghip ho, hin i ho l xy dng nc ta thnh mt nc cng nghip c c s vt cht - k thut hin i, c cu kinh t hp l, quan h sn xut tin b, ph hp vi trnh pht trin ca lc lng sn xut, i sng vt cht v tinh thn cao, quc phng, an ninh vng chc, dn giu, nc mnh, x hi cng bng, vn minh. T nay n nm 2020, ra sc phn u a nc ta c bn tr thnh mt nc cng nghip" 1. 5 nm cui cng ca thp k 90 (1996 - 2000) l bc rt quan trng ca thi k pht trin mi, thi k y mnh cng nghip ho, hin i ho t nc. Nhim v ca nhn dn ta l tp trung mi lc lng, tranh th thi c, vt qua th thch, y mnh cng cuc i mi mt cch ton din v ng b, tip tc pht trin nn kinh t nhiu thnh phn, vn hnh theo c ch th trng c s qun l ca Nh nc theo nh hng x hi ch ngha, phn u t v vt mc tiu c ra trong Chin lc n nh v pht trin kinh t - x hi n nm 2000: Tng trng kinh t nhanh, hiu qu cao v bn vng i i vi gii quyt nhng vn bc xc v x hi, bo m an ninh, quc phng, ci thin i sng ca
1. ng Cng sn Vit Nam. Vn kin i hi i biu ton quc ln th VIII... Sd, tr. 80.

423

nhn dn, nng cao tch lu t ni b nn kinh t, to tin vng chc cho bc pht trin cao hn vo u th k sau. Ni dung c bn ca cng nghip ho, hin i ho trong nhng nm cn li ca thp k 90 l: c bit coi trng cng nghip ho, hin i ho nng nghip v nng thn; pht trin ton din nng, lm, ng nghip gn vi cng nghip ch bin nng, lm, thy sn; pht trin cng nghip sn xut hng tiu. dng v hng xut khu. Nng cp, ci to, m rng v xy dng mi c trng im kt cu h tng kinh t, trc ht nhng khu ch tc v yu km nht ang cn tr s pht trin. Xy dng c chn lc mt s c s cng nghip nng trng yu v ht sc cp thit, c iu kin v vn, cng ngh, th trng, pht huy tc dng nhanh v c hiu qu cao. M rng thng nghip, du lch, dch v. y mnh cc hot ng kinh t i ngoi. Hnh thnh dn mt s ngnh mi nhn nh ch bin nng, lm, thy sn, khai thc v ch bin du kh, mt s ngnh c kh ch to, cng nghip in t v cng ngh thng tin, du lch. Pht trin mnh s nghip gio dc v o to, khoa hc v cng ngh. Trong qu trnh thc hin k hoch 5 nm 1996 - 2000, nht l t gia nm 1997 n nm 1999, tc ng tiu cc ca khng hong ti chnh - kinh t khu vc, cng vi thin tai nghim trng lin tip xy ra t nn kinh t nc ta trc nhng th thch quyt lit. Trong bi cnh , ton ng, ton dn ta n lc phn u, vt qua kh khn thch thc, ginh nhiu thng li to ln: Kinh t tng trng kh. Tng sn phm trong nc (GDP) tng bnh qun hng nm 7%. n nm 2000, tng sn phm trong nc tng hn 2 ln so vi nm 1990. Sn xut nng nghip pht trin lin tc, c bit l sn xut lng thc. Gi tr sn xut nng, lm, ng nghip tng bnh qun hng nm 5,7% so vi mc tiu ra l 4,5 - 5%; trong nng nghip tng 424

5,6%, lm nghip 0,4%, ng nghip 8,4% 1. Sn lng lng thc c ht tng bnh qun hng nm trn 1,6 triu tn; lng thc bnh qun u ngi tng t 360 kg nm 1995, ln trn 444 kg nm 2000 2. Nhiu vng sn xut nng sn hng ho tp trung gn vi cng nghip ch bin bc u hnh thnh; sn phm nng nghip a dng hn. Din tch trng cy cng nghip tng hn trc: C ph gp hn 2,7 ln, cao su tng 46%, ma tng 35%, bng tng 8%, rng nguyn liu giy tng 66%... so vi nm 1995 3. Chn nui tip tc pht trin. Sn lng tht ln hi nm 2000 t trn 1,4 triu tn, tng 1,4 ln so vi nm 1995 4. Xut khu nng, lm, thy sn nm 2000 t 4,3 t USD, gp hn 1,7 ln so vi nm 1995, bnh qun hng nm chim khong 30% kim ngch xut khu ca c nc. Chng ta to c 3 mt hng xut khu ch lc l go (ng th 2 th gii), c ph (ng th 3 th gii) v hng thu sn 5. Gi tr sn xut cng nghip bnh qun hng nm tng 13,5%; trong cng nghip quc doanh tng 9,5%, cng nghip ngoi quc doanh tng 11,5%, khu vc c vn u t nc ngoi tng 21,8% 6. Nng lc sn xut cc sn phm cng
1.2. ng Cng sn Vit Nam. Vn kin i hi i biu ton quc ln th IX - NXB Chnh tr quc gia H Ni, 2001 , tr. 224. 3.2.3.4.5. ng Cng sn Vit Nam. Vn kin i hi i biu ton quc ln th IX... Sd, tr. 224, 225, 226.

