Hanh Trinh Tro Thanh Nha Lanh Dao

ON BECOMING A LEADER
CopyrIghI 2003 by Warren BennIs Inc.

IIrsI LdIIIon CopyrIghI 1989 by Warren BennIs Inc.
AII rIghIs reserved.
IIrsI pubIIshed In Ihe UnIIed SIaIes by BasIc Book, a member oI Ihe
Perseus Books Group.
Ba n TIe ng VIe I duo c xua I ba n Iheo su nhuo ng quye n cu a Perseus
Books Inc.
4 5
HA NH 1iiNH 1iO 1HA NH NHA LA NH LA O
LI KHEN DANH CHO
HANH TRNH TR THANH NHA LANH AO
Wcrren Benn|, nhc lhu c hc nh cc c lhc y, nhc ngh|en cu u
vc nhc |y lhuyel, cc v|el mcl cucn cch g|cc khcc vc |cng
lh|el lhuc ccnh chc nhc |cnh ccc nhung vcn cu cc l|nh le
vc phuc lcp ccn lh|el. Khcng chu ce ncc ucn lrcng hcn,
khcng c| cc lhe ccng k|ch cucn cch.
fCl PlflPS
Bc| hcc lu cucn cch ncy rcl cul khccl vc lhuyel phuc.
lCPfUNl
cy |c cucn cch ucn lrcng nhcl cuc Wcrren Benn|.
PlflP DPUCKlP
lcl cucn cch lhu v|... ncm ccng nhung v|en cc uy cng
ucl.
D/ll/S flllS HlP/lDS
Benn| xcc c|nh nhung nhcn lc lhen chcl ce |cnh ccc lhcnh
ccng vc g|up lc ve rc ke hccch ce nuc| cucng nhung phcm
chcl cc.
SUCClSS
Pc rcng ccy |c lcc phcm hcy nhcl cuc Benn|, rcl cn lucng
vc cc nhung ccng gcp ccy y ngh|c.
BUSlNlSS lCPUl
Pcl ngcc nh|en, cucn cch chc lc lhcy nhung cc| nh|n cng
ucl vcc lhe g|c| cuc nhung nguc| |cnh ccc. Benn| khec |ec
|cl cc |cp ccc ccc cen ngcc| vc g|up chung lc nh|n lhcy
ccn chcl cuc uc lr|nh |cnh ccc. Hcy ccc vc gcl hc| lhcnh
uc lu cucn cch ncy.
H/PVlY B. lCK/Y
Wcrren Benn| cc chcm cen ccl |c| cuc uc lr|nh |cnh ccc,
cuc u lrung lhuc, chcn lhcl, vc lcm nh|n khcng ccc g|c c|
ccng khung lrcng mcl ccng lhuc ncc. Cucn cch ncy |c l|eu
chucn g|up chung lc |uc chcn nhung nhc |cnh ccc mc| mc
mc| nguc| ccng rcl ccn.
BlffY lPllD/N
Su c ng uc l vc lc | ncng v|e l vcn cu c Wcrren Benn| cc
kh|en nhung cc| hcc lu ccc nhc |cnh ccc hcng ccu nucc
ly lrc nen hcp ccn chc mc| ucn lr| v|en lren lhe g|c|.
CH/PllS H/NDY
6 7
HA NH 1iiNH 1iO 1HA NH NHA LA NH LA O lHAN LAU
Mu c lu c
Li cam n................................................................................................................... 9
Li gii thiu cho ln tai ban nm 2003 .......................................... 11
Li gii thiu ban gc, nm 1989........................................................... 33
1. Lam chu hoan canh.......................................................................... 49
2. Nm vng nhng c im c ban ................................. 89
3. Hiu ro ban thn............................................................................... 109
4. Hiu v th gii xung quanh................................................ 133
5. Hay lam theo mach bao cua tim thc ...................... 169
6. K hoach hanh ng cho ban thn:
dc toan lc, c gng th moi c hi .......................... 185
7. Vt qua nghch canh ................................................................ 221
8. Thu phuc ngi khac................................................................... 237
9. T chc h tr - hoc gy can tr ................................... 259
10. Xy dng tng lai ..................................................................... 283
Tiu s ............................................................................................................... 301
HANH TRNH
TR THANH NHA LANH AO
8 9
Li cam n
Mac du ch co minh II dung Ien Iac gIa cun sach nay nhung
gI ng nhu mo I cu n sa ch kha c, day Ia m I Ia c pha m nho su c ng
Ia c cu a nhIe u nguo I. Tu ra I Iau r I, II nha n ra ra ng ca ch ho c ho I
hIeu qua nhaI Ia IIen Iuc gIao IIep voI nhIeu nguoI. Chnh nho
nhu ng bu I Iro chuye n vuI ve , Ihu vI vo I nhu ng d ng nghIe p
Ihng mInh ma nhu ng y Iuo ng, sau khI da duo c cho n Io c va hIe u
dnh cu a II, mo I Ihu c su dI va o Irang sa ch. Trong Ia n pha I ha nh
Iruo c cu a cu n sa ch Ha nh trnh tr tha nh nha la nh a o, II c
gang ghI nhan IaI IaI ca nhung aI da gIup II, bang cach nay hay
cach khac, hinh Ihanh nen cun sach nay. Va II cung raI bIeI
on Ia I ca nhu ng d ng nghIe p, nhu ng nguo I c ng su , va ba n be ,
nhu ng nguo I da cho II y kIe n Iu va n, kInh nghIe m chuyen mn
va IhoI gIan cua ho raI hao phong.
D I vo I Ia n Ia I ba n cu a Ihe ky 21 na y, II da c bIe I bIe I on nhu ng
cng Iac vIen cua minh. Truoc heI Ia Iro Iy cua II IaI DaI hoc
Nam CaIIIornIa, MarIe ChrIsIIan. MarIe Iuu gIu moI IaI IIeu cua
II cho qua Irinh vIeI sach Iheo IraI Iu mI cach khng meI moI
vo I su khe o Ie o va Ihng mInh. C a y da gIu p do II chuye n nho
Ia n chuye n Io n de II suy ngh va vIe I m I nga y. TIe p Iheo II xIn
10 11
ca m on NIck PhIIIpson, nguo I bIen Ia p Ia I Perseus Books. De chua n
bI cho an ban nam 2003, NIck gIup II nhIeu hon cng vIec cua
m I bIen Ia p vIen do I ho I. ng ba I da u do c cu n sa ch Ha nh trnh
tr tha nh nha la nh a o khng ch voI mI caI nhin day uu aI
ma co n go p y phe binh gIu p II. ng Iuu y II nhu ng dIe u nga y
nay va n co n I n Ia I va Iha m ch quan Iro ng hon ca Ia ch cho II
bIe I nhu ng ch na o khng co n gIa IrI nu a. ng gIu p II chnh su a
Ia I cu n sa ch sao cho phu ho p vo I Iho I da I nhung khng he khIe n
II nan ch. Va hon heI Ia Irong qua Irinh do, ng vua Ia nguoI
ba n, vu a Ia d ng nghIe p du ng ngha. ng da cho II nhu ng nha n
dInh sac ben cung nhung khch Ie dng vIen. ng ch ra nhung
II saI nhung van dam bao gIu duoc y Iuong va gIong van cua
II, gIup keI hop ca haI yeu I do vao Irong cng vIec va dam
bao Iac pham khng he ph Iruong. NoI Iom IaI, II raI vuI duoc
Ia m vIe c vo I ng. Cu I cu ng, II xIn gu I Io I ca m on de n nguo I ba n
va Ia cng Iac vIen cua II, PaIrIcIa Ward BIederman. PaI va II
co m I m I quan he Irong cng vIe c ma I aI co Ihe co duo c. Trong
ha ng nhIe u Iha p nIen, c a y da khuye n khch ca c y Iuo ng cu a II
va gIu p chu ng Ihang hoa. M I khI chu ng II Ia m vIe c cu ng nhau,
II Iun ghI nho Ia nhu ng c ng su Ihan IhIe I cu a II Ia nhu ng nguo I
khIen II suy ngh, cuoI dua va cam nhan duoc Iinh cam IhaI su
da nh cho nhau.
Li gii thiu
cho ln tai ban
nm 2003
Pha n gIo I IhIe u Ia bu c Iranh pha c Iha o ve Ihe gIo I Ia I Iho I dIe m
cun sach duoc vIeI. KhI II vIeI phan gIoI IhIeu cho an ban dau
IIen cua cun sach Ha nh trnh tr tha nh nha la nh a o ch Iruoc
khI no duoc xuaI ban vao nam 1989, Ihe gIoI dang Irong IhoI ky
co nhIeu Ihay dI Ia Ihuong. Mac du mI s nguoI da du doan Ia
Bu c Iuo ng BerIIn se su p d va o Iha ng 11 Irong su hoan nghenh
do n cho cu a mo I nguo I, chnh Ihu c cha m du I Iho I ky chIa ca ch
daI nuoc Iu sau ChIen Iranh The gIoI Ihu II, nhung vao dau nam
do , khI cu n sa ch xua I hIe n Iruo c cng chu ng, nuo c Du c va n chua
Ih ng nha I, LIen bang X vIe I va n I n Ia I va m I ng George Bush
gIa ca IaI Ien ngI Tng Ihng IaI Hoa Ky. Cach BerIIn khng xa
Ia da I nuo c Nam Tu Ih ng nha I Iuong d I yen binh. Lu c do , NeIson
MandeIa, nguo I sau na y duo c Ihe gIo I vInh danh Ia George
WashIngIon cua chau PhI van bI cam Iu Irong nha Iu cua che d
phan bIeI chung Ic AparIheId o Nam PhI. Tren Ihe gIoI ch co
khoa ng 400 nguo I o m I s ra I I co quan chnh phu va Iruo ng
12 13
daI hoc bIeI den InIerneI. Tham ch ngay ca nhung nguoI nhin
xa Ir ng r ng va n khng hinh dung duo c su a nh huo ng ma nh
me cu a InIerneI de n mo I Ihu Iu ne n kInh Ie Ioa n ca u de n ca ca ch
ma bon khung b su dung InIerneI cho II ac nghIem Irong cua
chu ng. Nam 1989, nguo I My da co dIe n Ihoa I khng day va da u
ma y vIdeo (VCRs) nhung su I n Ia I cu a dIe n Ihoa I dI d ng va DVD
ch In IaI Irong Ir Iuong Iuong cua moI nguoI.
Cho den nam 2002, Iuc Ia muoI ba nam sau, khI II vIeI IaI
pha n gIo I IhIe u cho cu n sa ch na y Ia I CambrIdge, MassachuseIIs,
ca Ihe gIoI dang Iu hoI IIeu My co IIen hanh cuc chIen voI Iraq.
Cu u I ng Ih ng |Immy CarIer Ihi vu a nha n duo c gIa I Ihuo ng
NobeI Hoa binh va sau do vaI ngay, Bac TrIeu TIen cng b Ia
cuI cung ho da co duoc vu kh haI nhan. Ca hanh IInh bI che
phu boI bong ma Iham hoa vu kh haI nhan xay ra. Ke Iu dnh
cao cua ChIen Iranh Lanh vao Ihap nIen 60, nguoI Ia khng con
e ngaI ve kha nang nay. Luc do, ngay ca Ire em Irong cac Iruong
ho c My cu ng ho c ca ch khom nguo I cha y va che cha n da u Irong
Iruong hop LIen bang X vIeI Ian cng. KhI II vIeI IoI gIoI IhIeu
cho an ban dau IIen, nuoc My ch dang Iren da hI phuc sau khI
IhI Iruo ng chu ng khoa n su p d va o Iha ng Muo I nam 1987. Ke Iu
do , ca da I nuo c Ira I qua m I Iho I ky pha I IrIe n IhInh vuo ng chua
Iu ng co Irong IIch su . Nhung Irong haI nam ga n day, su pha I IrIe n
do Ia I Ia c va o m I gIaI doa n h n Ioa n nha I ma nhu ng nguo I o Ihe
he duo I S0 Iu I Iu ng chu ng kIe n. Nam 1989, da ng Dan Chu mong
cho minh se IaI buoc vao gIanh Iay Nha Trang nho hy vong vao
Ihng dc Ire IuI day suc huI cua vung Arkansas. Sau do, BIII
CIInIon da Iam Ing Ihng Irong haI nhIem ky. Tng Ihng BIII
da bI dua ra Io a (du cu I cu ng duo c Iuyen b Ira ng a n) Irong nhIe m
ky I ng Ih ng cu a minh vi m I quan he ho henh vo I Ihu c Ia p vIen
Ire Irung Irong chIe c a o da m ma u xanh cu a Nha Tra ng. HIe n gIo ,
George W. Bush dang Ia m chu can pho ng ba u du c sau cu c Iranh
cu du Iha I ba I Iruo c cng chu ng nhung cu I cu ng va n Iha ng nho
vao su phan quyeI Ian dau IIen Irong IIch su keI qua Ihang Ihua
cua Toa an TI cao LIen bang. Nho vao cng nghe vuoI bac, con
nguoI da gIaI ma duoc b gen cua chnh minh. DIeu nay gIup
chung Ia hIeu ro hon bao gIo heI nhung b maI ve b nao con
nguoI. Mac du AIDS van Ia can benh gIeI cheI ngay cang nhIeu
nguo I o chau PhI vu ng ca n sa ma c Sahara hon ba I ky m I con
dIch na o kha c Iho I Trung c va hIe n dang Ian r ng m I ca ch
nhanh chong den cac nuoc chau A Ihi IaI My, AIDS khng con Ia
mI an Iu hinh nua.
Trong chuong mo da u cu n sa ch Ha nh trnh tr tha nh nha
la nh a o, Ia c gIa no I de n vIe c Ia m chu hoa n ca nh va Ihu c Ie Ihi
vIe c na y nga y ca ng Iro nen quan Iro ng cu ng nhu kho khan hon
bao gIo he I. No I m I ca ch kha c, mo I Ihu Ihay d I hoa n Ioa n ke Iu
nam 1989. Trong cu n sa ch ba n cha y nha I nam 1999 Chi c Lexus
va cy liu cu a nha ba o Iu ng doa I gIa I PuIIIzer Thomas L.
IrIedman Ihi Ihe gIoI ch moI Iron muoI IuI.
Su xua I hIe n cu a WorId WIde Web (www) Ia v du dIe n hinh nha I
vi no mang de n su Ihay d I Io n nha I cu a Ihe gIo I. Va o nam 1989,
400 nguoI su dung InIerneI dau IIen da du doan Ia InIerneI se
Iam mI cuc cach mang Irong IIen Iac vIen Ihng cua Ihe gIoI.
Nhung ho cu ng khng Ihe ngo Ia mu c d a nh huo ng Ian nhanh
khung khIep cua InIerneI nhu hIen gIo. KhI II vIeI IoI gIoI IhIeu
cho cu n sa ch na y, ha ng nga y Iren Ihe gIo I co de n S80 IrIe u nguo I
su dung InIerneI va con s nay cu Iang Ien gap dI cu sau mI
100 nga y. Tha m ch ne u Bu c Iuo ng BerIIn khng su p d va o Iha ng
111989, vIe c mo I nguo I Iren Ihe gIo I IIen Ia c vo I nhau ba ng ma ng
14 15
dIen Iu cung co Ihe keo d t t ca nhu ng bu c Iuo ng ngan ca ch
Iruo c kIa cu ng nhu Ihu he p Ia I ca khoa ng ca ch gIu a ca c qu c gIa
bI c Ia p.
Ke Iu nam 1989, cng nghe da mang IaI dIeu ma y Ihuc he
khng Ihe dem Ia I cho Ihe gIo I na y. Cng nghe do Ia o ra m I c ng
d ng n I ma ng Iren Ioa n Ihe gIo I. Web gIu p Ihe gIo I bIe I de n nhu ng
cuc cach mang du nho cua cac cng dng Iren Ihe gIoI, v du
nhu cu c n I Ioa n gIa nh quye n Iu IrI Ia I bang ChIapas cu a MexIco
ca ch day va I nam. The nhung cho du cng nghe gIu p cho Ihe gIo I
nay Irao dI Ihng IIn de dang hon va Ihu hep IaI khoang cach
cua Ihe gIoI Ihi cng nghe van chang Ihe gIup Ihe gIoI nay binh
yen hon. Lan cuI cung II phaI dI kIem Ira IIm mach Ia khI Ihe
gIoI nay bI cau xe khap noI ve van de bIen gIoI gIua cac nuoc,
IIen quan de n hon b n muoI qu c gIa. Va IIen Ia c vIe n Ihng khng
nhu ng ngan ca n ma co n h Iro m I s hu Iu c In gIa o kha p Ihe
gIoI IIep Iuc phaI IrIen manh me, Ihe hIen duoI hinh Ihuc bIen
nhu ng con nguo I ma I Io ng IIn Iha nh quy du va dua nhu ng pha I
mInh cng nghe ve a p du ng cho Iho I ky Trung c . Ha u qua Ia
gIo day chung Ia sng Irong mI Ihe gIoI ma phu nu van con bI
nem da den cheI vi II ngoaI Iinh va Irong khI hang ngan nguoI
Iren khap Ihe gIoI xem hinh anh do qua ve IInh.
KInh Ie Ihe gIoI cung IraI qua IhoI ky chuyen dI. Trung Quc
dI Iheo huo ng Ihuong ma I ho a cu ng vo I nhu ng hinh Ihu c kha c
cu a chu ngha Iu ba n. Tu ng co Iho I y Iuo ng ve m I C ng d ng
chung chau u ch Ia m I dIe u khng Iuo ng Iren sa ch vo Ihi gIo
day y Iuo ng do Ia I Iro Iha nh hIe n Ihu c. C ng d ng do Ia co Ihu c,
Ihe hIen o vIec dung mI dng IIen chung moI Ia euro Ihay Ihe
cho nhu ng d ng mark Du c, d ng Iranc Pha p. Trong su I nhIe u
nam qua IaI My, Nen KInh Ie MoI da xuaI hIen, phaI IrIen IhInh
vuo ng r I sau do dI va o gIaI doa n Ihoa I Ira o. Trong su I Iha p nIen
90, duo ng nhu nhu ng c ca u Ihanh nIen o Iu a Iu I 20 na o cu ng
co Ihe Ihanh Iap cng Iy kInh doanh Iren mang dIen Iu rI ngI
cho gIa c phIeu cua minh Iang vun vuI du ho van chua kIp dua
ha ng ho a cu a minh ra IhI Iruo ng va cu ng chua bIe I Io I I nhu Ihe
nao. Trong bI canh ca mI nen kInh Ie ch dua Iren nhung hua
he n khng Ihu c Ie , su su p d cu a qua bom Ihe he kInh Ie doIcom
ch Ia van de IhoI gIan. Nhung du vay Ihi nhung he Iuy cua Nen
KInh Ie MoI van con In IaI va hoaI dng binh Ihuong cho du y
ngha chung Ihe hIen Iren ch s Nasdaq mang day su han Ihu.
Cu ng gI ng nhu ne n kInh Ie cu a Ihe ky 21, Ne n KInh Ie Mo I se
duoc IIep nang Iuong boI ngun vn IrI Ihuc. ThoI ky ma IaI san
quy gIa nhaI cua cng Iy Ia cac Ioa nha va IhIeI bI khng con
nu a. GIo day chnh y Iuo ng mo I Ia ngu n nang Iuo ng va su c ma nh
Irong nen kInh Ie Ioan cau. DI voI nguoI Ianh dao hay nhung
nguoI Ianh dao cua Iuong IaI Ihi baI hoc ruI ra Iu IhoI ky Nen
KInh Ie Mo I Ia quye n Iu c se Ia ke I qua Iu y Iuo ng chu khng pha I
Iu vI Ir Irong cac I chuc. Ngay Iuc nay, cac phuong IIen Iruyen
Ihng daI chung vIeI ve hinh anh nhung cng nhan vIen chuc
me I mo I pha I Iu bo gIa c mo duo c ve huu so m khI chu ng kIe n ca nh
gIa IrI cua cac quy 401(k) gIam dI Iung quy mI. The nhung o
nu a cu I cu a nam 2002, ca c cng nhan vIen chu c ra I vuI mu ng
vi co vIec va Iim cach de duy Iri cng vIec cua ho. Nhung dIeu
na y se so m Ihay d I. Va m I khI dIe u na y Ihay d I Ihi nguo I Ia nh
da o na o mu n da n da I I chu c, doanh nghIe p cu a minh dI de n
Iha nh cng m I Ia n nu a pha I Iuo ng Ihuo ng va Iha m ch nang nIu
chIe u chu ng nhu ng nhan vIen na o co nhu ng y Iuo ng hay. Nhu ng
gIaI doan kInh Ie Iham haI vua qua Iao dIeu kIen cho nhung nha
Ianh dao hang haI Ihe hIen su baI can ma khng phaI Ira gIa.
16 17
Sa p Io I, nhu ng chu ky kInh Ie sa ng su a se de n va khI do ch nhu ng
nha Ia nh da o khng d I xu vo I nhan vIen, vo I nguo I xung quanh
Iheo kIeu nguoI Iren ke duoI nua ma nhu nhung dng nghIep va
c ng su mo I co Ihe s ng so I va Ihang hoa duo c.
Ne u chu ky cu a Ne n KInh Ie Mo I Ia hinh Iha nh, Iang Iruo ng,
pha I IrIe n r I Iu I Ia n Ihi nhu ng nha Ia nh da o cu ng Ihe . M I Irong
nhu ng xu huo ng che I nguo I cu a Iha p nIen 90 Ia su xua I hIe n cu a
cac CLO nI IIeng. Nha quan IrI Lee Iacocca cua ChrysIer co Ie Ia
nha Ianh dao hIen daI dau IIen ma nguoI Ia quen maI nhu cac
ngI sao dIe n a nh hay nha c rock. Dan My Iun cho ra ng doanh
nghIep, Iap doan ch Ia caI bong cua nhung v nhan, va nhung
nha Ia nh da o ha o nhoa ng Iun duo c Iuo ng Ihuo ng nhIe u hon mu c
do ng go p cu a ho vo I I chu c, dIe u khIe n cho nha Ia nh da o Ihu c
su nhu |ohn Adams pha I dIen Ien. Nhung suy ngh do khng co n
de kIe m soa I duo c nu a Irong nhu ng nam vu a qua cu a Ihe ky 20.
Yeu I chnh khIen hinh anh va hoan canh Ihuc Ie cua nhung
nguo I du ng da u Ia p doa n dIe n hinh khng co n gI ng nhu cu nu a
Ia che d Iuong Ihuo ng cho ho . Khng aI Irong chu ng Ia ngh ra ng
nhu ng doanh nhan Iha nh da I Irong nhu ng cng Iy ha ng da u
da ng pha I s ng Irong nghe o kho . Va o Iha p nIen 70, Iha p nIen
che d Iuong b ng cho doanh nhan vuo I ra kho I su kIe m soa I,
mu c Ihu nha p Irung binh m I CLO o My cao ga p 40 Ia n Ihu nha p
Irung binh cu a m I cng nhan. Tuy nhIen Inh de n nam 2000,
Iheo Ihng IIn Iu HIep hI Lao dng va DaI hI cac I chuc ky
nghe Hoa Ky (AILCIO) Ihi Iy Ie nay Iang Ien gap 300 Ian. Nam
2002, Io ba o Business Week ba o ca o mu c Ihu nha p cu a nhu ng
CLO ha ng da u cu a My Ia 11 IrIe u, so sa nh vo I mu c Ihu nha p Iren
da u nguo I Iu c do Ia S30.000,nam.
DIeu khIen nguoI Ia cam Ihay Io Iang nhIeu nhaI Iu con s so
sa nh ke ch co m na y Ia no nha n ma nh khoa ng ca ch nga y ca ng Io n
gIu a con s 1 dan My nhung na m gIu Iren S0 Ia I sa n so vo I
nhu ng nguo I co n Ia I. Trong s nhu ng con nguo I co n Ia I, co Ihe ke
ra Ia Iang Iop Irung Iuu ngay cang gIam dan Irong khI Iang Iop
ba n cu ng nhu ng nguo I IhIe u ca hy vo ng va ba o hIe m y Ie nga y
ca ng Iang. Trong su I nu a sau cu a Ihe ky 20, Iy Ie Ia ng Io p Irung
Iuu Iang Ien Ia keI qua cua mI cau chuyen c Ich ve su Ihanh
cng Irong kInh doanh cu a nhu ng nguo I na y. Vi va y, su bIe n ma I
cu a Ia ng Io p v n xua I Ihan Iu nhu ng con nguo I IIn Iuo ng va o Io ng
Irung Ihanh voI I chuc va Iam vIec hang haI heI minh de mang
Ia I su da m ba o ve kInh Ie , cu ng Ia m I cau chuye n chu ng Ia pha I
Iuu y Irong Ihe ky moI nay. Va Iru khI xu huong IIen ngay cang
chay nhIeu vao IuI cua ch mI s I nguoI dao chIeu con khng
Ihi day se Ia mI vIen canh Ihuc su u am, khac nghIeI.
KhI ca c CLO ba I da u Iro Iha nh nhu nhu ng ng hoa ng ba chu a,
ho nen can Ihan vi gIeo gIo se gap bao. Thay vi Ihe, nhIeu nguoI
Iro nen qua kIeu nga o. Nam 2001 va 2002, he I Ia p doa n na y de n
Ia p doa n kha c n I duI nhau su p d , ha u qua cu a nhu ng gIan
Ian ke Ioan, cho vay baI hop phap va mua ban nI gIan. Trong
con Ic co cac Iap doan nhu Lnron, WorIdCom, AdeIphIa, GIobaI
CrossIng va ImCIone. NhIeu nha quan IrI cao cap cua cac Iap
doan nay chnh Ihuc bI buc II va bI cong Iay dan d dI. Hinh
anh gay cam phan nhaI chnh Ia nu hoang MarIha SIewarI cua
ImCIone khI ba nay dI maI voI kha nang buc II hinh su vi da
Ienh ban heI c phIeu cua ImCIone ch Iruoc khI nguoI Ia Ihng
ba o Ia co Ihe Ioa I Ihu c dIe u IrI ung Ihu mo I cu a ImCIone se khng
duoc T chuc An Ioan Ihuc pham LIen bang (IDA) chap Ihuan.
NhIe u nguo I vuI suo ng va du a co I khIe m nha Iren su Iha I ba I cu a
18 19
MarIha, m Ia nha Iu cua ba voI gIay dan Iuong co soc nhu xa
IIm, m I kIe u cuo I Iren n I dau cu a nguo I kha c vo I cu m Iu
Marthafreude.
Nha IrIeI hoc RaIph WaIdo Lmerson Ihuong don chao ban be
Iu Iau khng ga p vo I cau ho I: Ke Iu Ia n cu I chu ng Ia ga p nhau,
anh da nhan ra dIeu gi chua7. RIeng dI voI ban Ihan II, II
nha n Iha y hon bao gIo he I, su chnh Iru c Ia Inh ca ch quan Iro ng
nha I cu a m I nha Ia nh da o. Day cu ng Ia Inh ca ch ma ho se pha I
Ihe hIe n ra I nhIe u Irong cu c do I. Ra I nhIe u nha Ia nh da o khng
ch nhu ng nha qua n IrI cao ca p Irong ca c Ia p doa n, ca c quan chu c
Irong nha Iho In gIa o, cu ng nhu nhIe u vI du ng da u Irong nhu ng
Inh vu c kha c nhau quen ra ng nguo I kha c dang quan sa I ho
raI ky va baI cu Iuc nao ho cung co Ihe bI chaI van hoac phaI
chIu Ira ch nhIe m Iruo c cng chu ng. Ho quen ra ng co nhu ng dIe u
duo c coI Ia ho p pha p nhung chua cha c ho p vo I Io ng nguo I. Va
ho quen ra ng ne u cng chu ng mang de n cho ho dIe u gi Ihi cng
chung cung co Ihe Iay dI baI cu Iuc nao. Hay nhin vao baI hoc
MarIha SIewarI.
Nhung vu be bI cua cac Iap doan Iac dng IIeu cuc den IhI
Iruong chung khoan vn Iruoc day van hoaI dng II sau khI
nhung vu be bI cua Lnron va cac cng Iy gIan Ian khac qua dI.
Hang nghin Iy dIa da bI bc khoI do nhung cu ha canh an Ioan
cu a gIo I qua n IrI vIen vo I ha ng nu I IIe n kh ng I . Da m may u a m
bao phu kha p noI de n n I cu u CLO cu a InIeI Iu c do Ia Andy Grove
phaI IhI Ien, TI cam Ihay IhaI xau h vi minh Ia mI Irong
nhung nha quan IrI My o IhoI dIem nay.
Nhu ng nha Ia nh da o nga y nay pha I ga nh chIu ha u qua nhu
Ihe na o7 Co Ihe Iu Iinh hinh I n x n do , Ihi r I cu c, nhu ng nha
qua n IrI nga y nay se nha n duo c ca c khoa ng Ihu nha p Iha p hon
IhoI Iruoc, du d nhIen cac CLO van se kIem hon duoc raI nhIeu
so vo I Ihu nha p Irung binh cu a m I cng nhan. Nho va o nhu ng
quy nhu 401(k), gIo day cng nhan vIen chu c cu ng Ia nhu ng c
dng cu a ca c quy do , vi va y, Irong Iuong IaI, ho hoa n Ioa n co
quye n yeu ca u nhu ng nguo I dIe u ha nh ca c I chu c kIa pha I Irung
Ihu c va Ira cho nhu ng nha qua n IrI do m I mu c Iuong Iha p hon
so vo I Iruo c kIa. Nhu ng nha qua n IrI cu a ca c I chu c phI Io I nhua n
cu ng nhu nhu ng I chu c kha c co Ihe se nha n mu c Iuong Iha p
hon nhung chIu su kIe m soa I nhIe u hon. Co Ie nhu Ihe Ia I Ia dIe u
I I. Tu Iruo c gIo khI nghIen cu u ve Inh sa ng Ia o Irong cng vIe c
Ihi IIe n duo ng nhu Ia m I Iro nga I chu khng he Ia m I d ng Iu c.
Nhu ng nha qua n Iy duo c Ira Iuong Iha p hon co Ie se Ia p Irung Ioa n
Iam Ioa n y Ia m I I cng vIe c vi nhu ng pha n Ihuo ng mang Ia I do
ca m gIa c hoa n Iha nh I I cng vIe c Ia quan Iro ng hon ca . Lu c do co
Ie ho nha n ra ra ng hinh a nh m I nha kInh doanh co da o du c cu ng
quan Iro ng nhu nhIe m vu pha I Ia m Iang doanh s va y.
TI hy vong Ia moI nguoI se boI phan n, binh Inh IaI de suy
ngh mI cach nghIem Iuc den Ian cung ve cau hoI VaI Iro muc
dch cu a ca c doanh nghIe p va ca c I chu c kha c Irong Ihe gIo I nga y
nay Ia gi7. Suy ngh I chuc Ia mI c may Iao ra gIa IrI cho cac
c dng ngay nay Iro nen qua don gIan va I gIa IrI. Vay Ihi co y
ngha an du nao khac sang sua hon khng7 TI raI Ihch khaI
nIem I chuc, doanh nghIep Ia mI Ihuc Ihe huu co, co Ihe Ihay
d I va Iuong Ia c vo I nhu ng Ia c d ng xung quanh hoa c quan nIe m
cu a CharIes Handy: I chu c nhu m I c ng d ng Irong xa h I. Quan
dIe m xem xe I ca c I chu c, doanh nghIe p nhu m I c ng d ng xa
h I nga y ca ng nha n duo c nhIe u su chu y , da c bIe I khI chu ng Ia
s ng Irong m I xa h I ma Iho I gIan o cng so co n nhIe u hon o
gIa dinh. Hon nu a, chu ng Ia cu ng nga y ca ng mong mu n minh
20 21
co Ihe can bang gIua cuc sng ca nhan va cng vIec. Tham ch
ngay ca khI chu ng Ia ba n r n su I nga y vo I ma y nha n IIn va dIe n
Ihoa I dI d ng o cng so , chu ng Ia va n mong mu n m I cng vIe c
co y ngha du de ba o chu a cho vIe c da bo Io ra I nhIe u co h I duo c
o ben canh con caI. NguoI dung dau IaI ca cac I chuc can phaI
suy ngh nghIem Iuc va Iau daI ve van de nhu su khen Ihuong
cho cng nhan d ng Iho I pha I bIe n cng so Iha nh m I mI Iruo ng
Ihan IhIe n. Tha I Ia m I bI kIch khI nhu ng nha Ia nh da o qua su ng
so va ban Iam den nhung vu IaI IIeng gan day den nI khng
nhan ra duoc ban chaI IrIeI Iy va dao duc cua chung. Tham ch,
con Ie haI hon nua neu nhung vu IaI IIeng do khIen cho cng
chu ng nhin nha n kInh doanh khng pha I Ia m I nghe xu ng da ng
de Iam, cung gIng nhu Iruoc kIa, nhung vu be bI chnh IrI Iam
vay ban hinh anh cua cac dIch vu cng ch.
Theo nhu ma y II ba o ru m beng ga n day, II ngh ca c ba n cu ng
Iha y ra ng Iha I d cu a chu ng Ia d I vo I nhu ng nha Ia nh da o Ihng
Ihuo ng Ihay d I Iheo chu ky . Co Iu c Ihi chu ng Ia he I mu c chu y
va Ia n Iuo ng ho , d I xu vo I ho nhu nhu ng ng hoa ng ba chu a,
r I sau do Ia I d I xu quay nguo c Ia I 180 d coI ho nhu quy du .
Ca ch cu xu cu c doan na o cu ng khng du ng. Ca n pha I ghI nho Ia
ben ngoa I nhu ng ke nhu DennIs KozIowskI (vI CLO bI ha I kho I vI
Ir Ianh dao cua Tyro) Ihi con co hang Iram, hang ngan nhung
nguoI Ia Ianh dao xuaI chung va dang knh Iren Ihuong Iruong.
Ben ca nh do Ia nhu ng con nguo I Ia I ba cu a ca c I chu c phI chnh
phu , ca c nho m hoa I d ng xa h I, Irong Iruo ng ho c, ca c ne n van
ho a va ca c I chu c hoa I d ng phI Io I nhua n. Ho chnh Ia nhu ng
nguo I ma nguo I Ia nh da o Iuong IaI ca n Iim ra va c ga ng ca nh
Iranh voI ho.
TI xIn phep dua ra mI v du. Gan day, II co xuaI ban mI
cu n sa ch mang Ien Geeks and Geezers Irong do so sa nh va d I
chIe u nhu ng nha Ia nh da o kIe u cu va kIe u mo I. Trong s nhu ng
nhan va I duo c II va d ng Ia c gIa cu n sa ch Ia Bob Thomas pho ng
va n co SIdney Harman, CLO cu a Harman InIernaIIonaI IndusIrIes
(HII). Cach day khng Iau, khI mI ngay IaI co mI vu be bI IIen
quan den van de gIan Ian Irong kInh doanh cua cac Iap doan,
Irong mI ky bao cao quy cua minh, SIdney Ihuong xuyen guI
Ihng bao den Ioan Ihe cac c dng cua HII. Trong Ihng bao
do, ng bao voI ho Ia ban Ihan cng Iy HII khng IIen quan den
cac Ihanh vIen Irong ban gIam dc dIeu hanh. Dng IhoI, ng
nha n ma nh HII a p du ng co che phu ho p nha m da m ba o su Irung
Ihuc cua ban gIam dc va ban Ihan cng Iy. ng dam bao voI
cac c dng ng se bIeI neu Irong cng Iy co ch nao Iruc Irac.
ng vIeI nhu sau, TI Ioan Iam Ioan y vi cng Iy. TI xem xeI
moI vIec va se bIeI neu co chuyen gi xay ra. TI cho rang hanh
d ng cu a SIdney chu ng Io m I I I cu xu nhanh nha y va da y Ira ch
nhIe m. TI cho ra ng nhu Ihe mo I Ia Ia nh da o.
M I Irong nhu ng ye u I quan Iro ng ha ng da u cu ng gI ng nhu
Ia I ca nhu ng nha Ia nh da o v da I da a p du ng ma SIdney da nuI
duo ng chnh Ia su Iha nh Iha I ngay Iha ng. TI Iu ng vIe I ra I nhIe u
ve de IaI Ianh dao nhung maI den sau nay II moI nhan ra mI
kha canh raI quan Irong dong gop vao Ihanh cng cua mI I
chu c, doanh nghIe p, do chnh Ia su pho Ia he I Io ng cu a nhu ng
nguo I dI Iheo chu khng pha I Ia Ia I Ia nh da o cu a ba n Ihan nhu ng
nha Ia nh da o, m I dIe u ma duo ng nhu khng ma y aI Iuu Iam de n.
SIdney co Iuu mI khau hIeu raI ky quac Ien ban Iam vIec cua
minh Ia , Trong m I I chu c cha c cha n Iu c na o cu ng co m I nguo I
nao do bIeI raI ro moI vIec Ihuc su dang dIen ra nhu Ihe nao. Ke
do nen bI sa IhaI. D nhIen Ia khau hIeu cua SIdney nghe khng
22 23
Ihua n IaI. Nhung ng Ihu c ha nh IrIe I de vIe c Ia ng nghe, Iha m ch
mo I mo c nhu ng ke co quan dIe m ba I d ng vo I ng. The nhung
Irong raI nhIeu cac doanh nghIep, I chuc khac Ihi nguoc IaI.
Nhu ng aI da m no I Ien su Iha I khng duo c nguo I kha c mong cho
IaI Ihuc su b sa IhaI hoac I nhaI Ia bI cach Iy khoI moI nguoI.
TI ke day mI v du, bI kIch IIen quan den vu n cua con Iau
vu Iru ChaIIenger. Va o nga y 28 Iha ng GIeng nam 1989, PhI
Ihuye n con IhoI ChaIIenger pha I n ch sau khI duo c pho ng Ien
va Iam cheI Ioan b sau nha du hanh vu Iru cung voI gIao vIen
khng gIan dau IIen, ChrIsIa McAuIIIIe. Day Ia Iham hoa khng
gIan dau Ihuong nhaI Irong IIch su Hoa Ky. Tham ch no khIen
nguoI Ia dau Iong hon khI nguoI Ihan cua cac phI hanh gIa cung
Ian maI chung kIen canh Iuong bI Iham ay. Dang Ie Iham hoa
na y da khng xa y ra. Ch m I nga y Iruo c khI phI Ihuye n duo c
pho ng Ien khng gIan, Roger BoIsjoIy, ky su cu a MorIon ThIokoI,
m I nha cung ca p IhIe I bI cho Co quan Ha ng khng Vu Iru Hoa
Ky (NASA) ca nh ba o ca c ca p Iren cu a minh ve m I I I che I nguo I
Iren ve I ha n cu a con Ia u. Lo I ca nh ba o cu a BoIsjoIy de n vo I nhu ng
nguo I IIen quan nhung khng aI xu Iy chu ng. Pha n Ihuo ng vi su
can dam khI noI Ien su IhaI de ngan chan Iruoc Iham hoa cua
BoIsjoIy Ia ng bI sa IhaI. Ke Iu do, ng chuyen sang kIem sng
bang cng vIec dI IhuyeI gIang cac vIec canh bao va cac van de
kha c IIen quan de n da o du c no I chung. Ly do Ia vi ng khng
bao gIo kIem duoc mI cng vIec khac Irong nganh hang khng
vu Iru nu a. M I Io I khuyen hoI kho nu I ma ng da nh cho nhu ng
aI dam Ien IIeng noI ra su IhaI Ia hay chac chan Ia ban da co
mI cng vIec khac Iam hau Ihuan Iruoc khI noI ra su IhaI.
