Bin so n v gi ng d y : Gio vin Nguy n Minh Tu n T Ha Tr ng THPT Chuyn Hng Vng Ph Th

CHUY N 1 :

PHNG PHP L P CNG TH C C A H P CH T H U C

I. L p cng th c phn t h p ch t h u c khi bi t cng th c n gi n nh t Phng php gi i

- B c 1 : t cng th c phn t c a h p ch t h u c l : (CTGN)n (v i n N* ) - B c 2 : Tnh b t bo ha ( ) c a phn t . + i v i m t phn t b t k th 0 v N . + i v i cc h p ch t c nhm ch c ch a lin k t nh nhm CHO, COOH, th s lin k t nhm ch c (v g c hirocacbon cng c th ch a lin k t ). - B c 3 : D a vo bi u th c ch n gi tr n (n th ng l 1 ho c 2), t suy ra CTPT c a h p ch t h u c. Lu : Gi s m t h p ch t h u c c cng th c phn t l CxHyOzNt th t ng s lin k t v vng c a phn t c g i l b t bo ha c a phn t . Cng th c tnh b t bo ha :
= x(4 2) + y(1 2) + z(2 2) + t(3 2) + 2 2x y + t + 2 ( 0 v N) = 2 2

Cc v d minh h a
V d 1: H p ch t X c CTGN l CH3O. CTPT no sau y ng v i X ? A. C3H9O3. B. C2H6O2. C. CH3O. D. Khng xc nh c. H ng d n gi i t cng th c phn t (CTPT) c a X l (CH3O)n (n N* ). 2n 3n + 2 2 n b t bo ha c a phn t = = 0. 2 2 V b t bo ha c a phn t N nn suy ra n = 2. V y cng th c phn t c a A l C2H6O2. p n B. V d 2: H p ch t X c CTGN l C4H9ClO. CTPT no sau y ng v i X ? A. C4H9ClO. B. C8H18Cl2O2. C. C12H27Cl3O3. D. Khng xc nh c. H ng d n gi i t cng th c phn t c a X l (C4H9OCl)n (n N* ). 8n 10n + 2 2 2n b t bo ha c a phn t = = = 1 n 0 . 2 2 V b t bo ha c a phn t N nn suy ra n = 1. V y cng th c phn t c a X l C4H9OCl. p n B. V d 3: Axit cacboxylic A c cng th c n gi n nh t l C3H4O3. A c cng th c phn t l : A. C3H4O3. B. C6H8O6. C. C18H24O18. D. C12H16O12. H ng d n gi i t cng th c phn t c a X l (C3H4O3)n (n N* ).
Phng php h c t t mn ha h c l : Chm ch nghe gi ng, chm h c l thuy t, chm lm bi t p, chm n bi c

Bin so n v gi ng d y : Gio vin Nguy n Minh Tu n T Ha Tr ng THPT Chuyn Hng Vng Ph Th

b t bo ha c a phn t =

6n 4n + 2 2 + 2n 3n 2n = 0 n 2. 2 2 2 2 V b t bo ha c a phn t N nn suy ra n = 2.

V y cng th c phn t c a X l C6H8O6. p n B. 3n Gi i thch t i sao : M t ch c axit COOH c 2 nguyn t O c m t lin k t . V y 2 3n . M t khc, g c hirocacbon c a phn t phn t axit c 3n nguyn t O th c s lin k t l 2 axit cng c th c ch a lin k t .

II. L p cng th c n gi n nh t, cng th c phn t h p ch t h u c khi bi t thnh ph n ph n trm v kh i l ng c a cc nguyn t ; kh i l ng c a cc nguyn t v kh i l ng phn t c a h p ch t h u c Phng php gi i
- B c 1 : L p t l mol c a cc nguyn t trong h p ch t h u c :
%C %H %O %N m C m H m O m N (1) : : : = : : : 12 1 16 14 12 1 16 14 - B c 2 : Bi n i t l trn thnh t l c a cc s nguyn n gi n nh t (th ng ta l y cc s trong dy (1) chia cho s b nh t c a dy . N u dy s thu c v n cha ph i l dy s nguyn t i gi n th ta bi n i ti p b ng cch nhn v i 2 ; 3 ;), suy ra cng th c n gi n nh t. - B c 3 : t CTPT = (CTGN)n n.MCTGN = M (M l KLPT c a h p ch t h u c) n CTPT c a h p ch t h u c. nC : n H : nO : nN =

Cc v d minh h a
V d 1: M t ch t h u c A c 51,3% C ; 9,4% H ; 12% N ; 27,3% O. T kh i hi c a A so v i khng kh l 4,034. a. Xc nh CTGN c a A. b. Xc nh CTPT c a A. H ng d n gi i a. Xc nh CTGN c a A :
51,3 9, 4 27,3 12 : : : = 4, 275 : 9, 4 :1, 706 : 0,857 = 5 :11: 2 :1 12 1 16 14 V y cng th c n gi n nh t c a A l C5H11O2N. b. Xc nh CTPT c a A : t cng th c phn t c a A l (C5H11O2N)n. Theo gi thi t ta c : (12.5 + 11 + 16.2 + 14).n = 4,034.29 n = 1 V y cng th c phn t c a A l C5H11O2N.