425

nghip ch yu tng kh: Nm 2000 so vi nm 1995, cng sut in gp 1,5 ln, xi mng gp 2,1 ln, thp gp 1,7 ln, ma ng gp hn 5 ln 1. H thng kt cu h tng: Bu chnh - vin thng, ng s, cu, cng, sn bay, in, thy li... c tng cng. Cc ngnh dch v, xut khu v nhp khu u pht trin. n nm 2000, chng ta chn c gim st mc tng trng kinh t, cc ch tiu ch yu u t hoc vt k hoch ra. t nc ra khi khng hong kinh t - x hi, vt qua c cn chp ng chnh tr v s hng ht v th trng do nhng bin ng Lin X v ng u gy ra; ph c th b bao vy cm vn, m rng c quan h i ngoi v ch ng hi nhp kinh t quc t; khng b cun su vo cuc khng hong ti chnh - kinh t. - vn ho, x hi c nhng tin b; i sng nhn dn tip tc c ci thin. Gio dc v o to pht trin v quy m v c s vt cht. Trnh dn tr v cht lng ngun nhn lc c nng ln. Nc ta t chun quc gia v xo m ch v ph cp gio dc tiu hc. Khoa hc x hi v nhn vn, khoa hc t nhin v cng ngh chuyn bin tch cc, gn b hn vi pht trin kinh t - x hi. Cc hot ng vn ho, vn ngh, bo ch, xut bn gp phn tch cc ng vin ton dn tham gia xy dng v bo v T quc nng cao kin thc v cht lng cuc sng. Nhng nhu cu thit yu ca nhn dn v n, , mc, chm sc sc kho, nc sch, in sinh hot, hc tp, i li, gii tr... c p ng tt hn. Vic chm sc sc kho ca nhn dn c y mnh. Mi nm hn 1,2 triu lao ng c vic lm mi. Cng tc xo i gim ngho trn phm vi c nc t kt qu ni bt, c d lun th gii nh gi cao. T l h ngho (theo tiu chun ca nc ta) t trn 30% (nm 1991), n nm 2000,

426

gim xung cn 10% 1. Cng tc dn s - k hoch ho gia nh c nhiu thnh tch, c Lin hp quc tng gii thng. T l tng dn s t nhin hng nm t 2,3% gim xung 1 ,4% 2. cc hot ng ung nc nh ngun, n n p ngha, hot ng nhn o, t thin... c m rng, thu ht s tham gia ca cc tng lp nhn dn, cc c quan, on th v doanh nghip. - Tnh hnh chnh tr - x hi c bn n nh; quc phng v an ninh c tng cng. Cc lc lng v trang nhn dn lm tt nhim v bo v c lp, ch quyn, ton vn lnh th, bo m an ninh quc gia. Sc mnh tng hp ca nn quc phng ton dn v an ninh nhn dn, nht l trn cc a bn chin lc, bin gii, bin, o c pht huy. - Cng tc xy dng, chnh n ng c ch trng; h thng chnh tr c cng c. Ton ng tin hnh cuc vn ng xy dng, chnh n ng, thc hin t ph bnh v ph bnh theo tinh thn Ngh quyt Trung ng 6 (ln 2) kho VIII. Nh nc tip tc c hon thin, nn hnh chnh c ci cch mt bc. Mt trn T quc v cc on th nhn dn tip tc i mi ni dung v phng thc hot ng. Quyn lm ch ca nhn dn trn cc lnh vc c pht huy. - Quan h i ngoi khng ngng m rng, hi nhp kinh t quc t c tin hnh ch ng v t nhiu kt qu tt. Nc ta tng cng quan h hu ngh, hp tc nhiu mt vi cc nc x hi ch ngha, cc nc lng ging, cc nc bn truyn thng; tham gia tch cc cc hot ng thc y s hp tc cng c li trong Hip hi cc nc ng Nam (ASEAN) v Din n hp tc kinh t chu - Thi Bnh Dng (APEC); tng cng quan h vi cc nc pht trin v nhiu nc, nhiu t chc khu vc v quc t n nm 2000, nc ta c
1.2. ng Cng sn Vit Nam. Vn kin i hi i biu ton quc ln th IX... Sd, tr. 224, 225, 226, 72, 151

