n mn hc in t cng sut

Ni dung : Thit k b bm xung p cho ng c t mt chiu vi cc thng s sau: + P = 1 kW. + U = 48 VDC. + n = 1000 v/ph. Gio vin hng dn: T.S Dng Vn Nghi.

Nhm sinh vin thc hin: Nguyn Tun Ngha. Trn Bnh Dng. Nguyn Cng Chin. Nguyn Hu Nam.

LI NI U Trong giai on cng nghip ho, hin i ho nn kinh t t nc, ngy cng c nhiu thit b bn dn cng sut hin i c s dng rng ri trong trong tt c cc lnh vc sn xut, phc v i sng con ngi. c bit trong lnh vc iu chnh t ng s dng van bn dn. Trong cc lnh vc iu chnh t ng ni chung cng nh trong lnh vc giao thng ni ring vic i hi cn c cc b iu chnh nhm tit kim nng lng ngy cng c i hi v thay th . Bn cnh trong lnh vc giao thng vic s dng cc ng c xng,diezen ngy cng c xu hng gim v cc nhc im nh: Tiu hao nhiu nng lng, nhim mi trng ... ng thi vi cc thnh tu ca khoa hc k thut th vic ch to cc ng c in ngy cng c hon thin . Song song vi s pht trin l s i hi phi c b iu khin cc loi ng c vi cht lng tt nht, tho mn cc yu cu v kinh t v k thut nhm s dng v thay th cc ng c c. B bm xung p mt chiu s dng van bn dn trong tng lai p ng c nhu cu cn thit v b iu khin iu chnh tc ng c in mt chiu. Ni dung ca n: + Chng I: Khi qut cng ngh. + Chng II: Gii thiu mt s mch bm xung p ng dng trong iu khin ng c mt chiu. + Chng III: Thit k mch lc. + Chng IV: Thit k mch iu khin. 2

Mc d rt c gng trong vic thit k nhng do kin thc c hn nn khng th trnh khi mt s hn ch nht nh, mong cc thy ng gp kin n c hon thin hn. hon thnh n ny chng em xin chn thnh cm n s hng dn tn tnh ca thy DNG VN NGHI . Nhm sinh vin thc hin.

CHNG I KHI QUT CNG NGH 1. Vai tr & ng dng ca ng c in trong lnh vc giao thng. Vn ng dng ca ng c in ni chung trong truyn ng in sn xut cng nh u my ko l c s dng rng ri. Hin nay trong nhiu lnh vc khc nhau ca i sng, th ng c KB l loi ng c c s dng rng ri nh tnh kinh t, d ch to, chi ph vn hnh bo dng sa cha thp ... Tuy nhin, trong mt s lnh vc nht nh i hi yu cu cao v iu chnh tc , v kh nng qu ti, th bn thn ng c KB khng th p ng c hoc nu thc hin c th phi chi ph cc thit b bin i i km (nh b bin tn ...) rt t tin. V vy, ng c in mt chiu hin ti vn l loi ng c khng th thay th c trong nhng lnh vc ni trn. ng dng ph bin ca ng c in mt chiu hin nay trong cc nghnh sn xut nh hm m, khai thc qung, my xc v c bit l trong cc u my ko ti lnh vc giao thng. l nh hai c im quan trng u vit ca n l : Kh nng iu chnh tc tt Kh nng qu ti tt. c bit loi ng c kch thch ni tip v hn hp. Ngoi hai c tnh c bn trn, th cu trc mch lc v mch iu khin ng c in mt chiu n gin hn nhiu so vi ng c KB, ng thi li t cht lng iu chnh cao hn trong di iu chnh rng. Thc t l cc nc pht trin, vic dng ng c in thay th cho cc loi ng c izen hoc xng l ph bin. cng l xu th chung i vi ton th gii trong tng lai. Mt mt l v c ngun in rng ri; tin b nhy vt 4

v cng ngh bn dn cho php ch to c nhiu b bin i in nng gn nh, kh nng gii hn dng p cao & tin cy hn. Mt khc, l ng c in khng gy nhim mi trng nh cc loi ng c khc, ng thi cho hiu sut cao. y l mt trong nhng c im quan trng a n vic a ng c in vo giao thng ngy cng rng ri hn. Trong thc t, cc nc pht trin nh M, c, Php, TQ.. . a s h thng ng st dng ng c in ko u my u c cung cp bng in p mt chiu qua ng dy trn khng hoc ng ray th ba. i vi h thng ng st trong thnh ph c c im l khong cch ngn, mt giao thng cao th vic dng trc tip h thng ng dy mt chiu l thch hp. Nhng i vi trng hp khong cch xa hn, nh gia cc thnh ph vi nhau, th vic dng h thng mt chiu l khng kinh t. Trong trng hp ny ngi ta ly t li in xoay chiu mt pha c tn s 50Hz 60Hz v c in p khong 25kV sau qua h p cp vo b chnh lu c ngun mt chiu. Thng thng cp in p ca h thng tu ko ng st trong thnh ph dng in mt chiu t 600 700V (vi TH ng ray th ba) hoc 1500V (vi TH ng dy trn khng). Trong c hai trng hp trn th ngi ta to dng mt chiu bng cch chnh lu t li in xoay chiu vi h s p mch l 12 c cht lng cao. i vi t in ngi ta cng ly t ng dy trn khng nu cng sut ng c truyn ti ln. Hin nay, trong mt s loi ng c ko ti giao thng c cng sut nh, th ngi ta dng ngun ac-quy km theo b bin i gn nh thun tin cho tnh linh hot trong vn ti. Nhng nhc im rt r ca loi dng ngun ac-quy l ch chy c qung ng ngn, iu ny gy bt tin cho ngi s dng. V vy loi ny ch kh dng trong trng hp cng ngh ch to ac-quy tin b hn na v thc t loi dng ngun truyn ti hin nay vn l ch yu trong truyn ng giao thng. 5