Ta c : n C : n H : n O : n N =

Phng php h c t t mn ha h c l : Chm ch nghe gi ng, chm h c l thuy t, chm lm bi t p, chm n bi c

Bin so n v gi ng d y : Gio vin Nguy n Minh Tu n T Ha Tr ng THPT Chuyn Hng Vng Ph Th

V d 2: Ch t h u c A ch a 7,86% H ; 15,73% N v kh i l ng. t chy hon ton 2,225 gam A thu c CO2, hi n c v kh nit, trong th tch kh CO2 l 1,68 lt (ktc). CTPT c a A l (bi t MA < 100) : A. C6H14O2N. B. C3H7O2N. C. C3H7ON. D. C3H7ON2. H ng d n gi i Ta c : n C = n CO2 =

1, 68 0,9 = 0, 075 mol mC = 0,9 gam %C = .100 = 40, 45% . 22, 4 2, 225

Do : %O = (100 40,45 15,73 7,86)% = 35,96%. 40, 45 7,86 35,96 15,73 nC : n H : n O : n N = : : : = 3,37 : 7,86 : 2, 2475 :1,124 = 3 : 7 : 2 :1 12 1 16 14 Cng th c n gi n nh t c a A l C3H7O2N. t cng th c phn t c a A l (C3H7O2N)n. Theo gi thi t ta c : (12.3 + 7 + 16.2 + 14).n < 100 n < 1,12 n =1 V y cng th c phn t c a A l C3H7O2N. p n B. V d 3: M t h p ch t h u c Z c % kh i l ng c a C, H, Cl l n l t l : 14,28% ; 1,19% ; 84,53%. CTPT c a Z l : A. CHCl2. B. C2H2Cl4. C. C2H4Cl2. D. m t k t qu khc. H ng d n gi i 14, 28 1,19 84,53 Ta c : n C : n H : n Cl = : : = 1:1: 2 12 1 3, 35 cng th c n gi n nh t c a Z l CHCl2. t cng th c phn t c a A l (CHCl2)n (n N* ). 2n 3n + 2 2 n b t bo ha c a phn t = = 0. 2 2 V b t bo ha c a phn t N nn suy ra n=2. V y cng th c phn t c a Z l : C2H2Cl4. p n B. V d 4: Ch t h u c X c M = 123 v kh i l ng C, H, O v N trong phn t theo th t t l v i 72 : 5 : 32 : 14. CTPT c a X l : A. C6H14O2N. B. C6H6ON2. C. C6H12ON. D. C6H5O2N. H ng d n gi i 72 5 32 14 Ta c : n C : n H : n O : n N = : : : = 6 : 5 : 2 :1 . 12 1 16 14 Cn c vo cc phng n ta th y CTPT c a X l : C6 H5O2N. p n D.

Phng php h c t t mn ha h c l : Chm ch nghe gi ng, chm h c l thuy t, chm lm bi t p, chm n bi c

Bin so n v gi ng d y : Gio vin Nguy n Minh Tu n T Ha Tr ng THPT Chuyn Hng Vng Ph Th

III. L p cng th c phn t c a h p ch t h u c d a vo k t qu c a qu trnh phn tch nh l ng.

Cch 1 : T cc gi thi t c a bi, ta ti n hnh l p CTGN r i t suy ra CTPT.

Phng php gi i
- B c 1 : T gi thi t ta tnh c nC, nH, nN mC, mH, mN. p d ng nh lu t b o ton kh i l ng cho cc nguyn t trong h p ch t h u c (hchc), suy ra mO (trong hchc)= mhchc - mC - mH - mN n O (trong hchc) - B c 2 : L p t l mol c a cc nguyn t trong h p ch t h u c :
n C : n H : nO : n N (1)

- B c 3 : Bi n i t l trn thnh t l c a cc s nguyn n gi n nh t (th ng ta l y cc s trong dy (1) chia cho s b nh t c a dy . N u dy s thu c v n cha ph i l dy s nguyn t i gi n th ta bi n i ti p b ng cch nhn v i 2 ; 3 ;), suy ra cng th c n gi n nh t. - B c 4 : t CTPT = (CTGN)n n.MCTGN = M (M l KLPT c a h p ch t h u c) n CTPT c a h p ch t h u c.

Cc v d minh h a
V d 1: Khi t chy hon ton m t amin n ch c X, thu c 16,80 lt kh CO2 ; 2,80 lt N2 (cc th tch o ktc) v 20,25 gam H2O. CTPT c a X l : A. C4H9N. B. C3H7N. C. C2H7N. D. C3H9N. H ng d n gi i Ta c :
n C = n CO2 = n N = 2.n N2 16,8 20, 25 = 0, 75 mol; n H = 2.n H 2O = 2. = 2, 25 mol; 22, 4 18 2,8 = 2. = 0, 25 mol. 22, 4

n C : n H : n N = 0, 75 : 2, 25 : 0, 25 = 3 : 9 :1 .

Cn c vo cc phng n ta th y CTPT c a X l C3H9N. p n D. V d 2: Oxi ha hon ton 4,02 gam m t h p ch t h u c X ch thu c 3,18 gam Na2CO3 v 0,672 lt kh CO2. CTGN c a X l : A. CO2Na. B. CO2Na2. C. C3O2Na. D. C2O2Na. H ng d n gi i Ta c : n Na = 2.n Na 2CO3 = 2.

3,18 6, 72 3,18 = 0, 06 mol; n C = n CO2 + n Na 2CO3 = + = 0, 06 mol 106 22, 4 106

4, 02 0, 06.23 0, 06.12 = 0,12 mol n C : n H : n O := 0, 06 : 0, 06 : 0,12 = 1:1: 2 16 V y CTGN c a X l : CNaO2. p n A. Trn y l nh ng v d n gi n. Ngoi ra c nh ng bi t p tm cng th c phn t c a h p ch t h u c ta ph i p d ng m t s nh lu t nh : nh lu t b o ton nguyn t , nh lu t b o ton kh i l ng. i v i nh ng bi t p m l ng ch t ph n ng v l ng s n ph m thu c l nh ng i l ng c ch a tham s , khi ta s d ng phng php t ch n l ng ch t chuy n bi t p ph c t p thnh bi t p n gi n. n O (hchc) =
4
Phng php h c t t mn ha h c l : Chm ch nghe gi ng, chm h c l thuy t, chm lm bi t p, chm n bi c

Bin so n v gi ng d y : Gio vin Nguy n Minh Tu n T Ha Tr ng THPT Chuyn Hng Vng Ph Th

