Professional Documents
Culture Documents
1. Lng rut l hin tng on rut pha trn chui vo lng ca on rut pha di theo chiu nhu ng hoc ngc li. Tu theo din bin chia lm 3 loi: lng rut cp tnh tr cn b (di 24 thng tui), lng rut bn cp tr ln v lng rut mn tnh ngi ln. 2. Lng rut cp tnh tr cn b l mt cp cu ngoi khoa hay gp nht la tui ny, cn c pht hin v x tr sm, trnh hoi t rut gy t vong. 3. Nhng nm gn y, nh c Chn on v iu tr sm hn, nh nhng tin b v gy m hi sc tr em, c bit nc ta nh p dng rng ri phng php tho lng bng bm hi vo i trng, t l t vong ca lng rut cp gim i r rt. Ti khoa phu thut tr em bnh vin Vit c, t l t vong do lng rut cp t 25,4% (1957 1967) gim xung cn 1,71% (1980 1984) v 5 nm gn y (1999 2003) khng c t vong. II. Nguyn nhn sinh bnh: Lng rut cp c nhiu nguyn nhn gy ra: 1. Nguyn nhn thc th: Ch c 2 8% lng rut cp tm c nguyn nhn khi m: Manh trng v i trng ln di ng, khng dnh hoc Mt s trng hp lng rut cp c khi im l ti tha ch dnh lng lo vo thnh bng sau. Meckel, polyp, u, rut i hay bi giun. 2. Nguyn nhn khng r rng: Phn ln lng rut cp c nguyn nhn khng r rng. C nhiu cch gii thch khc nhau gii thch c ch lng rut. 1) Thuyt virus: Cc tc gi theo thuyt ny cho rng do mt nhm virus gy vim hch mc treo, gy kch thch v gy ri lon cc phn x thn kinh thc vt, lm thay i nhu ng rut gy nn lng rut. Trn thc t: 1
hch mc treo r. lin quan n virut. 2) Thuyt gii phu: Mt s tc gi nhn thy tr em t 4 12 thng tui manh trng pht trin to nhanh hn nhiu so vi hi trng, do c s khc nhau v nhu ng gia hi trng v manh trng gy nn lng rut. Gi thit ny gii thch c v sao lng rut hay gp la tui ny v thng xy ra vng hi manh trng. 3. yu t thun li: Lng rut cp thng t thy nguyn nhn c th nhng ngi ta thy c mt s yu t thun li gy bnh: III. Tui: Gp nhiu nht 4 8 thng. Gii: Nam b bnh nhiu hn n. T l nam/n = 3/2 Th trng v ch n: hay tr kho mnh, b bm v Thi tit: Vit nam gp nhiu nht vo ma ng Yu t bnh l: Mt s trng hp lng rut cp xy ra Gii phu bnh: Ba lp: lp ngoi, gia, trong. Mt u ca khi lng: l ni tip gip gia 2 lp gia Mt c khi lng: l ni tip gip 2 lp gia v ngoi. Mc treo nui dng: kt gia 2 lp gia v trong. C
2/1. b sa m. Rt him gp tr gy cm, suy dinh dng. xun (t thng 11 n thng 4 dng lch). sau vim rut, a chy, vim nhim ng h hp. 1. Khi lng: Ct dc mt khi lng n gin ta thy:
khi lng cng hp, mch mu nui dng on rut lng cng b cn tr, rut cng nhanh b hoi t. 2
xut huyt. hi tm, hng li nhanh. C trng hp khi lng cht khng tho ra ht c, hoc khi tho ra on rut thng, hoi t. 4. Phn loi: 1) Da vo v tr lng: Lng rut non: ch c rut non lng vo rut non (lng hi hi trng, hng hi trng). Him gp v kh Chn on. Lng i trng: ch c i trng lng vo i trng Lng rut non vo i trng: hay gp nht, chim 90 (lng manh i trng, i - i trng). Cng t gp. 95% (lng hi manh trng, hi i trng) 2) Trn thc t hay gp 3 loi: Lng rut hi manh trng: u khi lng l van Bauhin, c khi lng l manh trng rng nn d tho. 3
2) Ton thn: Mt nc, nhim trng, nhim c: l , hc hc, st 39 - 40C. 3) Thc th: V. Bng chng nn kh s thy khi lng. Thm trc trng: Mu nu en. C th s thy khi Cn lm sng:
lng. 1. Xquang bng khng chun b: t c gi tr chn on, c gi tr tin lng (nh gi bnh nhn n sm hay mun). Hnh khi m h chu phi hay trn rn tng ng vi v Hnh khng c hi h chu phi: do manh trng di Mc nc hi rut non do tc rut. Lim hi: do rut b hoi t v thng. Chng ch nh tr khi lng. chuyn ln trn.
bm hi hay tht baryt vo i trng. 2. Xquang c bm hi hoc tht baryt ai trng: Nhm 2 mc ch l Chn on va iu tr (tho Xquang bm baryt: cho thy r tn thng c hiu lng). ca lng rut. Nhng ngi chp v c chp b n tia, hn
b. K thut: mch. i trng. m. c. Tiu chun tho lng: Da vo lm sng: + p lc bm hi t ngt tt xung (do hi sang rut non). + Bng chng u. + Khng cn s thy khi lng. Cha chc chn: chp Xquang bng thy hnh nh hi sang rut non l ch nh t ong gia bng, hoc siu m bng kim tra thy mt hnh nh khi lng nu lng rut c tho. Theo di di mn hunh quang tng sng hay siu m: + Manh trng ngm y hi hay baryt. + Mt hnh nh khi lng. + Hi hoc baryt t ngt trn sang rut non. d. Theo di sau tho lng: Bnh thng: sau tho lng tr ng yn, tnh dy chi Pht hin cc bin chng: ngoan, b tt, khng nn, sau 6 8h a phn mu vng. + St cao sau tho lng: ch cn iu tr thuc h st, chm lnh. + Tho cha ht: c bit trong trng hp lng kp hi hi - i trng mc d hi hoc baryt sang rut non nhng vn c th cn st lng hi hi trng. 8
b. K thut:
trn ngc vi chiu lng y khi lng ra. tuyt i khng c ko on rut chui vo khi lng. Nu rut tm, p huyt thanh m v phong b mc treo bng novocain v ch i, nu rut hng tr li th bo tn. Vic ct rut tha, c nh manh trng vi lng rut tm cch gii quyt nguyn nhn nu c: manh trng Ct on rut khi khi lng hoi t: tu theo tnh cp l khng cn thit. di ng, ti tha Meckel trng bnh nhn, kinh nghim phu thut vin, v kh nng gy m hi sc. Sau khi ct on rut c th:
phi, hoi t rut, bc ming ni, bin chng ca hu mn nhn to Bin chng cp tnh ca si ng mt ch: Thm mt phc mc (tc mt cp do si kt Oddi) (y l bin chng hon ton c hc): 1. i cng: 1) Thm mt phc mc l danh t dng ch tnh trng tc mt cp v hon ton do di chuyn ca si ( nht l si nh nm vo vng tng ng vi c tht Oddi) hay nhiu si thp cht phn thp ca ng mt ch cp tnh lm mt ng trn ch tc ca ng mt ch dn n ton b ng mt trong v ngoi gan k c ti mt gin to cp tnh. p lc ng mt tng cao lm nc mt ngm qua thnh ng mt, ti mt v mt gan vo trong bng (thm ra nh m hi v khng c l thng trc tip gia ng mt vi bn ngoi) em theo cc vi khun gy nn tnh trng nhim khun phc mc v nhim c (ban u nc mt cn tng i sch, v sau s tng i bn) 2) thm mt phc mc l mt Chn on trong m. 2. Triu chng lm sng: 1) C nng: Tam chng Charcot: au bng gan in hnh + st + Nn, b trung i tin. 10 vng da. 2) Thc th:
I.
