You are on page 1of 56

H Cng nghip Tp.

HCM
dvntailieu.wordpress.com
Wednesday, December 14, 2011
Ton cao cp A3 i hc 1
TO TO N CAO C N CAO C P A3 P A3 I H I H C C
PHN PH PHN PH I CHNG TRNH I CHNG TRNH
S S ti ti t t: 45 : 45
----- -----
Chng 1. Hm s nhiu bin s
Chng 2. Tch phn bi
Chng 3. Tch phn ng Tch phn mt
Chng 4. Phng trnh vi phn
Ti liu tham kho
1. Nguyn Ph Vinh Gio trnh Ton cao cp A3
HCN TP. HCM.
2. Cng Khanh Gii tch hm nhiu bin
(tp 3, 4) NXB HQG TP. HCM.
Bin Bin so so n n: : ThS ThS. . o o n n Vng Vng Nguyn Nguyn
Download Slide Download Slide b b i i gi gi ng ng To To n n A3 A3 t t i i
dvntailieu.wordpress.com dvntailieu.wordpress.com
3. Nguyn nh Tr Php tnh Gii tch
hm nhiu bin NXB Gio dc.
4. Nguyn Tha Hp Gii tch (tp 1, 2)
NXB HQG H Ni.
5. Nguyn Thy Thanh Bi tp Gii tch (tp 2)
NXB Gio dc.
6. James Stewart Calculus Early Transcendentals,
sixth edition USA 2008.
7. Robert Wrede Murray R. Spiegel Theory and
Problems of Advanced Calculus,
second edition USA 2002.
Chng Chng 1. 1. H H m m s s nhi nhi u u bi bi n n s s
1. KHI NIM C BN
1.1. Cc nh ngha
a) Min phng
Trong mt phng Oxy, hnh phng D gii hn bi cc
ng cong kn c gi l min phng. Tp hp cc
ng cong kn gii hn D c gi l bin ca D, k
hiu D hay . c bit, mt phng Oxy c xem l
min phng vi bin v cng.
..
1. Khi nim c bn
2. o hm ring Vi phn
3. Cc tr ca hm hai bin s
Chng Chng 1. 1. H H m m s s nhi nhi u u bi bi n n s s
Min phng D k c bin D c gi l min ng,
min phng D khng k bin D l min m.

Min phng D c gi l min lin thng nu c 1
ng cong nm trong D ni 2 im bt k thuc D.
Min lin thng c bin l 1 ng cong kn c gi
l min n lin (hnh a); c bin l nhiu ng cong
kn ri nhau l min a lin (hnh b).
Chng Chng 1. 1. H H m m s s nhi nhi u u bi bi n n s s
Khong cch gia 2 im
1 1 1
( , ) M x y ,
2 2 2
( , ) M x y l:
( ) ( ) ( )
2 2
1 2 1 2 1 2 1 2
, d M M M M x x y y = = .
0
M

b) Ln cn ca mt im trong mt phng
Hnh trn
0
( , ) S M m c tm
0 0 0
( , ) M x y , bn knh 0
c gi l mt ln cn ca
im
0
M . Ngha l:
2 2
0 0 0
( , ) ( , ) ( ) ( ) M x y S M x x y y < .
Tng t, ln cn vung ca im
0 0 0
( , ) M x y l
0 0 0 0 0
( , ) ( ; ) ( ; ) H M x x y y = .
Chng Chng 1. 1. H H m m s s nhi nhi u u bi bi n n s s
c) im trong, im ngoi, im bin ca min phng
Trong mt phng Oxy cho min D D D = .
im
0
M c gi l im trong (thuc min trong)
ca D nu c mt ln cn ca
0
M nm hon ton
trong D.
im
0
M c gi l im ngoi (thuc min ngoi)
ca D nu c mt ln cn ca
0
M nm hon ton
ngoi D.
im
0
M c gi l im bin (thuc D ) ca D nu
0
M khng l im trong v khng l im ngoi ca
D. Ngha l, mi ln cn ca
0
M u cha im trong
v im ngoi ca D.
H Cng nghip Tp.HCM
dvntailieu.wordpress.com
Wednesday, December 14, 2011
Ton cao cp A3 i hc 2
Chng Chng 1. 1. H H m m s s nhi nhi u u bi bi n n s s
Trong mt phng Oxy cho tp
2
D .
Tng ng : f D cho tng ng mi ( , ) x y D
vi mt gi tr ( , ) z f x y = duy nht c gi l
hm s hai bin s , x y.

( , ) ( , )
f
G z f x y x y D = = .
d) Hm s hai bin s
Tp
2
D c gi l min xc nh (MX) ca hm
s ( , ) f x y , k hiu l
f
D . Min gi tr ca hm ( , ) f x y l
th ca hm s ( , ) z f x y = l tp hp tt c cc im
( , , ) M x y z trong khng gian Oxyz tha
( , ), ( , )
f
z f x y x y D = .
Chng Chng 1. 1. H H m m s s nhi nhi u u bi bi n n s s
VD 1.
Hm s
2
( , ) 3 cos f x y x y xy = c
2
f
D = .
Hm s
2 2
4 z x y = c MX l hnh trn ng
tm (0; 0) O , bn knh 2 R = .
Hm s
2 2
ln(4 ) z x y = c MX l hnh trn m
tm (0; 0) O , bn knh 2 R = .
Hm s ( , ) ln(2 3) z f x y x y = = c MX l na
mp m c bin : 2 3 0 d x y = , khng cha O.
Ch
Tt c cc khi nim v min, ln cn, im trong, im
ngoi, im bin trong khng gian Oxyz v hm c nhiu
hn hai bin c nh ngha tng t.
Chng Chng 1. 1. H H m m s s nhi nhi u u bi bi n n s s
1.2. Gii hn ca hm s hai bin s
a) im t
Trong mpOxy cho dy im ( , ), 1, 2, ...
n n n
M x y n =
im
0 0 0
( , ) M x y c gi l im t ca dy trn nu
mi ln cn ca
0
M u cha v s phn t ca dy.
im
0 0 0
( , ) M x y c gi l im t ca tp
2
D
nu mi ln cn ca im
0
M u cha v s im
thuc D.
b) nh ngha gii hn (gii hn bi)
im
0 0 0
( , ) M x y c gi l gii hn ca dy im
( , ), 1, 2, ...
n n n
M x y n = nu
0 0 0
( , ) M x y l im t duy
nht ca dy.
Chng Chng 1. 1. H H m m s s nhi nhi u u bi bi n n s s
Hm s ( , ) f x y c gii hn l { } L khi
n
M
dn n
0
M nu lim ( , )
n n
n
f x y L

= . K hiu:
0 0 0 0
0
( , ) ( , )
lim ( , ) lim ( , ) lim ( ) .
x x x y x y M M
y y
f x y f x y f M L

= = =
VD 2.
2
2
( , ) (1, 1)
2 3 1 3
lim
2
3
x y
x y x
xy


=

.
VD 3. Tm
( , ) (0,0)
lim ( , )
x y
f x y

, vi
2 2
( , )
xy
f x y
x y
=

.
K hiu l:
0
lim
n
n
M M

= hay
0
n
n
M M

.
Chng Chng 1. 1. H H m m s s nhi nhi u u bi bi n n s s
Vy
( , ) (0,0)
lim ( , ) 0
x y
f x y

= .
Nhn xt
Nu t
0 0
cos , sin x x r y y r = = th:
0 0
( , ) ( , ) 0 x y x y r .
VD 4. Tm
2 2
2 2
( , ) (0,0)
sin( )
lim
x y
x y
x y

.
Gii.
0
0
2 2 2
0 ( , ) 0
x
y
xy xy
f x y x
x y y

= =

.
Gii. t cos , sin x r y r = = , ta c:
Chng Chng 1. 1. H H m m s s nhi nhi u u bi bi n n s s
VD 5. Cho hm s
2 2
2
( , )
xy
f x y
x y
=

.
Chng t rng
( , ) (0,0)
lim ( , )
x y
f x y

khng tn ti.
Gii. t cos , sin x r y r = = , ta c:
2
2
( , ) (0,0) 0
sin2
lim ( , ) lim sin2 .
x y r
r
f x y
r

= =
Do gii hn ph thuc vo nn khng duy nht.
Vy
( , ) (0,0)
lim ( , )
x y
f x y

khng tn ti.
2 2 2
2 2 2
( , ) (0,0) 0
sin( ) sin
lim lim 1
x y r
x y r
x y r

= =

.
H Cng nghip Tp.HCM
dvntailieu.wordpress.com
Wednesday, December 14, 2011
Ton cao cp A3 i hc 3
Chng Chng 1. 1. H H m m s s nhi nhi u u bi bi n n s s
c) Gii hn lp
Gii hn theo tng bin khi
n
M dn n
0
M ca hm s
( , ) f x y c gi l gii hn lp.
Khi
0
x x trc,
0
y y sau th ta vit:
0 0
lim lim ( , )
y y x x
f x y

.
Khi
0
y y trc,
0
x x sau th ta vit:
0 0
lim lim ( , )
x x y y
f x y

.
VD 6. Xt hm s
2 2
2 2
sin sin
( , )
x y
f x y
x y

. Ta c:
Chng Chng 1. 1. H H m m s s nhi nhi u u bi bi n n s s

2
2
0 0 0
sin
lim lim ( , ) lim 1
x y x
x
f x y
x

= = .
Vy
0 0 0 0
lim lim ( , ) lim lim ( , )
y x x y
f x y f x y

.
Ch

Nu
0 0 0 0
lim lim ( , ) lim lim ( , )
y y x x x x y y
f x y f x y

th khng tn
ti
0 0
( , ) ( , )
lim ( , )
x y x y
f x y

.

S tn ti gii hn lp khng ko theo s tn ti ca
gii hn bi.
2
2
0 0 0
sin
lim lim ( , ) lim 1
y x y
y
f x y
y

= = ,
Chng Chng 1. 1. H H m m s s nhi nhi u u bi bi n n s s
1.3. Hm s lin tc
Hm s ( , ) f x y lin tc ti
2
0 0 0
( , ) M x y D nu
0 0
0 0
( , ) ( , )
lim ( , ) ( , ).
x y x y
f x y f x y

=
Hm s ( , ) f x y lin tc trn tp
2
D nu n lin tc
ti mi im thuc D.
Ch

Hm s ( , ) f x y lin tc trn min ng gii ni D th n
t gi tr ln nht (max) v nh nht (min) trn D.
Chng Chng 1. 1. H H m m s s nhi nhi u u bi bi n n s s
VD 7. Xt s lin tc ca
2 2
2 2
sin sin
( , )
x y
f x y
x y

.
Gii. Vi ( , ) (0, 0) x y th hm s ( , ) f x y xc nh nn
lin tc.

Ti (0, 0) th
( , ) (0,0)
lim ( , )
x y
f x y

khng tn ti (VD 6).


Vy hm s ( , ) f x y lin tc trn
2
\ {(0, 0)} .

Chng Chng 1. 1. H H m m s s nhi nhi u u bi bi n n s s


2. O HM VI PHN
2.1. o hm ring

2.1.1. o hm ring cp 1
Cho hm s ( , ) f x y xc nh trn min m
2
D
cha im
0 0 0
( , ) M x y .
C nh
0
y , nu hm s
0
( , ) f x y c o hm ti
0
x th ta
gi o hm l o hm ring theo bin x ca hm
s ( , ) f x y ti
0 0
( , ) x y , k hiu l:
0 0
( , )
x
f x y hay
0 0
( , )
f
x y
x

hay
0 0
( , )
x
f x y .
Vy
0
0 0 0
0 0
0
( , ) ( , )
( , ) lim
x
x x
f x y f x y
f x y
x x


Chng Chng 1. 1. H H m m s s nhi nhi u u bi bi n n s s
Tng t, o hm ring theo bin y ti
0 0
( , ) x y l
0
0 0 0
0 0
0
( , ) ( , )
( , ) lim
y
y y
f x y f x y
f x y
y y


Ch
Nu ( ) f x l hm s mt bin x th ( ) ( )
d
f x f x
dx
= .

Hm s nhiu hn hai bin c nh ngha tng t.
VD 1. Tnh cc o hm ring ca hm s
4 3 2 3
( , ) 3 2 3 f x y x x y y xy = ti ( 1; 2) .
H Cng nghip Tp.HCM
dvntailieu.wordpress.com
Wednesday, December 14, 2011
Ton cao cp A3 i hc 4
Chng Chng 1. 1. H H m m s s nhi nhi u u bi bi n n s s
VD 2. Tnh cc o hm ring ca
2
2 2
1
ln
1
x
z
x y

=

.
VD 3. Tnh cc o hm ring ca hm s
( , ) ln
x y
f x y
x y

ti (2; 1) .
VD 4. Cho hm s
2 2 2
( , , ) f x y z x y z = .
Tnh
2 2 2
( ) ( ) ( )
x y z
f f f .
2.1.2. o hm ring cp cao

Cc o hm ring (nu c) ca cc hm s ( , )
x
f x y ,
( , )
y
f x y c gi l cc o hm ring cp hai ca
hm s ( , ) f x y .
Chng Chng 1. 1. H H m m s s nhi nhi u u bi bi n n s s
Hm s nhiu hn 2 bin v o hm ring cp cao hn
2 c nh ngha tng t.
K hiu:
( ) 2
2
2
x xx
x x
f f
f f f
x x
x
1


= = = =



( )
,
( ) 2
2
2
y yy
y
y
f f
f f f
y y
y
1


= = = =



( )
,

( )
2
xy x xy
y
f f
f f f
y x y x
1


= = = =



( )
,
( )
2
yx y yx
x
f f
f f f
x y x y
1


= = = =



( )
.
Chng Chng 1. 1. H H m m s s nhi nhi u u bi bi n n s s
VD.
2 3 2 3
(5)
( , ) (((( ( , )) ) ) ) ( ( , ))
x x y y y
x y x y
f x y f x y f x y = = ;

2 2 2 2
(6)
( , , ) ((( ( , , )) ) )
y x
x yxz x z
f x y z f x y z = .
VD 5. Tnh cc o hm ring cp hai ca hm s
3 2 3 4
( , )
y
f x y x e x y y = ti ( 1; 1) .
VD 6. Cho hm s
5 4 4 5
( , ) f x y x y x y = .
Gi tr ca o hm ring cp nm
3 2
(5)
(1, 1)
x y
f l:
A.
3 2
(5)
(1, 1) 480
x y
f = ; B.
3 2
(5)
(1, 1) 480
x y
f = ;
C.
3 2
(5)
(1, 1) 120
x y
f = ; D.
3 2
(5)
(1, 1) 120
x y
f = .
Chng Chng 1. 1. H H m m s s nhi nhi u u bi bi n n s s
nh l Schwarz

Nu hm s ( , ) f x y c cc o hm ring
xy
f v
yx
f
lin tc trong min m
2
D th
xy yx
f f = .
VD 7. o hm ring
2 2
( )
( 2)
m n
m n
x y x
z m

ca
2x y
z e

= l:
A.
2
( 1) 2
n m n x y
e

; B.
2
( 1) 2
m m n x y
e

;
C.
2
( 1) 2
m m x y
e

; D.
2
( 1) 2
n m x y
e

.
Bi tp. Cho ( , ) u u x y = , ( , ) v v x y = tha
2
2
.
y u xv
x v yu
'
1
=
1
1
!
1
=
1
1+

Tnh (1; 1)
x
u v (1; 1)
y
v bit (1; 1) 0 u = , (1; 1) 1 v = .
Chng Chng 1. 1. H H m m s s nhi nhi u u bi bi n n s s
b) nh ngha
Gi s hm s ( , ) f x y c cc o hm ring
0 0
( , )
x
f x y
v
0 0
( , )
y
f x y lin tc, khi ta c:

0 0 0 0
0
( , ) ( , )
lim
x
f x x y y f x y y
x


0 0
( , )
x
f x y =
2.2. VI PHN
2.2.1. Vi phn cp 1
a) S gia ca hm s
Cho hm s ( , ) f x y xc nh trong ln cn ca im
0 0 0
( , ) M x y . Cho x mt s gia x v y mt s gia y ,
khi hm ( , ) f x y c tng ng s gia
0 0 0 0 0 0
( , ) ( , ) ( , ) f x y f x x y y f x y =
Chng Chng 1. 1. H H m m s s nhi nhi u u bi bi n n s s
Ngha l, khi 0 x th tn ti v cng b
1
sao cho

0 0 0 0
( , ) ( , ) f x x y y f x y y

0 0 1
( , )
x
f x y x x = .
Tng t, khi 0 y th tn ti VCB
2
sao cho
0 0 0 0 0 0 2
( , ) ( , ) ( , )
y
f x y y f x y f x y y y = .
Suy ra, khi 0 x v 0 y th tn ti VCB
1
,
2

sao cho
0 0 0 0 0 0
( , ) [ ( , ) ( , )] f x y f x x y y f x y y =
0 0 0 0
[ ( , ) ( , )] f x y y f x y

0 0 0 0 1 2
( , ) ( , )
x y
f x y x f x y y x y = ( ) .
H Cng nghip Tp.HCM
dvntailieu.wordpress.com
Wednesday, December 14, 2011
Ton cao cp A3 i hc 5
Chng Chng 1. 1. H H m m s s nhi nhi u u bi bi n n s s
Nu khi 0 x v 0 y m
0 0
( , ) f x y c th vit
c di dng ( ) th ta ni hm s ( , ) f x y kh vi ti
im
0 0 0
( , ) M x y .

i lng
0 0 0 0
( , ) ( , )
x y
f x y x f x y y , k hiu
0 0
( , ) df x y , c gi l vi phn ca hm s ( , ) f x y
ti im
0 0 0
( , ) M x y .

Nhn xt
Xt hm ( , ) ( , ) f x y x df x y x dx x = = = .
Tng t, dy y = . Vy, tng qut ta c
( , ) ( , ) ( , )
x y
df x y f x y dx f x y dy =
Chng Chng 1. 1. H H m m s s nhi nhi u u bi bi n n s s
Vi phn ca hm nhiu hn hai bin s c nh ngha
tng t, chng hn
( , , ) ( , , ) ( , , ) ( , , )
x y z
df x y z f x y z dx f x y z dy f x y z dz =
VD 8. Tnh (1, ) dz ca hm s
2
2
cos( )
y x
z e x y

= .

VD 9. Cho hm s
2 5 3 3
( , , )
x y
f x y z x y z e

= .
Tnh (2, 1, 1) df .
2.2.2. VI PHN CP CAO
a) Vi phn cp 2
Gi s ( , ) f x y l hm kh vi vi , x y l cc bin c lp.
Cc s gia , dx x dy y = = ty c lp vi , x y
nn c xem l hng s i vi , x y.
Chng Chng 1. 1. H H m m s s nhi nhi u u bi bi n n s s
Ch
Nu , x y l cc bin khng c lp (bin trung gian)
( , ) x x = , ( , ) y y = th cng thc trn khng cn
ng na. Sau y ta ch xt trng hp , x y c lp.
Vi phn ca hm ( , ) df x y c gi l vi phn cp 2 ca
hm s ( , ) f x y .
K hiu v cng thc:
2 2
2 2 2
( ) 2
xy
x y
d f d df f dx f dxdy f dy = =
Chng minh.
2
( ) ( )
x y
d f d df d f dx f dy = =
( ) ( )
x y x x y y
f dx f dy dx f dx f dy dy =

2 2
( ) ( )
xy xy
x y
f dx f dy dx f dx f dy dy =

2 2
2 2
2
xy
x y
f dx f dxdy f dy = .
Chng Chng 1. 1. H H m m s s nhi nhi u u bi bi n n s s
VD 10. Cho hm s
2 3 2 3 5
( , ) 3 f x y x y xy x y = .
Tnh vi phn cp hai
2
(2, 1) d f .

VD 11. Tnh vi phn cp 2 ca hm
2
sin( ) z xy = .
b) Vi phn cp n

( ) ( )
0 0
k n k n k k
n n
n n n k k n k k n k k
n n
x y x y
k k
d f C f dx dy C f dx dy


= =
= =



trong :

0
( ) ( )
n n
n n
x y x
f f = ,
0
( ) ( )
n n
n n
x y y
f f = ,

0 n n
dx dy dx = ,
0 n n
dx dy dy = .
Chng Chng 1. 1. H H m m s s nhi nhi u u bi bi n n s s
c bit

3 2 2 3
3 3 2 2 3
3 3
x x y xy y
d f f dx f dx dy f dxdy f dy =

VD 12. Tnh vi phn cp 3 ca hm s
3 2
( , ) f x y x y = .

VD 13. Tnh vi phn
3
d z ca hm s
2
cos 3
x
z e y = .

VD 14. Tnh vi phn cp 10 ca hm s
3 2
( , )
y
f x y x e = .
Chng Chng 1. 1. H H m m s s nhi nhi u u bi bi n n s s
2.3. o hm ca hm s hp

2.3.1. o hm ca hm hp vi mt bin c lp

Cho ( , ) f x y l hm kh vi i vi , x y v , x y l nhng
hm kh vi i vi bin c lp t . Khi , hm hp ca
bin t l ( ) ( ( ), ( )) t f x t y t = kh vi v

( ) ( ) ( , ). ( ) ( , ). ( )
x y
d
t t f x y x t f x y y t
dt
= =

c bit, nu ( ) ( , ( )) x f x y x = th

( ) ( ) ( , ) ( , ). ( )
x y
d
x x f x y f x y y x
dx
= =
H Cng nghip Tp.HCM
dvntailieu.wordpress.com
Wednesday, December 14, 2011
Ton cao cp A3 i hc 6
Chng Chng 1. 1. H H m m s s nhi nhi u u bi bi n n s s
VD 15. Tnh ( ) t , bit ( ) ( ( ), ( )) t f x t y t = trong

2
( , ) f x y x y = v
2
3 , sin x t t y t = = .

Gii.
2 2 2
( ) ( ) .(3 ) ( ) .(sin )
x y
t x y t t x y t =


2
2 (6 1) cos xy t x t =


2 2 2
2(3 )sin .(6 1) (3 ) cos t t t t t t t = .

Ta c th tnh trc tip nh sau:


2 2
( ) (3 ) sin t t t t =


2 2 2
( ) 2(3 )(6 1)sin (3 ) cos t t t t t t t t = .
Chng Chng 1. 1. H H m m s s nhi nhi u u bi bi n n s s
VD 16. Tnh ( ) x , bit ( ) ( , ( )) x f x y x = trong

2 2
( , ) ln( ) f x y x y = v
2
sin y x = .
Gii


2 2 2 2 2
( ) [ln( )] [ln( )] .(sin )
x y
x x y x y x =


3
2 2 2 2 2 4
2 2 sin2 2 4 cos sin
sin
x y x x x x
x y x y x x

= =

.

Ta c th tnh trc tip nh sau:

3
2 4
2 4
2 4 cos sin
( ) [ln( sin )]
sin
x x x
x x x
x x


= =

.
Chng Chng 1. 1. H H m m s s nhi nhi u u bi bi n n s s
2.3.2. o hm ring ca hm hp
vi hai bin c lp
Cho ( , ) f x y l hm kh vi i vi , x y v , x y l nhng
hm kh vi i vi hai bin c lp , .
Khi , hm ( , ) ( ( , ), ( , )) f x y = kh vi v
( , ) ( , ). ( , ) ( , ). ( , )
( , ) ( , ). ( , ) ( , ). ( , )
x y
x y
f x y x f x y y
f x y x f x y y




=
=


Tng t, ( , ) ( ( , ), ( , ), ( , )) U r s f x r s y r s z r s = th
. . .
. . .
r x r y r z r
s x s y s z s
U f x f y f z
U f x f y f z
=
=

Chng Chng 1. 1. H H m m s s nhi nhi u u bi bi n n s s
VD 17. Cho ( , ) ( ( , ), ( , )) f x y = trong
2
( , ) f x y x y = ,
2 3
, x e y

= = . Tnh ( , )

.

Gii.
2 2 2 3
( , ) ( ) .( ) ( ) .( )
x y
x y e x y


=


2 3 3 3 2
2 .2 . (4 ) xy e x e

= = .
Ch
Ta khng th tnh trc tip nh trong VD15, VD16 c
v y l o hm ring.

Bi tp. Tnh
U
r

,
U
s

vi sin
y
U z
x
= trong
2
3 2 x r s = ,
3
4 2 y s = ,
2 2
2 3 z r s = .
Chng Chng 1. 1. H H m m s s nhi nhi u u bi bi n n s s
2.4. o hm ca hm s n

2.4.1. o hm ca hm s n mt bin
Hm ( ) y x xc nh trn
y
D tha phng trnh
( , ( )) 0,
y
F x y x x D D = ( ) c gi l hm s
n mt bin xc nh bi ( ) .