V d 3: t chy hon ton m gam m t amin X b ng l ng khng kh v a thu c 17,6 gam CO2, 12,6 gam H2O v 69,44 lt N2 (ktc). Gi thi t khng kh ch g m N2 v O2 trong oxi chi m 20% th tch khng kh. X c cng th c l : A. C2H5NH2. B. C3H7NH2. C. CH3NH2. D. C4H9NH2. H ng d n gi i 17, 6 12, 6 Ta c : n C = n CO2 = = 0, 4 mol; n H = 2.n H 2O = 2. = 1, 4 mol . 44 18 p d ng nh lu t b o ton nguyn t i v i oxi suy ra : 2.n CO2 + n H2O n O2 ( kk) = = 0, 75 mol n N2 (kk) = 0, 75.4 = 3 mol. 2 69, 44 Do : n N( hchc) = 2.( 3) = 0, 2 mol n C : n H : n N = 0, 4 :1, 4 : 0, 2 = 2 : 7 :1 22, 4 Cn c vo cc phng n ta th y cng th c c a X l C2H5NH2. p n A. V d 4: t chy hon ton 1,47 gam ch t h u c X (ch ch a C, H, O) b ng 1,0976 lt kh O2 ( ktc) l ng dng v a th sau th nghi m thu c H2O, 2,156 gam CO2. Tm CTPT c a X, bi t t kh i hi c a X so v i khng kh n m trong kho ng 3< d X < 4. A. C3H4O3. B. C3H6O3. C. C3H8O3. D. p n khc. H ng d n gi i p d ng nh lu t b o ton kh i l ng ta c : m X + mO2 = mCO2 + mH2O mH2O = 0,882 gam
2,156 0,882 = 0, 049 mol; n H = 2.n H2O = 2. = 0, 098 mol 44 18 1, 47 0, 049.12 0, 098 n O (hchc) = = 0, 049 mol 16 n C : n H : n O = 0, 049 : 0, 098 : 0,049 = 1: 2 :1 CTGN c a X l : CH2O n C = n CO2 =

t cng th c phn t c a X l (CH2O) n. Theo gi thi t ta c : 3.29 < 30n < 4.29 2,9 < n < 3,87 n=3 V y CTPT c a X l C3H6O3. p n B. V d 5: t chy hon ton 1,88 gam ch t h u c A (ch a C, H, O) c n 1,904 lt O2 (ktc) thu c CO2 v hi n c theo t l th tch 4 : 3. Hy xc nh cng th c phn t c a A. Bi t t kh i c a A so v i khng kh nh hn 7. A. C8H12O5. B. C4H8O2. C. C8H12O3. D. C6H12O6. H ng d n gi i Theo gi thi t: 1,88 gam A + 0,085 mol O2 4a mol CO2 + 3a mol H2O. p d ng nh lu t b o ton kh i l ng ta c : m CO2 + m H 2 O = 1,88 + 0, 085.32 = 46 gam Ta c : 44.4a + 18.3a = 46 a = 0,02 mol Trong ch t A c: nC = 4a = 0,08 mol ; nH = 3a.2 = 0,12 mol ; nO = 4a.2 + 3a 0,085.2 = 0,05 mol nC : nH : nO = 0,08 : 0,12 : 0,05 = 8 : 12 : 5
Phng php h c t t mn ha h c l : Chm ch nghe gi ng, chm h c l thuy t, chm lm bi t p, chm n bi c

Bin so n v gi ng d y : Gio vin Nguy n Minh Tu n T Ha Tr ng THPT Chuyn Hng Vng Ph Th

V y cng th c c a ch t h u c A l C8H12O5 c MA < 203 p n A. V d 6: Phn tch x gam ch t h u c X ch thu c a gam CO2 v b gam H2O. Bi t 3a = 11b v 7x = 3(a + b). T kh i hi c a X so v i khng kh nh hn 3. CTPT c a X l : A. C3H4O. B. C3H4O2. C. C3H6O. D. C3H6O2. H ng d n gi i n gi n cho vi c tnh ton ta ch n : b = 18 gam a = 66 gam, x = 36 gam. Ta c : 66 18 36 1,5.12 2 n C = n CO2 = = 1,5 mol; n H = 2.n H2O = 2. = 2 mol; n O(hchc) = = 1 mol. 44 18 16 n C : n H : n O = 1,5 : 2 :1 = 3 : 4 : 2 Cn c vo cc phng n ta th y CTPT c a X l C3H4O2. p n B. V d 7: t chy hon ton m gam ancol X, s n ph m thu c cho i qua bnh ng dung d ch n c vi trong d th y kh i l ng bnh tng thm p gam v c t gam k t t a. Cng th c c a X l m+p (Bi t p = 0,71t ; t = ): 1, 02 A. C2H5OH. B. C3H5(OH)3. C. C2H4(OH)2. D. C3H5OH. H ng d n gi i

m+p = 100 gam 1,02 p = 71 gam ; m = 31 gam G i cng th c t ng qut c a ancol R l CxHyOz Phng trnh ph n ng :
Ch n t =

Cx H y Oz + (x +
CO2

y z )O 4 2 2

xCO 2 +

y H O (1) 2 2
(2)

+ Ca(OH)2 CaCO3 + H2O

2 3

Theo phng trnh (2) n C = n CO = n CaCO = 1 mol Kh i l ng bnh tng ln: p = m CO + m H O

2 2

m H O = 71 44 = 27 gam n H O = 1,5 mol

2 2

V n H O > n CO nn ancol X l ancol no

2 2

31 (12 + 1,5.2) = 1 mol 16 V y ta c x : y : z = nC : nH : nO = 1 : 3 : 1 nO =

t cng th c phn t (CTPT) c a X l (CH3O)n (n N* ). 2n 3n + 2 2 n b t bo ha c a phn t = = 0. 2 2 V b t bo ha c a phn t N nn suy ra n = 2. V y cng th c phn t c a A l C2H6O2 hay CTCT l C2H4(OH)2. p n C. 6 Phng php h c t t mn ha h c l : Chm ch nghe gi ng, chm h c l thuy t, chm lm bi t

p, chm n bi c

Bin so n v gi ng d y : Gio vin Nguy n Minh Tu n T Ha Tr ng THPT Chuyn Hng Vng Ph Th