Trong khun kh n ny vi ti thit k b iu chnh tc ng c in mt chiu trong t, nn lm r tnh quan trng ca ng c mt chiu trong lnh vc ny trc ht ta phn tch r c th ca truyn ng trong lnh vc giao thng. 2. Phn tch c th v truyn ng trong giao thng. C th nu ra c im quan trng v truyn ng trong lnh vc giao thng l: + Yu cu cao trong vic iu chnh tc ; bao gm nhng yu cu v di iu chnh rng, trn iu chnh, iu chnh phi m, khi ng ng c nhanh. + Yu cu cao v kh nng qu ti, v ti ko ca u my l khng c nh Ngoi ra, truyn ng trong giao thng cn i hi cao v an ton khi vn hnh. Mun vy vic thit k phi m bo a ra c mt s iu khin n gin tin cy, d thao tc trong vn hnh iu khin ng c - t. V thc t trong lnh vc giao thng cn i hi truyn ng c o chiu, nn vic thit k cng ch trng n vn o chiu quay ng c. Thc cht ca vic iu khin -t cng nh u my ko l vic iu khin ng c ko ti. V vy, trc tin ta i gii thiu mt vi c tnh c bn ca cc loi ng c in mt chiu, ri t a ra quyt nh chn loi ng c thch hp cho truyn ng trong lnh vc ang cp ti.

3. Gii thiu mt s loi ng c in mt chiu. a. ng c in kch thch c lp hoc song song. Phng trnh c tnh c: Biu th quan h gia tc (n)v mmen (M) 6

U u Ru + R f .M K ( K ) 2

Vi nhng iu kin U=const, It=const th t thng ca ng c hu nh khng i. V vy quan h trn l tuyn tnh v ng c tnh c ca ng c l ng thng.
0

Do R rt nh, nn khi ti thay i t khng n nh mc th tc gim rt t cho nn c tnh c ca ng c in kch thch song song rt cng. Vi
M Mm

c im nh vy, ng c in kch thch song song c dng trong nhng trng hp tc hu nh khng i khi

ti thay i.

b. ng c in kch thch ni tip. ng c in kch thch ni tip, dng in kch thch chnh l dng in phn ng : It= I=I. Vy trong phm vi kh rng c th biu th: =K.I trong h s t l K ch l hng s trong vng I <0,8Im ; cn khi I >(0,8 0,9)Im th hi gim xung do hin tng bo ho mch t. Nh vy, biu thc c tnh c c dng:
2 M=CM..I=CM. K

n=

C M .U Ce. K .M

U Ru U2 nu b qua R th: n = hay: M= 2 C e .K M n

Nh vy khi mch t cha bo ho, c tnh c ca ng c in mt chiu kch thch ni tip c dng l ng hypebol bc hai.
*

Ta thy, ng c mt chiu kch thch ni tip, tc quay n gim rt nhanh khi M tng. V khi mt ti (M=0, I=0) th n c tr s rt ln. V vy thng
M* Mm

ch cho php ng c lm vic vi ti ti thiu P2=(0,2 0,25)Pm. T dng c

tnh c ta cng c nhn xt l c tnh c ca ng c kch thch ni tip rt mm ng c ni tip rt u vit trong nhng ni cn m my nng n v cn tc thay i trong mt vng rng. c. ng c in kch thch hn hp: Loi ny c ch to gm hai cun dy ni tip v song song. Tc dng ca dy qun kch thch song song v ni tip b nhau hoc ngc nhau. Trn thc t ngi ta ch s dng loi kch thch hn hp b v ng c ngc khng m bo c iu kin lm vic n nh. ng c kch thch hn hp b c c tnh c mang tnh cht trung gian gia hai loi kch thich song song v ni tip. Khi ti tng th t thng tng, do c tnh c ca ng c kch thch hn hp b mm hn so vi c tnh c ca ng c kch thch song song. Tuy nhin mc tng ca t thng khng mnh nh ng c kch thch ni tip cho nn c tnh c ca ng c in kch thch hn hp b cng hn so vi c tnh c ca ng c kch thch ni tip. Vic iu chnh tc ng c in mt chiu kch thch ni tip c iu chnh nh trng hp ng c kch thch song song; d rng v nguyn tc c th p dng nhng phng php iu chnh tc dng cho ng c kch thch ni tip. 8

T nhng tnh cht ca tng loi ng c nh trnh by trn, so snh vi c tnh ti v nhng yu cu ca truyn ng trong lnh vc giao thng ta thy rng loi ng c kch thch ni tip v kch thch hn hp kiu b l p ng c nhng yu cu v truyn ng. Ta c th nu u im ca hai loi ng c ny so vi ng c kch thch c lp hoc song song ng trn quan im xt s ph hp vi c tnh ti: + c tnh c mm v cng thay i theo ph ti. iu ny rt thch hp trong giao thng c yu cu tc thay i theo ti. + C kh nng qu ti ln v mmen v kh nng khi ng tt hn. Nh vy cho php lm vic mi trng ko ti nng n. + V t thng ca ng c ch ph thuc vo dng phn ng I nn kh nng chu ti ca ng c khng chu nh hng ca st p li in nn rt thch hp cho nhng truyn ng dng trong nghnh giao thng c ng dy cung cp in i km theo ti. Thc t trong lnh vc ny ng c kch thch ni tip c s dng. Tuy nhin ngi ta cng dng c ng c kch thch hn hp v n cho php thc hin hm ti sinh nng lng m vn m bo tt cc yu cu truyn ng.

4. Cc phng php iu chnh tc ng c. Vic iu chnh tc ng c in mt chiu ko ti trong giao thng c th dng phng php in kt hp c phng php c qua c cu bnh rng tng di iu chnh. iu chnh bng phng php in cng tt bao nhiu cng gim phc tp & cng knh ca c cu c kh by nhiu. Thc t tn ti hai phng php iu chnh tc ng c mt chiu: 9

iu chnh in p cp cho ng c; tc l thay i U. iu chnh in p cp cho mch kch t ; tc l thay i t thng .

