Bi 1:.

Nghin cu nh hng ca mt s yu t cng ngh n qu trnh

chit tch anthocyanin
1.1. nh hng ca t l dung mi
Nghin cu nh hng ca t l dung mi n hm lng v mu
anthocyanin thu c. Ngi N/C lm 6 th nghim trong cc iu kin nh
sau:
-Nhit chit: 300C
-Thi gian chit: 45 pht
-Chit trong h dung mi c t l dung mi nc: ethanol thay i nh
bng 1.
Bng1. Cc thng s ban u v kt qu th nghim
S
%
% T l
Hm lng %
mu
TT
anthocyanin,
Vnc Vethanol nc / ethanol
1
2
3
4
5
6

8
0
7
0
6
0
5
0
4
0
3
0

20

4/1

0,827

3,53

30

7/3

0.890

3,50

40

3/2

0.870

3,46

50

1/1

0,857

3,40

60

2/3

0,845

3,37

70

3/7

0,840

3.34

3.5

0.8

2.5

mu

% anthocyanin

0.9

% anthocyanin

0.7
1.5

0.6

mu

1
1

Hnh 1: Biu biu din nh hng ca t l dung

1.2. nh hng cm
aithni hgiamnlchnigtv mu anthocyanin

Tin hnh 5 th nghim trong cc iu kin sau:

- Nhit chit: 300C
- Chit trong dung mi c t l nc: ethanol l 7/3
- Thi gian thay i t 30- 90 pht.
1

0.9
3
0.8

2.5

mu

% a n th o c y a n in

3.5

2
0.7
1.5

mu

90 pht

75 pht

45 pht

1
30 pht

0.6

% anthocyanin

Hnh 2: Biu biu din nh hng ca thi gian chit n hm

lng v mu anthocyanin thu c

1.3. nh hng ca nhit

Nghin cu nh hng ca nhit , tin hnh 5 th nghim trong cng
iu kin:
- Chit trong h dung mi c t l nc: ethanol l 7/3
- Thi gian chit: 45 pht.
- Nhit chit thay i t 300C 700C. Cc thng s c th v kt qu
c th hin trn biu hnh (3).
1

4
3.5
3
2.5

0.8

2
0.7

1.5

% anthocyanin

0.6

70oC

60oC

50oC

40oC

30oC

0.5
0.5

m u

% a n th o c y a n in

0.9

mu

Hnh 3: Biu biu din nh hng ca nhit n hm

lng v mu anthocyanin

Qua nghin cu nh hng ca mt s yu t cng ngh n kh nng thu

nhn anthocyanin chng ti nhn thy: Dung mi, t l dung mi, thi gian
chit, nhit chit u nh hng n kh nng chit tch anthocyanin t bp
ci tm. ng vi mi iu kin khc nhau chng ti thu c anthocyanin c
hm lng v mu khc nhau. T cc kt qu nghin cu chng ti chn
c min kho st thch hp ca cc yu t cng ngh cho cc nghin cu tip
theo nh sau:
- Chit trong h dung mi c t l nc: ethanol dao ng t 7/3 1/1
- Nhit chit t 30400C
- Thi gian chit trong khong 4575 pht

2. Ti u ho iu kin chit tch anthocyanin c mu cao t bp ci

tm
Vi mc ch ca ti l thu nhn v s dng cht mu anthocyanin,
chng ti tin hnh ti u ho iu kin chit tch trong khun kh bi ton
ti u a mc tiu thu nhn cht mu anthocyanin c hm lng v mu
cao nht.
Chn cc yu t nh hng
Trong qu trnh chit tch anthocyanin phi chu tc ng ca nhiu yu
t cng ngh, song y chng ti chn 3 yu t c thm d phn trn:
2.1