sau lan ra khp bng) nhng bng au v phn ng mnh nht vng h sn phi hay na bng phi. Cm ng phc mc r. Gan to, ti mt to v au. Da, nim mc vng (tc mt). St. Tru mch do au (mt s trng hp). biu hin nhim khun trong nhng gi u cha r
3) Ton thn:
rng. Giai on sau tnh trng nhim khun nhim c r: st cao, rt run, mi kh, li bn, hi th hi. 3. Cn lm sng: 1) Xquang: Chp bng khng chun b hoc chp gan xa c th thy: Gan to, bng ti mt to. Dch gc sn honh phi. Gan to, c th c dch di gan, khoang Morrison. ng mt trong v ngoi gan c th c si phn thp
2) Siu m:
ng mt ch. 3) xt nghim mu: Bilirubin, photphatase kim tng.(tc mt) Bch cu tng cao, bch cu a nhn tng, mu lng Amylase mu tng. Ure c th bnh thng trong nhng gi u.
tng.(nhim khun)
4) xt nghim nc tiu: c sc t mt, mui mt. 4. X tr: 1) Nh gi bi lan trc m. 2) Hi sc: bi ph nc, in gii , khng sinh. 11
sau.
1. i cng:
12
2) Ton thn: + St cao 39 - 40 C. + Mi kh, li bn, hi th hi. i t hay v niu (+/-) Shock do nhim khun nhim c. Da, nim mc vng Bng chng:
3) Thc th:
+ Cm ng phc mc (+). + Co cng thnh bng hay phn ng thnh bng khp bng nht l na bng bn phi. + du hiu tc mt: ti mt to, gan to: thng kh pht hin do b che lp bi tnh trng vim phc mc. G bng c vng thp. Thm trc trng, m o: ti cng Douglas phng v
au. 3. Cn lm sng: 1) Xt nghim mu: du hiu nhim khun: + Bch cu cao (> 15000 20000/mm3), bch cu a nhn tng. 13
3) Siu m: c Ch nh khi nhng bnh nhn c du hiu tc mt khng r trn lm sng (trng hp r vim phc mc v tnh trng bnh nhn nng: khng cn). 4. X tr: 1) Lm bilan v hi sc tt: Truyn dch, dng khng sinh trc m, t sode d dy) 2) M bng ng trng gia trn rn: Gii quyt tnh trng tc mt: + M ng mt ch ly si + t dn lu Kehr. + Ct ti mt nu ti mt c thng tn khng hi phc. Gii quyt tnh trng vim phc mc: + Lau ra bng bng huyt thanh m. + t dn lu bng. 3) Theo di cc bin chng sau m: nhim khun. Bc ming ni, ch khu. Vim ng thn cp. Phi 14
4) Vim ng mt cp cp nu iu tr khng trit s gy nn vim m v p xe ng mt. t ng mt vi khun s trn vo mu gy nhim khun huyt. 2. Lm sng: 1) C nng: Cn au bng gan. Ri lon tiu ho: nn, bun nn. Tnh trng nhim khun: St: st nng, st rt 39 -
15
3) Thc th: + Gan to, mt mm. + Ti mt to va, khng cng lm. + Vng h sn phi c phn ng. + Da, nim mc vng m. Tnh trng ri lon chc nng gan: + thng tn chc nng ng mu ca gan: Cc m chy mu di da hay cng mc mt. 3. Cn lm sng: 1) Mu: nhim khun: Bch cu tng > 15.000/mm3, bch cu Tc mt: a nhn tng. + Bilirubin mu tng bilirubin trc tip tng) + Photphatase kim tng. Amylase tng. Chc nng thn: Ure, creatinin mu tng Chc nng gan:
+ t l prothrombin gim. + Ri lon ng mu (giai on nng). 2) Vi khun: Cy mu v dch mt: 3) Xquang: Chp gan xa: Bng gan to. Bng hi trong ng mt. Si ng mt khng cn quang. Bng ti mt to.
+ Hi trong ng mt. + C th thy nguyn nhn gy tc (si, giun) 5) Chp ng mt: Qua da hay ni soi. xc nh nguyn nhn gy tc mt.
4. iu tr: 1) Nguyn tc: S dng khng sinh: + Hot ph rng: tc dng c vi vi khun k kh ln i kh. + c kh nng ngm tt vo ng mt + Phi hp nhiu loi khng sinh. + Tt nht l theo khng sinh . + Hay dng: Cephalosporin III + Metronidazole + Amyloside. iu chnh cc ri lon in gii, ri lon chc nng cc Gii phng tm thi ng mt: c quan (gan, thn). + Chc mt qua da. + M c tht Oddi qua ni soi. 2) iu tr thc th: m ng mt ch ly si v d vt. Bm ra ng mt. t dn lu Kehr Vim m v p xe ng mt:
IV.
1. i cng: 1) Khi vim ng mt cp khng c iu tr s tin trin sang th nng hn (th ure mu cao, hi chng gan thn, vim m v p xe ng mt). Nh vy vim m v p
17
thnh p xe gan tri nhiu bin chng. gan c th v gy vim phc mc mt. 5) Bnh cnh lm sng: Vim ng mt cp th nng c suy gan, suy thn. Nhng p xe gan.
2. Lm sng: 1) Ton thn: Suy kit nng: Hi chng vng da tc mt r. Cc du hiu suy thn: i t, ure mu cao. Ph 2 chi di. Tnh trng nhim khun nhim c nng: st cao lin Hi th c mi ceton (ure huyt cao). L m. bng co cng, n au khp bng. Gan to 2 thu, c th s thy cc p xe nh ln
2) Thc th:
nn kh s thy.
cng. 3. Cn lm sng: 1) xt nghim: Tnh trng nhim khun nng: + Bch cu tng rt cao: 15.000 20.000/mm3, ch yu l bch cu a nhn trung tnh. + tc mu lng tng cao. Tnh trng tc mt: + Bilirubin tng + Photphatase kim tng. Tnh trng ri lon chc nng ng mu: + T l Prothrombin gim + Thi gian ng mu ko di. Tnh trng suy thn cp: Ure, creatinin mu tng cao. Cy mu: c th c vi khun. bng gan rt to, bng ti mt to. Vm honh phi cao hn vm honh tri. Tng cc ng knh honh nh, honh ct sng. Hnh nh mng phi: phn ng mng phi. Trn dch Hnh nh bin chng: p xe gan v: p xe di c honh
mng phi thc s. (mc nc hi ln) 3) Chp mt qua da hay chp mt ngc dng: hnh nh microapxe dc theo cc ng mt trong gan: hnh nh chm nho, cnh hoa 19
(hnh nh m m c bng cn) 4. bin chng: Nu khng c x tr kp thi, vim m v p xe ng mt c th gy ra cc bin chng sau: v vo bng gy: + Vim phc mc ton th. + p xe di c honh (do c khu tr). + V vo mng phi: trn m mng phi. + V vo ph qun: r mt ph qun. + V vo mng tim: chn p tim cp: nng, thng ch gp do p xe bn tri. 5. iu tr: Cn Chn on phn bit vi p xe gan amip do iu tr hon ton khc nhau.iu tr cn kh khn cho d s dng khng sinh mnh v hi sc tt: t l t vong vn cao (nht l tr em) 1) Hi sc tt. 2) Khng sinh ton thn: 3) M sm: 4) iu tr nguyn nhn tc mt: m ng mt ly si: bm ra ng mt, dn lu Kehr (trng hp bnh nhn qu nng: lm ti thiu: dn lu ti mt). 5) X tr cc p xe: p xe nm trn mt gan: + Cha v su: dn lu bng cch ph cc qua ng mt ra v dn lu cc p xe qua ng Kehr. + Nu cc p xe khu tr: Chn on ct gan (nht l bn gan tri) + v: ht sach (d c nguy c r mt sau ny). 20
+ P xe ng mt do giun. + Vim ng mt do si. + p xe ng mt do si (khong ca). vim ti mt chy mu. Sau 1 s th thut Chn on iu tr: Lot ng mt
+ thng thng gia ng mch v ng mt gan tri. + Vim tc tnh mch ca + Vim ng mt nhim khun chy mu. 4) Sinh l bnh: Mt ng gy nhim khun, vim lot v p xe thnh ng mt ch dn n chy mu. 5) triu chng kinh in: Tam chng Hemobilia: au bng, vng da, nn mu. 2. triu chng lm sng: 1) Chy mu ng mt thng gp trn nhng bnh nhn c tin s bnh l v gan mt (giun chui ng mt, p xe ng mt) tuy vy vn c thi gp trn bnh nhn khng c tin s g v gan mt. 2) C nng: Chy mu ng tiu ho trn: nn mu, i ngoi phn en: + Mu nn: nhng cc mu hay cc thi mu di hnh bt ch (do mu chy trong ng mt ng li theo hnh khun ng mt). + Phn en khm, nt khng thnh khun, c khi ln mu . + Chy mu khng theo quy lut no c nhng dai dng tng t, ko di gy tnh mch nng. + Chy mu thng xut hin sau cc cn au bng qun d di vng gan, nn xong: ht au hay hn (do mu ng li gy dn cng ng mt c tng ra ngoi) 3) Ton thn: hi chng vng da tc mt: Nhiu mc , i khi kn Tnh trng nhim khun: 22 o d nhm vi du hiu mt mu.