Gi s cc hm s trn u kh vi, o hm 2 v ca
( ) theo bin x ta c . ( ) 0
x y
F F y x = .

Gi s 0
y
F , vy ta c:
( )
x
y
F
y x
F


Chng Chng 1. 1. H H m m s s nhi nhi u u bi bi n n s s
VD 18. Tnh h s gc ca tip tuyn ti im ( ; 3) M a
( 5) a nm trn ng conic c phng trnh
2 2
( ) : 8 15 24 16 30 1 0 C x y xy x y = .

Gii. ( ) 7 (7; 3) M C a M = .
Ta c
2 2
8 15 24 16 30 1 F x y xy x y =

16 24 16
30 24 30
x
y
F x y
F y x
'
1 =
1

!
1 =
1
+


16 24 16
( )
30 24 30
x y
y x
y x

=

.
Vy h s gc cn tm l
1
(7)
2
y = .
H Cng nghip Tp.HCM
dvntailieu.wordpress.com
Wednesday, December 14, 2011
Ton cao cp A3 i hc 7
Chng Chng 1. 1. H H m m s s nhi nhi u u bi bi n n s s
2.4.2. o hm ca hm s n hai bin
Hm ( , ) z x y xc nh trn
2
z
D tha phng trnh
( , , ( , )) 0, ( , )
z
F x y z x y x y D D = ( ) c gi l
hm s n hai bin xc nh bi ( ) .

Gi s cc hm s trn u kh vi, o hm ring 2
v ca ( ) ln lt theo x v y ta c:
. 0, . 0
x z x y z y
F F z F F z = = .

Gi s 0
z
F , vy ta c:
,
y
x
x y
z z
F
F
z z
F F

= =


Chng Chng 1. 1. H H m m s s nhi nhi u u bi bi n n s s
VD 19. Cho hm n ( , ) z x y tha phng trnh
cos( ) xyz x y z = . Tnh ,
x y
z z .

Gii. Ta c ( , , ) cos( ) F x y z xyz x y z =
sin( )
sin( )
sin( ).
x
y
z
F yz x y z
F xz x y z
F xy x y z
'
1 =
1
1
1
=
!
1
1
= 1
1+

Vy
sin( )
sin( )
x
yz x y z
z
xy x y z

=

,


sin( )
sin( )
y
xz x y z
z
xy x y z

=

.
Chng Chng 1. 1. H H m m s s nhi nhi u u bi bi n n s s
VD 20. Cho hm n ( , ) z x y tha phng trnh mt cu
2 2 2
2 4 6 2 0 x y z x y z = . Tnh
x
z .

Gii. Ta c
2 2 2
2 4 6 2 F x y z x y z =

2 4
2
2 6 3
y
y
z
F y
y
z
F z z
'
1 =

1
=
!
1 =
1
+
.
VD 21. Tm h s gc ca tip tuyn ti im (3; 4; 5) M
nm trn mt nn
2 2
z x y = , bit tip tuyn nm
trong mt phng 4 y = .
Chng Chng 1. 1. H H m m s s nhi nhi u u bi bi n n s s
2.5. o hm theo hng Vector gradient

2.5.1. Hm vector
nh x :
n
r T



1 2
( ) ( ( ), ( ),..., ( ))
n
t r t x t x t x t =



c gi l mt hm vector.

Gii hn
0 0
lim ( ) lim ( ) 0
t t t t
r t v r t v

= =



o hm
1 2
( ) ( ( ), ( ),..., ( ))
n
r t x t x t x t =


Chng Chng 1. 1. H H m m s s nhi nhi u u bi bi n n s s
Trong khng gian
n
, ta t ( ) r t OM =

.
Khi t thay i th im M thay i v vch ra 1 ng
cong. ng cong ny c gi l tc ca ( ) r t

.
Phng trnh tham s ca tc l:
1 1 2 2
( ), ( ), ..., ( )
n n
x x t x x t x x t = = =
Ti im
0
M thuc tc ca ( ) r t

, ta c
0 0
( ) r t OM =

.
Ch
Nu
0
( ) 0 r t

th
0
( ) r t

l vector ch phng tip tuyn


ti im
0
M ca tc .
Nu
0
( ) 0 r t =

th im
0
M c gi l im k d ca
tc .
T y v sau ta ch xt trong mt phng Oxy hoc
trong khng gian Oxyz .
Chng Chng 1. 1. H H m m s s nhi nhi u u bi bi n n s s
2.5.2. o hm theo hng
a) nh ngha
Gi s hm f xc nh trong mt ln cn ca im
0
M
trong Oxy hoc Oxyz . Xt 0 v

, gi l na ng
thng gc
0
M theo hng v

.
Trn ly im M sao cho on
0
M M thuc ln cn
ni trn v t
0
r M M = .
o hm ti im
0
M theo hng v

ca hm f ,
k hiu
0
( )
v
f M , l gii hn (nu c)
0
0
0
( ) ( )
( ) lim
v
r
f M f M
f M
r

=

H Cng nghip Tp.HCM
dvntailieu.wordpress.com
Wednesday, December 14, 2011
Ton cao cp A3 i hc 8
Chng Chng 1. 1. H H m m s s nhi nhi u u bi bi n n s s
b) Cosin ch phng
Trong mt phng Oxy , gi , ln lt l gc to bi
( , ) 0
x y
v v v =

vi , i j

. Khi cos , cos c
gi l cc cosin ch phng ca v

v
cos , cos
| | | |
y
x
v
v
v v
= =


Trong khng gian Oxyz , gi , , ln lt l gc
to bi ( , , ) 0
x y z
v v v v =

vi , , i j k

.
Khi cos , cos , cos c gi l cc cosin ch
phng ca v

v
cos , cos , cos
| | | | | |
y
x z
v
v v
v v v
= = =

Chng Chng 1. 1. H H m m s s nhi nhi u u bi bi n n s s
c) nh l
Nu ( , ) f x y kh vi ti im
0
M th tn ti o hm ti
im
0
M theo hng 0 v

bt k v
0 0 0
( ) ( ) cos ( ) cos
v x y
f M f M f M =

Nu ( , , ) f x y z kh vi ti im
0
M th tn ti o hm
ti im
0
M theo hng 0 v

bt k v
0 0 0 0
( ) ( ) cos ( ) cos ( ) cos
v x y z
f M f M f M f M =


d) Tnh cht
1) ( . ) . ( )
v v
k f k f k = ; 2) ( )
v v v
f g f g =
3) ( . ) . .
v v v
f g f g f g = ; 4)
2
. .
( 0)
v v
v
f g f g
f
g
g
g

1

=



( )

.
Chng Chng 1. 1. H H m m s s nhi nhi u u bi bi n n s s
2.5.3. Vector gradient
a) nh ngha
Gi s hm ( , ) f x y c cc o hm ring ti im
0
M .
Vector gradient ti
0
M ca hm f , k hiu
0
( ) f M
hay
0
grad ( ) f M , l vector
0 0 0
( ) ( ). ( ).
x y
f M f M i f M j =



Hay ( )
0 0 0
( ) ( ), ( )
x y
f M f M f M =

Tng t, hm ( , , ) f x y z c cc o hm ring ti im
0
M th
0 0 0 0
( ) ( ). ( ). ( ).
x y z
f M f M i f M j f M k =


Chng Chng 1. 1. H H m m s s nhi nhi u u bi bi n n s s
Hay
( )
0 0 0 0
( ) ( ), ( ), ( )
x y z
f M f M f M f M =
b) ngha

Trong mt phng Oxy , xt ng ( ) : ( , ) 0 C f x y = .
Gi s ( ) C c tip tuyn ti
0
( ) M C l , khi
0
( ) n f M



Trong khng gian Oxyz , xt mt ( ) : ( , , ) 0 S f x y z = .
Gi s ( ) S c tip din ti
0
( ) M S l ( ) P , khi
( ) 0
( )
P
n f M =


Chng Chng 1. 1. H H m m s s nhi nhi u u bi bi n n s s
VD 22. Cho
2 2 2
( , , ) f x y z x y z = , (1; 2; 2) v =

.
Tnh ( ), ( )
v
f M f M ti (0; 4; 3) M .
Gii. Ta c
2 2 2
( ) 0
x x
x
f f M
x y z
= =

.
Tng t:
4
( )
5
y
f M = ,
3
( )
5
z
f M = .
Mt khc:
1 2 2
cos , cos , cos
3 3 3
= = = .

Vy
4 3
( ) 0; ;
5 5
f M
1

=



( )
v
Chng Chng 1. 1. H H m m s s nhi nhi u u bi bi n n s s


1 4 2 3 2 2
( ) 0. . .
3 5 3 5 3 15
v
f M

= = .
VD 23. Trong mt phng, cho ng cong
2 2
( ) : 3 2 1 0 C x y xy y = .
Vit phng trnh tip tuyn vi ( ) C ti (1; 1) M .
VD 24. Trong khng gian, cho mt parabolic eliptic
2
2
( ) : 2
4
x
S z y = .
Vit phng trnh tip din ( ) P vi ( ) S ti (2; 3; 8) M .
H Cng nghip Tp.HCM
dvntailieu.wordpress.com
Wednesday, December 14, 2011
Ton cao cp A3 i hc 9
Chng Chng 1. 1. H H m m s s nhi nhi u u bi bi n n s s
Cho hm s ( , ) f x y c o hm ring n cp 1 n
trong min m D cha im
0 0 0
( ; ) M x y .
Gi s
0 0
( ; ) N x x y y D v MN D .
t
0 0
, dx x x x dy y y y = = = = .
Trong ,
2 2
0 0
( ) ( ) x x y y = .
Bi c thm
KHAI TRIN TAYLOR HM HAI BIN
1. Cng thc Taylor
Khai trin Taylor hm ( , ) f x y ln cn im
0
M l:
0 0
0
( ) ( )
( , ) ( ) ... ( ).
1! !
n
n
df M d f M
f x y f M O
n
=
Chng Chng 1. 1. H H m m s s nhi nhi u u bi bi n n s s
Khai trin Maclaurin
Trong , , dx x dy y = = ,
2 2
x y = .
Cho hm s ( , ) f x y c o hm ring n cp 1 n
trong min m D cha im (0; 0) O .
Gi s ( ; ) M x y D v OM D .
Khai trin Maclaurin hm ( , ) f x y ti ln cn (0; 0) O l:
(0; 0) (0; 0)
( , ) (0; 0) ... ( ).
1! !
n
n
df d f
f x y f O
n
=
Chng Chng 1. 1. H H m m s s nhi nhi u u bi bi n n s s
Cc khai trin Maclaurin hm 1 bin cn nh
1)
2
1
1 ... ( )
1
n n
x x x O x
x
=

.
2)
2
1 ... ( )
1! 2! !
n
x n
x x x
e O x
n
= .
3)
2 3 4
ln(1 ) ... ( )
1 2 3 4
n
x x x x
x O x = .
4)
2 4 6
cos 1 ... ( )
2! 4! 6!
n
x x x
x O x = .
5)
3 5 7
sin ... ( )
1! 3! 5! 7!
n
x x x x
x O x = .
Chng Chng 1. 1. H H m m s s nhi nhi u u bi bi n n s s
VD 1. Khai trin Taylor ln cn im (1; 1) ca hm s
( , )
x
f x y y = n s hng bc hai.
Gii. Ta c:
(1;1) 1 f = ;
( , ) ( , ) ( , )
x y
df x y f x y dx f x y dy =

1
ln (1;1) 1
x x
y ydx xy dy df dy y

= = = ;

2 2
2 2 2
( , ) 2
xy
x y
d f x y f dx f dxdy f dy =

2 2 1 2 2
ln 2 ( ln +1) ( 1)
x x x
y ydx y x y dxdy x x y dy

=

2
(1;1) 2 2( 1)( 1) d f dxdy x y = = .
2. Cc v d
Chng Chng 1. 1. H H m m s s nhi nhi u u bi bi n n s s
Vy
2
1 ( 1) ( 1)( 1) ( )
x
y y x y O = ,
2 2
( 1) ( 1) x y = .
VD 2. Khai trin Maclaurin ca hm s
2 2
( , ) cos( ) f x y x y = n s hng bc 4.
Gii. Ta c:

2 2 2
2 2 4
( )
cos( ) 1 ( )
2!
x y
x y O

=
4 2 2 4 4
1 1
1 ( )
2 2
x x y y O = ,
4 4
x y = .
Chng Chng 1. 1. H H m m s s nhi nhi u u bi bi n n s s
VD 3. Khai trin Maclaurin ca hm s
2
sin
x
z e y = n
s hng bc 5.
Gii. Ta c:

2
2 2 2
1
1 ( ) ( ) ...
2
x
e x x = ;

3 5
sin ...
3! 5!
y y
y y =
Vy
2
3 5
2 4 5
1
sin 1 ( )
2 3! 5!
x
y y
e y x x y O
1 1

=


( )( )

H Cng nghip Tp.HCM
dvntailieu.wordpress.com
Wednesday, December 14, 2011
Ton cao cp A3 i hc 10
Chng Chng 1. 1. H H m m s s nhi nhi u u bi bi n n s s
2 3 2 3 4 5 5
1 1 1 1
( )
6 6 2 120
y x y y x y x y y O = ,
5 5
x y = .
VD 4. Khai trin Maclaurin ca hm s
2
(1 )
x
z y = n
s hng bc 6.
Gii. Ta c:
2
2
ln(1 ) ln(1 )
x
y x y
z e e

= =

2 4 2
1
1 ln(1 ) ln (1 ) ...
2
x y x y =
Do
2 3 4
ln(1 ) ...
2 3 4
y y y
y y = nn:
Chng Chng 1. 1. H H m m s s nhi nhi u u bi bi n n s s

2 3 4
2 4 2 6
1
1 ( ) ( )
2 3 4 2
y y y
z x y x y O
1

=


( )


2 2 2 3 2 4 4 2
2 6
1 ( )
2 3 4 2
x y x y x y x y
x y O = ,
6 6
x y = .
Nhn xt. T cng thc khai trin Maclaurin, ta c:
2 4 4 2
6 2 4 4 2
1 1 1
(0; 0)
6! 4 2 4 2
x y x y
d z dx dy dx dy = = .
Vy
6 2 4 4 2
(0; 0) 180 360 d z dx dy dx dy = .
Chng Chng 1. 1. H H m m s s nhi nhi u u bi bi n n s s
VD 5. Cho hm
3
1
( , )
x
y
f x y e

= . Tnh vi phn
7
(0; 0) d f ?
Gii. Ta c:
3
2
3 6 1
1 1 1
1 . ...
1 ( ) 2 1 ( )
x
y
e x x
y y

l
l
=
l

l

Do
2 3 4
1
1 ...
1 ( )
y y y y
y
=

nn:

3 2 3 4
6 2 3 4 7
( , ) 1 .(1 )
1
(1 ) ( ).
2
f x y x y y y y
x y y y y O
=


Chng Chng 1. 1. H H m m s s nhi nhi u u bi bi n n s s
S hng bc 7 trong khai trin l:
3 4 6 3 4 6
1 1
2 2
x y x y dx dy dx dy = .
Suy ra:
7 3 4 6
1 1
(0; 0)
7! 2
d f dx dy dx dy = .
Vy
7 3 4 6
(0; 0) 5040 2520 d f dx dy dx dy = .
.
Chng Chng 1. 1. H H m m s s nhi nhi u u bi bi n n s s
Hm s ( , ) z f x y = t cc tr a phng (gi tt l
cc tr) ti
0 0 0
( , ) M x y nu vi mi im ( , ) M x y kh
gn nhng khc
0
M th hiu
0 0
( , ) ( , ) f f x y f x y =
c du khng i.
Nu 0 f th
0 0
( , ) f x y c gi l gi tr cc tiu
v
0
M l im cc tiu ca ( , ) z f x y = .
Nu 0 f < th
0 0
( , ) f x y c gi l gi tr cc i v
0
M l im cc i ca ( , ) z f x y = .
3. CC TR CA HM HAI BIN S
3.1. nh ngha (cc tr a phng)
Chng Chng 1. 1. H H m m s s nhi nhi u u bi bi n n s s
VD 1. Hm s
2
2
2 2
3
( , )
2 4
y y
f x y x y xy x
1

= =



( )

2
( , ) 0, ( , ) f x y x y nn t cc tiu ti (0; 0) O .
3.2. CC TR T DO

3.2.1. nh l
a) iu kin cn
Nu hm s ( , ) z f x y = t cc tr ti
0 0 0
( , ) M x y v
ti hm s c o hm ring th:
0 0 0 0
( , ) ( , ) 0
x y
f x y f x y = =
im
0 0 0
( , ) M x y tha
0 0 0 0
( , ) ( , ) 0
x y
f x y f x y = = c
gi l im dng,
0
M c th khng l im cc tr.
H Cng nghip Tp.HCM
dvntailieu.wordpress.com
Wednesday, December 14, 2011
Ton cao cp A3 i hc 11
Chng Chng 1. 1. H H m m s s nhi nhi u u bi bi n n s s
b) iu kin
Gi s ( , ) z f x y = c im dng l
0
M v c o hm
ring cp hai ti ln cn ca im
0
M .
t
2 2
0 0 0
( ), ( ), ( )
xy
x y
A f M B f M C f M = = =
v
2
AC B = . Khi :
Nu
0
0 A
'
1
1
!
1
1
+
th ( , ) f x y t cc tiu ti
0
M .
Nu
0
0 A
'
1
1
!
1 <
1
+
th ( , ) f x y t cc i ti
0
M .
Nu 0 < th ( , ) f x y khng t cc tr ti
0
M .
Nu 0 = th ta khng th kt lun.
Chng Chng 1. 1. H H m m s s nhi nhi u u bi bi n n s s
3.2.2. Phng php tm cc tr t do

Cho hm s ( , ) f x y xc nh trn D.
tm cc tr ca ( , ) f x y , ta thc hin cc bc sau:
Bc 1. Tm im dng
0 0 0
( , ) M x y bng cch gii h
0 0
0 0
( , ) 0
( , ) 0.
x
y
f x y
f x y
'
1 =
1
!
1 =
1
+


Bc 2. Tnh
2
0 0 0 0
( , ), ( , )
xy
x
A f x y B f x y = = ,

2
2
0 0
( , )
y
C f x y AC B = = .

Bc 3. Da vo iu kin kt lun.
Chng Chng 1. 1. H H m m s s nhi nhi u u bi bi n n s s
VD 2. Tm im dng ca hm s (1 ) z xy x y = .

Gii. Ta c:

2
2
0 2 0
0
2 0
x
y
z y xy y
z
x xy x
'
' 1
1 = =
1
1 1

! !
1 1 =
=
1 1
+
1+


2 2
2
( ) ( ) 0
2 0
x y x y
x xy x
'
1
=
1
1

!
1
=
1
1+
2
( )( 1) 0
2 0
x y x y
x xy x
'
1 =
1

!
1 =
1
+
.

Vy hm s c 4 im dng:
1 2 3 4
1 1
(0; 0), (0; 1), (1; 0), ;
3 3
M M M M
1



( )
.
Chng Chng 1. 1. H H m m s s nhi nhi u u bi bi n n s s
VD 3. Tm cc tr ca hm
2 2
4 2 8 z x y x y = .

Gii. Ta c:
2 4 0
2 2 0
x
y
z x
z y
'
1 = =
1
!
1 = =
1
+


( 2; 1) M l im dng.

2
2
( 2; 1) 2
0
( 2; 1) 0
4 0
( 2; 1) 2
x
xy
y
A z
A
B z
C z
'
1
= =
1
'
1 1
1 1
= =
! !
1 1 =
1 1
+
= = 1
1
+
.

Vy ( 2; 1) M l im cc tiu v 3
CT
z = .
Chng Chng 1. 1. H H m m s s nhi nhi u u bi bi n n s s
VD 6. Cho hm s
50 20
( 0, 0) z xy x y
x y
= .
Khng nh ng l:
A. z t cc tiu ti (2; 5) M v gi tr cc tiu 39 z = .
B. z t cc tiu ti (5; 2) M v gi tr cc tiu 30 z = .
C. z t cc i ti (2; 5) M v gi tr cc i 39 z = .
D. z t cc i ti (5; 2) M v gi tr cc i 30 z = .
VD 4. Tm cc tr ca hm s
3 3
3 2 z x y xy = .

VD 5. Tm cc tr ca
2 3 2 2
3 3 3 2 z x y y x y = .
Chng Chng 1. 1. H H m m s s nhi nhi u u bi bi n n s s
3.3. CC TR C IU KIN (cc tr vng)

Cho hm s ( , ) f x y xc nh trn ln cn ca im
0 0 0
( , ) M x y thuc ng cong ( ) : ( , ) 0 x y = .
Nu ti im
0
M , hm ( , ) f x y t cc tr th ta ni
0
M
l im cc tr c iu kin ca ( , ) f x y vi iu kin
( , ) 0 x y = .

tm cc tr c iu kin ca hm s ( , ) f x y ta dng
phng php kh hoc nhn t Lagrange.

3.3.1. Phng php kh

T phng trnh ( , ) 0 x y = , ta rt x hoc y th vo
( , ) f x y . Sau , ta tm cc tr ca hm mt bin.
H Cng nghip Tp.HCM
dvntailieu.wordpress.com
Wednesday, December 14, 2011
Ton cao cp A3 i hc 12
Chng Chng 1. 1. H H m m s s nhi nhi u u bi bi n n s s
VD 7. Tm im cc tr ca hm
2
z x y = tha iu kin
3 0 x y = .
3.3.2. Phng php nhn t Lagrange

tm cc tr, ta thc hin cc bc sau

Bc 1. Lp hm ph (hm Lagrange)

( , , ) ( , ) ( , ) L x y f x y x y =

trong s thc c gi l nhn t Lagrange.

Bc 2. Gii h: 0, 0, 0
x y
L L L

= = =
Suy ra im dng
0 0 0
( , ) M x y ng vi
0
.
Chng Chng 1. 1. H H m m s s nhi nhi u u bi bi n n s s
Bc 4. T iu kin rng buc (1) v (2), ta c:
Nu
2
0
( ) 0 d L M th ( , ) f x y t cc tiu ti
0
M .
Nu
2
0
( ) 0 d L M < th ( , ) f x y t cc i ti
0
M .
Nu
2
0
( ) 0 d L M = th
0
M khng l im cc tr.
Bc 3. Tnh vi phn cp 2 ti
0 0 0
( , ) M x y ng vi
0
:
2 2
2 2 2
0
( ) 2 .
xy
x y
d L M L dx L dxdy L dy =
Cc vi phn , dx dy ph thuc vo iu kin rng buc:
0 0 0 0 0 0
2 2
( , ) ( , ) ( , ) 0 (1)
( ) ( ) 0 (2).
x y
d x y x y dx x y dy
dx dy
'
1 = =
1
1
!
1
1
1+

Chng Chng 1. 1. H H m m s s nhi nhi u u bi bi n n s s
VD 8. Tm im cc tr ca hm s ( , ) 2 f x y x y =
vi iu kin
2 2
5 x y = .

Gii. Lp hm Lagrange:
2 2 2 2
5 ( , ) 5 x y x y x y = =
2 2
( , , ) 2 ( 5) L x y x y x y = .

Tm im dng:
2 2
0 2 2 0
0 1 2 0
0
5 0
x
y
L x
L y
L
x y

'
' 1
1 = =
1
1
1
1
1 1 1
= =
! !
1 1
1 1
= 1 1 =
1 1 +
1+

Chng Chng 1. 1. H H m m s s nhi nhi u u bi bi n n s s
1 1
2 2
2 2
1
1
(2; 1),
1
2
1 2
( 2; 1),
1 1
2
5
4
x
M
y
M
'
1
1
=
1

1
1
=
1

1
=
!

1

1
=
1

1

=
1
1
1+
.

Vi phn cp hai:
2 2 2
( , ) 2 ( ) d L x y dx dy = .


2 2 2
1 1
( ) ( ) 0 d L M dx dy M = < l im cc i.