- Z1: Nhit chit, 0C

- Z2: Thi gian chit, pht
- Z3: T l nc trong h dung mi,%
- Y1: Hm lng anthocyanin, %
- Y2: mu
Phng trnh biu din mi quan h c dng:
Y1 = f ( Z1 , Z2, Z3 )
Y2 = (Z1, Z2, Z3)
Y1
Max
Y2
Max
Y1 l hm mc tiu hm lng Y2 Hm mc tiu mu.
2.2 Cc bc thc hin bi ton quy hoch
2.2.1 Chn phng n quy hoch
xc nh hng i ca ti v nhanh chng tin ti min ti u chng
ti chn phng n quy hoch trc giao cp I (TYT 2k) thc nghim yu t ton
phn 2 mc, k yu t nh hng.
Phng trnh hi qui c dng:
Y = b0 + b1x1 + b2x2 + b3x3 + b12x1x2 + b13x1x3 + b23x2x3 + b123 x1x2x3 (1 )
Trong :
b0: H s hi qui.
b1, b2, b3 : H s tuyn tnh
b12, b23, b13: H s tng tc i
b123: H s tng tc ba
Mi h s b c trng cho nh hng ca cc yu t n qu trnh chit
tch.

2.2.2. T chc th nghim trc giao cp I

Theo [1] s th nghim trong phng n l 2k = 8, (k = 3) v iu kin th
nghim c ghi bng (2).
Bng 2 : iu kin th nghim c chn:
Cc yu t nh hng

Cc mc

Z1, 0C

Z2, pht

Z3, %V

Mc trn (+1)

40

75

70

Mc c s (0)

35

60

60

Mc di (-1)

30

45

50

Khong bin
thin

15

10

T cch chn phng n v iu kin th nghim, chng ti xy dng ma

trn thc nghim theo bin m v tin hnh th nghim theo ma trn.
Kt qu c ghi bng (3)
Bng 3. Ma trn thc nghim trc giao cp I, k=3, v kt qu
STT

Bin m

Y1

Y2

0,975

3,433

1,102

4,525

0,849

4,255

1,109

4,987

0,854

2,007

0,717

3,988

0,944

3,205

0,813

3,767

T1

0,915

3,834

T2

0,935

3,991

T3

0,955

3,773

x1

x2

x3

x1x2

x1x3

x2x3

x1x2x3

Trong :
- x1: Nhit chit, 0C
- x2: Thi gian chit, pht
- x3: T l nc trong h dung mi,%
- Y1: Hm mc tiu hm lng anthocyanin,%
- Y2: Hm mc tiu mu.
2.2.3 Xy dng m t ton hc cho hm mc tiu hm lng anthocyanin
57

a)
Chn phng trnh hi qui:
Phng trnh hi qui c chn theo phng trnh (1) mc 2.2.1.
Cc h s b1, b2, b3...b123 c tnh theo s liu thc nghim hm mc
tiu hm lng anthocyanin (Y1).
b)
Tnh h s b:
V phng n c chn l quy hoch trc giao, theo [1] cc h s bj trong
phng trnh hi qui (1) c xc nh theo cng thc sau:
bj =

1
N

(x

ju

yu )

bij =

1
N

vi : j = (1, k )

u 1

bijk =

(x

iu

x ju ) y u

i j = (1, k )

(2)

u 1

1
N

(x

iu

x ju x ku ) y u

k = (1, k )

u 1

T s liu thc nghim bng (3), p dng cc cng thc (2) ta tnh c
cc h s b:
b0 = 0,9208
b12 = 0,017
b1 = -0.07
b13 = -0,0255
b2 = 0,0488
b23 = -0,019
b3 = 0,088
b123 = 0,0155
c)
Kim nh mc ngha ca cc h s b trong phng trnh 3.1
Cc h s c kim nh theo tiu chun Student (t)
tj

bj
Sb

(3)
j

So snh tj vi tp(f) . Trong : - tp(f) l chun student tra bng ng

vi xc sut tin cy p v bc t do f, f = n0 1.
bj : l h s trong phng trnh hi quy chn.
Sbj l lch ca cc h s bj
Nu tj > tp(f) th h s bj c ngha.
Nu tj < tp(f) th h s bj b loi khi phng trnh.
kim nh theo chun Student (t) ta thay h s bj, Sbj vo cng thc
(3.3) ta c cc gi tr tj:
t0 = 130,21
t12 = 2,510
t1 = 10,01
t13 = 3,606

t2 = 6,894
t23 = 2,687
t3 = 12,445
t123 = 2,192
Tra bng tiu chun Student ta c tp(fth) = t0,05(2) = 4,3
Do t12 < tp(fth), t13 < tp(fth), t23 < tp(fth), t123< tp(fth) nn cc h s b12, b13, b23,
b123 loi ra khi phng trnh. Phng trnh ng hc c dng:
y 1 = 0,9208 - 0,07x1 + 0,04875x2 + 0,088x3

d)