V d 8: H n h p X g m 2 hirocacbon A v B c kh i l ng a gam. N u em t chy hon ton 132a 45a X th thu c gam CO2 v gam H2O. N u thm vo X m t n a l ng A c trong X r i 41 41 165a 60,75a t chy hon ton th thu c gam CO2 v gam H2O. Tm cng th c phn t c a 41 41 A v B. Bi t X khng lm m t mu dung d ch n c brom v A, B thu c lo i hirocacbon h c. H ng d n gi i Gi s a = 41 gam Khi t chy X: n CO =
2

132 45 = 3 mol ; n H O = = 2,5 mol 2 44 18

Khi t chy X +

165 60,75 1 A: n CO = = 3,75 mol ; n H O = = 3,375 mol 2 2 2 44 18 1 V y khi t chy A ta thu c: n CO = 0, 75 mol ; n H O = 0,875 mol 2 2 2
2 2

V n CO < n H O A l hirocacbon no G i cng th c c a A l CnH2n + 2 Phng trnh ph n ng : 2n CO2 + 2(n+1) H2O 2CnH2n + 2 + (3n + 1) O2 Ta c

nH O
2

n CO

2(n + 1) 0,875 = n=6 2n 0, 75

V y cng th c phn t c a A l C6H14 Khi t chy B ta thu c s mol c a H2O v CO2 l :

n CO = 3 0, 75.2 = 1, 5 mol nC = 1,5 mol
2

n H O = 2, 5 0,875.2 = 0, 75 mol n H = 1,5 mol

2

nC : nH = 1,5 : 1,5 = 1 : 1 V y cng th c n gi n nh t c a B l CH, cng th c phn t c a B l CnHn Theo gi thi t B khng lm m t mu dung d ch n c brom B ch c th l aren CnH2n-6 s nguyn t H = 2.s nguyn t C 6 Hay n = 2n 6 n = 6 V y cng th c c a B l C6H6. Ch : i v i nh ng d ng bi t p : t chy (oxi ha) hon ton m t h p ch t h u c X. Cho ton b s n ph m chy vo bnh ng dung d ch Ca(OH)2 ho c Ba(OH)2 th : + Kh i l ng bnh tng = t ng kh i l ng c a CO2 v H2O. + Kh i l ng dung d ch tng = t ng kh i l ng c a CO2 v H2O kh i l ng c a k t t a CaCO3 ho c BaCO3. + Kh i l ng dung d ch gi m = kh i l ng c a k t t a CaCO3 ho c BaCO3 t ng kh i l ng c a CO2 v H2O.

Phng php h c t t mn ha h c l : Chm ch nghe gi ng, chm h c l thuy t, chm lm bi t p, chm n bi c

Bin so n v gi ng d y : Gio vin Nguy n Minh Tu n T Ha Tr ng THPT Chuyn Hng Vng Ph Th

V d 9: t chy hon ton m t hirocacbon X th kh. S n ph m chy thu c cho h p th h t vo dung d ch Ca(OH)2 th y c 10 gam k t t a xu t hi n v kh i l ng bnh ng dung d ch Ca(OH)2 tng 16,8 gam. L c b k t cho n c l c tc d ng v i dung d ch Ba(OH)2 d l i thu c k t t a, t ng kh i l ng hai l n k t t a l 39,7 gam. CTPT c a X l : A. C3H8. B. C3H6. C. C3H4. D. K t qu khc. H ng d n gi i Cc ph n ng x y ra : CO2 + Ca(OH)2 CaCO3 + H2O (1) 0,1 mol: 0,1 2CO2 + Ca(OH)2 Ca(HCO3)2 (2) x mol: 2x Ca(HCO3)2 + Ba(OH)2 BaCO3 + CaCO3 + H2O (3) mol: x x x Theo cc phng trnh ph n ng v gi thi t ta c : 10 + 197x + 100x = 39,7 x = 0,1 mol T ng s mol CO2 sinh ra t ph n ng t chy X l : 2.0,1 + 0,1 = 0,3 mol Kh i l ng bnh tng = m CO + m H O = 16,8 gam m H O = 16,8 0,3.44 = 3, 6 gam 2 2 2
n H = 2.n H2O = 0, 4 mol n C : n H = 0,3 : 0, 4 = 3 : 4

V y CTPT c a X l C3H4. p n C. V d 10: t chy hon ton m t h p ch t h u c X c n 6,72 lt O2 (ktc). S n ph m chy g m chy h p th h t vo bnh ng dung d ch Ba(OH)2 th y c 19,7 gam k t t a xu t hi n v kh i l ng dung d ch gi m 5,5 gam. L c b k t t a un nng n c l c l i thu c 9,85 gam k t t a n a. CTPT c a X l : A. C2H6. B. C2H6O. C. C2H6O2. D. Khng th xc nh. H ng d n gi i Cc ph n ng x y ra khi cho s n ph m chy vo bnh ng dung d ch Ba(OH)2 : (1) CO2 + Ba(OH)2 BaCO3 + H2O 2CO2 + Ba(OH)2 Ba(HCO3)2 (2) (3) Ba(HCO3)2 BaCO3 + CO2 + H2O Theo (1) : n CO
2

(p )

= n BaCO = 0,1 mol

3

Theo (2), (3): n CO (p ) = 2.n Ba(HCO ) = 2.n BaCO = 0,1 mol 2 3 2 3 T ng s mol CO2 sinh ra t ph n ng t chy h p ch t h u c l 0,2 mol. Theo gi thi t kh i l ng dung d nh gi m 5,5 gam nn ta c :

19,7 0,2.44 m H O = 5,5 m H O = 5,4 gam n H = 2.n H O = 0,6 mol.