2 2 2
2 2
( ) 0 d L M dx dy M = l im cc tiu.
Chng Chng 1. 1. H H m m s s nhi nhi u u bi bi n n s s
VD 11. Tm cc tr ca hm s ( , ) 10 40 f x y x y = tha
iu kin 20 xy = v , 0 x y .
VD 9. Tm gi tr cc tr ca hm s
2 2
z x y = tha
iu kin
2 2
3 4 x y x y = .
VD 10. Tm im cc tr ca hm z xy = tha iu kin:
2 2
1
8 2
x y
= .
Chng Chng 1. 1. H H m m s s nhi nhi u u bi bi n n s s
3.4. Gi tr ln nht nh nht ca hm hai bin
trn min ng, b chn
Cho min
2
D ng c bin : ( , ) 0 D x y = v
( , ) f x y l hm lin tc trn D, kh vi trong D m (c
th khng kh vi ti hu hn im).
max min ca f trn D, ta thc hin cc bc sau
Bc 1. Tm cc im
1
, ...,
m
M M trn D m ti
hm f khng kh vi.
Bc 2. Tm cc im dng
1
, ...,
n
N N trong min D.
Bc 3. Tm cc im dng
1
, ...,
p
P P trn bin D
tha iu kin ( , ) 0 x y = .
H Cng nghip Tp.HCM
dvntailieu.wordpress.com
Wednesday, December 14, 2011
Ton cao cp A3 i hc 13
Chng Chng 1. 1. H H m m s s nhi nhi u u bi bi n n s s
VD 12. Tm gi tr ln nht v nh nht ca hm s
2 2
( , ) f x y x y = trong min
2 2
3
:
4
D x x y .
VD 13. Cho hm s
2 2
( , ) f x y x y xy x y = .
Tm gi tr ln nht v nh nht ca ( , ) f x y trong min
: 0, 0, 3 D x y x y .
VD 14. Tm max, min ca =sin +sin +sin( + ) z x y x y
trong min : 0 , 0
2 2
D x y

.

Bc 4. Gi tr max ( , ), min ( , )
D D
f x y f x y tng ng l
gi tr ln nht, nh nht trong tt c cc gi tr sau:
1
( ), ..., ( )
m
f M f M ,
1
( ), ..., ( )
n
f N f N ,
1
( ), ..., ( )
p
f P f P .
Chng Chng 2. 2. T T ch ch phn phn b b i i
1. Tch phn bi hai (tch phn kp)
2. Tch phn bi ba
3. ng dng ca tch phn bi
..
1. TCH PHN BI HAI
1.1. Bi ton m u (th tch khi tr cong)

Xt hm s ( , ) z f x y =
lin tc trn D, khng
m v mt khi tr c
cc ng sinh song
song vi Oz , y di l
min D trong mpOxy,
y trn gii hn bi mt
( , ) z f x y = .
O
x
y
z
D
( , ) z f x y =
S
V
Chng Chng 2. 2. T T ch ch phn phn b b i i
tnh th tch khi tr, ta chia min D thnh n phn
khng dm ln nhau
i
S , 1; i n = . Din tch mi phn
cng k hiu l
i
S . Khi , khi tr cong c chia
thnh n khi tr nh. Trong mi phn
i
S ta ly im
( ; )
i i i
M x y ty v th tch V ca khi tr l:
1
( ; )
n
i i i
i
V f x y S
=

.
Gi

max ( , ) ,
i i
d d A B A B S = l ng knh ca
i
S . Ta c:
max 0
1
lim ( ; ) .
i
n
i i i
d
i
V f x y S

=
=


Chng Chng 2. 2. T T ch ch phn phn b b i i
1.2. Tch phn bi hai
a) nh ngha
Cho hm s ( , ) f x y xc nh trn min D ng v b
chn trong mt phng Oxy.
Chia min D mt cch ty thnh n phn khng dm
ln nhau, din tch mi phn l
i
S , 1; i n = .
Ly n im ty ( ; )
i i i i
M x y S , 1; i n = . Khi ,

1
( ; )
n
n i i i
i
I f x y S
=
=

c gi l tng tch phn ca


( , ) f x y trn D (ng vi phn hoch
i
S v cc im
chn
i
M ).
Chng Chng 2. 2. T T ch ch phn phn b b i i
Chia min D bi cc ng thng song song vi Ox ,
Oy ta c .
i i i
S x y = hay dS dxdy = .
Vy ( , ) ( , )
D D
I f x y dS f x y dxdy = =


Nu gii hn
max 0
1
lim ( , )
i
n
i i i
d
i
I f x y S

=
=

tn ti hu
hn, khng ph thuc vo phn hoch
i
S v cch chn
im
i
M th s thc I c gi l tch phn bi hai ca
hm s ( , ) f x y trn min D, k hiu l
( , )
D
I f x y dS =

.
Chng Chng 2. 2. T T ch ch phn phn b b i i
Nu tn ti tch phn ( , )
D
f x y dxdy

, ta ni hm s
( , ) f x y kh tch trn min D; ( , ) f x y l hm di du
tch phn; x v y l cc bin tch phn.

b) nh l
Hm ( , ) f x y lin tc trong min D ng v b chn th
kh tch trong D.

1.3. Tnh cht ca tch phn bi hai
Gi thit rng cc tch phn di y u tn ti.
Tnh cht 1. ( , ) ( , )
D D
f x y dxdy f u v dudv =

.
H Cng nghip Tp.HCM
dvntailieu.wordpress.com
Wednesday, December 14, 2011
Ton cao cp A3 i hc 14
Chng Chng 2. 2. T T ch ch phn phn b b i i
Tnh cht 2

[ ( , ) ( , )]
D D D
f x y g x y dxdy fdxdy gdxdy =

;

( , ) ( , ) ,
D D
kf x y dxdy k f x y dxdy k =

.

Tnh cht 3
Nu chia min D thnh hai min
1
D v
2
D bi ng
cong c din tch bng 0 th

1 2
( , ) ( , ) ( , )
D D D
f x y dxdy f x y dxdy f x y dxdy =

.
Chng Chng 2. 2. T T ch ch phn phn b b i i
1.4. PHNG PHP TNH TCH PHN KP

1.4.1. a v tch phn lp
a) nh l (Fubini)
Gi s tch phn ( , )
D
I f x y dxdy =

tn ti, trong
2
1 2
{( , ) | , ( ) ( )} D x y a x b y x y y x = ,
v vi mi [ ; ] x a b c nh,
2
1
( )
( )
( , )
y x
y x
f x y dy

tn ti th
2 2
1 1
( ) ( )
( ) ( )
( , ) ( , )
y x y x
b b
a y x a y x
I f x y dy dx dx f x y dy
1

= =

( )


Chng Chng 2. 2. T T ch ch phn phn b b i i
Ch

1) Nu min D l hnh ch nht,
{( , ) : , } [ ; ] [ ; ] D x y a x b c y d a b c d = = , th
( , ) ( , ) = ( , ) .
b d d b
D a c c a
f x y dxdy dx f x y dy dy f x y dx =


Tng t, nu min D l
2
1 2
{( , ) | ( ) ( ), } D x y x y x x y c y d =
th
2 2
1 1
( ) ( )
( ) ( )
( , ) ( , )
x y x y
d d
c x y c x y
I f x y dx dy dy f x y dx
1

= =

( )


Chng Chng 2. 2. T T ch ch phn phn b b i i
2) Nu
1 2
{( , ) : , ( ) ( )} D x y a x b y x y y x =
v ( , ) ( ). ( ) f x y u x v y = th

2
1
( )
( )
( , ) ( ) ( )
y x
b
D a y x
f x y dxdy u x dx v y dy =

.
3) Nu
1 2
{( , ) : ( ) ( ), } D x y x y x x y c y d =
v ( , ) ( ). ( ) f x y u x v y = th

2
1
( )
( )
( , ) ( ) ( )
x y
d
D c x y
f x y dxdy v y dy u x dx =

.
4) Nu D l min phc tp th ta chia D ra thnh nhng
min n gin.
Chng Chng 2. 2. T T ch ch phn phn b b i i
VD 1. Tnh tch phn 2 cos
D
I x ydxdy =

, trong
min D c gii hn bi:
1 2,
4 2
x y

.
VD 2. Tnh tch phn (2 )
D
I x y dxdy =

, trong
{ 1 , 2 0} D y x y y = .
Chng Chng 2. 2. T T ch ch phn phn b b i i
VD 3. a ( , )
D
I f x y dxdy =

v dng tch phn lp,


bit min D c gii hn bi cc ng:
1 y x = v
2
1 y x = .
VD 4. Tnh tch phn
D
I ydxdy =

, trong min D
c gii hn bi cc ng 4 y x = v
2
2 y x = .
H Cng nghip Tp.HCM
dvntailieu.wordpress.com
Wednesday, December 14, 2011
Ton cao cp A3 i hc 15
Chng Chng 2. 2. T T ch ch phn phn b b i i
b) i th t ly tch phn
2
1
( )
( )
( , )
y x
b
a y x
I dx f x y dy =

2
1
( )
( )
( , )
x y
d
c x y
I dy f x y dx =

Chng Chng 2. 2. T T ch ch phn phn b b i i
VD 5. i th t ly tch phn trong tch phn sau
2
2
2 1 1
1
2 1
( , )
y
y
I dy f x y dx


=

.


VD 6. i th t ly tch phn trong tch phn sau
2
0 1 1 1
1 0 0 0
( , ) ( , )
x x
I dx f x y dy dx f x y dy

=

.
Chng Chng 2. 2. T T ch ch phn phn b b i i
1.4.2. PHNG PHP I BIN

a) i bin trong ta cc
Trong mpOxy, xt min D.
V 2 tia , OA OB tip xc vi
min D v
( ) ( )
, , , Ox OA Ox OB = =

.
Ta c:

( )
1 2
, .
OM OM OM
M D
Ox OM
'
1
1
1

!
1
1
1+


Chng Chng 2. 2. T T ch ch phn phn b b i i

O x
y
D
. r
r
r
s
Vi phn . . s r r =
dxdy rd dr = .
t
cos
sin
x r
y r
'
1 =
1
!
1 =
1
+
vi r OM = v
( )
, Ox OM =

.
Khi , min D tr thnh
r
D

:

1 2
,
( ) ( ). r r r
'
1
1
!
1
1
+

Vy ta c cng thc i bin:

2
1
( )
( )
( , ) ( cos , sin ).
xy
r
D r
f x y dxdy d f r r rdr


=


Chng Chng 2. 2. T T ch ch phn phn b b i i
Ch

1) i bin trong ta cc thng c dng khi bin
ca D l ng trn hoc elip.

2) tm
1 2
( ), ( ) r r ta thay cos , sin x r y r = =
vo phng trnh tng ng ca bin D.
Cc trng hp ring

1) Nu cc O nm trong D v mi tia t O ch ct bin
D ti 1 im th
( ) 2
0 0
( cos , sin )
r
I d f r r rdr

=


Chng Chng 2. 2. T T ch ch phn phn b b i i
2) Nu cc O nm trn bin ca D th

( )
0
( cos , sin )
r
I d f r r rdr

=



3) Nu bin ca D l elip
2 2
2 2 2 2
1
x y
a b
=

th ta t:

cos , sin x ra y rb = = .
Khi , D tr thnh hnh trn v

| | 2
0 0
( cos , sin ) I ab d f ra rb rdr

=


H Cng nghip Tp.HCM
dvntailieu.wordpress.com
Wednesday, December 14, 2011
Ton cao cp A3 i hc 16
Chng Chng 2. 2. T T ch ch phn phn b b i i
VD 8. Biu din ( , )
D
I f x y dxdy =

trong ta cc,
cho bit min D l hnh trn
2 2
6 2 3 x y x y .
VD 7. Biu din ( , )
D
I f x y dxdy =

trong ta cc,
cho bit min D nm ngoi
2 2
1
( ) : 2 0 C x y y = v

nm trong
2 2
2
( ) : ( 2) 4 C x y = .
Chng Chng 2. 2. T T ch ch phn phn b b i i
VD 9. Tnh tch phn
D
I x dxdy =

, trong

2 2
{ 2 0, 0} D x y x x y = .
VD 10. Tnh tch phn
2 2
1
16 4
2
D
I x y dxdy =

,
trong

2 2 2 2
{ 4 4, 4 16, 0, 0} D x y x y x y = .
Chng Chng 2. 2. T T ch ch phn phn b b i i
b) Cng thc i bin tng qut

Gi s ( , ) x x u v = , ( , ) y y u v = l hai hm s c cc
o hm ring lin tc trn min ng b chn
uv
D trong
mt phng uv. Gi
xy
D l min xc nh bi
{( , ) : ( , ), ( , ), ( , ) }.
xy uv
D x y x x u v y y u v u v D = = =

nh thc J sau y c gi l Jacobian
( , )
( , )
u v
u v
x x
x y
J
y y u v

= =

.

Xt im ( , )
xy
P x y D v t r OP =

, ta c
( , ). ( , ). r x u v i y u v j =

.
Chng Chng 2. 2. T T ch ch phn phn b b i i
Xt hnh bnh hnh
uv
D nh P cnh l .
u
r u

v
.
v
r v

. Khi ta c:

xy uv
x y D D =
( . ) ( . )
u v
r u r v =



u v
r r u v =


0
0
u v
u v
i j k
x x u v
y y
=


.
Vy | | dxdy J dudv = .
Chng Chng 2. 2. T T ch ch phn phn b b i i
Nu hm ( , ) f x y kh tch trn
xy
D v 0 J th

( , ) ( ( , ), ( , )). | |
xy uv
D D
f x y dxdy f x u v y u v J dudv =


VD 11. Tnh
2 2
( )
D
I x y dxdy =

, vi min D l
hnh ch nht c gii hn bi cc ng thng:
1, 3, 2, 5 x y x y x y x y = = = = .
Chng Chng 2. 2. T T ch ch phn phn b b i i
VD 12. Tnh
D
I xy dxdy =

, trong D c gii hn
bi 4 parapol:
2 2
, 2 , y x y x = =
2 2
, 3 x y x y = = .
Ch

Nu i bin ( , ) v v x y = , ( , ) u u x y = th ta c th dng
cng thc Jacobian nghch o

1
( , )
( , )
x y
x y
u u
u v
J
v v x y

= =


H Cng nghip Tp.HCM
dvntailieu.wordpress.com
Wednesday, December 14, 2011
Ton cao cp A3 i hc 17
Chng Chng 2. 2. T T ch ch phn phn b b i i
VD 13. Tnh
2 2
( 2 )
D
I x y x dxdy =

, trong
2 2 2
{( , ) | ( 1) ( 1) 1} D x y x y = .
VD 14. Tnh
2 2
( )
D
I x y dxdy =

, trong
2 2
{ 4 2 4 0, 1} D x y x y x y = .

Chng Chng 2. 2. T T ch ch phn phn b b i i


2. TCH PHN BI BA
2.1. Bi ton m u (khi lng vt th)
Gi s ta cn tnh khi lng ca vt th V khng ng
cht, bit mt (khi lng ring) ti im ( , , ) P x y z l
( ) ( , , ) P x y z = = .
Ta chia V thnh n phn ty khng dm ln nhau, th
tch mi phn l
i
V , 1, i n = . Trong mi
i
V ta ly
im ( , , )
i i i i
P x y z v k hiu ng knh ca
i
V l
i
d .
Khi , khi lng ca V xp x:
1
( ).
n
i i
i
m P V
=

.
Vy
max 0
1
lim ( ).
i
n
i i
d
i
m P V

=
=

(nu gii hn hu hn).


Chng Chng 2. 2. T T ch ch phn phn b b i i
2.2. nh ngha tch phn bi ba
Cho hm s ( , , ) f x y z xc nh trong min o c V
trong khng gian Oxyz . Chia min V nh bi ton
m u v lp tng tch phn
1
: ( , , )
n
n i i i i
i
I f x y z V
=
=

.
Nu
max 0
1
lim ( , , )
i
n
i i i i
d
i
I f x y z V

=
=

tn ti hu hn,
khng ph thuc vo cch chia min V v cch chn
im
i
P th s thc I c gi l tch phn bi ba ca
hm s ( , , ) f x y z trn V .
K hiu: ( , , ) .
V
I f x y z dxdydz =


Chng Chng 2. 2. M M t t s s m m t t b b c c hai hai
M M T S T S M M T B T B C HAI TH C HAI TH NG G NG G P P
2 2 2 2
( ) ( ) ( ) x a y b z c R =
O
I
x
y
z
a
b
c
M M T C T C U U
Chng Chng 2. 2. M M t t s s m m t t b b c c hai hai
M M T TR T TR TRN TRN
2 2 2
( ) ( ) x a y b R =
O
I
x
y
z
a
b
M M T TR T TR ELIP ELIP
2 2
2 2
1
x y
a b
=
O
x
y
z
a
b
Chng Chng 2. 2. M M t t s s m m t t b b c c hai hai
M M T TR T TR PARABOL PARABOL
2
y ax =
O
x
y
z
O
x
y
z
2
x ay =
H Cng nghip Tp.HCM
dvntailieu.wordpress.com
Wednesday, December 14, 2011
Ton cao cp A3 i hc 18
Chng Chng 2. 2. M M t t s s m m t t b b c c hai hai
M M T TR T TR PARABOL PARABOL
2
z ax =
O
x
y
z
2
z ay =
O
x
y
z
Chng Chng 2. 2. M M t t s s m m t t b b c c hai hai
M M T N T N N N
2 2
z x y =
O
x
y
z
2 2
z x y =
O
x
y
z
Chng Chng 2. 2. M M t t s s m m t t b b c c hai hai
M M T PARABOLIC T PARABOLIC
2 2
z x y =
O
x
y
z
2 2
z a x y =
O
x
y
z
a
Chng Chng 2. 2. M M t t s s m m t t b b c c hai hai
M M T ELIPSOID T ELIPSOID
2 2 2
2 2 2
1
x y z
a b c
=
O
x
y
z
a
b
c
Chng Chng 2. 2. T T ch ch phn phn b b i i
Cng thc Walliss
1)
2 2
0 0
( 1)!!
,
!!
sin cos
( 1)!!
. ,
2 !!
n n
n
n
n
xdx xdx
n
n
n

'
1
1
1
1
1
= =
!
1
1
1
1
1
+

le
chan.

Trong , !! n c l n Walliss, nh ngha nh sau:

0!! 1!! 1; 2!! 2; 3!! 1.3; 4!! 2.4; = = = = =

5!! 1.3.5; 6!! 2.4.6; 7!! 1.3.5.7; 8!! 2.4.6.8;... = = = =
Chng Chng 2. 2. T T ch ch phn phn b b i i
2)
0
( 1)!!
2. ,
!!
sin
( 1)!!
. ,
!!
n
n
n
n
xdx
n
n
n

'
1
1
1
1
1
=
!
1
1

1
1
1
+

le
chan.


0
0,
( 1)!! cos
. ,
!!
n
n
n xdx
n
n

'
1
1
1
1
=
!
1
1
1
1+

le
chan.

3)
2 2
0 0
0,
( 1)!! sin cos
2 . ,
!!
n n
n
n xdx xdx
n
n

'
1
1
1
1
= =
!
1
1
1
1+

le
chan.

H Cng nghip Tp.HCM
dvntailieu.wordpress.com
Wednesday, December 14, 2011
Ton cao cp A3 i hc 19
Chng Chng 2. 2. T T ch ch phn phn b b i i
VD.
2
2
0
1!!
sin .
2 2!! 4
xdx


= =

,
2
5
0
4!! 8
cos
5!! 15
xdx

= =

,

5
0
cos 0 xdx

,
6
0
5!! 15
sin .
6!! 48
xdx

= =

,

2
7
0
sin 0 xdx

,
2
6
0
5!! 15
cos 2 .
6!! 24
xdx

= =

.
Chng Chng 2. 2. T T ch ch phn phn b b i i
2.3. PHNG PHP TNH TCH PHN BI BA

2.3.1. a v tch phn lp

a) Chiu min V ln cc mt phng ta
Gi s min V c gii hn trn bi mt
2
( , ) z z x y = v
gii hn di bi mt
1
( , ) z z x y = .
Gi
xy
D l hnh chiu ca V trn Oxy theo phng Oz .
Khi , ta c

2
1
( , )
( , )
( , , ) ( , , )
xy
z x y
V D z x y
f x y z dxdydz dxdy f x y z dz =


Chng Chng 2. 2. T T ch ch phn phn b b i i
Gi s Min V c gii hn (theo chiu ngc vi tia
Oy) bi hai mt
2
( , ) y y x z = v
1
( , ) y y x z = . Gi
xz
D l
hnh chiu ca V trn Oxz theo phng Oy. Ta c
2
1
( , )
( , )
( , , ) ( , , )
xz
y x z
V D y x z
f x y z dxdydz dxdz f x y z dy =


Gi s min V c gii hn (theo chiu ngc vi tia
Ox) bi hai mt
2
( , ) x x y z = v
1
( , ) x x y z = . Gi
yz
D l
hnh chiu ca V trn Oyz theo phng Ox. Ta c
2
1
( , )
( , )
( , , ) ( , , )
yz
x y z
V D x y z
f x y z dxdydz dydz f x y z dx =


Chng Chng 2. 2. T T ch ch phn phn b b i i
b) Cc trng hp c bit

Nu min [ ; ] [ ; ] [ ; ] V a b c d e f = th

( , , ) ( , , )
f b d
V a c e
f x y z dxdydz dx dy f x y z dz =



Nu
1 2
{( , ) : , ( ) ( )}
xy
D x y a x b y x y y x = th

2 2
1 1
( ) ( , )
( ) ( , )
( , , ) ( , , )
y x z x y
b
V a y x z x y
f x y z dxdydz dx dy f x y z dz =


Chng Chng 2. 2. T T ch ch phn phn b b i i
Nu
1 2
{( , ) : ( ) ( ), }
xy
D x y x y x x y c y d = th

2 2
1 1
( ) ( , )
( ) ( , )
( , , ) ( , , )
x y z x y
d
V c x y z x y
f x y z dxdydz dy dx f x y z dz =



Nu
1 2
{( , ) : , ( ) ( )}
xz
D x z a x b z x z z x = th

2 2
1 1
( ) ( , )
( ) ( , )
( , , ) ( , , )
z x y x z
b
V a z x y x z
f x y z dxdydz dx dz f x y z dy =


Chng Chng 2. 2. T T ch ch phn phn b b i i
Nu
1 2
{( , ) : ( ) ( ), e }
xz
D x z x z x x z z f = th

2 2
1 1
( ) ( , )
( ) ( , )
( , , ) ( , , )
x z y x z
f
V e x z y x z
f x y z dxdydz dz dx f x y z dy =



Nu
1 2
{( , ) : , ( ) ( )}
yz
D y z c y d z y z z y = th

2 2
1 1
( ) ( , )
( ) ( , )
( , , ) ( , , )
z y x y z
d
V c z y x y z
f x y z dxdydz dy dz f x y z dx =


H Cng nghip Tp.HCM
dvntailieu.wordpress.com
Wednesday, December 14, 2011
Ton cao cp A3 i hc 20
Chng Chng 2. 2. T T ch ch phn phn b b i i
Nu
1 2
{( , ) : ( ) ( ), e }
yz
D y z y z y y z z f = th

2 2
1 1
( ) ( , )
( ) ( , )
( , , ) ( , , )
y z x y z
f
V e y z x y z
f x y z dxdydz dz dy f x y z dx =


VD 1. Tnh tch phn 8
V
I xyzdxdydz =

vi min V
l hnh hp ch nht [1; 2] [ 1; 3] [0; 2] V = .
A. 12 I = ; B. 24 I = ; C. 48 I = ; D. 96 I = .
Chng Chng 2. 2. T T ch ch phn phn b b i i
VD 3. Tnh tch phn I xdxdydz

, trong
{ 2 3 6, 0, 0, 0} x y z x y z = .
VD 4. Tnh tch phn
2
I x ydxdydz

, trong
2 2
{ , 0, 1, 0} z x y x y y z = .
VD 2. Tnh tch phn lp
2
1 1 2
1 0
(1 2 )
x
I dx dy z dz

=

.
Chng Chng 2. 2. T T ch ch phn phn b b i i
2.3.2. PHNG PHP I BIN
a) i bin trong ta tr
Trong khng gian Oxyz , xt im ( , , ) M x y z .
Gi ( , , 0) N x y l hnh chiu ca im M trn Oxy .
t r ON = ,
( )
, Ox ON =


ta c
cos
sin
x r
y r
'
1 =
1
!
1 =
1
+
.
Khi min V tr thnh

1 2
1 2
1 2
,
: ( ) ( ),
( , ) ( , )}.
rz
V r r r
z r z z r

'
1

1
1
1

!
1
1
1
1+

Chng Chng 2. 2. T T ch ch phn phn b b i i
Vi phn

( . ). . V r r z =

dxdydz rd drdz = .