Phng php iu chnh tc bng cch thay i c th thay i c lin tc & gi c hiu sut ca ng c l khng i v s iu chnh da trn vic tc dng ln mch kch thch c cng sut nh so vi cng sut ng c. Nhng do bnh thng ng c lm vic ch nh mc, ng vi kch thch ti a (=m=max), nn ch c th iu chnh theo hng gim t thng; tc l iu chnh tc trong vng trn tc & gii hn iu chnh tc b hn ch bi cc iu kin c kh v o chiu quay nn phng php ny khng thch hp trong trng hp ng c ko ti giao thng. Phng php iu chnh in p phn ng ng c ch cho php iu chnh tc quay di tc nh mc v khng th nng cao in p ln trn U m ca ng c. Phng php ny cho php iu chnh trit v c nhng u im sau: + Hiu sut iu chnh cao. + Khng c tn hao trong my in khi iu chnh. + Vic thay i in p phn ng, c th l gim U mmen ngn mch Mnm gim, dng ngn mch Inm gim; iu ny rt c ngha trong lc khi ng ng c. + st tc tuyt i trn ton di iu chnh ng vi mt mmen l nh nhau. + iu chnh trn trong ton b gii iu chnh. Tuy vy, phng php ny i hi cng sut iu chnh cao, v i hi phi c ngun in p iu chnh c. 10

T nhng phn tch trn ta thy vic chn phng php iu chnh in p phn ng l thch hp cho ng c ko ti giao thng. Mc d, di iu chnh ch cho php thp hn tc nh mc nh ta c th m rng di iu chnh nh kt hp vi c cu c kh nh cp trn. 5. Gii thiu nguyn l chung ca b bin i in p mt chiu. Nh trn cp, phng php iu chnh in p c la chn trong iu chnh tc ng c. Thc t, thay i in p phn ng ng c -t ngi ta c th thay i gc m chm nu dng b bin i l h thng chnh lu, hoc thay i tn s bm trong trng hp b bin i l b bm xung p mt chiu. Vic s dng h thng chnh lu tiristor - ng c ch ng dng trong trng hp ti ca n l loi ng c cng sut ln, s dng s chnh lu tiristor ng c mt chiu lun i km theo vic a thm b lc kng knh nn ch kh dng cho truyn ng u my tu in ko ti ln. Vi loi ng c cng sut nh th vic dng b bm xung p mt chiu l ph hp. V thit b bm xung lm vic vi hiu sut cao (theo tnh ton l xp x bng 1); t nhy cm vi nhit v iu kin mi trng v tham s iu kin l thi gian ng m; c bit l c kch thc nh gn (tnh c lc), nn rt ph hp vi t in. Sau y gii thiu nguyn l chung ca b bm xung, ng thi phn tch khi lc v cc yu t nh hng n ch lm vic ca b bm xung - p cng nh vn la chn thit b p ng c cc yu cu v ch tiu k thut v kinh t.

11

Trn s th b bm xung p lm vic nh mt cng tc t tnh (K) ng

K L2

Chnh lu khng iu khin C1

C2

Ti

S nguyn l ca b bm xung p mt chiu

m lin tc 1 cch chu k . Nh vy m bin i c in p mt chiu khng i E thnh cc xung in p mt chiu U tb c tr s c th iu chnh c. in p Utb ny t vo phn ng ng c s lm thay i tc ng c t. Khi b bm xung p lm vic ch gim p th 0<Utb<E. Khi b bm xung p lm vic ch tng p th E<Utb<0. Trong s trn L,C l b phn lc san bng v gi cho in p ti thc t l khng i ,mc ch l gim h s p mch nng cao cht lng iu chnh . in p trn ti thu c ph thuc vo tn s ng ct kho K.Trong khi cc hn ch v cng ngh v tn hao ca b bin i in p mt chiu quyt nh gii hn tn s lm vic ca b bin i . trnh cc sng khng mong mun v t y trnh c Momen p mch th tn s phi ln hn mt mc no .Tn s ng ct cng nhanh th cng gim c kch thc ca b lc ,nhng nu qu ln s sinh ra nhiu v tuyn .V vy phi cn nhc la chn c b bin i lm vic di tn thch hp( di 1KHz). Thc t thng dng tn s bm khong 400Hz 600Hz. 12

Thc t kho K trn s nguyn l c thay bng kho in t c th l Tiristor hoc Transistor(Cng sut hoc MOS). Dng Tiristor c u im l tr s gii hn cao ,lm vic chc chn r tin,tn hao khi dn nh nhng c nhc im l m chm nn ch s dng rng ri tn s ng m thp (di 500Hz). Transistor MOS thch hp vi di tn s chuyn mch cao hn 100KHz. Transistor cng sut thch hp vi di tn t 20->100Khz,c gi thnh r hn,tn hao t hn MOS. Vi h thng dng Transistor th yu cu lm mt khng cao bng Tiristor,nhng Tiristor li cho php d bo v chng li cc s c hn Transistor .V vy nhng mi trng lm vic nng n vic s dng Transistor l hn ch. Vic s dng loi linh kin no dng trong b bin i trong thc t l da vo kh nng kinh t k thut v trong nhiu trng hp th vic la chn khng r rng . Ngoi s nh hng ca cc thng s k thut l tn s ng ct, gii hn v cc linh kin th cht lng iu chnh tc t cn ph thuc vo c c cu iu chnh l kn hay h. Dng s iu chnh kn (c vng phn hi) s tng thm tnh n nh tc vi mt tn s ng ct nht nh, nng cao c cht lng iu chnh. Trn y gii thiu nhng nt khi qut nht v cng ngh. Vic thit k chi tit xin dnh cho cc mc di y.

13

CHNG II B BM XUNG P MT CHIU Nh gii thiu chng trc, b bm xung p mt chiu c nhiu u im trong truyn ng giao thng. B bm xung p bin i c in p mt chiu t 0 n gi tr in p ngun US mt cch trn lin tc. Phn trn cng cp ti nguyn l chung ca b bin in p mt chiu, chng ny ta i chi tit gii thiu tng quan nguyn l iu chnh, cc phng php iu chnh v mt s s bm xung p thc t.