2 2 2

p d ng inh lu t b o ton nguyn t i v i oxi ta c :

n O(hchc) = 2.n CO2 + n H2O 2.n O2 (b ) = 2.0, 2 + 0,3 0,3.2 = 0,1 mol

n C : n H : n O = 0, 2 : 0, 6 : 0,1 = 2 : 6 :1 V y CTPT c a X l C2H6O. p n A. 8

Phng php h c t t mn ha h c l : Chm ch nghe gi ng, chm h c l thuy t, chm lm bi t p, chm n bi c

Bin so n v gi ng d y : Gio vin Nguy n Minh Tu n T Ha Tr ng THPT Chuyn Hng Vng Ph Th

Cch 2 : p d ng nh lu t b o ton nguyn t

Phng php gi i
- B c 1 : T gi thi t ta c th xc nh c thnh ph n nguyn t trong h p ch t, ring i v i nguyn t oxi c nh ng tr ng h p ta khng th xc nh chnh xc trong h p ch t c n tm c oxi hay khng, trong nh ng tr ng h p nh v y ta gi s l h p ch t c oxi. - B c 2 : t cng th c phn t c a h p ch t : CxHyOzNt . L p s chuy n ha : CxHyOzNt + O2 CO2 + H2O + N2 - B c 3 : p d ng nh lu t b o ton nguyn t tm s nguyn t C, H, O, N trong h p ch t, suy ra cng th c c a h p ch t CxHyOzNt
n C(Cx H yOz N t ) = n C(CO2 ) x = y = n H(C x H yOz Nt ) = n H(H2O) n N(Cx HyOz Nt ) = n N( N2 ) z = n t = + n O(O2 ) = n O(CO2 ) + n O(H2 O) O(C x H yOz Nt )

Lu :
- N u khng tnh c z h trn th ta tnh z b ng cng th c: z =
M 12x y 14t 16

(M l kh i l ng phn t c a h p ch t h u c) - t c cng th c phn t c a h p ch t th i u quan tr ng nh t l ta ph i xc nh c thnh ph n nguyn t c a h p ch t v cc h p ch t khc nhau s c thnh ph n nguyn t khc nhau.

Cc v d minh h a
V d 11: Khi t 1 lt kh X c n 6 lt O2 thu c 4 lt CO2 v 5 lt hi H2O (cc th tch kh o cng i u ki n nhi t , p su t). CTPT c a X l : A. C4H10O. B. C4H8O2. C. C4H10O2. D. C3H8O. H ng d n gi i S ph n ng : CxHyOz + O2 CO2 + H2O (1) lt: 1 6 4 5 p d ng inh lu t b o ton nguyn t i v i cc nguyn t C, H, O ta c :
1.x = 4.1 x = 4 y = 10 1.y = 5.2 1.z + 6.2 = 4.2 + 5.1 z = 1 V y cng th c phn t c a X l C4H10O. p n A.

V d 12: t chy hon ton 10 ml m t este c n dng h t 45 ml O2, thu c V CO2 : V H2O = 4 : 3. Ngng t s n ph m chy th y th tch gi m 30 ml. Cc th tch o cng i u ki n. Cng th c c a este l : A. C8H6O4. B. C4H6O2. C. C4H8O2 D. C4H6O4. H ng d n gi i Theo gi thi t suy ra : V H2O = 30 ml ; V CO2 = 40 ml
Phng php h c t t mn ha h c l : Chm ch nghe gi ng, chm h c l thuy t, chm lm bi t p, chm n bi c

Bin so n v gi ng d y : Gio vin Nguy n Minh Tu n T Ha Tr ng THPT Chuyn Hng Vng Ph Th

S ph n ng : CxHyOz + O2 CO2 + H2O ml : 10 45 40 30 p d ng nh lu t b o ton nguyn t cho cc nguyn t C, H, O ta c :

10.x = 40.1 x = 4 y = 6 10.y = 30.2 10.z + 45.2 = 40.2 + 30.1 z = 2 V y este c cng th c l : C4 H6O2 p n B.
V d 13: t chy 1 lt hi hirocacbon v i m t th tch khng kh (l ng d). H n h p kh thu c sau khi hi H2O ngng t c th tch l 18,5 lt, cho qua dung d ch KOH d cn 16,5 lt, cho h n h p kh i qua ng ng photpho d th cn l i 16 lt. Xc nh CTPT c a h p ch t trn bi t cc th tch kh o cng i u ki n nhi t , p su t v O2 chi m 1/5 khng kh, cn l i l N2. A. C2H6. B. C2H4. C. C3H8. D. C2H2. Theo gi thi t, ta c : VCO2 H ng d n gi i = 2 lt ; VO 2 (d) = 0,5 lt ; VN 2 = 16 lt VO 2 (ban u) = 4 lt.

S ph n ng : CxHy + O2 CO2 + H2O + O2 d lt: 1 4 2 a 0,5 p d ng nh lu t b o ton nguyn t i v i cc nguyn t C, H, O ta c :

1.x = 2.1 x = 2 y = 6 1.y = a.2 4.2 = 2.2 + a + 0.5.2 a = 3

Cng th c c a hirocacbon l C2H6. p n A. V d 14: Cho 0,5 lt h n h p g m hirocacbon v kh cacbonic vo 2,5 lt oxi (l y d) r i t. Th tch c a h n h p thu c sau khi t l 3,4 lt. Cho h n h p qua thi t b lm l nh, th tch h n h p kh cn l i 1,8 lt v cho l i qua dung d ch KOH ch cn 0,5 lt kh. Th tch cc kh c o trong cng i u ki n. Tn g i c a hirocacbon l : A. propan. B. xiclobutan. C. propen. D. xiclopropan. Theo gi thi t, ta c : VH2O H ng d n gi i = 1, 6 lt ; VCO 2 = 1, 3 lt ; VO 2 (d) = 0,5 lt.