Vy ta c cng thc
i bin trong ta tr l

( , , )
( cos , sin , ).
rz
V
V
f x y z dxdydz
f r r z rd drdz


Chng Chng 2. 2. T T ch ch phn phn b b i i
VD 5. Biu din tch phn ( , , )
V
I f x y z dxdydz =


sang ta tr, trong V c gii hn bi cc mt
2 2
z x y = , 1, 0 x y z y = .

VD 6. Tnh
2 2
V
I z x y dxdydz =

, trong
2 2
{ 2 , 0 2} V x y y z = .

VD 7. Tnh tch phn I x dxdydz

, trong

2 2 2
0, 1 , 0 x x y x z x y = .
Chng Chng 2. 2. T T ch ch phn phn b b i i
b) i bin trong ta cu
Trong khng gian Oxyz , xt im ( , , ) M x y z .
Gi ( , , 0) N x y l hnh chiu ca im M trn Oxy .
t r OM = ,
( )
, Ox ON =

,

( )
, Oz OM =

( [0; ])
ta c
sin cos ,
sin sin ,
cos .
x r
y r
z r
'
1
=
1
1
1
=
!
1
1
= 1
1+

H Cng nghip Tp.HCM
dvntailieu.wordpress.com
Wednesday, December 14, 2011
Ton cao cp A3 i hc 21
Chng Chng 2. 2. T T ch ch phn phn b b i i
Khi min V tr thnh

1 2
1 2
1 2
( ) ( ),
: ,
.
r
r r r
V

'
1

1
1
1

!
1
1
1
1+

Vi phn

2
sin dxdydz r drd d = .

Vy ta c cng thc
i bin trong ta cu l
2
( , , ) . sin
r
V V
f x y z dxdydz f r drd d

=


vi ( , , ) ( sin cos , sin sin , cos ) f f x y z f r r r = .
Chng Chng 2. 2. T T ch ch phn phn b b i i
VD 8. Biu din tch phn ( , , )
V
I f x y z dxdydz =


sang ta cu, trong V c gii hn bi cc mt
2 2
z x y = v
2 2 2
4 x y z = .
VD 9. Tnh
2 2
( )
V
I x y dxdydz =

, trong
2 2 2
{ 0, 4, 0} V y x y z z = .
VD 10. Tnh
2 2
( ) I x y dxdydz

, trong
2 2 2
{ 2 , 0} x y z y z = .
Chng Chng 2. 2. T T ch ch phn phn b b i i
c) Cng thc i bin tng qut
Gi s ( , , ) x x u v w = , ( , , ) y y u v w = , ( , , ) z z u v w = c
o hm ring lin tc trong min
uvw
V ng b chn
trong khng gian uvw.
Tng t nh i bin trong tch phn kp, ta gi
( , , )
( , , )
u v w
u v w
u v w
x x x
x y z
J y y y
u v w
z z z

= =


l Jacobian.
Khi ta cng c
| | dxdydz J dudvdw = .
Chng Chng 2. 2. T T ch ch phn phn b b i i
VD 11. Tnh
2 3
I xy z dxdydz

, trong
2 2
2
: 4
16 9
x y
z .
Nu Jacobian 0 J th ta c cng thc i bin



( , , )
( ( , , ), ( , , ), ( , , )). | |
uvw
V
V
f x y z dxdydz
f x u v w y u v w z u v w J dudvdw =


Chng Chng 2. 2. T T ch ch phn phn b b i i
VD 12. Tnh I z dxdydz

, trong
l khi hnh hp c gii hn bi 6 mt:
2 1 x z = , 2 3 x y z = , 2 2 4 x y z = .
Ch

Nu t ( , , ) u u x y z = , ( , , ) v v x y z = , ( , , ) w w x y z = th
ta c th dng cng thc Jacobian nghch o

1
( , , )
( , , )
x y z
x y z
x y z
u u u
u v w
J v v v
x y z
w w w

= =



Chng Chng 2. 2. T T ch ch phn phn b b i i
VD 13. Tnh tch phn I x dxdydz

, trong


2 2 2
: 2 4 4 0 x y z x y .


VD 14. Tnh tch phn I xy dxdydz

, trong


2 2 2 2 2
4 0, 2 x y z z z x y = .

H Cng nghip Tp.HCM


dvntailieu.wordpress.com
Wednesday, December 14, 2011
Ton cao cp A3 i hc 22
Chng Chng 2. 2. T T ch ch phn phn b b i i
3. NG DNG CA TCH PHN BI

3.1. Tnh din tch S ca hnh phng

Din tch S ca hnh phng D ng, b chn l

( )
D
S D dxdy =





VD 1. Tnh din tch hnh phng c gii hn bi 4
ng cong nm trong gc phn t th nht:
2
ln , ln , y x y x = =
2 2 2
2
1, 1
16 4 4
x y x
y = = .
Chng Chng 2. 2. T T ch ch phn phn b b i i
3.2. Tnh th tch V ca vt th

Th tch V ca vt th c ng sinh song song vi
Oz v hnh chiu trn Oxy l D, hai y gii hn bi
cc mt
1 2
( , ) ( , ) z f x y z f x y = = l

2 1
( , ) ( , ) .
D
V f x y f x y dxdy
l
=
l
l



Th tch ca vt th ty (ng v b chn) l

( ) . V dxdydz


Chng Chng 2. 2. T T ch ch phn phn b b i i
VD 2. Tnh th tch V ca vt th

2 2 2 2 2 2
1, 5 ( ) x y x y z x y = .
VD 3. Tnh th tch ca khi elipsoid
2 2 2
2 2 2
: 1
x y z
a b c
.
VD 4. Tnh th tch V ca vt th
2 2 2 2 2
{ 2 , 16} x z z x y z = .
Chng Chng 2. 2. T T ch ch phn phn b b i i
3.3. Gi tr trung bnh ca hm trn min ng

Gi tr trung bnh ca hm ( , ) f x y trn min
2
D
ng v b chn l

1
( , )
( )
D
f f x y dxdy
S D
=



Gi tr trung bnh ca hm ( , , ) f x y z trn min
3

ng v b chn l

1
( , , )
( )
f f x y z dxdydz
V



Chng Chng 2. 2. T T ch ch phn phn b b i i
VD 5. Tnh gi tr trung bnh ca hm ( , ) f x y xy = trn
min
2 2
{ 1, 1} D x y x y = .
VD 6. Tnh gi tr trung bnh ca ( , , ) f x y z y = trn min
2 2
2
: 1
4 9
x y
z .
3.4. Khi lng m ca vt th
Xt bn phng chim min
2
D (ng v b chn)
c mt khi lng ti im ( , ) M x y D l hm
( , ) x y lin tc trn D.
Khi , khi lng ca bn phng l
( ) ( , )
D
m D x y dxdy =


Chng Chng 2. 2. T T ch ch phn phn b b i i
Xt vt th chim min
3
(ng v b chn) c
mt khi lng (khi lng ring hay t khi) l
hm ( , , ) x y z lin tc trn .
Khi , khi lng ca vt th l
( ) ( , , ) m x y z dxdydz


VD 7. Tnh khi lng ca bn phng chim min D
c gii hn bi
2 2
4 x y , 0 x v 0 y .
Bit hm mt l ( , ) x y xy = .
VD 8. Cho vt th chim min gii hn bi cc mt:
z x y = , 1 x y = v 3 mt phng ta .
Bit t khi l hm ( , , ) x y z x = , tnh ( ) m .
H Cng nghip Tp.HCM
dvntailieu.wordpress.com
Wednesday, December 14, 2011
Ton cao cp A3 i hc 23
Chng Chng 2. 2. T T ch ch phn phn b b i i
3.5. Trng tm ca vt th
Ta trng tm G ca bn phng D c khi lng
ring ( , ) x y lin tc trn D l

1 1
( , ) , ( , )
G G
D D
x x x y dxdy y y x y dxdy
m m
= =



Tng t, ta trng tm G ca vt th l

1
( , , ) ,
1 1
, .
G
V
G G
V V
x x x y z dxdyz
m
y y dxdyz z z dxdyz
m m


=
= =



Chng Chng 2. 2. T T ch ch phn phn b b i i
..
VD 9. Tm ta trng tm hnh phng D gii hn bi
0, 0, 1 x y x y . Bit ( , ) 2 x y x y = .
VD 10. Tm ta trng tm ca vt th ng cht V
gii hn bi 0 z = ,
2 2
2 z x y = v
2 2
1 x y .

Gii. Vt th ng cht nn ( , , ) 0 x y z k = .
Ta c:
V
m k dxdydz m kV = =


1
G
V V
k
x xdxdyz xdxdyz
m V
= =


Chng Chng 3. 3. T T ch ch phn phn ng ng T T ch ch phn phn m m t t
1. Tch phn ng loi 1
2. Tch phn ng loi 2
3. Tch phn mt loi 1
4. Tch phn mt loi 2

1. TCH PHN NG LOI I


1.1. nh ngha
Gi s ng cong L trong mt phng Oxy c phng
trnh tham s ( ), x x t = ( ) y y t = vi [ ; ] t a b v ( , ) f x y
l hm s xc nh trn L.
Chia L thnh n cung khng dm ln nhau bi cc im
chia ng vi
0 1
...
n
a t t t b = < < < = .
Chng Chng 3. 3. T T ch ch phn phn ng ng T T ch ch phn phn m m t t


O x
y
0
t
x
1 i
t
x
i
t
x
n
t
x
L
Gi di cung th i l
i
s .
Trn cung th i ly im
( ( ), ( ))
i i i
M x t y t ty .
i
s

i
M
Tng
1
( )
n
n i i
i
I f M s
=
=



c gi l tng tch phn ng loi 1 ca hm s
( , ) f x y trn ng cong L.
Gii hn
0
1
lim ( )
i
n
i i
max s
i
f M s

=

tn ti hu hn
c gi l tch phn ng loi 1 ca ( , ) f x y trn L.
Chng Chng 3. 3. T T ch ch phn phn ng ng T T ch ch phn phn m m t t
c nh ngha tng t.
Nhn xt
Tch phn ng loi 1 c tt c cc tnh cht ca tch
phn xc nh.
K hiu l ( , )
L
f x y ds

hay ( , )
L
f x y dl

.
Tch phn ng loi 1 ca hm s ( , , ) f x y z trn ng
cong L trong khng gian, k hiu l ( , , )
L
f x y z ds

,
Tch phn ng loi 1 khng ph thuc vo chiu ca
cung AB, ngha l:

.
AB BA
fds fds =


Chng Chng 3. 3. T T ch ch phn phn ng ng T T ch ch phn phn m m t t
1.2. S tn ti tch phn ng loi 1
a) Khi nim ng cong trn
ng cong L c phng
trnh ( ) x x t = , ( ) y y t = c
gi l trn nu cc o hm
( ) x t , ( ) y t tn ti v khng
ng thi bng 0.
Ni cch khc, ng cong L c gi l trn nu ti
mi im M L u v c tip tuyn vi L.
b) nh l
Nu ng cong L trn tng khc (hay tng on) v
hm s f lin tc trn L th tch phn
L
fds

tn ti.
H Cng nghip Tp.HCM
dvntailieu.wordpress.com
Wednesday, December 14, 2011
Ton cao cp A3 i hc 24
Chng Chng 3. 3. T T ch ch phn phn ng ng T T ch ch phn phn m m t t
1.3. PHNG PHP TNH
1.3.1. ng cong L c phng trnh tham s
Trong Oxy cho ng cong L trn c phng trnh:
( )
( ).
( )
x x t
a t b
y y t
'
1 =
1

!
1 =
1
+

Xt cung nh

0
s MM = ng vi
0
0 t t t = :

2 2
0 0 0
[ ( ) ( ) ] [ ( ) ( ) ] s MM x t x t y t y t =

2 2
0 0
( ) ( ) ( ) ( )
.
x t x t x t x t
t
t t
l l

l l
=
l l

l l
l l


2 2
[ ( )] [ ( )] . ds x t y t dt = (vi phn cung).
Chng Chng 3. 3. T T ch ch phn phn ng ng T T ch ch phn phn m m t t
Vy ta c cng thc

2 2
( , ) ( ( ), ( )) [ ( )] [ ( )]
b
L a
f x y ds f x t y t x t y t dt =



Tng t, nu ng cong L trong khng gian c
phng trnh
( ) x x t = , ( ) y y t = , ( ) z z t = vi a t b th:

2 2 2
( , , ) . [ ( )] [ ( )] [ ( )]
b
L a
f x y z ds f x t y t z t dt =


trong , ( ( ), ( ), ( )) f f x t y t z t .
Chng Chng 3. 3. T T ch ch phn phn ng ng T T ch ch phn phn m m t t
VD 1. Tnh tch phn
L
I x ds =

, trong
L l cung trn c phng trnh tham s:
cos x t = , sin y t = ,
6 3
t

.
VD 2. Tnh tch phn ( )
L
I x y dl =

, trong L l
on thng ni im (0; 2) A v im ( 2; 3) B .
VD 3. Tnh tch phn
2
(1 2 )2
L
I x ydl =

, trong L
l on thng ni im (1; 3) A v im (1; 7) B .
Chng Chng 3. 3. T T ch ch phn phn ng ng T T ch ch phn phn m m t t
VD 4. Tnh tch phn (2 )
L
I xy z ds =

, trong L l
ng xon c tr trn xoay c phng trnh tham s:
cos x a t = , sin y a t = , z bt = , 0 2 t .
VD 5. Tnh tch phn
C
I z ds =

, trong C l ng
cong trong khng gian c phng trnh tham s:
sin2 x t = ,
1
sin2
2
y t = , cos z t = , 0
2
t

.
Chng Chng 3. 3. T T ch ch phn phn ng ng T T ch ch phn phn m m t t
1.3.2. ng cong L c phng trnh y = y(x)
Xt L c phng trnh ( ) y y x = vi a x b .
Phng trnh tham s ca L l
, ( ), x t y y t a t b = = .
p dng cng thc trong 1.3.1, ta c

2
( , ) ( , ( )) 1 [ ( )]
b
L a
f x y ds f x y x y x dx =



Tng t, nu L c phng trnh ( ) x x y = , a y b

th
2
( , ) ( ( ), ) [ ( )] 1
b
L a
f x y ds f x y y x y dy =


Chng Chng 3. 3. T T ch ch phn phn ng ng T T ch ch phn phn m m t t
c bit

Nu L c phng trnh y = vi a x b th

( , ) ( , )
b
L a
f x y ds f x dx =



Nu L c phng trnh x = vi a y b th

( , ) ( , )
b
L a
f x y ds f y dy =


H Cng nghip Tp.HCM
dvntailieu.wordpress.com
Wednesday, December 14, 2011
Ton cao cp A3 i hc 25
Chng Chng 3. 3. T T ch ch phn phn ng ng T T ch ch phn phn m m t t
VD 6. Tnh tch phn ( )
L
I x y ds =

vi L l OAB
c cc nh (0; 0), (1; 0), (1; 2) O A B .
VD 7. Tnh tch phn
2
2
81 9
2
81 8
C
x
I x ds
x

, trong
C l cung
2
2
1
9
x
y = nm trong gc phn t th ba.
Chng Chng 3. 3. T T ch ch phn phn ng ng T T ch ch phn phn m m t t
1.3.3. ng cong L trong ta cc

Xt ng cong L c phng trnh trong ta cc l
( ) r r = , . Phng trnh tham s ca L l:
( )cos , x r = ( )sin , y r = .
Vi phn cung l
2 2
[ ( )] [ ( )] ds x y d =
2 2
[ ( )] [ ( )] r r d = .

t ( ( )cos , ( )sin ) f f r r , ta c cng thc

2 2
( , ) . [ ( )] [ ( )]
L
f x y ds f r r d

=


Chng Chng 3. 3. T T ch ch phn phn ng ng T T ch ch phn phn m m t t
VD 8. Tnh tch phn
2 2
L
I x y ds =

, trong L l
ng trn c phng trnh
2 2
( ) : 4 0 C x y y = .
1.4. ng dng ca tch phn ng loi 1
1.4.1. Tnh di ca cung
di l ca cung L l
L
l ds =



VD 9. Tnh di l ca cung L c phng trnh:
2
2
1
, 1; 3
ln 1
x t
t
y t t
'
1
= 1
1
1 l

!
1 l
l 1
=
1

( ) 1
1+
.
Chng Chng 3. 3. T T ch ch phn phn ng ng T T ch ch phn phn m m t t
VD 10. Tnh di l ca cung
: (1 cos ), [0; ] L r a = .
VD 11. Tnh di cung trn

2 2
( ) : 2 0 C x y x = ni
t im
3 3
;
2 2
A
1



( )
n

1 3
;
2 2
B
1





( )
v khng i qua O.
Chng Chng 3. 3. T T ch ch phn phn ng ng T T ch ch phn phn m m t t
1.4.2. Tnh khi lng m v trng tm G ca cung

Nu cung L c hm mt khi lng ph thuc
vo im M L th khi lng ca cung l
L
m ds =



Trng tm G ca cung L ng vi ( , ) x y = l
1 1
. ( , ). , . ( , ).
G G
L L
x x x y ds y y x y ds
m m
= =



Trng tm G ca cung L ng vi ( , , ) x y z = l
1 1 1
, ,
G G G
L L L
x x ds y y ds z z ds
m m m
= = =


Chng Chng 3. 3. T T ch ch phn phn ng ng T T ch ch phn phn m m t t

VD 14. Cho mt cung trong khng gian c phng trnh


tham s: cos , 2sin , , 0
2
x t y t z t t

= = = .
Bit t khi l hm ( , , ) x y z xy = , tnh khi lng v
trng tm ca cung.
VD 12. Trong mt phng cho cung parabol
2
y x = ni
(0; 0) O vi ( 2; 4) A . Bit hm mt khi lng l
( , ) 3 x y x = , tnh khi lng v trng tm ca cung.

VD 13. Trong khng gian cho cung trn trong mpOyz
c phng trnh
2 2
1 y z = , 0 z . Bit t khi l hm
( , , ) 2 x y z z = , tnh khi lng v trng tm ca cung.
H Cng nghip Tp.HCM
dvntailieu.wordpress.com
Wednesday, December 14, 2011
Ton cao cp A3 i hc 26
Chng Chng 3. 3. T T ch ch phn phn ng ng T T ch ch phn phn m m t t
2. TCH PHN NG LOI II
2.1. Bi ton m u
Tnh cng sinh ra do lc ( ) F F M =

tc dng ln cht
im ( , ) M x y di chuyn dc theo ng cong L.
Nu L l on thng AB th cng sinh ra l:
( )
. cos , W F AB F AB F AB = =

.
Chiu ( )
i
F M

,
1 i i
A A

ln lt ln trc , Ox Oy ta c:
Nu L l cung AB th ta chia L thnh n cung nh bi
cc im chia
0 1
, , ...,
n
A A A A B = = . Trn mi cung

1 i i
A A

ta ly im ( , )
i i i
M x y ty .
Chng Chng 3. 3. T T ch ch phn phn ng ng T T ch ch phn phn m m t t
( ) ( ). ( ).
i i i
F M P M i Q M j =


v
1
. .
i i i i
A A x i y j

=

.
Khi , cng W sinh ra l:
1
1 1
( )
n n
i i i i
i i
W W F M A A

= =
=




1
= ( ) ( ) .
n
i i i i
i
P M x Q M y
=
l

l
l


Vy
1
0
1
lim ( ) ( )
i i
n
i i i i
max A A
i
W P M x Q M y


=
l
=
l
l

.
Chng Chng 3. 3. T T ch ch phn phn ng ng T T ch ch phn phn m m t t
2.2. nh ngha (tch phn ng theo ta )
Cho hm vector ( , ) ( ( , ), ( , )) F x y P x y Q x y =

xc nh
trn ng cong L. Chia L nh bi ton m u.
Khi
1
( ) ( )
n
n i i i i
i
I P M x Q M y
=
l
=
l
l


c gi l tng tch phn ng loi 2 ca ( , ) F x y


trn ng cong L.

Gii hn
1
0
lim
i i
n
max A A
I

tn ti hu hn c gi l
tch phn ng loi 2 ca ( , ) F x y

trn L, k hiu l
( , ) ( , )
L
P x y dx Q x y dy

.
Chng Chng 3. 3. T T ch ch phn phn ng ng T T ch ch phn phn m m t t
nh ngha tng t trong khng gian Oxyz
( , , ) ( , , ) ( , , )
L
P x y z dx Q x y z dy R x y z dz

.
Nhn xt

Tch phn ng loi 2 c tt c cc tnh cht nh tch
phn xc nh.

Tch phn ng loi 2 ph thuc vo chiu ca L v
khi thay i chiu th
1 i i
A A

i du, do khi vit


tch phn ta cn ghi r im u v cui. Ta c:


( , ) ( , ) ( , ) ( , )
AB BA
P x y dx Q x y dy P x y dx Q x y dy =


Chng Chng 3. 3. T T ch ch phn phn ng ng T T ch ch phn phn m m t t
iu kin tn ti tch phn ng loi 2

Nu hai hm s ( , ) P x y , ( , ) Q x y lin tc trong min m
cha ng cong L trn tng khc th tn ti tch phn
ng loi 2 ca hm ( ( , ), ( , )) P x y Q x y dc theo L.

Ch

Nu L l ng cong phng v kn ly theo chiu
dng (ngc chiu kim ng h) th ta dng k hiu

( , ) ( , )
L
P x y dx Q x y dy


Chng Chng 3. 3. T T ch ch phn phn ng ng T T ch ch phn phn m m t t
2.3. PHNG PHP TNH

2.3.1. ng cong L c phng trnh tham s
Xt ng cong L cha cung AB.

Trong mt phng, nu L c phng trnh tham s
( ) x x t = , ( ) y y t = th

( , ) ( , ) ( ( ), ( )). ( ).
( ( ), ( )). ( ).
B
A
B
A
t
t
AB
t
t
P x y dx Q x y dy P x t y t x t dt
Q x t y t y t dt
=


H Cng nghip Tp.HCM
dvntailieu.wordpress.com
Wednesday, December 14, 2011
Ton cao cp A3 i hc 27
Chng Chng 3. 3. T T ch ch phn phn ng ng T T ch ch phn phn m m t t
Trong khng gian, nu L c phng trnh tham s
( ) x x t = , ( ) y y t = , ( ) z z t = th

( )
. . .
B
A
t
t
AB
Pdx Qdy Rdz P x Qy Rz dt =


2.3.2. ng cong L c phng trnh y = y(x)
Xt ng cong L cha cung AB.
Trong mt phng, nu L c phng trnh ( ) y y x = th

( , ( )) ( , ( )). ( )
B
A
x
x
AB
Pdx Qdy P x y x Q x y x y x dx
l
=
l
l


Chng Chng 3. 3. T T ch ch phn phn ng ng T T ch ch phn phn m m t t
Tng t, nu L c phng trnh ( ) x x y = th

( ( ), ). ( ) ( ( ), )
B
A
y
y
AB
Pdx Qdy P x y y x y Q x y y dy
l
=
l
l



c bit
Nu L c phng trnh y = th

( , ) ( , ) ( , )
B
A
x
x
AB
P x y dx Q x y dy P x dx =


Nu L c phng trnh x = th

( , ) ( , ) ( , )
B
A
y
y
AB
P x y dx Q x y dy Q y dy =


Chng Chng 3. 3. T T ch ch phn phn ng ng T T ch ch phn phn m m t t
VD 1. Tnh tch phn

AB
I dx xdy =

, trong

AB c
phng trnh
2
2 , 2 3 x t y t = = vi (0; 2) A v (2; 5) B .
VD 2. Tnh tch phn ( ) ( )
C
I x y dx x y dy =

,
trong C l elip
2 2
2 2
1
x y
a b
= .
Chng Chng 3. 3. T T ch ch phn phn ng ng T T ch ch phn phn m m t t
VD 3. Tnh tch phn 4
C
I dx xydy =

, trong C
gm on thng AB v

BA c phng trnh y x = ,
bit im (1; 1) A , (4; 2) B .
VD 4. Tnh
2 2 2
( ) 2
C
I y z dx yzdy x dz =

, trong
C l ng cong trong Oxyz c phng trnh:
x t = ,
2
y t = ,
3
z t = , 0 1 t
ly theo hng tng ca tham s.
Chng Chng 3. 3. T T ch ch phn phn ng ng T T ch ch phn phn m m t t
2.4. Cng thc Green (lin h vi tch phn kp)
ng cong L c gi l
Jordan nu n khng t ct.
Cho min D l min a lin,
lin thng, b chn c bin
D Jordan kn trn tng
khc.
Chiu dng ca D l chiu
m khi di chuyn dc theo
bin ta thy min D nm v
pha bn tay tri.
2.4.1. Xc nh chiu trn bin
ca min a lin
Chng Chng 3. 3. T T ch ch phn phn ng ng T T ch ch phn phn m m t t
2.4.2. Cng thc Green
Cho min D (xc nh nh mc 2.4.1).