3. Cn lm sng: 1) Xt nghim: 3 biu hin: Mc mch mu: Hng cu gim, Hb gim, Hct gim Mc tc mt: Bilirubin mu tng, photphatase kim du hiu nhim khun: Bch cu tng, bch cu a xt nghim gip Chn on phn bit vi x gan: (nhiu mc ). tng. nhn tng. + Amonic mu: + in di protein mu. + Phn ng keo loi 2) Ni soi tiu ho: Ch nh: khi ton trng bnh nhn tng i n Hnh nh: mu chy t bng Valter ra (loi tr mu nh (huyt p > 90mmHg). chy t thc qun hay d dy t trng. 3) Chp mt tu ngc dng: Hnh nh: Nguyn nhn tc mt. Hnh nh p xe:nho thuc phn tn ng mt L phng tin Chn on c tnh cht c hiu nht. 23
mu v ng mt) 4. Chn on phn bit: 1) Chy mu do lot d dy t trng: ton thn: tu mc chy mu. nhim khun: khng st. Tnh cht nn: mu ln thc n. Khm: du hiu mt mu. Xquang: chp d dy. xt nghim: mt mu. ni soi. Ton thn: nng, c biu hin ca suy gan. nhim khun: khng st. Tnh cht nn: Mu ti. Khm: mch mu + x gan Xquang: chp thc qun. xt nghim: mt mu + suy gan. Ni soi: ni soi thc qun.
5. iu tr: 1) Hi sc tch cc: Truyn mu ngay nhm a bnh nhn ra khi tnh trng nguy him. S lng mu v Ch nh ph thuc vo: mch, huyt p, s lng hng cu, Hb, Hematocrit. Bi ph nc, in gii.
24
+ Tht ng mch gan ring. + Ct vng gan c ngun chy mu (trng hp tt nht l xc nh c v tr trc m) thng Ch nh cho ct gan tri. Ct ti mt khi: + Vim dy. + bp khg xp (do mu ng t chc ho gy tc c ti mt). + Si kt hp. + Khi c chy mu ti mt. VI. VII. Vim tu cp do si ng mt: Vim ti mt hoi t hay vim hoi t ng mt ch: 25
2. Vim thn cp: Cc cht ng trong ng mt tro ngc vo mu v bi tit qua thn gy nn. Lm sng: i t. cn lm sng: ure mu tng, ure nc tiu gim.
3. Vim tc tnh mch ca v nhim khun huyt. Si ng mt ch I. i cng: 1. Si ng mt ch l si nm trong ng mt chnh, on t ch ng ti mt gp ng gan chung ti ch ng mt vo t trng (hay t di hp lu 2 ng gan chung ti bng Valter khng k ti mt). 2. Bnh thng gp la tui trng thnh, tng theo tui, khng c s khc nhau nhiu theo gii. 3. Chn on tc mt do si ng mt ch thng d vi cc triu chng au, st vng da xut hin tng t km cc phng php Chn on b tr rt c hiu qu. 4. Din bin ca bnh rt phc tp. Nu khng c iu tr kp thi s gy cc bin chng cp hay mn tnh nguy him ti tnh mng bnh nhn. 5. iu tr: tng i n gin l phu thut ly si v dn lu ng mt (dn lu theo phng php Kehr) nhng kt qu 26
Vit nam t khi gp si ng mt ch n thun, a s l si ng mt ch phi hp vi si trong gan. 2. C ch: sgk. III. IV. Gii phu bnh(?) Lm sng: Sgk.
1. Th in hnh: 1) Tin s: au bng kiu giun chui ng mt. 2) C nng: a. Tam chng Charcot: au, st, vng da din ra theo th t thi gian v ti i ti li nhiu ln, y l mt c im ni bt ca si ng mt ch: au: in hnh l cn au bng gan: + Xut hin v kt thc thng t ngt. + V tr: au vng h sn phi km theo xuyn ra sau lng hay ln vai phi. c th au vng thng v. + Din bin: c lc au m nhng cng c lc au d di (do si gy tc hon ton hay bn phn ng mt lm cho p lc ng mt tng cao). Lc u au ti ch tng cn nhng sau lan rng ra bng, au lin tc km theo nhng bin i ton thn th hin tnh trng vim phc mc. + Cng : ph thuc vo v tr v kch thc vin si cng nh tnh trng vim nhim ng mt. 27
tnh, khng hon ton v trong thi gian ngn. c. Tiu t: nc tiu sm mu (nh nc vi: do c nhiu sc t mt). d. Nga: thng i km vi vng da: l biu hin ca nhim c ca mui mt. 28
tnh trng chung bin i nhanh v cng r khi tc mt lu. St cao lin tc 38 - 39C, nng hn v bui chiu, Mt mi, chn n, gy st nhanh chng. Da nim mc vng, mi kh, li bn, vt gi. Khi vim ng mt nng: hi chng gan thn: nhp tim chm.
+ Suy gan: x gan c chng, mt, xut huyt di da. + Suy thn: li b, i t, v niu. 4) Thc th: a. Da nim mc vng nhiu mc , ph thuc mc v thi gian ng mt, tnh trng nhim khun ng mt. b. Khm bng: Bng t di ng theo nhp th (do au). Vng h sn phi n au v phn ng thnh bng r. Gan to do mt di h sn phi khong 1 khot ngn
tay, thng to u c 2 thu, mt mm, rung gan au. Nu tc mt lu: x gan mt: gan to v chc. c. Ti mt: + Trong t cp: cng to, di ng theo nhp th, c th nhn thy hay s thy, i khi to xung gn h chu phi (c im ny khc vi phng Ty l khi tc mt do si th ti mt teo). + Khi ht t au cp, ti mt xp xung khng thy na.