I.

Nguyn l Nguyn l chung l bin i gi tr ca in p mt chiu cc mc khc

nhau.
Ura

US

BB mt chiu

Ura t1 T t2 t

Ura l mt dy xung vung (l tng) c rng t1 v ngh t2. in p ra bng gi tr trung bnh ca in p xung. Nguyn l c bn ca cc b bin i ny l iu khin cc phn t cng sut bng phng php xung. c hiu sut ln th in p st trn cc phn t cng sut trng thi m phi nh, dng qua n trng thi m rt nh.

14

II.

Phng php iu chnh in p ra

C hai phng php:

Thay i rng xung (t1).

Thay i tn s xung (T hoc f). 1. Phng php thay i rng xung Ni dung ca phng php ny l thay i t1, gi nguyn T Gi tr trung bnh ca in p ra khi thay i rng l:
U tai = t1 .U S = .U S T

trong t: =

t1 l h s lp y, cn gi l t s chu k. T

Nh vy theo phng php ny th di iu chnh ca Ura l rng (0 < 1). 2. Phng php thay i tn s xung Ni dung ca phng php ny l thay i T, cn t1=const. Khi :
U tai = t1 .U S = t1 . f .U S T 1

Vy Ura=US khi f = t v Ura=0 khi f=0. 1 Ngoi ra c th phi hp c hai phng php trn. Thc t phng php bin i rng xung c dng ph bin hn v n gin hn, khng cn thit b bin tn i km.

15

III.

Cc dng c bn

Da vo cch mc kho xung, cc b lc v ngun cung cp m c cc dng s sau: 1. Bin i h p: S nguyn l nh sau:

L1

U
S

D1

Ur
a

C
lc

Ti

Phn t iu chnh quy c l kho K ( thc t l Tiristor hoc Tranzitor). c im ca s ny l kho K, cun cm v ti mc ni tip. Ti c tnh cht cm khng hoc dung khng. B lc L & C. i-t mc ngc vi U ra thot dng ti khi kho K ngt. + K ng US c t vo u ca b lc. L tng th Uti = US (nu b qua st p trn cc van trong b bin i). + K m h mch gia ngun v ti, nhng vn c dng Iti do nng lng tch lu trong cun L v Lti, dng chy qua D, do Ura=Uti =0. Nh vy, Uti tb US. Tng ng ta c b bin i h p. c tnh truyn t:
WI = U tai = US

16

2. Bin i tng p: S nh sau:

L1 D1

U
S

Ur
a

C
lc

Ti

c im: L1 ni tip vi ti, Kho K mc song song vi ti. Cun cm L 1 khng tham gia vo qu trnh lc gn sng m ch c t C ng vai tr ny. + K ng, dng in t +US qua L1 K -US. Khi D tt v trn t c UC ( c tch in trc ). + K ngt, dng in chy t +US qua L1 D Ti. V t thng trong L1 khng gim tc thi v khng do trong L1 xut hin sut in ng t cm eL = w
d , c cng cc tnh US. Do tng in p: U=US+eL lm D thng dt

Uti=US+eL. Vy ta c b bin i tng p. c tnh ca b bin i l tiu th nng lng t ngun US ch lin tc v nng lng truyn ra ti di dng xung nhn. c tnh truyn t:
WI = U tai 1 = US 1

3. Bin i o cc: S mc nh sau: 17

K U
S

D1

Ur
a

L1

C
lc

Ti

L1 ch ng vai tr tch lu nng lng. C ng vai tr lc. + K ng, trn L1 c US, dng chy t +US K L1 -US. Nng lng tch lu trong cun cm L1; i-t D tt; Uti=UC, t C phng in qua ti. + K ngt, cun cm L1 sinh ra sc in ng ngc chiu vi trng hp ng D thng nng lng t trng np v C, t C tch in; Uti s ngc chiu vi US. Vy in p ra trn ti o du so vi US. Gi tr tuyt i |Uti| c th ln hn hay nh hn US. 4. Bin i cng sut ln theo nguyn l nhiu nhp: c im: Mc song song n b bin i ring lm vic cng mt ti v ngun US. gim gn sng ca Iti v Uti , cc kho K1, K2, K3, lm vic lch pha nhau mt gc 2/n. Khi mi b bin i chu dng in Iti/n ; tn s lm vic f=f/n. C th lm vic hai ch : ln lt v ng thi.

18

Nhn xt: Cc b bin i (3 & 4) c u im ch l cho php nhn c in p ra ti Uti cao hn in p ngun cung cp US, song chng ch thch hp vi di cng sut nh nn t thng dng.

IV.

Mt s s bm xung p Thc t c rt nhiu s bm xung p mt chiu vi nhiu c im

khc nhau tu mc ch s dng, song chng u lm vic da trn nhng nguyn l ca cc dng c bn nh gii thiu mc trn. Di y xin gii thiu hai s bm xung p: Mt loi cho php ti sinh nng lng v cho dng ti lin tc. Mt loi cho php o chiu dng ti, thc hin c hm ti sinh nng lng v c th p dng c nhiu ch iu khin khc nhau. 1. S bm xung p loi B. S nguyn l ca b bm xung p loi ny nh sau:

S1 US C D2
L1

S2 D1

id ud

Gii thch: + S1, S2 l loi iu khin hon ton.