(4)

Kim nh s ph hp ca phng trnh hi qui vi thc nghim

S tng thch ca phng trnh vi thc nghim c kim nh
2

theo tiu chun Fisher (F).

S d
S 2th

= 7,8406

Tra bng tiu chun Fisher ta c F1-p( f1, f2) = F0,95 (4,2) = 19,3
Ta c F < F 1-p. Vy m hnh ton hc chn ph hp vi thc nghim.
2.2.4 Ti u ho thc nghim thu c hm lng anthocyanin cao nht
a) Tnh cc bc chuyn ng

T mc c s Z0j, v phng trnh hi qui tuyn tnh i vi hm mc

tiu hm lng chng ti tnh bc chuyn ng j (j = 1, 2, 3) cho mi yu t.
Kt qu c ghi bng 4.
Bng 4. Kt qu tnh bc chuyn ng

ca cc yu t

Cc yu t nh hng
Cc mc

Z2,
pht

Z3,
%

35

60

60

15

10

-0,070

0,048

0.088

-0,350

0,731

0,88

Bc chuyn ng ( j )

-1,980

4,150

Lm trn

-2

Z1,0C

Mc c s
Khong bin thin (

H s bj
bj

Theo bng s liu (4) ta c :

Chn bc chuyn ng

3 3max

0,5 .

= 0,88, theo ti liu [1]

3

= 0,5.10 =5.

Cc bc chuyn ng ca yu t x1, x2 c tnh:

59

b1
b3

b2
b3

= -1,98

3
2
3

= 4,1

b) T chc th nghim leo dc:

T kt qu cc bc chuyn ng

bng (4), chng ti t chc th

nghim leo dc v im xut pht t tm thc nghim.

Th nghim theo hng chn, kt qu c biu din bng 5.
Bng 5: Kt qu th nghim theo hng leo dc
Yu t

Z1,0C

Z2,
pht

Z3,
%

y1,%

y2

TN
1( Tn ti
tm )

35

60

60

0,927

33

64

65

0.962

31

68

70

0,985

29

72

75

1,113

27

76

80

0,997

4,720

Nhn vo bng 5, kt qu th nghim tt nht th nghim th t. Ti nhit

chit 290C, thi gian chit 72 pht, t l nc trong h dung mi l 75%
chng ti thu c hm lng anthocyanin cao nht l 1,113 %. Ti th nghim
ny, chng ti xc nh mu ca anthocyanin l: 4,720. y cha phi l
mu thu c cao nht. V th, chng ti tin hnh tm iu kin chit tch ti
u thu c anthocyanin c mu cao.
2.2.5 Xy dng m t ton hc vi hm mc tiu mu.
a)
Chn phng trnh hi qui:
Phng trnh hi qui c chn theo phng trnh (1) mc 2.2.1. Cc h
s b1, b2, b3...b123 c tnh theo s liu thc nghim hm mc tiu mu
(Y2).
b) Kim tra mc ngha ca h s b trong phng trnh hi qui:
Sau khi kim tra mc ngha ca cc h s b ta c: t13 < tp(fth), t23 < tp(fth),
t123< tp (fth) nn cc h s b13, b23, b123 b loi ra khi phng trnh.
Phng trnh hi qui c dng:
y

c)

3,7709 - 0,55x1 0,2826x2 + 0,5291x3 0,2224x1x2

(5)

Kim nh s ph hp ca phng trnh hi qui vi thc nghim:

Cc bc kim tra c trnh by ph lc 6.