29
2) Ho sinh: biu hin mt: 10 15mmol/l). Khi c vng da, vng mt thng > 20 mmol/l. GOT, GPT tng, cholesterol, cc thnh phn ca lipid. Phosphatase kim tng:
+ y l enzym do gan tit ra (khi tc mt enzym ny li trong ng mt gy tro ngc vo mu). + Vit nam, s thay i Bilirubin mu r rt hn s thay i v phosphatase kim. + Amylase tng (bnh thng: 10 U/l) nht l vim tu cp do soi mt. 3) Cc du hiu ca vim ng mt nng: Suy thn: Ure, creatinin mu cao, ri lon nc, in gii. Ri lon chc nng gan v ng mu:
+ Gan to, tnh trng nhu m gan. + ng mt trong v ngoi gan gin, dy mng ca thnh ti mt. + Tnh trng ca ti mt: dy mng ca thnh ti (si ti mt gy vim dy ti mt), kch thc ti mt. + Tnh trng si ng mt ch: kch thc, v tr (hnh nh cn sng siu m v bng cn, cc u khc ch c tng m, khng c bng cn). + Cc thng tn khc phi hp. + Hnh nh si trong gan (nu c). Nhc im: Kh chn on trong cc trng hp: + Bnh nhn bo ph. + Bng chng hi do cng dn ng tiu ho. + Si ng mt ch thp + t trng c hi. 3. Chp ng mt: 1) Chp ng mt ngc dng qua ni soi (ERCP): K thut: + a ng ni soi d dy t trng vo on 2 t trng. + ng soi c l nhn bn, nhn r nm rut ln: a ng catheter qua c Oi vo ng mt ch bm thuc cn quang sau chp. Tc dng: + nh gi ng mt v hnh nh si ng mt. + C th dng sonde Dormia ko si xung t trng.
31
6) Chp ng mt ng tnh mch: quang vo tnh mch. + Hnh nh ng mt ch. + Hnh nh ti mt (sau vi gi) nu ti mt cn cng: gin tip nh gi chc nng ti mt. *Hai phng php chp mt qua ng ung v ng tnh mch ch c Chn on trong trng hp tc mt khng vng da, hnh nh thu c thng m v mt nhiu thi gian: nay t dng. 4. Ni soi ng mt (ng cng, mm). 1) Ni soi ng mt trong m: + Kim tra trc tip trong ng mt t bng Valter ti ng ba ng gan. + Mc ch: ly nt si, d vt cn st. Quan st tnh trng ng gan. 2) Ni soi ng mt qua da. 3) Ni soi ng mt qua c tht Oddi. 5. Xquang khng chun b: t c gi tr: Chp bung khng chun b: thng khng thy s ng mt ch do si loi ny khng cn quang, tuy nhin c th thy hnh nh cn quang ca si vi ho di sn phi v trc ct sng hoc c th thy hnh nh cn quang si ti mt. Chp gan xa: Hnh nh gan to, bng ti mt to. 33
cn (tu tng). 7. Xt nghim nc tiu: 1) Tnh trng mt: do mt tro ngc vo mu v bi tit qua nc tiu: Mui mt, sc t mt tng (bnh thng trong nc tiu khng c) 2) Lm albumin, ng: nh gi bilan. 8. Thng t trng (nghim php Hetzer Lyca): t s dng. VI. Chn on: 2. Mc ch: 3. Chn on xc nh: Lm sng: Tam chng Charcot ti din. Cn lm sng: sinh ho, siu m, ERCP.
4. Chn on phn bit: 1) Vi cc bnh vng da, khng tc mt: a. Vim gan virut: Ton thn: + St thng xut hin trc v khi xut hin vng da th ht st. + Mt mi nhiu. C nng: + au: cm gic tng tc vng gan ch khng au d di. + Vng da. + i t. + Tiu vng. + Phn bc mu. Thc th: Gan hi to nhng ti mt khng to. Cn lm sng:
thun.
huyt sc t trong nc tiu. c. Bnh do xon khun gy vng da, chy mu. Da vng nh cam. Chy mu. au nhiu trong cc c. Cn lm sng: thy vi khun mu v nc tiu. Siu
m c gi tr c bit. 2) Vi cc nguyn nhn vng da tc mt. a. U u tu: Ton thn: + Triu chng nhim c r: nga, tim p chm. + Ton trng km. C nng: + Khng au tc vng gan. + Khng st (thi gian u), sau st tng t do c bi nhim. + Vng da tng dn, lin tc. Thc th: + Ti mt cng to nhng khng au. + Nc tiu vng m. + Phn trng, bc mu. 35
+ Chp t trng: khuyt vng on 2 t trng. + Ni soi t trng Chn on xc nh. c. U nang ng mt: Ngi tr: Triu chng tc mt. U h sn phi lin vi gan, khng di ng nh ti mt. Siu m v chp ng mt chn on xc nh. Tr em. t khi au v st. Vng da tng t. Gan v ti mt cng to, khi mm cng nm di h sn Chp khung t trng, ng mt qua da chn on
d. U nang ng mt ch.
phi. xc nh. e. Ung th ng mt: Triu chng tng t u u tu, lm sng c biu hin tc mt (trng hp u di ch tc mt vo ng mt ch). Kch thc ti mt: tu thuc vo v tr gy tc trn ng mt: + U di ch ti mt vo ng mt ch: ti mt cng to, khng nn thy u v khung t trng khng rng. + U trn ch ti mt vo ng mt ch: 36
6. Vng da do vim ti mt v nhim khun ng mt: Chn on phn bit ch yu da vo siu m: VII. Ti mt vim dy, dch quanh ti mt (c th c si ti ng mt ch khng gin, khng thy si. Din bin: (?) mt).
1. Khi tm thi: Tc mt mt phn (do si mt mt phn, co tht hay ph n nim mc thnh ng mt ch) khi iu tr ni (khng sinh, gim co tht) lm ng mt ch gin ra, vim nhim v ph n mt i, ng mt thng tr li: ht st, au, vng da gim dn. Si vn tn ti v bnh nhn n nh trong thi gian di hay ngn ph thuc vo: v tr, kch thc si v s nhim khun ng mt. 2. Din bin cp v bin chng. VIII. Cc th lm sng: Lm sng kinh in v in hnh ca si ng mt 1. Th tc mt: ch + cc du hiu: + au bng gan. + Mc vng da thay i. + Hi chng nhim khun. Chn on xc nh: nh siu m. Trng hp nghi ng tc mt do u ng mt: chp mt
ngc dng hoc m bng thm d.. 2. Th vng da lin tc: Hay gp nhng bnh nhn c tin s din bin ca si mt nhng khng c theo di v chn on sm ngay t u. Nhng du hiu vng da v nim mc trong thi gian di khng gim do si gy vim ng mt dn n tc 37
2. Phng php iu tr: 1) Chun b bnh nhn: Khng sinh v hi sc tch cc trong trng hp nhim khun ng mt nng v c bin chng nng: iu chnh li cc ri lon v chc nng gan: Vitamin K vi ngy trc m (nhm hn ch nhng ri lon ng mu o thiu vitamin K). Khng sinh chng nhim khun ng mt, chng vim tc. Tt nht tm vi khun, khng sinh . La chn khng sinh ngm tt vo ng mt v c theo di vi trc khun ng rut (cephlosporin III, Flagyl ) S dng thuc lm gim co tht ng mt, chng tc nh gi chc nng 1 s tng khc (tim, thn) v iu Nng cao th trng bnh nhn: truyn m, mu trc Chn thy thuc c kinh nghim. 39 mt. chnh cc ri lon nu c. m.
mt.