427

quan h thng mi vi hn 140 nc, quan h u t vi gn 70 nc v vng lnh th 1. ng ta tip tc cng c tnh on kt, hu ngh vi cc ng cng sn v cng nhn, cc phong tro c lp dn tc v tin b trn th gii, thit lp quan h vi cc ng cm quyn mt s nc. "Nhng thnh tu 5 nm qua tng cng sc mnh tng hp, lm thay i b mt ca t nc v cuc sng ca nhn dn, cng c vng chc c lp dn tc v ch x hi ch ngha, nng cao v th v uy tn ca nc ta trn trng quc t 2. Tuy nhin, trong 5 nm thc hin Ngh quyt i hi ln th VIII (1996 - 2000), chng ta cn c nhng mt yu km, khuyt im: - Nn kinh t pht trin cha vng chc, hiu qu v sc cnh tranh thp. Nhp tng trng kinh t trong 5 nm chm dn, n nm 2000 tng tr li, nhng vn cha t mc tng trng cao nh nhng nm gia thp k 90. Nhn chung, nng sut lao ng thp, cht lng sn phm cha tt, gi thnh cao. Nhiu sn phm nng nghip, cng nghip, th cng nghip thiu th trng tiu th c trong nc v nc ngoi, mt phn do thiu sc cnh tranh. Rng v ti nguyn khc b xm hi nghim trng. Nn bun lu, lm hng gi gian ln thng mi tc ng xu n tnh hnh kinh t - x hi. - Mt s vn vn ho - x hi bc xc v gay gt chm c gii quyt. T l tht nghip thnh th v thiu vic lm nng thn cn mc cao. Cht lng gio dc v o to thp so vi yu cu. Mc tiu, ni dung, chng trnh, phng php dy v hc, sch gio khoa, thi c... c nhiu thiu st; trong gio dc v o to c nhng hin tng tiu cc ng lo ngi.

1.2. ng Cng sn Vit Nam. Vn kin i hi i biu ton quc ln th IX. . . Sd, tr. 72, 151.

428

Gio dc v o to min ni, vng su, vng xa cn nhiu kh khn. Cc hot ng khoa hc v cng ngh cha p ng tt yu cu ca s nghip cng nghip ho, hin i ho, xy dng v bo v T quc. Mc sng ca nhn dn, nht l nng dn mt s vng qu thp. Chnh sch tin lng v phn phi trong x hi cn nhiu bt hp l. S phn ho giu ngho gia cc vng, gia thnh th v nng thn, gia cc tng lp dn c tng nhanh chng. Tai nn giao thng xy ra mc nghim trng. Cc t nn x hi, nht l nn ma tu v mi dm, lan rng. - C ch, chnh sch khng ng b v cha to ng lc mnh pht trin. - Tnh trng tham nhng, suy thoi v chnh tr, o c, li sng mt b phn khng nh trong cn b v ng vin l rt nghim trng. Nm 2000 l nm kt thc thc hin phng hng, nhim v k hoch pht trin kinh t - x hi 5 nm 1996 - 2000 do i hi ln th VIII ca ng thng qua. cng l nm kt thc th k XX v loi ngi bc sang th k XXI. Trong bi cnh lch s y, i hi i biu ton quc ln th IX ca ng c t chc ti th H Ni, t ngy 19 n ngy 22-4-2001. i hi thng qua Bo co chnh tr, Chin lc pht trin kinh t - x hi 10 nm 2001 - 2010 v Phng hng, nhim v k hoch pht trin kinh t- x hi 5 nm 2001 - 2005 ca Ban Chp hnh Trung ng kho VIII. Chin lc pht trin kinh t - x hi 10 nm 2001 - 2010 nhm "a nc ta ra khi tnh trng km pht trin, nng cao r rt i sng vt cht v tinh thn ca nhn dn, to nn tng n nm 2020 nc ta c bn tr thnh mt nc cng nghip theo hng hin i. Ngun lc con ngi, nng lc khoa hc v cng ngh, kt cu h tng, tim lc kinh t, quc phng, an ninh c tng cng; th ch kinh t th trng nh hng x hi ch ngha c hnh thnh v c bn; v th ca nc ta trn trng quc t c nng 429