Cho du nhu ng nguo I no I co quan dIe m d I Ia p co duo c Iro ng
vo ng Ihi hIe m khI na o ho s ng so I n I Irong ca c I chu c hoa c
doanh nghIe p. TI nho co m I bu c hoa I ho a ga n day ve m I nguo I
kh ng I cng nghIe p, vay xung quanh Ia nhu ng ke xu nInh. Ma y
Ien nay sua Ien: Dua nao chng dI IaI Ihi dng ngha voI Iu:
Iao ngh vIe c. Ca c I chu c, doanh nghIe p Ihuo ng co xu huo ng
d I xu kha c nghIe I vo I nhu ng aI khang khang no I Ien su Iha I da ng
xa u h . V du nhu Sherron WaIkIns cu a Ia p doa n nang Iuo ng
Lnron hoac CoIIeen RowIey dac vu va Ia nguoI Ir Irch IBI. Va
Ia I nhIen Ia Irong m I I chu c hoa c doanh nghIe p, khng aI da ng
gIa hon nhung nhan vIen dam noI ra su IhaI voI Ianh dao cua
minh. DI khI cac I chuc, doanh nghIep cung ngc ngech Iham
ch dI nguoc IaI dao duc khI Iam nhu khng bIeI gi ve nhung IIn
xa u. Tha I d Im Ia ng cu a nga nh cng nghIe p xe hoI Iruo c nhu ng
mau xe hoI hoac xe IaI co Ihe gay nguy hIem den Inh mang Ia
m I v du qua su c Iuo ng Iuo ng. Nhung nhu ng nguo I Ia nh da o
Ihu c su Iun Iun coI Iro ng nhu ng aI da m no I su Iha I cho du su
Iha I do khng de da ng IIe p nha n. Khng gi khIe n m I nguo I Ia nh
da o chim xu ng nhanh ba ng vIe c xung quanh anh Ia hoa c c Ia
ch Ioan Ia nhung ke ba phaI. Tham ch khI nhung IoI phan dI
kIa khng dung, Ihi day cung Ia mI co hI de nguoI Ianh dao
da nh gIa Ia I vI Ir va gIa IrI cu a minh. D ng Iho I gIu p ho Ihu Iha ch
ye u dIe m cu a minh. Y Iuo ng na o hay se ca ng hay hon ne u chu ng
dI dIen va vuoI qua duoc Ihu Ihach. Nhung nhan vIen cap duoI
noI Ien su IhaI can den Iong can dam va co Ihe se phaI Ira gIa
cho su chnh Iru c cu a minh. Nhung Ia m nhu Ihe Ihi anh Ia hoa c
c Ia mo I chu ng Io duo c khng gi kha c hon chnh Ia kha nang
Ia nh da o cu a minh. VIe c sa n sa ng du ng Iruo c m I ng se p na o
do va noI Ien su IhaI co Ihe khIen cho ca nhan anh Ia maI vIec
Iam nhung se raI b ch cho anh Ia Irong mI I chuc khac II
de p hon sau na y.
24 25
DIe u na y gIu p II suy ngh de n m I va n de ma II da ho c duo c
Iu khI vIeI cun sach Ha nh trnh tr tha nh nha la nh a o na y.
Lanh dao v daI va nguoI pho Ia cho ho Iun Iun Iam vIec voI
nhau Irong mI mI quan he hop Iac sang Iao. Chung Ia Ihuong
co xu huo ng ngh ra ng Ia nh da o pha I Ia nhu ng IhIen Ia I c d c
gIng nhu nghe s. ThaI ra, IhoI ky ma mI aI do du IaI ba den
ma y m I minh co Ihe d I pho vo I mo I vIe c da qua r I. Nhu ng va n
de chung Ia dI dIen ngay nay xuaI hIen qua nhanh va qua phuc
Ia p. Vi va y, chu ng Ia ca n su ho p su c cu a nhIe u nhu ng con nguo I
Ia I nang de cu ng d I pho vo I chu ng. Va du ng da u da n da I nho m
nguo I do chnh Ia Ia nh da o, Iha m ch co Ihe Ia m I nho m ca c Ia nh
da o kha c nhau. Nhu II va PaIrIcIa Ward BIederman vIe I Irong cu n
sa ch Organizing Genius: The Secrets of Creative Collaboration,
NguoI ky bInh don dc da cheI. De co Ihe dan daI mI nhom
Io n, nguo I du ng da u khng ca n pha I co Ia I ca nhu ng ky nang nhu
ca c ca nhan Irong nho m co . Anh Ia hay c Ia ch ca n co m I Ia m
nhin, mI kha nang Iap hop moI nguoI va su chnh Iruc. NguoI
na y cu ng ca n de n kha nang qua n Iy sIeu vIe I, ky nang hua n Iuye n
o day ngha Ia Iim ra nguoI co IaI, kha nang nhan Ihay dau Ia
su Iu a cho n du ng, m I su Ia c quan khIe n nguo I kha c pha I Ia c quan
Iheo, kha nang gIup nguoI khac van dung maI manh nhaI cua
ho, kha nang dIeu dinh Irung hoa mau Ihuan va kha nang mang
Ia I su cng ba ng. Va cu I cu ng, nhung Ia ye u I Iun pha I co chnh
Ia Io ng chnh Iru c. Hon nu a, con nguo I Iha I cu a anh Ia hay c Ia
phaI mang IaI su IIn Iuong cho nguoI khac. The gIoI ngay nay
khng he don gIa n hon cu ng khng he pha I IrIe n cha m hon qua
khu. Vi vay, su hop Iac va kha nang keI hop moI nguoI de cung
nhau Iam vIec quan Irong hon bao gIo heI.
Ga n day co haI su kIe n da c bIe I do I ho I de n kha nang Ia nh da o.
Thu nha I chnh Ia Iha m ho a 11.9. Khu ng b Ia n cng va o Trung
Iam Thuong ma I The gIo I WTC va La u Nam Go c va o nga y
11.9.2001. Su kIe n na y khIe n nuo c My Ihay d I he I su c sau sa c
gIng nhu IhaI baI IaI Tran Chau Cang nam xua. AI Irong chung
Ia suy ngh Io I y ngha cu a su Ia nh da o va Ihay d I co Ie cho ra ng
Ic d nhung Ihay dI ngay cang Iang Ic va rang chung Ia phaI
Iim cach nam Iay co hI nay va vuI mung vi no. Nhung co nhIeu
Ihay dI khIen Ia IhaI khng de chap nhan duoc, dnh dIem Ia
Iha m ho a 11.9. Ke Iu sau cu c Da I Khu ng hoa ng GreaI
DepressIon, nuoc My Iung Ia mI noI raI an Ioan. Tu sau cuc
n I chIe n, chua he co m I cu c chIe n Iranh na o xa y ra Irong Io ng
nuo c My . Cho du va n co n su khng cng ba ng va phan bIe I chu ng
Ic, day van Ia quc gIa co su dc Iap dang ke nhaI va Ia quc
gIa chap nhan su da dang ve van hoa, chung Ic va su khac bIeI
cu a Iu ng ca nhan. Vu Ia n cng 11.9 khIe n cho nuo c My nga y ca ng
ke m an Ioa n. Nam 2002, vu da nh bom khu ng b Ia I cau Ia c b
dem o da o BaII ro ra ng Ia nha m de n phuong Tay. Ke IIe p Ia ha ng
IoaI nhung vu ban Ia o vung ngoaI Ihu d WashIngIon, D.C
ca ng Ia m cho hinh a nh m I nuo c My an Ioa n bI xo I mo n. Chu ng
Ia van se quay IaI voI vu 11.9, co gang Iim ra y ngha Irong hang
nga n ca I che I kIa, da o bo I Irong d ng d na I de ru I ra nhu ng ba I
ho c. DIe u na y se khIe n chu ng Iro Iha nh dIe u gi do co y ngha hon
Ihay vi ch nhac den IaI hoa do voI mI con s Ihuong vong maI
maI v ngha nao do.
Chung Ia bIeI mI dIeu Ia Irong mI Ihe gIoI cang hIem ac Ihi
nhu ca u ve nguo I Ia nh da o Irong m I I chu c, Irong m I dInh che
ca p IhIe I hon bao gIo he I. Nam 2002, Irong qua Irinh nghIen cu u
IaI sao nhung con nguoI Ia Iung kIa IaI Iro Ihanh Ianh dao, Bob
Thomas va II kham pha ra rang kha nang Ianh dao cua ho Iun
26 27
Iun xuaI hIen sau mI vaI qua Irinh chuyen dI Ihng Ihuong
Ia raI nang ne. Chung II goI qua Irinh do Ia Io II Iuyen ra nha
Ianh dao. KhI mI phong vIen phong van II Iam Ihe nao ma II
Ia I Ihch Ihu vo I de Ia I na y, II ba o vo I anh Ia ra ng ne u Iu ng s ng
qua Iho I nhu ng nam 3040 ma khng suy ngh ve va n de na y
moI Ia Ia. Do Ia IhoI daI cua nhung cay daI Ihu Iren Ihe gIoI
nhu ng Iuo ng da I Ia nh da o nhu IDR, ChurchIII va GandhI. Va day
cu ng Ia Iho I da I cu a nhu ng ke na m Irong Iay quye n Iu c Io Io n
nhung Ia I su du ng chu ng m I ca ch khu ng khIe p nha I nhu HIIIer
va SIaIIn. Nhu ng ke da Ia m saI Ie ch dI y ngha Iha I su cu a Iu Ia nh
da o va da gIe I che I ha ng IrIe u nhu ng con nguo I v I I. Cu c Da I
Khu ng hoa ng va nhu ng Ira n chIe n Irong ChIe n Iranh The gIo I Ihu
II chnh Ia Io Iuyen cua rIeng ban Ihan II cung nhu dI voI raI
nhIeu nguoI da sng Irong IhoI do.
Su II Iuye n Irong kho khan Ihu Iha ch Ia m I ye u I quan Iro ng
Irong qua Irinh Iro Iha nh m I nha Ia nh da o. DIe u na y II da khng
Ihuc su hIeu heI vao nam 1989. Trong qua Irinh II Iuyen qua
Ihu Ihach, dIeu ky dIeu da xay ra. Co Ihe qua Irinh II Iuyen do
Ia su Ihu Iha ch ve Ihe xa c ma MandeIa pha I chIu du ng Irong
nhu ng nam Iu I I. Cu ng co Ihe qua Irinh do Ia khI IIe p nha n nhu ng
IoI huong dan khng phaI chIu dau don ve Ihe xac. MI mI ca
nhan mang de n Inh ca ch rIeng cu a minh va o qua Irinh re n Iuye n
do va Iro ra voI nhung ky nang Ianh dao moI me va IIen b. Du
co chuyen gi xay ra, ho cung xuaI hIen Iro IaI voI su manh me
hon bao gIo he I, vo I su cu ng co I khng aI pha vo duo c. Cho du
ho Ira I qua nhu ng Ihu Iha ch Ia n ba o nhu Ihe na o, ho ca ng Iro
nen Ia c quan va mo r ng Io ng do n nha n nhu ng Ira I nghIe m mo I
hon bao gIo he I. Ho khng ma I dI hy vo ng hoa c cu ng khng ngu ng
khang cu IaI voI su cay dang IuI nhuc. Den mI Iuc nao do, II
m Ia mI vaI Inh cach ma gIo day II nhan ra Ia cuc ky quan
Iro ng d I vo I m I nguo I Ia nh da o. Nhung d nhIen o day II khng
da m ba o co duo c nhu ng Inh ca ch do de u co kha nang Ia nh da o
duo c. Truo c he I, II xIn no I nhIe u hon ve nhu ng Io Iuye n Ihu Iha ch.
KhI vIe I Ihu cho con IraI minh |ohn QuIncy Adams va o nam 1780,
chuyen gIa Ianh dao AbIgaII Adams da noI dung ve quan dIem
(nhu Ihng Ihuo ng o nhu ng Iruo ng ho p kha c ba cu ng du ng) Ia
nhu ng Iho I dIe m kho khan chnh Ia nhu ng Iu c re n Iuye n nen Inh
ca ch va kha nang Ia nh da o. Do Ia : Khng pha I Irong Iu c Iro I yen
bIen Iang Ihi Iao nen nhung Inh cach Ion. Trong qua Irinh c
gang de chIen Ihang kho khan moI Iao nen IhoI quen suy ngh
sau sac. Thu Ihach cang Ion Ihi ch co nhung Inh cach Ion moI
vuoI qua duoc. Cung gIng nhu ChIen Iranh The gIoI Ihu II ren
Iuye n nen nhu ng nha Ia nh da o cho nu a sau cu a Ihe ky 20, II
du doa n Ia su kIe n 11.9 va su su p d cu a Ihe he doIcom se Ia Io
ren gIua nen Ihe he Ianh dao cho Iuong IaI sap IoI. Neu Ihuc su
du ng Ia nhu va y, chu ng Ia se co Iy do de vu a mu ng nhung cu ng
vua Io.
Ben ngoaI nhung Inh cach II m Ia Irong cun sach nay Ihi
IaI ca cac nha Ianh dao phaI co duoc bn kha nang can IhIeI.
Truo c he I, ho pha I co kha nang ho p Ia c vo I nguo I kha c Ihng qua
qua Irinh chIa se . Ho pha I co m I Ia m nhin va co kha nang Ihuye I
phuc nguoI khac hIeu duoc Iam nhin cua ho Ia gi. HIIIer Ia mI
v du dIen hinh du raI khung khIep cho Inh cach nay va Ia IoI
nhac nho ve vaI Iro cua kha nang hung bIen va Ihe hIen minh
Irong Ia nh da o. M I Iy do gIu p Ia nh da o co Ihe Ihe hIe n Ia m nhin
cu a minh Ia vi ho hIe u nhu ng nguo I pho Ia m I ca ch IInh Ie , ca m
nha n duo c n I dau, nhu ca u, uo c mu n cu a ho . Trong mo I Inh
vu c, Ia nh da o duo c phu cho kha nang Iha u hIe u Io ng nguo I.
28 29
Thu haI Ia , Ia I ca nhu ng nha Ia nh da o Ihu c su de u co m I IIe ng
no I kha c bIe I. No I Ia IIe ng no I Ihi y cu a II Ia ve mu c dch, Io ng Iu
IIn va kha nang ca m nha n duo c chnh minh va m I ca u Iru c g m
IaI ca cac yeu I ngay nay chung Ia goI Ia He s Ir Iue cam xuc
(LmoIIonaI InIeIIIgence khaI nIem do DanIeI GoIeman daI Ien).
Khng de xa c dInh IIe ng no I a y Ia nhu Ihe na o nhung vaI Iro cu a
no cu c ky quan Iro ng. M I Irong nhu ng Io I gIa I Ihch cho Iha I ba I
o cu c ba u cu T ng Ih ng cu a AI Gore va o nam 2000 Ia vi ng
khng co m I IIe ng no I nhu Ihe . AI chu ng Ia ma bIe I AI Gore cu ng
deu raI an Iuong boI Ir Ihng mInh, su Iao nha, Iam nhin va ve
ma I ha I huo c che gIe u cu a ng. Tuy nhIen, su I chIe n dIch Iranh
cu , cng chu ng chua bao gIo Iha y duo c IIe ng no I do Iu ng. Ma I
kha c I ng Ih ng George W. Bush Ia I Ia con nguo I co sa n m I IIe ng
no I kha c bIe I Ihe hIe n su binh Iha n, khng qua gay xu c d ng khIe n
cho nguoI phan dI quan dIem chnh IrI voI Bush cung phaI Ira
Io I. Da c bIe I o Iho I da I nga y nay, IIe ng no I cu a nha Ia nh da o Ia co
vaI Iro ra I quan Iro ng vi ca c phuong IIe n Iruye n Ihng da I chu ng
phaI dI o khap moI noI.
Tnh cach Ihu ba ma IaI ca nhung nha Ianh dao Ihuc su phaI
co Ia su chnh Iru c. Tho I gIan ga n day, chu ng Ia nha n Ihu c duo c
Ia m quan Iro ng cu a Inh ca ch na y vo I hinh a nh Ihuo ng Iha y cu a
ra I nhIe u nhu ng nha Ia nh da o cng Iy nhung Ia I khuye I ha n ye u
I na y. Nguo I Ia du ng du ng cu m Iu Ioa I ch n cng so de go I
nha Ia nh da o kIe u na y. M I Iha nh pha n cu a Io ng chnh Iru c Ia
mI Iu cach dao duc vung ben. O day khng doI hoI mI duc IIn
In gIao nao heI ma don Ihuan do ch Ia nIem IIn manh me cua
ban Ihan nguoI do voI ben ngoaI, voI nhung nguoI xung quanh.
Cam keI cua RaIph Nader Irong vIec bao ve quyen IoI cua nguoI
IIeu dung Ia mI v du dIen hinh. ThaI su, Ianh dao nam o ch
kh chaI cua mI nguoI. MI Irong nhung quan saI Ihu vI nhaI
cu a II Ia Irong m I ba I Iua n ve Harry Truman cu a DavId
McCuIIough Iu cu n sa ch Tnh ca ch la quan tro ng hn ca -
Character Above All, ng vIe I nhu sau, Trong vaI Iro I ng Ih ng,
Inh cach Ia yeu I quan Irong hon baI ky mI pham chaI nao
kha c. No co n quan Iro ng hon ca hIe u bIe I cu a I ng Ih ng ve chnh
sach dI ngoaI, kInh Ie hoac Iham ch ca chnh IrI. KhI xay ra
khu ng hoa ng Ihu c su Ihi o duo I Iho I I ng Ih ng na o ma khng
co khung hoang Iam sao ban quyeI dInh de gIaI quyeI chung7
Ban se baI dau Iu dau va dI Iheo huong nao7 Trong Iruong hop
nhu Ihe Ihi doI hoI su can dam nhu Ihe nao7 KhI noI ve nguoI
anh hung cua ban Ihan, Truman Iung cho bIeI De dI dIen voI
ke Ihu Iren chIe n Iruo ng do I ho I ch m I kha ca nh na o do cu a su
can da m, no khng he gI ng nhu Io ng can da m khI pha I no I
Khng vo I m I nguo I ba n.
GIo day II nha n ra m I ye u I I I quan Iro ng nu a d I vo I nguo I
Ianh dao yeu I Ihen chI Ia kha nang Ihch nghI. Kha nang do
gIu p nguo I Ia nh da o pha n u ng m I ca ch nhanh cho ng va Ihng
mInh Iruo c nhu ng Iinh hu ng Ihay d I IIen Iu c. Qua Irinh ra quye I
dInh moI da IIen Iuc duoc caI IIen Irong hon ba muoI nam qua
Iruo c m I mI Iruo ng Ihay d I. KarI WeIck, nha Iam Iy ho c da hu ng
hn vIeI rang Ianh dao Iheo Iruong phaI ngay xua co Ihe dua
Iren ban d dIa Iy Ia du. Nhung o IhoI daI ky IhuaI s ngay nay,
noI Ihe gIoI khng ngung bIen dng va Iap Irung o ch mI vaI
dIem Ihi Ianh dao phaI dua vao kha nang dInh huong cua chnh
minh. WeIck gIaI Ihch rang, Theo dInh ngha, ban d ch gIup
chung Ia hIeu ro ve mI Ihe gIoI da duoc ve ra o IhoI ky Iruoc.
Nhung khI ban cung khng bIeI chac ma ch co Ihe cam nhan Ia
minh dang du ng o huo ng na o Ihi kha nang Iu dInh huo ng do Ia
30 31
m I dIe u cu c ky b ch. Kha nang Ihch u ng gIu p nguo I Ia nh da o
nga y nay ha nh d ng r I sau do da nh gIa ke I qua cu a ha nh d ng
do Ihay vi phu Ihu c va o m hinh dua ra quye I dInh nhu Iu Iruo c
Io I gIo ngha Ia Ihng Ihuo ng IhI nguo I Ia pha I Ihu Iha p da y du
va phan Ich Ia I ca ca c Ihng IIn du IIe u, r I sau do Ia quye I dInh.
Nhu ng nha Ia nh da o Ihe he mo I hIe u ro I c d dua ra quye I dInh
Ia quan Irong nhu Ihe nao. Va Ihuc su ho phaI quyeI dInh Iruoc
khI co da y du nhu ng s IIe u kIa. Sau do ho Ia I pha I xem xe I da nh
gIa keI qua cua quyeI dInh do, co Ihe co vaI dIeu chnh rI IaI
IIep Iuc hanh dng.
Kha nang Ihch nghI duo c hinh Iha nh Iu nhIe u ye u I Irong do
co su kIen cuong hay nhu ngn ngu cua cac nha Iam Iy hoc Ihi
do Ia su Iao bao, gan da. Theo m Ia cua IIeu IhuyeI gIa SauI
BeIIow da nh cho m I Irong nhu ng nhan va I cu a ng Ihi nhu ng
nguo I co kha nang ha nh d ng nhanh cho ng va du ng Iu c de u Ia
nhung nguoI nhin ra van de hang dau. Kha nang Ihch ung voI
Ihay dI cung Ia mI dang cua Inh sang Iao. Va noI ro Ihem Ihi
kha nang Ihch u ng do cu ng gIu p hoa n IhIe n ky nang xa c dInh
dau Ia co h I va ch p Ia y no . Trong su I nhu ng nam qua, khI
quan saI hang Iram nguoI Iro Ihanh Ianh dao, II Ihuc su bI an
Iuo ng bo I m I s nguo I da Iim ra duo c nhu ng nguo I huo ng da n
dI Iruo c (ma ho ca n) m I ca ch ra I hIe u qua . TI nha n ra m I Irong
nhung kha nang cua rIeng II ma Iu khI con Ire Ia Iim ra dau Ia
nguoI Ihay gIoI va IhuyeI phuc nguoI do gIup minh. Kha nang
con phuc Iap va quan Irong hon ca mang IuoI quan he cua ban.
Do chnh Ia kha nang Irong v s nhung nguoI kIa, ban xac dInh
ra aI Ia nguoI se mang IaI cho ban nhung Ihay dI quan Irong
nhaI va II keo ho dung ve pha ban. Trong nhIeu Ihap nIen vua
qua, II quan sa I nghIen cu u duo I con ma I cu a m I nguo I dI Iruo c,
nhIeu kInh nghIem Ihi II Ihuc su ngac nhIen boI cach ma mI
va I nguo I Ire Iu I hon II du ng de II II va o Irong cu c, khIe n II
phaI quan Iam den cuc sng cua ho va IhI Ihuc II phaI gIup
ho I I nha I Irong kha nang cu a minh. Kha nang na y ra I ca n IhIe I
de Iro Iha nh m I nha Ia nh da o. Ca n cho bIe I Ihem Ia day cu ng Ia
mI chIen Iuoc Ihu huI va II keo ma nhung IoaI dng vaI IInh
Iruong khac cung su dung de II keo nhung con vaI khac Iheo
minh. Trong qua Irinh nghIen cu u Ioa I kh da u cho , RoberI
SapoIsky nha khoa ho c ve Iha n kInh ho c cu a Iruo ng Da I ho c
SIanIord nha n Iha y su kha c bIe I gIu a nhu ng con kh da u cho
gI ng du c s ng Iau hay che I so m Ia o ch m I s con co kha nang
keu go I nhu ng con du c kha c Ire hon, kho e hon ba o ve cho chu ng.
Nhu vay moI duoc Ia Iim mI aI do gIup do Ia con quan Irong
hon ca chIen Iuoc Ia vach ra cho su nghIep. Do Ia mI mI quan
he Iuong Iac qua IaI haI ben deu co IoI.
Trong qua Irinh no I chuye n vo I nhu ng nguo I kha c co nhIe u kInh
nghIe m, II Iun Iun pha I nga c nhIen de n su ng so bo I kha nang
Ihch nghI cu a ho . GIo day II bIe I cha c hon bao gIo he I Ia Ha nh
Irinh Iro Iha nh nha Ia nh da o cu ng Ia con duo ng gIu p nguo I Ia
Iro Iha nh m I nguo I da y du , hoa n IhIe n hon. Do cu ng Ia ha nh
Irinh gIu p cho aI do Iruo ng Iha nh hon. KhI II suy ngh ve kha
nang Ihch nghI, II Ihuo ng suy nga m ve nhu ng nguo I nhu
ArIhur LevIII con, cu u gIa m d c cu a U y ban Chu ng khoa n va
H I doa I. Kha nang Ihch u ng cu a ArIhur gIu p ng IIen Iu c Iu
Ia m mo I minh. KhI II vIe I cu n sa ch na y Ihi ng cu ng co m I
cu n sa ch ve WaII SIreeI va ca c doanh nghIe p My Io I va o danh
sa ch sa ch ba n cha y nha I. ng cu ng Ia nha phe binh duo c san
Iim nhIe u nha I de binh Iua n ve ca ch kInh doanh kIe u My Irong
nhu ng nam qua. Tho I gIan khIe n ng nga y ca ng Iro Iha nh m I
32 33
Ia nh da o kha c bIe I hon d ng Iho I ca ng Ia m n I ba I kha nang
Ihch u ng va pha I IrIe n cu a chnh ng.
Kh chaI va su xac Ihuc Iun Iun Ia yeu I gIup hinh Ihanh
nen nhung nguoI Ianh dao khng bao gIo II IhoI. TI xIn dung
den nghIen cuu cua WIIIIam |ames, nha Iam Iy IIen phong ve su
xac Ihuc do nhu sau, TI Ihuong ngh Ia cach II nhaI de gIup
Ia nhin Ihay duoc ban chaI Ihuc su cua mI aI do Ia vao nhung
Iuc ho dang Irong nhung hoan canh khIen phaI van dung heI ca
con nguoI, IInh Ihan va Ir oc de sng. Vao nhung IhoI dIem ban
Ihan anh Ia ca m Iha y minh dang s ng, dang ha nh d ng nhu va y
se khIe n cho anh Ia ca m Iha y day mo I chnh Ia con nguo I Iha I
cua minh.
Nam 1989, II yeu ca u ca c ba n ha y kha m pha va nuI duo ng
con nguo I xa c Ihu c cu a ca c ba n, kha m pha kha ca nh gIu p ba n
ca m Iha y minh s ng ma nh me nha I, du ng Ia ba n nha I. GIo day,
II kha ng dInh Ia I Ia Iim kIe m va nuI duo ng con nguo I do Ia ca ch
dam bao chac chan nhaI de Iro Ihanh mI nguoI Ianh dao sau
na y.
Li gii thiu
ban gc, nm 1989
NhIe u Iha p nIen vu a qua, II da nh ra I nhIe u Iho I gIan de nghIen
cu u ve de Ia I Ia nh da o. M I Irong nhu ng cng vIe c khng Ihe IhIe u
Irong qua Irinh nghIen cu u Ia quan sa I va pho ng va n m I s Ia nh
da o ca da n ng va phu nu cu a da I nuo c. Ba n ba o ca o da u
IIen cua II ve de IaI nay Ien Ia Nh ng ng i la nh a o Leaders
(Nha xuaI ban Harper & Row, nam 198S, dng Iac gIa voI BurI
Nanus). Ba I Ihinh Iinh II Iro Iha nh m I nguo I co vI Ir Irong gIo I.
KhI co aI do Ihac mac ve van de nay, ho den nha Iim II. TI ke
IaI dIeu nay voI cam gIac vua Iu hao nhung IaI vua chan nan boI
vi IhaI su II khng Ihe nao co IaI ca nhung cau Ira IoI cho ho.
TI xIn noI Ihem Ia nghIen cuu ve de IaI Ianh dao khng han
nhu nghIen cuu ve hoa hoc. MI maI, xa hI Ihi khng Ihe Iheo
mI IraI Iu nhaI dInh nhu Ihe gIoI vaI chaI. Hon nua, xa hI IaI
khng de bI dIeu chnh boI nhung IuaI Ie, quy IuaI cu Ihe nao
do. MaI khac, con nguoI khng gIng nhu nhung vaI Ihe v IrI
kIa, khng gI ng nhu khng kh va nuo c. M I nguo I cu ng khng
he gI ng nhau va khng Ihe doa n Iruo c duo c. KhI da Ia nguo I
Iruong Ihanh, II Iung Ia gIao vIen va cung Iung Ia hoc vIen nen
34 35
cu ng nhu mo I nguo I, II ra I mu n nhanh cho ng Iim ra ke I Iua n
cho mo I vIe c hoa c Iim ra ba ng chu ng xa c Ihu c na o do cho nhu ng
su Iha I Irong cu c s ng. Vi va y he I Ia n na y Io I Ia n kha c, II bI e p
bu c pha I Iim ra cau Ira Io I phu ho p cho ho . AI cu ng mu n Su
ThaI nen II cho ho bIeI y kIen cua II. O mI kha canh nao do,
Ianh dao cung gIng nhu sac dep vay, raI kho dInh ngha dep o
day Ia gi, nhung khI nhin Ihay nguoI IhaI vIec IhaI, ban se bIeI
ngay Ia de p hay khng.
Cho Io I gIo II va n chua Ihe Iim ra Ia I ca ca c cau Ira Io I. Nhung
ke Iu khI II xuaI ban cun sach Nh ng ng i la nh a o, II da
nghIen cuu raI nhIeu ve de IaI nay. Va day Ia Iac pham Ihu haI
cu a II. Cu n sa ch Nh ng ng i la nh a o ch gIu p chu ng Ia hIe u
la nh a o la g Ihi o day, cu n Ha nh trnh tr tha nh nha la nh
a o Ira IoI IIep cau hoI la m th na o: v du nhu Iam Ihe nao de
Iro Iha nh nguo I Ia nh da o7 ho Ia nh da o nhu Ihe na o7 Irong ca c I
chu c, doanh nghIe p, nguo I Ia khch Ie hoa c da n a p nhu ng nha
Ianh dao IIem nang nhu Ihe nao7
Nhung ne u nhu Iheo dInh ngha, Ia nh da o khng Ihe na o duo c
Ihe hIe n ne u khng co m I mI Iruo ng cu Ihe na o do nen II xIn
baI dau voI bI canh hIen IaI, do Ia co hang ngan nhung rao can
kha c nhau ch ng Ia I nhu ng nguo I Ia nh da o IIe m nang. AI cu ng
pha n na n ve Iinh hinh IhIe u su Ia nh da o hIe n nay o nuo c My , va
nhu ng Io I na y Iun da nh cho nhu ng nguo I Ia nh da o ba I Ia I. Lo ng
Iham Iam, he n nha I, IhIe u m I Ia m nhin Ia nhu ng Inh ca ch ph
bIe n Irong da m nguo I Ia nh da o ro m. Ro ra ng, cho du co bao nhIeu
nguo I Iha I su Ia Ia nh da o chan chnh o da I nuo c na y Iheo II
bIeI Ia co raI nhIeu vi ban Ihan II cung da gap go va Iro chuyen
voI ho Ihi cau van Iun Iun vuoI cung, nhaI Ia Ianh dao o Iam
qu c gIa. The nhung con s nhu ng nha Ia nh da o ro m kIa du ra I
I IaI Ia IrIeu chung cua mI van de Ion hon nhIeu.
Ne u nhu ng cng dan da n duo ng duo ng nhu khng co kha nang
kIem soaI cng vIec Irong pham vI quan Iy cua ho, Ihi IaI nhIen
ba n Ihan Ihe gIo I cu ng khng Ihe kIe m soa I duo c chnh no . Nhu ng
dI Ihay Irong IhoI gIan vua qua khIen ca Ihe gIoI Ihay dI den
ca nhung dIeu can ban, Iham ch den ca mI Iruong kInh doanh.
Nhung Ihay dI nay Iham ch khIen Ia ngh Ia ngay nay nguoI
My Ihi choI bo ng da , co n Ihe gIo I Ia I choI bo ng ba u du c va y. Thay
d I o day khng pha I Ia ch don Ihua n o Iua I choI ma no khIe n
cho chu ng Ia buo c va o m I cu c choI hoa n Ioa n kha c.
Vi Iy do nay, Iruoc khI aI do co Ihe Iam Ianh dao, ho phaI hoc
hoI ve Ihe gIoI moI va Ia nay. ThaI ra, neu baI ky aI khng Iam
chu duo c mI Iruo ng da y bIe n d ng na y Ihi se bI chnh mI Iruo ng
do cu n dI. Ra I nhIe u nguo I da chIe n Iha ng duo c hoa n ca nh do
va ba n se duo c ga p go ho Irong cu n sa ch na y. Ho de n Iu nhIe u
Ia ng Io p xa h I, vo I nhu ng kInh nghIe m, nghe nghIe p kha c nhau.
Nhung ho gI ng nhau o m I dIe u Ia ha o hu c Iruo c cu c s ng Irong
Iuong IaI, mong mu n duo c Ihe hIe n chnh minh m I ca ch da y
du va hoa n chnh nha I. Ba n se Iha y Ia vIe c Ihe hIe n ba n Ihan m I
ca ch da y du va hoa n chnh Ia dIe u co ba n nha I de Iro Iha nh nguo I
Ia nh da o. Theo nhu RaIph WaIdo Lmerson Ihi M I nguo I ch Ia
mI nua chua hoan IhIen, nua con IaI chnh Ia cach Ihe hIen con
nguoI cua anh Ia.
Ha nh trnh tr tha nh nha la nh a o dua Iren gIa dInh Ia Ianh
dao phaI Ia nguoI co kha nang Ihe hIen con nguoI IhaI cua ho
m I ca ch da y du nha I. TI no I nhu va y co ngha Ia m I nguo I pha I
bIeI ho Ia aI, dIem manh, dIem yeu cua ho Ia gi va cach ho cng
36 37
hIen Ioan Iuc vao nhung dIem manh cua ho va bu khuyeI cho
nhung dIem yeu do. Ho cung phaI bIeI minh can caI gi, IaI sao
ho IaI can dIeu do, Iam cach nao de ho Ihe hIen mong mun cua
minh cho nguo I kha c hIe u nha m nha n duo c su ho p Ia c va h Iro
Iu nguoI khac. CuI cung Ia, ho phaI bIeI Iam cach nao de daI
duoc muc IIeu. B quyeI cua vIec Ihe hIen con nguoI chan IhaI
nha I Ia pha I hIe u chnh minh va hIe u Ihe gIo I. Va b quye I de hIe u
chnh minh va Ihe gIoI Ia hoc hoI Iu Irong cuc sng va nhung
IraI nghIem cua ban Ihan.
Cung gIng nhu vIec phan dau de Ihanh mI bac s hay nha
Iho Ihi vIec Iro Ihanh nguoI Ianh dao khng phaI de dang. Con
neu co aI do dam noI vIec nay raI de Ihi ho dang Iu danh Iua
ba n Ihan ho . Nhung ho c ca ch Ia nh da o nguo I kha c Ia I de hon Ia
chu ng Ia Iuo ng Iuo ng bo I vi m I nguo I chu ng Ia de u co kha nang
na y. Tha I ra, ha u nhu aI Irong chu ng Ia cu ng co Ihe co kInh
nghIem Iam Ianh dao rI. Co Ihe do khng phaI Ia kInh nghIem
dIeu hanh cng Iy hay mI bang nao do ma do co Ihe nhu Irong
cun sach cua HarIan CIeveIand, The Knowledge Executive:
Ta ng Io p quy I c Iha nh cng ra I nhIe u va o nhIe u Inh vu c Ho
co Ihe Ia Ia nh da o Irong Inh vu c chnh IrI, kInh doanh, nng nghIe p,
nhan su , Iua I, gIa o du c, ba o ch, In gIa o. Ho cu ng co Ihe Iha nh
cng Irong Inh vu c va n d ng ha nh Iang, nha cu a c ng d ng hoa c
ba I cu chnh sa ch na o Iu pha IhaI de n so Ihu dIa phuong Ho co
Ihe gay a nh huo ng Iu ca c va n de c ng d ng de n ca c quye I dInh
qu c gIa va ca c va n de Ioa n ca u, hoa c cu ng co Ihe gay huo ng de n
ca m I nga nh cng nghIe p da qu c gIa na o do . Ho cu ng co Ihe co
a nh huo ng de n nhu ng va n de he p hon sau hon Irong cu c s ng
va cng vIe c. V du , m I cng Iy na o do , m I van pho ng dIa phuong
hoa c don Ihua n ch Ia co a nh huo ng de n ha ng xo m cu a minh.
Co Ie HarIan nen dua Io p ho c va o danh sa ch a nh huo ng cu a
gIo I quy I c. Cho du kInh nghIe m Ia m Ia nh da o cu a ba n Ia gi dI
chang nua Ihi Iop hoc Ia mI noI raI II de khoI dau.
ThaI ra, qua Irinh Iro Ihanh mI nguoI Ianh dao cung gIng
nhu qua Irinh Iruo ng Iha nh Iha nh m I con nguo I hoa n IhIe n. D I
vo I nguo I Ia nh da o hay d I vo I ba I ky m I con nguo I Iruo ng Iha nh
na o, ba n Ihan cu c s ng cu ng gI ng nhu su nghIe p va y. KhI du ng
Iu m Ia qua Irinh Iro Ihanh Ianh dao Ihi II cung ch nham
muc dch Ihu hep pham vI IaI IhI.
Braque, hoa s nguoI Phap Iung phaI bIeu, Ta khng Ihe gIaI
Ihch duoc van de duy nhaI mang den y ngha Irong hI hoa.
La nh da o cu ng va y. Nhung cu ng gI ng nhu h I ho a, kha nang
Ianh dao co Ihe duoc Ihe hIen. Va cho IoI nay, II van hao huc
mun Iim hIeu va Iang nghe nhung nha Ianh dao dac bIeI cua
da I nuo c nhu ca ch day ha ng nhIe u Iha p nIen, Iho I ky II ba I da u
nghIen cu u ve de Ia I na y. GI ng nhu ba I ky nguo I na o kha c,
nhu ng con nguo I da c bIe I na y Ia ke I qua I ng Ihe cu a nhu ng Ira I
nghIe m cu a ba n Ihan ho . Nhung khng gI ng nhu ng nguo I kha c
o ch, mI nguoI Irong s nay IaI Ihu Iuom duoc nhIeu qua ngoI
hon so vo I Ira I nghIe m cu a minh. Ly do o day Ia vi ho ho c Iu nhIe u
hon nhu ng Ira I nghIe m do . Ho Ia nhu ng con nguo I duy nha I, kha c
bIeI chu khng phaI Ia ban sao cua baI ky aI khac.