(c lin quan ti si mt) trc y. a. Phng php m ng mt ly si v dn lu (m m) Gy m: + Gy m ni kh qun. + S dng thuc gin c. + S dng khng sinh ton thn khi khi m. ng m trng gia trn rn hoc ng di sn phi. K thut:
+ M ng mt ch + dn lu Kehr: M ng mt ch ly si. Bm ra ng mt, kim tra si trn gan. Kim tra lu thng on thp ca ng mt ch (nu c iu kin nn chp ng mt hay ni soi ng mt hay siu m gan mt trong m nhm trnh st si). t ng dn lu Kehr (ch T) hoc cc loi dn lu mt dn lu mt cn nhim khun ra khi bng, bo m gi p lc trong ng mt mc gn nh bnh thng trong cc r mt v an ton ch khu khi c m ng mt. Lau ng bng v dn lu di gan. + Dn lu Volleker: Ch nh: khi c vim cht hp c Oddi. K thut: qua ni m ng mt ch a vo ng mt ch 1 sonde thm d v pha c Oddi. Ly u sonde thm d lm nn, dng dao in m dc ch 12h chng 1cm, a c sonde thm d xung t trng. Qua t trng v ni m 40
41
+ Ct ti mt thng qua ni soi (ng ch nh) bng. + Nong ng ti mt hoc m dc ng mt ch theo ng ti mt. + a vo ng mt ch sonde Dormia ly si. + t dn lu Kehr. d. Tn si trong hoc ngoi c th: dng: Xung in thu lc. Siu m, Laser phi hp vi phu thut hay ni soi ng
mt. 42
+ Khng st si. + ng mt khng hp. + Khng c nhim khun ng mt. Ung th i trng tri I. i cng: 1. Trong s cc loi ung th ng tiu ho , ung th i trc trng ng th 2 sau sau ung th d dy. Trong ung th i trng bao gm cc thng tn c tnh xut hin i trng t manh trng n ranh gii gia i trng xch ma v trc trng. 2. Ty theo v tr ca u, ung th i trng c nhiu tn gi khc nhau: ung th manh trng, ung th i trng gc gan, ung th i trng ngang, ung th i trng xch maTrong ung th i trng tri nhiu hn ung th i trng phi. 3. Ung th i trng tri l cc ung th nm on i trng t 1/2 tri i trng ngang, qua gc lch, i trng xung ti ranh gii gia i trng xch ma v trc trng (ung th v tr bn l ny c xp vo loi ung th phn trn bng trc trng). 4. V mt dch t hc: 1) Tui: t l mc tng theo tui: t 20 tui thy xut hin ung th v tng ln r rt t sau 45 tui. 2) Gii. 3) Yu t gia nh, di truyn: C yu t gen bm sinh i vi ung th i trng. Hay gp nhng gia nh c: + Nhiu ngi mc bnh a polypes. 43
thc n c t cht si c th ln men. 5. i vi ung th i trng thi gian tin trin rt lu di, k t khi xut hin khi u cho n khi n t ti khi lng cn thit xut hin triu chng hoc s thy mt khong 5 15 nm. giai on pht trin m thm ny khng c triu chng lm sng nhng hy vng sng ca bnh nhn s tt hn nu c Chn on giai on cha c triu chng. 6. Ngy nay vi tin b ca khoa hc, vic s dng ng soi mm c th Chn on ung th i trng v phu thut a
44
3. ng lan truyn: 1) Ti ch: ung th pht trin ngay thnh rut, nht l lp di nim mc, nhng thng khng i xa qu 2cm cch u chnh. 2) ng trc tip: u lm thng i trng v xm ln ti cc c quan khc. 3) ng mu: ch yu l ng tnh mch i trng ri theo ng tnh mch ca v gan, ln phi v cc ni khc (bung trng). V th m thng thy ung th hay di cn ti gan rt sm. 4) ng bch huyt: theo cc chui hch nm dc theo cc cung ng mch ln, ln n tn gc ng mch mc treo trng trn. 5) Di cn theo lng i trng: cc t chc ung th t khi u ban du, rng vo lng i trng v lan i xa khi v tr ban u. Nhiu cng trnh cho thy trn cng mt ngi bnh c th gp ung th nhiu v tr khc nhau trn khung i trng. Chnh nhng mnh t chc ung th lang thang ny s l nguyn nhn gy nn ung th ti pht ti ming ni sau ny, nu trong khi m khng c nhng bin php hu hiu che bo v thnh bng. 45
cn tc tnh mch ca. + Bng trc trng rng hay c phn. + C mu dnh theo ngn tay hay khng. + C xm ln vo m o, ti cng trc trng bng quang, ti cng trc trng m o hay khng: cm gic cng rp, ln nhn khi ngn tay khm qua thnh trc trng, thnh m o. + C th thy khi ung th trc trng. 2) Cn lm sng: a. Chp Xquang khung i trng c baryt: Tht tho sau bm baryt t trc trng ln. 47
th n dng c nh du phng x tim vo mch mu. Cc khng th ny gn vo cc khng nguyn cng tn do ung th gy ra. Dng my qut tia phng x pht hin Xquang tim phi tm di cn. CTscanner: nh gi mc lan trn ngoi thnh rut MRI Siu m: tm nhn di cn gan, phc mc (lm chm
i vi ung th i trng.
ht k).
49
+ Thng manh trng v i trng gc gan + U th si gy nn hp mt phn i trng. + U di cn ng tnh mch, bch huyt. Lm sng: + Hi chng Koenig. + Thng s thy u. Cn lm sng: hnh ct ct, hnh cng cua, hnh Bin chng: nhim khun, vim phc mc do thng. khuyt. 5. Nhng nguyn nhn dn n chn on mun ung th i trng tri: a s bnh nhn khng i khm ngay t khi xut hin cc triu chng u tin.
50
nhiu trin vng. 2. Phu thut iu tr ung th i trng ngoi bin chng: 1) Chun b sch i trng. 2) Chun b sch i trng. 3) M ct b thng tn v hch bch huyt thuc vng tng ng, ct b u ngay c khi di cn xa. C th ngn nga tc rut v chy mu trong mt thi gian di. 4) Phu thut trit cn: Ct i trng tri i vi ung th phn cn li. Ct i trng ngang khi u nm gia i trng ngang
hoc ct ton b i trng ngang khi u nm nhiu v tr trn i trng ngang. 5) Phu thut tm thi (khi khng cn kh nng ct b u): Lm hu mn nhn to vnh vin trc khi u.
51
52
53
thc n c t cht si c th ln men. 1. i th: mt hay nhiu u, vi cc hnh thi: thnh mi, mm, thng km theo lot gia. 2. Vi th:
3. ng lan truyn: 1) Ti ch: ung th pht trin ngay thnh rut, nht l lp di nim mc, nhng thng khng i xa qu 2cm cch u chnh. 2) ng trc tip: u lm thng i trng v xm ln ti cc c quan khc. 3) ng mu: ch yu l ng tnh mch i trng ri theo ng tnh mch ca v gan, ln phi v cc ni khc (bung trng). V th m thng thy ung th hay di cn ti gan rt sm. 4) ng bch huyt: theo cc chui hch nm dc theo cc cung ng mch ln, ln n tn gc ng mch mc treo trng trn. 5) Di cn theo lng i trng: cc t chc ung th t khi u ban du, rng vo lng i trng v lan i xa khi v tr ban u. Nhiu cng trnh cho thy trn cng mt ngi bnh c th gp ung th nhiu v tr khc nhau trn khung i trng. Chnh nhng mnh t chc ung th lang 56
cn tc tnh mch ca. + Bng trc trng rng hay c phn. + C mu dnh theo ngn tay hay khng. + C xm ln vo m o, ti cng trc trng bng quang, ti cng trc trng m o hay khng: cm gic cng rp, ln nhn khi ngn tay khm qua thnh trc trng, thnh m o. + C th thy khi ung th trc trng. 58
ng vi ung th th si. Hnh lot: th hin bng ng thuc thng xuyn trn phim chp lin tip. C khi i km vi hnh khuyt. Thnh i trng thng tn cng mt v mm mi vn c v mt cc np nim mc. Hnh nh Xquang khng c gi tr khng nh chn on ung th i trng v c nhiu thng tn bnh l khc c th nhm (lao, bnh Crohn, phn, co tht). Cng khng nn chp khung i trng c thuc cn quang khi c du hiu r l ung th i trng v c th gy ra tc rut cp. Soi i trng ng mm dn dn c xu hng thay th cho phim chp khung i trng. Nhng nn phi hp 2 phng php ny v khi soi i trng khng t c ht ton b khung i trng v nhiu khi kt qu soi khng ct ngha c ht cc triu chng. e. Ni soi i trng ng mm: cho nhng bnh nhn nghi ng hay chc chn ung th i trng. Chun b sch i trng, soi trc m, tr trng hp gy Tt nht gy m ng tnh mch soi. Soi ng mm ton b i trng: Pht hin nhng khi u tc hoc nhng nguyn nhn khc khng cho php.