Sau khi kim tra ta c phng trnh hi qui (5) ph hp vi thc nghim.
2.2.6: Ti u ho thc nghim thu c anthocyanin c mu cao.
Sau khi kim tra phng trnh hi quy ph hp vi thc nghim,
chng ti tin hnh ti u ho thc nghim bng phng php leo dc thu
c anthocyanin c mu cao.
* Tnh bc chuyn ng ca cc yu t
Cng t mc c s Zj v phng trnh hi qui i vi hm mc tiu
mu. Chng ti tnh bc chuyn ng

(j = 1, 2, 3) tng t nh mc 2.2.3.

Kt qu c th hin bng 6.
Bng 6: Tnh bc chuyn ng

ca cc yu t
Cc yu t

Cc mc

Z1,0C

Mc c s
Khong bin thin (

H s bj
bj

Z2,
pht

Z3, %

35

60

60

15

10

-0,55

0,2826

0,5291

-2,57

4,239

5,29

Bc chuyn ng ( j )

-2,07

-3,2

Lm trn

-2

-3

*T chc th nghim leo dc cho hm mc tiu mu:

T bc chuyn ng

(j = 1, 2, 3) bng 3.10 chng ti t chc th

nghim theo hng leo dc, vi im xut pht l mc c s Z0j (Z01, Z0 2, Z03 ).
Chng ti thc
hin th nghim theo hng chn. Kt qu biu din bng 7.
Bng 7: Kt qu th nghim theo hng leo dc

Z1,0C

Yu t
TN

Z2,
pht

Z3,
%

y2

1( Tn ti
tm )

35

60

60

3,991

33

57

64

4,403

31

54

68

4,927

29

51

72

5,001

27

48

75

4,872

y1

0,975

T kt qu thc nghim theo hng leo dc bng 7. Chng ti nhn thy

ti th nghim th t cho kt qu tt nht. mu t gi tr 5,001, vi iu
kin cng ngh: nhit 290C, thi gian 51 pht, t l nc trong h dung mi
72%. Ti th nghim ny, chng ti xc nh hm lng anthocyanin l 0,975.
2.3. Ti u ho hm a mc tiu bng phng php chp tuyn tnh.
Qu trnh chit tch cht mu anthocyanin c mu cao t bp ci tm
c c trng bi hai phng trnh (4), (5). Hai phng trnh ny th hin s
tc ng ca cc yu t cng ngh n hm lng v mu anthocyanin thu
c.
Khi c s thay i ca b s liu (x1, x2, x3) trong bng ma trn thc
nghim (56) th cho cc gi tr thc nghim y1, y2 khc nhau v y1max, y2max cng
khc nhau.
Vi mc ch thu nhn cht mu anthocyanin c hm lng v mu
cao, nhim v ca chng ti phi ti u ho hm a mc tiu tm gii php

cng ngh thc tin tt cho c hai hm mc tiu, ng thi nng cao tnh ton
din v tnh thuyt phc cho kt qu thu c.
Thc t khng th c mt nghim chung cho c hai qu trnh t c
y1max, y2max m ch tm c nghim tho hip (x1, x2, x3) cc gi tr y1, y2
nm gn y1max, y2max. tm c nghim tho hip chng ti s dng phng
php chp tuyn tnh :
yL =

y1 +

y2

Trong :
-

l h s quan trng ng vi hm mc tiu hm lng (y1)

l h s quan trng ng vi hm mc tiu mu (y2)

Vi mc ch thu nhn cht mu anthocyanin ng dng lm cht ch th

trong ho phn tch. chng ti u tin cho hm mc tiu hm lng.
Chn: -

= 0,6,

= 0,4

Ta c phng trnh hm a mc tiu : yL = 0,6y1 + 0,4y2

Cc h s ca phng trnh hi quy c tnh theo bng 8
Bng 8. Tnh h s ca phng trnh hi quy
H s b
b0

y1
0,928

y2
3,7709

yL
2,06

b1

-0,07

-0,55

-0,262

b2

0,04875

-0,2826

-0,0837

b3

0,088

0,5291

0,2644

-0,2223

-0,22

b12

Ta c phng trnh hi quy:

yL = 2,06 0,262x1- 0,08379x2 + 0,2644x3 0,222x1x2 ( 6 )
Tin hnh ti u ha hm a mc tiu tm gii php cng ngh thc tin
ph hp.
*Tnh cc bc chuyn ng

: cho HMT yL

Cng tng t nh mc 2.2.3, chng ti tnh bc chuyn ng

1

, 2,

) cho cc yu t nh hng. Kt qu c biu din bng 9.