S ph n ng : (CxHy + CO2) + O2 CO2 + H2O + O2 d lt: a b 2,5 1,3 1,6 0,5 p d ng nh lu t b o ton nguyn t i v i cc nguyn t C, H, O ta c :

a.x + b.1 = 1,3 x = 3 a.y = 1, 6.2 y = 8 b.2 + 2, 5.2 = 1,3.2 + 1, 6.1 + 0,5.2 a = 0, 4 a + b = 0, 5 b = 0,1
Cng th c c a hirocacbon l C3H8. 10
Phng php h c t t mn ha h c l : Chm ch nghe gi ng, chm h c l thuy t, chm lm bi t p, chm n bi c

Bin so n v gi ng d y : Gio vin Nguy n Minh Tu n T Ha Tr ng THPT Chuyn Hng Vng Ph Th

p n A. IV. L p CTPT c a h p ch t h u c d a trn s thay i p su t tr c v sau khi t chy hon ton h p ch t h u c trong bnh kn (kh nhin k ).

Phng php gi i
- B c 1 : t cng th c phn t c a h p ch t h u c. Ch n l ng ch t h u c ph n ng (n u bi cha cho bi t, th ng ch n s mol c a h p ch t h u c l 1 mol), suy ra l ng O2 c n cho ph n ng t chy hon ton h p ch t h u c (d a vo ph n ng). - B c 2 : Vi t phng trnh ph n ng chy. Cn c vo phng trnh ph n ng suy ra s mol cc ch t ph n ng; s mol ch t d v s mol s n ph m t o thnh. - B c 3 : Tnh t ng s mol kh tr c v sau ph n ng. L p bi u th c lin quan gi a s mol kh v p su t, nhi t c a bnh ch a c phng trnh lin quan n s nguyn t c a cc nguyn t trong h p ch t. T tm c s nguyn t c a cc nguyn t , suy ra cng th c phn t .

Lu : M i quan h gi a s mol kh v p su t, nhi t khi th c hi n ph n ng trong bnh kn c th tch khng i :

n1 = p1V pV n pT ; n2 = 2 1 = 1 2 RT1 RT2 n2 p2 T1
n1 p1 = n 2 p2

N u T2=T1 th ta c :

Cc v d minh h a
V d 1: X m ch h c cng th c C3 Hy. M t bnh c dung tch khng i ch a h n h p kh X v O2 d 150oC, c p su t 2atm. B t tia l a i n t chy X sau a bnh v 150oC, p su t bnh v n l 2atm. Cng th c phn t c a X l : A. C3H8. B. C3H4. C. C3H6. D. A ho c B ho c C. H ng d n gi i n gi n cho vi c tnh ton ta ch n s mol c a X l 1 mol. Phng trnh ph n ng :
y y to C3 H y + (3 + )O 2 3CO 2 + HO 4 2 2

(1)

y y (3 + ) 3 4 2 o 150 C n c th hi v gy p su t ln bnh ch a. V tr c v sau ph n ng nhi t khng i, p su t khng i nn s mol kh trong bnh cng khng thay i, suy ra : T ng s mol kh tham gia ph n ng = T ng s mol kh v hi thu c

mol:

y y 1 + (3 + ) = 3 + y = 4 4 2 V y cng th c phn t c a X l C3H4. p n B.

Phng php h c t t mn ha h c l : Chm ch nghe gi ng, chm h c l thuy t, chm lm bi t p, chm n bi c

11

Bin so n v gi ng d y : Gio vin Nguy n Minh Tu n T Ha Tr ng THPT Chuyn Hng Vng Ph Th

V d 2: N p m t h n h p kh c 20% th tch ankan A (CnH2n+2) v 80% th tch O2 (d) vo kh nhin k . Sau khi cho n r i cho hi n c ngng t nhi t ban u th p su t trong kh nhin k gi m i 2 l n. Cng th c phn t c a ankan A l : A. CH4. B. C2H6. C. C3H8 . D. C4H10. H ng d n gi i n gi n cho vi c tnh ton ta ch n s mol c a A l 1 mol v c a O2 l 4 mol (V ankan chi m 20% v O2 chi m 80% v th tch). Phng trnh ph n ng :
C n H2 n+ 2 + ( 3n + 1 to ) O2 nCO2 + (n + 1)H2 O 2 4 3n + 1 ) 2

(1) : mol : mol

b: p: sp:

1 1 0

(n+1)

3n + 1 n (n+1) : mol ) 2 V sau ph n ng hi n c ngng t nn ch c O2 d v CO2 gy p su t nn bnh ch a. T ng s mol kh tr c ph n ng : n1 = 1 + 4 = 5 mol

4- (

3n + 1 ) + n = (3,5 0,5n) mol 2 Do nhi t tr c v sau ph n ng khng i nn :

T ng s mol kh sau ph n ng : n2 = 4 - (

n1 p1 p 5 = = 1 =2n =2 n 2 p2 3,5 0,5n 0,5p1

V y A l C2 H6. p n B. V d 3: Trong m t bnh kn ch a hi este no, n ch c, m ch h A (CnH2nO2) v m t l ng O2 g p i l ng O2 c n thi t t chy h t A nhi t 140oC v p su t 0,8 atm. t chy hon ton A r i a v nhi t ban u, p su t trong bnh lc ny l 0,95 atm. A c cng th c phn t l : A. C2H4O2. B. C3H6O2. C. C4H8O2. D. C5H10O2. H ng d n gi i n gi n cho vi c tnh ton ta ch n s mol c a A l 1 mol th t gi thi t v phng trnh ph n ng ta th y s mol O2 em ph n ng l (3n 2). Phng trnh ph n ng :
C n H 2n O2 + ( 3n 2 to )O 2 nCO 2 + nH 2 O 2 3n - 2

(1) : mol : mol

b: p: sp:

1 1 0
(

3n 2 ) 2

3n 2 ) n n : mol 2 140oC n c th hi v gy p su t ln bnh ch a. T ng s mol kh tr c ph n ng : n1 = 1 + 3n 2 = (3n 1) mol (

Phng php h c t t mn ha h c l : Chm ch nghe gi ng, chm h c l thuy t, chm lm bi t p, chm n bi c

12

Bin so n v gi ng d y : Gio vin Nguy n Minh Tu n T Ha Tr ng THPT Chuyn Hng Vng Ph Th