c d > 5cm, c th b st nhng thng tn khi u nm lp di nim mc hay nhng ch gp gc. Sinh thit bt buc nhng v tr nghi ng, nu kt qu gii phu bnh l ung th: m khng cn Xquang. f. xt nghim nh lng CEA huyt thanh: Thng nh lng 2 loi cng lc (CEA v CEA 19-9). Trong ung th i trng c 2 loi u tng cao gp 2 ln bnh thng. 59
th n dng c nh du phng x tim vo mch mu. Cc khng th ny gn vo cc khng nguyn cng tn do ung th gy ra. Dng my qut tia phng x pht hin Xquang tim phi tm di cn. CTscanner: nh gi mc lan trn ngoi thnh rut MRI Siu m: tm nhn di cn gan, phc mc (lm chm Siu m ni soi: nh gi mc xm ln khi u trn
i vi ung th i trng.
ht k). thnh i trng v vng st k khi u. Pht hin cc hch bch huyt to quanh thng tn. Xt nghim c bn: Phn tch nc tiu, s lng bch cu, Hb, Hct, protein,Ca, bilirubin, Photphatase kim, creatinin. Soi hu mn trc trng: + Hnh nh u si lot g cao, mu thm, gia c lot v d chy mu khi chm vo. + Di ng hay khng. 60
1. Tc rut: 62
I. II.
2. phu thut: 1) Ct bn phn rng ri. Trn u > 10cm. Ly mc ni ln. No vt hch R3.
2) Ct ton b d dy. 3. Khng dng ha cht phi hp sau m. IV. Tin lng sng > 5nm trn 90%. 64
55 tui). ung th d dy mang tnh cht gia nh r rt. Nguy c mc bnh cao trong cc th h ca 1 gia nh c ngi b ung th d dy. Nhm mu: nhm mu O c t l ung th d dy cao Cc yu t thun li: hn. + n thc n nhiu nitrosamin trong thc phm lu (da mui). + thc n giu nitrat: c kho, tht hun khi. + Cc thng tn tin ung th: polyp d dy, vim d dy teo. + H.P. + thnh phn Vitamin C trong thc phm gim. 3. Ung th d dy l mt bnh l c tnh, tin trin nhanh, nu mun th kh nng iu tr t kt qu. Tuy nhin vi cc tin b trong chn on nh ni soi, siu m ni soi, gii phu bnh c th pht hin sm giai on ung th mi ch nim mc, di nim mc hoc thi k u ca 65
3. Vi th: dng khng in hnh + U c trn. + U lympho. + U thn kinh. 4. Thm nhim: Theo chiu su: l c s cho vic phn loi ung th sm Theo b rng: l c s cho phu thut ct d dy. Theo h thng hch bch huyt. hay tin trin.
5. Phn loi: 2) Theo thng tn: Giai on u: + I: u li dng polyp. + II: U b mt: 3 loi: hi g ln, phng v lm. + III: Th lot. 66
2) C nng: y tc, mt s trng hp au nng rt. au khng c tnh cht chu k, thng khng lin quan n ba n, i khi au nhiu hn sau n. y bng, kh tiu, m ch: lun xut hin sau khi n. Chn n: Cm gic khng mun n, khng thm n. n Nn, bun nn, hi, chua. Gy st: bnh nhn c cm gic gy hn trc. Theo di Mt mi, thiu mu.
khng tiu cng gy chn n. 3) Ton thn: thy c st cn. 4) Thc th: Khng c g c bit. i khi cc chy mu ca ng tiu ho l du hiu u tin ca bnh. 5) cn lm sng: Xquang d dy c thuc cn quang: + C th thy hnh nh ung th giai on u: * ng thuc trn b mt nim mc d dy. *Hnh nim mc hi t. *Mt on cng. + Cc hnh nh ny thy thng xuyn v c nh trn cc phim chp hng lot. Ni soi d dy ng mm: + L phng php Chn on ung th d dy quyt nh nht. 68
nht.
nng. thiu mu nng, ph. 2) Thc th: U bng: + v tr: trn rn. + L mt khi u ranh gii r rng hoc nh mt mng cng khng c ranh gii r.
70
2) Vim d dy:
loi thuc gim au khng vim khng steroid hoc cc thuc iu tr vim khp. Ni soi + sinh thit: lot cht nng, np nim mc sng n, rc nht l vng hang mn v, km thm vim t trng. 3) Polyp d dy: n c, c cung, cung ngn u to, nhiu mi, Sinh thit: t gp hn. Cn au ko di, c tng cn au d di. n t, hi nhiu. Xquang: bnh thng, ni soi: bnh thng, siu m tu: sn si. 4) Vim tu mn:
2. Khi s thy u bng: 1) U lnh d dy: V. yu: C chng. Hch thng n tri. Di cn gan: nhiu nhn, ri rc c 2 thu . Xquang, ni soi khng thy thng tn thc th nim Sinh thit. Ctscanner. Xquang, ni soi, siu m. Chn on kh nng phu thut: mc.
2) U gan, u i trng ngang, u tu. 2) U bung trng: Xquang, ni soi, siu m, Ctscanner. 1. Khng m nhng trng hp c di cn xa v ton thn
Nu tnh trng ton thn tt th vn c th m. 2. Khi m ra khng ct d dy nu: Di cn phc mc. U thm nhim cht vo cung gan. U thm nhim vo nhiu tng: gan, i trng, mc
treo i trng ngang. Nu hp, c th lm ni v trng hoc m thng hng trng cho n. VI. iu tr: phu thut l ch yu, min dch, v ho tr liu l h tr, tia x khng tc dng. 1. Phu thut: L iu tr ch yu. 1) Ch nh: Ung th giai on u.
75
1. Mc pht trin ti ch (tng quan vi cc tng ln cn). 2. Hch di cn c hay khng. 3. bit ho: bit ho cng cao, tin lng cng tt. Hp mn v I. i cng: Sgk. 1. S lc v lot d dy t trng v bin chng: 2. Hp mn v l thut ng dng ch tnh trng tr lu thng (lu thng kh khn hoc ngng tr hn) cc cht dch v thc n t d dy xung t trng. 3. Nguyn nhn ca t trng ny c th do: Sgk c. 1) trong d dy t trng: lot d dy t trng. ung th d dy t trng. Lot mn v, tin mn v. Cc loi u lnh tnh. So bng vng hang v. Teo c hang v, hp ph i mn v. Lot do lao, giang mai. Hch trong bnh lympho hch.
*Trong lot d dy t trng, v ung th d dy t trng l hai nguyn nhn hay gp nht. 77
v.
4. Hu qu dn n tnh trng d dy dn cha y dch v thc n ng ng thi gy cc ri lon in gii, ri lon th dch (mt nc, mu c) cng nh ri lon dinh dng. 5. Tnh trng hp thng din bin t t: Lc u hp khng hon ton v trng lc thnh d dy cn tt, d dy co bp mnh thng vt sc cn do cc triu chng lm sng thng rm r (au nhiu, nn nhiu v sm). V sau hp tr nn hon ton, d dy gin to, trng lc c thnh d dy gim cc triu chng lm sng bt rm r hn. Tuy nhin cng c lc hp xy ra t ngt v nhanh. l trng hp hp mn v do b thc n: cc b thc n lav cht hp ng mn v nh t nt chai. 6. Trong bi ny trnh by hp mn v do lot d dy t trng. II. Gii phu bnh: Sgk. C ch gy hp mn v do lot d dy t trng. 1. V tr: Mi lot d dy t trng gn hay xa mn v u c th gy hp mn v nhng ch yu l nhng lot mn v, hnh t trng hay b cong nh. 2. C ch: 1) C hc: lot x chai gy cht hp mn v/hnh t trng. lot b cong nh co ko trc ng mn v gy hp.