19

+ Ti ca b bm xung p l ng c kch t ni tip c th thay th bng R-L-E; trong E l sc phn in ng ca ng c. + D1l Diod hon nng lng ;D2 l diod c tc dng tr nng lng ti sinh cho ngun. 1.1. Hot ng ca s : chiu dng in ti nh hnh v ta cho S1 hot ng nh mt kho ng ct ;cn S2 khng lm vic .Khi S1 m dng in t ngun chy qua S1 qua ti v tr v m ngun .Khi S1 kho dng tI c khp mch qua iod D1 m bo dng tI l lin tc ngay c khi S1 kho . o chiu dng in phn ng ng c (dng id) ta cho S2 v D2 vo vn hnh cn S1 ngt. Khi ,do qun tnh ng c vn quay theo chiu c mc d b ngt ra khi ngun E > 0. Lc ny mch ti ch c ngun duy nht E khp mch qua S2 xut hin dng in chy ngc li chiu ban u .Cng sut in t ca ng c l:Pt= Id.E > 0. Cng sut lc ny c tch lu trong cun cm L. Khi S2 ngt, trn in cm L sinh ra sc in ng t cm (UL) cng chiu vi E.Tng hai sc in ng ny ln hn in p ngun US lm D2 dn ngc dng v ngun v tr li phn nng lng tch lu trong cun cm L. m bo S2 dn dng in ngc ngay khi dng thun qua D1 tt ta pht xung vo m S2 ng thi vi vic pht xung kho S1.Sau y l biu dng sng m t hot ng ca s :

20

ik1 ik2 ud US id Id Ud

iS

iD1

iD2

Biu dng sng dng, p

T biu dng sng ta c nhn xt : + Dng qua phn ng ng c l lin tc nu ta m bo S 2 dn trc hoc ngay sau khi dng qua D1 tt. 21

+ Dng in qua phn ng ng c c phn m nn gi tr trung bnh ca n c th nh bt k ,thm ch bng 0 hoc m .iu ny c th iu khin c bng cch thay i thi gian dn ca S1 v S2. Nhn xt: u im ca s ny l: + Dng qua ti lun l lin tc,do to iu kin tt cho ng c hot ng m. + C th thc hin c qu trnh ti sinh nng lng. 1.2. Cc biu thc c lin quan: V ti l ng c in mt chiu nn ta c th thay th bng ti R-L-E, trong : E: Sc phn in ng ca ng c R: in tr dy qun ca ng c L: in cm dy qun ca ng c a. Xc nh Imax v Imin :
Khi H ng mch (tng ng vi vic m S1) ta c : L did + Rid + E = U S dt di d (U E ) + ai d = S dt R

vi

a=

R L

S dng phng php bin i Laplace ta c:

pI d ( p ) I d (0) + aI d ( p ) = (U E ) a R p

22

Khi mi bt u cho b bin i lm vic th I d=0. Nhng sau mt vi chu k, dng Id s bin ng v xc lp gia hai gi tr Imax v Imin ( Do D1 & D2 dn khi S1 kho). Do Id(0)=Imin . Thay vo phng trnh trn ta c:
pI d ( p) + aI d ( p) = (U E ) a + I min R p (U E ) a + I min R p

( p + a) I d ( p) =

I d ( p) =

(U E ) a I + min R( p + a) p ( p + a)

Tra bng gc nh ta tm c:
i d (t ) = U E .(1 e at ) + I min .e at R

Khi mch h ( tng ng vi vic kho S1 m S2).

Ta c phng trnh trong giai on D1 dn :

L di d + Rid + E = 0 dt

(V tn s ng ct cao nn coi nh E khng i trong sut qu trnh hot ng ca b bm xung ) Tng t nh vy ta tm c nghim
i (t ) = E .[1 e a ( t T ) ] + I max e a ( t T ) R

Vn dng cc s kin : t=T Id=Imax t=T Imin=Id 23

 I max =

U 1 B1 E . R 1 A1 R U A1 B1 A1 E . R 1 A1 R

I min =

Trong :
A1 = a aT ; B1 = e aT

b. Xc nh in p trung bnh trn ti : T biu dng sng ca in p t trn ti, ta c:

1 U d = U dt = U T 0
T

c. Gi tr trung bnh ca dng ti : T phng trnh ca mch ti ta c:

L did + Rid + E = U d dt
T T T T di 1 1 1 1 L d + Rid dt + Edt = U d dt T dt T 0 T 0 T 0 0

0 + RI d + E = U Id =

U E R

d. nhp nh ca dng in ti : Ta c:
I d = I max I min U a (1 B1 )(1 A1 B1 ) (1 )TU = . 2 R 1 A1 2L
1

(Khi ly gi tr xp x nh trn ta coi R=0) 24

T biu thc va tnh c ta thy rng :Khi T=const th nhp nh Id l hm ca t s chu k .T ta c ;

dI I (1 ).T .U TU = d 2L 2L

Cho

dI I = 0 max = 0,5 d TU 8L

Do Idmax=

Vy mun cho dng in ti t nhp nh,cn tng tn s bm f hoc tng in cm L(bng cch ni thm 1 in cm ni tip vi phn ng ng c). e. Gi tr trung bnh dng qua van:

Ta c :
1 1 1 L U .(1 B1 ).(1 A1 B1 ) I T = iT (t )dt = i1 (t )dt = [(U E ) + . S T 0 T 0 R R T (1 A1 ) I T I d
T

f. Gi tr trung bnh qua diod :

ID = U S L (1 B1 ).(1 A1 B1 ) E .U S E . . (1 ) .(1 ) = I d .(1 ) R R.T 1 A1 R R
1

2. S bm xung p c o chiu (loi B kp). S nguyn l ca s :

S1 US C

D1
L1

S2 R ud E D2

S4 D4

id

S3

D3

25

S1,S2,S3,S4:L cc van iu khin hon ton Truyn ng trong giao thng cng i hi phi i chiu quay. S trn cho php iu chnh tc quay v o chiu quay mt cch linh hot ,c tnh lm vic ca ng c c th c 4 gc phn t. S c th c nhiu ch iu khin,di y ta s gii thiu hai ch iu khin thng gp. 2.1. iu khin i xng : 1. Hot ng: Trong ch iu khin i xng th c 4 van S 1S4 u hot ng. Gi thit S2 v S4 ang dn dng ti chy qua (theo chiu t B A). - Ti thi im t=0 a xung m S1 v S3. V trc thi Im pht xung mt khonh khc th iS2=IS4>>0 nn n =0, mun kho S2 & S4 ta cn kho cng bc bng cch pht xung m vo cc iu khin .Khi kho S2 & S4 ,dng ti id = Imin khng th o chiu ngay lp tc do ti in cm .N tip tc duy tr theo chiu c theo mch D1 E D3 ti D1 v suy gim dn . Khi D1 & D3 dn dng . - n t=t1 : Khi dng qua D1 v D3 suy gim v 0 th S1 v S3 s dn nu vn cn tip tc duy tr xung iu khin .Dng ti i chiu v tng trng dn theo chiu t A B. - n t=t2 ta li cho m S2 & S4 ng thi kho S1 v S3.Dng ti li tip tc duy tr theo chiu c v D2 v D4 ang dn, S2 v S4 s dn dng khi n bt u bng 0 v i chiu Din bin hot ng ca s c m t theo biu dng sng nh sau: 26