cao" 1. Mc tiu c th ca Chin lc l a GDP nm 2010 ln t nht gp 2 ln nm 2000. Nng cao r rt hiu qu v sc cnh tranh ca sn phm, doanh nghip v nn kinh t, p ng tt hn nhu cu tiu dng thit yu, mt phn ng k nhu cu sn xut v y mnh xut khu... Nng ln ng k ch s pht trin con ngi ca nc ta. Tc tng dn s n nm 2010 cn khong 1,1% . Xo h i, gim nhanh h ngho. Gii quyt vic lm c thnh,th v nng thn (tht nghip thnh th di 5%, qu thi gian lao ng c s dng nng thn khong 80 - 85%); nng t l ngi lao ng c o to ngh ln khong 40%... K hoch pht trin kinh t - x hi 5 nm 2001 - 2005 l bc rt quan trng trong vic thc hin Chin lc 10 nm 2010 - 2020 nhm "Tng cng kinh t nhanh v bn vng; n nh v ci thin i sng nhn dn. Chuyn dch mnh c cu kinh t, c cu lao ng theo hng cng nghip ho, hin i ho. Nng cao r rt hiu qu v sc cnh tranh ca nn kinh t. M rng kinh t i ngoi. To chuyn bin mnh v gio dc v o to, khoa hc v cng ngh, pht huy nhn t con ngi. To nhiu vic lm; c bn xo i, gim s h ngho; y li cc t nn x hi..." 2. Trong 5 nm 2001 - 2005, phn u t nhp tng tng sn phm trong nc (GDP) bnh qun mi nm 7,5%; trong nng, lm, ng nghip tng 4,3%, cng nghip v xy dng tng 10,8%, dch v tng 6,2%. T l hc sinh trung hc c s i hc trong tui t 80%, t l hc sinh ph thng trung hc i hc trong tui t 45% vo nm 2005. Gim t l sinh bnh qun
1. ng Cng sn Vit Nam. Vn kin i hi i biu ton quc ln th IX.. Sd, tr. 89. 2. ng Cng sn Vit Nam. Vn kin i hi i biu ton quc ln th IX... Sd, tr. 89, 90.

430

hng nm 0 5%; tc tng dn s vo nm 2005 khong 1,2%. To vic lm, gii quyt thm vic lm cho khong 7,5 triu lao ng, bnh qun 1,5 triu lao ng!nm; nng t l lao ng qua o to ln 30% vo nm 2005. C bn xo h i, gim t l h ngho xung cn 10% vo nm 2005. Bc vo thc hin k hoch 5 nm u tin ca th k XXI, tnh hnh trong nc v bi cnh quc t c nhiu thun li, c hi ln, nhng ng thi cng c nhiu kh khn, thch thc ln. Th v lc ca nc ta mnh hn nhiu so vi trc. Tnh hnh chnh tr - x hi tip tc n nh; quan h sn xut c i mi ph hp hn; th ch kinh t th trng bc u hnh thnh v vn hnh c hiu qu. Nng lc sn xut v kt cu h tng kinh t - x hi to ra tin cn thit cho bc pht trin mi. Quan h kinh t, ngoi giao ca nc ta c m rng trn trng quc t. Pht huy th mnh v thun li, khc phc kh khn, nhn dn ta v ang t c nhng thnh tu v tin b to ln trong pht trin kinh t - x hi. CU HI BI TP 1 - V sao ng ta quyt nh thc hin i mi t nc? Ni dung ng li i mi l g? 2- Nhng thnh tu nhn dn ta t c qua 15 nm thc hin ng li i mi t nc. ngha ca nhng thnh tu y.

431

KT LUN Lch s Vit Nam trong nhng 1945 - 2000 chng kin nhng bin i to ln v su sc ca t nc, l thi k c dn tc ng ln u tranh oanh lit ginh c lp t do, thng nht T quc v xy dng ch ngha x hi. Hn na th k tri qua, di s lnh o ca ng Cng sn Vit Nam, nhn dn ta lin tip ginh c nhng thng li c ngha lch s v thi i. Thng li ca Cch mng thng Tm nm 1945 v vic thnh lp nc Vit Nam Dn ch Cng ho l kt qu tng hp ca cc phong tro cch mng lin tc din ra trong 15 nm sau 432

ngy thnh lp ng, t cao tro cch mng 1930 - 1931, vi nh cao l phong tro X vit Ngh - Tnh, cuc vn ng dn ch 1936 - 1939 n cao tro gii phng dn tc 1939 - 1945. l 15 nm u tranh y gian kh, hi sinh, c lc phong tro cch mng b dm trong mu la nhng cui cng i ti thng li v vang: Xo b ch thuc a na phong kin, m ra k nguyn mi ca lch s dn tc - k nguyn c lp dn tc gn lin vi ch ngha x hi. Tip theo Cch mng thng Tm l thng li ca cuc khng chin chng thc dn Php ko di 9 nm (1945 - 1954) v khng chin chng gic M xm lc ko di trn 20 nm (1954 - 1975). Qua hai cuc khng chin oanh lit gii phng dn tc, bo v T quc, nhn dn ta ln lt nh thng ch ngha thc dn c v mi, hon thnh cch mng dn tc dn ch nhn dn, thc hin thng nht T quc, a c nc i ln ch ngha x hi, gp phn quan trng vo cuc u tranh ca nhn dn th gii v ho bnh, c lp dn tc, dn ch v tin b x hi. K tha nhng thnh tu v kinh nghim xy dng ch ngha x hi min Bc khi cn chin tranh v trong nhng nm u san khi nc nh thng nht, tri qua nhiu tm ti, kho nghim, ng ta ra v lnh o nhn dn c nc thc hin ng li i mi, xy dng ch ngha x hi v bo v T quc ph hp vi thc tin Vit Nam v bi cnh mi ca quc t Trong qu trnh lnh o cch mng, ng c lc phm sai lm, khuyt im, nhng nghim khc t ph bnh, tch cc sa cha v rt ra nhng bi hc kinh nghim qu bu. Vi nhng thng li ginh c trong hn na th k qua, nc ta t mt nc thuc a na phong kin tr thnh mt nc c lp, c ch quyn, pht trin theo con ng x hi ch ngha, c quan h quc t ngy cng rng ri, c v th ngy cng quan trng trong khu vc v trn th gii. Nhn dn ta t thn phn n l tr thnh ngi lm ch t nc, lm ch x 433