Nu ( , ) P x y , ( , ) Q x y v cc o hm ring ca chng
lin tc trn min m cha D th

( )
( , ) ( , )
x y
D D
P x y dx Q x y dy Q P dxdy

=



H qu

Din tch ca min D c tnh theo cng thc

1
( )
2
D
S D xdy ydx


H Cng nghip Tp.HCM
dvntailieu.wordpress.com
Wednesday, December 14, 2011
Ton cao cp A3 i hc 28
Chng Chng 3. 3. T T ch ch phn phn ng ng T T ch ch phn phn m m t t
VD 6. Tnh
( ) ( )
2
2
cot
x
C
I e y dx x y dy =

,
trong C l hnh ch nht ABCD:
( 1; 2), (3; 2), (3; 4), ( 1; 4) A B C D .
VD 7. Tnh
C
x y
I dx dy
x y x y
=

, trong
3 2
: 3 C y x x = ni t im (2; 4) A n (3; 0) B .
VD 5. Tnh din tch hnh gii hn bi chu tuyn C :
4 cos 2cos2 x t t = , 4 sin 2sin2 y t t = , [0; 2 ] t .
Chng Chng 3. 3. T T ch ch phn phn ng ng T T ch ch phn phn m m t t
2.5. iu kin tch phn ng khng ph thuc
vo ng ly tch phn

nh l

Gi s ( , ) P x y , ( , ) Q x y v cc o hm ring cp ca
chng lin tc trong min m, lin thng, n lin D.

Khi , bn mnh sau tng ng:

1) , ( , )
y x
P Q x y D = ;

2) ( , ) ( , ) 0
L
P x y dx Q x y dy =

vi mi ng cong
trn tng khc L nm trong D;
Chng Chng 3. 3. T T ch ch phn phn ng ng T T ch ch phn phn m m t t
3) Tch phn

( , ) ( , ) ,
AB
P x y dx Q x y dy AB D

ch
ph thuc vo hai u mt , A B m khng ph thuc
vo ng ni gia A vi B;

4) Tn ti hm ( , ) u x y sao cho
( , ) ( , ) ( , ) , ( , ) du x y P x y dx Q x y dy x y D = .

H qu
Nu , ( , ) du Pdx Qdy x y D = v

AB D th
( , ) ( , ) ( ) ( )
B
A
P x y dx Q x y dy u B u A =


Chng Chng 3. 3. T T ch ch phn phn ng ng T T ch ch phn phn m m t t
VD 8. Tch phn ng no sau y khng ph thuc
vo cc ng trn tng khc ni hai im , A B ?
A.

3 4
(4 2 ) ( 2 )
AB
I xy x dx y y x dy =

.
B.

3 4 2 2
(4 2 1) ( 6 1)
AB
I xy x dx y x y dy =

.
C.

3 4
(4 2 ) ( 2 )
AB
I xy x dx y y x dy =

.
D.

3 4 2 2
(4 2 1) ( 6 1)
AB
I xy x dx y x y dy =

.
Chng Chng 3. 3. T T ch ch phn phn ng ng T T ch ch phn phn m m t t
VD 9. Tnh
2 3 2 2
(6 4 ) (6 3 )
B
A
I xy x dx x y y dy =

,
vi ( 1; 1) A v (3; 1) B , theo chiu dng, trn ng
cong elip
2
2
( 1)
( 1) 1
4
x
y

= .
Ch
Gi s hai hm s ( , ), ( , ) P x y Q x y tha nh l.
Khi tnh tch phn
2 2
1 1
( ; )
( ; )
x y
x y
I Pdx Qdy =

, ta thng
tnh theo ng gp khc song song vi , Ox Oy.
Chng Chng 3. 3. T T ch ch phn phn ng ng T T ch ch phn phn m m t t
VD 10. Tnh tch phn
(3; 2)
2
(1; 1)
( 2 )
( )
x y dx ydy
I
x y

=

theo
mt ng trn tng khc khng ct ( ) : 0 d x y = .
2.6. ng dng ca tch phn ng loi 2
Cng sinh ra khi cht im ( , ) M x y dch chuyn trn

AB bi lc ( , ) ( ( , ), ( , )) F x y P x y Q x y =

( , ) ( , )
AB
P x y dx Q x y dy



Cng sinh ra khi cht im ( , , ) M x y z dch chuyn trn

AB bi lc ( ( , , ), ( , , ), ( , , )) F P x y z Q x y z R x y z =

l
H Cng nghip Tp.HCM
dvntailieu.wordpress.com
Wednesday, December 14, 2011
Ton cao cp A3 i hc 29
Chng Chng 3. 3. T T ch ch phn phn ng ng T T ch ch phn phn m m t t
.

( , , ) ( , , ) ( , , )
AB
P x y z dx Q x y z dy R x y z dz



VD 11. Tnh cng sinh ra khi cht im ( , ) M x y dch
chuyn t im (2; 1) A n im (2; 1) B trn
2
: 1 C x y = bi lc ( , ) . . F x y xy i x j =

.
VD 12. Tnh cng sinh ra khi cht im ( , , ) M x y z dch
chuyn t im (1; 1; 4) A n im (4; 4; 5) B trn
2
: , 2 , 3 1 C x t y t z t = = =
bi lc ( , , ) . ( ). 2 . F x y z xy i x y j yz k =

.
Chng Chng 3. 3. T T ch ch phn phn ng ng T T ch ch phn phn m m t t
3. TCH PHN MT LOI I
3.1. nh ngha
Gi s ( , , ) f x y z xc nh trn mt trn tng mnh S .
Chia S ty thnh n phn khng dm ln nhau, din
tch mi phn l ( 1,..., )
p
S p n = . Trong
p
S ta ly
im
p
M v lp tng tch phn
1
( )
n
n p p
p
I f M S
=
=

.
Nu gii hn
max ( ) 0
1
lim ( )
p
n
p p
d S
p
I f M S

=
=

tn ti
hu hn th s thc I c gi l tch phn mt loi 1
ca hm ( , , ) f x y z trn S , k hiu l
( , , )
S
I f x y z dS =

.
Chng Chng 3. 3. T T ch ch phn phn ng ng T T ch ch phn phn m m t t
Trn S , xt
p
S
c hnh chiu trn
Oxy l
xy
D v
gc gia chng l
p
.
Khi ta c

( )
; ;
p x y z
n F F F =

v
3.2. PHNG PHP TNH

3.2.1. Chiu S ln mt phng Oxy
Gi s mt S gii ni c hnh chiu trn Oxy l D v
c phng trnh l ( , ) ( , ) 0 z z x y F z z x y = = .
Chng Chng 3. 3. T T ch ch phn phn ng ng T T ch ch phn phn m m t t
Vy ta c cng thc

2 2
( , , ( , )) 1 ( ) ( )
x y
D
I f x y z x y z z dxdy =



2 2 2
( ) ( ) ( )
cos
x y z xy
p xy
p z
F F F D
S D
F

=



2
2
1.
y
x
z z
F
F
x y
F F
1
1



=



( )
( )


2 2
1 ( ) ( )
x y
dS z z dxdy = (vi phn mt).
Chng Chng 3. 3. T T ch ch phn phn ng ng T T ch ch phn phn m m t t
3.2.2. Chiu S ln mt phng Oxz
Nu S c phng trnh ( , ) y y x z = v S c hnh chiu
trn Oxz l D th

2 2
( , ( , ), ) 1 ( ) ( )
x z
D
I f x y x z z y y dxdz =



3.2.3. Chiu S ln mt phng Oyz
Nu S c phng trnh ( , ) x x y z = v S c hnh chiu
trn Oyz l D th

2 2
( ( , ), , ) 1 ( ) ( )
y z
D
I f x y z y z x x dydz =


Chng Chng 3. 3. T T ch ch phn phn ng ng T T ch ch phn phn m m t t
Ch

Nu hnh chiu ca S trn mp ta no ch l mt
ng cong th ta phi chiu S ln mt phng khc.
VD 1. Tnh tch phn
S
I xyzdS =

, trong S l t
din OABC vi (0; 0; 0) O , (1; 0; 0) A , (0;1; 0) B , (0; 0;1) C .

VD 2. Tnh
S
I xydS =

, trong S l phn mt nn
2 2
z x y = nm trong hnh tr
2 2
4 x y y = .
H Cng nghip Tp.HCM
dvntailieu.wordpress.com
Wednesday, December 14, 2011
Ton cao cp A3 i hc 30
Chng Chng 3. 3. T T ch ch phn phn ng ng T T ch ch phn phn m m t t
VD 3. Tnh tch phn
S
I yzdS =

, trong S l phn
mt cu
2 2 2
2 x y z = tha iu kin
2 2
y x z .
3.3. ng dng ca tch phn mt loi 1

3.3.1. Tnh din tch ca mt cong
Din tch ca mt gii ni, trn tng mnh S l

S
dS



VD 4. Tnh din tch mt phn ca mt parabolic
2 2
9 z x y = nm trong hnh tr
2 2
2 x y x = .
Chng Chng 3. 3. T T ch ch phn phn ng ng T T ch ch phn phn m m t t
.
3.3.2. Tnh khi lng v trng tm ca mt cong
Khi lng ca mt S c hm mt ( , , ) x y z l
( , , )
S
m x y z dS =


Khi , ta trng tm G ca mt S l
1 1
( , , ) , ( , , ) ,
1
( , , ) .
G G
S S
G
S
x x x y z dS y y x y z dS
m m
z z x y z dS
m

= =
=


VD 5. Cho phn ca mt nn S :
2 2
z x y = tha iu
kin 0 x , 0 y v
2 2
1 x y . Bit hm xy = ,
tnh khi lng v tm ta trng tm ca S .
Chng Chng 3. 3. T T ch ch phn phn ng ng T T ch ch phn phn m m t t
4. TCH PHN MT LOI II
4.1. Cc nh ngha
4.1.1. Mt nh hng
Cho mt S c bin l ng cong kn C .
Di chuyn php vector ca S t im M S theo mt
ng cong ty (khng ct C ). Nu khi quay tr li
im M m php vector khng i chiu th S c gi
l mt hai pha; nu php vector i chiu th S c
gi l mt mt pha (ta ch xt mt hai pha).
Chng Chng 3. 3. T T ch ch phn phn ng ng T T ch ch phn phn m m t t
Nu trn mt hai pha S ta quy c mt pha l dng,
pha cn li l m th S c gi l mt nh hng.
Quy c pha dng ca mt mt nh hng S l
pha m nu ta ng trn th php vector hng t
chn ln u v k hiu php vector n v l n

.
Khi mt S khng kn, ta gi pha trn l pha m php
vector lp vi tia Oz gc nhn, ngc li l pha di.
Khi mt S kn, ta gi pha trong v pha ngoi.

Hng dng ca bin C l hng ngc chiu kim
ng h khi nhn t ngn ca php vector.
4.1.2. Mt trn
Mt S c gi l mt trn nu ti mi im M S
(c th tr bin C ) ta c th v c tip din.
Nu mt S c ghp bi hu hn mt trn th S c
gi l mt trn tng mnh.
Chng Chng 3. 3. T T ch ch phn phn ng ng T T ch ch phn phn m m t t
4.2. Tch phn mt loi 2 (tch phn theo mp ta )

4.2.1. nh ngha
Gi s hm vector ( ( , , ), ( , , ), ( , , )) F P x y z Q x y z R x y z =


xc nh trn mt nh hng, gii ni, trn tng mnh
: ( , , ) 0 S S x y z = . Gi , , ln lt l gc hp bi
php vector ( ; ; )
x y z
S
n S S S

vi i

, j

v k

.
Ta c php vector n v ca mt S l

2 2 2
1
( ; ; )
( ) ( ) ( )
S
x y z
S x y z
n
n S S S
n
S S S

= =


(cos ; cos ; cos ) n

.
Ch : ty theo hng ca mt S tm n

.
Chng Chng 3. 3. T T ch ch phn phn ng ng T T ch ch phn phn m m t t
Tch phn ca tch v hng . F n


trn mt S
( cos cos cos )
S
I P Q R dS =


c gi l tch phn mt loi 2.
Mt khc, ta c | cos | .
xy p
D S = ().
Nu cos 0 th 0
xy
D ; cos 0 0
xy
D < < .
T (), suy ra cos . cos
xy p
D S dS dxdy = = .
Tng t: cos dS dydz = , cos dS dzdx = .
Vy tch phn mt loi 2 c vit li l

S
I Pdydz Qdzdx Rdxdy =


H Cng nghip Tp.HCM
dvntailieu.wordpress.com
Wednesday, December 14, 2011
Ton cao cp A3 i hc 31
Chng Chng 3. 3. T T ch ch phn phn ng ng T T ch ch phn phn m m t t
Ch
Nu i hng ca mt S th tch phn i du.

Nu mt S kn, hng ly tch phn ra pha ngoi S ,
th tch phn c k hiu l
S
I Pdydz Qdzdx Rdxdy =



Nu mt S hng pha trn nhn theo hng trc Oz
th . 0 n k

; hng ngc li th . 0 n k

<

.
Nu mt S hng v pha dng ca trc Oy th
. 0 n j

; hng ngc li th . 0 n j

<

.
Nu mt S hng v pha dng ca trc Ox th
. 0 n i

; hng ngc li th . 0 n i

<

.
Chng Chng 3. 3. T T ch ch phn phn ng ng T T ch ch phn phn m m t t
VD 1. Cho S l mt trong ca khi parabolic
2 2
4 z x y = , 0 z .
Tm php vector n v ca S ti im ( 1; 1; 2) M .
4.2.2. Phng php tnh tch phn mt loi 2

a) a v tch phn mt loi 1

Nu mt S c php vector n v l ( ; ; ) n a b c

th
( . . . )
S
S
Pdydz Qdzdx Rdxdy
Pa Qb Rc dS

=


Chng Chng 3. 3. T T ch ch phn phn ng ng T T ch ch phn phn m m t t
VD 2. Tnh tch phn
S
I xdydz dzdx dxdy =

,
trong , S l mt trn ca ABC vi
(1; 0; 0) A , (0;2; 0) B v (0; 0; 3) C .
VD 3. Tnh tch phn
2 2 2 2 2 2
S
I x y dxdy x z dxdz y z dydz =


trong S c phng trnh 4 0 y z = , c gii hn
bi
2 2
4 x z v hng theo chiu dng ca trc Oy.
Chng Chng 3. 3. T T ch ch phn phn ng ng T T ch ch phn phn m m t t
b) a v tch phn kp

Khi tnh tch phn
S
I Pdydz Qdzdx Rdxdy =

,
ta tch ring thnh 3 tch phn
1 2 3
S S S
Pdydz Qdzdx Rdxdy I I I =

.
Sau tnh
1 2 3
, , I I I bng cch chiu mt S ln lt
ln cc mt phng , , Oyz Oxz Oxy.
Ch

Hnh chiu ca mt S phi n tr, ngha l khng
dm ln nhau. Nu gp trng hp hnh chiu khng
n tr th ta phi chia mt S thnh nhng mt con.
Chng Chng 3. 3. T T ch ch phn phn ng ng T T ch ch phn phn m m t t
Nu hnh chiu ca S xung mt phng ta no
ch l mt ng cong th tch phn tng ng bng 0.
Tnh I
1


Nu mt S c hnh chiu n tr ln Oyz l min
yz
D
v S c phng trnh ( , ) x x y z = th

( , , ) ( ( , ), , )
yz
S D
P x y z dydz P x y z y z dydz =



(ta ly du + khi mt S hng v pha ngn
ca tia Ox , nu ngc li th ta ly du ).
Chng Chng 3. 3. T T ch ch phn phn ng ng T T ch ch phn phn m m t t
Tnh I
2

Nu mt S c hnh chiu n tr ln Oxz l min
xz
D
v S c phng trnh ( , ) y y x z = th
( , , ) ( , ( , ), )
xz
S D
Q x y z dzdx Q x y x z z dzdx =


(du + khi S hng v pha ngn ca tia Oy).

Tnh I
3

Nu mt S c hnh chiu n tr ln Oxy l min
xy
D
v S c phng trnh ( , ) z z x y = th
( , , ) ( , , ( , ))
xy
S D
R x y z dxdy R x y z x y dxdy =


(du + khi S hng v pha ngn ca tia Oz ).
H Cng nghip Tp.HCM
dvntailieu.wordpress.com
Wednesday, December 14, 2011
Ton cao cp A3 i hc 32
Chng Chng 3. 3. T T ch ch phn phn ng ng T T ch ch phn phn m m t t
VD 4. Tnh tch phn
S
I z dxdy =

, vi S l mt pha
ngoi ca mt cu
2 2 2 2
x y z R = .

VD 5. Tnh tch phn
2 2
( )
S
I x z dxdz =

, vi S l
mt parabolic
2 2
y x z = nm trong hnh tr
2 2
2 x z z = v hng v pha ngn ca trc Oy.

Bi tp. Tnh
S
I xdydz dzdx dxdy =

trong VD2
bng cch a v tch phn kp.
Chng Chng 3. 3. T T ch ch phn phn ng ng T T ch ch phn phn m m t t
4.2.3. Cng thc Gauss Ostrogradski
(mi lin h gia tch phn mt v bi ba)

Cho V l mt khi b chn vi bin S kn, trn tng
mnh hng ra pha ngoi. Gi s , , P Q R l cc hm
c o hm ring lin tc trong min m cha V.

Khi ta c

( )

S
x y z
V
Pdydz Qdzdx Rdxdy
P Q R dxdydz

=


Chng Chng 3. 3. T T ch ch phn phn ng ng T T ch ch phn phn m m t t
VD 6. Tnh
3 3 3
S
I x dydz y dzdx z dxdy =

, vi S
l mt pha ngoi ca mt cu
2 2 2 2
x y z R = .
VD 7. Tnh tch phn
( ) ( ) ( )
S
I y z dydz z x dzdx x y dxdy =


vi S l mt pha ngoi ca
2 2
, 1 z x y z = .

VD 8. Tnh
2 2
S
I xzdydz x ydzdx y zdxdy =

,
trong S l mt pha ngoi ca khi tr
2 2
1, 0 2 x y z = v b mt 0 z = .
Chng Chng 3. 3. T T ch ch phn phn ng ng T T ch ch phn phn m m t t
4.2.4. ng dng ca tch phn mt loi 2

Dng cht lng vi mt
( , , ) x y z chu tc ng ca
trng lc G

. Hm vector
F G =

c gi l trng
lc ca dng cht lng.
Lng cht lng chy qua
mt S trong mt n v thi
gian c gi l thng lng
v c tnh theo cng thc tch phn mt loi hai
. .
S
S
F n dS



.
Chng Chng 3. 3. T T ch ch phn phn ng ng T T ch ch phn phn m m t t
Tng qut, thng lng ca dng vt cht chu tc
ng ca trng lc F

chy qua mt S trong mt n


v thi gian l . .
S
S
F n dS



.
Mt s v d trc nghim tch phn mt loi 2

VD 1. Tnh tch phn
S
I dxdy =

, trong S l mt
di ca mt 2 z = tha iu kin
2
2
1
9
y
x .

A. 3 I = ; B. 3 I = ; C. 9 I = ; D. 9 I = .
Chng Chng 3. 3. T T ch ch phn phn ng ng T T ch ch phn phn m m t t
VD 2. Tnh
S
I zdxdy =

, trong S l mt trn ca
mt 2 z = c gii hn bi 1, 0 x y x .

A. 1 I = ; B. 2 I = ; C. 3 I = ; D. 4 I = .
VD 3. Tnh 3 2
S
I xdxdy xdydz ydzdx =

, vi S
l mt bin ca elipsoid
2 2
2
: 1
4 9
y z
x .

A. 144 I = ; B. 32 I = ;

C. 8 I = ; D. 36 I = .
H Cng nghip Tp.HCM
dvntailieu.wordpress.com
Wednesday, December 14, 2011
Ton cao cp A3 i hc 33
Chng Chng 3. 3. T T ch ch phn phn ng ng T T ch ch phn phn m m t t

VD 4. Tnh 2
S
I xdydz zdzdx dxdy =

vi S l
mt ngoi ca mt cu
2 2 2
2 0, 1 x y z z z = .
A.
3
I

= ; B.
3
I

= ; C.
2
3
I

= ; D.
2
3
I

= .
VD 5. Tnh
2 2
S
I x dydz z dxdy =

vi S l mt di
ca mt nn
2 2 2
, 0 1 z x y z = .
A.
6
I

= ; B.
4
I

= ; C.
3
I

= ; D.
2
I

= .
Chng Chng 4. 4. Phng Phng tr tr nh nh vi vi phn phn
1. Phng trnh vi phn cp 1
2. Phng trnh vi phn cp 2

1. PHNG TRNH VI PHN CP I

1.1. Khi nim c bn v phng trnh vi phn cp 1
Phng trnh vi phn cp 1 l phng trnh c dng
tng qut ( , , ) 0 F x y y = ( ) . Nu t ( ) ta gii c
theo y th ( ) tr thnh ( , ) y f x y = .
Nghim ca ( ) c dng ( ) y y x = hoc ( , ) 0 F x y =
cha hng s C c gi l nghim tng qut. Khi th
iu kin
0 0
( ) y y x = cho trc (gi l iu kin u)
vo nghim tng qut ta c gi tr
0
C c th v
nghim lc ny c gi l nghim ring ca ( ) .
Chng Chng 4. 4. Phng Phng tr tr nh nh vi vi phn phn
Nghim thu c trc tip t ( ) v khng tha
nghim tng qut c gi l nghim k d ca ( )
(trong chng trnh ta khng xt nghim ny).

1.2. MT S PHNG TRNH VI PHN
CP MT C BN

1.2.1. Phng trnh vi bin phn ly
Phng trnh vi phn vi bin phn ly c dng

( ) ( ) 0 (1) f x dx g y dy =

Phng php gii
Ly tch phn hai v ca (1) ta c nghim tng qut
( ) ( ) . f x dx g y dy C =


Chng Chng 4. 4. Phng Phng tr tr nh nh vi vi phn phn
VD 1. Gii phng trnh vi phn
2 2
0
1 1
x y
dx dy
x y
=

.

VD 2. Gii phng trnh vi phn ( 2) y xy y = .

VD 3. Gii phng trnh vi phn
2 3
( 1) ( 1)( 1) 0 x y dx x y dy = .

VD 4. Gii phng trnh vi phn
2
xy y y =
tha iu kin
1
(1)
2
y = .
Chng Chng 4. 4. Phng Phng tr tr nh nh vi vi phn phn
1.2.2. Phng trnh vi phn ng cp cp 1

a) Hm ng cp hai bin s

Hm hai bin ( , ) f x y c gi l ng cp bc n nu
vi mi 0 k th ( , ) ( , )
n
f kx ky k f x y = .
Chng hn
( , )
2 3
x y
f x y
x y

l ng cp bc 0,
2
4 3
( , )
5
x xy
f x y
x y

l ng cp bc 1,

2 2
( , ) 3 2 f x y x xy y = l ng cp 2,

2
( , ) 3 2 3 f x y x xy y = khng l ng cp.
Chng Chng 4. 4. Phng Phng tr tr nh nh vi vi phn phn
b) Phng trnh vi phn ng cp

Phng trnh vi phn ng cp cp 1 c dng
( , ) (2) y f x y =

trong , ( , ) f x y l hm s ng cp bc 0.

Phng php gii
Bc 1. Bin i (2)
y
y
x
1

=



( )
.
Bc 2. t
y
u y u xu
x
= = .
Bc 3. (2) ( )
( )
du dx
u xu u
u u x
= =


(y l phng trnh vi phn c bin phn ly).
H Cng nghip Tp.HCM
dvntailieu.wordpress.com
Wednesday, December 14, 2011
Ton cao cp A3 i hc 34
Chng Chng 4. 4. Phng Phng tr tr nh nh vi vi phn phn
VD 5. Gii phng trnh vi phn
2 2
x xy y
y
xy

= .

VD 6. Gii phng trnh vi phn

( ) ( ) 0 x y dx x y dy =

vi iu kin u (1) 0 y = .