Do do m hinh nghIen cuu cua II Ia ban Ihan cac nha Ianh
dao chu khng phaI nghIen cuu ve Iy IhuyeI cua de IaI nay. TI
Ia p Irung va o nhu ng nha Ia nh da o ha nh d ng nhu Ihe na o Irong
Ihe gIoI IhaI chu khng phaI Irong bI canh nhan Iao hoac Iinh
hu ng gIa dInh na o do . TI ra I Iha n Iro ng Irong vIe c Iu a ra nhu ng
nguo I khng ch Iha nh cng ma co n Ia nhu ng con nguo I Ia I nang
38 39
o nhIeu Inh vuc: nguoI vIeI sach dng IhoI Ia mI CLO, mI nha
khoa hoc dng IhoI Ia nguoI dIeu hanh mI I chuc, mI IuaI su
d ng Iho I Ia Iha nh vIen Irong n I ca c chnh phu , m I Ihanh nIen
Ire Iu I nhung da Ia m cng vIe c Ihu ba Irong su nghIe p cu a minh.
Cu c s ng cu a Ia I ca nhu ng nguo I na y de u mang de n m I Ihay
d I na o do da ng suy nga m, Ihe hIe n ba n Ihan, va pha n a nh con
nguoI IhaI cua ho.
TI cho rang hIen IhoI nen van hoa cua chung Ia chIu su anh
huong va chI phI cua hoaI dng Ihuong maI. Khoang mI phan
ba Irong s nhu ng nguo I Ia nh da o Ia hoa I d ng Irong Inh vu c
Ihuong ma I. (M I s ca c ba n se cho ra ng ne n van ho a cu a chu ng
Ia chIu a nh huo ng pha n Io n Ia do Inh vu c Iruye n Ihng da I
chu ng. Nhung Iheo Norman Lear, nha sa n xua I huye n Ihoa I Irong
Inh vu c Iruye n hinh cho bIe I Ihi Iha m ch Inh vu c cu a ng cu ng
chIu su a nh huo ng cu a hoa I d ng Ihuong ma I.) M I s Irong
nhu ng nha Ia nh da o na y dIe u ha nh nhu ng Ia p doa n My co n m I
s kha c co cng Iy rIeng cu a minh. Trong s nhu ng nguo I Ia nh
da o do , co m I s Ia hoa I d ng Irong Inh vu c Iruye n Ihng da I
chung va Irong Inh vuc nghe IhuaI. MI s da dI Iu cng vIec
kInh doanh sang Inh vu c I chu c phI Io I nhua n, m I s Ia ca c
ngI sao Irong Ihe Ihao, nhu ng nha ho c Ihua I. Ngoa I ra co n co
m I Ia c gIa kIem nha phan Iam ho c, m I nha khoa ho c da ke Ien
o Iren. CuI cung, con co BeIIy IrIedan, Iu mI nguoI nI Iro Iro
Ihanh Iac gIa, nha Ianh dao Irong hoaI dng nu quyen va khIen
no Iro Iha nh m I cu c ca ch ma ng. Ca c ba n co Ie Iha y Ia II khng
ke ra day nhung chnh IrI gIa vi duong nhu hIem co chnh IrI gIa
nao IaI Ia nguoI bc Iruc, khng IhIen vI. Hon nua, ban Ihan II
hung Ihu voI y Iuong hon Ia Iy Iuong.
Nhu ng nha Ia nh da o ke Iren cu ng ch Ia nhu ng nguo I binh
Ihuo ng. Ho Ia m vIe c Iren chIe n Iuye n da u IIen de hinh Iha nh nen
m I nga y maI. Ho hoa I d ng o do nhu nhu ng nguo I da n duo ng,
dan daI nguoI khac Iro nen gIng ho o hIen IaI va Irong Iuong
IaI. Ho Ia nguo I huo ng da o sInh vo I nhu ng Io I huo ng da n cho nguo I
o Iuye n sau. Ho xua I Ihan Iu nhIe u Ia ng Io p xa h I, Iu I Ia c, nghe
nghIe p va da I duo c Iha nh qua kha c nhau nhung Ia I gI ng nhau
o haI dIe u co ba n.
M I Ia , Ia I ca nhu ng nguo I na y de u d ng y Ia nh da o Ia nhu ng
nguo I duo c Ia o ra chu khng pha I sInh ra ma co sa n. Va nguo I
Ia o ra Ia nh da o chnh Ia ba n Ihan ho chu khng pha I aI kha c.
HaI Ia , Ia I ca de u cho Ia khng co nha Ia nh da o na o duo c sInh ra
ba n cha I da Ia Ia nh da o ma pha I qua qua Irinh Ihe hIe n ba n Ihan
mI cach day du va Iu do IhoaI maI nhaI. DIeu do co ngha Ia
nhu ng nguo I Ia nh da o khng co y dInh Ihe hIe n chu ng Io ba n
Ihan ma don Ihua n ch Ia Ihe hIe n con nguo I minh m I ca ch chan
Iha nh, Ihu c nha I. Su kha c nhau na y ra I quan Iro ng vi no cho Iha y
su khac bIeI gIua dau Ia vIec bI hoan canh dua day, II keo con
s na y chIe m da s dau Ia vIe c ba n Ihan ho Ia nguo I Iu Iim huo ng
ma dI con s nay ch Ia IhIeu s ma IhI.
Nhu ng nguo I na y co n co m I dIe m chung nu a Ia aI Irong s ho
cu ng IIe p Iu c ho c ho I va Iruo ng Iha nh hon nu a Irong su I ca cu c
do I. Chu ng Ia co Ihe ke ra ngay m I Ioa I nhu ng nguo I Ia nh da o
IIen phong nhu sau: George Bernard Shaw, CharIes DarwIn,
KaIharIne Hepburn, MarIIn LuIher, MahaIma GandhI, |ean PIageI
va mI vaI v du khac. RIeng WInsIon ChurchIII Ihi maI den nam
66 IuI nguoI Ia moI bIeI IoI.
Vi vay mI Irong nhung dIeu cun sach nay dang noI den Ia
40 41
hoc Iap Ia nhIem vu ca doI. Ro rang, hau heI nhung nha Iam Iy
cha ng de ca p gi de n do I s ng IInh Iha n, ho c ho I va pha I IrIe n khI
chu ng Ia da Ia nguo I Iruo ng Iha nh. Du Iy do gi dI chang nu a,
chung Ia Ihuong cho rang su sang Iao va hoc hoI dI dI voI IuI
Ire . TI ngh Iha I ra do Ia do quan dIe m cu a xa h I Ia m cho chu ng
Ia co cam gIac Ia nguoI Ion IuI (sau 4S chang han) Ihi khng
hoc nua. Ro rang Ia neu xem xeI IaI nhung v du Iu nhung nguoI
va n IIe p Iu c ho c ho I khI da Io n Iu I, Iu ChurchIII cho de n PIcasso
cho de n BeeIhoven hoa c Iha m ch ngh de n Ireud Ihi chu ng Ia se
phaI xem xeI IaI gIa dInh do xa hI cua chung Ia daI ra.
Vi hIen nay gIa dInh daI ra van con nghI van nen cu cho Ia
chua co m I Iy Ihuye I gi cu Ihe , nhung vo I nhu ng gi chu ng Ia
Ihu Iha p duo c cho Iha y nguo I Io n Iu I se ho c co hIe u qua nha I
khI ban Ihan ho Iu ngh ra minh nen hoc caI gi phu hop voI ban
Ihan nhaI. Day cung Ia mI dIeu kIen can IhIeI Irong qua Irinh
Iro Ihanh mI con nguoI phaI IrIen va Iruong Ihanh Ioan dIen.
Trong s nhung Inh cach gIup Ia nhan ra su rIeng bIeI cua
m I nha Ia nh da o, dIe m ma u ch I va n Ia m I nguo I Ia nh da o pha I
co mI muc IIeu daI han dan duong, mI Iam nhin pha Iruoc.
Van de khng ch Ia daI duoc muc IIeu. KarI WaIIenda Iung noI,
Buo c dI Iren con duo ng va ch ra mo I co ngha Ia dang s ng. Co n
Ia I mo I qua Irinh kha c ch Ia su cho do I. Cu ng vo I Ia m nhin, m I
muc dch IhuyeI phuc se Ia hIen Ihan cua Iam nhin do. DI voI
DarwIn, cay IIe n ho a noI Ihe hIe n su sInh sa n, pha I IrIe n cu a
nhIe u Ioa I sInh va I kha c nhau Ia y ngha s ng cu a ng. WIIIIam
|ames coI qua Irinh Iu duy Ia m I do ng nuo c Iren sng, su I. |ohn
Locke IaI Iap Irung nghIen cuu nguoI nuI chIm ung vi mI mI
chu chIm ra doI mang y ngha Ia mI y Iuong cua ng Ioe sang
Irong qua Irinh sang Iao va dIeu nay dng ngha voI hIeu bIeI
ve nhan IoaI. Thuc su ma noI nhung phep an du o Iren co Ihe
chua du d Iham Ihu y nhung chu ng cu ng co y ngha Iuong Iu .
Thomas CarIyIe pha I bIe u, Ly Iuo ng cu ng nhu nhu ng Iro nga I
na m Irong chnh con nguo I ba n. Chu ng Ia Iu ng bIe I de n SocraIes
va PIaIo, nhu ng Iro nga I do se cha ng co n nu a ne u chu ng Ia quan
saI IhaI ky chung va daI dung cau hoI vao dung Iuc. Duong nhu
m I nguo I Ia nh da o kIa da vuo I qua ba I ky Iro nga I na o ho ga p
Iren duo ng. Trong qua Irinh Iro chuye n vo I ho (o day khng pha I
Ia nhu ng cu c pho ng va n Ihng Ihuo ng), chu ng II Iim kIe m cau
Ira Io I chnh xa c cho Iu ng cau ho I can ba n nhung Ia I Ia nhu ng chan
Iy ve Ia nh da o. O m I y ngha na o do Ihi chu ng II cu ng nhau gIa I
quye I nhu ng va n de m I ca nhan da Iu ng kInh qua Irong qua Irinh
Iim kIe m ca ch de Ihe hIe n ba n Ihan m I ca ch da y du nha I.
PIaIo cho rang hoc co ban ch Ia qua Irinh nho IaI hoac gop
nhaI kIen Ihuc. No cung gIng nhu qua Irinh IoaI gau va su Iu
bang ban nang bIeI chung can phaI Iam gi de sng. Nhung Irong
Iruo ng ho p cu a Ioa I nguo I Ihi dIe u ba n Ihan chu ng Ia ca n ho c va
nen ho c Ihuo ng bI nhu ng ye u I Ia c d ng ben ngoa I a nh huo ng.
Vi va y, ho c don Ihua n ch Ia qua Irinh nho duo c ca I gi Ihu c su
quan Iro ng. |ung Iu ng no I: phan Ich Iam Iha n ga n vo I vIe c ho c
hoI, nho IaI chu khng phaI Ia dang chua IrI mI can benh.
Vi va y, chu ng Ia da bIe I chu ng Ia ca n bIe I nhu ng gi nhung m I
ca nhan phaI Iu minh Ihu Iuom hoac nho ve kIen Ihuc co ban.
Trong su I qua Irinh Ihu Iuo m hoa c nho Ia I se khng Ira nh kho I
nhung cau hoI daI ra. KhI baI dau Iu dI IhoaI, Irong dau II
Ihuong xuaI hIen nhung cau hoI nhu sau:
z Ban IIn pham chaI cua mI nha Ianh dao phaI nhu Ihe nao7
42 43
z TraI nghIem nao co y ngha quan Irong cho qua Irinh phaI
IrIen cua ban7
z Nhung buoc ngoaI Irong cuc doI ban Ia gi7
z VaI Iro cua nhung IhaI baI Irong cuc sng cua ban7
z Ban hoc nhu Ihe nao7
z Trong cu c s ng cu a ba n co aI do khIe n ba n nguo ng m hay
khng7
z Ca c I chu c, doanh nghIe p Ia m Ihe na o de khuye n khch hoa c
dan ap nhung nguoI Ianh dao IIem nang7
Nhung cau hoI Iren raI co ban nhung chung dua chung Ia den
voI nhung cau Ira IoI Iu raI rng va Iu do. DIeu nay nguoc IaI
gIup II kham pha ra nhung van de co ban hon bao gIo heI: Iam
ca ch na o mo I nguo I ho c ho I, Ia m ca ch na o ho ho c ca ch Ia nh da o,
Iam cach nao cac I chuc, doanh nghIep h Iro hoac can Iro qua
Irinh Iro Ihanh nguoI Ianh dao cua nhan vIen. Hoac II xIn noI
nga n go n Ia Ia m ca ch na o de nguo I Ia Iro Iha nh nguo I Ia nh da o.
Chu ng Ia Ihuo ng hay ngh Ia ne u aI do co I cha I da y du cu a
mI nha Ianh dao Ihi Iu nhIen anh Ia hoac c Ia se IIen Ien vI Ir
da n da u. Qua Irinh na y no I nm na cu ng gI ng nhu pha n kem
beo se nI Ien Iren chaI sua, hoac kem Iun nam Iren maI sua
Irong chaI cho IoI khI nguoI Ia Iac chaI sua. Nhung Ihuc Ie Ihi
khng phaI nhu vay. SIeIIa AdIer, Iung Ia mI nu dIen vIen nI
IIeng va sau nay Ia gIao vIen day dIen xuaI cung raI nI IIeng, Iu
ch I binh Iua n ve nhu ng dIe n vIen Iu ng Ia ho c Iro cu a minh nhung
sau nay Ia nhung ngI sao nI IIeng. Ba cho bIeI minh cung co
ra I nhIe u nhu ng ho c Iro kha c, Ia I nang cu ng nhu nhu ng ngI sao
kIa nhung vi Iy do nay kIa IaI khng bao gIo Ihanh cng. Co Ihe
vi ho khng may ma n, cu ng co Ihe vi ho IhIe u d ng co pha n da u
I I. Vi va y, ba khng mu n binh Iua n gi he I vi e nga I se khIe n ho
cam Ihay bI In Ihuong. NoI nhu vay co ngha Ia IaI nang dIen
xuaI cung chua dam bao se bIen ho Iro Ihanh ngI sao, cung
gI ng nhu nguo I co Iu cha I Ia nh da o chua cha c co Ihe dIe u ha nh
m I cng Iy hay co quan chnh phu I I duo c. Tha I ra, Irong b I
ca nh kInh doanh m I che I haI s ng nhu hIe n nay, nguo I na o co
nhu ng mu c IIeu Ia Ihuo ng kho da I duo c Iha nh cng nhu mong
mu n so vo I nhu ng nguo I de bI hoa n ca nh bIe n d I. Ly do Ia vi I
nha I Irong Iho I da I cu a chu ng Ia, nhu ng Iha nh qua Ihu c su khng
co y ngha ba ng su Iha nh cng don gIa n. Va nhu ng aI co kha nang
da I duo c Iha nh qua sa ng cho I chua cha c da Ia nguo I da n da u
khI Io I dch.
Ma c du II Iu ng no I Ia aI cu ng co kha nang Ia nh da o nhung II
khng IIn Ia aI cung se Iro Ihanh nhung nha Ianh dao. Dac bIeI
Ia Irong b I ca nh nhIe u nhuong va d I nghIch chu ng Ia dang s ng
nga y nay. Co qua nhIe u nguo I ch Ia sa n pha m sa n sInh ra Iu mI
Iruo ng ho s ng. Ho IhIe u y ch de Ihay d I va de pha I IrIe n con
nguo I Ihu c cu a chnh ho . Tuy nhIen II cu ng IIn Ia mo I nguo I du o
Iu a Iu I, hoa n ca nh na o va n co kha nang Iu Ihay d I ba n Ihan.
Tro Iha nh nguo I Ia nh da o Ia ha nh d ng c ga ng co ba n khI chu ng
Ia Iu nguye n. Va m I khI ba n co y ch, ba n se Iim ra con duo ng.
Bo I vi Ihay d I ba n Ihan pha I qua m I qua Irinh nen cu n sa ch
na y Ia cau chuye n no I ve qua Irinh a y chu khng don Ihua n ch
Ia Ia p ho p nhu ng ba I ho c ro I ra c. GI ng nhu m I cau chuye n hIe n
da I, cu n sa ch khng co mo da u, khng Ihan ba I va ke I Iua n. The
nhung cun sach chua dung raI nhIeu nhung de IaI xay ra nhIeu
Ian. Do Ia yeu cau ve gIao duc ca chnh Ihuc Iren Iruong Iop va
khng chnh Ihu c Iren Iruo ng do I. Do Ia yeu ca u du ng ho c ho I Iu
44 45
vIec baI chuoc nguoI khac de sau do ban co Ihe Iu hoc hoI Iheo
cach cua rIeng minh. (Hay noI Iheo cach cua SaIcheI PaIge Ihi,
Thu c Ie khng pha I dIe u ba n khng bIe I Ia m I n Ihuong ba n ma
ba n I n Ihuong vi nhu ng gi ba n bIe I.) Do Ia yeu ca u ba n pha I Iu
Iim kIe m ba n Ihan Ihng qua vIe c ho c ho I de ba n co Ihe hIe u duo c
y ngha cua nhung baI hoc kIa. Do Ia yeu cau ban can phaI dam
cha p nha n ru I ro, pha m saI Ia m va cu I cu ng Ia yeu ca u ba n pha I
Irau d I kha nang cu a minh nha m Ia m chu Ia y va n me nh Irong
Iay.
TI bIeI Ia cun sach nay co nhIeu chu de hon ca mI vo nhac
kIch Wagner. Va II cung bao Iruoc voI cac ban cun sach nay
Ihe hIen mI bI canh kInh doanh phuc Iap. Vi vay, nhung chu
de khng phaI xay ra IIen Iuc ma chung den mI cach dn dap.
V du nhu cau chuyen Sydney PoIIack ke khI Iam ch dao dIen
xua I cho Barbara SIreIsand Irong chuong S, chuong Ha y la m theo
l i ma ch ba o cu a ba n nng. Cach xu Iy cua PoIIack m Ia raI ro
rang vIec dam chap nhan ruI ro, dam daI va soI minh vao hoan
ca nh cu a nguo I kha c. Sau khI ba n do c xong cu n sa ch Ia n Ihu
nhaI, co Ie ban se mun IIep Iuc xem IuoI qua Ian nua. II nhaI
Ihi II hy vong ban se Iam nhu Ihe.
No I Io m Ia I, Ha nh Irinh Iro Iha nh nha Ia nh da o d ng ngha vo I
vIec Iro Ihanh chnh minh. Ro rang vIec nay raI don gIan nhung
cung day kho khan. Vi vay hay baI dau hanh Irinh do.
Cac nhn vt trong sach
TI Ihch cach IIeI ra cac nhan vaI Irong cac IIeu IhuyeI cua
Nga ngay Iu da u m I cu n sa ch. Vi va y II da IIe I ke so qua nhu ng
nguo I xua I hIe n Irong cu n sa ch na y Iheo Ihu Iu chu ca I. TIe u su
cu a ho na m o cu I cu n sa ch:
Herb Alpert va Gil Freisen: nhung dI Iac Iau doI cua nhau
Irong ha ng A&M Records.
Gloria Anderson: nha bIen Iap va dIeu hanh bao ch.
Anne Bryant: cuu gIam dc dIeu hanh cua HIep hI Nu sInh
vIen DaI hoc Hoa Ky (AmerIcan AssocIaIIon oI UnIversIIy
Women). HIen Ia gIam dc dIeu hanh cua HIep hI Truong
hoc Quc gIa (NaIIonaI SchooI Boards AssocIaIIon).
James Burke: cu u chu IIch h I d ng qua n IrI va CLO cu a
|ohnson & |ohnson.
Barbara Corday: cuu quan IrI vIen cac chuong hinh Iruyen
hinh. HIen phu Irach khoa san xuaI phIm va cac chuong
Irinh Iruye n hinh Ia I Iruo ng Da I ho c DIe n a nh Truye n hinh
Nam CaIIIornIa.
Horace Deets: gIa m d c dIe u ha nh mo I ve huu cu a AARP. HIe n
Ia Iu va n cao ca p cho I chu c na y.
Robert Dockson: cuu chu IIch hI dng quan IrI va CLO cua
CaIIed.
Richard Ferry: cu u chu IIch va d ng sa ng Ia p cu a Korn,Ierry
InIernaIIonaI.
Betty Friedan: Iac gIa va dng sang Iap cua T chuc Phu nu
My (NaIIonaI OrganIzaIIon Ior Women).
46 47
Alfred Gottschalk: chu IIch danh du , Da I ho c c ng d ng Do
ThaI (Hebrew UnIon UnIversIIy).
Roger Gould: nha phan Iam hoc va Iac gIa vIeI sach.
Frances Hesselbein: cu u gIa m d c dIe u ha nh, T chu c Huo ng
dao sInh nu cua My, Iac gIa.
Shirley Hufstedler: Iua I su, cu u quan Io a, cu u b Iruo ng b
gIa o du c My .
Edward C. Johnson III: CLO cua IIdeIIIy InvesImenIs.
Martin Kaplan: cu u gIa m d c dIe u ha nh cu a WaII DIsney. HIe n
Ia pho chu nhIe m Ia I Truo ng Annanberg, Da I ho c Nam
CaIIIornIa.
Brooke Knapp: doanh nhan va phI cng.
Mathilde Krim: nha khoa hoc va hoaI dng vi benh AIDS.
Norman Lear: Ia c gIa nha sa n xua I chuong Irinh Iruye n hinh
va nha hoaI dng mang den nhung Ihay dI dau IIen.
Michael McGee: cu u gIa m d c b mn dIe n kInh, Da I ho c Nam
CaIIIornIa. HIe n phu Ira ch dIe n kInh cu a Da I ho c Nam
CaroIIna.
Sydney Pollack: da o dIe n doa I gIa I Oscar, nha sa n xua I phIm.
Jamie Raskin: cu u Iro Iy chuo ng Iy , hIe n Ia gIa o su Iua I.
Don Ritchey: cu u CLO Lucky SIores.
Richard Schubert: cu u CLO H I Chu Iha p do Hoa Ky .
John Sculley: cu u CLO ha ng ma y Inh AppIe. HIe n Ia nha da u
Iu mao hIem.
Gloria Steinem: Ia c gIa , nha hoa I d ng, bIen Ia p vIen sa ng Ia p
Ia p ch Ms..
Clifton R. Wharton con: cuu chu IIch hI dng quan IrI, CLO,
HIep hI Bao hIem va Luong bng cua GIao vIen (Teachers
Insurance and AnnuIIy AssocIaIIon), Quy da nh cho ca c gIa o
su ve huu (CoIIege ReIIremenI LquIIIes Iund).
Larry Wilson: doanh nhan, nguo I sa ng Ia p va cu u CLO cu a
WIIson LearnIng CorporaIIon.
Renn Zaphiropoulos: sa ng Ia p vIen cu a VersaIec, cu u qua n IrI
vIen cua Xerox.
48 49
1
Lam chu hoan canh
Nguoi lanh dao dong mt vai tro rt y nghia trong viec tao nen
trang thai tinh thn xa hi. Ho la hnh tuong cua mt the thng nht
ve dao duc cua xa hi. Ho co the tao nen nhung gia tri gn ket moi
nguoi trong xa hi lai voi nhau. Quan trong nht la ho co the nhn
thuc va ket ni nhung muc tieu nhm dua moi nguoi thoat khoi
nhung ni bn tm vun vt, nng ho vuot len tren nhung mu thun
chia ct xa hi, va huong ho vao viec theo dui nhung muc tieu
xung dang su cng hien het suc mnh.
|OHN W. CARDNLR, No Easy Victories
To Time s Iha ng 11 nam 1987 da da I cau ho I ngay Iren Irang
bia Tra ch nhIe m cu a aI7 cu ng vo I cau Ira Io I Qu c gIa ca n nhu ng
nguo I Ia nh da o nhung cha ng aI co ma I. Ne u go va o cu m Iu IhIe u
su Ianh dao Irong GoogIe, ban se Iim Ihay 27.000 IIeu de xuaI
hIen, Irong do, mI IIeu de Ia mI IoI Ihan van ve su khan hIem
50 51
HA NH 1iiNH 1iO 1HA NH NHA LA NH LA O LAM CHU HOAN CANH
nguo I Ia nh da o Irong ca c I chu c Ihe gIo I, ca c qu c gIa, ca c bang,
ca c I chu c In gIa o, ca c Ia p doa n, ca c I chu c phI Io I nhua n, ca c
Inh vuc nghe nghIep, gIao duc, cham soc suc khoe, Ihe Ihao, va
hau heI cac hoaI dng khac cua con nguoI.
Va y ca c nha Ia nh da o da dI dau ca r I7 Ho da Iu I va o d va ng,
nhu nhung bng hoa Irong baI haI quen Ihuc cua PeIe Seeger.
TaI ca nhung nguoI Ianh dao chung Ia knh Irong mI IhoI deu
da che I. IDR, nguo I da Ia nh da o m I qu c gIa du ng da y vuo I Ien
n I so ha I, da ra dI. ChurchIII, nguo I chIa se ma u, m hI va nuo c
maI, da ra dI. SchweIIzer, nguoI da Iruyen cho nhan IoaI su knh
Irong cuc sng Irong rung cua Lambarene, cung ra dI. LInsIeIn,
nguo I cho chu ng Ia bIe I ve su Ih ng nha I Irong v cu c, ve su ho a
ho p cu a vu Iru , da khng co n nu a. GandhI, anh em nha Kennedy,
MarIIn LuIher KIng deu da bI am saI. Ho Ia nhung Iam guong
dam chap nhan nhung ruI ro cheI nguoI de dan daI moI nguoI
Iro nen II hon, v daI hon.
Tren san kha u gIo day ch co n nhu ng nha Ia nh da o sa nga .
Danh IIe ng cu a RonaId Reagan, T ng Ih ng TeIIon, da bI va y
ba n vi Iha m ho a ch ng d I Iran va ca c vu IaI IIe ng kha c. BIII
CIInIon, I ng Ih ng da u IIen cu a Hoa Ky Iro Iha nh nhan va I chnh
Irong nhu ng de Ia I ba n Ia n Iho I Ihuo ng do nhu ng ho henh Irong
cuc sng rIeng Iu xay ra Iruoc khI ng nham chuc va Iham ch
da bI dua ra Ioa (du sau do duoc Irang an).
Cu c ba u cu I ng Ih ng nam 2000, duo c chu y de n bo I cu c
ruoI duI ve Iy Ie phIeu bau cua haI ung cu vIen hon Ia Iam co
cac ung cu vIen, da keI Ihuc bang chIen Ihang Ihuc ve George
W. Bush, hon u ng cu vIen sa I nu I AI Gore ch vo I nu a IrIe u phIe u
bau. Lan dau IIen Irong IIch su nuoc My, keI qua cuc bau cu
duo c To a a n T I cao quye I dInh, Ia m gIa m su I Io ng IIn cu a nhIe u
nguo I ve m I co quan Iruo c day du ng ben Ie nhu ng IhIen vI chnh
IrI. Va Irong khI I ng Ih ng Bush da p Ira hu ng h n vo I phe khu ng
b Ia n cng nuo c My va o nga y 11 Iha ng 9 nam 2001 ra ng, cho
du co mu n, ng se da nh pha n Io n nam 2002 de IIe n ha nh chIe n
Iranh chng IaI Saddam HusseIn o Iraq, baI chap su phe phan
cu a nhIe u nguo I My khI cho ra ng va n de I I quan Iro ng Iruo c ma I
chnh Ia Iinh hinh nen kInh Ie quc gIa, va IaI Iraq, My da bI sa
Ia y Irong cu c khu ng hoa ng Ie ha I nha I ke Iu nhu ng nam 1970.
Khng ch cac vI Ianh dao Irong Nha Trang Iam chung Ia IhaI
vong, ma cac vI Ir dan dau Irong cac Iap doan con Ie haI hon.
SaI Ia m cu a Ia p doa n Ia I chnh kh ng I ArIhur Andersen, da Iu ng
m I Iho I duo c knh Iro ng, Ia m I v du n I ba I, khIe n cng chu ng
pha I da I cau ho I: ca c nha Ia nh da o da dI dau7 Du khng qua n I
ba I nhung nhu ng nguo I co nang Iu c nhu hIe u Iruo ng Iruo ng da I
ho c, chu IIch Iha nh ph , ca c nha chu c Ira ch, nguo I du ng da u ca c
I chuc phI chnh phu, va nhung nguoI khac nua van IIep Iuc
dIe u ha nh I I ca c I chu c. Nhung chu ng Ia cu ng nga y ca ng nha n
Ihu c duo c ra ng nhu ng nguo I Ia nh da o nga y nay cu ng Ia nhu ng
nguo I co Ihe bI I n Ihuong, bI vu I da p bo I Ihu c Ie va bIe n d ng
ma chnh ban Ihan ho cung kho co Ihe hoac Iham ch khng Ihe
kIem soaI duoc Iinh hinh do.
MI nha khoa hoc cua DaI hoc MIchIgan da Iung IIeI ke muoI
mI de doa co ban ma ng cho Ia nguy hIem dI voI xa hI. Dau
IIen va quan Irong nhaI Ia kha nang chIen Iranh hay cac IaI nan
ha I nhan co Ihe hu y dIe I Ioa n nhan Ioa I. Thu haI Ia nguy co be nh
dIch, benh IaI, doI kem hay Iri Ire Ioan cau. Dung Ihu ba Irong
danh sa ch nhu ng nguy co co Ihe pha hoa I xa h I Ia cha I Iuo ng
cua vIec quan Iy va Ianh dao Irong cac I chuc.
52 53
TI ngh Ia ng ay dung. Nhung IaI sao7 TaI sao chung Ia phaI
ca n nhu ng nha Ia nh da o7 Ta I sao m I ca nhan chu ng Ia khng
Ihe Iu dI Iheo duong minh Ihch, baI ke con duong do dan den
dau7 M I su Iha I don gIa n Ia 288 IrIe u nguo I khng Ihe cu ng I n
IaI ma khng co su Ianh dao, co aI Irong s 228 IrIeu nguoI co
Ihe IaI xe Iren duong hay Iren cac cao Ic ma khng co IuaI Ie
na o, hay Ia m sao 11 nguo I da n ng co Ihe da bo ng ma khng co
nguo I IIe n ve , m I nho m b n nguo I ch co Ihe dI Iu X Io I Y ne u co
I nhaI mI nguoI bIeI dIem Y o dau.
M I nguo I co Ihe s ng o Iren da o hoang ma khng ca n su Ia nh
da o. HaI nguo I, ne u ho hoa n Ioa n ho p nhau, cu ng co Ihe s ng
duoc va Iham ch con IIen IrIen II. Nhung neu Ia ba nguoI hay
nhIe u hon, Ihi pha I co nguo I da n da u, ne u khng Iinh Ira ng h n
Ioan se n ra.
Da nhIe u Iha p nIen, 228 IrIe u nguo I My c ga ng s ng vo I nhau
khng ca n su Ia nh da o. Co ve chu ng Ia da khng Iha nh cng. Vi
vay hay Ihua nhan rang: chung Ia khng Ihe In IaI neu khng
co nhu ng nguo I Ia nh da o. Cha I Iuo ng cu c s ng chu ng Ia phu
Ihuc vao IaI nang cua ho. Va vi khng aI Iu nguyen, nen dIeu
nay phu Ihuc vao chnh ban. Neu ban da Iung co nhung gIac
mo Ia m Ia nh da o, Ihi bay gIo ngay Ia I Iho I dIe m na y, ngay Ia I ch
nay, ban hay Ihuc hIen gIac mo do. Chung II can ban.
NguoI Ianh dao raI quan Irong vi ba Iy do co ban. Thu nhaI,
ho phaI chIu Irach nhIem ve Inh hIeu qua cua cac I chuc. Su
Ihanh cng hay IhaI baI cua IaI ca cac I chuc, du Ia dI bong
r , nho m hoa I d ng c ng d ng, nho m Ia m phIm, hay ca c nha sa n
xuaI xe hoI, deu phu Ihuc vao IaI nang cua nhung nguoI dan
dau. Tham ch gIa c phIeu Iang hay gIam cung Iuy Ihuc vao
nhan xeI cua cng chung ve kha nang cua nguoI Ianh dao.
Thu haI, Irong nhung nam qua, nhIeu bIen dng va Ihay dI
da cu n IrI Ia I ca chu ng Ia. Cu c s ng cu a chu ng Ia ca n nhu ng
nguo I Ia nh da o ch ra nhu ng con duo ng de chu ng Ia IIe n buo c.
Thu ba, su IIem chnh cu a ca c I chu c dang Ia m I quan Iam
Io n cu a mo I nguo I. Tha I kho Iuo ng Iuo ng da co Iho I vIe c Ia m an
o WaII SIreeI ch dua vao cam keI mIeng gIua nhung nguoI dan
ng vo I nhau (ma I de n khI MurIeI SIeberI mua duo c m I ch Irong
IhI Iruong chung khoan New York, ch co vaI nguoI phu nu co
Ihe Iham gIa vao dI ngu o WaII SIreeI). Vao nhung nam 1980,
uy In cua IhI Iruong nay bI huy hoaI boI nhung II pham Iu gIoI
van pho ng nhu Ivan Boesky, MIchaeI MIIken va nhu ng nguo I kha c.
WaII SIreeI da bI IhIeI haI nang ne Irong nhung nam dau Ihe ky
21 do nhung Ing gIam dc dIeu hanh Iham Iam va Irao Iro van
nhan muc Iuong cao ngaI Irong khI ho quII no cac c dng cung
nhu nhan vIen cua chnh ho.
Ba I da u ba ng vIe c pha I hIe n ban Ia nh da o cu a Ia p doa n nang
Iuo ng Lnron Ihu c hIe n vIe c khaI kh ng s sa ch, vIe c co Ihe gay su ng
s I ngay ca AI Capone, ca nuo c da chu ng kIe n nhu ng nguo I Ia nh
da o m I Iho I duo c In vInh bI da n d vo I co ng s Ia m Iu nha rIeng
cu a ho Iren Iruye n hinh. Khng Iau sau do Ia nhu ng vu ba I gIu va
bu c I I nhu ng nguo I Ia nh da o ca p cao cu a ca c Ia p doa n Tyco
InIernaIIonaI, ImCIone SysIems va AdeIphIa CommunIcaIIons.
WorIdcom, GIobaI CrossIng cu ng nhu nhu ng nguo I kha c v n d
Ia ngI sao sang cua Nen KInh Ie MoI gIo day phaI dI den ch
pha san vi nhung gIan Ian IaI chnh. Ngay Iap Iuc, nguoI Ia phaI
keu goI vIec caI I Ioan b b may quan Iy, nghIep vu ke Ioan,
vIec Iuyen dung nhung nha quan IrI va ca ke hoach ngh huu
cua nhan vIen, cung nhu yeu cau phaI ra soaI IaI cach nguoI My
Iam kInh doanh ke Iu sau IhoI ky DaI Khung Hoang.
54 55
Nhung vu be bI nay Ihuc su anh huong den danh IIeng cua
chu ng Ia, nhu ng chuyen gIa da o Ia o nha Ia nh da o Iuong IaI Iu
nhIe u Iha p nIen qua. Ca c Iruo ng da y ho c ve kInh doanh ngay Ia p
Iu c dua va o chuong Irinh ho c Iruo ng ho p Lnron va ImCIone nhu
nhung v du mInh hoa Ihuc Ie va Iang cuong cac khoa day ve
da o du c Irong kInh doanh. Nhu ng nguo I da Iu ng da y ve Ihua I
Ia nh da o khng kho I co Iu c cha nh Io ng Iu ho I Ia IIe u ho da bo
qua dIeu gi Irong gIang day khIen chnh nhung sInh vIen uu Iu
Iruoc day gIo quay IaI che nhao, Iham ch ma maI Iy IhuyeI nen
Iang Ia phaI Irung Ihuc va khng gIan dI Irong kInh doanh7
Va su xung cap Iram Irong ve dao duc khng ch dung IaI
Irong mI Iruo ng kInh doanh o My . Nha Iho ThIen Chu a gIa o La
Ma o My cu ng co nhu ng vu IaI IIe ng IIen quan de n Iruo ng ho p
m I s IInh mu c qua y r I Ire em va Ihanh nIen mo I Io n. Ba n Ihan
vIec nhung IInh muc phan bI IaI gIao Iy va quay rI Ire em da
gay s c cho dan chu ng, nhung chnh vIe c nhu ng nhan va I cao
ca p Irong he Ih ng nha Iho ThIen Chu a gIa o La Ma bao bIe n, che
gIa u, Ihng Ihuo ng ba ng ca ch chuye n nhu ng IInh mu c nguy hIe m
nay den gIao phan moI de rI ho IaI IIep Iuc hanh vI quay rI
nhu ng na n nhan kha c, mo I Ia m cho cng chu ng pha I su ng s I
nha I. Duo ng nhu khng co noI na o o My Ia khng co nhu ng be
b I IaI IIe ng, ngay ca o m I I chu c In gIa o nhu Ivy League. Nam
2002, nhan vIen cu a Da I ho c PrInceIon da d I nha p va o he Ih ng
du IIeu Ihng IIn Iuyen dau vao cua Iruong DaI hoc YaIe de Iay
cap Ihng IIn, nham nang Iay Iren nhung sInh vIen xuaI sac Iu
dI Ihu.
Ca c co quan chnh phu cu ng khng Ihoa I kho I nhu ng vu IaI
IIe ng. Cng chu ng Iha c ma c Co quan Tinh ba o Trung uong My
(CIA) da o dau khI nhung Ien khung b ch su dung vIsa heI han
va n co Ihe ho c nhu ng kho a hua n Iuye n bay r I sau do Ia n cng
va o Trung Iam Thuong ma I The gIo I va ca La u Nam Go c7 HaI da c
vu CIA nam vung hang nam IroI o Moscow de Iam gi7 Ngay ca
Cu c DIe u Ira LIen bang cu ng cha ng Ia m duo c gi I I hon. Ho cu ng
Iha I ba I Irong vIe c ngan cha n cu c Ia n cng khu ng b nam 2001
va nhung buc Ihu chua mam benh Ihan sau do, du da IIen hanh
do Iham Irong mI IhoI gIan daI. Tham ch, vao nam 2002, co
ngu n IIn Ia Cu c DIe u Ira LIen bang da su du ng va I Ien cuo p g c
BosIon Iam ch dIem, Iham ch con bao che vIec I nhaI mI Ien
Irong bon chem gIeI dI Ihu va nhung nguoI v II phaI vao Iu
Ihay chu ng.
Chu ng kIe n, Ihan kho c nhung quan Iro ng Ia chu ng Ia pha I Ia m
gi7 Chu ng Ia co th Ia m gi Irong cng vIe c va cu c s ng cu a minh7
Ngay nay, da s chung Ia ban rn hon va yeu cau cao hon so voI
cac Ihe he Iruoc day. DIen IhoaI dI dng va cac phuong IIen IIen
Iac Iruc IIep da cI chung Ia vao cng so chaI hon bao gIo heI,
ma I me vo I m I Ihe gIo I cng vIe c da y bIe n d ng, mo h , h n Ioa n
v.v ma du mu n hay khng, chu ng Ia cu ng khng Ihe na o Ihoa I
ra duo c. Chnh nhu ng a p Iu c na y da Ia m nhIe u nguo I mu n don
gIa n ho a cu c s ng cu a minh. De gIa I quye I nhu ng kho nhan cu a
chnh minh, chua noI den cua xa hI, chung Ia phaI nam ro Iinh
hinh bang cach xem xeI IhaI ky van de. DIeu nay IhaI khng de
dang chuI nao vi nhin Ihay van de xung quanh Ia cung gIng
nhu ca nhin nuoc vay.