hi. t nc ta t mt nn kinh t nng nghip ngho nn, lc hu pht trin i ln v bc vo thi k y mnh cng nghip ho, hin i ho. Thc tin phong ph v nhng thnh tu to ln t c trong hn na th k qua chng minh tnh ng n ca ng li cch mng do ng ta ra; ng thi gip chng ta nhn thc ngy cng r hn v con ng i ln ch ngha x hi nc ta. Cng lnh xy dng t nc trong thi k qu ln ch ngha x hi do i hi ng ln th VII (1991) thng qua l ngn c chin u v thng li ca s nghip xy dng nc Vit Nam ngy cng giu mnh, nh hng cho mi hot ng ca ng hin nay v trong nhng thp k ti. Chng ng trc mt c nhiu thun li, nhng vn cn khng t kh khn, th thch. Tnh hnh th gii tip tc c nhiu bin i. Khoa hc v cng ngh s c nhng bc tin nhy vt. Kinh t tr thc c vai tr ngy cng quan trng trong qu trnh pht trin lc lng sn xut. Ton cu ho kinh t l mt xu th khch quan, li cun ngy cng nhiu nc tham gia. Xu th ny ang b mt s nc pht trin v cc tp on kinh t t bn xuyn quc gia chi phi, cha ng nhiu mu thun, va c mt tch cc, va c mt tiu cc, va c hp tc, va c u tranh. Vi truyn thng anh hng, thng minh, sng to, c ng Cng sn Vit Nam do Ch tch H Ch Minh sng lp v rn luyn lnh o, nhn dn ta s vt qua mi tr ngi, thc hin thng li mc tiu: Dn giu, nc mnh. x hi cng bng. dn ch, vn minh.

434

TI LIU THAM KHO Ban Chp hnh Trung ng ng: - Vn kin i hi i biu ton quc ln th V. Tp I: NXB S tht, H Ni, 1982. - Vn kin i hi i biu ton quc ln th VI. NXB S tht, H Ni, 1987. - Vn kin i hi i biu ton quc ln th VII. NXB S tht, H Ni , 1991. - Vn kin i hi i biu ton quc ln th VIII. NXB Chnh tr Quc gia, H Ni, 1996. 435

- Vn kin i hi i biu ton quc ln th IX. NXB Chnh tr Quc gia, H Ni, 2001. Vn kin qun s ca ng 1945 - 1950. NXB Qun i nhn dn, H Ni, 1976. Ban Chp hnh Trung ng ng Lao ng Vit Nam: Ngh quyt Hi ngh Trung ng ln th 16 (4-1959) bn v vn ci to x hi ch ngha i vi cng thng nghip t bn t doanh. NXB S tht, H Ni, 1959. - Ngh quyt Trung ng ln th 14 (11-1958). - Vn kin i hi. Tp I. NXB S tht, H Ni, 1960. Ban Nghin cu Lch s ng Trung ng: Vn kin ng 1945 - 1954. Tp I. NXB S tht, H Ni, 1978. Ban ch o tng kt chin tranh: - Tng kt cuc khng chin chng thc dn Php - Thng li v bi hc. NXB Chnh tr Quc gia, H Ni, 1995. - Tng kt cuc khng chin chng M cu nc - Thng li v bi hc. NXB Chnh tr Quc gia, H Ni, 1996. Ban tng kt - Bin son lch s: Lch s B Tng Tham mu trong khng chin chng Php (1945 - 1954), 1991. Trng Chinh: Cch mng dn tc dn ch nhn dn. Tp I, II. NXB S tht, H Ni, 1976. - Khng chin nht nh thng li. NXB S tht, H Ni, 1947. Cc tp ch Nghin cu Lch s, Lch s Qun s. Cng bo nc Vit Nam Dn ch Cng ho - S c bit v 436