VD 7. Gii phng trnh vi phn
ln ln
y y
xy y x
x x
= .
Chng Chng 4. 4. Phng Phng tr tr nh nh vi vi phn phn
1.2.3. Phng trnh vi phn ton phn

Cho hai hm s ( , ), ( , ) P x y Q x y v cc o hm ring
ca chng lin tc trong min m D, tha iu kin
, ( , )
x y
Q P x y D = .
Nu tn ti hm ( , ) u x y sao cho
( , ) ( , ) ( , ) du x y P x y dx Q x y dy =

th phng trnh vi phn c dng

( , ) ( , ) 0 (3) P x y dx Q x y dy =

c gi l phng trnh vi phn ton phn.

Nghim tng qut ca (3) l ( , ) u x y C = .
Chng Chng 4. 4. Phng Phng tr tr nh nh vi vi phn phn
Phng php gii

Bc 1. T (3) ta c
x
u P = (3a) v
y
u Q = (3b).

Bc 2. Ly tch phn (3a) theo bin x ta c

( , ) ( , ) ( , ) ( ) u x y P x y dx x y C y = =

(3c)

trong , ( ) C y l hm theo bin y .

Bc 3. o hm (3c) theo bin y ta c

( )
y y
u C y = (3d).

Bc 4. So snh (3b) v (3d) ta tm c ( ) C y .
Thay ( ) C y vo (3c) ta c ( , ) u x y .
Chng Chng 4. 4. Phng Phng tr tr nh nh vi vi phn phn
VD 8. Cho phng trnh vi phn
2 2
(3 2 2 ) ( 6 3) 0 y xy x dx x xy dy = ( ) .
1) Chng t ( ) l phng trnh vi phn ton phn.
2) Gii phng trnh ( ) .

VD 9. Gii phng trnh vi phn
( 1) ( ) 0
y
x y dx e x dy = .

VD 10. Gii phng trnh vi phn
[( 1) ] ( ) 0
x y x y
x y e e dx e xe dy = .

VD 11. Dng phng trnh vi phn ton phn, tnh
2
(0; 2)
3 4 2 4 3
(2; 1)
( ) ( )
x y
I x y e x dx ye x y dy

.
Chng Chng 4. 4. Phng Phng tr tr nh nh vi vi phn phn
Ch

Nu ( , ) P x y v ( , ) Q x y lin tc ti gc ta th

0 0
0 0
( , ) ( , 0) ( , )
( , ) (0, )
y x
y x
u x y P x dx P x y dy
P x y dx P y dy
=
=




Bi tp

Dng cng thc tm ( , ) u x y trn gii li VD 8.2,
VD 9, VD 10 v VD 11.
Chng Chng 4. 4. Phng Phng tr tr nh nh vi vi phn phn
1.2.4. Phng trnh vi phn tuyn tnh cp 1

Phng trnh vi phn tuyn tnh cp 1 c dng

( ) ( ) (4) y p x y q x =

Khi ( ) 0 q x = th (4) c gi l phng trnh vi phn
tuyn tnh cp 1 thun nht.

Phng php gii
(phng php bin thin hng s Lagrange)
Bc 1. Tm biu thc
( )
( )
p x dx
A x e

= .
Bc 2. Tm biu thc
( )
( ) ( )
p x dx
B x q x e dx

.
Bc 3. Nghim tng qut l ( ) ( ) y A x B x C
l
=
l
l
.
H Cng nghip Tp.HCM
dvntailieu.wordpress.com
Wednesday, December 14, 2011
Ton cao cp A3 i hc 35
Chng Chng 4. 4. Phng Phng tr tr nh nh vi vi phn phn
VD 12. Gii phng trnh vi phn
2
( ) dy x y dx =
tha iu kin u (0) 1 y = .

VD 13. Gii phng trnh vi phn
sin
cos
x
y y x e

= .

VD 14. Gii phng trnh vi phn
2 tan2 sin4 y y x x = .

VD 15. Gii phng trnh vi phn
2
(2 4 ln ) 0 xdy y x x dx = .
Chng Chng 4. 4. Phng Phng tr tr nh nh vi vi phn phn
1.2.5. Phng trnh vi phn Bernoulli

Phng trnh vi phn Bernoulli c dng

( ) ( ) (5) y p x y q x y

=
trong 0 1 , ( ) 1 p x hoc ( ) 1 q x .

Phng php gii
Bc 1. Chia hai v ca (5) cho y

ta c
( ) ( )
y y
p x q x
y y

=
1
( ) ( ). y y p x y q x

=
Bc 2. t
1
(1 ) z y z y y

= = , ta c
(5) (1 ) ( ) (1 ) ( ) z p x z q x =
(y l phng trnh tuyn tnh cp 1).
Chng Chng 4. 4. Phng Phng tr tr nh nh vi vi phn phn
VD 16. Gii phng trnh vi phn
2
y
y xy
x
=
vi iu kin u (1) 1 y = .


VD 17. Gii phng trnh vi phn
3 4
2 y xy x y = .


VD 18*. Gii phng trnh vi phn
3
( sin ) 2 0 x y x y y = .

Chng Chng 4. 4. Phng Phng tr tr nh nh vi vi phn phn


2. PHNG TRNH VI PHN CP II

2.1. Cc dng phng trnh vi phn cp 2 khuyt

2.1.1. Phng trnh khuyt y v y

Phng trnh vi phn khuyt y v y c dng

( ) (1) y f x =

Phng php gii

Ly tch phn hai v ca (1) hai ln, ta c:

1
( ) ( ) ( ) y f x y f x dx x C = = =




1 1 2
[ ( ) ] ( ) y x C dx x C x C = =

.
Chng Chng 4. 4. Phng Phng tr tr nh nh vi vi phn phn
VD 1. Gii phng trnh vi phn
2
y x = .

VD 2. Gii phng trnh vi phn
2x
y e =
vi
7 3
(0) , (0)
4 2
y y = = .

2.1.2. Phng trnh khuyt y

Phng trnh vi phn khuyt y c dng

( , ) (2) y f x y =

Phng php gii (phng php gim cp)

t z y = a (2) v phng trnh tuyn tnh cp 1.
Chng Chng 4. 4. Phng Phng tr tr nh nh vi vi phn phn
VD 3. Gii phng trnh vi phn
2
2
2
d y dy
x x
dx
dx
= .

VD 4. Gii phng trnh vi phn
( 1) 0
1
y
y x x
x


vi iu kin (2) 1, (2) 1 y y = = .

2.1.3. Phng trnh khuyt x

Phng trnh vi phn khuyt x c dng

( , ) (3) y f y y =
H Cng nghip Tp.HCM
dvntailieu.wordpress.com
Wednesday, December 14, 2011
Ton cao cp A3 i hc 36
Chng Chng 4. 4. Phng Phng tr tr nh nh vi vi phn phn
Phng php gii
t z y = ta c .
dz dz dy dz
y z z
dx dy dx dy
= = = = .

Thay vo (3) v (3) tr thnh ptvp vi bin s phn ly.

VD 5. Gii phng trnh vi phn
2
(1 ) 2( ) 0 y y y = .

VD 6. Gii phng trnh vi phn 2 (1 2 ) 0 y y y =
vi iu kin
1
(0) 0, (0)
2
y y = = .

VD 7. Gii phng trnh vi phn
2
2 ( ) 1 yy y = .
Chng Chng 4. 4. Phng Phng tr tr nh nh vi vi phn phn
2.2. PHNG TRNH VI PHN CP HAI
TUYN TNH VI H S HNG

2.2.1. Phng trnh thun nht

Phng trnh vi phn thun nht c dng

1 2
0 (4) y a y a y =
1 2
( , ) a a .
Phng trnh

2
1 2
0 (5) k a k a =

c gi l phng trnh c trng ca (4).
Chng Chng 4. 4. Phng Phng tr tr nh nh vi vi phn phn
Phng php gii

Trng hp 1

Nu phng trnh c trng (5) c hai nghim thc
phn bit
1
k v
2
k th phng trnh thun nht (4) c
hai nghim ring
1 2
1 2
,
k x k x
y e y e = =

v nghim tng qut l

1 2
1 2
k x k x
y C e C e =
1 2
( , ) C C .
Chng Chng 4. 4. Phng Phng tr tr nh nh vi vi phn phn
Trng hp 2
Nu (5) c nghim kp k th (4) c hai nghim ring
1 2
,
kx kx
y e y xe = =
v nghim tng qut l
1 2
kx kx
y C e C xe =

Trng hp 3
Nu (5) c hai nghim phc lin hp
1,2
k i =
th (4) c hai nghim ring
1 2
cos , sin
x x
y e x y e x

= =
v nghim tng qut l
1 2
( cos sin )
x
y e C x C x

=
Chng Chng 4. 4. Phng Phng tr tr nh nh vi vi phn phn
VD 8. Gii phng trnh vi phn 2 3 0 y y y = .

VD 9. Gii phng trnh vi phn 6 9 0 y y y = .

VD 10. Gii phng trnh vi phn 16 0 y y = .

VD 11. Gii phng trnh vi phn 2 7 0 y y y = .

VD 12. Gii phng trnh vi phn 0 y y y =
vi iu kin u
1 3
(0) 1, (0)
2
y y

= = .
Chng Chng 4. 4. Phng Phng tr tr nh nh vi vi phn phn
2.2.2. Phng trnh khng thun nht

Phng trnh vi phn khng thun nht c dng

1 2
( ) (6) y a y a y f x =
1 2
( , ) a a

a) Phng php gii tng qut

Nu (4) c hai nghim ring
1 2
( ), ( ) y x y x th (6) c
nghim tng qut l

1 1 2 2
( ) ( ) ( ) ( ) y C x y x C x y x =

(
1
( ) C x v
2
( ) C x l hm s).
H Cng nghip Tp.HCM
dvntailieu.wordpress.com
Wednesday, December 14, 2011
Ton cao cp A3 i hc 37
Chng Chng 4. 4. Phng Phng tr tr nh nh vi vi phn phn
tm
1
( ) C x v
2
( ) C x , ta gii h Wronsky

1 1 2 2
1 1 2 2
( ) ( ) ( ) ( ) 0
( ) ( ) ( ) ( ) ( )
C x y x C x y x
C x y x C x y x f x
'
1 =
1
1
!
1
=
1
1+

VD 13. Gii phng trnh vi phn
1
cos
y y
x
= (a).
Gii. Xt phng trnh thun nht 0 y y = (b), ta c:
2
1,2
1 0 0, 1 k k i = = = =
1 2
cos , sin y x y x = = l 2 nghim ring ca (b).
Nghim tng qut ca (a) c dng
1 2
( ). cos ( ). sin y C x x C x x = .
Chng Chng 4. 4. Phng Phng tr tr nh nh vi vi phn phn
Ta c h Wronsky:
1 2
1 2
cos . ( ) sin . ( ) 0
1
sin . ( ) cos . ( )
cos
x C x x C x
x C x xC x
x
'
1 =
1
1
!
1 =
1
1
+


2
1 2
2
1 2
sin cos . ( ) sin . ( ) 0
sin cos . ( ) cos . ( ) 1
x x C x x C x
x x C x x C x
'
1

=
1
1

!
1 =
1
1+


1
2
sin
( )
cos
( ) 1
x
C x
x
C x
'
1
1
=
1

!
1
1 =
1
+
1 1
2 2
( ) ln cos
( ) .
C x x C
C x x C
'
1
=
1

!
1 =
1
+

Vy phng trnh (a) c nghim tng qut l

1 2
(ln | cos | )cos ( )sin y x C x x C x = .
Chng Chng 4. 4. Phng Phng tr tr nh nh vi vi phn phn
VD 14. Gii phng trnh vi phn 2 y y y x = (a).

Gii. Xt phng trnh thun nht 2 0 y y y = (b).
Ta c:

2
2 1 0 1 k k k = =
1 2
,
x x
y e y xe = = l 2 nghim ring ca (b).
Suy ra, nghim tng qut ca (a) c dng
1 2
( ). ( ).
x x
y C x e C x xe = .

Ta c h Wronsky
1 2
1 2
. ( ) . ( ) 0
. ( ) ( 1) . ( )
x x
x x
e C x xe C x
e C x x e C x x
'
1
=
1
1
!
1 =
1
1+

Chng Chng 4. 4. Phng Phng tr tr nh nh vi vi phn phn
Gii h bng nh thc Crammer, ta c:

2
1
2
( )
( )
x
x
C x x e
C x xe

'
1
=
1
1
!
1 =
1
1+


1 1
2 2
( ) ( )
( ) ( )
C x C x dx
C x C x dx
'
1
=
1
1

!
1
= 1
1
+



2
1 1
2 2
( ) ( 2 2)
( ) ( 1) .
x
x
C x e x x C
C x e x C

'
1
=
1
1

!
1
=
1
1+

Vy phng trnh (a) c nghim tng qut l

1 2
2
x x
y C e C xe x = .
Chng Chng 4. 4. Phng Phng tr tr nh nh vi vi phn phn
b) CC PHNG PHP GII C BIT
b
1
) Phng php cng nghim
nh l
Nghim tng qut ca phng trnh vi phn khng
thun nht (6) bng tng nghim tng qut ca phng
trnh thun nht (4) vi mt nghim ring ca (6).

VD 15. Cho phng trnh vi phn
2
2 2 (2 )
x
y y y x e = ( ) .
1) Chng t ( ) c 1 nghim ring l
2 x
y x e = .
2) Tm nghim tng qut ca ( ) .

VD 16. Gii phng trnh 2sin2 4 cos2 y y x x = ,
bit 1 nghim ring l cos 2 y x = .
Chng Chng 4. 4. Phng Phng tr tr nh nh vi vi phn phn
b
2
) Phng php chng cht nghim
nh l. Xt phng trnh vi phn
1 2 1 2
( ) ( ) (7) y a y a y f x f x = .
Nu
1
( ) y x v
2
( ) y x ln lt l nghim ring ca
1 2 1
( ) y a y a y f x =
v
1 2 2
( ) y a y a y f x =
th nghim ring ca (7) l
1 2
( ) ( ) y y x y x =

VD 17. Gii phng trnh
2
2cos y y x = ( ) ,
cho bit 1 y y = v cos2 y y x = ln lt c
nghim ring
1
y x = ,
2
2 1
cos 2 sin2
10 10
y x x = .
H Cng nghip Tp.HCM
dvntailieu.wordpress.com
Wednesday, December 14, 2011
Ton cao cp A3 i hc 38
Chng Chng 4. 4. Phng Phng tr tr nh nh vi vi phn phn
c) Phng php tm nghim ring ca phng trnh
vi phn tuyn tnh cp 2 vi h s hng

Xt phng trnh
1 2
( ) (6) y a y a y f x =
v
1 2
0 (4). y a y a y =
Trng hp 1: f(x) c dng e
x
P
n
(x)
( ( )
n
P x l a thc bc n).
Bc 1. Nghim ring ca (6) c dng

( )
m x
n
y x e Q x

=

( ( )
n
Q x l a thc y bc n).
Chng Chng 4. 4. Phng Phng tr tr nh nh vi vi phn phn
Bc 2. Xc nh m

1) Nu khng l nghim ca phng trnh c trng
ca (4) th 0 m = .
2) Nu l nghim n ca phng trnh c trng
ca (4) th 1 m = .
3) Nu l nghim kp ca phng trnh c trng
ca (4) th 2 m = .

Bc 3. Th . ( )
m x
n
y x e Q x

= vo (6) v ng nht thc


ta c nghim ring cn tm.
VD 18. Tm nghim ring ca phng trnh vi phn
3 2
2 3 ( 1)
x
y y y e x = .
Chng Chng 4. 4. Phng Phng tr tr nh nh vi vi phn phn
Suy ra nghim ring c dng
3 2
( )
m x
y x e Ax Bx C = .
Do 3 = l nghim n ca phng trnh c trng
2
2 3 0 k k = nn 1 m = .
Suy ra nghim ring c dng
3 2
( )
x
y xe Ax Bx C = .
Th
3 2
( )
x
y xe Ax Bx C = vo phng trnh cho
v ng nht thc ta c
1 1 9
, ,
12 16 32
A B C = = = .
Gii. Ta c
3 2
( ) ( 1)
x
f x e x = ,
2
2
3, ( ) 1 P x x = = .
Chng Chng 4. 4. Phng Phng tr tr nh nh vi vi phn phn
Vy nghim ring l
3 2
1 1 9
12 16 32
x
y xe x x
1

=



( )
.
VD 19. Tm dng nghim ring ca phng trnh vi phn
2 2
x x
y y y xe e

= .
VD 20. Gii phng trnh vi phn
5
4 3
x
y y y e =
vi iu kin u (0) 0, (0) 9 y y = = .

VD 21. Gii phng trnh vi phn
5 5 2 1 y y y x =
vi iu kin u (0) 0, (0) 1 y y = = .
Chng Chng 4. 4. Phng Phng tr tr nh nh vi vi phn phn
Trng hp 2
f(x) c dng e
x
[P
n
(x)cosx + Q
m
(x)sinx]
( ( )
n
P x l a thc bc n, ( )
m
Q x l a thc bc m).
Bc 1. Nghim ring c dng
[ ( )cos ( )sin ]
s x
k k
y x e R x x H x x

=
( ( ), ( )
k k
R x H x l a thc y bc max{ , } k n m = ).

Bc 2. Xc nh s
1) Nu i khng l nghim ca phng trnh
c trng ca (4) th 0 s = .
2) Nu i l nghim ca phng trnh c trng
ca (4) th 1 s = .
Chng Chng 4. 4. Phng Phng tr tr nh nh vi vi phn phn
Bc 3. Th [ ( )cos ( )sin ]
s x
k k
y x e R x x H x x

=
vo (6) v ng nht thc ta c nghim ring.

VD 22. Tm dng nghim ring ca phng trnh

2 3 cos 3 sin
x x
y y y e x xe x = .

VD 23. Tm dng nghim ring ca phng trnh

2
2 2 [( 1)cos sin ]
x
y y y e x x x x = .
Ht..
ThS. on Vng Nguyn Bi tp thng k Ton cao cp A3 i hc nm hc 2011 2012

Trang 39
TRNG I HC CNG NGHIP THNH PH H CH MINH
KHOA KHOA HC C BN

BI TP THNG K

MN TON CAO CP A3

GVHD: ThS. on Vng Nguyn
Lp hc phn:..Khoa: KHCB
Hc k:Nm hc: 2011 2012
Danh sch nhm: (ghi theo th t ABC)
1. Nguyn Vn A
2. L Th B
..

HNG DN TRNH BY

1) Trang ba nh trn (nh my, khng cn in mu, khng cn li ni u).
2) Trong phn lm bi tp, chp cu no xong th gii r rng ngay cu .
3) Trang cui cng l Ti liu tham kho:
1. Nguyn Ph Vinh Gio trnh Ton cao cp A3 HCN TP. HCM.
2. Cng Khanh Gii tch hm nhiu bin (tp 3, 4) NXB HQG TP. HCM.
3. Nguyn nh Tr Php tnh Gii tch hm nhiu bin NXB Gio dc.
4. Nguyn Thy Thanh Bi tp Gii tch (tp 2) NXB Gio dc.
5. James Stewart Calculus Early Transcendentals, sixth edition USA 2008.

Ch

Phn lm bi bt buc phi vit tay (khng chp nhn nh my) trn 01 hoc 02 mt giy A4 v ng
thnh tp cng vi trang ba.
Thi hn np bi: Tit hc cui cng (sinh vin phi t c trc bi hc cui lm bi!).
Nu np tr hoc ghi st tn ca thnh vin trong nhm s khng c gii quyt v b cm thi.
Mi nhm ch t 01 n ti a l 07 sinh vin. Sinh vin t chn nhm v nhm t chn bi tp.
Phn lm bi tp, sinh vin phi gii bng hnh thc t lun r rng.
* Sinh vin lm ng yu cu m ch chn ton cu hi d th im ti a ca nhm l 7 im.

Cch chn bi tp nh sau

1) Nhm ch c 1 sinh vin th chn lm 42 cu hi nh (cc cu hi nh phi nm trong cc cu hi
khc nhau) gm:
Chng 1: chn 10 cu hi nh trong 16 cu ca phn I v 3 cu hi nh trong 5 cu ca phn II;
Chng 2: chn 6 cu hi nh trong 8 cu ca phn I v 4 cu hi nh trong 4 cu ca phn II;
Chng 3: chn 5 cu hi nh trong 5 cu ca phn I v 6 cu hi nh trong 6 cu ca phn II;
Chng 4: chn 4 cu hi nh trong 5 cu ca phn I v 4 cu hi nh trong 4 cu ca phn II.

2) Nhm c t 2 n ti a 7 sinh vin th lm nh nhm c 1 sinh vin, ng thi mi sinh vin tng
thm phi chn lm thm 20 cu hi nh khc (nm trong cc cu hi khc nhau).
..






ThS. on Vng Nguyn Bi tp thng k Ton cao cp A3 i hc nm hc 2011 2012

Trang 40

BI TP

Chng 1. HM S NHIU BIN

I. O HM V VI PHN

Cu 1. Tnh cc o hm ring ,
x y
z z

ca cc hm s sau
1)
sin
x
y
z e = ; 2)
1
cos x
y
z e = ; 3)
x
z y = ; 4)
2y
z x = ;
5)
3 3
2 2
x y
z
x y

; 6)
( )
2 2
ln z x x y = ; 7)
2
sin
x
z y
y
= ; 8)
2
arctan
y
z
x
= ;
9)
2
arcsin( 2 ) z x y = ; 10) cos sin
xy
z e x y = ; 11) ln( ln ) z x y = ; 12) ln ln
x
z x
y
1

=


( )
.

Cu 2. Tnh cc o hm ring , ,
x y z
f f f

ca cc hm s sau
1)
2 2 2
( , , ) ln( ) f x y z x y z = ; 2)
2 2 2
1
( , , ) f x y z
x y z
=

; 3)
2 2 2
1
( , , )
x y z
f x y z e

= ;
4) ( , , ) ( )
z
f x y z xy = ; 5)
2 2 2
( , , ) ln[ ln( )] f x y z x y z = ; 6) ( , , )
z
y
f x y z x = .

Cu 3. Tnh o hm ,
x y
z z

ca cc hm s hp sau
1)
2 2
2 u v
z e

= vi
2 2
cos , u x v x y = = ; 2)
2 2
ln( ) z u v = vi ,
x
u xy v
y
= = ;
3)
2
v
z u = vi
2 2
2 , u x v x y = = ; 4)
2
ln( ln ) z u v = vi ,
x
u xy v
y
= = ;
5) arctan( ) z u v = vi
2
2 2
1
, u x v
x y
= =

; 6)
2
arcsin( ) z u v = vi
2
, u xy v x y = = ;
7) arctan
u
z
v
= vi
2 2
1, 1
x x
u e v e = = ; 8)
2
ln z u v = vi
2 2
, u xy v x y = = .
Hng dn. S dng cng thc:
. . ; . . .
x u x v x y u y v y
z z u z v z z u z v

= =

Cu 4. Tnh o hm ( ) y x

ca cc hm s n ( ) y y x = xc nh bi cc phng trnh sau


1)
3 2 2
ln x y x y x = ; 2)
2 y x xy
xe y e e = ; 3)
2 2
ln arctan
y
x y
x
= ; 4) ln
y
x
y xe
y
= ;
5)
2 2
ln ln( ) x y x y = ; 6)
2 2
1
arctan
x
y x y
=

; 7)
2
arcsin ln( )
2
x y
x y

= ; 8) sin arccos
y
x
y e
y
= ;
9)
2
cos( )
xy
xy e xy = ; 10*) 0
y x
x y = ;
11*) Tnh (1) y

v (1) y

bit
2 2
2 2 4 4 0 x xy y x y = v (1) 2 y = .

Cu 5. Tnh o hm ring ,
x y
z z

ca cc hm s n ( , ) z z x y = xc nh bi cc phng trnh sau
1)
3 2 2 2
ln( ) x yz x y z x y = ; 2)
2 y xz xy
xe y e e z = ; 3)
2 2
ln arctan
z
x y
xy
= ;
ThS. on Vng Nguyn Bi tp thng k Ton cao cp A3 i hc nm hc 2011 2012

Trang 41
4) ln
yz
z
xy xe
y
= ; 5)
2 2
1
arctan
z
y x y
=

; 6) sin arccos
z
z
x y xye
y
= ;
7)
2
ln
x z
x y
z y
= ; 8) ln( )
xy
z y z
z
= ; 9) arctan
x
z y
z y
1

=


( )
.