MoI su vaI deu chuyen dng. LIen keI va sap nhap, chnh sach
pha gIa , cng nghe Ihng IIn, va ca nh Iranh qu c Ie Ia m Ihay d I
ca ch nguo I My Ia m kInh doanh. Nhan kha u Ihay d I, nhu ca u cu a
nguoI IIeu dung Ieo Ihang va nhung nhu cau moI xuaI hIen Iam
Ihay dI ca Ihuong Iruong. Su Ihay dI cau Iruc cac nganh cng
56 57
nghIep, cac chIen Iuoc IIen mInh moI, nhung cng nghe, phuong
Ihuc moI va ca su bIen dI khng ngung cua IhI Iruong c phIeu
cu ng Ihay d I ca ch chu ng Ia kInh doanh. Ca nh Iranh Iang, IIen
Iac Iruc IIep phaI IrIen, ca Ihe gIoI ngay cang co xu huong ruI
vao mI ngI Iang Ioan cau rng Ion, dng ngha voI IhI Iruong
Iu do hon o khap moI noI Iren hanh IInh, ke ca Trung Quc va
Cuba, cu ng nhu vIe c LIen mInh chau u chnh Ihu c ra do I, Ia I ca
da Iam Ihay dI cach nguoI My dI pho voI Ihe gIoI va ca cach
Ihe gIoI dI pho voI nguoI My.
Ba I cha p su suy gIa m cu a Ne n KInh Ie Mo I, nhu ng doanh nghIe p
nho hoaI dng II gIo day Iao ra nhIeu vIec Iam hon ca nhung
nga nh cng nghIe p Iruye n Ih ng kh ng I . LIen mInh va sa p nha p
doanh nghIep IIep Iuc Iao nen nhung sIeu Iap doan mang den
Io I nhua n nhanh cho ng cho ca c ng chu mo I nhung d ng Iho I
cung khIen cho nhIeu cng nhan phaI IhaI nghIep hon khI vIec
sa p nha p cu ng co ngha Ia bI gIa m bIen che . Ba kenh Iruye n hinh
Iruyen Ihng Ion nhaI hIen nay duoc so huu va dIeu hanh boI
nhung Iap doan Ion hon va ca ba Iap doan nay dang Iranh nhau
de gIa nh vI Ir du ng da u Irong nga nh cng nghIe p v n nga y ca ng
xua I hIe n nhIe u d I Ihu nhu Iox, UPN, WB va ca kenh Iruye n hinh
cap raI duoc chung Ia HBO. Dau vIdeo ky IhuaI s cho phep
nguo I xem bo qua ca c chuong Irinh qua ng ca o Ihuong ma I dang
de doa den su In IaI cua cac kenh Iruyen hinh quang cao.
Chnh sa ch pha gIa da Ihay d I nga nh cng nghIe p ha ng khng
maI maI, Iam xuaI hIen nhung hang hang khng gIa re va khIen
cho Pan Am cu ng vo I nhIe u ha ng ha ng khng Io n kha c pha I pha
sa n. Nhung vIe c nhu ng chIe c ma y bay Iro Iha nh Ira I bom Ia n bIe I
bay Irong vu Ia n cng khu ng b nam 2001 Ia m I cu da nh Iro I
gIa ng va o nga nh cng nghIe p na y, cu ng nhu vIe c a p du ng che
d ha kha c nha m Iha I cha I Ihu Iu c an nInh Iu do da Ia m cho
nga nh ha ng khng ma I kha ch hon bao gIo he I.
Tinh hinh dan s gIa dI da Iam nen kInh Ie, Ihuc chaI ca van
ho a My , Ihay d I, Iheo chIe u huo ng mo I ba I da u duo c nha n ra.
GIo I Ihuong nhan My da co Iho I Iung hoa nh khng ch o IhI
Iruo ng My ma co n o nhIe u IhI Iruo ng chau u kha c. Nga y nay
nganh xuaI ban va mI s Inh vuc khac o My IaI phan Ion Ihuc
so hu u cu a ca c ng chu de n Iu chau u, va xu huo ng na y co ve
IIep Iuc phaI IrIen khI LIen mInh chau u baI dau xay dung mI
san choI chung. Ca c qu c gIa chau u se Iang cuo ng ho p Ia c kInh
doanh voI nhau qua vIec baI bo rao can Ihuong maI Irong khu
vu c va Iang cuo ng su du ng d ng IIe n chung chau u, d ng Luro.
Tu vI Ihe d c In, WaII SIreeI gIo day Iro Iha nh m I Irong ra I nhIe u
IhI Iruo ng Ia I chnh, va cu ng chIu a nh huo ng cu a nhu ng Ia c d ng
khng Iuong Iu nha dau Iu nuoc ngoaI, bIen dng ve IIen Ie, cac
chuong Irinh vI Inh va ca Iu cng chu ng My khng co n ma y IIn
Iuong vao nhung gi WaII SIreeI noI va Iam nua. Va nhu Ihe, gIo
day Trung Qu c se IIe p Iu c Iro Iha nh m I IhI Iruo ng be o bo nha I
Iren Ihe gIo I.
Tra I Iu kInh Ie mo I da o I n Io I mu c nguo I Ia khng Ihe maI ma
no hon duo c nu a, ch co Ihe hinh dung no Iheo Io I cu a m I nha
phan Ich Ia I chnh cu a ha ng SaIomon SmIIh Barney, |uIIus
MaIduIIs, phaI bIeu ve Iinh hinh hn Ioan cua mI Iruong kInh
doanh, Theo ngu n da ng IIn ca y, DeIIa dang chua n bI mua
LasIern, LasIern Ihi IaI mua Pan Am. Con Pan Am Ihi dang Iheo
duI de mua UnIIed vi dang nam Irong Iay IaI ca c phan cua
UnIIed. Va Bob CrandaII sau Iho I gIan Im hoI Ia ng IIe ng cu ng dang
chua n bI ho p d ng Iha u Ioa n b nga nh ha ng khng sau khI ba n
bac xong voI nhung nha c van. NgoaI ra, Irong cuc noI chuyen
58 59
voI II sang nay, Irank Lorenzo khang dInh haI muc IIeu ke IIep
Ia Peru va BoIIvIa, voI y dInh se sap nhap chung IaI Ihanh duong
bay gIa re da u IIen. HaI Irong s nhu ng ha ng ha ng khng no I Iren
da bI khaI Iu, cang khang dInh quan dIem nay.
The gIoI kInh doanh da IraI qua mun van Ihay dI Irong vaI
Ihap nIen vua qua. Chung Ia han con nho IoI IIen doan da Iung
gay pha n n cu a nhu ng nguo I Iheo Ihuye I vI IaI ca ch day 30 nam.
Cho du IoI IIen doan co ro rang den may cung khng aI co Ihe
hinh dung ra nI Iac dng manh me cua NhaI Ban, du ch o mI
IhoI dIem nao do, den nen kInh Ie My nhu vay. Phan Ion Ihap
nIen 80, Nha I Ba n, m I da I nuo c g m nhIe u da o nho , xa xI, dng
du c, khng co m I ngu n Ia I nguyen co ba n na o, bI Ia n pha na ng
ne boI ChIen Iranh The gIoI Ihu II va Iung ch chuyen bun ban
nhu ng d Ia p nha p, da khIe n My Iam va o can be nh khu ng hoa ng
Iam Iy. Chung Ia baI dau nghI ngo nhung b quyeI khoac Iac, ve
su Iu IIn chung Ia Ia quc gIa sang Iao nhaI hanh IInh, noI san
sInh ra nhu ng nhan Ia I nhu LdIson, Iord, va nghI ngo ca nhu ng
Iha nh qua kInh doanh vang d I nha I cu a chu ng Ia. Tu ng co Iho I
chung Ia co cam gIac Ia nguoI NhaI Iam caI gi cung co ve hay
hon chung Ia, Iu vIec IhIeI ke mau xe dep de den vIec caI IIen
chaI Iuong. NguoI NhaI som vuoI qua chung Ia ve vIec san xuaI
va IIe p IhI nhu ng Ihu ma Iruo c day chu ng Ia va n xem Ia ma I ha ng
da c Irung cu a My , khng ch xe hoI, IIvI, ma Iha m ch ca sa I Ihe p.
Chung Ia phaI mInh ra dau may vIdeo (VCR) va cung Ia quc gIa
IIeu Ihu maI hang nay nhIeu nhaI Iren Ihe gIoI, nhung phan Ion
chung duoc san xuaI va phan phI boI NhaI Ban va Han Quc.
Su suy Ihoa I kInh Ie Ira m Iro ng cu a Nha I Ba n, va vIe c ca c cng
Iy My u ng du ng Iha nh cng phuong pha p kInh doanh cu a ho Ia m
chung Ia phan nao quen dI cam gIac xau h vi bI NhaI Ban qua
maI. DIeu do co ngha Ia nganh cng nghIep san xuaI I cua
My IIep Iuc chIen dau de In IaI. Va ngay khI mI de doa den Iu
NhaI Ban Iam IhoI IuI xa, chung Ia IaI phaI dI dIen voI bang
chu ng mo I da ng Io khng ke m ra ng chu ng Ia dang ma I da n a nh
huong den nen kInh Ie Ioan cau.
Ba ng chu ng Ia , cho de n nam 2002, hon 90 gIa dinh My so
hu u da u ma y vIdeo nhung nga nh sa n xua I cng nghIe p bang Iu
van dung Iren bo vuc dIeI vong do Ic d phaI IrIen cua nganh
vIdeo ky IhuaI s, hay con goI Ia DVD. Ch Irong vong S nam,
DVD da Iham nhap vao hon 30 IrIeu h gIa dinh va chIem hon
phan nua IhI Iruong phIm anh IrI gIa 12 Iy d Ia My, chu yeu Ia
do Trung Quc baI dau ban dau DVD gIa re, cham duI IhoI ky
dc quyen cua NhaI Ban.
O Ihe ky 21, khng Ihe nao doan Iruoc duoc quc gIa nao se
gay cu sc kInh Ie IIep Iheo Iren Ihe gIoI. Duc Ia mI IhI Iruong
Io n, Trung Qu c Iha m ch co n Io n hon, va khng aI co Ihe doa n
cha c Ia c d ng cu a vIe c mo r ng va ho p Ia c LIen mInh chau u se
anh huong nhu Ihe nao den nen kInh Ie Ihe gIoI, dac bIeI Ia neu
Ic d phaI IrIen kInh Ie My van cham nhu nhIeu kInh Ie gIa du
ba o. Chua ke a nh huo ng cu a Trung Dng, sau ga n 20 nam IIn
rang hoa binh da duoc Iap IaI o Trung Dng, ca Ihe gIoI IaI phaI
kInh ngac vi su xuaI hIen hinh Ihuc bao Iuc dac bIeI Iheo kIeu
H I gIa o, su du ng nhu ng cng nghe hIe n da I ch nha m va o phuong
Tay, va de doa nghIem Irong den su n dInh kInh Ie Ioan cau.
Ca ch day 200 nam, khI nhu ng nguo I Ia p qu c Iha o ra HIe n
pha p o PhIIadeIphIa, dan s My ch Ia 3 IrIe u nguo I, ma da co
sa u nguo I Irong s nhu ng nguo I soa n Iha o HIe n pha p Ia nhu ng
nha Ia nh da o Ia m co Ihe gIo I. WashIngIon, |eIIerson, HamIIIon,
MadIson, Adams va IrankIIn da Ia o ra nuo c My . Nga y nay, dan
60 61
s My Ia 288 IrIe u, va y ma m I 4 nam, Ia I sao chu ng Ia Ia I khng
Ihe Iim ra duo c I nha I haI u ng vIen xu ng da ng cho co quan quye n
Iuc II cao.
DIeu gi da xay ra7
The ky 18, nuo c My vang danh nho nhu ng IhIen Ia I, Ihe ky 19
nuo c My ra ng danh vi nhu ng nha phIeu Iuu, doanh nhan, nha
pha I mInh, nha khoa ho c, nha van, va ca nhu ng nguo I kh ng I
da Ia o ra ca c cu c ca ch ma ng cng nghIe p, nhu ng nguo I khaI pha
mIe n Tay hoang da , nhu ng nha van mang de n cho chu ng Ia dInh
ngha ve mI quc gIa va ve mI dan Ic. Thomas LdIson, LII
WhIIney, AIexander Graham BeII, LewIs va CIark, HawIhorne,
MeIvIIIe, DIckInson, WhIIman va ca TwaIn, nhung nguoI nay voI
Ia m nhin khoa ng da I da du ng xay nen nuo c My .
The ky 20, nuoc My baI dau duoc xay dung Iren nen Iang Ihe
ky 19, nhung co dIe u gi do da dI Ie ch huo ng. Sau ChIe n Iranh
The gIoI Ihu II, nuoc My duoc bIeI den voI nhung quan chuc nha
nuo c va nha qua n Iy , nhu ng nguo I Ihu c ve I chu c, nhu ng ke
Iu a da o, da Ia m Ihay d I va Iha m ch co Iruo ng ho p hu y hoa I
nhung I chuc cua My Irong ca haI Inh vuc Iu va cng.
Cung co vaI dIem sang, v du nhu phong Irao doI quyen Iu do
ca nhan va nhu ng Iha nh cng vuo I ba c cu a nguo I My ve ma I khoa
hoc va ky IhuaI. NI Ien Iu ChIen Iranh The gIoI Ihu II Ia quc
gIa hu ng ma nh va gIa u co nha I Iren Ihe gIo I, nhung va o gIu a
nhu ng nam 70, nuo c My da da nh ma I vI Ihe cu a minh. Chu ng Ia
khng gIu duoc vI Ihe vi chung Ia Iac huong. Chung Ia da quen
ma I su me nh cu a minh.
Cuc nI Ioan vao Ihap nIen 60, IIep Iheo Ia Thap ky CaI II,
r I Ihe he YuppIe cu a nhu ng nam 80, va su pha I IrIe n IrIe I Iy bIe n
mInh cho Io ng Iham cu a Gordon Gekko o ph WaII Ia I ca nhu ng
dIe u na y Ia ha u qua saI Ia m cu a nhu ng nguo I I chu c. KhI nha n
Iha y nhIe u nguo I Ia nh da o khng co Ira I IIm va Ir o c, duo ng nhu
nhIe u cng dan My da ba I da u Iy khaI kho I cng d ng va Iy khaI
Ia n nhau.
O Ihap nIen 60, Irong khI co nhung su kIen quan Irong dong
go p Ich cu c cho qu c gIa nhu phong Ira o do I quye n Iu do ca nhan
va phong Irao nu quyen, van co nhIeu phong Irao duoc xem Ia
buoc dI pha nhung Ihuc ra IaI Ia nhung buoc IuI. Chung Ia noI
ve Iu do va dan chu, nhung chung Ia IaI quan Iy bang cap phep
va ha ng ra o chnh phu . Duo ng nhu nguo I Ia khng co n chu y
nhIeu den nhung y Iuong moI bang cng Ihuc va khau hIeu. HaI
bac Ihay Abraham MasIow va CarI Rogers da Iung bao chung Ia
co Ihe Iao ra cuc sng cua minh, va chung Ia da Iam dIeu do,
nhung mI nguoI Iam Iheo mI cach rIeng cua minh.
Xa hI My Iun co mau Ihuan gIua mI ben Ia quyen Iu do ca
nhan va m I ben Ia Inh c ng d ng. Trong khI chu ng Ia yeu me n
va nguo ng m |ohn Wayne Iu minh Ihoa I ra Irong nhu ng ca nh
phIm ha nh d ng vo I ch m I con ngu a va kha u su ng Iruo ng Ihi
chu ng Ia cu ng hIe u ra ng m I Ioa Ia u khng Ihe na o Iu no dI qua
duo c ca nh d ng ne u khng n I vo I da u Ia u. Su mau Ihua n do
nga y nay ca ng Iu c ca ng cang Iha ng hon bao gIo he I. Ba I cu khI
na o Iu do ca nhan khng ga n IIe n quye n cng dan Ihi ca ng co I
IIeng noI chung, va Iinh hinh cang xau dI.
Nhung nguoI Iap nuoc My daI nen Iang HIen phap dua Iren
gIa dInh In IaI mI nen Iang dao duc chung Irong cng dng.
|ames MadIson Iung vIeI, MI cng dng II phuc IoI Ihuc su
cho moI nguoI chnh Ia muc dch cao ca can phaI Iheo duI.
62 63
The nhung dau Ihap nIen 20, khI CaIvIn CooIIdge phaI bIeu,
KInh doanh kIe u My mo I du ng Ia kInh doanh, ha u nhu aI cu ng
d ng y . Da o du c c ng d ng da bI che khua I bo I nhu ng m I Io I,
nga y nay cu Ihe Ia nhu ng Io I ch ca nhan. Hinh a nh cu a nuo c My
da Iro Ihanh dIeu ma RoberI BeIIah va nhung dng Iac gIa cua
ng m Ia Irong cun sach Habits of the Heart Ia ne n van ho a
Iu do, Iu ru ngu va II sng huong Ihu Iao dIeu kIen cho mI ca
nhan co IaI va sng Irong Ihe gIoI cua rIeng minh.
Nga y nay, nhu ng nguo I co du dIe u kIe n nga y ca ng co xu huo ng
Ihu vao Irong Iau daI day du IIen nghI hIen daI cua ho, Iam vIec
Ia I nha , IIen Ia c vo I Ihe gIo I Ihng qua ma ng va dIe n Ihoa I dI d ng.
Ho IIen Iac voI Ihe gIoI ben ngoaI Ihng qua cac IhIeI bI Iro gIup
ky Ihua I s ca nhan, coI phIm ba ng da u DVD, ham Ihu c an ba ng
Io vI song va co huan Iuyen vIen rIeng huong dan Iap. Ho Iu c
Iap minh khoI Ihe gIoI voI he Ihng bao an IIen IIen. Ho khng
ban Iam den dIeu gi dang Ihuc su xay ra ben ngoaI xa hI va caI
gIa ma xa h I pha I Ira cho nhu ng nguo I khng co dIe u kIe n s ng
nhu ho . Nhu ng nha du ba o xu huo ng go I hIe n Iuo ng na y Ia I I
s ng Ihu minh Irong vo c, nhung Ihu c su Ihi I I s ng do ga n
gIng nhu can benh Iu ky Irung Iam o gIaI doan cuI.
Dau Ihe ky 21, nen kInh Ie khung hoang da Iam In IhaI 7000
Iy d Ia. Nguo I gIa u duo ng nhu bo I gIa u hon nhung va n khng
Ia m cho khoa ng ca ch gIa u nghe o Ihu he p Ia I. Nhan nha n Iren
nhung Io bao nhu The Wall Street Journal, The New York Times
Ia nhung baI vIeI m Ia ve vIec nguoI My dang danh ngay cang
nhIe u Iho I gIan o nha , a n na u va mua sa m o nhu ng cu a ha ng
gIam gIa. TargeI m Ia nhung nguoI nay voI II choI chu, goI ho
Ia Tar |ay
1
. Hinh a nh ve nhu ng con nguo I Irong nhu ng ngI
nha IrI gIa ha ng IrIe u d nhung Ia I s ng Iheo kIe u Iha I Iung bu c
bung nghe co ve rom doI nhu vIec MarIe AnIoIneIIe
2
phaI gIa vo
chan cu u va y. Ta ng Io p Irung Iuu cu a nuo c My Iruo c kIa cu ng
IIn Iuo ng va o Iuong IaI khI ho co c pha n Irong nhu ng quy 401(k)
3
va nhu ng quy huu huu Ir Iuong Iu cho nguo I Ia m cng Ihi gIo
day cung bI anh huong nang Iu hau qua cua cuc suy IhoaI kInh
Ie ke o da I. Nga y ca ng co nhIe u nguo I khng he co kha I nIe m pha I
quan Iam, hoa c ne u co quan Iam Ihi quan Iam ra I I de n nhu ng
va n de ha ng nga y nhu chI ph cham so c su c kho e Iang nhu ho a
IIe n, Ia m Io Iun ca nhu ng IrIe u chu ng be nh Ia I va bo qua ca yeu
ca u I I IhIe u Ia u ng Ihu c khI bI be nh pha I u ng du ng IIe u. Lu c
nao Iang Iop nay cung bI am anh boI hinh anh cua gIoI nha gIau
do bao ch ra ra hang ngay. Ho phaI Iam vIec cuc kh hon cng
vIec ma ho khng he Ihch. Ho cung khng dam mo Ia minh se
co m I can nha cu a rIeng minh cho du cho gIa ba I d ng sa n hIe n
gIo Ia Ihap nhaI Iu Iruoc den nay.
Da Iung co Iuc chung Ia Io Iang rang nen kInh Ie cua chung Ia
bI Iha m ho a khu ng b 11.9 a nh huo ng Io n. Ro ra ng Ia sau Iha m
ho a na y, Ia I ca nguo I My chu ng Ia pha I xem xe I Ia I va sa p xe p Ia I
nhu ng uu IIen Ihu Iu cho cu c s ng cu a minh. Nhu ng cu c go I
Iu nhu ng con nguo I xa u s Ia I Io a Iha p dI WTC Irong nga y Iha m
1 Ch nhng ngi s dung cac cht gy ao giac va sng c lp trong th gii cua
ring mnh. (ND)
2 Hoang hu cua vua Louie, Phap, ni ting v sc ep, tui tre va sng phong
lu. (ND)
3 401(k) la nhng quy do nhng ngi thu lao ng ong gop, co th trch t
tin lng cua ngi lao ng trc khi tr thu thu nhp. Hnh thc quy nay
ph bin My va mt s nc khac. (ND)
64 65
hoa cho nguoI Ihan yeu de vnh bIeI khIen ca quc gIa xuc dng
ma nh me . Hinh a nh cu a nhu ng con nguo I ra I d I binh Ihuo ng kIa
khng co n kha nang quye I dInh cu c s ng cu a chnh minh, du ho
cha ng mu n nhu Ihe . Tha m ch, ho pha I dI de n quye I dInh Ia IIe u
nen cho ca I che I de n Iu Iu Irong Io a nha na y hay Ia Iu minh nha y
ra ngoa I cu a s o ha ng Iram Ia ng Ia u va de r I ke I cu c cha c cha n
cu ng Ia ca I che I cu ng khIe n ca da I nuo c pha I nghe n nga o.
Lan dau IIen Irong nhung Ihap nIen qua, nguoI My duong nhu
nha n ra ra ng ho Ia m I qu c gIa Ih ng nha I, m I chu ng I c doa n
keI voI nhau de cung nhau cam keI nham daI den mI nen dan
chu. Khng may Ia, y ngha Ihuc su cua doan keI xuaI hIen sau
vu Ian cng khung b khng Iam cho dan chung boI ac cam voI
cac I chuc o My. O khap moI noI, nguoI Ia cang Iuc cang maI
Iong IIn ve mI chnh phu Iuc nao cung Ien gan va Iham ch san
sang bang moI gIa phaI dIeI Iru caI goI Ia Iruc ma quy, cu Ihe
Ioa I bo Saddam HusseIn cu a Iraq. Dan chu ng My nga y ca ng ca m
Iha y nhu ng nguo I o vI Ir Ia nh da o cu a minh Iha I xa Ia . Duo ng
nhu ho su du ng cu m Iu Ioa I Iru khu ng b nhu m I ca I co de
bao ve HIen phap cua minh. AbIgaII Adams Iung noI, Iu Irong
n I Ih ng kh se sInh ra nhu ng nguo I Ia nh da o, nhung chua cha c
du ng Irong Iruo ng ho p na y. Sau Iha m ho a 11.9, gIo day, nguo I
dan My khao kha I co duo c nguo I Ia nh da o Ihu c su . Su mong mo I
do d I vo I dan chu ng My nghe xa Ia cu ng gI ng nhu Iruo c day,
khI na n khu ng b o My co n xa vo I nhu na n do I va y. Du ng va y,
ca da I nuo c pha I cu ng nhau ga nh chIu m I bI kIch, nhung bI kIch
do Ia I khng gIu p cho mo I nguo I co duo c m I nha n Ihu c chung
cho IaI ca, dIeu ma Ie ra ho phaI cung nhau nhin nhan va Iim
cach de daI duoc no. Va chnh ch nay day, duong nhu chung Ia
IhIe u nhu ng nha Ia nh da o du ng ngha, nguo I gIu p chu ng Ia va ch
ra con duo ng dI de n nha n Ihu c do .
KhI chung Ia dang phaI vaI In voI mI de doa baI ngun Iu
na n khu ng b Iren da I My Ihi cu ng Iu c, chu ng Ia Ia I Io Ia nhu ng
van de xa hI In IaI Iu Iruoc IoI gIo. Khng gi Ie haI hon Ia ch
sau nu a Ihe ky , chnh nhu ng Ihuong nhan kIa Ia I Ia Ihu pha m
Ia m Ia n Iu I nhu ng Iha nh ph cu a chu ng Ia. Bun ba n heroIn va
ca c Ioa I Ihu c phIe n che I nguo I IIe p Iu c Iro Iha nh m I Irong nhu ng
nganh kInh doanh beo bo o nhung noI con nguoI sng Irong nI
Ih ng kh Iuye I vo ng. Su du ng ma Iu y gIu p cho Ia ng Io p duo I
da y xa h I quen dI Ihu c Ia I va cu ng Ia m cho he Ih ng nha Iu nga y
ca ng dng du c hon. Nguo I My IIeu IIe n va o ma Iu y nhIe u hon ca
da u ho a. Nguo I Ia co ca m gIa c Ia Ho p chu ng qu c Hoa Ky Ia qu c
gIa co Iy Ie nghIe n ma Iu y cao nha I Irong ca c nuo c phuong Tay.
Va n de na m o ch na y. Duo ng I I ma nhu ng nha Ia p qu c va ch
ra o PhIIadeIphIa va o Ihe ky 18 sau ha ng Ioa I nguo I ke nhIe m Irong
Ihe ky 19, c ng vo I vIe c nga y nay nhu ng nha Ia nh da o cu ng c ng
su Iam vIec IhIeu sang Iao, ch Iheo II mon, khIen cho IaI ca bI
cu n va o m I c ma y kh ng I vo I ha ng nga n ba nh rang hoa I
d ng dIen cu ng Irong m I mo h d n ma cha ng bIe I minh dang
dI ve dau.
Nhu ng Iha p ky da u IIen cu a Ihe ky 20, khI chnh phu mo r ng
he Ih ng qua n Iy , ma ng Iuo I kInh doanh cu ng ba nh Iruo ng ca ch
Ia m vIe c qua n Iy ch ng che o ph bIe n o kha p noI. Chnh quye n
da I ra quy dInh va Iua I Ie d I vo I nhu ng ma ng kInh doanh co gIa
IrI Ion. Cac Iap doan chng Ira bang cach dua hang Iram nhung
nha van dng hanh Iang de chng IaI va keI qua Ia ca haI ben
deu mac vao Ihe keI. TaI nhIen Ia chang aI Ihu IoI gi duoc do
66 67
nhu ng ra c r I na y, nhung ca gIo I Ihuong nhan va chnh phu aI
cu ng nhu ca I ma y, khng co Inh xay du ng ho p Ia c de cu ng nhau
IhoaI ra khoI nhung rac rI Iu he Ihng nay ma ch Iam cho no
phu c Ia p hon.
GIng nhu IhoI ky phaI IrIen qua muc cua xe hoI My duoI ky
nguyen LIsenhower, nuoc My gIo day qua nang ne va cham chap
de dI pho hIeu qua va phan ung mau Ie va khn ngoan Iruoc
nhu ng va n de kho khan na y sInh. Va cu nhu va y, khI su kIe n 11.9
xay ra, Iruoc su dau don va bang hoang, nguoI My nhan ra rang
b ma y an nInh cu a ho ra I bao qua I, Ira I r ng nhung cha ng mang
IaI hIeu qua gi. Duong nhu IBI raI sIeng nang can man Ihu Ihap
Ihng IIn hon bao gIo he I nhung Ia I khng mang nhu ng Ihng
IIn do ra chIa se de cu ng phan Ich va ha nh d ng m I ca ch nhanh
chong va hIeu qua. CIA cung Ihe, sau su sup d cua LIen bang
X vIeI, da ngu quen Iren chIen Ihang va nhu Ihe da khng du
ba o Iruo c nhu ng m I de do a kha c do I ho I nhu ng ky nang ve ngn
ngu va ngu n Iu c mo I. Ca c co quan an nInh co kInh nghIe m ve
nhu ng cu c chIe n da u don Ie Irong n I b chu khng pha I mang
Inh ho p Ia c. Tha m ch khI co m I Ihng IIn quan Iro ng xua I hIe n
Ihi chu ng co Ihe du ng Ia I o m I khau na o do hoa c o nguo I co Ihe
de ra ke hoach hanh dng don Ie. NhIeu saI Iam mang Inh he
Ihng xuaI phaI Iu Inh Iu man, nguoI Ia cho rang nhung vIec
khng aI co Ihe hinh dung ra duoc Ihi se khng Ihe xay ra IaI
daI nuoc nay. The Ia cuI cung, mI Iham hoa nhu Ihe xay ra Ia
dIeu khng Ihe Iranh khoI.
Nha IrIe I ho c AIIred NorIh WhIIehead Iu ng vIe I, Trong Ihe gIo I
hIe n da I nga y nay, su c d c cu a gIo I ho c Ihu c Iho I Trung c duo c
Ihay Ihe bang su c dc cua Iang Iop Ir Ihuc sau khI bI Iach roI
khoI nhung suy ngh cu Ihe Irong mI Ing Ihe.
Nhu ng suy ngh cu Ihe Irong m I I ng Ihe o day a m ch Ia nhIe u
nguoI My IIn rang gIoI han Ian cung khng phaI Ia IaI ca, ma ch
Ia mI su vIec, va nguoI My cheI vi chnh su IhIen can do.
Norman Lear, nha caI cach, vIeI kIch, san xuaI Iruyen hinh co
nhung Ihanh cng dang kInh ngac ca Irong Inh vuc IaI chnh
va sang Iao Irong nghe nghIep. KhI Iro chuyen voI ng, chung
II Ihao Iuan khng nhung ve cuc doI va Iac pham cua ng ma
con ve mI quan Iam cua ng ve caI goI Ia can benh xa hI cua
IhoI daI ngay nay II Iu duy ngan han. ng noI, NguoI Ia Iu
hoI Ia nhung cuc bau cu noI Ien duoc dIeu gi. Chung khng Ihe
hIen duoc dIeu gi Ia II cho daI nuoc, dIeu gi II nhaI cho Iuong
IaI ma ch de cap den vIec Iam Ihe nao de daI duoc muc IIeu cu
Ihe nga n ha n. L I Iu duy ch nha m Io I mu c IIeu Iruo c ma I Ia ha u
qua Iruc IIep Iu mI Iruong kInh doanh. Lear con cho bIeI Ihem
|oseph CampeII Iu ng pha I bIe u ra ng, o Iho I ky Trung c khI ca ng
den gan Ihanh ph Ihi ban cang Ihay nhIeu nha Iho. Ngay nay,
nha Iho duoc Ihay Ihe boI cac cao c van phong. Khap noI Ioan
Ia cao c, cao c va cao c. Chu ng phu c vu cho Ira o Iuu kInh
doanh IhoI Ihuong ch Irong nhaI IhoI Ban bIeI day, Ihuong
nhan khng mu n da u Iu va o nhu ng nguo I ca I ca ch hu Iu c hoa c
nha caI cach boI vi qua ruI ro, vi do Ia dau Iu daI han.
TI ngh quan dIem cua Lear raI chnh xac. Trong xa hI My
duong Iho I, mI Iruo ng kInh doanh nga y ca ng Iro nen sa c ne I va
chuye n d ng nhanh hon, Iha m ch co n hon ca I c d pha I IrIe n
cu a Iruye n hinh. Nhung ma maI Ihay khI chu ng Ia dang Ihu c
ha nh nhu ng gi duo c Ihuye I gIa ng ra I ha p da n kIa Ia I Ia Iu c chu ng
Ia Iu gIo I ha n kha nang cu a chnh chu ng Ia. Sau nhu ng Iha nh
cng khIe n ca nuo c pha I nghIeng minh ne phu c, sau khI da Ihu
phuc duoc IraI IIm va khI oc cua moI Iang Iop, chnh chung Ia
68 69
Ia I ngu quen Iren chIe n Iha ng va Iu gIe I minh vo I nhu ng I I mo n
Irong kInh doanh. Cac CLO (GIam dc dIeu hanh) cua nhung Iap
doa n kh ng I cu a My chua bao gIo n I IIe ng va duo c bIe u duong
nhu Ihe Irong IIch su o IhoI ky phaI IrIen IhInh vuong cua Nen
KInh Ie MoI. TaI ca cham duI khI nen kInh Ie moI ay Iao xung
dc cung voI hinh anh sup d cua cac CLO. Tham ch Irong gIaI
doa n huy hoa ng cu a Ne n KInh Ie Mo I, khI chu ng Ia dang hoan
h nhu ng ngI sao sa ng Iu ca c Ia p doa n kInh Ie , chu ng Ia cu ng
da IhaI baI khI khng Iu van mI cau hoI raI quan Irong: Co bao
nhIe u nguo I Ihu c su Ia nha Ia nh da o, Inh ca ca c CLO cu a nhu ng
cng Iy phaI IrIen nhaI Irong cac nganh7
Trong s nhu ng nha Ia nh da o kIa, co bao nhIeu nguo I chu ng
Ia co Ihe IIn Ihuc su Ia nhung nguoI Ianh dao voI IaI phu Ihuy
WIzards oI Oz
4
, co kha nang bIe n ho a nhung chnh nhu ng kha
nang do cu ng vIe n vng, a o Iuo ng nhu nhu ng Iro gIan Ia n ho Ihu c
hIen Iren s sach vay7
Cach day hon mI Ihap nIen, RIchard Ierry, cuu chu IIch HI
dng quan IrI va dng sang Iap cua hang nhan su Korn,Ierry
InIernaIIonaI, Iu ng binh Iua n ve va n de I I suy ngh nng ca n IhIe n
ca n va ha u qua cu a no nga y nay cu ng gI ng nhu Io I ng no I. Ca c
Iap doan kInh Ie My co Ihe rao gIang raI cao sIeu hoc IhuaI ve
ca ch Iha nh cng Irong Ihe ky 21. The nhung khI ba I Iay va o ha nh
dng, ho ch Iam duoc mI vIec Ia du bao ve bao cao IaI chnh o
quy IIe p Iheo. Ca m I ne n kInh Ie dang cha y Iheo m I gu ng nhu
Ihe . L I Iu duy na y khIe n cho Ia I ca nhu ng mu c IIeu kha c Iro Iha nh
quan Irong Ihu yeu Iruoc ap Iuc phaI hoan Ihanh ban bao bao
IaI chnh Irong quy IIep Iheo. Chung Ia dang kInh doanh Irong
mI gung may nhu Ihe. Ngay ca vIec Iuong Ihuong o daI nuoc
nay cung ch nham vao nhung muc IIeu Iruoc maI ma IhI.
ThoI quen ch Iam Iheo muc IIeu Iruoc maI han che Iam nhin
cu a chu ng Ia Irong m I Ihe gIo I bIe n d ng va khIe n Ia m nhin cu a
chu ng Ia Ihu he p Ia I Iruo c m I Ihe gIo I dang co he p Ia I, nga y ca ng
nong Ien voI day ac y va Iham vong khng ch ve chnh IrI ma
ca ve ca c kha ca nh xa h I va kInh Ie . GI ng nhu I IIen chu ng Ia
Iung dung Ien chng IaI su Ihng IrI cua Anh Ihi gIo day NhaI
Ban, Han Quc, hau heI cac nuoc chau u, cac nuoc Bac u va
Uc Ihach Ihuc canh Iranh IaI cac Iap doan kInh Ie cua My. Ngay
ca cac nuoc A rap cung baI dau Iay IaI cac gIeng dau. Nhung ke
mo I pha I na y ch ng Ia I chu ng Ia o chnh cu c choI ma chu ng Ia
Iam chu Iu Iruoc den nay, v du nhu san xuaI va markeIIng. Hon
he I, Nha I Ba n co n nha n Ihu c duo c ra ng kInh doanh Ihuong ma I
khng ch Ia mI chIen Iruong Ihuc su hay ch Ia mI Ihu vu kh
co ban ma chnh nen an nInh quc gIa moI Ia nen Iang mang IaI
su n dInh Ihuc su cho cac quc gIa ke Iu sau ChIen Iranh The
gIo I Ihu II. D ng Iho I mau Ihua n gIu a pha I IrIe n kInh Ie va y Ihu c
he cu ng Ia nguyen nhan khIe n cho C ng ho a Czech va m I s
qu c gIa Ihu c he Ih ng LIen bang X vIe I cu ch p Ia y co h I na y
va gIa nhap duoc LIen mInh chau u.
Co Ie nhung quc gIa kIa ra doI va In IaI som hon chung Ia
ha ng Ihe ky vi va y ho khn ngoan hon va khe o Ie o hon chu ng Ia.
Cac quc gIa khac o chau A va chau u hIeu raI ro Ia cac che d
chnh IrI den rI dI, y Ihuc he IhInh rI suy, nhung ban chaI
con nguo I Ihi va n Ihe nhu ca u co ba n cu a chu ng Ia va n Ia huo ng
de n Iha nh cng ve phuong dIe n kInh Ie , chu khng pha I ve phuong
dIen chnh IrI.
4 Tn v kch noi v mt c gai m mng v mt th gii khng tng trong o
khng co bnh tt, ngheo oi, mu thun chnh tr, v.v... (ND)
70 71
Ca nuoc My phaI r Ien vi nhung ke xam chIem nay nhung IaI
va n IIe p Iu c vo I bIe n pha p cha p va nga n ha n va nhu ng do ng IIe n
quay vong ngay cang nhanh. Ho van chua hIeu ra rang gIoI han
moI o IhoI daI nay Ia co gIoI han. Thuc Ie Ihi khng he co muc
IIeu na o Ia cu Ihe cu ng nhu khng he co gIo I ha n hoa c IogIc na o
ca . Cu c s ng Iren ha nh IInh phu c Ia p va h n Ioa n na y khng
co n ch Ia nhu ng da y s Ioa n ho c vo I m I c ng m I Ia haI nu a.
MoI vIec xay ra mI cach Iu phaI, dI Iap, khng Ihe doan Iruoc
va mo h . Chu ng khng xa y ra nhu ke hoa ch va chu ng Ia cu ng
khng Ihe Iom IaI Ihanh nhung quy Irinh co IraI Iu nua. Chung
Ia khang khang Ia co Ihe na m ba I mo I vIe c mo I chuye n ba ng
nhu ng cau ho I nga n go n, don gIa n Irong khI da ng Ie chu ng Ia
phaI daI cau hoI Iruoc moI vIec du Ia nho nhaI.