3n 2 ) + n + n = (3,5n 1) mol 2 Do nhi t tr c v sau ph n ng khng i nn :

T ng s mol kh sau ph n ng : n2 = (

n1 p1 3n 1 0,8 = = n=3 n 2 p2 3,5n 1 0, 95

V y A l C3 H6O2. p n B. V d 4: Tr n m t hirocacbon X v i l ng O2 v a t chy h t X, c h n h p A 0oC v p su t P1. t chy hon ton X, thu c h n h p s n ph m B 218,4oC c p su t P2 g p 2 l n p su t P1. Cng th c phn t c a X l : A. C4H10. B. C2H6. C. C3H6. D. C3H8. H ng d n gi i n gi n cho vi c tnh ton ta ch n s mol c a X (CxHy) l 1 mol th t gi thi t v phng y trnh ph n ng ta th y s mol O2 em ph n ng l (x + ) . 4 Phng trnh ph n ng :
y y to C x H y + (x + )O2 xCO2 + HO 4 2 2

(1) : mol

b: p: sp:

1 1 0

y (x + ) 4 y (x + ) 4

x x

y 2

: mol : mol

218,4oC n c

y 2 th hi v gy p su t ln bnh ch a.

y T ng s mol kh tr c ph n ng : n1 = [1 + (x + ) ] mol 4 y ) mol T ng s mol kh sau ph n ng : n2 = (x + 2 Do nhi t tr c v sau ph n ng thay i i nn :

y 1+ x + n1 p1T2 p1 (218, 4 + 273) 4 = 0,9 0,2y 0,1x = 1 x = 2 = = = 0,9 y n 2 p2 T1 2p1.273 y = 6 x+ 2 V y A l C2 H6. p n B.

Phng php h c t t mn ha h c l : Chm ch nghe gi ng, chm h c l thuy t, chm lm bi t p, chm n bi c

13

Bin so n v gi ng d y : Gio vin Nguy n Minh Tu n T Ha Tr ng THPT Chuyn Hng Vng Ph Th

V. Bi n lu n tm cng th c c a h p ch t h u c Phng php gi i

C m t s bi t p tm cng th c c a h p ch t h u c, khi khai thc h t cc gi thi t m bi cho nhng v n khng tm c s nguyn t c a cc nguyn t trong h p ch t. Trong nh ng tr ng h p nh v y ta ph i bi n lu n tm s nguyn t c a cc nguyn t . Phng php th ng s d ng l ch n nghi m nguyn c a phng trnh c ch a hai ho c ba n s . C th nh sau : - B c 1 : Cn c vo gi thi t suy ra thnh ph n nguyn t c a h p ch t h u c. t CTPT c a h p ch t h u c l : CxHy, CxHyOz, CxHyOzNt, - B c 2 : L p phng trnh theo kh i l ng mol c a h p ch t : 12x + y +16z + = M (M l kh i l ng mol) ho c phng trnh khc c lin quan n s nguyn t c a cc nguyn t trong h p ch t h u c. - B c 3 : Bi n lu n ch n nghi m x, y, z, i v i h p ch t CxHy, CxHyOz th cn c vo i u ki n 0 ta suy ra y 2x + 2 ; i v i h p ch t CxHyNt th y 2x + t + 2.

Cc v d minh h a
V d 1: Hirocacbon A c t kh i so v i He b ng 14. CTPT c a A l : A. C4H10. B. C4H6. C. C4H4. H ng d n gi i Theo gi thi t ta c : MA = 14.MHe = 14.4 = 56 gam/mol t cng th c phn t c a h p ch t A l CxHy (y 2x + 2), ta c : x = 4 12x + y = 56 y = 8 V y cng th c phn t c a A l C4H8 p n D. V d 2: M t h p ch t h u c A c t kh i so v i khng kh b ng b ng 2. t chy hon ton A b ng kh O2 thu c CO2 v H2O. C bao nhiu cng th c phn t ph h p v i A ? A. 2. B. 1. C. 3. D. 4. H ng d n gi i Theo gi thi t ta c : M A = 29.2 = 58 gam/mol V khi t chy A thu c CO2 v n c nn thnh ph n nguyn t trong A ch c ch n c C, H, c th c ho c khng c O2. t cng th c phn t c a A l CxHyOz (y 2x + 2), ta c : 58 1 12 12x + y + 16z = 58 z < = 2,8125 16 x = 4 N u z = 0 12x + y = 58 A l C4H10 y = 10 x = 3 N u z = 1 12x + y = 42 A l C3H6O y = 6 x = 2 N u z = 2 12x + y = 26 A l C2H2O2 y = 2 V y c 3 cng th c phn t ph h p v i A. p n C. 14 Phng php h c t t mn ha h c l : Chm ch nghe gi ng, chm h c l thuy D. C4H8.

t, chm lm bi t p, chm n bi c

Bin so n v gi ng d y : Gio vin Nguy n Minh Tu n T Ha Tr ng THPT Chuyn Hng Vng Ph Th

V d 3: Thnh ph n % kh i l ng c a nit trong h p ch t h u c CxHyN l 23,73%. S ng phn amin b c m t th a mn cc d ki n trn l : A. 2. B. 3. C. 4. D. 1. H ng d n gi i T gi thi t suy ra :

x = 3 14 23, 73 = 12x + y = 45 CTPT cua a min la C3 H9 N 12x + y 100 23, 73 y = 9

V y c hai amin b c 1 l : CH3-CH2-CH2-NH2 ; (CH3)2CH-NH2 p n A. V d 4: Amin X c phn t kh i nh hn 80. Trong phn t X nit chi m 19,18% v kh i l ng. S ng phn c u t o c a X l : A. 8. B. 2. C. 4. D. 10. H ng d n gi i t CTPT c a amin X l CxHyNt , theo gi thi t ta c :
x = 4 14t 19,18 = 12x + y = 59t y = 11 12x + y 100 19,18 t = 1 CTPT c a amin X l C4H11N. S ng phn c a amin X l 8 : CH3 - CH2 - CH2 - CH2 - NH2 ; CH3 - CH2 - CH - CH3 ; CH3 - CH - CH2 - NH2 ; CH3 NH2 CH3 CH3 - C - NH2 ; CH3 - CH2 - NH - CH2 - CH3 ; CH3 - CH2 - CH2 - NH - CH3 ; CH3 CH3 - CH -NH - CH3 ; CH3 - CH2 - N - CH3 CH3 CH3