79
nheo, st cn. 3) Thc th: Bng lm lng thuyn: Trn rn phng, di rn lp xp, 2 xng cnh chu nh cao: cm gic bnh nhn ch cn da bc xng. D dy gin to: Nu bnh nhn thnh bng mng c th nhn thy tng lc trn rn d dy ni nh nh di da.. Du hiu Bouveret: s p bn tay trn thnh bng vng trn rn: cm gic d dy co bp tng t chm vo lng bn tay. G vng bng di: c v khng c hi ca rut non. Lc bng khi i: ngi khm dng 2 tay nn 2 bn mo
chu bnh nhn, gh st tai vo thnh bng bnh nhn ri lc nh thy ting c ch chng t s ng dch v thc n trong lng d dy. C khi d dy co bp c th nghe thy ting ng c. IV. Cn lm sng: Ht dch v (lc sng sm, lc i): 1. Giai on u: + C hin tng a tit, a toan: Lng dch v lc i > 60ml (bnh thng: 20 60 ml), toan > 84 mEq (bnh thng: 41 84 mEq) 80
1. Mc ch: 2. Chn on xc nh: 1) Giai on u: thng ch chn on c da trn Xquang v ni soi. 2) Giai on sau: Da vo cc triu chng lm sng v cn lm sng ch yu l: au bng thng v. Nn ra thc n ngy hm trc. Bng lm lng thuyn. Lc c ch khi i. Xquang: d dy gin to hnh y chu, hnh nh. tuyt
ri, sau 6h vn cn ng nhiu thuc cn quang trong d dy. 3. Chn on nguyn nhn: Da trn ni soi v Xquang c th phn bit c cc nguyn nhn gy hp mn v. 4. Chn on phn bit: 1) Bnh gin to thc qun(?). Nut nghn. Nn ra thc n ng trong thc qun Xquang: thc qun gin, pha di cht hp. Khng thy hnh nh ti hi d dy. Hp t trng trn bng Valter:
2) Hp t trng: + Cc triu chng ging nh hp mn v. + Chn on phn bit nh Xquang v ni soi. Hp t trng di bng Valter: + Nn nhiu, c lc nn ra nc mt. + Ton thn suy sp nhanh chng. 83
3) Phu thut: + ch nh: *Th trng bnh nhn qu ti: gi, yu, c bnh phi hp khng sc chu ng 1 cuc phu thut ln. *Ung th gy hp khng c kh nng ct do thm nhim, di cn. *Lot su, nu ct d dy c nhiu nguy him. *iu kin thiu v trang thit b, gy m hi sc, phu thut vin. + u: D thc hin, nh nhng cho bnh nhn. + Nhc: *L phng php ch gii quyt tnh trng ng d dy, cha iu tr trit cn do cha ly c nguyn nhn gy hp (lot, u) *i hi ni v trng ng k thut *Nguy c lot ming ni. Ct d dy: + L mt phu thut va gii quyt c nguyn nhn gy hp, va gii quyt c tnh trng hp. + L mt phu thut ln i hi trnh phu thut vin, gy m hi sc. + Phng php: *Ct 2/3 d dy:lot d dy t trng mn tnh. *Ct 3/4 d dy:Ung th d dy tu mc . 85
1. Lot d dy t trng l mt bnh ngoi khoa mn tnh, din bin nhiu nm v c th gy ra nhiu bin chng, trong chy mu l mt bin chng hay gp (20 25 %) v l nguyn nhn hng u gy (85%) trong cc nguyn nhn chy mu ng tiu ho trn. y l 1 cp cu c v ngoi khoa ln ni khoa. 2. bin chng chy mu thng xut hin trn bnh nhn c tin s lot d dy t trng nhiu nm nay, nay gp cc yu t tc ng nh: stress, thay i thi tit, sau dng chng vim phi steroid dn n chy mu. 3. lm sng ch yu ca chy mu do lot d dy t trng l nn mu + a phn en hoc ch a phn en n thun. Nu ch da vo lm sng c th chn on c 50% trng hp. Tuy nhin, gn y vi s tin b ca ni soi cp cu c th chn on chnh xc thng tn v rt tt cho vic x tr. Hin nay ni soi gn nh hon ton thay th cho Xquang cp cu. 4. Vi s xut hin ngy cng nhiu ca cc thuc iu tr ni khoa c theo di tt cho vic cm mu v iu tr trit nguyn nhn lot, ngy nay iu tr chy mu do lot d dy t trng ch yu l iu tr khng m (80%), 20% cn li l phu thut. Vi nhng tin b trong gy m hi sc, k thut nn trong khong 10 nm tr li y t l tai bin, bin chng, t vong gim ng k. Do vy ngoi khoa vn chim 1 v tr quan trng trong lot d dy t trng. II. III. Gii phu bnh: Sgk. Lm sng: 86
88
+ phim chp d dy t trng c c xc nh r thng tn l lot + Chp d dy t trng cp cu tr hon: chp sau khi bnh nhn n nh Hnh nh. ng thuc mo m, bin dng C khi c ni soi, nu c th cng chp thm phim d
dy, t trng. 4) Siu m: gip chn on phn bit. V. Chn on: 1. Mc ch: 2. Chn on xc nh: Sgk 3. Chn on tnh trng chy mu: da trn nh gi ton thn v xt nghim mu hoc ni soi: chy mu nh, chy mu va, chy mu nng. 4. Chn on tnh trng vt lot. 5. Chn on phn bit: 1) Chy mu do vim d dy: c 3 loi: + Vim cht: l nhng vt lot cht nng, kch thc to nh khc nhau, ng knh thong thng di 5mm. + Vim do cc loi thc khng vim khng steoroid nh aspirin, voltaren.. + Vim d dy chy mu, trong c mt loi thng tn c bit l vim ton b d dy chy mu (Dieulafoi). Khi thm khm c th c 2 hon cnh:
90
to + Mu chy thnh tia hay o t, c trng hp khng xc nh c u l thng tn. + tnh mch thc qun v chy mu thng on 2/3 di thc qun, trng hp v thn v kh xc nh v bi no v c nhiu mu cc ng trong d dy.. + Ngoi ra cn phi soi t d dy n t trng tm nhng thng tn phi hp nh: lot, vt xc (Mallory Weiss). 3) Chy mu do ung th d dy: Chy mu t, dai dng, a phn en dai dng l ch Ton thn: gy st, thiu mu. yu.
91
di) 92
vt mu ng sm mu hoc ang cn rm mu. 7) Chy mu do thot v honh. 8) Chy mu do u lnh d dy: u thn kinh (Schwannome), u c trn (leiomyome) l nhng khi u thng nm tm phnh v, kch thc to, li vo trong lng d dy, c lot hoi t gia v chy mu. Ni soi sinh thit chn on. 9) Chy mu do ung th t trng, u bng Valter. 10) Cc bnh ni khoa: nhim khun huyt: nhim khun huyt dn n ri
lon ng mu, ri lon vn mch, nn bnh nhn nn mu, i ngoi phn en, ng thi c th km chy mu nhiu c quan khc. VI. VII. Cao huyt p. Cc bnh v mu: hemophilie, hemogenie. Din bin: sgk. X tr:
I.