WaIIace SIevens, mI nha Iho nI IIeng, cung Ia pho chu IIch
cua mI cng Iy bao hIem da dua nhung cau hoI Iren Ihanh mI
baI Iho Six significant landscapes (Sau hinh anh dang nho):
Nhng ke duy ly, i non hnh vung,
Suy t, trong nhng cn phong vung vc,
Nhn ln trn nha.
T gii han trong khng gian va suy ngh y
Trong gii han vung vc cua hnh tam giac.
Nu ho th nhn nhn trong nhng hnh dang khac,
Trong hnh non, hnh thoi nhng ng cong va hnh e-lip
Va, v du, hnh ban nguyt
Nh ng ke duy ly o se khng t gi i ha n mnh trong chi c mu
vung n a,
Gi y ho la nh ng ng i i trn u chi c no n sombrero
5
r ng va nh.
Da IoI Iuc nguoI My chung Ia phaI kInh doanh Irong mI mI
Iruong kInh doanh moI duoI caI mu sombrero hoac be re hinh
vung va IhoaI khoI gIoI han nhu non vung vuc kIa.
Norman Lear vIeI ve dIeu nay nhu sau, MI nguoI hay Ia mI
aI do. MI cng dan hay Ia mI aI do o daI nuoc nay.
Nga y nay, co h I da nh cho nhu ng nguo I Ia nh da o v s ke
nhung dI dI vo I co h I a y Ia Iha ch Ihu c. Nguo I gIo I nha I va Ihng
mInh nha I pha I Ihng mInh, sa ng Ia o, va co kha nang ngang ba ng
vo I ba I ky m I IIe n nhan na o o Ihe he Iruo c kIa. Nhung con duo ng
de dI de n dnh cao nga y nay Ihi gIan kh , nhIe u ca m ba y va phu c
Ia p hon Iruo c kIa nhIe u. Ngay ca khI da Ien de n dnh vInh quang
Ihi noI day cu ng Iron Iro I va da y ra y su xa o Ira hon ca dnh
LveresI.
II nhaI chung Ia da dI duoc nua duong de nhan ra Iinh Irang
h n Ioa n Ihng qua Ia m guong pha n chIe u cu a qua khu . Du cho
hoa n ca nh co nhIe u Ihay d I cu ng khng co ngha Ia chu ng Ia
phaI Ihay dI Iun huong dI. BoI vi mI khI nhung bIen dng do
Ia m a nh huo ng duo c de n nhu ng nhan va I chnh Iham gIa cu c
choI, ho se bI Ia c va o m I noI ma chnh ho cu ng khng nha n ra
duo c Ia minh da bI Ia c I I. No I Iheo ca ch kha c, mI Iruo ng kInh
doanh nga y nay dang va n ha nh Iheo ca ch rIeng cu a minh vi Iu
Irong chnh mI Iruo ng a y da sa n sInh ra ca m I Ihe he nhu ng
nha qua n Iy Iheo khun ma u.
Gan day chung Ia da nhan ra co qua nhIeu CLO Iro Ihanh cac
ng chu chu khng pha I Ia nguo I Ia nh da o. Chnh nhu ng ng chu
kIeu nay da dua nuoc My Iam vao Iinh Irang nhu hIen nay. Ma
maI Ihay, cu ng nhu nhu ng vu IaI IIe ng Ia I ca c Ia p doa n, ba n Ihan
nhu ng ng chu do Ia I Ia sa n pha m do mI Iruo ng dua da y ma 5 Mu co vanh rng bng da, hoc rm cua an ng Mexico.
72 73
ra. Ho Ia hinh a nh mInh ho a chnh xa c cho nhu ng nguo I bI hoa n
canh dua day va Iu IrI Iheo dong chay do du chang bIeI Ihuc
su minh dang ve dau.
KhI do, buoc dau IIen de Iro Ihanh mI nha Ianh dao Ia phaI
nha n bIe I duo c minh dang Irong hoa n ca nh, mI Iruo ng na o. Ha y
Ia nguo I pha bo nhu ng gIo I ha n chu khng pha I nguo I Ia o ra gIo I
ha n. Ha y Ia nguo I Ia o ra khuynh huo ng, chu khng pha I Ia nguo I
nh I minh Irong nhu ng khuynh huo ng. Ha y Ia nguo I mang de n
mI su keI Ihuc, chu khng phaI Ia nguoI baI dau. Va Iren heI,
hay Ihe hIen su dc Iap cua minh.
U HANG NGHlCH CANH
Nhu da m Ia o Iren, II mun bo qua mI buoc va dI Ihang
vao van de ma moI nguoI dang quan Iam. VIeI ve su Ihanh cng
Ihi bao gIo cung Ihu vI hon vIeI ve IhaI baI. DIeu nay cung gIng
nhu Irong cu c s ng, aI cu ng Ihch Iha nh cng hon Ia Iha I ba I.
Ben ca nh do , Irong cu c s ng aI cu ng hIe u ra ng nguo I Ia khng
pha I mu n gi cu ng duo c. Nhung ho c Iu Iha I ba I Ia m I Irong
nhu ng ba I ho c quan Iro ng nha I Irong cu n sa ch na y, va chu ng
Ia se cu noI dI noI IaI ve van de nay Irong cun sach nay. Vi vay
II ngh chu ng Ia ca n xem xe I m I va n de cu Ihe , m I ca nhan cu
Ihe , nguo I da khng vuo I qua duo c hoa n ca nh. TI cu ng se no I
ro Iy do Ia I sao ng a y Ia I nhu Ihe . Ten ng a y Ia Ld.
Ld sInh ra Iu Ia ng Io p Iao d ng o BrookIyn, New York. Thng
mInh, Iham vo ng, va quye I Iam Iha nh cng, ngay khI I I nghIe p
Irung hoc, ng dI Iam o mI nha may va IIep Iuc dI hoc vao ban
dem. La m vIe c va ho c Ia p dem nga y, cu I cu ng ng co duo c ba ng
ke Ioa n. Tu m I vI Ir Irong sa n xua I, ng duo c ca I nha c Ien vI Ir
qua n Iy Irong nha ma y. Ch sau m I va I nam, ng Iu ng buo c IIe n
Ien nhu ng ba c Ihang Irong su nghIe p, va co n Ia y duo c ba ng MBA
(Thac s quan IrI kInh doanh). ng chung Io minh khng ch Ia
nguoI sIeng nang can cu, nang n ma con Ia nguoI kIen nhan dI
den cung muc IIeu da daI ra. Lam vIec hIeu qua, gIoI va ben b,
cu I cu ng ng Ieo de n chu c pho chu IIch cu a cng Iy.
Ld Ia m I con nguo I cu a cng vIe c. AI cu ng no I nhu Ihe . ng
khng ch bIe I mo I Ihu hoa I d ng nhu Ihe na o ma co n co kha
nang Ia m cho no I I hon. KhI ca n IhIe I, ng khng nga n nga I Ioa I
bo nhu ng ch ung Ih I. ng khng pha I Ia Ip nguo I de da ng Ia m
vIec chung nhung IaI Ia Ip nguoI ma cac sep Ihch (vIec Ld va
hau heI nhung nguoI o vI Ir quan Iy o cng Iy deu Ia dan ng
khng Iam nguoI khac ngac nhIen). ng Ia nguoI Irung Ihanh
Iuye I d I o cng Iy, nguo I nghIe n cng vIe c, Iun sa n sa ng dI de n
Ian cung mI van de, va khng kIen nhan voI baI ky aI khng
Iam vIec nghIem Iuc nhu minh.
Nang Iuc cua Ld, cung voI dng Iuc va su ben b, gIup ng Iro
Iha nh m I nguo I dIe u ha nh Iy Iuo ng Irong gIaI doa n m I Ia xanh
co , haI Ia do ngu c cu a Iha p nIen 8090 cu a Ihe ky 20. Nhin Ld,
khng aI co Ihe Iuo ng Iuo ng Ld xua I Ihan Irong m I gIa dinh
nghe o na n o khu nam BrookIyn hoa c do Ia sa n pha m cu a ca c Io p
hoc ban dem.
Thuc ra, Ld gan nhu quen maI xuaI Ihan cua ng Ia aI. Ngay
nay, ca ch cu xu , phu c Irang va ca ca ch no I chuye n cu a ng gI ng
nhu se p cu a minh. ng co m I nguo I vo xInh de p, quye n ru , Io
Iang cho gIa dinh va ba cung an mac, cu xu va cach noI chuyen
74 75
gI ng nhu vo cu a ca c se p. ng cu ng co haI du a con de p IraI duo c
ho c Irong nhu ng Iruo ng I I. GIa dinh ng s ng Irong m I nha
IuyeI dep o WesIchesIer, co nguoI gIup vIec nhanh nhen va ng
con co ca co hI khac de Ihay dI cng vIec Irong Iruong hop
ng mu n Ihay d I cng vIe c. Chu IIch cu a cng Iy da hon S0
IuI, cung Iua IuI voI Ld va ro rang Ia dang haI Iong voI vI Ir
ma ng ay nam gIu.
Trong khoa ng Iho I gIan sau do Ld ba I da u Iha y b n ch n
mu n IIe n xa hon. Tinh co , m I cng Iy gIa dinh Irong cu ng
nga nh vo I cng Iy ng Ia I ba I da u Iim kIe m ngu n sInh kh mo I.
T ng gIa m d c dIe u ha nh, cha u n I cu a nguo I sa ng Ia p ra cng
Iy dang dang can nha c ve vIe c ngh huu, nhung Ia I chua bIe I
pha I gIao Ia I quye n dIe u ha nh cho aI. ng na y mu n mo I aI do
ve Ia m pho chu IIch, hIe u nguo I na y ca ng nhIe u ca ng I I va ne u
moI vIe c sun se , se chuye n gIao quye n dIe u ha nh Ia I cho nguo I
mo I Irong vo ng Iu 2 de n 3 nam. Ma c du Iru so cu a cng Iy na y
na m o MInneapoIIs, cng Iy na y Ia I Iim de n Ld, Iu c a y Ld dang
o New York. Ld nhin ra co h I na y vi ng co Ihe dI Ia I Ien vI Ir
qua n Iy ha ng da u CLO.
ng IIen hanh ban gIao cng vIec IaI cng Iy cu va nhay vIec.
Mo I vIe c sun se nhu mo I khI ng Ihu c hIe n nhu ng nhIe m vu kha c.
GIa dinh ng chuye n de n m I ngI nha Io n va IIe n nghI hon o
LdIna. Ba n Ihan ng Ia m vIe c Irong m I van pho ng nhin ra m I
h nuo c va Ia m qua n Iy mo I o MIdwesIern m I ca ch nhe nha ng
vi duo ng nhu I c d Ia m vIe c Ia I day cha m hon o cng Iy cu .
Nhung ng ngay cang Iro nen khac nghIeI hon bao gIo heI dI
vo I nhu ng nguo I khng Ia m ng ha I Io ng Irong cng vIe c. Sau Iung,
nguo I Ia go I du a ng Ia qua bom de n Iu BrookIyn. Nhan vIen
Irong cng Iy mo I o MInnesoIa na y Ia m vIe c v n Ihoa I ma I hon o
cng Iy cu Iruo c kIa cu a Ld, nhung gIo day khI ng yeu ca u mo I
nguoI phaI Iang Ic Iam vIec, ho phaI vang IoI.
Sau khI Ld Iam o MInneapoIIs khoang duoc mI nam, BaxIer
CLO cua cng Iy moI ng dI an Irua va de nghI gIao cho ng vI
Ir gIa m d c va n ha nh (COO ChIeI OperaIIng OIIIcer). Ld khng
ngac nhIen gi va raI haI Iong voI de nghI do. Khng aI Iam vIec
cham ch hon ng. Khng aI ho c va hIe u ve cng Iy nhanh va
nhIe u nhu ng. Vi va y, khng aI xu ng da ng o vI Ir na y hon ng.
VI Ir cao nhaI CLO bay gIo Ia muc IIeu Iruoc maI cua qua
bom de n Iu BrookIyn. BaxIer va Ld gIo day Ia m I d I an y .
BaxIer, IaI nang va can dam, se IaI huong dI cua con Iau Irong
khI Ld, cung ran hon bao gIo heI Ia nguoI Ihuc hIen dua cng Iy
Iheo con duo ng do . Tha m ch ng co n da m nha n nhu ng nhIe m
vu kho nuI nua.
BaxIer quyeI dInh chnh Ld se Ia nguoI Ihua nhIem khI minh
ve huu va Iuyen b y dInh na y vo I gIa dinh minh cu ng Ia nhu ng
Iha nh vIen cu a h I d ng qua n IrI cng Iy. La n da u IIen Irong cu c
do I minh, Ld d I ma I vo I Iinh hu ng ma ng khng Ihe du ng bIe n
phap cung ran de gIaI quyeI. MI s Ihanh vIen Irong gIa dinh
BaxIer cho ra ng Ld Ia nguo I qua cu ng ra n, qua Ih ra p, khng
khe o Ie o d I vo I nhu ng nguo I qua n Iy dIe u ha nh Ia m vIe c chung
vo I ng. Ho se khng d ng y vI Ir mo I cu a Ld ne u ng khng ca I
IhIen ky nang Iam vIec voI nhung nguoI Iam chung.
BaxIer bao cho Ld IIn xau. Neu Ld bun Iong vi dIeu nay, va
Ihuc su Ia dung nhu Ihe, Ihi vI CLO BaxIer cung vay. BaxIer da
sa n sa ng de ngh huu va hon nu a ng da Iu a cho n Ld Ia nguo I
ke nhIe m cho minh va Ien mo I ke hoa ch cho vIe c na y. GIo Ihi mo I
vIec rI ben Ien. KhI do, BaxIer goI cho mI nguoI ban va nguoI
na y gIo I IhIe u II de n Iu va n cho ng ve va n de na y. Sau khI ke Ie
76 77
ve Iinh Ihe IIen IhoaI Iuong nan cua minh, BaxIer hoI IIeu II co
Ihe gIup ng Iam vIec voI Ld va gIup Ld nay caI IhIen ky nang
Iam vIec voI nguoI khac hay khng. BaxIer noI Ihem rang, Ld se
san sang Iam baI cu dIeu gi de daI duoc vI Ir CLO.
Sau nhIeu Ian Iro chuyen va can nhac, II dng y cng vIec Iu
va n na y. Du II va n co n co m I s cng vIe c do dang nhung vIe c
nay cung raI Ihu vI. Hon nua II cung co mI s cng vIec o
MInneapoIIs nen da m nha n Ihem cng vIe c na y cu ng khng Ia m
II maI IhoI gIan gi Iam. Du vay, II van Iu hoI IIeu co aI do Iren
do I co kha nang gIu p m I nguo I da SS Iu I do I Ihay d I Inh ca ch.
Chuyen dI den MInneapoIIs IIep Iheo, II gap Ld. TI cung Ld
no I chuye n Irong va I nga y, quan sa I ca ch ng Ia m mo I Ihu . Trong
chuyen dI IIep Iheo, II IIen hanh phong van nhung nguoI Iam
vIec chung voI Ld va dng IhoI yeu cau Ld Iam mI vaI baI Irac
nghIem ve Inh cach.
Le d nhIen Ia aI IIen quan de n va n de na y cu ng mu n mo I vIe c
Iheo y minh, BaxIer ra I mu n ngh huu nen mu n co nguo I Ihay
Ihe ng ca ng so m ca ng I I. Nhu ng nguo I ngoan c Irong h I qua n
IrI Ihi mu n Ihoa I ra Iinh hu ng kho xu na y nhung ho khng Ihe
nao khng Iham gIa vi II phaI Iham khao y kIen cua ho du II
Ihanh cng hay IhaI baI Irong vIec gIup Ld Ihay dI. RIeng Ld vi
ng Ihuc su mun cng vIec nay nen Iun Iun hop Iac voI II.
Sau mI IhoI gIan, II ngay cang nhan ra rang dIeu moI nguoI
nhan xeI ve Ld Ia khng saI. ng Ia nguoI raI co nang Iuc, raI
Iham vo ng nhung cu ng Ia ke d c Ia I. ng Ihuo ng xuyen n I no ng
va Iang ma nhu ng nguo I Ia m vIe c chung vo I minh. Lu c na o ng
cung mun kIem soaI ca moI nguoI va moI vIec. ng khng de
Iam Io I vIe c ca m on nguo I kha c ne u nguo I kha c Ia m I I hoa c cu ng
cha ng Ihe m no I m I Io I d ng vIen. Va Ia I nhIen, ng Ia nguo I Iro ng
nam khInh nu .
Ca ch Ld d I pho vo I kho khan cu ng gI ng nhu phong ca ch Ia m
vIec cua ng Iuc nao cung voI mI Ic d nhanh khung khIep
va ng van dung IaI ca nang Iuong de gIaI quyeI van de. Trong
qua Irinh Ia m vIe c, ng nga y ca ng Iro nen de ho a d ng hon. ng
c gang IhoaI khoI cach Iam vIec cung ran Iruoc gIo cua minh.
ng cu ng Iro nen I kha c nghIe I hon d ng Iho I Ia I IIch su va me m
mong hon voI moI nguoI. Do Ia IIn II.
Nhung IIn xa u Ia , du Ld co c ga ng co na o, nhu ng nguo I c ng
su cu a Ld va n Io ra nghI nga I ng. Ho ch khng IIn Ia co Ld mo I
na o do . Va va n co haI Iu ng du Iua n Ira I chIe u Iu h I d ng qua n
IrI ve Ld. Nhu ng nguo I Iruo c kIa v n va n Ihch Inh ca ch cu a m I
Ld cu vo I Inh ca ch Ia nh Iu ng, du I khoa I Irong kInh doanh nga c
nhIen Iha I vo ng vi m I Ld mo I, me m mo ng hon. Trong khI do ,
nhu ng nguo I kha c Ia I Iim ra nhu ng dIe m ye u mo I cu a Ld. Ho cho
ra ng, cho du du ng Ia Ld co nang Iu c va d ng Iu c Ia m vIe c, ng
Ia I khng co duo c m I Ia m nhin va Inh ca ch Io n cu a m I nha
Ia nh da o.
Trong vaI Iro Ia nh da o, m I Inh ca ch Io n cu ng quan Iro ng nhu
dng Iuc va kha nang cua nguoI do. TI phaI dng y voI y kIen
ho dua ra ve Ld Ia chnh xa c. DIe u na y Ihi II khng Ihe na o gIu p
Ld duo c ma Ld pha I Iu minh nha n ra IhIe u so I. Nhu II de ca p Iu
Iruo c, nguo I Ia nh da o khng ch Ia nguo I Ia m cho mo I vIe c dI du ng
huong ma anh Ia phaI Ihuc hIen no mI cach hop Ie va hop voI
Io ng nguo I nu a. Hon nu a, m I nguo I Ia nh da o ma khng bIe I minh
o dau va mu n da n da I nguo I kha c dI huo ng na o Ihi khng Ihe
duo c go I Ia m I nguo I Ia nh da o Ihu c su duo c. Khng nghI ngo
78 79
gi ve vIe c Ld co kha nang dIe u ha nh cng Iy. Nhung II Ia I cha ng
bIe I Ia ne u Ia nh da o m I cng Iy Ihi ng se da n da I no dI ve dau.
Sau khI Irao d I vo I Ld Ia du II ra I a n Iuo ng vo I su IIe n b cu a
ng nhung II van khng Ihe nao gIoI IhIeu ng vao vI Ir CLO
voI hI dng quan IrI duoc, II bao cao voI BaxIer va hI dng
quan IrI, rI xep IaI h so. Sau do, II nhan ra rang BaxIer Iho
phao voI keI qua cuI cung. Ly do Ia cho du BaxIer bIeI Ia ng
ca n nguo I na o do nhu Ld de Ihay Ihe ng dIe u ha nh cng Iy
nhung ng cu ng hIe u Ia h I d ng qua n IrI ngh du ng ve Ld. Cng
vIec kInh doanh cua cng Iy gIa dinh ng da Iruyen qua ba Ihe
he huye I Ih ng dang Ira I qua nhu ng Ihay d I Io n. Vi va y, don
gIa n Ia ho khng Ihe na o Irao quye n dIe u ha nh cho Ld Irong m I
gIaI doa n nhu va y. BaxIer IIe p Iu c o Ia I vI Ir dIe u ha nh va Ld IIe p
Iu c Ia m vo I BaxIer cho de n khI nguo I Ia Iim ra nguo I Ihay Ihe mo I.
Sau do , BaxIer ngh huu, co n Ld Iu chu c kho I cng Iy.
Ta I nhIen ne u day Ia m I b phIm vo I m I ke I Ihu c co ha u
Ihi Ld se ho a Ihan va o vaI |Immy SIewarI va o phu I cu I cu ng
va duo c nha n va o vI Ir CLO. Nhung cu c s ng Ihu c Ihi khng
he gI ng phIm a nh vi va y khng de nha n da ng duo c aI Ia anh
hu ng va aI Ia ke a c.
Tha I ra, II cho ra ng Ld kho co Ihe duo c phan Ioa I Ia nhan va I
chnh hay pha n dIe n. Ba n Ihan ng cu ng Ia m I na n nhan. ng
ngh Ia ba n Ihan ng Ia aI do chnh ng quye I dInh. Thu c Ie ng
ch Ia m I sa n pha m cu a ne n van ho a kInh doanh saI Ia m.
ng den voI Ihe gIoI kInh doanh Iu vI Ir Ia mI cau be duong
ph . Lu c do , ng dang o ben kIa gu ng quay cu a b ma y va quye I
dInh se Ihay d I de cu c s ng minh I I hon. ng da y Iham vo ng
va Ia m vIe c ca n cu . Nhung r I cu c, ng cu ng ch Ia m I sa n pha m
san sInh ra Iu xu huong IhoI daI. DIeu nay co ngha Ia cho du
ban Ihan Ld Ia nguoI co Iam nhin va Inh cach rIeng manh me
nhung Iruo c Ia c d ng cu a mI Iruo ng ben ngoa I, ng da de minh
bI cu n dI va Ihay d I ma khng he nha n Ihu c duo c dIe u gi dang
dIen ra.
Co Ie Ld da co Ihe hoc cach de Ianh dao, dan daI nguoI khac
Ihanh cng. Ro rang Ia khI baI dau Iam vIec o nha may dau IIen,
ng co nhIeI huyeI Iruoc nhung co hI hua hen cua Iuong IaI.
Nhung khI ng Ihuc su dI vao Ihe gIoI ma nguoInayphaIgIeI
nguoIkIadeInIaI, noI nguoI Ia khng ch Ihe hIen con nguoI
Ihu c cu a minh de nha n duo c Iuo ng Ihuo ng cu a xa h I ma ho co n
phaI c gang chung mInh duoc minh Ia mI aI do Iren Ihe gIoI
na y. KhI Ld c ga ng chu ng mInh vo I cng Iy ng chnh Ia nguo I
Iy Iuo ng cho vI Ir CLO, Ld chua bao gIo Ihe hIe n duo c con nguo I
IhaI cua chnh minh, IraI IaI con de nguoI khac anh huong Ien
con nguoI do. ng bI hoan canh anh huong nhung IaI dI dan daI
nhung nguoI khac nham bIen ban Ihan Ihanh mI ng sep Iren
ca IuyeI voI Iheo IIeu chuan cua xa hI. Nhung khI buoc vao
m I mI Iruo ng Ia m vIe c mo I do I ho I o nguo I Ia nh da o ca c I cha I
g m Ia m nhin va Inh ca ch Io n, ng khng pha I Ia nguo I phu ho p.
Sau nay, khI II phan Ich IaI su vIec, II nhan ra nam yeu I
ma h I d ng qua n IrI chu Iro ng de n nhu sau: hIe u bIe I ve ky Ihua I
(Ld co), ky nang Iam vIec voI nguoI khac, ky nang Iu duy Iruu
Iuo ng (o day ngha Ia kha nang Iuo ng Iuo ng va sa ng Ia o), ky nang
da nh gIa va nha y be n Iruo c nhu ng bIe n d ng va cu I cu ng Ia kh
cha I. Ld khng ch Iha I ba I o ky nang Ia m vIe c vo I nguo I kha c nhu
HDQT Irao d I vo I II Iu da u. Vi va y ngay ca sau khI chu ng II
ma I Iho I gIan de ca I IhIe n Inh ca ch na y, Ld cu ng va n khng Ihe
80 81
na o Ihuye I phu c duo c mo I nguo I. Ho da I cau ho I ve kha nang da nh
gIa Iinh hinh nha y be n Iruo c nhu ng Ihay d I va kh cha I cu a Ld.
Va ch don gIa n Ia ho ca m Iha y khng Ihe IIn Iuo ng va o Ld.
Bo I vi chu ng Ia dang s ng Irong m I Iho I da I IIe n ve pha Iruo c
nhung IhaI ra IaI dang buoc IuI, Ld gIo IaI Ia chu IIch hI dng
qua n IrI va CLO cu a m I cng Iy sa n xua I n I IIe ng kha c o
AIIanIa. ng duoc IIn Iuong gIao cho cng vIec nay khng ch vi
nhung Ihanh Ich daI duoc IaI AIIanIa ma con vi nhung Ihanh
qua da I duo c khI Ia m cu ng BaxIer. Trong do , co ca nhu ng Iha nh
qua do su sa ng Ia o ra nhu ng sa n pha m mo I, duy Iri danh IIe ng
ve chaI Iuong va danh IIeng cua cng Iy nhung Ihuc Ie ma noI
Ihi cng Iy cua BaxIer da raI nI IIeng Iu raI Iau rI. Khng may
Ia Irong IhoI gIan o AIIanIa khI Ld baI nguoI khac phaI Iam Iheo
y minh, ng da khng Ia o ra duo c sa n pha m na o mo I va khng
mang Ia I doanh Ihu. Lu c na y day, co Ihe ng cho Ia hoa n ca nh
mI Iruo ng dua da y ng de n nhu ng kho khan nhu Ihe na y. Nhung
Iha I ra, Iru phI ng ho c ho I Iu chnh nhu ng Iha I ba I cu a minh va
ba I da u ha nh Irinh dI Iim Ia I chnh minh, Ihi Iu c do mo I hy vo ng
ng nha n ra. TI khng bIe I Ia sau na y Ld co Iha nh cng khng
vi Iu dao do, ng ay chang bao gIo nhan dIen IhoaI cua II nua.
TaI ca chung Ia deu bIeI nhung Ld Iuong Iu nhu Ihe. ThaI
ra, ho co xu huo ng Iro Iha nh nhu ng hinh a nh chua n mu c do gIo I
ha n xa h I da I ra chu khng pha I Ia nhu ng con nguo I kha c Ia .
Nhung nhu cac ban se Ihay, IhaI ra van co raI nhIeu nguoI khac
co Ihe va da vuoI qua nhung chuan muc de Ihanh cng dIeu
ma nhu ng nguo I nhu Ld ch co Ihe Iuo ng Iuo ng chu khng Ihe
Ia m duo c.
LAM CHU HOAN CANH
TI da chon nha Ianh dao Norman Lear de hIeu Ihem ve Iy do
IaI sao Ld IaI khng Ihanh cng.
ng Ia nha vIeI haI kIch Irong suI IhoI daI hoang kIm cua
Iruye n hinh vo I nhu ng serI nhu Gi Ha i kch Colgate (The CoIgaIe
Comedy Hour), Chng trnh George Gobel (The George GobeI
Show) va Chng trnh Martha Raye (The MarIha Raye Show)
nhung chuong Irinh duoc ng vIeI kIch ban kIem dao dIen. Nam
19S9, Lear va Bud YorkIn sa ng Ia p ra Ha ng sa n xua I chuong Irinh
Iruyen hinh Tandem (Tandem ProducIIons), hang nay san xuaI
va gIoI IhIeu den cng chung nhung ngI sao nhu Ired AsIaIre,
|ack Benny, Danny Kaye, CaraI ChannIng va Henry Ionda. Ngoa I
ra, Tandem ProducIIons con san xuaI cac b phIm dIen anh nhu
Th i ke n i (Come BIow Your Horn), m t kch nha Minsky
(The NIghI They RaIded MInskys), Hay bt u cuc cach mang
ma khng co ti (SIarI Ihe RevoIuIIon WIIhouI Me) va ca Th Nh
Ky la nh lu ng (CoId Turkey). KIch ban phIm cua Lear Ly hn ki u
My (DIvorce: AmerIcan SIyIe) gIu p ng da I duo c de cu gIa I Ihuo ng
VIe n Ha n Iam va o nam 1967. Cho du o Inh vu c na o, Lear cu ng
da Iha nh cng. Nhung va o nam 1971, ng cu ng vo I Tandem
ProducIIons buo c va o m I buo c ngoa I mo I khI Ia n da u dua ra cng
chu ng Ioa I phIm Iruye n hinh Chuy n gia nh (AII In Ihe IamIIy).
Loa I phIm Iruye n hinh All in the Family vo I dIe n vIen kho aI quen
duo c Ia ArchIe Bunker cu ng vo I nhIe u Ioa I phIm Iruye n hinh kha c
nhu: Sanford va con trai (SanIord and Son), Maude, Gia nh
Jeffersons (The |eIIersons)... Ia o ra m I cu c ca ch ma ng Irong Inh
vu c Iruye n hinh gIu p cho nuo c My co duo c hinh a nh ha I huo c
nhung ra I sau sa c.
82 83
Nha bIen kIch Ia I ba Paddy ChayeIsky cho bIe I ve Lear nhu sau,
Norman Lear gIu p Ia Ihoa I kho I nhu ng chuong Irinh nha m cha n
ve cac ba nI Iro ngc ngech, nhung ng b Iam Ii, nhung Ien
ma c, ga I dIe m, nhu ng dI ma I dIe u hau cu vo , nhu ng ke nghIe n
nga p, nhu ng anh cao b I, bo n da u Ir m duI cuo p ma Iu Iruo c
de n nay chIe m Inh ma n a nh nho . ng Ihay Ihe chu ng ba ng hinh
a nh nguo I My binh Ihuo ng gIu p cho kha n gIa Iim Iha y chnh minh
Irong nhung nhan vaI Iren Iruyen hinh.
Hon baI ky nguoI nao khac, Lear gIup Iruyen hinh Ion manh
khng ch Ihe hIe n qua nhu ng chuong Irinh an kha ch ma co n Ia o
ra IIen Ie gIup nhung chuong Irinh Iruyen hinh khac khng con
phaI e ngaI dung den cac van de gay Iranh caI, cam ky nhu pha
IhaI va Iha nh kIe n. Nhung Ihu c Ie Ihe na o7 Khng co ha ng Iruye n
hinh na o mu n Ia m nhu ng chuong Irinh na y ngay Iu Iu c da u. V
du nhu chuong Irinh Chuy n gia nh. ThoaI dau chuong Irinh
nay bI daI ABC Iu chI, daI CBS Ihi mIen cuong phaI song va Ihu
huI duoc raI I khan gIa Irong mI IhoI gIan. May man Ihay, daI
CBS va n IIe p Iu c Ihu c hIe n va pha I so ng Chuy n gia nh. O
Iruong hop nay Ihi Lear khng phaI ch Ia nguoI duong dau va
Iam chu voI hoan canh ma ng con Ia nguoI mang den mI cuc
ca ch ma ng Ia m Ihay d I hoa n Ioa n phong ca ch cu a ca c chuong
Irinh Iruyen hinh.
Trong mI mI chuong Irinh Irong mua ke IIep Iu nam 1971
de n 1982, I nha I co m I ha I kIch cu a Lear Io I va o danh sa ch muo I
chuong Irinh an kha ch nha I. Trong haI nam 1974197S, Irong
s muo I chuong Irinh Iruye n hinh an kha ch da co nam chuong
Irinh cu a Lear. Va o Iha ng 11 nam 1986, Irong s chn ha I kIch
duo c de cu , Lear Ia Ia c gIa cu a nam vo . Ga n 60 nhu ng chuong
Irinh dau IIen cua Lear duoc ban Iheo serI, chIem hon mI nua
doanh s Irong nga nh. Hon m I pha n ba nhu ng Ia c pha m cu a
Lear Iro Ihanh nhung chuong Irinh Iruyen hinh an khach, day Ia
con s cao hon mu c Irung binh Irong nga nh.
Vo I su kIen dInh dI de n cu ng Ihe hIe n ba ng su sa ng Ia o du
no dI dI vo I ru I ro Iha I ba I, su nghIe p cu a Lear chu ng mInh
duo c Inh hIe u qua khI ke I ho p ca haI ye u I do . Vi o day, Lear
khng ch Ia m I hIe n Iuo ng sa ng Ia o Irong nga nh ma co n Ia
m I mInh chu ng cu a ba c Iha y phu Ihu y vo I Iha nh cng ca ve
maI IaI chnh. The nhung khI HIep hI Tac gIa cua My dinh cng
va o Iha ng 31988, chnh Lear, nguo I mang Ia I cu c ca ch ma ng
cho nga nh na y, nha IrIe u phu , nha IIen phong Irong Inh vu c
Iruye n Ihng va nha Ia nh da o Ia I ke vaI sa I ca nh vo I nhu ng ba n
hu u, cu ng Iham gIa dinh cng.
Lear Iha nh cng Irong vaI Iro m I nguo I vIe I kIch ba n, nha sa n
xua I, doanh nhan va Ia nguo I hoa I d ng vi quye n cng dan (ng
Ia nguo I d ng sa ng Ia p ra I chu c Nhu ng nguo I vi phong ca ch
My m I I chu c da u Iranh cho quye n cng dan va Iu do). M I
s ung vIen Ing Ihng va vaI nha chnh IrI con Iim kIem IoI
khuyen Iu Lear. Va ng IIe p Iu c do ng go p va o do I s ng c ng d ng
Iheo nhu ng ca ch kha c nhau. Va o nam 2000, Lear cu ng vo I doanh
nhan chuyen kInh doanh Iren InIerneI DavId Hayden Ira mI
khoan IIen ky Iuc Ia 7,4 IrIeu USD cho ban gc cua Tuyen ngn
Dc Iap va Ihng bao se Irung bay cho moI nguoI cung Ihuong
Ihuc. Lear cung dong gop hon S IrIeu USD de Ihanh Iap Irung
Iam nghIen cu u da nga nh Ia I Iruo ng Da I ho c Nam CaIIIornIa,
nghIen cu u ve su h I Iu cu a gIa I Ir, Ihuong ma I va xa h I. Trung
Iam mo I cu a Lear se gIu p hinh Iha nh chnh sa ch cng c ng d ng
IhoI h Iro cho vIec nghIen cuu du an han Iam.
Cau chuye n ve Lear Ia ba ng chu ng cu a GIa c mo My vo I c I
Iruye n gI ng nhu Iruo ng ho p cu a HoraIIo AIger, ngoa I Iru chI IIe I
84 85
Ia ng khng cuoI con gaI cua sep. BaI dau voI ban Iay Irang,
ng Iro nen gIau, cuc ky gIau, nI IIeng, cuc ky nI IIeng va day
quye n Iu c. Thu c su , cu c do I ng gI ng nhu nhu ng gi ma nhu ng
chuong Irinh Iruye n hinh, phIm a nh Ihe hIe n. Tha nh cng cu a
ng, khng nghI ngo gi nu a, chu ng mInh duo c hIe u qua cu a vIe c
Iu khang dInh con nguoI IhaI cua chnh minh.
De da I duo c Iha nh cng, Lear Ihu c hIe n Iheo b n buo c: (1)
khang dInh minh; (2) Iang nghe IIeng noI Iu Irong sau Iham; (3)
ho c Iu nhu ng nguo I Iha y phu ho p; (4) Iu da I ra huo ng dI da I ha n
cho ba n Ihan.
Trong cau chuye n Lear ke cho II nghe ve nhu ng buo c na y, ng
cho ra ng ng bI a nh huo ng sau sa c Iu ba I Iua n cu a RaIph WaIdo
Lmerson Du a va o chnh minh Iu khI o Irung ho c. Lmerson no I
rang phaI Iang nghe IIeng noI Iu Irong IIem Ihuc va dI den Ian
cung IIeng noI ay, baI chap IaI ca nhung Iro Iuc khac. TI khng
bIe I II ba I da u nha n ra minh hIe u duo c IIe ng no I Irong IIe m Ihu c
do Iu khI nao PhaI dI den cung voI IIeng noI do du dI Iuc
phaI Ihu nhan Ia minh da khng Iam nhu Ihe Ia nhIem vu hIen
nhIen va chan Ihuc nhaI ma chung Ia nen Iam. Va khI chung Ia
ngung noI ve nhung y kIen va suy ngh chu quan cua Ia, nhung
IIe ng no I do se de n vo I Ia Iu Irong IIe m Ihu c sau Iha m. TIe ng no I
Iu Irong IIe m Ihu c se de n vo I chu ng Ia Iu c Ia khng ngo nha I. Vi
vay baI hoc o day Ia, ban phaI IIn. Ti a tr nn la ng i hi u
qua nh t khi ti l ng nghe ti ng no i t bn trong.
Lang nghe va IIn vao IIeng noI Iu ben Irong IIem Ihuc Ia mI
Irong nhung baI hoc quan Irong nhaI de Iro Ihanh nguoI Ianh
da o. TI ngh dIe u na y ra I quan Iro ng nen da da nh ha n m I
chuong de noI ve no Irong phan sau cua cun sach nay.
Lear cu ng ke ve nhu ng nguo I da gay a nh huo ng de n ng Irong
cuc doI. ng nI II Ia nguoI day II ve nhung dIeu nay Iu khI
con raI be. TI sng voI ng Iu Iuc 9 den 12 IuI. ng Ia nguoI
nghIen vIeI Ihu. TI bI baI phaI doc moI Ia Ihu cua ng, daI IoaI
nhu: Thua nga I I ng Ih ng quy me n, b ng khng Ihe m Ia ng
nghe nguo I Ia no I nhu ng dIe u do a . Hoa c ne u ng khng d ng y
vo I I ng Ih ng dIe u gi, ng se vIe I Thua nga I I ng Ih ng quy me n,
ng khng nen Ia m nhu Ihe . M I nga y, II cha y b n ba c Ihang
m I Iu c de n ca I ho m Ihu ba ng d ng de Ia y Ihu. Tra I IIm cu a m I
cau be, Iuc 9 IuI ruoI, 10 IuI va 11 IuI mun ngung dap mI
Ian co mI phong bi Irang nho guI Iu Nha Trang. TI khng bao
gIo quen duoc dIeu do. Nha Trang vIeI Ihu Ira IoI ng II.
Cha II Ia nguoI Iuc nao cung co vaI mIeng gIay Irong IuI va
Irong va nh mu , Iu c na o cu ng Ihe . Lu c na o ng cu ng Ihch m vIe c
va o ma khng Ihe hoa n Iha nh he I, vi ng khng pha I Ia nguo I co
oc sap xep. Vi vay, II doan Ia nguoc IaI, ng da day II rang can
phaI chuan bI Iruoc moI vIec, suy ngh va hanh dng mI cach
Ihuc Ie. Cha Iun ngh Ia ng se co 1 IrIeu USD Irong vong haI
Iua n Ie , va d nhIen Ia Ia m gi co chuye n do . Nhung ng khng
bao gIo ma I Io ng IIn. ng IIn va o cu c s ng, nhu Nga I HuIoI
nghIeng dau Irong khI buoc chan van saI dI.