Cu 6. Tnh o hm ca cc hm s n ( ) y y x = , ( ) z z x = xc nh bi cc h phng trnh sau
1)
3 2
2 2
0
1
x y z
x y z
'
1
=
1
1
!
1
=
1
1+
; 2)
3
2
0
1
x y y z
x z y z
'
1
=
1
1
!
1
=
1
1+
; 3)
y z
z y
xe y e
xe z e
'
1
=
1
1
!
1
=
1
1+
;
4)
y x
z x
xe y e z
xe z e y
'
1
=
1
1
!
1
=
1
1+
; 5)
2 2 2
0
1
x y z
x y z
'
1 =
1
1
!
1 =
1
1+
; 6)
2 2 2
0
x y z
x y z
'
1
=
1
1
!
1 =
1
1+
.
Hng dn. o hm mi phng trnh theo x , sau gii h tm ( ), ( ) y x z x

.

Cu 7. Tnh cc o hm cp cao sau y
1)
5 5
(10)
( , )
x y
f x y vi
2 3
( , )
x y
f x y e

= ; 2)
12
(12)
( , )
y
f x y vi
2
3
( , )
x y
f x y e

= ;
3)
3 4
(7)
( , )
x y
f x y vi ( , ) cos( ) f x y x y = ; 4)
11 9
(20)
( , )
x y
f x y vi
21 11 10 10
( , ) f x y x y x y = ;
5)
2 3
(5)
( , )
x y
f x y vi ( , ) ln( ) f x y x xy = ; 6)
6 2
(8)
( , )
x y
f x y vi
10
( , ) ln f x y x y y = ;
7)
15 5
(20)
( , )
x y
f x y vi ( , ) ln
x
f x y e y = ; 8)
3 3
(6)
( , )
x y
f x y vi ( , ) sin(2 ) f x y x y = ;
9)
2
( , )
x y
f x y

vi ( , ) arctan( ) f x y xy = ; 10)
2
( , )
xy
f x y

vi ( , ) cos( sin ) f x y y x = ;
11)
2 4
(6)
( , )
x y
f x y vi
3 3
( , ) sin cos f x y x y y x = ; 12)
2 3
(6)
( , , )
x y z
f x y z vi ( , ) ln( ) f x y x y z = .

Cu 8*. Tnh cc o hm cp cao sau y ( , 2 n m )
1)
(2 )
( , )
n n
n
x y
f x y vi
3
( , )
n y
f x y x e

= ; 2)
(2 )
( , )
n n
n
x y
f x y vi
3
( , )
x y
f x y e

= ;
3)
(2 )
( , )
n n
n
x y
f x y vi
1 2
( , )
n n n
f x y x y x y

= ; 4)
1
( )
( , )
n
n
x y
f x y

vi ( , ) arctan
n
f x y x y = ;
5)
2 2
( )
( , )
n
n
x y
f x y

vi
2
( , ) ln
y
f x y e x = ; 6)
2 2
( )
( , )
n
n
x y
f x y

vi ( , ) ln
n
f x y x y y = ;
7)
( )
( , )
n m
n m
x y
f x y

vi ( , ) 2
x nm
f x y y = ; 8)
( )
( , )
n m
n m
x y
f x y

vi
1
( , )
2
f x y
x y
=

;
9)
( )
( , )
n m
n m
x y
f x y

vi ( , ) ln( ) f x y x y = ; 10)
( )
( , )
n m
n m
x y
f x y

vi
2
1
( , )
( )
f x y
x y
=

.

Cu 9*. Tnh o hm ring cp hai
2 2
, ,
xy
x y
z z z

ca cc hm s hp sau
1)
2 2
2 u v
z e

= vi
2 2
cos , u x v x y = = ; 2)
2 2
ln( ) z u v = vi ,
x
u xy v
y
= = ;
3)
2
v
z u = vi
2 2
2 , u x v x y = = ; 4)
2
ln( ln ) z u v = vi ,
x
u xy v
y
= = ;
5) arctan( ) z u v = vi
2
2 2
1
, u x v
x y
= =

; 6)
2
arcsin( ) z u v = vi
2
, u xy v x y = = .
7) arctan
u
z
v
= vi
2 2
1, 1
x x
u e v e = = ; 8)
2
ln z u v = vi
2 2
, u xy v x y = = .

Cu 10*. Tnh o hm cp hai ( ) y x

ca cc hm s n ( ) y y x = xc nh bi cc phng trnh sau


ThS. on Vng Nguyn Bi tp thng k Ton cao cp A3 i hc nm hc 2011 2012

Trang 42
1)
3 2 2
ln x y x y x = ; 2)
2 y x xy
xe y e e = ; 3)
2 2
ln arctan
y
x y
x
= ; 4) ln
y
x
y xe
y
= ;
5)
2 2
ln ln( ) x y x y = ; 6)
2 2
1
arctan
x
y x y
=

; 7)
2
arcsin ln( )
2
x y
x y

= ; 8) sin arccos
y
x
y e
y
= .

Cu 11*. Chng minh rng:
1) Hm s
2 2
1
ln z
x y
=

tha phng trnh Laplace


2 2
0
x y
z z

= ;
2) Hm s
y
z xf
x
1

=


( )
( f l hm s c o hm cp hai lin tc) tha phng trnh
( ) 2 2
2
.
xy
x y
z z z

= ;
3) Hm s
y y
z f xg
x x
1 1

=



( ) ( )
( , f g kh vi n cp hai) tha phng trnh
2 2
2 2
2 0
xy
x y
x z xyz y z

= .
4) Hm s . (cos( )) z y f x y = ( f l hm s kh vi) tha phng trnh
x y
z
z z
y

= ;
5) Hm s
2 2
( )
y
z
f x y
=

( f l hm s kh vi) tha phng trnh


2
1 1
. .
x y
z
z z
x y y

= ;
6) Hm s
2
. ( )
3
x
z f xy
y
= ( f l hm s kh vi) tha phng trnh
2 2
. . 0
x y
x xy z y z = .

Cu 12. Tnh vi phn cp mt ch ra ca cc hm s sau y
1)
4
( 1; log 7) df vi ( , ) 4
n y
f x y x = ; 2) (3; 1) df vi
5
( , ) ln f x y x y = ;
3) (1; 2) df vi ( , ) arctan( ) f x y x y x = ; 4) (1; 2) df vi
2 3
( , ) arctan( ) f x y x xy = .

Cu 13. Tnh vi phn cp hai ca cc hm s sau
1)
2
2 sin( ) z x xy xy = ; 2)
2
2
sin
y
z x e = ; 3)
2
sin
y
z xe y y x = ;
4) ln
xy
z e y x = ; 5)
2 2
sin z x x y = ; 6)
2 2
cos z x x y = .
7)
2 2
z x y y x = ; 8) sin( )cos( ) z x y xy = ; 9)
2
ln( ) z x x y = ;
10*)
lny
z x = ; 11) arctan
y
z
x
= ; 12*)
( )
2 2
ln z x x y = .

Cu 15. Tnh vi phn cp ba
3
( , ) d f x y ca cc hm s sau
1)
6
( , )
x
f x y x y
y
= ; 2) ( , ) sin( 2 ) f x y x y = ; 3) ( , ) ln(2 ) f x y x y = ;
4)
sin
( , )
x y
f x y e = ; 5) ( , ) .3
y
f x y x = ; 6)
2
( , ) ln f x y y x = .

Cu 16. Tm vector gradient v tnh o hm theo hng (2; 2; 1) v =

ca cc hm s f ti im M sau
1)
6
( , , ) sin f x y z x y y z = , 1; 3;
3
M

1



( )
; 2)
2 2 2
( , , ) ln( ) f x y z x y z = , (1; 4; 5) M ;
3)
2 2 2
( , , ) f x y z z x y = , (4; 3; 1) M ; 4)
2 2
( , , ) f x y z x y z = , (1; 4; 3) M ;
5)
2 3
( , , )
xy z
f x y z xe = , (0; 2; 1) M ; 6)
2 2 2
( , , )
xyz
f x y z
x y z
=

, (0; 1; 1) M ;


ThS. on Vng Nguyn Bi tp thng k Ton cao cp A3 i hc nm hc 2011 2012

Trang 43

II. CC TR HM HAI BIN S

Cu 1. Tm cc tr a phng (t do) ca cc hm hai bin s sau
1)
3 2
( , ) 27 2 f x y x x y y = ; 2)
4 2 2
( , ) 8 5 f x y x x y = ; 3)
3 3
( , ) 12 3 f x y x y x y = ;
4)
4 4
( , ) 4 32 f x y x y x y = ; 5)
3 2
( , ) 3 6 f x y x y x y = ; 6)
1 1
( , ) f x y xy
x y
= ;
7) ( , ) (1 )( ) f x y xy x y = ; 8)
3 2
( , ) 12 8 f x y x y x y = ; 9*)
2 2
4
( , )
y x y
f x y e

= ;
10) ( , )
y
f x y x y xe = ; 11)
2 3
( , ) (3 2 1) f x y x y x y = ; 12*)
2 2
( , ) 1
4 9
x y
f x y xy = .

Cu 2. Tm cc tr a phng (c iu kin) ca cc hm hai bin s sau
1) Hm s
2
ln( 2 ) z x y = vi iu kin 2 0 x y = ;
2) Hm s
2
ln 1 z x y = vi iu kin 3 x y = ;
3) Hm s
2
( 1) 3 2 z x y x = vi iu kin 1 0 x y = ;
4) Hm s
2
( 1) 3 2 z x y x = vi iu kin 1 0 x y = ;
5) Hm s
3
9 3 z x x y = vi iu kin
2
1 0 x y = .

Cu 3. Tm cc tr a phng (c iu kin) ca cc hm hai bin s sau
1) Hm s 2 z x y = vi iu kin
2 2
1 x y = ;
2) Hm s
2 2
12 2 z x xy y = vi iu kin
2 2
2 1 x y = ;
3) Hm s 8 z x y = vi iu kin
2 2
2 x y = ;
4) Hm s
2 2
z x y = vi iu kin
2 2
2 4 0 x x y y = ;
5) Hm s
1 1
z
x y
= vi iu kin
2 2
1 1 1
4 x y
= .

Cu 4*. Dng phng php nhn t Lagrange, tm im M thuc:
1) ng trn
2 2
1 x y = v c khong cch n ng thng 3 x y = ngn nht, di nht;
2) ng trn
2 2
4 0 x y x = v c khong cch n ng thng 10 x y = ngn nht, di nht;
3) elip
2
2
1
4
x
y = v c khong cch n ng thng 6 0 x y = ngn nht, di nht;
4) elip
2 2
1
4 9
x y
= v c khong cch n ng thng 6 0 x y = ngn nht, di nht.

Cu 5*. Tm cc tr ton cc (gi tr max min) ca cc hm hai bin s sau
1) Hm s
3 3
( , ) 3 f x y x y xy = trn min 0 2, 1 2 x y ;
2) Hm s
2 2
( , ) f x y x y xy x y = trn min 0, 0, 3 x y x y ;
3) Hm s
2
( , ) f x y xy = trn min
2 2
1 x y ;
4) Hm s
2 2
( , ) f x y x xy y = trn min | | | | 1 x y ;
5) Hm s
2 2 2
( , ) 4 f x y x y x y = trn min 0 | | 1, 0 | | 1 x y ;
6) Hm s
4 4
( , ) 4 2 f x y x y xy = trn min 0 3, 0 2 x y ;
7) Hm s
3 4
( , ) 2 f x y x y = trn min
2 2
1 x y .
..
ThS. on Vng Nguyn Bi tp thng k Ton cao cp A3 i hc nm hc 2011 2012

Trang 44

Chng 2. TCH PHN BI

I. TCH PHN BI HAI (KP)

Cu 1. a cc tch phn kp ( , )
D
I f x y dxdy =

v tch phn lp, bit min D gii hn bi


1) 3 y x = v
2
y x = ; 2)
2
2 y x x = v
2
2 4 y x x = ;
3) y x = v 2 y x = ; 4)
2
y x = v
3
y x = ;
5) 3 y x = v
2
2 y x = ; 6) 3, 5, 3 2 4 0 x x x y = = = v 3 2 1 0 x y = ;
7)
2 2
1, 0, 0 x y x y ; 8) 1, 1, 0 x y x y x .
9)
2 2
, 4 y x y x ; 10)
2 2
( 2) ( 3) 4 x y ;
11)
2
, y x y x = = ; 12)
2 2
1
4 9
x y
.

Cu 2. i th t ly tch phn ca cc tch phn sau
1)
2
2
1 2
( , )
x
I dx f x y dy =

; 2)
2 4
1 2
( , )
x
I dx f x y dy

=

; 3)
3
1
0 0
( , )
x
I dx f x y dy =

;
4)
1
0 1
( , )
x
e
I dx f x y dy =

; 5)
ln2 2
0
( , )
x
e
I dx f x y dy =

; 6)
2
2 2
1 2
( , )
x x
x
I dx f x y dy

=

;
7)
ln
1 0
( , )
e x
I dx f x y dy =

; 8)
1
0
( , )
x
x
I dx f x y dy =

; 9)
2
1 1
1 0
( , )
x
I dx f x y dy

=

;
10)
4
1
0
( , )
y
y
I dy f x y dx =

; 11)
3 9
0
9
( , )
x
x
I dx f x y dy


=

; 12)
2
2
9 3
0
9
( , )
y
y
I dy f x y dx


=

.

Cu 3. Chuyn cc tch phn kp sau sang ta cc
1)
2 2
( )
D
I f x y dxdy =

, bit min D gii hn bi


2 2
4 x y y ;
2)
2 2
( )
D
I f x y dxdy =

, bit min D gii hn bi


2 2
4 x y x ;
3)
( )
2 2
D
I f x y dxdy =

, bit min D gii hn bi


2 2
1, 0 x y y ;
4)
( )
2 2
D
I f x y dxdy =

, bit min D gii hn bi


2 2
2 , 0 x y x y ;
5) ( , )
D
I f x y dxdy =

, bit min D gii hn bi


2 2
1, 1 x y x y ;
6) ( , )
D
I f x y dxdy =

, bit min D gii hn bi


2 2
1, 1 x y x y .

Cu 4. Tnh cc tch phn kp sau y
1) (sin 2cos )
D
I x y dxdy =

, trong : 0 ; 0
2
D x y

' '
1 1
1 1

! !
1 1
1 1 + +
;
ThS. on Vng Nguyn Bi tp thng k Ton cao cp A3 i hc nm hc 2011 2012

Trang 45
2) ln
D
x
I ydxdy
y
=

, trong : {0 2; 1 } D x y e ;
3)
5 10
sin cos
D
I x ydxdy =

, trong : 0 2 ; 0
4
D x y

' '
1 1
1 1

! !
1 1
1 1 + +
;
4)
2
2
1
D
x
I dxdy
y
=

, trong : {0 1; 0 1} D x y ;
5)
2
( 1)
D
dxdy
I
x y
=

, trong : {0 1; 0 1} D x y ;
6)
2
( )
D
dxdy
I
x y
=

, trong : {1 2; 0 1} D x y ;
7) ( )
x y
D
I e e dxdy =

, trong : {0 1; 0 1} D x y ;
8) (sin cos )
D
I x y dxdy =

, trong : {0 2 ; 0 } D x y ;
9)
cos
D
y
I dxdy
x
=

, trong : 1; 2; 0;
2
D x x y y

' '
1 1
1 1
= = = =
! !
1 1
1 1 + +
;
10) ln
D
I x ydxdy =

, trong : { 0; 2; 1; } D x x y y e = = = = ;
11) (3 2)
D
I x dxdy =

, trong min D l OAB vi O(0; 0), A(1; 0), B(1; 1);


12) 2( )
D
I x y dxdy =

, trong min D l OAB vi O(0; 0), A(1; 0), B(1; 1);


13)
y
x
D
I e dxdy =

, trong : { 1; 0; } D x y y x = = = ;
14) 2
D
I xydxdy =

, trong : { ; } D y x y x = = ;
15)
D
I xdxdy =

, trong
2 2
: { 2 ; 2 4 } D y x x y x x = = .

Cu 5. Chuyn sang ta cc v tnh cc tch phn sau trong ta mi
1)
2 2 2
( )
D
I x y dxdy =

, trong D l hnh trn


2 2
1 x y ;
2)
2 2
D
dxdy
I
x y
=

, trong D l hnh trn


2 2
9 x y ;
3)
2 2
D
I x y dxdy =

, trong D l hnh vnh khn


2 2
1 4 x y ;
4)
2 2
D
I x y dxdy =

, trong D l phn hnh trn


2 2
4 x y thuc gc phn t th nht.
5)
2 3
D
I x y dxdy =

, trong D l na hnh trn


2 2
0, 1 x x y ;
6)
2 2
( )
D
I x y dxdy =

, trong D l na hnh trn


2 2
4, 0 x y y ;
ThS. on Vng Nguyn Bi tp thng k Ton cao cp A3 i hc nm hc 2011 2012

Trang 46
7)
2 2
2 2
1
1
D
x y
I dxdy
x y

=

, trong
2 2
: { 1, 0, 0} D x y x y ;
8)
2 2
4
D
dxdy
I
x y
=

, trong
2 2
: { 4, 0, 0} D x y x y ;
9) 1
D
y
I dxdy
x
1

=


( )

, trong
2 2
: {1 2 } D x y x ;
10)
2 2
2
D
x y
I dxdy
y

, trong
2 2
: {1 2 } D x y y ;
11*)
2 2
[ln( ) ]
D
I x y xy dxdy =

, trong
2 2 2 4
: { , | | } D e x y e y x ;
12*)
2 2
2 2
1
D
x y
I dxdy
a b
=

, trong
2 2
2 2
: 1
x y
D
a b
.

Cu 6. Tnh din tch hnh phng S gii hn bi
1)
2
3 1 y x x = v 7 1 0 x y = ; 2)
2
2 1 y x x = v 1 0 x y = ;
3) 2 y x = v y x x = ; 4) 1,
x
x y e x = = v
x
y e x

= ;
5) 2 x y = v
2
3
y
x = ; 6)
3
y x = v y x = ;
7) sin , cos , 0 y x y x x = = = v
4
x

= ; 8)
2
4 y x = v
2
2 8 y x = .

Cu 7. Tnh th tch V ca min gii hn bi
1)
2 2
1, 4, 0 x y z z = = = ; 2)
2 2
2 , 3, 0 x y x z z = = = ;
3)
2 2
2 , 3, 0 x y y z z = = = ; 4)
2 2
, 7, 3 x y x z z = = = ;
5)
2 2
4, 0, 7, 5 x y x z z = = ; 6)
2 2
2, 0, 0, 9, 5 x y x y z z = = ;
7)
2 2
2, 0, , 9, 1 x y x y x z z = = ; 8)
2 2
2, 3 , 19, 15 x y y x z z = = .

Cu 8*. Tnh th tch V ca min gii hn bi
1)
2 2
2 2
, 1, 1
x y
z x y
a b
= = = ; 2)
2 2 2 2
4 , 2 2 z x y z x y = = ;
3)
2 2 2 2 2
2 , , 0 x y y x y z z = = = ; 4)
2 2 2
2 , 4, 0 z y x y z = = = ;
5)
2 2 2 2 2
, 2 2 , , z x y z x y y x y x = = = = ; 6) , 2 , 6, 0 y x y x x z z = = = = ;
7)
2 2
, 4, 0 z xy x y z = = = ; 8)
2 2
2 2 2
. , , 0 ( 0)
x y
z a e x y R z a

= = = .

II. TCH PHN BI BA

Cu 1. Tnh cc tch phn bi ba sau
1) 2 I xdxdydz

, trong min

2
: 0 4 , 0 2, 0 x y y z y ;
2) 6 I xzdxdydz

, trong min : {0 , 0 , 0 1} x z y x z z ;
ThS. on Vng Nguyn Bi tp thng k Ton cao cp A3 i hc nm hc 2011 2012

Trang 47
3) 2 I xyzdxdydz

, trong min : {0 1, 2 , 0 } x x y x z y ;
4)
y
I ze dxdydz

, trong min

2
: 0 1 , 0 3, 0 1 x z y z ;
5)
2
y
I ze dxdydz

, trong min : {0 , 0 , 0 1} x y y z z ;
6) cos( ) I x y z dxdydz

, trong min : 0 , 0 , 0
2
x y y z x

' '
1 1
1 1

! !
1 1
1 1 + +
;
7)
2
sin I x ydxdydz

, trong min : {0 , 0 , 0 } x y xz z x ;
8)
5
cos( ) I yz x dxdydz

, trong min : {0 1, 0 , 2 } x y x x z x ;
9) cos I xy zdxdydz

, trong min : 0 , 0 , 0
2
x y y z z

' '
1 1
1 1

! !
1 1
1 1 + +
;
10) I dxdydz

, trong min

2
: 4 2 4 2 , 4 2 , 0 2 z x z x y z z .

Cu 2. Chuyn cc tch phn sau sang ta tr hoc ta cu
1) ( , , ) I f x y z dxdydz

, trong l min gii hn bi cc mt


2 2
z x y = v 4 z = ;
2) ( , , ) I f x y z dxdydz

, trong l phn hnh tr


2 2
1 x y v 1 4 z ;
3) ( , , ) I f x y z dxdydz

, trong l min gii hn bi cc mt


2 2
2 x y x = ,
2 2
z x y = , 0 z = ;
4)
2 2
( , ) I f x y z dxdydz

, trong l phn chung ca hai hnh cu:


2 2 2 2
x y z R v
2 2 2 2
( ) x y z R R ;
5)
2 2 2
( ) I x y z dxdydz

, trong l min
2 2 2
1 4 x y z ;
6)
2 2 2
I x y z dxdydz

, trong l min
2 2 2
4 x y z ( 0 z );
7) ( , ) I f x z dxdydz

, trong l 1/8 hnh cu


2 2 2 2
x y z R thuc tam din ta th nht;
8)
2 2
( , ) I f x y z dxdydz

, trong l na hnh cu
2 2 2 2
x y z R ( 0 x );
9)
2 2 2
( ) I f x y z dxdydz

, trong min l phn hnh nn


2 2 2
z x y ( 0) z nm trong
hnh cu
2 2 2
16 x y z .

Cu 3. Tnh cc tch phn bi ba sau
1) 6 I xydxdydz

, trong min gii hn bi 1 0, , 0, 1, 0 x y z y x y x z = = = = = ;


2) I ydxdydz

, trong min gii hn bi 2 2 4 0, 0, 0, 0 x y z x y z = = = = ;


ThS. on Vng Nguyn Bi tp thng k Ton cao cp A3 i hc nm hc 2011 2012

Trang 48
3)
2 y
I x e dxdydz

, trong min gii hn bi


2
1 , 1, 1, 0 z y x x z = = = = ;
4) I xydxdydz

, trong min gii hn bi


2 2
, , 0, 0 y x x y z x y z = = = = ;
5) I xdxdydz

, trong min gii hn bi


2 2
4 4 , 4 x y z x = = ;
6) I zdxdydz

, trong min gii hn bi


2 2
9, 3 , 0, 0, 0 y z y x x y z = = ;
7) I ydxdydz

, trong min gii hn bi


2 2
4 4 , 0 y x z y = = ;
8) I dxdydz

, trong min gii hn bi


2
, 2 4 0, 0 z x y z y = = = ;
9)
2 2
z
I dxdydz
x z

, trong min gii hn bi


2 2
1 2, 2 x z y ;
10)
xy
I dxdydz
z

, trong min gii hn bi


2 2 2
4 , 1, 0, 0, 0 x y z z x y z = = .

Cu 4. Bng cch chuyn sang ta tr hoc ta cu, hy tnh cc tch phn bi ba sau
1)
2 2
dxdydz
I
x y

, trong min
2 2
: { 4, 0 2} x y z ;
2)
2 2
2 2
cos x y dxdydz
I
x y

, trong min
2 2 2
: { , 0 3} x y z ;
3)
2 2
dxdydz
I
x y

, trong min gii hn bi cc mt 0 z = v


2 2
4 z x y = ;
4)
2 2
cos I x y dxdydz

, trong min gii hn bi cc mt 8 z = v


2 2
1 z x y = ;
5)
( )
2 2
ln 1 I x y dxdydz

, trong min
2 2
: { 4, 0 3} x y z ;
6)
2 2
I x y dxdydz

, trong min
2 2
: { 9, 1 2} x y z ;
7) I xydxdydz

, trong gii hn bi
2 2 2 2
1, , 0 x y z x y z = = = ;
8)
2 2
( ) I x y dxdydz

, trong gii hn bi
2 2 2 2 2
2 , , 0 x y z Rz z x y z = = ;
9)
2
[( ) ] I x y z dxdydz

, trong gii hn bi
2 2 2
( 1) , 0 z x y z = = ;
10)
2 2 2
I x y z dxdydz

, trong min l hnh cu


2 2 2
0 x y z z ;
11)
2 2
I z x y dxdydz

, trong gii hn bi
2 2
, 1 z x y z = = ;
12) I dxdydz

, trong gii hn bi
2 2 2 2 2
, 1 z x y x y z = .
..