1. Thng lot d dy t trng l mt bin chng cp tnh ca lot d dy t trng mn tnh (cng c khi nguyn nhn gy thng l do ung th d dy, lot ming ni 2. Hu qu ph bin ca l thng ny l tnh trng vim phc mc cp tnh (ton th hoc khu tr) i hi phi c chn on v x tr sm. i khi ngay sau khi thng, l thng c mc ni ln, ti mt n bt li v c gi l thng d dy bt. 3. Vic chn on thng d dy thng khng kh khn tr thng bt hoc d nhm vi 1 s trng hp khc, Khi thng d dy nu c chn on sm v m sm th t l t vong thp (<1%). Tuy nhin nu mun, tnh trng vim phc mc nng th tin lng xu, t l t vong kh cao (10 15%). 96
aspirin) trng.
+ xut hin t ngt, d di vng trn rn khin bnh nhn phi gp ngi, khng dm c ng.
97
mc.
tuy vy c th c cc biu hin sau: + au nhiu dn n shock: ht hong, mt ti, chi lnh, mch nhanh thng ch thong qua. Mun: c bnh cnh nhim khun nhim c ca vim phc mc: + St cao, b ph, hc hc, da xanh ti. + Mi kh, li bn.. bnh nhn hp mn v: tnh trng ton thn thng nng do cht ng trn vo bng v vo mu gy nhim c. Nhng bnh nhn thng d dy sau chp baryt vo Thc th: L nhng triu chng rt quan trng nht l Nhn: bng: nhim c nng, suy thn nng. trong nhng gi u. + Bng khng di ng theo nhp th. + Hai c thng to ni r. S: + Bng co cng r v lin tc: c cm gic bng cng nh g. co cng nht l vng trn rn, sau lan khp bng. + n au khp bng v tri ln vng trn rn. + C cm ng phc mc. *du hiu co cng v cm ng phc mc l nhng du hiu quan trng nht. Tuy nhin nu bnh nhn n 98
nm nghing. + Thy lim hi di c honh 1 hoc c hai bn : gp trong khong 80% cc trng hp. + Khi c lim hi bnh nhn trong thi gian gn y khng c th thut no trong bng th c th chn on xc nh l thng tng rng. + Khi khng c lim hi khng c php loi tr thng d dy. + Trng hp bnh nhn n mun, c vim phc mc c cc triu chng sau: Cc quai rut gin, bng m do c dch trong bng. Thnh cc quai rut dy: do dch lng ng cc quai rut. 2. Siu m: Sgk. 3. Xt nghim: Khng c gi tr g c bit trong nhng gi u. Sau: bch cu tng >9000, bch cu a nhn > 75%, amylase mu v nc tiu bnh thng. 99
tc mu lng tng..
3. Chn on phn bit: 1) Vim phc mc rut tha : do giai on u ca vim rut tha c th au thng v. Khng c tin s lot d dy t trng. t khi au t ngt d di lc khi u m thng m du hiu nhim khun c ngay t u. Xquang: khng c lim hi. Mc co cng nhiu nht h chu phi.
2) Vim phc mc mt: thng nhm vi thng ti mt do vim: au v co cng r nht vng h sn phi. St + rt run. Vng da vng mt. Bilirubin mu cao. Nc tiu: Mui mt, sc t mt (+). Siu m: Thnh ti mt dy, c si, dch quanh ti mt
3) Vim tu cp: Bnh cnh lm sng ca vim tu cp (nht l vim tu cp th ph) rt ging vi thng d dy (bnh nhn cng c au bng d di trn rn) nhng c mt s im khc bit:
100
i th, tm amylase trong nc dch ny. 4) Thng mt tng khc: thng rut non do thng hn, thng ti tha Meckel, thng do ung th d dy. Thng do ung th d dy cng c y triu chng v mc cc triu chng cng ging nh trong thng do lot nhng thng xy ra ngi ng tui khng c tin s d dy. 5) Cc bnh l khc: a. Tc rut: d nhm, khi thng d dy n mun c hin tng vim phc mc gy lit rut, vi mt xon rut, mt huyt khi mch mu mc treo rut, thot v bn trong, mt cn au do lot d dy t trng. b. p xe gan v: thng l p xe gan amip: bnh nhn au bng t ngt, d di. Thng ang c iu tr 1 bnh gan mt hoc c
tin s bnh gan mt (au vng gan, st, vng da ), ton thn c du hiu nhim khun. Lm sng: au i km vi 1 thng tn chong r: ht Trn Xquang: Khng c lim hi m c bng gan to, Siu m: gan to, nhu m gan c khi gim m, v bc hong, nht, mch tng, huyt p h trn dch mng phi phi. r gan phi. 101
d. Si niu qun phi: d dy qua l thng chy ra theo rnh thnh i trng lan xung ng bn h chu phi). tnh cht au: i mu. Xquang: hnh nh. si. Kh chn on phn bit trc m. Hi chng vim phc mc + hi chng tc rut + a
phn en. 6) Bnh ni khoa khc: VI. VII. Nhi mu c tim. Vim phi thu y cp. Cn au d dy cp. Din bin: Sgk. Cc th lm sng: bnh nhn thng au bng t ngt d di sau Khm vng trn rn n tc, c phn ng nh. Xquang : nu c lim hi th chn on xc nh. Trong trng hp bnh nhn c tin s lot d dy t
Khng c lim hi: phi theo di st. trng : gip ngi thy thuc phi cnh gic trong trng hp ny. 102
bnh cnh thng d dy v km theo c nn ra mu hoc a phn en. Thng d dy + hp mn v: + Trc khi thng bnh nhn c biu hin hp mn v. + Bnh cnh nhim c nng. VIII. X tr : Khi chn on xc nh l thng d dy th phi Trong khi ch m phi tin hnh hi sc, ht d dy. Khi m phi nh gi c: tnh trng ton thn ca 1. Nguyn tc x tr: m cng sm cng tt.
bnh nhn, tnh trng l thng v bng, kh nng ca kp m, gy m hi sc chn 1 bin php x tr hp l trn quan im cu sng bnh nhn l chnh, nu c iu kin mi t vn x tr trit cn. Sau m phi lu iu tr tip ni khoa cho bnh nhn. 2. Hi sc trc m: Ht d dy lin tc (phng php Taylor):
103
bch cu, in gii, 3. C th: Thm d v nh gi thng tn: Tnh trng bng: sch hay bn, bnh nhn n sm
hay mun. + 6 12h u: coi l sch, m v gi mc cha c hoc c t. + >12h: bn. Ly dch bng m tm vi khun v lm khng sinh Tm l thng: . + Theo th t nhng v tr thng gp n t gp: mt trc, t trng, + Nu mt trc khng thy th bao gi cng phi kim tra mt sau nh gi tnh cht lot: + lot non. + lot x chai. + lot lnh tnh hay c tnh (cng, nham nh ) c hch di cn nht l b cong nh. + lot c lm hp mn v hay t trng hay khng. Nh gi tnh trng cc b phn ln cn: 104
+ Hay c p dng nht. + ch nh: bnh nhn gi yu, tnh trng khng chu ng c phu thut ko di. bnh nhn tr, lot non nhng n mun. Tuyn di khng kh nng lm cc phu thut kh hn. + K thut: vi lot x chai: khot b x chai (lm gii phu bnh) ri mi khu. t mi ch dc theo trc d dy t trng trnh lm hp. Khu xong bao gi cng phi kim tra c hp mn v hay khng. Nu hp mn v: ni v trng. + u: d thc hin, thi gian m ngn, t l t vong thp. + Nhc: Ch gii quyt c bin chng ch khng iu tr c nguyn nhn, nn hay phi m li. + bin chng: *Bc ch khu (3 5 ngy sau m). *hp mn v. *X tr: m li. + Nn: iu tr ni tip, nu khng 80% s au li sau 2 nm, phi m ct d dy. + Nu l lot b cong nh: lm sinh thit trc khu. Nu kt qu gii phu bnh l ung th: m li sm ct d dy. 105
106
108