GI ng nhu ng b vo va n cu a minh, ca u con IraI Lear cu ng Iun
Iun gIu duo c nIe m IIn va Iu c na o ng cu ng IIn Iuo ng va o cu c
sng. Lear bao II rang, Truoc heI, phaI nhan ra Ihuc su ban Ia
aI, va se nhu Ihe na o sau na y. KhI do , ha y Ia chnh ba n, du ng
da nh ma I dIe u do D nhIen de Ia chnh mnh Ia dIe u cu c ky kho
khan vi dIe u do duo ng nhu dI nguo c Ia I mong mu n cu a nhu ng
nguo I kha c. Nhung d nhIen Ia , nhu Lear da Ia m duo c, day Ia
ca ch duy nha I gIu p cho ba n Ihu c su Ihang hoa.
86 87
Norman Lear co m I Ia m nhin da n I I, ng co m I nIe m IIn va o
ban Ihan va nIem IIn ay gIup ng khac bIeI voI nguoI khac. Tam
nhin do gIu p ng Ia m chu mo I hoa n ca nh du do Ia ca c chuong
Irinh Iruyen hinh, noI gIng nhu mI dau Iruong ma de In IaI,
ban phaI san xuaI ra nhung Ihu gIng nguoI khac, ban phaI sao
che p nhu ng chuong Irinh dnh cu a mu a Iruo c, Ihu c hIe n nhu ng
chuong Irinh Iheo ma u s chung I co kha nang bI cham chch
nha I. Lear da khng ch dua nhu ng chuong Irinh cu a ng Ien
Ihanh Ihu Ihu huI khan gIa hang dau va gIu nguyen vI Ir Irong
hon haI Iha p nIen, Irong m I nga nh cng nghIe p ma ne u Iha nh
cng Irong S nam da duo c coI Ia ky Ich, ma ng co n Iha nh cng
nho nhu ng chuong Irinh nguyen ba n. Chuong Irinh cu a ng hoa n
Ioan nI baI khI dung ben canh nhung chuong Irinh canh Iranh
mo nha I kIa. Nho co Iha nh cng cu a Lear, nhu ng chuong Irinh
Iruye n hinh da ng gIa kha c co duo c m I co h I Ihu haI, khng no I
ngoa neu phaI bIeu rang Iruyen hinh ngay nay se khng Ihe co
nhung chuong Irinh moI me Ihu huI khan gIa nhu Tnh duc va
tha nh th, Sopranos va Sa u feet bn d i ne u khng nho nguo I
khaI pha Ia Lear voI Chuy n gia nh.
TaI nhIen, Lear da Iap Irung vao nhIeu IhaI cuc. ng Ia nguoI
Iu minh xay du ng nen mI Iruo ng Ia m vIe c ma I aI Irong chu ng
Ia co Ihe Ia m duo c. Ngoa I kIa, o mo I Ia ng Io p xa h I, cu ng co
nhu ng Norma Lear Iuong Iu Irong mo I Inh vu c, nguo I hIe u duo c
ba n cha I va n de du ho o ba I ky vI Ir na o. Va nguo I Ia nh da o Ia
nguo I mo duo ng. MIIhIIde KrIm, nha khoa ho c da n da u Irong
cu c chIe n ch ng Ia I be nh AIDS Iu ng no I, TI cha ng kIen nha n
n I Iruo c su Iri Ire cu a I chu c. Ca c I chu c sInh ra Ia de phu c
vu nhan dan, nhung Ihuo ng Ihi no khng hoa I d ng du ng chu c
nang do . Nhan dan Ihe hIe n Io ng Irung Iha nh vo I ca c I chu c
va ho Iro Iha nh nguo I bI gIam ca m Irong nhu ng Iho I quen, Ihu
Iu c va Iua I Ie Ia m cho ho Ihem ke m hIe u qua .
Ne u ha u he I chu ng Ia, gI ng nhu Ld Ia nguo I Iu gIam ha m minh
Irong nhung gIoI han, IhoI quen, Ihu Iuc va IuaI Ie khIen chung
Ia ke m hIe u qua Ihi nhu ng nguo I nhu Norman Lear Ia I khng ch
Ihach Ihuc va chIen Ihang duoc nhung gIoI han do ma con Iam
no Ihay d I de n Ia n cu ng. Day Ia dIe u chu ng Ia ca n pha I ho c ho I.
Buoc dau IIen de Ihay dI Ia phaI khng de nguoI khac yeu cau
chung Ia Iam gi, ma chung Ia phaI chon cach Iu minh phaI Iam
dIeu minh mun. Va nhu Ihe, chung Ia baI dau hanh Irinh hoc
hoI de Iro Ihanh nguoI Ianh dao.
88 89
2
Nm vng nhng
c im c ban
Trong qua trnh khao sat, chung ta da nhn ra ly thuyet ve cac
hong cach lanh dao, chung ta nhn ra diem yeu cua lanh dao
mang tnh ca nhn, lanh dao kieu mt tnh cach lon, vi dai, lanh
dao he bnh theo tnh hung, cac hong cach lanh dao, lanh dao
theo chuc nng, va cui cung la lanh dao nhu la khng lanh dao,
chu khng he noi den lanh dao kieu ban giy, lanh dao nho kha
nng thu hut nguoi khac, lanh dao theo trong tm nhom, lanh dao
theo tnh hnh thuc te, lanh dao theo muc tieu Tnh bien chung va
dao chieu cua nhung diem quan trong trong linh vuc nay di du
voi nhung buoc ngot va nhung thay di o thoi ky so sinh, ging
nhu co the bt chuoc cu noi cua Certrude Stein nguoi lanh dao la
nguoi theo sau nguoi lanh dao.
Administrative Science Quarterly
Lanh dao co Ihe khac nhau hoan Ioan o voc dang, ve ngoaI va
mau da cao, Ihap; gon gang hoac IuI xuI; Ire hoac gIa; dan ng
hoa c phu nu . Tuy nhIen, du ho Ia aI Ihi duo ng nhu ho cu ng mang
90 91
HA NH 1iiNH 1iO 1HA NH NHA LA NH LA O NAM VUNG NHUNG LAC LiLM CO lAN
I nhaI mI vaI Irong s nhung dac dIem sau, neu khng mun
noI Ia mI s nguoI co IaI ca:
z Yeu I co ban dau IIen cua nguoI Ianh dao Ia co mI tm
nhn d n ng. Ho bIe I ra I ro minh pha I Ia m gi ca ve kha
canh nghe nghIep Ian Irong cuc sng ca nhan. Ho co suc
ma nh de deo du I de n cu ng du ga p nhIe u Iro nga I hoa c ngay
ca Iha I ba I. Ba n se khng Ihe na o dI de n dch cu I cu ng duo c
neu ban khng bIeI ro con duong ban dang dI se dan den
dau va IaI sao ban IaI chon cho minh con duong do. Thanh
cng cu a Norman Lear Ia m I mInh chu ng ra I ro cho vIe c co
muc dch va Iam nhin dan duong.
z Ye u I co ba n Ihu haI cu a nguo I Ia nh da o Ia lo ng nhi t huy t.
Long nhIeI huyeI do Ihe hIen qua su Iu IIn noI chung cng
vo I Io ng nhIe I huye I d I vo I m I cng vIe c, va vo I ca su nghIe p.
NguoI Ianh dao IIn Iuong, Ihuc su yeu cng vIec cua ho va
he I Io ng khI Ia m cng vIe c do m I nga y. ToIsIoy Iu ng vIe I hy
vong chnh Ia gIac mo cua nguoI dang Ihuc. Neu khng co
hy vong Ihi chung Ia da khng Ihe sng soI qua ngay, noI
chI den vIec IIep Iuc phaI IrIen de Ihanh cng Irong Iuong
IaI. NguoI Ianh dao Ihng qua Irao dI IIep Ihem Iong IIn va
hy vong de nguoI khac IIep Iuc IIen ve pha Iruoc. Dac bIeI,
Irong chuong 8, chuong Keu goI moI nguoI dung ve pha
ban, yeu I Ihu haI nay Ihe hIen o nhIeu hinh Ihuc Iuong
Iu, v du nhu su nhIeI Iinh, hang haI.
z Yeu I co ban IIep Iheo Ia su chnh tr c. TI ngh co ba Inh
ca ch nho hon hinh Iha nh nen su chnh Iru c. Co Ihe ke ra nhu
sau: kha nang hIeu ro ban Ihan, su Ihang Ihan, bc Iruc va
su chn cha n Iruo ng Iha nh.
Ha y hIe u ro ba n Ihan ba n Ia cau no I de Ia ng cho ha ng
OracIe IaI DeIphI. Day cung Ia nhIem vu kho khan nhaI ma
chu ng Ia pha I d I ma I. Cho Io I khI na o ba n Ihu c su hIe u ba n
Ihan minh Ia aI, hIe u nhu ng uu va nhuo c dIe m, hIe u ba n
dang Ia m gi va Ia I sao ba n pha I Ia m nhu Ihe ba n Ihi ba n mo I
co Ihe Ihanh cng duoc. Neu ban co Ihanh cng o mI dIeu
gi do khI ban chua hoan Ioan hIeu ro chnh minh, Ihi su
Iha nh cng do ch Ia o vo bo c ho I ho I ben ngoa I. Nguo I Ia nh
da o khng bao gIo Iu Iu a d I Io ng minh va da c bIe I Ia khng
Iua dI nguoI khac, xay dung cho nguoI khac mI hinh anh
khac voI con nguoI Ihuc cua minh. MI ca nhan co nhung
Inh cach, dac dIem rIeng. KhI nao ban bIeI ban co nhung gi
va mun Iam gi voI ca Inh do, Ihi Iuc do ban se Iro Ihanh
nguo I nhu ba n mong mu n.
Tha ng Iha n Ia chia kho a de gIu p m I nguo I hIe u ro ba n
Ihan. Su Iha ng Iha n do du a Iren Io ng Irung Ihu c gIu a suy
ngh va ha nh d ng, du a Iren su kIen dInh d I vo I m I
nguyen Ia c na o do va su Ioa n Iam Ioa n y dI de n cu ng vo I
nguyen Ia c do . M I kIe n Iru c su IhIe I ke ra sa n pha m h p
ba ng Ihu y IInh phong ca ch Bauhaus nhung Ia I du ng dnh
vo m Iho I VIcIorIa Ia su IhIe u Irung Ihu c Irong nghe nghIe p
cu a minh. Tuong Iu nhu Ihe , ne u ba I ky aI do pha I Ihay
d I nguyen Ia c hoa c Iha m ch y Iuo ng cu a minh ch de Ia m
ha I Io ng nguo I kha c cu ng Ia su IhIe u Io ng Irung Ihu c. V du
nhu Iheo nha vIe I kIch LIIIIan HeIIman, Ia nh da o khng Ihe
na o Ia nguo I da I Iuong Iam cu a minh sang m I ben de bIe n
minh phu ho p vo I xu huo ng Iho I da I.
Su Iruo ng Iha nh ra I quan Iro ng d I vo I nguo I Ia nh da o vi Ia nh
da o o day khng ch mang ngha don Ihua n Ia ch ra huo ng
dI hoa c ra me nh Ie nh de nguo I kha c Iuan Iheo. M I nguo I Ia nh
dao phaI Iu minh IraI nghIem va Iruong Ihanh qua nhung
qua Irinh nhu sau: ho c ca ch s ng c ng hIe n Irong cng vIe c,
quan sa I nguo I kha c, co kha nang Ia m vIe c, ho p Ia c cu ng nhu
92 93
hoc Iu nguoI khac. Ho cung phaI hoc cach khng bao gIo Ie
Ihuc va Iun Irung Ihuc Irong moI hoan canh. Ch khI nao
ban Ihan mI nguoI Ianh dao co duoc nhung duc Inh nay
Ihi ho mo I da nh Ihu c duo c nhu ng du c Inh Iuong Iu Iu nguo I
kha c.
z Su chnh Iru c Ia ye u I co ba n Ia o nen lo ng tin. Tha I ra, Io ng
IIn khng pha I Ia m I pha m cha I co ba n cu a nguo I Ia nh da o
ma ch Ia keI qua. Do Ia pham chaI duy nhaI ma chung Ia
khng Ihe gIa nh ma chu ng Ia pha I Iu minh ho c ho I, kIe m Iim
Iu cu c s ng. Lo ng IIn chnh Ia dIe u ma nguo I Ia nh da o nha n
duo c Iu nguo I d ng su , c ng su va nhu ng nguo I cu ng dI Iheo
Iy Iuong. Neu khng co Iong IIn, baI cu nguoI Ianh dao nao
cung khng Ihe Ihanh cng va Ioa sang. TI se ban ve long
tin chI IIe I hon Irong chuong Keu go I mo I nguo I du ng ve pha
ba n. chuong 8.
z HaI pham chaI co ban nua cua nguoI Ianh dao Ia su ham
hi u bi t va dam lam. Nhung nguoI Ianh dao daI cau hoI ve
mo I Ihu , Iu c na o ho cu ng mu n ho c ho I va ho sa n sa ng duong
da u vo I ru I ro cu ng nhu Ihu nghIe m nhu ng ca I mo I. Ho khng
so Iha I ba I cu ng nhu pha m I I vi ho hIe u Ia minh se ho c duo c
nhIe u Iu nhu ng Iha I ba I do . Ho c Iu Irong chnh nhu ng nghIch
canh hoac IhaI baI Ia mI chu de khac ma chung Ia se gap
Ia I nhIe u Ia n Irong cu n sa ch na y duo I nhIe u hinh Ihu c kha c
nhau. ThaI ra, co Ihe noI rang day Ia mI Irong nhung yeu
I co ban cau Ihanh mI nguoI Ianh dao Ihuc su.
Ma c du II no I ve nhu ng ye u I co ba n ca n IhIe I cu a m I nguo I
Ia nh da o nhung II khng cho ra ng ne u ba n sInh ra da khng co
nhu ng pha m cha I do Ihi khng Ihe ho c duo c. Chu ng Ia co Ihe
hIeu duoc nguoI Ianh dao Ihuc su khng phaI Ia nguoI bam sInh
sInh ra da Ia nhu Ihe ma do chnh nguo I do Iu II Iuye n ma Iha nh
co Ihe chu ng mInh dIe u na y qua hinh a nh co ha ng v s nhu ng
ng vua sInh ra Ia da Iam vua nhung sau do bI phe IruaI hoac
raI nhIeu nhung nguoI Ihua ke gIa IaI khng I nhung cuI cung
IaI dI den ch pha san. Ban Ihan mI nguoI phaI II Iuyen, phaI
IrIen de Iro Ihanh Ianh dao. Nhan IIen Ihi II cung noI Iun Ia
khng aI co Ihe Iu minh bIen Ihanh nguoI co kha nang nay ch
Irong m I so m m I chIe u nhu Irong Iy Ihuye I cu a nhIe u nha dIe n
IhuyeI. TI ngh Iy IhuyeI nay nhu kIeu Iy IhuyeI ve Io vI song:
cho va o Io m I con nguo I Trung binh va sau 60 gIay, Ia y ra m I
Nga I La nh da o!
Ha ng nam, ha ng Iy dIa IIeu I n cho nhu ngnguo Ise Iro Iha nh
Ia nh da o. NhIe u I chu c Ia p doa n My co n I chu c gIa ng da y nhu ng
kho a hua n Iuye n nguo I Ia nh da o. Va ke I qua Ia ca c Ia p doa n My
nay danh maI vI Ir dan dau cua ho Iren Ihuong Iruong. TI ca
voI cac ban con s nhung nguoI Ianh dao duoc Iao ra sau nhung
IaI na n, nghIch ca nh, nhu ng cu c Ihu Iha ch sa ng Io c cha c cha n
Ia nhIe u hon con s I ng c ng Ia I ca nhu ng nha Ia nh da o Iu ca c
kho a hua n Iuye n mang Ia I. Ca c kho a da o Ia o hua n Iuye n nhu Ihe
ch co Ihe day ky nang ma IhI. Ho khng Ihe day cho aI do ve
kh chaI va Iam nhin Ihuc Ie Ihi ho cung chua bao gIo ngh
IoI dIeu nay. PhaI IrIen kh chaI va Iam nhin ch do Iu ban
Ihan m I nguo I co Ihe Ia m duo c ma IhI.
Cuc DaI Khung hoang Ia Ihu Ihach khung khIep da ren gIua
IrankIIn D. RooseveII Iu m I nha chnh IrI Iha nh m I nguo I Ia nh
dao Ihuc Ihu. Harry Truman Iro Ihanh Ing Ihng sau khI IDR
qua doI nhung chnh nhung Ihu Ihach, sang Ioc sau do moI bIen
ng Ihanh mI nguoI Ianh dao Ihuc su. DwIghI LIsenhower, vI
Iuong duy nhaI co nam sao, vn bI nhung chnh IrI gIa cua dang
C ng ho a da nh gIa Iha p, cu I cu ng nha n duo c nu cuo I chIe n Iha ng
94 95
cua ng. ng da Iu II Iuyen ban Ihan de cuI cung Iro Ihanh
m I nha Ia nh da o du ng ngha. Ca c chnh IrI gIa, v du nhu RIchard
DaIey, IhI Iruo ng ChIcago, da gIu p |ohn Kennedy buo c va o Nha
Trang nhung Iu ban Ihan |ohn da Ioa sang o vI Ir nay. Du Ihch
ho hay khng, IDR, Truman, Ike va |IK Ia nhu ng nha Ia nh da o
dch Ihu c.
Ba n Ihan Truman chua bao gIo coI minh Ia nguo I Ia nh da o va
co Ihe chnh ng cu ng nga c nhIen nhu bao nguo I kha c khI ng
Iro Iha nh I ng Ih ng. LIsenhower ch Ia m I nguo I Inh gIo I nhung
duo c nhu ng nguo I Inh gIo I hon ha u Ihua n de Iro Iha nh m I nhan
vaI Ihanh cng ve maI quan su Ian chnh IrI. Nhung cau IraI Ire
quye n ru quye n quy RooseIveII va Kennedy Iro Iha nh nguo I
pha n b I Ia I gIo I quy I c cu a minh nhung Ia I Ia nguo I anh hu ng
d I vo I ca nuo c My . AI Irong nhu ng nguo I duo I day cu ng Ia con
nguo I do chnh ho re n gIu a ma nen: Truman va LIsenhower Ia
IInh hoa xuaI Ihan Iu cac cau IraI o cac IhI Iran nho nhung da
vuon Ien vI Ir quyen Iuc cao nhaI Iren chnh Iruong nuoc My.
RooseveII va Kennedy duoc dInh huong va day d Irong nhung
gIa dinh day Iham vong va quyen Iuc, duoc gIao duc Irong mI
mI Iruo ng qu c Ie nhu ng va n gIu I I quy I c Iruye n Ih ng, cu ng
Iu minh Ioa sang Irong Ihe gIoI cua rIeng ho.
TaI nhIen, Iu ren Iuyen ban Ihan IhI cung khng du. Lyndon
|ohnson, RIchard NIxon, va |Immy CarIer va n co Ihe coI Ia nhu ng
nguoI Iu IruI ren ban Ihan nhung ho IaI khng dI vao Irong IIm
va Ihuye I phu c duo c nguo I kha c. Cu I cu ng ho de u Ia nhu ng nguo I
IhaI baI Irong vaI Iro Ia nguoI Ianh dao daI nuoc.
Ca ba I ng Ih ng ke Iren de u ra I co kha nang, nhung Iham vo ng
Ia I Io n hon kha nang cu a ho . |ohnson mu n Ia o ra m I Xa h I
TuyeI voI (GreaI SocIeIy) nhung Ihay vao do Ia mI cuc chIen
Iranh II Ie. NIxon Ihi ap daI chu khng he dan daI chung Ia.
Co n CarIer Ihi ngoa I vIe c ng mu n na m quye n Iu c o Nha Tra ng,
cha ng aI ro Ia ng co n mu n Ihem dIe u gi kha c khng. Ca ba I ng
Ih ng ke Iren duo ng nhu ho khe p kn suy ngh cu a ho vo I chu ng
Ia va cu ng co Ie khe p kn vo I chnh ba n Ihan ho nu a. Cho du mu c
IIeu Iam nhin daI han cua ho Ia gi dI chang nua, co Ihe ho da
khng Ihe hIe n duo c cho nguo I kha c bIe I (hoa c Irong Iruo ng ho p
cu a |ohnson Ia I khng dI de n cu ng vo I du dInh do ). AI cu ng no I
m I da ng nhung Ia m m I ne o va Iha m ch ho duo ng nhu d I xu
vo I nhan dan My nhu d I Ihu cu a ho va y. KhI chu ng Ia da I cau
ho I ve chIe n Iranh VIe I Nam, |ohnson quay nguo c Ia I yeu ca u
chu ng Ia Io ng Irung Iha nh vo I I qu c. NIxon Ihi co nhIe u ke Ihu
khng ke heI. CarIer IaI buc II chung Ia Ia gIa vo m de Irn
Iranh nhIem vu.
VoI cuong vI Ia Ing Ihng, |ohnson, NIxon, CarIer co ve nhu
bI hoan canh dua day chu khng phaI Ia dan daI chung Ia dI.
MI nguoI duong nhu mac keI Irong caI bong cua chnh minh.
Ho Ia nhung nguoI bI am anh boI su Iung IhIeu khI con be chu
khng pha I su Iha nh cng khI da Iruo ng Iha nh. Ho khng Ihe Iu
minh IhoaI khoI am anh cua qua khu de Iro Ihanh chnh minh
nu a. Ho da de chnh qua khu do a nh huo ng va Ia o nen con nguo I
cu a ho Irong Iuong IaI.
KhI nguo I Ia ho I Henry KIssInger Ia ng da ho c duo c gi Iu nhu ng
I ng Ih ng ng Iu ng Ia m vIe c chung danh sa ch g m Kennedy
va sau do ng con Iam vIec voI Truman. ng cho bIeI, Cac ngaI
Ing Ihng se khng Iam duoc vIec Ion neu ho Iu gIoI han minh
Irong nhung han che cua chnh ho ma ch khI nao Iap Irung vao
96 97
kha nang minh co Ihe , ho mo I IIe n buo c duo c. Kennedy va
Truman da de IaI qua khu sau Iung va huong ve Iuong IaI.
RooseveII va Kennedy vuoI qua chnh minh va da Iro Ihanh
nhu ng nguo I Iu do va d c Ia p. Nguo c Ia I, |ohnson va NIxon Iu
bIen minh Ihanh nhung nguoI cung nhac cho du ho da IIen raI
xa, Iro Ihanh con nguoI quyen Iuc nhaI Iren Ihe gIoI, raI xa so
vo I xua I pha I dIe m Iha p ke m ban da u. RooseveII, Truman,
LIsenhower va Kennedy Iu re n gIu a ra con nguo I va Inh ca ch cu a
minh. KeI qua Ia ho Iao ra Iuong IaI cua chnh minh va cua ca
quc gIa. |ohnson va NIxon IaI de qua khu cua ho am anh. KeI
qua Ia ho ap daI nhung baI hoc kh so Irong qua khu Ien hIen
IaI dng IhoI Iu gIoI han Iuong IaI. NguoI Ianh dao gIoI Ihu huI
ca Ihe gIoI con Ianh dao II IaI ap buc no.
|Immy CarIer, nguoI chua bao gIo Iao ra mI dau an gi Irong
suI nhIem ky Iam Ing Ihng nhung da Iam moI minh voI vaI
Iro m I nha hoa I d ng vi ho a binh Ihe gIo I sau khI ro I Nha Tra ng.
Nam 1980, CarIer Iham gIa IaI bau cu va IaI nhIen Ia phaI IhaI
baI vi khI do cac con IIn nguoI My van con mac keI o Iran. NgoaI
ra, ng con bI gay ap Iuc vi duc IIn cua ng dI voI dao Co Dc
gIa o. Nhung du c IIn khng Ihe Iay chuye n cu a ng co ve phu ho p
vo I vI Ir Ia m I da I su hoa I d ng vi ho a binh Ihe gIo I hon Ia o vaI
Iro Ing Ihng Iruoc kIa. So voI baI ky mI cuu Ing Ihng nao
kha c hoa c nhu ng nguo I da Iu ng na m quye n Iu c Irong Iay gIo day
da ve huu, co Ihe noI |Immy CarIer Ia nguoI da xay dung duoc
m I hinh a nh Iha nh cng va co su c a nh huo ng Io n nha I sau khI
ma n nhIe m. Cu ng vo I RosaIynn, nguo I vo Iun Iun ke vaI sa I ca nh
ben ca nh ng, CarIer xay du ng nha cho nguo I nghe o Iheo chuong
Irinh Nha o cho Nhan Ioa I. Ba I cu khI na o nguo I Ia ca n de n, ng
IaI bay den ngay ca nhung noI kh ho co gay de gIam saI vIec
ba u cu va da m ba o quye n cng dan. M I s nguo I xem nhu ng
cng vIe c cu a ng Iha I Ia ngay Iho. Nhung nhu ng nguo I kha c Ia I
cho da y chnh Ia ba ng chu ng cu a m I nguo I Ia nh da o Ihu c su . Vi
vay, ng duoc Irao gIaI NobeI Hoa binh vao nam 2002.
Ke Iu nam 1981 khI CarIer roI Nha Trang, chung Ia co nhung
nha Ia nh da o Iu Ia p (nhu RonaId Reagan va BIII CIInIon), nhu ng
nguo I Ia nh da o xua I Ihan Iu quy I c (George HerberI WaIker Bush
va con IraI George W. Bush). Tng Ihng Reagan Iruoc kIa Ia
cu u dIe n vIen, chu ng mInh duo c ra ng Ia nh da o, o m I kha ca nh
na o do , Ia m I nghe Ihua I Irinh dIe n. ng Ihe hIe n minh Ia m I
I ng Ih ng TeIIon
6
vi Ihe hIe n duo c su II cu n cu a minh khI
d I ma I vo I vu IaI IIe ng ch ngIa IIran va su su p d cu a IhI
Iruo ng chu ng khoa n va o nga y 19 Iha ng 19 nam 1987, da nh
da u IrIe u da I Reagan. LIe u phong ca ch dIe m da m chan Iha I cu a
Reagan Ia Iha I hay ch Ia vaI dIe n Iren san kha u Ihi cha ng aI
bIe I duo c. Tha I su , ng Iha nh cng khI Ia o ra cho minh m I hinh
a nh chan Iha I va khIem nhuo ng. Chnh nho dIe u na y da gIu p
ng Iro Iha nh m I Irong nhu ng I ng Ih ng duo c ua Ihch nha I
Irong IIch su hIe n da I.
Cu u I ng Ih ng George Bush cha Ia nguo I My Iheo phong ca ch
BrahmIn Iruye n Ih ng co n hon ca IDR va |IK. Cu ng vo I Reagan,
ng Ia Ihe he Ing Ihng cuI cung duoc ren gIua Irong IhoI ky
khac nghIeI cua ChIen Iranh The gIoI Ihu II. KhI do ng phuc vu
Irong quan dI voI Iu cach Ia mI phI cng Ire va da duoc Irao
huy chuong. Bush cha Ia nguo I da nha n duo c nhIe u s phIe u u ng
6 The Teflon President: do Patricia Schroeden dung m ta Reagan. Teflon la
mt cht khng dnh dung trong nu n. y, y la tng thng Reagan bt
chp nhng li ch trch ph bnh vn rt thoai mai t tin. (ND)
98 99
h nhaI Irong IIch su khI ng IIen hanh chIen dIch Bao Iap sa
ma c ch ng Ia I Saddam HusseIn Ia I Iraq. Cu ng duo I Iho I cu a Bush
cha, LIen bang X vIeI De che Ma quy cum Iu Reagan Iung
du ng da su p d va o nam 1991. Nhung Bush cha cu I cu ng Ihi
cung khng IhoaI ra khoI caI xuaI Ihan quy Ic cua minh. Dan
chu ng My Iun nho de n ve Ihng mInh, su ho p Ia c khng me I
mo I cu a nhIe u nguo I gIu p cho BIII CIInIon Ien na m duo c Nha Tra ng
va o nam 1992. D ng Iho I, ho cu ng nho Iun ve ma I nhin ra I Iha c
mac den Ia Iung cua Bush cha khI Ihay may scan Inh IIen IaI
sIeu IhI. Nhung aI Iham gIa bau cu co Ihe Iha Ihu vi ng da ung
h ChoaIe nhung ho khng bao gIo Iha Ihu vi ng khng bIe I de n
chuye n vo ng dI mua sa m ra sao.
Xua I Ihan Iu m I ca u be m cI duo c nguo I cha ke na I ruo u
nuI duo ng, I ng Ih ng CIInIon Ia m I nguo I Iu Ia p, Ihng mInh.
ng da buo c chan va o duo c Nha Tra ng khI khIe n dan chu ng
ba u cu IIn va o ng, IIn va o m I noI go I Ia Hope Iu vu ng Arkansas
m I dIa danh nghe co n Ia Ia m nhu Irong IIe u Ihuye I. CIInIon
co m I ve Ihng mInh, Ihu hu I, kha nang Iim duo c dIe m chung
no I chung mo I pha m cha I ca n IhIe I de Iro Iha nh m I Irong
nhu ng I ng Ih ng v da I nha I Irong IIch su . The nhung, ng Ia I
IhIe u ma I m I ye u I da o du c ma da ng Ie ra m I nha Ia nh
da o v da I pha I co . Tha I ba I cu a CIInIon xa y ra Iheo I I Ihng
Ihuo ng nha I, ngha Ia nguo I anh hu ng bI ha gu c ch vi go I chan
AchIIIes. BI ca c d I Ihu Iu da ng C ng ho a ba m rIe I Irong su I
haI nhIe m ky I ng Ih ng cu a minh nhung nuo c My duo I Iho I
CIInIon, duo c IIe p su c do su pha I IrIe n cu a Ne n KInh Ie Mo I, da
Ira I qua m I gIaI doa n pha I IrIe n IhInh vuo ng ma chua co Iho I
ky na o Irong IIch su duo c nhu Ihe . The ma CIInIon Ia I bI dua ra
Io a va bu c I I du cu I cu ng duo c Iuyen b Ira ng a n I I danh
IIen quan de n vIec Iang nhang Iinh aI voI c Ihuc Iap vIen Nha
Trang MonIca LewInsky.
Kha nang vuoI qua kho khan Iro ngaI cua CIInIon Irong suI
IhoI gIan Iam chnh IrI o vung Arkansas khIen nguoI Ia daI Ien
cho ng Ien CaubeIundungIensaunhungkhokhan. ThoI
gIan se Ira IoI IIeu CIInIon co Iro Ihanh mI con nguoI khac sau
khI he I nhIe m ky o Nha Tra ng nhu CarIer da Ia m duo c hay khng.
Ro ra ng Ia CIInIon co du kha nang va d ng Iu c de Ia m duo c nhung
IIeu ng co du su Irung Ihuc can IhIeI pham chaI nay phaI Ion
hon ca nhu ng chua n mu c Ihng Ihuo ng co n pha I de Iho I gIan
Ira Io I.
Tng Ihng George W. Bush IaI Ia mI Iruong hop khac hoan
Ioan. ng baI dau nhIem ky voI su ung h khng ro rang Iu dan
chu ng va so m pha I d I dIe n vo I vu khu ng b chua bao gIo co IIe n
Ie vu khu ng b 11.9. ng chu ng Io minh Ia nguo I qua n Iy khu ng
hoa ng gIo I hon nhIe u so vo I nhu ng nguo I ch Irch ng Iu ng ngh.
Nhung m I nam sau do , Bush IIe n ha nh cu c chIe n Iranh Ia I Iraq
v n bI pha n d I du d I va nuo c My roI va o Iinh Ira ng khu ng
hoa ng I I Ie nha I ke Iu Iho I I ng Ih ng CarIer. No I Iheo ngn ngu
cua Shakespeare Ia: van chua ro Ia vao nam 2002, IIeu Hoang Iu
xu Texas dang yeu kIa co Iro Ihanh vI vua Henry V cua nuoc My
hay khng.
GI ng nhu I ng Ih ng CIInIon, Bush con da I dIe n cho m I Ihe
he Ia nh da o mo I chua qua Io Iuye n ChIe n Iranh The gIo I Ihu II,
nhung Ia I Ia ke I qua cu a m I Ihe he r I Ioa n, mo h cu a Iha p ky
60 va da u Iha p ky 70. M I Ihe he Ira I qua ca ch ma ng Iinh du c,
ma Iu y, nha c rock n roII va su ma I Io ng IIn va o chnh quye n.
Khng aI hinh dung ra duo c nguo I nhu Ihe na o se Ia nha Ia nh
100 101
dao v daI cua Ihe he nay. Hoac cung khng aI hinh dung ra mI
bI canh xa hI voI nhung gIa IrI co ban nhu Ihe Ihi se san sInh
ra phong cach Ianh dao kIeu nao.
NguoI Hy Lap IIn rang, su xuaI chung duoc hinh Ihanh dua
Iren su can bang hoan hao gIua Iy Ir va Iinh cam, cam xuc va
suy ngh, ma khI keI hop voI nhau, chung gIup Ia hIeu Ioan b
Ihe gIoI Iren moI phuong dIen, Iu Iu duy cu Ihe den nhung su
Iha I Iro n ve n kIa. Su Iha u hIe u ba I ngu n Iu su Ia n Iam he I Io ng
va nhu ng c ga ng he I su c cu a chu ng Ia. Nhu |ohn Gardner Iu ng
noI, IaI nang Ia mI Ie nhung Ihe hIen no ra nhu Ihe nao IaI Ia
mI Ie khac. Ch khI nao chung Ia hoan Ioan Ihau hIeu ban Ihan
chu ng Ia Ihi chu ng Ia mo I co Ihe Ihe hIe n dIe u do cho nguo I kha c
bIe I ro ra ng nha I. Ta n Iam, he I Io ng, re n Iuye n va ma I gIu a Ia I ca
ca c Inh ca ch nhung pha I da m ba o ba n Ia chnh ba n, chu khng
Ia ban sao cua aI ca.
NGUOl LANH AO CHU KHNG PHAl
NGUOl QUAN LY
TI Ihuong suy ngh ve su khac bIeI gIua nguoI Ianh dao va
nguo I qua n Iy , m I ben Ia nguo I chu d ng Iu Ia o ra con duo ng
cu a minh co n m I ben Ia dI Iheo con duo ng do hoa n Ioa n Ihu
dng. NgoaI ra co nhung dIem khac bIeI khac raI quan Irong va
ro ra ng nhu sau:
Quan Iy Ihuc hIen, Ianh dao sang Iao ra cach Ihuc hIen.
z Qua n Iy Ia ba n sao, Ia nh da o Ia ba n g c.
z Quan Iy duy Iri, Ianh dao phaI IrIen.
z Quan Iy Iap Irung vao he Ihng va cau Iruc, Ianh dao chu y
den con nguoI.
z Quan Iy dua vao su kIem soaI, Ianh dao Iam Iang Iong IIn
cu a nguo I kha c.
z Qua n Iy co Ia m nhin nga n ha n, Ia nh da o co Ia m nhin da I ha n.
z Quan Iy daI ra cau hoI khI nao va bang cach nao, Ianh dao
IaI hoI caI gi va IaI sao.
z Qua n Iy Iun de Iam Io I ke I qua cu a m I su vIe c cu Ihe
nhung Ia nh da o Iun co m I ca I nhin r ng mo de n v Ia n.
z Quan Iy baI chuoc, Ianh dao sang Iao.
z Qua n Iy cha p nha n Iinh Ira ng khng Ihay d I, Ia nh da o Iha ch
Ihuc Iinh Irang do.
z Qua n Iy Ia nguo I Inh gIo I chIe n da u Iheo kIe u Iruye n Ih ng,
Ianh dao IaI Ia nguoI Inh chIen dau Iheo cach rIeng ho ngh
ra.
z Qua n Iy Ia m cho mo I Ihu duo c cho Ia du ng, Ia nh da o Ia I Ia
Ia m mo I Ihu du ng Iheo y ho .
NoI Iheo II Iho cua WaIIace SIevens Ihi quan Iy Ia nguoI dI
mu vung va ho c mo I Ihu qua nhu ng kho a da o Ia o Irong khI Ia nh
da o Ia I d I no n sombrero r ng va nh va Iu Iu a cho n ca ch ho c cu a
rIeng minh. Ha y xem su kha c nhau gIu a hua n Iuye n va gIa o du c:
Gia o du c Hu n luye n
quy na p suy dIe n
khng du I khoa I cha c cha n
nang d ng cu ng nha c
Iha u hIe u Iam Iheo Ir nho
y Iuo ng su vIec
102 103
r ng he p
sau ho I ho I
Iheo kInh nghIe m Iheo Ir nho
chu d ng Ihu d ng
daI cau hoI dua ra cau Ira IoI
IIe n Irinh n I dung
chIe n Iuo c phuong pha p
dua ra nhIe u kha nang mu c IIeu duy nha I
kha m pha du doa n Iruo c
Iim Io I gIa o dIe u
Ia c d ng pha n u ng Ia I Ia c d ng
kho I da u Iheo huong co san
suy ngh Ia n du ng ca haI na o ch du ng na o Ira I
cuc sng cng vIec
da I ha n nga n ha n
Ihay d I n dInh
n I dung hinh Ihu c
IInh hoa I cu ng nha c
ruI ro Iho I quen
I ng ho p Iua n de
coI mo khe p kn
Ir Iuo ng Iuo ng Ie Ihuo ng
T ng ke I: la nh da o qua n ly
Ne u danh sa ch ben Ira I duo ng nhu xa Ia vo I ba n Ihi bo I vi
chu ng Ia khng duo c da y d Iheo kIe u na y. He Ih ng gIa o du c
cu a chu ng Ia duo ng nhu Ia p Irung I I hon o pha n hua n Iuye n
hon Ia gIa o du c. Tha I khng may du ng Ia nhu Ihe . Hua n Iuye n
danh cho cho vi cho can phaI vang IoI. DI voI con nguoI, IaI ca
nhu ng gi chu ng Ia ca n Ia m Ia huo ng cho ho Iha y mu c IIeu Iau
daI Ia du.
Danh sach ben IraI IaI khng duoc cac Iruong day kInh doanh
chu Irong den du vi ho qua chu y den nhung van de Iruoc maI,
v du nhu II da hoa IoI nhuan, muc IIeu kInh Ie vI m. Xac dInh
muc IIeu Iruoc maI chang gIup gi den vIec xac dInh dau Ia van
de. Chung Ia can nhung nguoI bIeI cach nhan ra van de nam o
dau boI vi nhung nguoI chung Ia dI maI ngay nay khng phaI
Iu c na o cu ng ro ra ng va Iha m ch ho co n khng co o c Iuo ng Iuo ng.