ThS. on Vng Nguyn Bi tp thng k Ton cao cp A3 i hc nm hc 2011 2012

Trang 49

Chng 3. TCH PHN NG TCH PHN MT

I. TCH PHN NG

Cu 1. Tnh cc tch phn ng loi 1 sau y
1) ( )
C
I x y dl =

, trong C c phng trnh 1, 0 1 x y x = ;


2)
2
( )
C
I x y dl =

, trong C c phng trnh , 0 x y a x a = ;


3) ( )
C
I x y dl =

, trong C c phng trnh 1, 0 1 x y x = ;


4)
5 2
C
I x y dl =

, trong C c phng trnh , 0 y x x a = ;


5)
5
sin
C
I y dl =

, trong C c phng trnh , 0 2 y x x = ;


6) (6 6 2)
C
I x y dl =

, trong C c phng trnh 3 4 0, 0 1 y x x = ;


7)
2
(2 3 )
C
I x y dl =

, trong C l on thng ni cc im A(0; 0) v B(1; 1);


8) ( )
C
I x y dl =

, trong C l on thng ni cc im A(0; 1) v B(1; 2);


9)
2
( )
C
I x y dl =

, trong C l on thng ni cc im A(2; 0) v B(0; 2);


10)
2
8
1 4
C
x
I dl
x
=

, trong C l parabol
2
y x = ni im cc im A(0; 0) v B(1; 1);
11)
C
I xydl =

, trong C l ng bin ca hnh vung 0 2, 0 2 x y ;


12) ( )
C
I x y dl =

, trong C l ng bin ca hnh vung 0 2, 0 2 x y ;


13) ( )
C
I x y dl =

, trong C l ng bin ca tam gic vi cc nh O(0; 0), A(1; 0) v B(0; 1);


14)
C
I xydl =

, trong C l ng bin ca tam gic vi cc nh A(1; 0), B(0; 1) v C(1; 0);


15)
2 2
( )
C
I x y dl =

, trong C l ng trn
2 2 2
x y R = ;
16)
2 2
( )
C
I x y dl =

, trong C l 1/4 ng trn


2 2
16, 0, 0 x y x y = .

Cu 2. Tm di cc cung trn C c phng trnh sau

1)
2 2
4 x y = tha iu kin y x ; 2)
2 2
4 x y = tha iu kin , y x y x ;
3)
2 2
16 x y = tha iu kin 3 y x ; 4)
2 2
25 x y = tha iu kin 3 , 0 y x y ;
5)
2 2
25 x y = tha iu kin 3 , 0 y x x ; 6)
2 2
144 x y = tha iu kin 3 , y x y x ;
7)
2 2
16 x y = tha iu kin 3 , y x y x ; 8)
2 2
4 x y = tha iu kin , 3 y x y x .

ThS. on Vng Nguyn Bi tp thng k Ton cao cp A3 i hc nm hc 2011 2012

Trang 50
Cu 3. Tnh cc tch phn ng loi 2 sau
1)
AB
I ydx xdy =

, AB ly theo ng
2 2
1 x y = nm gc phn t th nht ly theo chiu dng;
2)
AB
I ydx xdy =

, AB ly theo ng
2 2
1 x y = nm gc phn t th hai ly theo chiu m;
3)
AB
I xdy ydx =

, AB ly theo ng
2
2
1
4
x
y = nm gc phn t th nht ly theo chiu m;
4)
AB
I xdy ydx =

, AB ly theo ng
2
2
1
4
x
y = nm gc phn t th hai ly theo chiu dng;
5) 2
AB
I xdx dy =

, AB ly theo ng
2 2
1 x y = nm gc phn t th t ly theo chiu dng;
6) 2
AB
I xdx dy =

, AB ly theo ng
2 2
1 x y = nm gc phn t th ba ly theo chiu m;
7) 2
AB
I ydx =

, AB ly theo ng
2 2
1 x y = nm phn t th hai ly theo chiu dng;
8) 4
AB
I xdy =

, AB ly theo ng
2 2
1
9 4
x y
= nm gc phn t th t ly theo chiu m.

Cu 4. Tnh cc tch phn ng loi 2 sau
1)
3 3
(2 4 1) (2 4 1)
AB
I xy x dx xy y dy =

ly theo ng 1 y = i t im A(0; 1) n B(1; 1);


2)
3 3
(2 4 1) (2 4 1)
AB
I xy x dx xy y dy =

ly theo ng 2 x = i t im A(2; 1) n B(2; 0);


3) ( 2 1) ( 1)
AB
I y x dx y dy =

ly theo ng 1 y x = i t im A(0; 1) n B(1; 0);


4)
2
2
OA
I xydx x dy =

ly theo ng 0 x y = i t gc to O n im A(1; 1);


5)
2 2
( 1) ( 3)
OA
I xy dx yx dy =

ly theo ng
2
2 y x = i t gc to O n im A(1; 2);
6)
2
2
AB
I xydx x dy =

ly theo cung parabol


2
y x = i t im A(1; 1) n B(1; 1);
7) ( 2 ) (4 )
OA
I y x dx y x dy =

ly theo cung
3
y x = i t im O(0; 0) n A(1; 1);
8)
3
( )
OA
I ydx y x dy =

ly theo cung
2
2 y x = i t im O(0; 0) n A(2; 2);
9)
2 3
6 2
AB
I x ydx x dy =

ly theo cung
4
y x = i t im A(1; 1) n B(1; 1);
10)
AB
I ydx xdy =

ly theo cung parabol


2
2 1 y x = i t im A(0; 1) n B(1; 3).

Cu 5. p dng cng thc Green, tnh cc tch phn ng loi 2 sau
1) sin cos
C
I y xdx xdy =

, trong C l bin ca hnh vung [ 1; 1] [0; 2] D = ;


2)
2 2
3
C
I xy dx x ydy =

, trong C l bin ca hnh ch nht [0; 1] [0; 2] D = ;


3)
2
( 3) (2 3 2)
C
I x y dx xy x dy =

, trong
2 2
: 1 C x y = ;
ThS. on Vng Nguyn Bi tp thng k Ton cao cp A3 i hc nm hc 2011 2012

Trang 51
4) ( 3) ( 3 5)
C
I x y dx x y dy =

, trong
2 2
: 1 C x y = ;
5)
2 2 2
( ) ( )
C
I x y dx x y dy =

, trong
2 2 2
: C x y R = ;
6)
2
(3 ) 2 ( 1)
C
I x y dx x y dy =

, trong
2 2 2
: C x y R = ;
7) ( 3sin ) (2 cos )
C
I y x dx x y dy =

, trong
2 2
: 16 C x y = ;
8) (3 4 cos ) (4 5cos )
C
I y x dx x y dy =

, trong
2
2
: 1
16
x
C y = ;
9) (2 )
y y
C
I e dx x e dy =

, trong
2 2
: ( 1) ( 2) 4 C x y = ;
10) (sin 1) ( cos )
C
I y x dx x x dy =

, trong
2 2
: 1
4 9
x y
C = .


II. TCH PHN MT

Cu 1. Tnh cc tch phn mt loi 1 sau
1)
2
(2 3)
S
I x xy ds =

, trong S l mt
2 2
2 , 1 y x x z = ;
2)
2 2
( 2)
S
I x y xz yz ds =

, trong S l mt
2 2
, 9 z x y x y = ;
3)
S
I xds =

, trong S l mt
2 2
2 0, 6 x y z y z = ;
4) ( )
S
I x y ds =

, trong S l mt ca hnh lp phng [0; 1] [0; 1] [0; 1] ;


5) ( )
S
I x y z ds =

, trong S l mt ca hnh lp phng [0; 1] [0; 1] [0; 1] ;


6) ( )
S
I x y z ds =

, trong S l mt 2, 0 1, 0 1 x y z x y = ;
7) ( )
S
I x y z ds =

, trong S l mt 1, 0 1, 0 1, 0 x y z x y z = ;
8) (2 2 )
S
I xy x y z ds =

, trong S l mt 2 2 2, 0 2, 0 2 x y z x y = ;
9)
2 2
1 4 4
S
ds
I
x y
=

, trong S l mt
2 2
, 0 2, 0 3 z x y x y = ;
10)
2 2
1 4 16
S
ds
I
y z
=

, trong S l mt
2 2 2 2
2 , 4 x y z y z = .

Cu 2. Tnh din tch S ca cc mt sau
1) 2 2 1, 0 1, 0 2 x y z x y = ; 2) 2 2 1, 0 1, 0 2 x y z y z = ;
3)
2 2
2 , 2 x y x z = ; 4)
2 2
2 2 , 4 z x y x y x = ;
5)
2 2
1, 2
4 9
x y
z = ; 6)
2
2
2 2 3, 1
4
x
x y z y = ;
ThS. on Vng Nguyn Bi tp thng k Ton cao cp A3 i hc nm hc 2011 2012

Trang 52
7)
2 2 2 2
, 1 z x y x z = ; 8)
2 2 2 2
, 4 z x y x z x = ;
9)
2 2
4 1, 1
4 9
x y
x y z = ; 10)
2 2
2 2 1, 1
16 9
x y
x y z = .

Cu 3
1) Tnh din tch S ca phn mt cu
2 2 2
100 x y z = nm gia hai mp 8 x = v 6 x = ;
2) Tnh din tch S ca phn mt tr
2 2 2
( 0) x y R z = nm gia hai mp 5 z x = v 3 z x = ;
3) Tnh din tch S ca phn mt cu
2 2 2 2
x y z R = nm trong mt tr elip
2 2
1
9 4
x y
= ;
4) Tnh din tch S ca phn mt cu
2 2 2 2
x y z R = nm trong mt tr
2 2
x y Ry = ;
5) Tnh din tch S ca phn mt nn
2 2
z x y = nm trong mt tr
2 2
1 x y = ;
6) Tnh din tch S ca phn mt nn
2 2
z x y = nm trong mt tr
2 2
2 x y x = ;
7) Tnh din tch S ca phn mt parabolic
2 2
2 z x y = nm gia hai mt 0 z = v 1 z = .

Cu 4. Tnh cc tch phn mt loi 2 sau
1)
S
I zdxdy =

, trong S l mt trn ca mt 2 z = tha iu kin 0 2, 0 2 x y ;


2)
S
I xzdxdy =

, trong S l mt di ca mt 2 z = tha iu kin 1, 0, 0 x y x y ;


3)
S
I xydxdy =

, trong S l mt trn ca mt 4 z = tha iu kin


2 2
2 x y ;
4)
S
I dxdy zdydz =

, trong S l mt di ca mt 2 3 4 x y = tha iu kin


2 2
2 x y ;
5)
2 2
S
dxdy
I
x y
=

, trong S l mt di ca mt 4 z = tha iu kin


2 2
9 x y ;
6)
S
I xyzdxdy =

, trong S l mt di ca mt 4 z = tha iu kin


2 2
1
4 9
x y
;
7)
2
S
I x dydz =

, trong S l mt trn ca mt
2 2 2
1, 0 x y z z = ;
8)
2
S
I x dydz =

, trong S l mt di ca mt
2 2 2
1, 0 x y z z = ;
9)
S
I xydxdy =

, trong S l mt ngoi ca mt
2 2
1, 0 2 x z y = ;
10)
S
I xydxdy =

, trong S l mt trong ca mt
2 2
4, 0 1 x z y = .

Cu 5. Cho S l mt bin ngoi ca khi
2 2 2
{ 4 , 0, 0, 0} x y z z x y z = , dng cng thc
Gauss Ostrogradski bin i cc tch phn mt loi 2 sau y sang tch phn bi ba trong ta cu
1)
2 2 2
S
I y dydz z dxdz x dxdy =

; 2)
2 2 2
S
I x dydz y dxdz z dxdy =

;
3)
2 2 2
S
I x ydydz y zdxdz z xdxdy =

; 4)
3 3 3
S
I z dydz y dxdz z dxdy =

;
5)
3 3 3
S
I xz dydz zy dxdz yz dxdy =

; 6)
3 3
3( )
S
I y dydz x y z ydxdz x dxdy =

;
ThS. on Vng Nguyn Bi tp thng k Ton cao cp A3 i hc nm hc 2011 2012

Trang 53
7)
3 2
3( )
S
I xy dydz xy z dxdz x dxdy =

; 8)
3 3
3( )
S
I yz dydz x yz dxdz y dxdy =

.

Cu 6. Tnh cc tch phn mt loi 2 sau, vi S l mt bin ngoi ca min ch ra
1) 2
S
I zdxdy xdydz ydzdx =

, trong : {0 1, 0 2, 0 3} x y z ;
2) 3 3
S
I zdxdy xdydz ydzdx =

, trong
2 2
: { 4, 0 4} x y z ;
3)
S
I zdxdy xdydz ydzdx =

, trong
2 2 2
: 1 x y z ;
4) 2 2
S
I zdxdy ydydz ydzdx =

, trong
2 2 2
: 4 x y z z ;
5) 2 2 4
S
I xydxdy xdydz ydzdx =

, trong
2 2
2
: 1
4 9
y z
x ;
6) 2 3
S
I ydxdy xdydz ydzdx =

, trong
2 2
2
: 1
4 9
x y
z ;
7) 2 3
S
I xdxdy xdydz ydzdx =

, trong
2 2
: { 1, 0 1} x y z ;
8) 2 3 6
S
I zdxdy ydydz zdzdx =

, trong
2 2
: 1, 0 1
4 9
x y
z
' '
1 1
1 1

! !
1 1
1 1
+ +
;
9)
S
I zdxdy xdydz ydzdx =

, trong
2 2 2
: 9 x y z ;
10) 3 2
S
I xdxdy xdydz ydzdx =

, trong
2 2
2
: 1
4 9
y z
x .
..


Chng 4. PHNG TRNH VI PHN

I. PHNG TRNH VI PHN CP I

Cu 1. Gii cc phng trnh vi phn vi bin phn ly (tch bin) sau y
1)
2
2
0
1
1
dx dy
x
y
=


; 2)
2
(1 ) ln 0 y dx x xdy = ;
3)
2
2
1
1 0
y
dx x dy
y

= ; 4)
2 2
1 1 0 x y dx y x dy = ;
5)
2 2
( 1) ( 1) 0 x y dx y x dy = ; 6) 0, (1) 1
( 1) ( 2)
dx dy
y
x y y x
= =

;
7)
2
cos tan 0 ydx x ydy = ; 8) 0, (1) 0
y
yy
e y
x

= = ;
9)
2
2
1
tan 0, (1)
1 2
x
x
e
e ydx dy y
x

= =

; 10)
2 2
(1 ) , (0) 0
x x
e y dy e dx y = = ;
11) cos( 2 ) cos( 2 ), (0)
4
y x y x y y

= =

; 12) 2 , ( 3) 5
x y
y y

= = ;
ThS. on Vng Nguyn Bi tp thng k Ton cao cp A3 i hc nm hc 2011 2012

Trang 54
13)
3
15
ln 1 0,
16
y y y x y e
1

= =


( )
; 14) , (0) 0
x y x y
y e e y

= = .

Cu 2. Gii cc phng trnh vi phn ng cp sau y
1)
2 2
2
x y
y
y xy

; 2) xy y x

= ;
3)
2
( 2 ) 0 x xy dx xydy = ; 4) sin , (1)
2
y
xy y x y
x

= = ;
5) ln ln
y y
xy x y
x x

= ; 6)
2 2
2 xyy y x = ;
7) tan , (1)
2
y
xy y x y
x

= = ; 8)
2 2 2
4 , (1) 2 x y x xy y y

= = ;
9) ( )arctan
y
xy y x
x

= ; 10) , (1) 0
y
x
xy xe y y

= = ;
11) 2 2 xy y xy

= ;
12)
4 2 2 4 2 2
( 6 ) 4 ( ) 0, (1) 0 x x y y dx xy x y dy y = = .

Cu 3*. Bng cch a v dng ng cp hoc tch bin, hy gii cc phng trnh vi phn sau y
1) (2 1) ( 2 1) 0 x y dx x y dy = ; 2) ( 2) (2 2 1) 0 x y dx x y dy = ;
3) ( 2 3) (2 1) 0 x y dx x y dy = ; 4) ( 4) ( 2) 0 x y dx x y dy = ;
5) 2( ) (3 3 1) 0, (0) 2 x y dy x y dx y = = ; 6) ( 4) ( 2) , (1) 1 y x dy x y dx y = = .
Hng dn. Cc phng trnh trn c dng
1 1 1
2 2 2
a x b y c
y
a x b y c

=

.
Xt h
1 1 1 1 1
2 2 2 2 2
0
,
0
a x b y c a b
a x b y c a b
'
1 =
1
=
!
1 =
1
+
ta c hai trng hp:
Nu 0 th h c nghim duy nht ( ; ) , ta i bin x u = v y v = .
Nu 0 = th ta i bin
1 1 1 1
t a x b y b dy dt a dx = = v a phng trnh v dng tch bin.

Cu 4. Gii cc phng trnh vi phn ton phn sau y
1)
2
2( sin ) ( cos ) 0 xy y dx x x y dy = ;
2) ( sin ) ( cos ) 0
x y
e y y dx e x x y dy = ;
3) ( sin ) ( cos sin ) 0 x y dx x y y dy = ;
4) (cos 2 sin2 ) ( sin cos2 ) 0 y y x dx x y x dy = ;
5) ( sin ) ( cos ) 0
x x
y e y dx x e y dy = ;
6)
2
(arcsin 2 ) ( arctan 1) 0 x xy dx x y dy = ;
7)
2
( ln ) 1 0
2
x
y x y dx x dy
y
1


=

( )
;
8)
2 3
(3 sin ) ( cos ) 0 x y x dx x y dy = ;
9)
2 3
( 3 ) ( 4 ) 0, (0) 0
x y x y
e x dx e y dy y

= = ;
10)
2 2
( ) (2 ) 0, (0) 0
y
x y y dx xy x e dy y = = ;
11)
2 2
(2 ln ) 0, (0) 1
x x
x
xye y dx e dy y
y
1

= =


( )
;
ThS. on Vng Nguyn Bi tp thng k Ton cao cp A3 i hc nm hc 2011 2012

Trang 55
12)
2
(ln 5 sin5 ) 2 cos 5 0, (0)
x
y y x dx y x dy y e
y
1

= =


( )
.

Cu 5. Gii cc phng trnh vi phn tuyn tnh cp 1 v Bernoulli sau y
1)
2
cos xy y x x = ; 2)
2
2
x
y xy xe

= ;
3) cos 1 sin y x y x

= ; 4)
4
4 3
, (1) 0 y y y
x x

= = ;
5)
2
(1 ) arctan x y y x = ; 6)
2
1 arcsin , (0) 0 y x y x y

= = ;
7)
2
cos . ln tan
sin 2
y x
y x
x
1

=


( )
; 8)
2
1
ln , ( )
ln 2
y
y x x y e e
x x

= = ;
9)
1
3 tan3 sin6 , (0)
3
y y x x y

= = ; 10) sin cos 1, 0


2
y x y x y

1

= =


( )
;
11*)
2
(2 3) 0 xy dy y dx = ; 12*)
4
( 2 ) y x y y = ;
13)
2 4 3
2
3 . y y x y
x

= ; 14)
2
2 2
cos
y
y y
x x

= ;
15)
2
1 1
y y
y
x x

=

; 16)
4 5
4 3
x
xy y e x y = ;
17)
2 2
2 tan sin 0 y y x y x = ; 18)
2
2 3
3
3
( 1)sin , (0) 1
1
x y
y y x x y
x
= =

;
19*)
2 2
( ) 0 ydx x x y dy = ; 20*)
2 2
( 2 ) 2 0, (1) 0 y y x y x y

= = .
Hng dn. Trong cc cu 11), 12), 19) v 20) ta xem x l hm cha bit, ngha l dx x dy

= .


II. PHNG TRNH VI PHN CP CAO

Cu 1. Gii cc phng trnh vi phn cp cao (dng khuyt) sau y
1)
(4) 2
1 1
cos , (0) , (0) 0, (0) , (0) 0
32 8
y x y y y y

= = = = = ;
2) sin , (0) (0) 0, (0) 2 y x x y y y

= = = = ;
3) , (0) 0, (0) (0) 2
x
y xe y y y


= = = = ;
4)
4
sin sin2 y x x = ;
5)
2
(1 ) 2 x y xy = ;
6)
2
2 ( ) 1 xy y y = ;
7)
2 2
(1 ) ( ) 1 0 x y y = ;
8) ( 1) 0, (2) 2, (2) (2) 1 x y y y y y

= = = = ;
9)
2
(2 3) 2( ) 0 y y y = ;
10)
2
( ) 0, (0) 1, (0) 2 yy y y y

= = = ;
11*)
2
( ) y yy yy = ;
12*)
2 2
3( ) 4 y yy y = ;
Hng dn. Trong 11) ta s dng ( ) yy

v trong 12) ta chia 2 v cho
2
y ri t
y
z
y

= .
ThS. on Vng Nguyn Bi tp thng k Ton cao cp A3 i hc nm hc 2011 2012

Trang 56
Cu 2. Gii cc phng trnh vi phn tuyn tnh cp cao thun nht vi h s hng sau y
1) 3 8 5 0 y y y

= ; 2) 2 7 0 y y y

= ;
3) 6 0 y y y

= ; 4)
(4)
0 y y = ;
5)
(4)
2 0 y y y = ; 6) 5 8 4 0 y y y y

= ;
7) 5 6 0, (0) 1, (0) 6 y y y y y

= = = ;
8) 10 25 0, (0) 0, (0) 1 y y y y y

= = = ;
9)
6
2 10 0, 0,
6 6
y y y y y e


1 1

= = =



( ) ( )
;
10)
3 3
9 0, 2, 0
2 2
y y y y

1 1

= = =



( ) ( )
;
11)
( )
9 0, 0 0, 1
4
y y y y

1

= = =


( )
;
12)
( )
0, 0 1, 0
3
y y y y

1

= = =


( )
.
Hng dn
Xt phng trnh thun nht cp cao
( ) ( 1) ( 2)
1 2 1
+ + +...+ + 0 ( )
n n n
n n
y a y a y a y a y


=
( , 1, 2,...,
i
a i n = )
Nu phng trnh c trng ca ( )
1 2
1 2 1
... 0
n n n
n n
k a k a k a k a

=
c n nghim thc n
1 2 1
, ,..., ,
n n
k k k k

th phng trnh ( ) c n nghim ring


1 2 1
1 2 1
, ,..., ,
n n
k x k x k x k x
n n
y e y e y e y e

= = = =

v nghim tng qut l
1 2 1
1 2 1
...
n n
k x k x k x k x
n n
y C e C e C e C e

=
( , 1, 2,...,
i
C i n = ).

Cu 3. Gii cc phng trnh vi phn tuyn tnh cp hai vi h s hng sau y
1) 4 5 0 y y

= ; 2) 7 1 0 y y

= ;
3) 6 0 y y

= ; 4) 3 0 y y

= ;
5) 2 3 0 y y

= ; 6) 4 4 0 y y

= .

Cu 4. Tm mt nghim ring v gii cc phng trnh vi phn sau y
1) 2 2 2
x
y y y e = ; 2) 2sin 3cos2 y y x x

= ;
3) 4 5 4sin 6cos y y y x x

= ; 4) 2 26 29
x
y y y e = ;
5)
2 3
4 4 ( 4 2)
x
y y y e x x = ; 6) 4 4 cos y y y x

= ;
7)
3
4 3 sin
x
y y y e x = ; 8) 6 8 2 sin cos y y y x x x

= ;
9)
2 2
8 12 ( 1)
x
y y y e x = ; 10)
2
3 2
x
y y y e x = ;
11)
2
3 2
x
y y y e x

= ; 12)
3
6 10 sin
x
y y y xe x = ;
13)
2
3 sin y y x x = ; 14)
2
6 8 sin4
x
y y y e x = .
Ht

You might also like