V d 4: t chy hon ton 1 mol ch t X c n 5,5 mol O2, thu c CO2 v hi n c v i t ng s mol b ng 9. CTPT c a X l : A. C4H10O. B. C4H10O2. C. C4H10O3. D. C4H10. H ng d n gi i Phng trnh ph n ng :
C x H y Oz + (x + (x + y z )O 4 2 2 y z ) 4 2
t
o

xCO2

y HO 2 2 y 2

(1)

mol:

Theo (1) v gi thi t ta c :

y z x = 4 x + 4 2 = 5,5 y = 10 x + y = 9 z = 2 2 V y CTPT c a A l C4H10O2. p n B.

Phng php h c t t mn ha h c l : Chm ch nghe gi ng, chm h c l thuy t, chm lm bi t p, chm n bi c

15

Bin so n v gi ng d y : Gio vin Nguy n Minh Tu n T Ha Tr ng THPT Chuyn Hng Vng Ph Th

V d 5: M t h p ch t h u c A g m C, H, O c 50% oxi v kh i l ng. Cng th c phn t c a A l : A. CH2O2. B. CH4O. C. CH2O. D. C3H4O. H ng d n gi i t CTPT c a A l CxHyOz. Theo gi thi t ta c :

x = 1 16z = 50% 12x + y = 16z y = 4 12x + y + 16z z = 1 V y CTPT c a A l CH4O. p n B.

V d 6: Khi t chy hon ton 15 miligam ch t A ch thu c kh CO2 v hi n c, t ng th tch c a chng quy v i u ki n tiu chu n l 22,4 mililt. Cng th c n gi n nh t c a A l : A. CH2. B. CH4O. C. CH2O. D. C3H4. H ng d n gi i t CTPT c a A l CxHyOz. Phng trnh ph n ng :
C x H y Oz + (x + y z )O 4 2 2
t
o

xCO2

y HO 2 2

(1)

mol:

15 12x + y + 16z

15x 7,5y 12x + y + 16z 12x + y + 16z

Theo (1) v gi thi t ta c :

x = 1 15x 7,5y + = 1 3x + 6,5y = 16z y = 2 12x + y + 16z 12x + y + 16z z = 1 Cng th c n gi n nh t c a A l CH2O. p n C.
V d 7: t chy hon ton 0,01 mol ch t h u c X c n v a 0,616 lt O2. Sau th nghi m thu c h n h p s n ph m Y g m : CO2, N2 v hi H2O. Lm l nh ngng t hi H2O ch cn 0,56 lt h n h p kh Z (c t kh i hi v i H2 l 20,4). Bi t th tch cc kh u o ktc. Cng th c phn t X l : A. C2H5ON. B. C2H5O2N. C. C2H7O2N. D. A ho c C. H ng d n gi i Theo gi thi t ta th y h n h p kh Z g m CO2 v N2. M N2 , CO2 = 40,8 gam / mol, n N2 , CO2 = 0, 025 mol, n O2 = 0, 0275 mol p d ng s ng cho ta c :

nN

28
2

44 40,8 = 3,2 40,8

nN

n CO

3,2 1 = 12,8 4

n CO

44

40,8 28 = 12,8

1 4 n N = .0, 025 = 0, 005 mol; n CO = .0, 025 = 0, 02 mol 2 2 5 5

16

Phng php h c t t mn ha h c l : Chm ch nghe gi ng, chm h c l thuy t, chm lm bi t p, chm n bi c

Bin so n v gi ng d y : Gio vin Nguy n Minh Tu n T Ha Tr ng THPT Chuyn Hng Vng Ph Th

Phng trnh ph n ng :
C x H y Oz N t + (x + y z )O 4 2 2 y z ) 4 2
t
o

xCO2

y HO 2 2

t N 2 2

(1)

mol:

0,01

0,01. (x +

0,01x

0,01.

y t 0,01. 2 2

Theo gi thi t v (1) ta c h :

y z 0, 01.(x + 4 2 ) = 0, 0275 y 2z = 3 z = 1 y = 5 x = 2 0, 01x = 0,02 x = 2 t t = 1 0, 01. = 0, 005 t = 1 2 z = 2 y = 7 hoac x = 2 t = 1

V y CTPT c a A l : C2H5ON ho c C2H7O2N. p n D.

Hi n nay ti bin so n xong 7 quy n ti li u ha h c n thi i h c, cc quy n 1 n 5 u c ph n t ng h p l thuy t. Quy Quy Quy Quy Quy Quy n 1 : Gi i thi u 7 chuyn ha h c 10 n 2 : Gi i thi u 3 chuyn ha h c i cng v v c 11 n 3 : Gi i thi u 6 chuyn ha h c h u c 11 n 4 : Gi i thi u 4 chuyn ha h c h u c 12 n 5 : Gi i thi u 4 chuyn ha h c i cng v v c 12 n 6 : Gi i thi u cc chuyn phng php gi i nhanh bi t p ha h c Quy n 7 : Gi i thi u 40 luy n thi tr c nghi m mn ha h c

Cc th y c gio, cc ph huynh h c sinh v cc em h c sinh quan tm n b ti li u ny hy lin h v i hi u photo Thanh Bnh theo s i n tho i 02103 842 295 ho c a ch email vubinhvtb.@gmail.com. Ho c lin h v i tc gi theo s i n tho i 01689 186 513 ho c a ch email nguyenminhtuanchv@yahoo.com.vn

Phng php h c t t mn ha h c l : Chm ch nghe gi ng, chm h c l thuy t, chm lm bi t p, chm n bi c

17