KIen Iruc su hIen daI dang ngay cang roI xa nhung goc vung
de n ca c khng gIan hinh IhoI, hInh Iro n va hinh paraboI. De pha I
IrIen nhung kha nang can IhIeI, cac nha Ianh dao phaI baI dau
suy ngh pha cach.
Nguo I Ia nh da o ch co Ihe Iu minh Ihu c hIe n y mu n cu a chnh
minh. Day Ihu c su Ia m I Irong nhu ng nghIch Iy cu a cu c s ng
khI nguoI Ianh dao gIoI vuon Ien ghI dIem du ho van con nhung
dIe m ye u Irong khI nhu ng nguo I Ia nh da o I I Ia I n I Ien nho chnh
nhu ng dIe m ye u cu a minh. T ng Ih ng Abraham LIncoIn ga n IIe n
vo I cu c khu ng hoa ng nghIem Iro ng nha I. Tuy nhIen, co Ie ng
va n Ia I ng Ih ng v da I nha I mo I Iho I da I, da n da I da I nuo c vuo I
qua cu c khu ng hoa ng I I Ie nha I cu a dan I c. No I Iheo m I ca ch
khac, HIIIer ap daI chung rI Ioan IInh Ihan cua minh Ien Iren
Ioa n b dan I c Du c, da n ho dI va o con duo ng dIen khu ng ghe
Iom voI hanh dng Ian saI dam mau nhaI ma Ihe gIoI Iung bIeI.
DI voI nguoI Ianh dao, va dI voI mI nguoI chung Ia, du II
104 105
hay xa u, chu ng Ia Ia sa n pha m cu a chnh minh. Ch khI na o chu ng
Ia bIeI chung Ia Ia aI, va chung Ia mun Iam gi voI cuc sng
cua minh Ihi Iuc do chung Ia moI co Ihe baI dau cuc sng. KhI
do , chu ng Ia pha I Iheo de n cu ng cho du co nhu ng Iro nga I khng
y Ihuc Iu pha gIa dinh, xa hI chng IaI chung Ia. Do chnh Ia
mau Ihua n do su u Ii, cha m Ihay d I cu a m I qu c gIa Ia o nen.
Norman Lear m Ia dIe u na y nhu sau, M I ma I, chu ng Ia Ia m I
xa hI duong nhu raI Iu hao vi Inh ca nhan, caI II. MaI khac
duo ng nhu chu ng Ia khng cha p nha n ca I II Ihu c su cu a m I
nguo I. Chu ng Ia mu n aI cu ng gI ng nhau, khng co su kha c bIe I
gIua moI nguoI voI nhau.
D I vo I Sydney PoIIack, da o dIe n Iu ng doa I gIa I Oscar, Iim kIe m
ban Ihan Ia qua Irinh khng ngung ngh. ng noI rang, Luc nao
Irong dau II cung co IIeng noI dc IhoaI hoac dI IhoaI, dI khI
do Ia ve cu c s ng sI d ng, dI khI Ia I ve qua Irinh Iu kha m pha
ban Ihan. Co Iuc, II co Ihe khIen minh gIaI quyeI van de bang
ca ch Iuo ng Iuo ng ra minh dang no I chuye n ve ca c va n de o nhIe u
goc d khac nhau. Neu khng Iim ra cau Ira IoI cho mI van de
nao do, II se Iu minh daI nhung cau hoI Irong dau cho den khI
gIa I quye I xong no . IauIkner Iu ng no I, TI khng bIe I minh ngh
gi cho Io I khI II hIe u duo c dIe u II no I. Do khng ch Ia cau du a.
Thu c su , ba n ch bIe I duo c minh Ihu c su ngh gi khI ba n he Ih ng
hoa suy ngh cua minh.
DIeu do hoan Ioan dung. He Ihng hoa suy ngh cua minh Ia
m I buo c quan Iro ng de nha n bIe I minh Ia aI. Ca ch kho khan nha I
Ia nga m ngh ve nhu ng suy ngh cu a minh. Ca ch na y se gIu p ba n
vIeI ra hoac noI ra duoc suy ngh cua minh va Ia cach II nhaI
de bIeI duoc ban Ihan ban Ia aI va nIem IIn cua ban Ia gi.
GIorIa Anderson, qua n Iy m I Io ba o cho bIe I, VIe c con nguo I
phaI IrIen suy ngh rIeng cua minh va vaI Iro cua ho o Ihe gIoI
nay nhu Ihe nao raI quan Irong. VIec ho Ihu nghIem nhung dIeu
moI, kIem Ira kha nang cua minh, nIem IIn va nguyen Iac sng
cu a minh cu ng quan Iro ng nhu Ihe . TI ngh chu ng Ia dang ra I
ca n nhu ng nguo I da m du ng Ien vi nhu ng gIa IrI ma ho IIn, Iha m
ch khI chu ng Ia khng d ng y vo I quan dIe m cu a ho , chu ng Ia
va n co Io ng IIn va o nhu ng nguo I nhu Ihe .
Nha khoa ho c MaIhIIde KrIm cu ng d ng y vo I suy ngh Iren,
MI nguoI phaI Ia mI nha Iham hIem gIoI, phaI Ia mI nguoI
bIeI Iang nghe va bIeI IIep Ihu nhung kIen Ihuc cang nhIeu cang
I I nhung khng pha I Ia Ia I ca ma pha I co cho n Io c. Cu I cu ng,
m I nguo I pha I Ihu c su IIn Iuo ng va o nhu ng gIa IrI ba n Ihan minh.
MI he Ihng nIem IIn, gIa IrI raI quan Irong vi nhu Ihe ban se
bIeI Ia minh dang dung o dau, nhung nhung gIa IrI do phaI Ia
cua chnh ban chu khng phaI cua mI aI khac.
Neu nhu aI cung co Ihe hIeu ro ban Ihan minh va de dang noI
ve ba n Iha n ho , se khng co n ma y nguo I xung quanh pha I vay
muo n nhu ng hinh ha I cu ch v n cu a nguo I kha c, pha I bIe u nhu ng
y Iuo ng v n Ia cu a nguo I kha c, c ga ng ho a minh va o da m dng
Ihay vi n I ba I Iu da m dng. Cu u CLO cu a chu I cu a ha ng Lucky
SIore, Don RIIchey noI ve vIec can IhIeI phaI Ia chnh minh nhu
sau, TI IIn rang nguoI Ia ch co Ihe c gang Ihanh mI aI khac
Irong mI IhoI gIan ngan IhI, du ho co dang dua vao nen Iang
cu a ba n Ihan ho hay ne n Ia ng cu a m I cng Iy. Nhu Lmerson
Iung noI, Neu ban noI Ion qua Ihi II se chang Ihe hIeu Ia ban
dang noI gi dau.
106 107
LA NH A O B M SlNH VA LA NH A O QUA QUA
TRlNH REN LUYN
Abraham ZaIeznIk, gIao su danh du cua Harvard, Ihua nhan
rang co haI kIeu Ianh dao nhu sau: mI Ia Ianh dao bam sInh va
mI Ia qua qua Irinh ren Iuyen phan dau de Iam Ianh dao. Qua
Irinh phaI IrIen cua kIeu Ianh dao Ihu nhaI Iuong dI sun se.
KIe u Ia nh da o Ihu haI Ihng Ihuo ng pha I chIu du ng cu c s ng
Irong qua Irinh Ion Ien, cam Ihay minh IhaI khac bIeI, Iham ch
c don. Vi vay, ho co mI cuc sng nI Iam phaI IrIen raI phuc
Iap. KhI ho cang Iruong Ihanh, ho hoan Ioan dc Iap, ch dua
va o nIe m IIn va y Iuo ng cu a minh. Theo ZaIeznIk, kIe u nguo I Ia nh
da o Ihu haI na y Ia nguo I huo ng n I, Iu IIn va Ia nguo I co kha nang
Ihu hu I.
Nhu va y, nguo I Ia nh da o ba m sInh duo c da o Ia o bo I chnh hoa n
ca nh xa h I, nhu Iruo ng ho p cu a |ohnson va NIxon, Irong khI
nguoI Ianh dao Iheo kIeu Ihu haI IaI Iu II Iuyen ban Ihan, nhu
RooseveII va Truman.
MI vaI nghIen cuu nhan manh IoI ch, hay Iham ch Ia su can
IhIeI phaI Iu II Iuyen. Thu nhaI Ia, dan ng o IuI Irung nIen
Ihuo ng co xu huo ng Ihay d I nghe nghIe p sau khI bI dau IIm.
KhI da dI maI gan ke caI cheI, nhung nguoI nay nhan ra rang
ho dang Iam gi, ho da bo ca cuc doI de Iheo duI cng vIec nay
nhung cng vIe c do Ia I khng pha I Ia y mu n va khao kha I Ihu c
su cu a ho .
M I nghIen cu u kha c cho Iha y dIe u quye I dInh de n mu c d ha I
Io ng cu c s ng cu a Iu a Iu I sau Irung nIen Ia mu c d ma ho da
c ng hIe n cho nhu ng khao kha I Iu I Ire .
D nhIen, co nhu ng ba ng chu ng cho Iha y ra ng phu nu ha nh
phu c hon khI ho cu ng Iu minh Iim kIe m ba n Ihan Ihay vi cha p
nha n vaI Iro do xa h I a p da I m I ca ch ma c nhIen, khng Iha c
ma c gi. Theo Sonya IrIedman, m I Ia c gIa va nha Iam Iy ho c, cho
bIeI, DI voI nhung nguoI phu nu Iap gIa dinh va co mI cuc
s ng gI ng nhu nhu ng nguo I kha c, su I do I ch Ia nguo I n I Iro
Ia dIe u khIe n ho phIe n na o nha I. Qua Iha I du ng Ia nhu Ihe . Chua
co nghIen cuu nao cho Ihay keI Iuan Iren Ia khng dung.
Truo c day, s ng d c Ihan Iu ng Ia ca ch duy nha I ne u nguo I phu
nu mu n Iu minh Ia m dIe u ho mu n. Nha Iho cu a Ihe ky 19, LmIIy
DIckInson s ng a n da I, nguo I chua bao gIo ke I hn va cha c cha n
Ia da ra I ha I Io ng vi da Iu minh Iim ra I I dI cu a rIeng minh. Nghe
noI ba Iung bao voI mI Irong raI I nhung nguoI khach IoI can
pho ng cu a minh Ia , S ng nhu Ihe na y mo I du ng ngha Iu do!
May man Ihay, IhoI daI moI cung dng ngha voI su Ihay dI
Irong m I quan he xa h I. NhIe u nguo I Ia nh da o Ia phu nu ma
II Iu ng Iro chuye n da c ga ng Io a sa ng du ho va n ke I hn, v du
nhu IrIedman chang han.
TI khng Ihe na o nha n ma nh qua nhIe u ve su Iu II Iuye n nu a.
Ro rang chan Ihuc voI ban Ihan Ia ngun gc su sang Iao (gc
cua cau noI nay Iu Hy Lap). DIeu nay co ngha Ia hay kham pha
ra ngu n nang Iuo ng va sa ng Ia o Irong Iam ba n, sau do Iim
huong dI de phaI IrIen no. KhI ban da Ihuc hIen dIeu do, ban se
khng ch In IaI don gIan ch Ia Iheo hinh anh do nen van hoa
hay chnh quyen hay Iruyen Ihng gIa dinh Ihua nhan nhu Ihe.
KhI chnh ba n vIe I kIch ba n cho cu c do I minh Ihi du co chuye n
gi xa y ra, ba n se IIe p Iu c cu c choI do m I ca ch nhe nha ng Ihanh
Iha n. Nhu co nguo I Iu ng no I, Ne u vaI Iro cu a nguo I qua n Iy Irong
108 109
xa h I cng nghIe p hIe n da I Ia ha n che IIe m nang cu a nhu ng nguo I
Iam vIec cho minh Ihi nhIem vu cua ban chnh Ia phaI Iam baI
cu gIa nao de vuoI ra khoI nhung gIoI han do va sng cuc doI
cua chnh minh, gIu maI gIac mo IhoI Ire cua minh.
Norman Lear Ihem vao mI ve nua Ia muc dch cuI cung se
cha ng co n y ngha nu a ne u ba n khng Ia n huo ng ca ha nh Irinh
de da I duo c no . ng no I ra ng, Ba n pha I nhin va o Iha nh cng o
Iu ng gIaI doa n, vi ma I ra I nhIe u Iho I gIan de da I duo c nhu ng Iha nh
cng v da I Ne u aI do co Ihe Iha y ra ng cu c s ng du a Iren ne n
Ia ng Iha nh cng o m I gIaI doa n, ho se nha n Iha y ha u he I ca c gIaI
doa n Irong cu c do I ho de u Iha nh cng Ha y Ia n huo ng Iu ng gIay
phu I do vi ne u chu ng Ia ch vuI ve khI da I duo c nhu ng Iha nh cng
Io n, ha nh phu c do se nhu m I mo n ho I khng Iro n ve n. Tha nh cng
Io n do khng de n Irong m I so m m I chIe u duo c.
Tu khen Ihuo ng minh d I vo I nhu ng Iha nh cng nho , va xay
du ng Iu ng mu c dch nho m I Ia n Ia nhu ng ca ch I I nha I de ho c
ho I Iu cu c s ng o Irong Iu ng gIay phu I ma ba n dang s ng. Day
Ia m I pha n cu a qua Irinh Iu re n Iuye n ba n Ihan, cu ng nhu Iu
Iao ra s phan cua rIeng ban.
Luc do, de Iro Ihanh mI nha Ianh dao, Iruoc heI, ban phaI Ia
chnh ba n Iruo c. Ba n pha I Ia nguo I Iu Ia o ra cu c s ng cu a chnh
minh. Khng co m I quy Iua I cu Ihe na o de Ihu c hIe n dIe u na y,
ch co vaI baI hoc II ruI ra duoc sau hang chuc nam quan saI
va nghIen cuu. Va gIo day, chung Ia se baI dau qua Irinh hoc.
3
Hiu ro ban thn
Ti thuong nghi ban cht thuc su cua mt nguoi the hien
trong nhung hoan canh nguoi y hai vn dung het ca con nguoi,
tinh thn va tr oc de sng. Nhung luc ban thn cam thy mnh
dang sng, dang hanh dng nhu vy, nguoi y cam thy
dy moi chnh la con nguoi tht cua mnh.
W!LL!AM |AMLS, Nhng la th t William James
KhI chu ng Ia de n Iu I da y Ihi, ca Ihe gIo I duo ng nhu quan Iam
hon va a nh huo ng de n chu ng Ia nhIe u hon chu ng Ia Iuo ng. GIa
dinh, ba n be , Iruo ng ho c va xa h I no I chung, qua Io I no I va nhu ng
v du Irong cuc sng, guI den chung Ia Ihng dIep Ia phaI Iam
Ihe nao. Chnh vao IhoI dIem nay, chung Ia se quyeI dInh Iro
Iha nh nguo I du ng nhu minh mu n ne u chu ng Ia Ia nguo I quye I
dInh moI vIec.
D I vo I m I s nha Ia nh da o, qua Irinh na y se xa y ra so m. Cu u
B Iruo ng B GIa o du c My ShIrIey HuIsIedIer s ng ga n nhu ca
doI voI su nghIep gIao duc, nhung khI con Ia c gaI Ire, ba cung
nhu mI con ngua baI kham. Ba ke voI II, KhI II con Ire, II
110 111
HA NH 1iiNH 1iO 1HA NH NHA LA NH LA O HiL U iO lA N 1HAN
mu n Ia m nhu ng vIe c ma xa h I khng cho phe p II Ia m. TI
mu n Ia m nhIe u vIe c ma nguo I Ia ngh Ia con ga I Ihi khng duo c
Ia m nhu Ihe . Vi va y II pha I xa c dInh minh mu n Ia m gi nhung
va n gIa vo cu xu gI ng nhu ma y c ga I kha c de nguo I Ia khng
Ihay duoc y dInh Ihuc su cua II. Ban co Ihe cho rang nhu Ihe Ia
Iua dao nhung II IaI ngh nhu Ihe ch Ia mI cach de gIup II
vuo I qua nhu ng ra o ca n ma IhI. Ne u ba n suy ngh ve dIe u minh
mu n Ia m va can nha c IIe u co Ihe Ia m duo c hay khng Ihi ba n
se co ca ch de da I duo c no .
Brooke Knapp, nu phI cng IIen phong va Ia m I doanh nhan,
cu ng Iim ca ch de Ihoa I ra kho I khun phe p Ihng Ihuo ng cu a xa
h I. Ba ke ra ng, TI Io n Ien o mIe n Nam. KhI II ho c da I ho c, kha I
nIem ve su Ihanh cng cua phu nu van Ia keI hn voI mI quy
ng, gIu p do ch ng Iha nh cng, sInh con de ca I nhung II Ia I
Ihay o mI phuong dIen nao do, dIeu do IhaI khng van mInh I
na o. Co Ie Ia vi II ca m Iha y minh ma nh me hon me II, va cha ng
co khun phep nao co Ihe baI buc II phaI dI Iheo II mon ay.
Tuy nhIen, Knapp cung nhan Ihay vIec vuoI qua khun phep
cua xa hI de Ia chnh minh dI khI khng phaI Ia dIeu de chIu.
Ba ke Ia I, KhI co n o Iruo ng Irung ho c, II nha n ra Ia minh se Iro
Ihanh c gaI Ihe Ihao nhaI. Nhung vi khng mang Ien daI IoaI
nhu cgaInaIngua, II quyeI dInh Iro Ihanh nguoI nI IIeng
Irong Iruong. TI Ihuc Ien cua IaI ca nhung nguoI se Iham gIa
bo phIeu bau Irong Iruong va sau do II Iro Ihanh nguoI Ihang
cuc. Su nI IIeng Irong Iruong hoc IaI khIen II suy sup khI me
cu a nhu ng c ga I kha c Irong Iruo ng ba I da u binh Iua n cham chch
II. Luc do II ngh Ihanh cng dng ngha voI vIec nguoI Ia se
khng Ihch ban va ban da Iro Ihanh nguoI xau. Vi vay nhIeu
nam sau su kIen do, II sng khep kn. MaI den khI keI hn, II
Ia I ca m Iha y mong mu n Iha nh cng Ia n nu a.
KhI do, hIeu ro ban Ihan co ngha Ia phaI phan bIeI duoc con
nguo I Ihu c cu a ba n va con nguo I ma ba n Ihu c su mu n Iro
Iha nh, vo I con nguo I Ihe gIo I xung quanh a p da I ba n Ia aI va ba n
pha I Ia m nhu Ihe na o. Ta c gIa ,chuyen gIa ve Iam Iha n ho c Roger
GouId cung Ihe hIen su dc Iap cua minh Iu raI som. ng ke IaI,
TI co n nho nhu ng Ia n Iranh ca I vo I cha, Iu c na o cha cu ng co
nguyen Ia c d c doa n ma II khng bao gIo co Ihe hIe u duo c. NhIe u
Ian II daI ra cau hoI IaI sao. MI Ian no, khI do co Ie II Ien
sau, II dang nam Iren gIuong, nhin sao Iren IroI va ngh, Co
nhIeu hanh IInh khac ngoaI kIa va co Ie mI s hanh IInh co su
sng. TraI daI IhaI rng Ion voI hang IrIeu nguoI sInh sng, vi
va y khng Ihe co chuye n co aI do Iu c na o cu ng du ng. Va y nen
cha minh va n co Ihe saI co n minh va n co Ihe du ng. Do Ia Ihuye I
Iuong dI cua rIeng ban Ihan II. Sau do Iuc hoc Irung hoc, II
baI dau doc cac Iac pham c dIen va II Iim Ihay chn rIeng Iu
noI II co Ihe Ihoa I kho I su a p da I cu a cha me . Trong Ihe gIo I do ,
II co doI sng ca nhan cua rIeng II, mI cuc sng ma II raI
Ihch va chua bao gIo ke cho aI khac bIeI cho IoI khI II da Iham
nhua n phong ca ch s ng do .
HuIsIerdIer, Knapp va GouId ro rang da Iu phaI IrIen ca nhan
cu a ho , ro ra ng ho cu ng gI ng nhu nhu ng nguo I Ia nh da o kha c
ma II pho ng va n da Ia m. Ho vuo I qua nhu ng ra o ca n Irong cu c
sng Iheo nhIeu cach nhung IaI ca deu Ihe hIen Iam quan Irong
cua vIec Iu hIeu ro ban Ihan.
MI s nguoI baI dau qua Irinh nay Iu raI som, mI s khac
Ihi IraI qua vIec nay mun hon. Khng quan Irong vIec som hay
112 113
mu n. Nha n Ihu c duo c ba n Ihan, pha I IrIe n ba n Ihan Ia cng vIe c
cua ca doI. Nhung nguoI Iu dau Iranh de hIeu ban Ihan va Iro ve
Ia chnh minh khI ho con Ia con nI hoac IhIeu nIen Ihi sau nay
ho van IIep Iuc qua Irinh kham pha ban Ihan ho Iu Irong sau
Iha m nha I, soI ro I ba n Ihan va cha p nha n nhu ng Ihu nghIe m mo I.
Vo I m I s nguo I kha c nhu RooseveII va Truman, qua Irinh chIem
nghIem va soI roI ban Ihan IaI baI dau o IuI Irung nIen. DI khI
don gIa n Ia chu ng Ia khng Ihch ba n Ihan chu ng Ia va vIe c chu ng
Ia dang Ia m. Vi va y, chu ng Ia Iim kIe m su Ihay d I. DI khI, chnh
nhu ng bIe n c , v du nhu Iruo ng ho p cu a Truman, do I ho I chu ng
Ia phaI Iam duoc caI gi do nhIeu hon ca kha nang cua chung Ia.
Nhung dIeu chac chan Ia IaI ca chung Ia se nhan duoc nhung
phan Ihuong huu hinh va v hinh xung dang sau khI chung Ia
da Iu kha m pha va Iu kIe m soa I ba n Ihan. Ly do Ia vi ne u ba n cu
dI Iheo I I mo n nhu Iu Iruo c de n nay, ba n se nha n duo c nhu ng
Ihu ma Iu Iruoc den nay ban da co, nhung van de daI ra Ia IIeu
nhung Ihanh qua do co xung dang voI kha nang cua ban va dIeu
ba n Ihu c su mong mu n khng7
Ta I ca nhu ng nguo I Ia nh da o ma II bIe I d ng y ra ng khng aI
co Ihe da y chu ng Ia Iro ve con nguo I Iha I cu a chu ng Ia duo c. Cu ng
khng aI co Ihe day chung Ia phaI Ia chnh minh de Iu nhan Iay
Irach nhIem, Ihe hIen con nguoI IhaI ngoaI Iru ban Ihan chung
Ia. Nhung Irong qua Irinh kham pha ban Ihan, II nhan Ihay co
nhIeu kInh nghIem ma nguoI khac da IraI qua va II ngh Ia co
ch cho chu ng Ia. TI xIn sa p xe p chu ng Iha nh b n ba I ho c nhu
sau de cac ban dung den Irong qua Irinh kham pha ban Ihan.
z MI: Ban Ia Ihay gIao II nhaI cua chnh minh.
z HaI: Dam nhan Iay Irach nhIem. Khng d Ihua cho nguoI
kha c.
z Ba: Ban co Ihe hoc baI cu Ihu gi ban mun.
z Bn: Su hIeu bIeI Ihuc su den Iu vIec IraI nghIem chnh ban
Ihan ban.
Ba i ho c th nh t:
Ban la Ihy giao II nhI cua chnh mnh
GIb AkIn, gIa o su o Iruo ng Thuong ma I McInIIre, Da I ho c VIrgInIa
nghIen cu u kInh nghIe m ho c Ia p Iu 60 nha qua n Iy . Vo I nghIen
cu u kInh dIe n xua I ba n Irong cu n ng l c t ch c
Organizational Dynamics, AkIn nha n Iha y m Ia cu a ca c nha
quan Iy nhaI quan mI cach dang ngac nhIen Hoc Ia su IraI
nghIe m qua qua Irinh bIe n d I cu a ca nhan. M I nguo I khng pha I
ho c de co kIe n Ihu c ma ho c de Ia m mo I minh Ho c khng ch de
co duoc dIeu gi ma hoc con de Iro Ihanh nguoI nhu Ihe nao.
Ba ng ke chI IIe I ca c hinh Ihu c ho c kha c nhau cu a AkIn bao g m:
z ThI dua, ngha Ia c ga ng da I duo c Iha nh Ich nhu m I nguo I
ma ho bIeI hoac voI mI nhan vaI Irong IIch su hoac cng
chung nao do.
z Nhan Iay vaI Iro cua minh, ngha Ia phaI nhan Ihuc ro minh
mun Ia aI va Iam sao de daI duoc dIeu do.
z Hoc hoI Iu Ihuc Ie, ngha Ia khI co Iro ngaI Ia phaI xem no
nhu mI co hI va hoc hoI kInh nghIem khI xu Iy no.
z Khang dInh y Iuong cua minh Ihng qua vIec ap dung va
hoc hoI Iu Ihuc Ie do.
z Luong Iruoc moI vIec, ngha Ia Ia co Ihe phaI IrIen y Iuong,
sau do ap dung chung nhung phaI nghIen cuu ky Iruoc khI
hanh dng.
z PhaI IrIen ca nhan, ngha Ia Irong qua Irinh kham pha ban
114 115
Ihan chung Ia nen chu Irong den vIec hIeu ro ban Ihan va
qua Irinh Ihay dI gIa IrI va IhaI d cua minh chu khng
nen Iap Irung chu y den nhung IIeu IIeI.
z Hoc hoI mI cach khoa hoc, ngha Ia khI Ia quan saI, khaI
nIe m ho a du a Iren su quan sa I ca nhan va sau do Ih nghIe m
de Ihu Iha p Ihem nhu ng s IIe u mo I nhung pha I uu IIen chu
y hang dau vao chan Iy.
Nhung nha quan Iy ma AkIn IIen hanh phong van Irch dan
haI d ng Iu c co ba n cu a vIe c ho c. D ng Iu c Ihu nha I Ia nhu ca u
ca n pha I bIe I, ma Iheo ho m Ia gI ng nhu m I con kha I hoa c
con do I cu da y vo co Ihe , dI Iu c chIe m Inh he I su chu y cu a ho
cho de n khI con do I do duo c Iho a ma n. D ng Iu c Ihu haI Ia ca m
nha n ve vaI Iro Ihu c su cu a minh, ngha Ia nha n Ihu c ve khoa ng
ca ch gIu a con nguo I hIe n Ia I va hinh a nh ma ho mu n Iro Iha nh.
NoI cach khac, nhung nha quan Iy bIeI rang ho chua su dung
he I IIe m nang va chua Ihe hIe n duo c ba n Ihan m I ca ch Iro n ve n
nhaI. Ho cung bIeI rang bang cach hoc hoI, ho se IhoaI ra khoI
caI bay nay. Day chnh Ia cI mc quan Irong Irong hanh Irinh
Iu khang dInh minh. Ho cung hIeu rang vIec hoc Ia do va cho
ba n Ihan ho . Cha ng aI da y ba n dIe u na y Irong Irong ba I ky Iruo ng
Io p na o. Ba n Ihan m I nguo I pha I Iu da y chnh minh. Ba ng ca ch
na y hay ca ch kha c, da de n Iu c m I nguo I bIe I minh pha I ho c
nhu ng dIe u mo I, du dIe u na y co Ihe Ihu a nha n Ia Iruo c kIa ho da
khng IIe p Iu c ho c Irong khI ho va n co kha nang de IIe p Iu c. Ne u
ban co Ihe chap nhan IaI ca dIeu Iren gIng nhung nha quan Iy
kIa Ihi buo c IIe p Iheo chnh Ia da m du ng ra chIu Ira ch nhIe m vIe c
Iu gIao duc ban Ihan cung nhu chIu Irach nhIem ve chnh con
nguoI ban. NgoaI ra ban phaI bIeI gaI sang mI ben nhung Iro
ngaI kho khan khac Iren con duong Iim kIem ban Ihan.
Ba i ho c th hai:
Dam nhn ly Irach nhiem. Khng d Ihua cho nguoi
kha c
Cau nhac nho Iren da qua ro rang dI voI II, do do II mun
cac ban Iang nghe MarIy KapIan, nguoI ma II cho Ia mI v du
dIe n hinh nha I ve vIe c da m du ng ra ga nh Ira ch nhIe m ma II Iu ng
bIe I.
HIen nay, KapIan Ia gIam dc cua Trung Iam Norman Lear va
pho chu nhIe m khoa Ia I Iruo ng Annenberg, Da I ho c Nam
CaIIIornIa. ng cu ng Ia m I nha vIe I kIch va nha sa n xua I Iha nh
cng. KhI ng baI dau cng vIec Ihu ba cua minh voI vI Ir Pho
chu IIch cua hang DIsney vao gIua nhung nam 80, ng ch moI o
IuI 30. ng den voI hang DIsney voI mI kInh nghIem IraI rng
Iu kIen Ihuc sInh vaI hoc den nhung ba i ba o a kch Harvard,
Iu daI phaI Ihanh den cng vIec Iam bao dao sau ve chnh IrI.
ng bIe I ve ra I nhIe u Inh vu c nhung ha u nhu khng bIe I gi nhIe u
ve phIm anh. ng m Ia Iruong daI hoc cua rIeng ng va mInh
hoa ro rang cach ng dung ra nhan Iay Irach nhIem de gIanh Iay
Iha nh cng nhu sau:
Truo c khI ba I da u cng vIe c na y, II Iu e p minh va o m I
chuong Irinh ca p I c, xem Iu nam de n sa u b phIm m I nga y
Irong sa u Iua n, c ga ng xem mo I cu n phIm Iha nh cng Irong
vong vaI nam qua. Sau do, II doc raI nhIeu kIch ban ma II co
Ihe Iay duoc de bIeI dIeu Iam nen nhung b phIm dac bIeI v daI
nhu va y. TI mu n Iu IhIe I ke ra Iruo ng da I ho c cu a rIeng II khIe n
II co Ihe ho c duo c o ca haI kha ca nh nghe Ihua I va kInh
doanh. TI da s ng Irong m I Ihe gIo I ma c ng d ng xung
quanh co mI vaI Iro raI quan Irong. HI Iruoc, khI o Iruong daI
116 117
hoc, II hoc van chuong, hoc ve cac nha van va nha phe binh co
ngha Ia II hoc ve ca vu Iru. O WashIngIon, II phaI hoc cach
Iam chnh IrI va dung Ia IaI day, II phaI hoc Iu nhung chnh IrI
gIa. TI nhan ra raI ro rang, co ban ch co khoang 100 nha van,
phong cach van chuong. Vi vay, II baI dau doc mI hoac haI
kIch ban cua mI nguoI Iheo he Ihng nay. KhI moI buoc chan
vao hang DIsney, nguoI Ia bao II Ia phaI maI 3 nam moI hIeu
duo c cng vIe c na y, nhung sau 9 Iha ng, gIa m d c cu a Iruo ng quay
bao Ia II da hIeu duoc cng vIec va caI nhac dua II Ien vI Ir
cao hon. Trong vo ng m I nam, du dI Iu c co kho khan vuo ng ma c,
nhung II nha n Iha y minh da Ia m vIe c gI ng nhu nhu ng d ng
nghIe p, nhu ng nguo I pha I ma I ca do I de Ia m cng vIe c nhu II.
TI cho ra ng de da I duo c ke I qua na y, m I pha n nho va o Inh ky
Iua I, m I pha n Ia su khao kha I ho c ho I va m I pha n Ia nho va o
kha nang Ihch nghI. Ba n cu ng se ma I bao nhIeu do su c Iu c cho
nhung cng vIec khac nhau nhu Ih nghIem vI sInh vaI, chnh IrI
va phIm anh. Ch Ia van de IogIc IaI moI su kIen ma IhI.
M I vIe c kha c II Ia m khI mo I ba I da u cng vIe c o day Ia ng I
Irong van pho ng Ia I phIm Iruo ng ca nga y, nga y qua nga y r I xem
va Iang nghe moI dIeu nguoI khac noI. Vi Ihe khI nha vIeI kIch
ban den, II cung ngI do Iang nghe. KhI anh Ia goI dIen IhoaI,
II van Iang nghe va II hIeu duoc nguoI o vI Ir nhu ng Ihuong
ha I Io ng ve vIe c gi. TI cu ng hIe u ca ch ma ng na y Iu ch I m I aI
do, Ian Ihanh, Iranh ne, nInh noI va d ngoI aI do. Luc nao II
cung mang Iheo minh mau gIay ghI chu IaI va Irong suI nhung
Iha ng da u IIen ho c ho I, ba I cu cu m Iu na o II khng hIe u, ba I cu
cu m Iu ky Ihua I Irong nga nh na y, Ien, ky Ihua I ma II khng na m
ba I kIp, ba I cu nhu ng Ihua I ngu kInh doanh Ia I chnh na o ma II
khng hIeu, II ghI IaI va dI Iim aI do co Ihe gIup II.
Khng co ca I gi ma II khng ho c ho I duo c, bo I vi mo I Ihu d I
vo I II co n qua mo I me , cho nen du nhu ng dIe u II Iha c ma c Ia gi
dI chang nu a, cho du II no I chuye n vo I m I nguo I u Ii, hoa c no I
ve m I y Iuo ng ngu ng c co na o dI chang nu a hoa c cho du nguo I
daI dIen Irong nganh co Ian cng II bang cach nao dI nua Ihi
nhu ng cu c ga p go do va n Iun hu u ch. Ly do Ia vi day Ia Ia n
dau IIen II bIeI ve nhung chuyen nhu Ihe nay. DI voI II moI
Ihu de u mo I me va II co Ihe chIu du ng duo c mo I Iinh hu ng kho
khan, mo I cu c ga p go IIe p xu c, Iha I ra Ia vi II co Ihe ho c ho I Iu
nhu ng dIe u ma nguo I kha c coI Ia cha n nga I, ngu ng c va nen Ira nh
dI. Sau do II se Iu Ioc IaI IaI ca va cuI cung ch Iam nhung Ihu
ma II ngh se b ch va quan Iro ng vo I ba n Ihan II, hoa c ho c Iu
nhung Ihu ma II co Ihe IIep Ihu hoac phaI Iam.
Ba i ho c th 3:
Ban co Ihe hoc bI cu dieu g ban mun
Ne u m I Irong nhu ng ye u I quan Iro ng cu a nguo I Ia nh da o Ia
nhIe I huye I Iruo c nhu ng co h I Irong cu c s ng, Ihi chia kho a de
nha n dIe n nhu ng co h I Ia su c ng hIe n Ioa n b su c Iu c minh,
nhu KapIan da Ia m khI ng de n DIsney. C ng hIe n Ioa n b su c
Iu c don gIa n Ia m I ca ch kha c gIu p xa c dInh nen mu c dch cu a
vIec hoc.
Ho c o day, Iheo ca ch KapIan da Ia m va cu ng Ia ca ch II dang
noI IoI, khng ch dung IaI o vIec IIep Ihu mI kIen Ihuc cu Ihe
hoac Irau dI mI mn hoc nao do. Do qua Irinh vua nhan dIen
Ihe gIo I Ia gi va Ihe gIo I co Ihe se nhu Ihe na o. KapIan khng ch
ho c ve kInh doanh phIm a nh, ng da bao qua I, Iha m Iha u va cu I
cu ng Ia na m vu ng duo c ma u ch I nga nh na y.
118 119
Trong cuc Iranh Iuan, II cho rang cach hoc nhu Ihe nay IIen
quan Iru c IIe p de n kInh nghIe m, KapIan Ira Io I, TI se Ihem va o
m I ye u I nu a cho qua Irinh na y. No I de n kInh nghIe m, Ihi
Ihuong nguoI Ia co Ihe bI kInh nghIem khIen cho minh nhuI ch
va vi Ihe IaI chang hoc duoc gi. Ban se ch hoc hoI duoc dIeu gi
do khI ban Ihch Ihu voI vIec hoc hoI nhung dIeu moI me chua
gIa I quye I duo c. Ho c duo c hay khng m I pha n Ia do ch kh cu a
ban. Van de ch nam o ch ban khng so, ban Iac quan va Iu IIn.
CuI cung Ia ban khng so IhaI baI.
Ban khng so IhaI baI. Hay ghI nho Irong dau dIeu nay vi
chung Ia se IIep Iuc quay IaI van de nay sau.
Ba i ho c th 4:
Su hieu bieI dung ngha ch den Iu viec Irai nghiem
cua chnh ban Ihn ban
KapIan khng don gIan Ia xem IaI ca nhung b phIm, doc IaI
ca nhu ng kIch ba n va ng I ha ng nga y Iro I Irong phIm Iruo ng. ng
Ia m Ia I ca nhu ng vIe c na y, r I sau do nga m ngh ve nhu ng gi minh
quan sa I duo c, do c duo c va Ia ng nghe duo c. GIo day, ng hIe u
moI Ihu Iheo mI cach hoan Ioan moI me.
Suy ngam IaI moI IraI nhIem Ia cach Iu dI IhoaI Iheo kIeu
SocraIes voI ban Ihan ban. Ban Iu van nhung cau hoI phu hop
va dung IhoI dIem nham kham pha ra su IhaI ve con nguoI va
cuc sng cua ban. DIeu gi da Ihuc su xay ra7 TaI sao IaI nhu
Ihe 7 No a nh huo ng gi de n II7 Co ngha gi vo I II7 Theo ca ch na y,
nguoI Ia se co Ihe xac dInh va co duoc kIen Ihuc ma ho can. NoI
chnh xac hon, IhaI ra ch Ia goI nhac IaI nhung dIeu minh bIeI
nhung da quen, hay no I nhu GoeIhe Ia Iha Ia m bu a co n hon Ia m
de.
KapIan pha I bIe u ra I cha c cha n Ia , Tho I quen Iu chIem nghIe m
ba n Ihan co Ie ba I ngu n do con nguo I pha I d I dIe n vo I ca I che I
De hIeu duoc baI ky mI Iac pham van chuong nao Ihi Ia phaI
hIeu rang do Ia cuc chay dua voI Ihan cheI. Do chnh Ia Iinh
yeu cuu rI hoac cua Chua hoac cua nghe IhuaI hay cua baI cu
Ihu gi ma nguoI nghe s cho rang no xung dang chng choI voI
Ihan cheI. NoI Iheo mI cach khac, Ihi chIem nghIem ban Ihan
co ngha Ia da I ra nhu ng cau ho I khoI go I qua Irinh Iu nha n Ihu c.
Khng co gi Ihuc su Ia cua ban cho den khI ban hIeu duoc no
100 Iha m ch ngay ca chnh ba n Ihan ba n. Suy ngh cu a chu ng
Ia con o dang chan Iy raI nguyen Ihuy va Ihuan khIeI, cho den
khI chung Ia hoan Ioan hIeu IaI sao chung Ia hanh phuc, gIan
du , Io Ia ng Ihi Iu c do chan Iy na y khng co n quan Iro ng nu a. V
du nhu aI Irong chung Ia cung co Iuc bI cap Iren quo Irach va
chung Ia nhu bI nuI maI IuoI ma khng Ihe noI IaI gi ca. Sau
do, chung Ia IruI gIan vao mI nguoI ban, nguoI vn chang gay
ra chuye n gi. L I ha nh xu saI Ia m na y khIe n cu c s ng cu a chu ng
Ia khng sun se va meI moI. O day khng phaI noI vay voI muc
dch khuyen ban Ia phaI heI Ihang vao maI cap Iren cua minh.