Hi ngh Ginev, ngy 19-8-1954. Cc Chnh tr - Tng cc xy dng kinh t. Trn bt qui xuyn rng rm. 1979 L Dun: - Di l c v vang ca ng, v c lp t do, v ch ngha x hi, tin ln ginh nhng thng li mi. NXB S tht, H Ni, 1970. - - Giai cp v sn vi vn nng dn trong cch mng Vit Nam. NXB S tht, H Ni, 1965. - Th vo Nam. NXB S tht, H Ni, 1985. - V cch mng x hi ch ngha. Tp I, II, III, IV. NXB S tht, H Ni, 1976, 1984. - V chin tranh nhn dn Vit Nam. NXB Chnh tr Quc gia, H Ni, Vn Tin Dng: i thng ma xun. NXB Qun i nhn dn, H Ni, 1976. Trn Bch ng (ch bin): Chung mt bng c (v Mt trn dn tc gii phng min Nam Vit Nam). NXB Chnh tr Quc gia, H Ni, 1993. Trn B : Lch s Vit Nam t 1858 n nay. NXB i hc Quc gia, H Ni, 2000. Devillers (P): Pari- Si Gn - H Ni. NXB Thnh ph H Ch Minh, 1993. V Nguyn Gip: - Chin tranh gii phng dn tc v chin tranh bo v T quc. NXB S tht H Ni, 1979. - Chin u trong vng vy. NXB Qun i nhn dn. H Ni, 1995. in Bin Ph. In ln th 7, c sa cha. NXB Qun i nhn dn, H Ni, 2004. - ng ti in Bin Ph. NXB Qun i nhn dn, H Ni, 1999. 437

- Nhng chng ng lch s. NXB Vn hc, H Ni, 1975. - Tng hnh dinh trong ma Xun ton thng. NXB Chnh tr Quc gia, H Ni, 2000. Trn Vn Giu: Min Nam gi vng thnh ng. Tp I. II. III, IV, V. NXB Khoa hc X hi, H Ni, 1964, 1966, 1968, 1970, 1978. L.B. Ginxn: Li th (Hi k, bn ting Vit). L Mu Hn (ch bin): i cng lch s Vit Nam. Tp III. NXB Gio dc, H Ni, 1997. V. I. Lnin: Bn v hp tc ho nng nghip. NXB S tht, H Ni, 1971. H Ch Minh: - Ton tp. Tp 4, 5, 6. NXB Chnh tr Quc gia, H Ni, 1984, 1995. - Ton tp. Tp 7, 8, 9, 10, 11, 12. NXB Chnh tr Quc gia, H Ni, 1996. - V c lp t do, v ch ngha x hi. NXB S tht, H Ni 1970. Maicn Maclia: Cuc chin tranh 10 ngn ngy. NXB S tht, H Ni, 1990. Mt s vn kin ca ng v chng M cu nc. Tp I (1954 - 1965). NXB S tht, H Ni, 1985. Robert S. Mc Namara: Nhn li qu kh tn thm kch v nhng bi hc v Vit Nam. NXB Chnh tr Quc gia, H Ni, 1995. H. Navarre : Agonie de L ' Indochine (ng Dng hp 438

hi) - Bn dch. Tng cc thng k: 30 nm pht trin kinh t v vn ho ca nc Vit Nam Dn ch Cng ho. NXB S tht, H Ni, 1978. Trung tm Khoa hc X hi v Nhn vn quc gia - i hc Quc gia H Ni: Vit Nam trong th k XX. Tp I, II, III, IV. NXB Chnh tr Quc gia, H Ni, 2001, 2002. Vin Nghin cu ch ngha Mc - Lnin v t tng H Ch Minh: H Ch Minh. Bin nin tiu s. Tp IV. NXB Chnh tr Quc gia, H Ni, 1994. Vin Lch s qun s vit Nam: Lch s cuc khng chin chng thc dn Php 1945 1954. Tp I, II. NXB Qun i nhn dn, H Ni, 1994. - Lch s khng chin chng M cu nc 1954 - 1975. Tp I, II. NXB Chnh tr quc gia, H Ni, 1996. V Nh nc nc Vit Nam Dn ch Cng ho. NXB S tht, H Ni, 1963. Vit Nam Thng tn x: Ti liu mt ca B Quc phng M v cuc chin tranh xm lc Vit Nam. Tp I. 8-1971. H Ni, 2001, 2002. 35 nm chin u v xy dng. NXB S tht, H Ni, 1980. Vit Nam - Con s v s kin 1945 - 1954. NXB S tht, H Ni, 1990. Xalng: Mt quc co chung: Vit Minh - ch th ca ti. Tp II (Bn dch ting Vit). Vit Nam nhng chng ng lch s 1954 - 1975; 1975 2005. NXB Gio dc, H Ni 2005. 439

Vit Nam 1954 - 2005 (21 nm khng chin chng M cu nc v 30 nm xy dng bo v T quc). NXB Gio dc, H Ni, 2005.