Bng 9. Tnh bc chuyn ng ca cc mc yu t

Cc yu t
Cc mc

Z1,0C

Mc c s

60

60

15

10

0,262

0,08397

0,2644

-1,31

1,427

-1,48

1,427

H s bj
bj

Z3, %

35

Khong bin thin

(

Z2,
pht

Bc chuyn ng
( j)
Lm trn

-1,5

-1,5

* T chc th nghim leo dc cho hm mc tiu YL:

Bng 10: Kt qu th nghim theo hng leo dc ca hm chp YL
K
TN
1 ( TN
ti tm)

Cc yu t nh hng
Z1,0C

Z2,
pht

Z3,%

Y1,%

Y2

YL

35

60

60

0,927

3,991

2,149

33,5

58,5

63

0,943

4,403

2,287

32

57

66

0,972

4,911

2,548

30,5

55,5

69

0,983

4,952

2,553

29

54

72

1,110

4,967

2,656

28,5

52,5

75

0,915

4,500

2,397

Nhn vo bng 10, ti th nghim th 5 hm chp yL t gi tr ln nht

yLmax= 2,656. So snh vi cc th nghim leo dc vi tng hm mc tiu ta c
PA.TN

Z1, 0C

Z2,

Z3, %

y1,%

y2

yL

pht
Theo
% Anth

29

75

75

1,113

4,72

2,556

Theo
mu

29

51

72

0,975

5,001

2,585

Theo
hm chp

29

54

72

1,110

4,967

2,656

T bng trn chng ti tm c iu kin tt chit cht mu

anthocyanin t bp ci tm trong mi trng trung tnh
l: Nhit chit 29 0C
Thi gian chit l 54 pht
H dung mi nc -ethanol l 72-28

Bi ton 2
KT QU NGHIN CU NH HNG CA NHIT V
NNG KIM N QU TRNH TCH TP CHT RA KHI X
SI XENLULO
(Trch mt phn ti lun vn Thc s ca CN Nguyn B Trung
khoa Ha, trng i hc S phm HN )
I. KT QU NGHIN CU T TI
1. Nghin cu nh hng ca nhit v nng kim n qu trnh tch
tp cht ra khi x si xenlulo.
1.1. nh hng ca thi gian v nng NaOH n lng tp cht tch
ra.
Gai b sau khi c tch s b, dng tay tc gai b kh ra thnh
nhng si mng, ct li thnh b, cc b c khi lng xp x nhau khong 15
gam. Ngm cc b si vo dung dch NaOH cc nng nghin cu trong
thi gian tng ng. Kt qu thu c bng sau:
Bng 1.1: Kt qu kho st nh hng ca thi gian v nng
n lng tp cht tch ra

Thi gian
C%

5 gi

10 gi

15 gi

20 gi

1% NaOH

10.098 10.978

12.46

13.01

3% NaOH

12.92

15.4

14.81

5% NaOH

14.01 14.67

15.598

14.46

14.1

% tach duoc

18
16
14
12
10

1%
3%
5%

8
6
0

10

15

20

25

thoi gian (gio)

Hnh 1.1. nh hng thi gian v nng NaOH n lng tp cht tch
ra.
Nhn xt: T 3 ng biu din nng 1%, 3% v 5% ta nhn

thy rng nng kim 1% th hiu qu tch l khng cao. Khi tng nng
kim ln 3% v 5% th hiu qu tch tng ln nhiu. Tuy nhin hiu qu tch
trong khong nng t 3
gian t 10

5% l khng khc nhau lm trong khong thi

15h.