ik1

ik2

ud US

-US iS

uS1, iS1

uD1, iD1

Biu dng sng dng, p trn cc phn t 2. Tnh cc biu thc c lin quan: a. Tm biu thc ca dng ti :
Khi (D1, D3) & (S1, S3) dn :

27

Trong giai on ny in p trn tI l UT=US ,do phng trnh mch tI s l:

L di d + Rid + E = U S dt

Gii tng t nh s 1 ( bm loi A) ta c:

i d (t ) = US E .(1 e at ) + I min .e at R

Khi (D2, D4) v ( S2, S4) dn th : Ud = - US ,do phng trnh mch

ti s l:
L did + Rid + E = U S dt US + E .(1 e a ( t T ) ) + I max .e a ( t T ) R

Vy id (t ) =

Ta cng tm c:
I min = U S 2.e a (1 )T e aT 1 E U S 2 A1 B1 A1 1 E . = . R R R 1 A1 R 1 e aT
1

I max

U 1 + A1 2 B1 = S. R 1 A1

E R

i1 (t ) =

(U S E ) U A .B 1 at +2 S . 1 1 e R R 1 A1
1

(U + E ) U 1 B1 a ( t T ) i 2 (t ) = S + 2. S e R R 1 A1

Vi =

t2 (T s chu k ) T

T biu dng sng ca dng /p ti ta c:

28

b. Gi tr trung bnh ca in p trn ti:

1 1 U d = u d dt = [ U S dt + (U S )dt ] T 0 T 0 t2 1 [TU S U S (T T )] = U S U S (1 ) T = ( 1 + )U S = ( 2 1)U S =
T t2 T

Vy nu ta thay i c ta s iu chnh c Ud . C th :

=0,5 Ud=0ng c c t in p >0,5 Ud>0ng c quay thun. <0,5 Ud<0ng c quay ngc.

c. Gi tr trung bnh ca dng qua diod D1 v D3 :

ID = 2.U S 1 (1 B1 ).(1 A1 B1 ) U S 1 1 E i1 (t ).dt = . . .(1 ) + .(1 ) T 0 R aT 1 A1 R R
t 1

2.U S U E . .(1 ) S .(1 ) R R

d. Gi tr trung bnh dng qua van :

U E 2.U S 1 (1 B1 )(1 A1 B1 ) U E 2.U S IT = . S . . . S . .(1 ) R R aT 1 A1 R R
1

e. Gi tr trung bnh dng ti :

Id = US E .(2 1 ) R US

f. p mch dng ti:

29

I =

I max I min 2.U S (1 + A1 B1 A1 B1 ) U S (1 B1 ).(1 A1 B1 ) = . = . 2 2R 1 A1 R 1 A1

U S .(1 ).R.T U S . = .T . .(1 ) R L L I = US .T . .(1 ) L

Vy :

2.2. iu khin khng i xng : Trong ch iu khin khng i xng ta cho b bin i lm vic nh sau : + Mun ng c quay thun :Cho S1 , S4 ng m lun phin 1 cch chu k ; cn S3 lun dn dng ti ; S2 cho ngh lm vic . Khi ta c mch tng tng nh sau :

S1

D1 id R ud E

S2 S3
D3 D2

US

L1

S4 D4

Mch trn ging nh mch phn tch s 1 . Hot ng ging nh phn tch s 1 .Theo trn in p trung bnh trn ti l: U d=US , do 0< <1 nn ng c quay theo chiu thun .
+ Khi mun o chiu quay ,cho ng c quay theo chiu ngc lI .Ta
S1 S2 cho S1 ngh lm vic hon ton ;ng 1thi cho S2 v S3 ng m lun phin nhau 2 D D US R E L1 ;cn S4 cho dn hon ton Khi ta c s lc lm vic nh sau : C

S4

id

D4

ud

S3

30
D3

Trong trng hp ny ,gi tr trung bnh in p t ln ti l U d=-US <0 ng c quay ngc.

Nhn xt: So vi phng php iu khin i xng th phng php iu khin khng i xng c nhng u im sau: + in p ra ti ch c 1 du chiu xc nh. + Cho php gim p mch dng in 2 ln so vi phng php iu khin i xng. + Mt khc n cng cho php lm vic cc ch sau:

US> E ng c nhn nng lng . US < E ng c pht nng lng. -US < 0 ng c b o chiu quay.

Nhng phng php ny c nhc im l mch iu khin phc tp hn. Trong qu trnh quay theo mt chiu xc nh no 1 van lun trng thi dn bo ho Gy ra tn hao dn ln (nu l Transistor) . trn, ch nu nguyn l hot ng ca cc s bm xung vi vic ch coi cc van l cc kho ng ct n thun. Trong thc t, ph hp vi yu cu cng ngh ta s dng Transistor v nhng u im sau: + C th s dng vi tn s ng ct cao. 31

+ iu khin c hon ton, khng cn thm cc mch ph tr cho vic kho cng bc nh thyristor. + Thch hp vi cng sut nh... S mch lc khi dng transistor nh sau:

+V

T D T D

CHNG III THIT K MCH LC

I.