MC LC LI NI U ............................................................................ 3 PHN I ....................................................................................... 5 XY DNG V BO V CHNH QUYN CCH MNG, KHNG CHIN CHNG THC DN PHP GINH V BO V C LP DN TC (1945 - 1954) .......................... 5 Chng I ................................................................................. 5 VIT NAM TRONG HN MT NM U SAU CCH MNG THNG TM (9/1945 - 12/1946) ............................ 5 I- Tnh hnh Vit Nam sau Chin tranh th gii th hai v Cch mng thng Tm 1945. .............................................. 5 440

II- Bc u cng cuc xy dng v cng c chnh quyn cch mng . ....................................................................... 15 1- V chnh tr - qun s ............................................... 17 2- V kinh t - ti chnh ................................................ 24 3- V vn ho - gio dc ............................................... 29 III- u tranh chng ngoi xm v ni phn, bo v chnh quyn cch mng............................................................... 31 1- Khng chin chng thc dn Php min Nam, ho hon vi qun Tng min Bc (trc ngy 6-3-1946) ....................................................................................... 31 2- Ho hon vi thc dn Php nhm gt qun Tng ra khi nc ta, chun b khng chin chng Php (t 6-3 n 19-12-1946)............................................................ 41 Chng II .............................................................................. 58 NHNG NM U TON QUC KHNG CHIN CHNG THC DN PHP (1946 1950)........................ 58 I. Khng chin ton quc chng thc dn Php bng n.ng li khng chin chng Php ca ng............. 58 1. m mu, hnh ng chin tranh ca thc dn Php 58 2.Khng chin chng thc dn Php bng n trong c nc............................................................................... 62 3. ng li khng chin chng Php ca ng.......... 64 II- Cuc Chin u ca qun v dn ta th v cc th khc pha Bc v tuyn 16............................................ 66 1- Cuc chin u th H Ni............................... 67 2- Cuc chin u cc th khc ............................. 69 III- Tch cc chun b cho cuc khng chin lu di chng thc dn Php xm lc.................................................... 71 1. Cng tc di chuyn, thc hin "Tiu th khng chin ....................................................................................... 71 2- Xy dng lc lng mi mt cho cuc khng chin lu di............................................................................ 75 IV. Chin dch Vit Bc thu - ng 1947 ......................... 84 1. Thc dn Php tin cng cn c a khng chin Vit Bc ................................................................................ 84 441

2- Qun v dn ta chin u chng cuc tin cng Vit Bc ca ch .................................................................. 88 V- y mnh khng chin ton dn, ton din chng thc dn Php xm lc............................................................ 93 1. m mu ca thc dn Php sau tht bi Vit Bc. 93 2- Ch trng v hot ng y mnh khng chin ca ta sau chin thng Vit Bc............................................. 100 Chng III........................................................................... 129 BC PHT TRIN MI CA CUC KHNG CHIN TON QUC CHNG THC DN PHP (1950 - 1953) ............................................................................................. 129 I- Chin dch Bin gii thu - ng 1950 ......................... 129 1- Bi cnh lch s v ch trng ca ng............... 129 II- quc M can thip su vo cuc chin tranh xm lc ng Dng K hoch Lt Ttxinhi ........ 137 1. M can thip su vo cuc chin tranh xm lc ng Dng ......................................................................... 137 III- i hi i biu ton quc ln th II ca ng Cng sn ng Dng (2-1951) .............................................. 146 IV- Xy dng v cng c hu phng khng chin v mi mt................................................................................... 151 V- Nhng Chin dch gi vng v pht trin quyn ch ng nh ch trn chin trng ................................... 167 Chng IV .......................................................................... 185 CUC KHNG CHIN CHNG THC DN PHP KT THC (1953 - 1954)........................................................... 185 I- m mu mi ca tlue Php - M ng Dng. K hoch Nava...................................................................... 185 II- Cuc tin cng chin lc ng - Xun 1953 1954 v chin dch in Bin Ph................................................ 192 1. Cuc tin cng chin lc ng - Xun 1953 - 1954 ..................................................................................... 192 1.Chin dch in Bin Ph (1954) ............................ 196 III- Hi ngh w Hip nh Ginev 1951 v chm dt chin tranh, lp li ho bnh ng Dng................... 210 442