iu ny c th c gii thch nh sau: nng qu long 1%, thi

gian ngn ban u cha ho tan cc tp cht bao bc bn ngoi nn hiu
qu ca qu trnh tch khng cao. Sau thi gian t 10 15 gi, cc lp bn
ngoi b ho tan nn to iu kin thun li cho NaOH thm nhp vo bn
trong ho tan hemixenlulo, lignin v cc cht c phn t lng thp khc c
trong cc b si.
Nh vy qua th cho ta thy rng c thi gian v nng u c nh
hng r nt n qu trnh tch tp cht ra khi x si gai.
1.1.2. Ti u ho thc nghim qu trnh tch tp cht ra khi si gai.
tin ti min ti u, chng ti chn phng n thc nghim yu t ton
phn. Hai yu t nh hng n qu trnh l nng (Z1) v thi gian ngm
(Z2). Hm mc tiu cn t c l lng tp cht tch ra khi si l ln
nht hay ni cch khc hiu qu tch l cao nht.
quy hoch thc nghim ton phn, chng ti tin hnh b tr th
nghim thay i ng thi cc yu t, mi yu t c tin hnh 3 mc:
mc trn, mc di v mc c s th nghim tm phng n
Mc trn, mc di, khong bin thin c trnh by bng 1.2, ma
trn quy hoch thc nghim c trnh by bng 1.3.
Bng 1.2. Cc mc th nghim.
Mc di Mc c s Mc trn

Khong bin
thin ( )

Z1 (C% NaOH)

Z2 (thi gian ngm)

10

12.5

15

2.5

Lp ma trn quy hoch:

Vi 2 yu t nhit v nng (k = 2), mi yu t c hai mc l
mc trn v mc di. Vy s th nghim c tin hnh l N = 22 = 4 th

nghim.
Phng n tin hnh trnh by bng sau:
Bng 1.3. Ma trn quy hoch thc nghim.
N

Cc yu t theo t
l thc
Z2 (t)

Gi tr o
c

Cc yu t theo t l
m ho
X0

X2

15

X1
1 1

X1X2
1
1

Z1 (C%)
5

10

1 -1

-1

10

1 1

-1

-1

14.67

15

1 -1

-1

15.4

12.5

14.82

12.5

14.8

12.5

14.75

15.598
14.1

Thit lp phng trnh hi quy:

Tnh h s hi quy: Cc h s hi quy c tnh theo cng thc ton hc
(3), (4), (5). T s liu thc nghim ta xc nh c cc gi tr b0, b1, b2 nh
sau:
b0 = 14,982 ; b1 = 0,192 ; b2 = 0,557 ; b12 = - 0,093
Vi kt qu trn ta c phng trnh hi quy theo ton hc:
Y = 14,982 + 0,192 X1 + 0,557 X2 0,093 X1X2
kim nh ngha ca h s hi quy v s tng thch ca phng
trnh hi quy vi thc nghim, ta phi tm phng sai ti hin S2 th. Do vy
chng ta phi lm thm 3 th nghim tm phng n v thu c gi tr Y 0 .

T cng thc tnh phng sai ti hin, ta c: S2

0.03605551

th

0,0013 ; Sth =

Kim nh cc h s c ngha ca phng trnh hi quy:

S c ngha ca h s hi quy c theo tiu chun Student: ti

bi
S bi

Bng cch tnh nh trn ta thu c cc gi tr ti nh sau:

t0 = 828,833
t2 = 30,896
t1 = 10,650
t12 = 5,158
Tra bng tiu chun Student ta c t0,05 (2) = 4,303.
Qua bng s liu trn ta thy cc c h s b0, b1, b2 , b12 l c ngha vi
tin cy P<0,05.
Vy phng trnh hi quy m t nh hng ca nng kim v nhit
ln qu trnh tch tp cht ra khi si gai b c dng sau:
Y1 = 14,982 + 0,192 X1 + 0,557 X2 0,093 X1X2
Nhn xt: S c mt ca cc gi tr b1, b2 v b12 trong phng trnh hi
quy cho thy c 2 yu t nng v thi gian u nh hng n qu trnh tch
cc cht c phn t lng thp ra khi gai b. c bit, s c mt ca gi tr b12
chng t c s tng tc qua li gia hai yu t nng kim v thi gian
ngm.
Gi tr b12 b hn nhiu so vi b1, b2 v mang du m, trong khi b1 v
b2 u mang du dng nn v mt ton hc cho ta c nhng nhn xt sau:

- S tng tc gia hai yu t trong khong kho st l nh, khng ng k

v c th b qua s tng tc . Nu vt ra khi khong kho st, th s
tng tc qua li gia hai yu t c th nh hng n lng tp cht c tch
ra.
- Trong khong kho st mun tng hiu qa tch tp cht th phi tng
nng kim v thi gian ngm. Tuy nhin trong 2 yu t trn th thi gian
ngm ng vai tr quan trng hn do gi tr h s b2 l ln hn so vi b1.
Ti u ho thc nghim.
Chng ti tin hnh ti u ho qu trnh tch tp cht ra khi s si gai
bng phng php thc nghim leo dc nht. Vi cc h s ca phng trnh
hi quy nh trn, tng nng kim v thi gian th hiu qu tch tp cht s

tng, n mt gii hn no th gi tr phn trm tp cht tch ra l cc i v

qu gii hn th gim xung.
Ti u ho c thc hin nh sau:
Chn bc nhy ca yu t x1 l
2

theo cng thc sau :

c:

0,05.

0,557.2,5
0,192.1

= 0,05. Da vo
3

b1
b3
b2
b3

ta tnh c gi tr

1
3
2
3

0,36 T cc thng s tnh c, chng ti tin

hnh thc nghim ti u ho cc mc c s v bc nhy nh sau:

Bng 1.4. Kt qu ti u phng trnh hi quy Y1 m t nh hng
ca nng v thi gian ln hm lng cc cht tch ra.
Cc yu t
Mc c s

X1 (nng
kim C%)
4%

Bc nhy

X2 (thi gian ngm)

12,5 gi = 750
pht

= 0,05

= 0,36 gi

20 pht
Nng
NaOH

Thi gian ngm

Y (lng cht
tch ra)

4,05

770 pht

14,3

4,10

790 pht

14,81

4,15
(TNTT)

810 pht

4,20
(TNTT)

830 pht

4,25

850 pht

15,34

4,30

870 pht

15,62

4,35

890 pht

15,2

Nh vy hiu qu tch tp cht ra khi x si gai th phi tin hnh

cc thng s sau nhit phng.
Cc thng sti u
Gi tr
Nng kim C%
Thi gian ngm

4,3%
870 pht (14 gi 30
pht)

II. NHN XT V NH GI V BI TON TI U HA TRONG

TI

1. V phng php nghin cu

3.1.1. Phng php quy hoch thc nghim.
Trong ti trn, CN NBT s dng phng php quy hoch thc
nghim tan phn. Ni dung ca phng php nh sau:
- Kho st nh hng ca cc yu t n qu trnh tch tp cht ra khi si
xenlulo, chn ra cc yu t nh hng nht.
- Xy dng ma trn quy hoch thc nghim.
- T chc th nghim v ly mu thng k.
- T s liu thu c, xy dng m hnh thng k thc nghim m t
qu trnh.

- Kim nh thng k.
- Phn tch s tng tc gia cc yu t nh hng n qu trnh x l si
trong phm vi chn.
quy hoch thc nghim ton phn, tc gi tin hnh b tr th nghim
thay i ng thi cc yu t. Mi yu t c tin hnh 3 mc: Mc trn;
mc di; mc c s th nghim tm phng n. Xy dng hm mc tiu
cn t c (max hay min).
Lp ma trn quy hoch:
Vi 2 yu t l nhit v nng (k = 2), mi yu t c hai mc l mc
trn v mc di. Vy s th nghim c tin hnh l N = 22 = 4 th nghim.
tin cho vic tnh ton, ta chuyn t h trc t nhin Z1, Z2 c th
nguyn sang h trc khng th nguyn m ho. Vic m ho c thc hin d
dng nh chn tm ca min c nghin cu lm gc to .
Trong h m ho khng th nguyn ta c c:
Mc trn:
- k hiu +1
Mc c s:
- k hiu 0
Mc di:
- k hiu 1
Cng thc chuyn t h n v thc qua n v m ho khng th nguyn:
Xj