Chn van mch lc. Chn ng c: Pm=1kW; Um=48V; Rw= 0,2; =83%. Vi tn s lm vic thng thng l f=400Hz T=2.5 ms. T cc thng Lw= 0,1mH;

s trn ta tnh c: 32

I 1dm =

Pdm 10000 = = 24,5 A U dm . 48.0,85

Ewm= Udm- Rw.Im=48 - 0,2 24,5 = 43V. Vic chn van bn dn mch lc c chn theo cc thng s c bn ca van. Hai thng s c bn chn van l: + Gi tr dng trung bnh ln nht ca van (I tb max); y l gi tr dng ln nht m van c th chu c ng vi ch lm mt tt nht cho van (ch l tng). Trong thc t, khng t c iu kin lm mt l tng nn vic s dng van khng c qu gi tr ny. + Gi tr bin in p ngc ln nht cho php t ln van (Ungc max ); nu vt qu gi tr ny th van b chc thng. Nh cp phn trc, ta dng cc van bn dn l cc tranzito cng sut; tc l cc van iu kin hon ton. Xut pht t c im cng ngh, ta chn iu kin lm mt l lm mt cng bc bng qut gi, vi cc c cu: Van + cnh tn nhit chun + tc gi (12 m/s). V vy: Itb van thc= (0,4 0,5) Itb van max.

Chn tranzito cng sut (T1 T4).

T biu thc dng trung bnh qua van xc nh trn, ta c: Itb Van = IT = .Id Itb van max thc = Id max = I tbvan max =
I tbvanthuc = 50 A 0,5 U S E 48 43 = = 25 A R 0,2

T biu dng sng in p t trn van, ta thy in p ngc ln nht t ln van l US; tc l : Ung van max = US = 48V. 33

T kt qu hai thng s tnh ton c trn ta chn loi tranzito cng sut loi BUT 90 c cc thng s sau: M hiu BUT 90 200 UCE ,V UCE0 , UCE..sat V 125 V 1,2 , I C, A 50 7 0,4 IB , A toff, s ton, ts, s s 1,2 1.5 P m, W 250

Chn cc i-ot (D1 D4).

Biu thc dng trung bnh qua cc i-t l: I D = Id.(1-) ID max thc = Id max = 25A. Cng t th dng sng ca diode ta thy rng in p ngc ln nht t ln cc diode l: 48V. Vy ta chn loi BYT30 do hng Thomson ch to c cc thng s: M hiu BYT 30 Itb , A 30 Umax , V 200 1000

II.

Thit k mch tr gip. Thc t l tn hao chuyn mch ca tranzitor cng sut ln hn rt nhiu

so vi trng hp n lm vic vi ti xc nh. Mt khc, so vi tiristor kh nng chu qu ti ca tranzitor km hn. Trong trng hp c th l tranzitor phi lm vic nh mt kho in t ng ct mch in vi tn s ng ct ln, th tn tht nng lng khi chuyn trng thi l ng k, v nng lng tn tht t l vi tn s hot ng ca Tranzitor. V vy, gim nh tn tht khi chuyn mch v trnh cho tranzitor lm vic qu nng n th ngi ta s dng thm cc mch tr gip.

34

Cc phn t ch yu ca mch tr gip l L 2 v C2 . Chc nng ca L2 l hn ch s tng ca ic trong qu trnh tranzitor ng mch, cn t in C2 c tc dng lm chm s tng ca VCC trong qu trnh tranzitor ct mch. S mch tr gip nh sau:

Ti cm

L1 1uH

D2 DIODE R1 1k

Q1 NPN

R2 1k C1 1uF

D1 DIODE

Khi biu din mch lc trn s nguyn l ta khng a thm cc mch tr gip vo nhm n gin ho mch nhng thc t mi tranzitor s dng u thit k mch tr gip i km.

CHNG IV THIT K MCH IU KHIN I,Cc khi c bn ca mch iu khin 1. Mch to dao ng:
R1 2k 555 1 Gnd Vcc 8 2 Trg Dis 7 3 Out Thr 6 4 Rst Ctl 5 +12V RA 52k

RB 0.4k +

C1 .01uF

+ CT .067uF

35

B to dao ng Timer555

 to c xung vung vi tn s 400Hz ta s dng vi mch to dao ng Timer555 vi cc thng s cho nh trn: S thay th ca vi mch nh sau:
Q :Trng thi (mc logic)du ra ti thi im t,l Vc c R1 R2 6, C

u ra o ca FF trong vi mch Nguyn l hot ng: Khi Q =1 th Transistor dn bo ho ,t dn in qua Transistor nn in p trn t Uc gim Khi t Uc gim ti Uc= Vcc th Q =0. Khi Uc tng ti Uc= Vcc + th Q =1 Transistor li dn bo ho. Khong thi gian t1 ph thuc vo np,vi np=(R1+R2)C Khong thi gian t2 ph thuc vo phng ,vi phng=R2C Qua tnh ton ta c t1=(R1+R2)Cln2
2 3 U t1 T 1 3

t2

t Biu dng sng ca Timer555 ch a hi phim nh

36

t2= R2Cln2 Chn C=0,067F;R2=0,4k R1=52k;ta s c tn s dao ng ca Timer l f=400Hz 2. Mch to xung rng ca: Ta s dng mch nh sau:
15V +V 0.6k ZY18 1k PNP

T1

T2
Q1 MSD601-ST1 C2 0.8uF

B to xung rng ca

Vi cc thng s c chn nh sau: Transistor: Chn loi NPN:MSD601_ST1 Diod Zener DZ: Chn loi ZY18; Zener Silic ; Uz=18V;P=2W Trong s ny th T1 ,Dz R to ra ngun dng v ngun dng ny c np cho t C

I= Trong :

Uz R

Uz:in p n nh ca Diod Zener Dz. :H s khuych i ca Transistor T1. 37

Nguyn l hot ng: -Khi T2 b kho (Khng c in p t vo cc gc):T C c np in

1 Uz Uz .t = A.t ; A = . = const Uc= Idt = C0 CR CR
t

in p ng b rng ca tuyn tnh vi thi gian -Khi T2 thng (C in p t vo cc gc):Lc ny t C phng in qua T2 nn Uc nhanh chng gim v 0 (Coi R0) 3. Khu khuych i : S dng khuych thut ton khng o TL084 vi s nh sau:
15V +V TL084

Uvo

Ura R1

+V -15V

R2 B khuch i

Vi khuych thut ton trn ta d dng tnh c h s khuych i ca mch K=

R1 + R2 R2

Thay i cc thng s R1 v R2 ca mch ta s c tng ng vi 1 in p u vo s c mt in p u ra c ln gp K (tu )ln in p u vo .