1- Hi ngh Ginev ................................................... 210 2- Hip nh Ginev ................................................. 217 IV- ngha lch s, nguyn nhn thng li ca cuc khng chin chng Php t (1945 - 1954)................................. 221 1- ngha lch s........................................................ 221 2- Nguyn nhn thng li............................................ 223 PHN II .................................................................................. 227 VIT NAM TRONG KHNG CHIN CHNG M CU NC (1954 - 1975) .............................................................. 227 Chng V............................................................................ 227 XY DNG CH NGHA X HI MIN BC V U TRANH CHNG M NGY MIN NAM (19541965) ................................................................................... 227 I- Tnh hnh Vit Nam sau Hip nh Ginev v nhim v cch mng trong thi k mi ........................................... 227 II- Min Bc hon thnh ci cch rung t, khi phc kinh t, ci to x hi ch ngha (1954-1960)......................... 233 III- Min Nam u tranh chng ch M Dim, gi gn v xy dng lc lng, tin ti "ng khi tig (19541960) ............................................................................... 248 IV- Min Bc xy ng bc u c s vt cht l k thut ca ch ngha x hi (1961-1965)................................... 269 1. i hi i biu ton quc ln th III ca ng..... 269 2- Min Bc thc hin k hoch Nh nc 5 nm (1961 1965) ........................................................................... 272 V- Min Nam chin u chng chin lc "chin tranh c bit (1961 9651) ......................................................... 277 1. Chin lc chin tranh c bit" ca M min Nam Vit Nam ......................................................................... 278 2- Min Nam chin u chng chin lc "chin tranh c bit" ca quc M ....................................................... 281 Chng VI .......................................................................... 289 C NC TRC TIP CHIN UCHNG QUC M XM LC (1965 - 1973) ......................................... 289 443

1- quc M leo thang m rng chin tranh xm lc (1965-1968)................................................................. 289 II- C nc trc bp chin u chng quc M xm lc (1965 - 1968)................................................................... 294 1- Min Nam chin u chng chin lc chin tranh cc b " ca quc M.............................................. 295 2- Min Bc chin u chng chin tranh ph hoi ln th nht ca quc M, gi vng s nghip xy dng ch ngha x hi, tch cc chi vn cho chin trng min Nam. ......................................................................................... 311 III- Min Nam chin u chng chin lc "Vit Nam ho chin tranh". Min Bc khi phc, pht trin kinh t v chin u chng chin tranh ph hoi ln th hai ca M (1969-1973)..................................................................... 315 1. Min Nam chin u chng chin lc "Vit Nam ho chin tranh" ..................................................................... 315 2- Min Bc khi phc v pht trin kinh t, chi vin chin trng,, chin u chng chin tranh ph hoi ln th hai ca M ............................................................. 336 Chng VII ......................................................................... 346 C NC DN SC GII PHNG HON TON MIN NAM, GINH TON VN LNH TH T QUC (1973 1975) ................................................................................... 346 I- Tnh hnh ch v ta sau Hip nh Pari ...................... 346 II- Tng tin cng v ni dy Xun 1975, gii phng hon ton min Nam (t 4-3 n 2-5-1975) ............................ 354 1.Ch trng v k hoch gii phng hon ton min Nam............................................................................. 354 2- Cuc Tng tin cng v ni dy Xun 1975 .......... 356 III- Nghin nhn thng li v ngha lch s ca cuc khng chin chng M cu nc (1954-1975)................ 364 1- Nguyn nhn thng li............................................ 364 2- ngha lch s........................................................ 367 PHN III................................................................................. 369 444

VIT NAM TRONG THI K XY DNG V BO V T QUC X HI CH NGHA (1975 - 2000) ........................ 369 Chng VIII........................................................................ 369 VIT NAM TRONG NM U SAU THNG LI CA CUC KHNG CHIN CHNG M CU NC (1975 1976) ................................................................................... 369 I- Tnh hnh Vit Nam sau i thng Xun 1975 ........... 370 II- Khc phc hu qu Chin tranh, khi phc v pht trin kinh t - vn ho.............................................................. 371 III- Hon thnh thng nht t nc v mt Nh nc .. 376 Chng IX .......................................................................... 379 VIT NAM BC U I LN CH NGHA X HI (1976 - 1986)....................................................................... 379 I- i hi i hiu ton quc ln th IV ca ng v k hoch Nh nc 5 nm (1976-1980) .............................. 380 1- i hi i biu ton quc ln th IV ca ng (121976) ........................................................................... 380 2- Thc hin k hoch Nh nc 5 nm (1976 - 1980) ..................................................................................... 383 II- Chin u bo v ton vn lanh th ca T quc (1975 - 1979) ............................................................................. 388 III- i hi i biu ton quc ln th V ca ng v k hoch Nh nc 5 nm (1981 - 1985) ............................ 391 1- i hi i biu ton quc tn th V ca ng (31982) ........................................................................... 391 2- Thc hin. k hoch Nh nc 5 nm (1981 - 1985) ..................................................................................... 395 Chng X............................................................................ 399 VIT NAM TRN NG I MI I LN CH NGHA X HI (1986 - 2000).......................................... 399 I- Bc u thc hin ng li i mi (1986-1990)... 399 II- Tip tc cng cuc i mi t nc (1991 - 1995).. 411 III- y mnh cng nghip ho, hin i ho t nc (1996-2000)..................................................................... 421 445