Zj

Z j0

Zj

Zj
Z jmax

; j = 1, ..., k
Z min
j

; j = 1, ..., k

(1)
(2)

Thit lp phng trnh hi quy m t nh hng ca cc yu

t n qu trnh nghin cu:
Tnh h s hi quy: Cc h s hi quy c tnh theo cng thc ton hc
nh sau:
n

Yi
b0

(3)

i 1

N
n

X
bi

ij

i 1

Yi

(4)

(X

.X1 ) i .Yi

(5)

i 1

N
b j1

T s liu thc nghim trn, p dng cc cng thc (3), (4) v (5) xc nh
c gi tr b0 , b1 , b2 v b12 .
T kt qu trn c phng trnh theo ton hc: Y = b0 + b1X1 + b2X2+
b12X1X2
Kim nh ngha ca h s hi quy v s tng thch ca
phng trnh hi quy vi thc nghim. Tm phng sai ti hin S2 th. Do vy,
phi lm thm 3 th nghim tm phng n v thu c ba gi tr Yi0 v gi
tr Y 0 ti tm.
Phng sai ti hin c tnh theo cng thc:
S 2th

1 m
(Yi0

m 1i 1

Y0 )2

(6)

(Y

0
i

S th

Y0 )2

i 1

(7)

m 1

trong m l s th nghim tm phng n.

- S c ngha ca h s hi quy c kim nh theo tiu chun Student:
ti

bi
S bi

bi: l h s th i trong phng trnh hi quy.

Sbi: lch qun phng ca h s th i.
S bi

S th

(8)

Tra bng tiu chun Student ta c t0,05 (2) = 4,303.

Nu gi tr tj > t0,05 (2) = 4,303 th cc h s bj l c ngha, ngc li l
khng c ngha.
Xy dng phng trnh hi quy vi cc h s bj c ngha.
- Kim nh s tng thch ca phng trnh hi quy vi thc nghim theo
tiu chun Fisher.
Ta c F

2
S du
S 2th

(9)

vi S

2
du

i 1

^
i

(Y

Y )2

(10)

N L
4

(N l s th nghim, L l h s ngha) Yi

b X
i

(11)

i 1

Thay s vo tnh ton ta c cc gi tr Y1; Y2 ; Y3 ;Y4.So snh vi F(1p)(f1,f2) vi P = 0,05; f1 l bc t do ca phng sai tng thch (f1= n - l); f2 l
bc t do ca phng sai ti hin (f2 = m 1).Tra bng ta c c gi tr
F(0,95)(f1,f2)
Nu F < Ftb th phng trnh hi quy tm c l tng thch vi thc
nghim vi mc ngha 95% , ngc li l khng tng thch.
1.3. Ti u ho thc nghim.
Tin hnh ti u ha bng phng php thc nghim leo dc nht.
Vect grad y l mt vect c chiu biu th s bin thin nhanh nht ca
grad y (x), gi tr ca grad y (x) thay i t im ny sang im khc trong khng

gian yu t.
Vi m hnh tuyn tnh bi k,
grad y

y
i
x1

y
j
x2

y
k
xk

...

(12)

hoc grad y b1 i b 2 j ... b k k

(13)

Chuyn ng theo grad y l chuyn ng theo ng ngn nht n im

ti u, bi v hng grad l hng c nghing dc nht dn t im cho
n im cc i.
Trong trng hp k yu t vic tnh ng dc nht trn mt p ng c
thc hin nh sau:
Chn bc nhy ca yu t x1 l
thc:

bj
b

1;

da vo

ta tnh c

theo cng

(14)
trong :

l bc nhy ca yu t th i

bi, bj l h s hi quy ca cc yu t tng quan

74
i,

j l

khong bin thin ca tng yu t tng ng

thay s vo ta tnh c cc gi tr

khc.

T cc thng s tnh c, tin hnh thc nghim ti u ho cc mc

c s vi cc bc nhy tnh sn trc. Chuyn ng grad phi bt u t
im 0 (mc c s ca mi yu t) v dng li khi tm c im ti u nu
nhng hn ch t vo cc yu t lm cho chuyn ng tip tc theo hng
grad khng hp l na.