4. Khu so snh : 38

Ta s dng vi mch LMC6762A/NS vi s nh sau:

15V +V

Urc
10V +V

LMC6762A/NS

Ura
+V-15V

Rvar
+V -10V

Mch so snh l mch bo hiu s bng nhau gia in p cn so snh Uv v in p chun Uref . u ra ca mch so snh l mc logic cao hoc thp (in p ra dng xung vung c ln ph thuc vo in p bo ho ca vi mch so snh v c rng xung ph thuc vo in p chun), Nguyn l hot ng: -Khi Uv>Uref th Ur=Ubh Vcc -Khi Uv<Uref th Ur=-Ubh -Vcc

+Vcc Uv

Ur

+ Ubh Uref

Uv

U
ref

-Vcc

+ Ubh

Ur

-Ubh

39

5. Mch phn hi dng dng in v phn hi m tc : - phn hi dng dng in: Ta dng Sensor dng S1 nhn bit dng in phn ng ca ng c ,sau cho qua b khuych i vi h s K .Mch s phn hi dng dng in v b iu chnh dng in R(I). - phn hi m tc : Ta s dng my pht tc ni cng trc vi trc ng c ,in p u ra ca my pht tc t l vi tc theo biu thc sau:U= . v c phn hi tr li vo b iu chnh tc . + Khi dng mch phn hi m tc gim sai s tc ,tc l lm tng cng ca c tnh c nh vy s lm tng gi tr ca dng in ngn mch v momen ngn mch , gy nguy him cho ng c khi b qu ti v gy hng hc cho cc b phn truyn lc . + gii quyt mu thun gia yu cu v n nh tc v yu cu v hn ch dng in ngi ta thng dng phng php phn vng tc dng .Trong vng bin thin cho php ca mmen v dng in phn ng c tnh c cn c cng thch hp m bo sai s l nh. + Khi dng in v momen qu phm vi cho php ny th ta phi gim mnh cng c ca c tnh c hn ch dng in . + Mt khc ,trong qu trnh khi ng ,hm ,iu chnh tc ng c thng c yu cu gi cho gia tc khng i t c ti u v thi gian qu cn c on c tnh c c cng bng khng. + Nh vy cc mch vng iu chnh c ni theo cp c lp vi nhau ,vic phn vng tc dng gia n nh tc v hn ch dng in . + in p u ra ca b R() l in p t dng in phn ng Ui t . 40

+ B iu chnh dng R(I) c nhim v duy tr dng phn ng lun bng gi tr Ui t. 6. Mt s mch ph tr khc: a. Mch lp : S dng khuych thut ton khng o TL084 vi s nh sau:
15V +V + TL084 R10 .5k

+V -15V

Mch lp

C chc nng cch ly v in i vi Transistor nhm bo v Transistor. b. Vi mch NAND: S dng vi mch 4093 h CMOS. y l mch V o ,u ra ca mch c mc logic cao nu mi u vo ca mch u c mc logic cao c. Trig loi JK:
J CP K S Q _ Q

Trig JK

C 2 u vo, 2 u ra . Nh vy ta c s cu trc ca mch iu khin trang bn:

41

D + VCC

RC S

T1 & T4

US C

(+)
R() R(I)

1RTr

2RTr

T1 D1
T4 D4

E id ud

T2 D2 T3 D3

(-)

T2 & T3

FT

1RTr

T D N

J SQ _ CP Q KR

NPN

T3 T4
2RTr

NPN
S KHI TNG QUT CA MCH IU KHIN

42

II. Nguyn l hot ng ca mch iu khin - Sensor dng S2 c gn o dng ca my pht tc cho ta tn hiu dng in t l vi tc ng c ,khi ng c c tc nh th S2 c tn hiu ra l tn hiu D . - Ban u khi m my ,ngi vn hnh t tc cho ng c l U, sau n nt m my T, khi u vo J=1 nn u ra thun T=1 lm cho Rle trung gian 1RTr tc ng-> tip im thng m 1RTr ng vo lm cho in piu khin Uk c a vo b so snh l 15V .Lc khi U=15V th T1 thng ,T4 kho v khi U=-15V th T1 kho T4 thng ,nh vy T3 lun thng T1 v T4 thay nhau thng nn ng c c t in p thun v quay thun . - Khi mun iu chnh tc ng c ,ngi vn hnh thay i li U bng cch iu chnh li gi tr ca Uk tc l lm =
td thay i nn U= U N T

thay i theo, iu chnh trn c th ta s c mt di tc trn. - Khi mun ng c quay ngc (o chiu chuyn ng): Lc ny ngi vn hnh n nt m my ngc N,tuy nhin v tc ca ng c ang ln nn Sensor dng S2 cha c gi tr tn hiu in p D nn u vo R khng c tn hiu .Khi ngi vn hnh cn phi gim tc ca ng c (Chng ta c th kt hp vi h thng phanh c kh) ,khi tc ca ng c gim n mt ngng no th chng ta s c c tn hiu D,lc ny ta mi c th n nt N nhn c tn hiu K=1 t vo Flip-flop lm N=1,T=0,b so snh thun c tch ra ng thi b so snh ngc c a vo ,lc ny T2 v T3 thay nhau dn cn T4 lun thng .

43

- Khi tc ng c gim dn ,ng c c hm ngc. Khi tc ca ng c gim ti gi tr khng th ng c c khi ng ngc v bt u quay ngc.

44