Van de o day Ia ban hIeu ban chaI gay ra Iinh hung nay. KhI
ban hIeu duoc no hoan Ioan, ban se bIeI minh phaI Iam gi.
Tam quan Irong cua vIec suy ngam kInh nghIem va vIec suy
ngam gIup chung Ia Ihau hIeu, Ia chu de II gap raI nhIeu Irong
qua Irinh Irao dI Iro chuyen voI nhung nguoI Ianh dao. Anne
BryanI, cuu gIam dc cua HIep hI Iruong daI hoc danh cho phu
nu My, va hIen gIo Ia gIam dc dIeu hanh cua HIep hI quc gIa
cac Iruong hoc ke voI II Ia ba coI vIec suy ngh, chIem nghIem
ba n Ihan nhu m I cng vIe c ha ng nga y cu a minh, M I bu I sa ng
sau khI Ia I chung ba o Ihu c, II na m Irong gIuo ng 1S phu I, dIe m
120 121
qua IaI ca nhung gi minh phaI Iam Irong ngay va muc IIeu ma
II mu n da I duo c Io I cu I Iua n. TI da Ia m Iheo ca ch na y Irong
2, 3 nam qua, va ne u khng Ia m nhu Ihe , II Iha y minh nhu Ihe
da bo ph maI mI ngay.
De co duo c m I ca I nhin ro ra ng ve Iuong IaI, ba n pha I suy ngh
ve qua khu mI cach Irung Ihuc. MI Iuan, sau khI Iam vIec bn
nga y o van pho ng Ia I WashIngIon D.C., nhu ng nga y co n Ia I Irong
Iuan, BryanI o nha IaI ChIcago. Ba doc sach, suy ngam ve mI
Iuan vua qua va Ien ke hoach cho nhung ngay sap IoI.
Tren day Ia b n ba I ho c ve ca ch hIe u ba n Ihan. Nhung de Ihu c
hanh nhung baI hoc do Ihi ban can phaI hIeu rang Iac dng cua
IhoI Iho au, gIa dinh, va cac ban cung Irang Iua dI voI ban Ia
nhu Ihe na o.
Chu ng Ia Ihuo ng xuyen co ca m gIa c xa Ia vo I chnh minh. Trong
cun IIeu IhuyeI kInh dIen a m ng c n (LoneIy Crowd),
DavId RIesman vIeI, CI re huong dI, quyeI dInh Iu Irong Iham
sau cua mI nguoI IhaI ra Ia duoc nguoI khac nuI cay Iu nhung
nam da u do I va sau do pha I IrIe n m I ca ch I ng qua I Ien. Nhung
du sao dIe u na y cha c cha n khng Ira nh duo c vi chu ng ha u nhu
da duoc dInh Ihanh s menh ca rI Irong khI DIem chung cua
nhu ng nguo I chIu su a nh huo ng ben ngoa I Ia cu c s ng cu a ho
do m I s ca nhan dInh huo ng, co Ihe Ia nguo I ho Iru c IIe p quen
bIe I hoa c co Ihe Iu quen bIe I qua ba n be hoa c cu ng co Ihe Ihng
qua ca c phuong IIe n Iruye n Ihng da I chu ng. Ngu n IIe p Ihu m I
ca ch v Ihu c do phu Ihu c va o nhu ng dInh huo ng da u do I cu a
m I nguo I. Qua Irinh pha n da u Iheo nhu ng mu c dnh da duo c
dInh sa n cu a nhu ng nguo I na y Iha I ra Ia qua Irinh nhu sau: pha n
da u c ga ng Iheo m I quy Irinh, c ga ng quan sa I ky ca c In hIe u
Iu nhung nguoI khac va gIu khng de cho ban Ihan khac bIeI so
voI ho Irong suI cuc doI.
No I ca ch kha c, ha u he I chu ng Ia Ia sa n pha m cu a nhu ng nguo I
Io n hay Iu su c e p cu a nhu ng nguo I cu ng Irang Iu a. Nhung nhu ng
nguo I Ia nh da o Ia I Ia nguo I Iu dInh huo ng cho ba n Ihan ho . Ha y
ngung IaI va suy ngh ve dIeu nay mI IaI. Lanh dao Ia nguoI Iu
quye I dInh huo ng dI cu a minh, chnh su ho c ho I va kha nang hIe u
bIe I gIu p chu ng Ia Iu dInh huo ng, va m I quan he vo I nhu ng nguo I
chung quanh gIu p chu ng Ia hIe u hon ve ba n Ihan minh. Ta ha y
xem cach ma BorIs PasIernak vIeI Irong Bac s Zhivago,
The Ihi, ban Ia caI gi7 Ban bIeI gi ve ban Ihan minh7 Ban y
Ihuc gi ve con nguoI cua minh: Ihan, phI, mach mau cua
ban7 Khng. Cho du co c nho IaI bao nhIeu Ihi do van ch
Ia nhu ng bIe u hIe n ben ngoa I cu a ba n chu khng pha I Ia con
nguoI IhaI cua chnh ban, Ihe hIen Irong cng vIec cua ban,
gIa dinh va o nhung nguoI khac. GIo Ihi hay Iang nghe IhaI
ky . Ba n Ihe hIe n qua nhu ng nguo I kha c, do mo I chnh Ia ba n,
do mo I chnh Ia noI Iuong Iam cu a ba n Iru ngu va sInh s ng,
noI Ihuo ng Ihu c cu c s ng, Iam h n, su ba I Iu cu a ba n. Cu c
sng cua ban Irong Ihe hIen qua nhung nguoI khac.
Va y chu ng Ia Ia m gi de vuo I qua nghIch Iy do 7 Ba ng ca ch: Ia nh
da o ho c ho I Iu nhu ng nguo I kha c nhung ho khng pha I Ia sa n
pham do nguoI khac Iao nen. Day Ia dIem mau chI co ban de
phan bIeI aI Ia nguoI Ianh dao. NghIch Iy nay mang Inh bIen
chung. Chnh caI II cng voI su Ing hop nhIeu Ihu gIup nguoI
Ianh dao Iu phaI IrIen ban Ihan cua ho.
DIe u na y co ngha Ia Ia I day va bay gIo , vIe c ho c ho I du ng ngha
Iun phaI baI dau bang quen vi chung Ia duoc cha me, Ihay c
122 123
va ban be ch bao cach sng Iheo IIeu chuan cua ho, chu khng
de cho chu ng Ia co h I Ia chnh minh.
AIIred GoIIschaIk, hIe u Iruo ng danh du cu a Iruo ng Da I ho c LIen
doa n Do Tha I no I vo I II ra ng, DIe u kho khan nha I d I vo I II Ia
Iruye n da I cho Ire con, ca con II va nhu ng du a Ire kha c, ve su
ca n IhIe I pha I co chnh kIe n. Chu ng cha ng quan Iam ca I gi m I
ca ch sau sa c he I. Cha ng gi khIe n chu ng pha I suy ngh. Chu ng ma c
nhIen cha p nha n mo I Ihu nghe duo c Iu nguo I kha c hoa c Iu nhu ng
Ihu xem Iren Iruye n hinh hoa c do c Iu sa ch ba o. Chu ng Iun vang
Io I. Chu ng ch don Ihua n cha p nha n xu huo ng Iho I da I.
B c I quan dIe m ve IrIe I Iy cu a minh, GoIIschaIk cho ra ng, TI
da nh gIa cao nhu ca u m I ca nhan mu n ca m Iha y minh kha c
bIeI va su can IhIeI da dang Irong cng dng. TI IIn vao nhung
I chu c Ih ng nha I nhung khng d ng nha I cu ng nhu IIn va o kha
nang gIu vung ban Ihan cua con nguoI.
ChIu a p Iu c Iu cha me va Iu ca c ba n d ng Irang Iu a, bao nhIeu
nguoI Irong chung Ia dam vuoI qua ap Iuc do de Iro Ihanh mI
nguoI Iruong Ihanh Inh Iao, chua noI den nguoI IaI gIoI7
WIIIIam |ames vIe I Irong cu n Nguyn t c tm ly (The PrIncIpIes
oI PsychoIogy), nm 1890,
CaI II cua mI nguoI Ia Ioan b nhung gi ma anh Ia co Ihe
cho Ia cu a minh, khng ch Ihan xa c anh Ia, su c ma nh IInh
Ihan, ma con ca quan ao, nha cua, vo con, I IIen, ban be,
danh IIeng, su nghIep, daI daI, ngua, Ihuyen bum va IaI
khoan ngan hang cua anh Ia nua. TaI ca nhung yeu I do
Iao cho anh mI cam xuc gIng nhau. Neu nhu nhung IaI
sa n o Iren de u sung Iu c, anh Ia ca m Iha y minh Ia nguo I chIe n
Iha ng, ne u Ia I sa n na y nga y ca ng Iu n ba I, anh Ia se ca m Iha y
cha n na n.
Kho ma co Ihe Iim mI khaI nIem nao phu hop hon de m Ia
ve nhung nguoI IIeu dung gay chu y Irong baI ky mI IhoI daI
na o. Nhung nhu |ames ke I Iua n, ... Ca m nha n ve chu ng Ia o Ihe
gIo I na y phu Ihu c hoa n Ioa n va o con nguo I ma Ia mu n Iro Iha nh
va nhung dIeu ma chung Ia mun Iam.
KhI do Ihi nguoI Ianh dao baI dau Iu IIn Iuong vao ban Ihan
minh, du a va o chnh minh, Iu Ia o ca m hu ng cho chnh minh va
cu I cu ng Ia Iruye n ca m hu ng cho nguo I kha c khI ho Ihe hIe n su
da ng IIn do .
LrIk LrIkson, nha phan Iam hoc nI IIeng, da phan chIa cuc
doI ra Iam gIaI doan ma chung Ia nen xem xeI Irong suI qua
Irinh Iu phaI IrIen ban Ihan:
1. GIaI doa n so sInh: NIe m IIn co ba n > < H nghI co ba n
2. GIaI doa n da u Iho I Iho a u: Tu do > < NghI ngo , nguo ng ngu ng
3. GIaI doan choI dua: Sang Iao > < Cam gIac II II
4. GIaI doan den Iruong: Can cu > < Cam gIac Ihua kem
S. GIaI doan vI Ihanh nIen: Dng nhaI > < Dau Iranh de khng
bI dng nhaI
6. GIaI doan Ihanh nIen: Quen Ihan > < C Iap
7. GIaI doan nguoI Ion Iruong Ihanh: Sang Iao > < U Ii
8. TuI gIa: Trung Ihuc > < TuyeI vong
LrIkson IIn rang chung Ia se khng dI IIep gIaI doan sau neu
nhu chua xu Iy nhu ng khu ng hoa ng cu a gIaI doa n Iruo c. V du ,
ra I nhIe u nguo I Irong chu ng Ia khng bao gIo vuo I qua cu c da u
Iranh Iu Iuong gIua sang Iao va II II va Ihe Ia chung Ia IhIeu
mu c dch Ihu c Ie . Ca ch day m I Ihe he ne u m I phu nu can nha c
gIua mI ben Ia Iam me va mI ben Ia su nghIep Ihi nguoI Ia coI
nhu Ihe Ia ch ky , Ia khng ho p Ie Iu nhIen. Nguo I Ia khng Ihe
124 125
ngh de n chuye n ga I bo chu c nang Ia m me sang m I ben, c
ga ng can ba ng gIu a con ca I va su nghIe p Ia m I Iu a cho n me I
mo I va Ihuo ng khng duo c u ng h . Cho du c Ia co Iu a cho n gi
dI nu a, khao kha I cu a ba n Ihan va ca m gIa c I I I I Iun da n va I
c Ia va nhu va y va n de khng duo c gIa I quye I IrIe I de . Ta I nhIen
ne u su da u Iranh n I Iam Ihe hIe n ra ben ngoa I se gay I n Ihuong
nhu ng nguo I xung quanh va Ia m ca ba n Ihan c Ia me I mo I.
Khng co aI ngay ca ca c a n s co Ihe chIu du ng su I n Ihuong
m I minh duo c.
Thng Ihuo ng, d I vo I da n ng, ho de da ng vuo I qua nhu ng
gIaI doa n khu ng hoa ng na y. Nhung Ihu c Ie Ihi, do Ihuo ng bI saI
ba o pha I Ia m ca I na y ca I kIa bo I cha me , Iha y c, da n ng cu ng
Ihuo ng s ng Iheo ca ch ma nguo I kha c ngh ho nen nhu Ihe chu
khng Iheo ca ch ma ba n Ihan ho mu n. Cu nhu Ihe , nguo I Iu ng
mo minh se Iro Ihanh nha Iho Ihi IaI Ia ke Ioan va nhung nguoI
dang Ie nguoI sng Iheo kIeu Iu do IaI Iro Ihanh nha quan IrI.
Hau qua Ia ca haI deu cam Ihay dan vaI vi ho khng Ihuc su Ia
chnh minh. Va aI bIe I duo c ho se nhu Ihe na o ne u ho cho n con
duo ng Iheo du I uo c mo cu a minh7 Cu u Iha nh vIen nho m The
BeaIIes, |ohn Lennon, co Ihe coI Ia ca s, nha soa n nha c co a nh
huong nhaI IhoI daI Iruoc guI Iang nguoI di da nuI ng Ion Ien
mI Iam phu dIeu vang khac IoI qua quyeI Ihuong xuyen cua ba
Ia, ChoI ghIIa Ihi chang ra IIen dau chau a.
Theo LrIkson Ihi ca ch chu ng Ia gIa I quye I nhu ng khu ng hoa ng
na y se quye I dInh cu c s ng cu a chu ng Ia sau na y Irong Ihe gIo I
na y
1. NIe m IIn co ba n > < H nghI co ba n = hy vo ng hoa c Ihu minh
khe p kn
2. Tu do > < NghI ngo , nguo ng ngu ng = nguye n vo ng hoa c ba I
buc
3. Sang Iao > < TI II = muc dch hay han che
4. Can cu > < Cam gIac Ihua kem = canh Iranh hoac Iri Ire
S. D ng nha I > < Da u Iranh de khng bI d ng nha I = Io ng Irung
Ihanh hoac su bac bo, Iu chI
6. Quen Ihan > < C Iap = Iinh yeu hoac bI IoaI Iru
7. Sang Iao > < U Ii = quan Iam hay chI bo
8. Trung Ihuc > < TuyeI vong = khn ngoan hay khInh b
VoI IaI ca nhung Iac dng cua Ihe gIoI ma chung Ia chIu anh
huo ng Irong su I nhu ng nam da u do I, nguo I Ia Iu ho I Ia IIe u co
aI Irong s chu ng Ia c ga ng xu Iy nhu ng khu ng hoa ng na y Iheo
huo ng Ich cu c. Hay nhu Io I m I nguo I phu nu Iu ng ba o II, cu m
Iu gIa dinh hoa n ha o ch Ia Ihu a, TI chua he Iha y m I gIa dinh
nao hoan hao ca. Y cua ba Ia nhung gIa dinh CIeavers, WaIIons,
HuxIabIes va nhu ng gIa dinh ha nh phu c Iheo kIe u IIe u Ihuye I ra I
xa vo I vo I cu c s ng Ihu c Ie ma chu ng Ia bIe I. Nhu ng chuong Irinh
ha I Iren Iruye n hinh da nh cho Ire em Ihuo ng no I ve nhu ng vI phu
huynh Ihng Iha I, bIe I nuI duo ng con ca I va m I Iho I Iho a u ha nh
phu c hon Ia no I ve cu c s ng cu a s dng dan chu ng ngoa I kIa.
Nha phan Ich GouId ba o II ra ng ng mu n vIe I m I cu n sa ch
ve IhoI Iho au, chu yeu Iap Irung m Ia qua Irinh vuoI qua su
Ihch nghI Iech Iac Irong nhung nam dau doI. Neu ban de qua
Irinh do xay ra, ban se phaI IraI qua mI qua Irinh hI phuc Iu
dng khI ban dI dIen va gIaI quyeI mI Ihuc Ie moI. Nham dI
pho m I ca ch phu ho p nhu ng Ihu Iha ch Irong m I gIaI doa n cu a
cuc doI, ban phaI Ihuong xuyen kIem Ira IaI kha nang bao ve
minh va khI kIe m Ira Ia I, ba n se gIa I quye I ca c va n de na y Ca m
126 127
xu c Ia ky u c cu a nhu ng ha nh d ng Irong qua khu . KhI ba n Io c
IaI va xem xeI chung Irong hIen IaI va quyeI dInh caI gi nen bo
qua m I ben, ba n ba I da u su du ng quy Irinh Iu duy cu a minh
de Ihay dI hanh vI cua ban.
Co nhIe u ba ng chu ng cho Iha y qua Irinh pha I IrIe n ca I II khng
ngu ng Ia I cho du co Ihe da Iruo ng Iha nh. Vi va y Irong khI chu ng
Ia khng Ihe na o Ihay d I chIe u cao hay ca u Iru c xuong, chu ng
Ia va n co Ihe Ihay d I suy ngh cu a minh. NhIe u nguo I cu cho
ra ng khng bao gIo qua Ire de co m I Iu I Iho ha nh phu c. TI
Ihi khng ngh xa nhu Ihe . Chu ng Ia khng Ihe na o Ihay d I Iu I
Iho hoa c Ia m cho no I I hon sau bao nhIeu nam nhu Ihe . DIe u
chu ng Ia co Ihe Ia m Ia h I Iuo ng ve Iu I Iho m I ca ch Irung Ihu c
nha I, pha n a nh Ia I hinh a nh Iu I Iho, c ga ng hIe u chu ng, nho
do co Ihe Ioa I bo a nh huo ng cu a chu ng Ien chu ng Ia. Thay vi khe p
kn, chung Ia hay hy vong. Thay vi bI ep buc phaI Iam, chung
Ia hay Iu nguyen. Thay vi cam Ihay uc che, chung Ia hay co muc
IIeu. Thay vi cam Ihay Ihua kem, chung Ia Ihe hIen nang Iuc cua
minh Ihng qua Iuyen Iap voI ky uc va Ihau hIeu moI dIeu.
M I s nguo I co Ihe pha n d I y kIe n Iren, cho ra ng dInh me nh
cua chung Ia do gen dI Iruyen quyeI dInh, va mI nguoI chung
Ia do dI Iruye n Ia o ra. NhIe u nguo I kha c Ihi khang khang cho ra ng
m I nguo I chu ng Ia Ia ke I qua cu a mI Iruo ng sInh s ng cu a m I
nguo I va s pha n cu a chu ng Ia do hoa n ca nh s ng quye I dInh.
NhIe u nghIen cu u ca c ca p song sInh cu ng Iru ng khI ho duo c nuI
duo ng o nhu ng mI Iruo ng kha c nhau cho Iha y co ve nhu y kIe n
Ihu nha I du ng hon. Nhung cau Ira Io I Ihu c su cho cau ho I Ia m
sao chung Ia Iro Ihanh nhu Ihe nay IaI phuc Iap hon nhIeu.
Nhu ng cu c nghIen cu u dI Iruye n ho c ga n day kha ng dInh kha
nang dI Iruye n be nh Ia I ra I cao. Tuy nhIen, m I cu c nghIen cu u
co suc IhuyeI phuc khng kem cho Ihay vIec chung Ia chIu Ihua
Iruo c nhu ng r I Ioa n cu a co Ihe co Ihe Ia do nhu ng nguyen nhan
Iu mI Iruo ng s ng cu a chu ng Ia nhu sIress. Tuong Iu nhu Ihe ,
m I s nha khoa ho c nhin nha n na o va IIm don Ihua n nhu co
quan nI Iang, chang co chuc nang gi ngoaI Iru Ia noI dIen ra
cac phan ung hoa hoc Irong khI dI voI mI s nguoI khac IaI
cho rang nao va IIm bIeu hIen cua Iy Ir va Iinh cam, khoa hoc
va Iho ca, Ia noI cho Ihay IaI ca nhung pham chaI va kha nang
gIup Ia khac voI IoaI kh. Trong khI van co nhung chung cu sInh
ho c kha c cho Iha y m I pha n na o Ia duo c hoa n Iha nh ngay ca
Iruo c khI con nguo I duo c sInh ra. Va y ro ra ng na o nguo I cu ng Ia
m I da ng pIasIIc Irong Iu nhIen, nen vIe c ha p Ihu va so sa nh kInh
nghIem co Ihe gIup cho nao phaI Ihay dI.
Nga y ca ng co nhIe u chu ng cu cho Iha y ngay ca ca Inh nhu
n I Iam, ha I huo c v.v... cu ng mang Inh dI Iruye n. Trong nhu ng
cu c Iranh Iua n Io n gIu a Iruo ng pha I Ihuye I IIe n dInh do dI Iruye n
va Ihuye I IIe n dInh do mI Iruo ng s ng, ha u nhu khng co ch
cho vIe c aI do Iu quye I dInh cu c do I cu a chnh ho . Theo ca haI
IhuyeI nay Ihi ca nhan khng phaI chIu Irach nhIem ve hanh vI
cu a minh, no I Iheo kIe u cu a IIIp WIIson Ihi Ma quy khIe n II Ia m
Ihe !
Su IhaI Ia, chung Ia Ia san pham cua moI Ihu gen dI Iruyen,
mI Iruong, gIa dinh, ban be, xu huong IhoI daI, dng daI, veI
den maI IroI, Iruong hoc, IaI nan, kha nang may man va baI cu
Ihu gi ma ba n co Ihe ngh de n v.v... Nhu ng nguo I Ihu c pha I Tho I
da I Mo I (New Age) se Ihem va o ye u I s kIe p. Cu c Iranh ca I khng
keI Ihuc nay raI Ihu vI dI khI van co IIen quan rang buc voI
nhau nhung keI Iuan Ihi Iun bo Iung. DIeu nay cung raI b ch
nhu m I cu n ca m nang da n duo ng, nhu m I bIe u d chIem IInh
128 129
ho c. GI ng nhu ba I ky aI kha c, nguo I Ia nh da o Ia sa n pha m cu a
m I mo I ng ho p nhu ng ye u I ve mI Iruo ng va ho a ho c. DIe u
gIu p phan bIe I duo c m I nguo I Ia nh da o va nhu ng nguo I binh
Ihuong Ia ho Ihu nhan heI IaI ca nhung Iac dng do va Iao ra
m I con nguo I mo I va duy nha I.
TIe u Ihuye I gIa WIIIIam IauIkner no I ra ng qua khu khng che I.
Tha m ch qua khu va n dang I n Ia I. M I nguo I Irong chu ng Ia co
m I cu c do I nguyen ve n. Chu ng Ia Ia m gi hay Iha y gi, chu ng Ia
Iu ng ga p aI Ihu c ve ky u c chu ng Ia. Ta I ca nhu ng ky u c do co
Ihe Iro Iha nh nhu ng kInh nghIe m da ng nho va b ch khI chu ng
Ia suy nga m ve no . SocraIes cho ra ng, Cu c s ng khng chIem
nghIe m Ihi khng da ng de s ng. TI se Ihem m I y va o nhu Ihe
na y: S ng ma khng chIem nghIe m Ihi khng Ihe na o Iha nh cng
duo c. Nhu nhu ng Iay dua Ihuye n kIa, chu ng Ia Iu Iu IIe n Io I Irong
khI van nhin ve pha sau, nhung ch khI chung Ia Ihuc su Ihay
duoc qua khu, Ihuc su hIeu no Ihi chung Ia moI Ihuc su IIen Ien
va Ihanh cng duoc.
Ban van phaI sng Irong hinh haI cua mI aI do cho den khI
ban Iao ra cuc sng cua rIeng minh. NguoI Ianh dao du Irong
Inh vu c na o, duo c hinh Iha nh Iu kInh nghIe m s ng va ca ky nang
s ng nhu ba I ky m I aI kha c. Va ho ch khng gI ng nguo I kha c
o ch Ia ho su du ng kInh nghIe m de s ng chu khng de kInh
nghIem sng dan daI ho dI.
MI Ian nua, WIIIIam |ames vIeI, ThIen IaI ngha Ia nguoI
nha n Ihu c khng Iheo I I mo n. KhI chu ng Ia Io n Ien, Ihuo ng
chu ng Ia co xu huo ng ha nh xu Iheo Iho I quen hon Ia vi ba I ky
nguyen nhan na o kha c. Ke de n Iho I quen Ihi chu ng Ia co nhIe u
Ia m. Tu Iho I quen nho nhu m I nguo I phu nu hay xoa n Iu ng Io n
Ioc khI cam Ihay cang Ihang hoac bun chan den IhoI quen cua
mI nguoI dan ng Ihe hIen su baI an bang cach khng bao gIo
noI cau cam on. TaI ca chung Ia Ia nan nhan cua chnh IhoI
quen cu a minh. Chu ng khng ch kIe m soa I chu ng Ia ma co n ha n
che chung Ia va bIen chung Ia Ihanh nguoI ngc nghech.
De gIa I Ihoa I chu ng Ia kho I Iho I quen, gIa I quye I duo c ca c nghIch
Iy, gIam dI nhung xung dI va Iro Ihanh nhung bac Ihay Ihay vi
Ia Iu nhan Irong chnh con nguo I cu a chu ng Ia, Iruo c he I chu ng
Ia phaI cang maI quan saI cho ro rI ghI nho. KhI da nho rI Ihi
c ga ng du ng quen. Do Ia Iy do Ia I sao Ia no I ho c Ihu c su pha I
ba I da u ba ng quen, cu ng Ia Iy do Ia I sao va n de quen duo c de
cap nhIeu Ian Irong cun sach nay.
M I nha pha I mInh va nha khoa ho c v da I de u pha I quen
nhu ng cau cham ngn Iruye n Ih ng de co Ihe Ihu c hIe n cng vIe c
cu a minh. V du , cau cham ngn Iruye n Ih ng cho ra ng, Ne u
Chu a mu n con nguo I bay duo c, Ihi nga I da Ia o ra cho Ioa I nguo I
dI ca nh. Nhung anh em nha WrIghIs khng ngh nhu va y va
ho pha I mInh ra ma y bay.
Khng co aI, ke ca cha me , Iha y c hay ba n be co Ihe da y cho
ba n Iro Iha nh chnh minh. Tha I ra, cho du ho co y I I, ho de u
da y chu ng Ia de chu ng Ia khng pha I Ia chnh minh. Nhu nha n
xe I cu a nha Iam Iy ho c Ire em xua I sa c |ean PIageI, M I khI chu ng
Ia day cho mI dua Ire dIeu gi, Ihuc ra chung Ia dang ngan can
chu ng Iro Iha nh nguo I Ihu c su nhu chu ng mu n. TI xIn no I Ihem
ve dIe u na y: m I khI chu ng Ia da y cho con Ire , Ihay vi gIu p chu ng
ho c, chu ng Ia da khIe n chu ng dI va o I I mo n. Nhung ve ba n cha I,
da y Ia m cho mo I nguo I aI cu ng nhu nhau ca ve mu c dch Ia n mn
hoc. Vi vay, mI khI chung Ia cang hIeu hon ve ban Ihan va Ihe
gIo I chu ng Ia dang s ng, chu ng Ia ca ng de da ng da I duo c mo I
Ihu ma chu ng Ia co kha nang da I duo c.
130 131
NhIeu nha Ianh dao Ihuong co rac rI voI Iruong hoc, dac bIeI
Ia Irong IhoI ky dau dI hoc. AIberI LInsIeIn vIeI, ThaI Ia phep Ia
ne u nhu ng phuong pha p da y ho c hIe n da I kIa va n chua gIe I che I
su hIeu ky Ihan Ihanh cua vIec hoc.. SaI Iam nghIem Irong Ia o
ch nguoI Ia cho rang vIec Iim hIeu va nghIen cuu se mang IaI
keI qua II hon neu Iao cho nguoI khac ap Iuc va Irach nhIem
hoc Iap.
Trong s nhung nguoI Ianh dao II da Iro chuyen, MaIhIIde
KrIm, nha khoa ho c co Io ng ba c a I cho ra ng, TI khng he Ihch
ca ch nguo I Ia I chu c Iruo ng Io p nhu Ihe . Va Ldward C. |ohnson
III, chu IIch hI dng quan IrI va CLO cua IIdeIIIy InvesImenIs
cho ra ng, Ng I ho c Irong Io p khng pha I Ia Ihe ma nh cu a II,
nhung II IaI raI Io mo ve moI y Iuong va muc IIeu. |ohnson Iu
cam nhan duoc su khac nhau gIua day va hoc, gIua gIao duc va
huan Iuyen.
Ro rang, chung Ia khng Iranh xa, hay gaI bo hoan Ioan, vaI
Iro cu a gIa dinh, Iruo ng ho c hay ba I ky nhu ng phuong pha p gIa o
du c d ng nha I na o. Nhung Ia pha I Iha y duo c ra ng chu ng co mu c
dch gi, ca I gi Ihi co Ihe da nh d ng duo c va ca I gi khng nen da nh
d ng vo I nhau.
Thng Ihuong nguoI Ia danh dng moI vIec nhu sau:
gIa dinh + Iruong hoc + ban be = con nguoI ban
Nhung cng Ihuc phu hop dI voI baI cu aI mun Iu Ihay dI
minh Ia :
gIa dinh + Iruong hoc + ban be
= Ihuc su Ia ban
ban Ihan ban
Theo ca ch na y, Ihay vi bI kInh nghIe m dIe u khIe n minh dI Iheo
huo ng cu a no , ba n ha y Ia nguo I Ia m nen chnh ba n Ihan minh.
Ban Iro Ihanh nguyen nhan va keI qua Ihay vi ch don Ihuan Ia
keI qua.
T nh n th c = t hi u bi t v chnh con ng i ba n = t s
h u chnh ba n = t ki m soa t = t th hi n
Ba n co th ta o ra cu c i cu a chnh mnh b ng ca ch th u
hi u no .
132 133
4
Hiu v th gii xung quanh
Thua ngai, ti co nhieu kinh nghiem xuong mau
trong viec giao duc cu y. Khi cu y con tre,
hay de cu y tu do sng lang thang va la chnh mnh.
y la cach duy nht de bien cu be y tro thanh
mt con nguoi sc ben sau nay.
CHARLLS D!CKLNS, Pickwick Papers
Cac khoa hoc day ve Ianh dao Iap Irung chu yeu ve ky nang
qua n Iy chu khng phu ho p vo I Ia nh da o nen cha ng mang Ia I Io I
ch gi ca . Ta I nhIen ky nang qua n Iy co Ihe da y duo c. Va Ihu c su
ma no I nhu ng ky nang a y cu ng ra I hu u du ng d I vo I ca c nha Ia nh
da o. Tuy nhIen, nguo I Ia khng Ihe na o da y cho aI do nhu ng Inh
cach de Iro Ihanh mI nha Ianh dao. MI nguoI phaI Iu hoc hoI
va ren gIua Inh cach ay. RoberI Dockson, CLO cua CaIIed cho
ra ng, Va n de quan Iro ng o day khng pha I Ia pha I ho c Irong m I
Iruong Iop chnh Ihuc nao do. WaIIer WrIsIon Iu CIIIgroup va
A.P.GIannInI Iu Bank oI AmerIca khng phaI Ia nhung ky su ch
chu Irong vao cac van de ky IhuaI. Ho Ia nguoI co Iam nhin daI
134 135
HA NH 1iiNH 1iO 1HA NH NHA LA NH LA O HiL U VL 1HL GiO i XUNG UANH
ha n. Ho bIe I ho ca n pha I Ia m gi va ho mu n dua cng Iy minh
Io I dau. Theo nhu dInh ngha cu a Ia nh da o Ihi m I nguo I Ia nh
dao Ia mI ca Ihe duy nhaI va khac bIeI. Vi vay, dIeu ho hoc hoI
va ca ch ho su du ng kIe n Ihu c de Ia m nen Iuong IaI cu ng mang
dau an raI rIeng.
Nhu II da Iuu y Iu Irong chuong Iruo c, I nha I nhu ng nguo I
Ia nh da o duo c Ia o nen bo I kInh nghIe m cu a ba n Ihan, su hIe u
bIeI ve kInh nghIem do va kha nang ap dung nhung IraI nghIem
do Ien hIen IaI. Nhung yeu I Iren cung quan Irong nhu baI ky
mI ky nang nao khac. Norman Lear ke II nghe ve mI kInh
nghIe m khI ng co n Irong khng quan Hoa Ky va do ng quan Ia I
Y. TI nho Ia minh ha mI ga Ian dau IIen II danh mI Ien
Iruoc khI han kIp ha II Iruoc Irong mI quan bar o IoggIa, Y.
Do Ia m I Inh My va dang ke m I cau chuye n cuo I che gIe u nguo I
Do ThaI. Lay cam hung Iu vIec do, sau nay II vIeI mI chuong
Irong chuong Irinh Chuy n gia nh. Trong do nhan va I MIke da
danh mI ga cung dang che gIeu mI nguoI khac Irong xe dIen
nga m va chnh ng co n khIe n ng co n Iha y khIe p so Iruo c ha nh
d ng cu a minh. Ba n Ihan II nga y xua Iu c o IoggIa cu ng co ca m
gIa c so y nhu va y. TI doa n Ia Iu kInh nghIe m na y cho Iha y Irong
II duo ng nhu co Iu cha I cu a m I nguo I Ia nh da o. Nhung Iha I su
II khng bIeI no baI ngun Iu dau ngoaI Iru cam gIac ban dau
Ia Ia m sao co Ihe xu Iy Iinh hu ng khI minh Ia IhIe u s va khng
duo c u ng h .
Ro ra ng Ia de Iro Iha nh m I nguo I Ia nh da o Ihu c Ihu Ihi nguo I
Ia pha I hIe u bIe I ve Ihe gIo I nhu hIe u bIe I ve chnh ba n Ihan minh
vay. Da co raI nhIeu nghIen cuu cung voI nhung nguoI Ianh dao
Ihuc su ma II Iung gap cho Ihay mI s kInh nghIem cu Ihe co
y ngha raI quan Irong cho qua Irinh hoc hoI. KInh nghIem nay
bao gm II sng cua gIa dinh, dI du IIch nhIeu noI khac nhau
hoac ngay ca vIec sng xa xu. NgoaI ra con co ca mI cuc sng
ca nhan phong phu va nhu ng m I quan he quan Iro ng vo I nhu ng
nguoI huong dan kInh nghIem Ian voI nhung nguoI dI Iruoc.
TI mu n Iha o Iua n ve Io I ch cu a nhu ng kInh nghIe m ke Iren.
Nhung Iruoc heI, II xIn noI so qua ve y ngha cua ban Ihan vIec
ho c.
Nam 1972, nho m Rome (CIub oI Rome) IIe n ha nh cu c nghIen
cuu dau IIen mang Inh dI pha ve vIec hoc. Ho baI dau vIec
nghIen cuu voI vIec phac hoa nhung gIoI han Iac dng Iu ben
ngoa I hay no I nm na Ia Ihu he p kha nang pha I IrIe n cu a chu ng
Ia Iren hanh IInh nho be nay, va khep IaI voI mI IoI bao chua
cu a dIe u go I Ia gIo I ha n Iu do ben Irong I n Ia I Irong m I con
nguo I chu ng Ia nhung dang phI IhaI nhu ng ma m m ng pha I
IrIen manh me chua Iung co Iruoc do.
Nhu ng ba n ba o ca o cu a nho m nghIen cu u Rome, bao g m
|ames W. BoIkIn, MahdI LImandjra va MIrcea MaIIIza, Io I nay va n
con mang gIa IrI Ihuc IIen, duoc xuaI ban nam 1979 duoI nhung
IIeu de Vi c ho c la khng gi i ha n: giu p con ng i xch la i g n
nhau (No LImIIs Io LearnIng: BrIdgIng Ihe Human Gap). Trong Io I
Iu a m I cu n sa ch cu a minh, AureIIo PecceI vIe I, Trong gIaI doa n
IIen hoa hIen nay cua IoaI nguoI, IaI ca nhung gi chung Ia can Ia
xac dInh se maI gi de hoc nhung dIeu nen hoc rI sau do Ia hoc
no. Tac gIa IIep Iuc dInh ngha khoang cach gIua con nguoI
ngha Ia khoang cach gIua vIec nhung Ihay dI ngay cang dIen
bIen phuc Iap va kha nang ung pho cua con nguoI Iruoc nhung
Ihay dI do Chung Ia goI do Ia khoang cach cua con nguoI. Ly
do Ia vi chung nhu Ia haI nua Iach bIeI hoan Ioan, mI ben Ia do
136 137
chung Ia ngay cang Iam cho moI vIec Iro nen phuc Iap va mI
ben Ia kha nang d I pho cu a chu ng Ia cha m hon.
Tac gIa m Ia haI nguyen Iy chnh cua qua Irinh hoc Iu Iruoc
IoI gIo, do Ia:
z Ho c Iheo sa ch vo (MaInIenance IearnIng): day Ia cach hoc
ph bIen nhaI. Do Ia qua Irinh Ihu nap nhung quan dIem,
phuong phap va quy Iac c dInh dI voI nhung Iinh hung
da bIeI hoac mang Inh Iap IaI. Do Ia phuong phap hoc ma
he Ih ng gIa o du c hIe n Iho I va I I s ng Iau nay va n a p du ng.
z Ho c Iheo Inh hu ng (shock IearnIng): Ia phuong pha p ho c
ngay nay raI ph bIen khI mI ngay xay ra nhIeu su kIen o
mI Iruong xung quanh. Nhu cac Iac gIa vIeI Ihi, Cho den
Iho I dIe m hIe n Ia I, con nguo I va n bIe I Ia Iun Iun se co nhu ng
su kIe n, nhu ng con khu ng hoa ng gIu p Ia co Ihe a p du ng
phuong pha p ho c na y. Nguo I Ia Ihuo ng cho ra ng hinh Ihu c
hoc Iheo Iinh hung moI Ia san pham baI ngun Iu su quan
Iy cu a m I nho m nguo I nho nhung kIe m soa I Ioa n b xa h I,
san pham cua che d ky IrI hoac chu ngha dc doan. Hoc
Iheo Iinh hu ng mo I Ihuo ng ch xa y ra sau m I khoa ng Iho I
gIan khI con nguoI qua Iu IIn vao nhung gIaI phap nhung
nhu ng gIa I pha p do don Ihua n ch du a Iren kIe n Ihu c chuyen
mn hoac do canh Iranh ve ky IhuaI ma co. Tham ch, hinh
Ihuc nay con duoc nguoI Ia ap dung khI Iinh hung xay ra
ngoaI kha nang du kIen cua con nguoI.
NoI cach khac, ca haI cach hoc Iheo sach vo Iruyen Ihng va
ho c Iheo Iinh hu ng de u khng hoa n Ioa n mang y ngha Ihu c su
cu a vIe c ho c. Truo ng ho c, gIa dinh hay xa h I cu cho ra ng su vIe c
Ia Ihe va ban ch can bIeI nhung kIen Ihuc nay. KeI qua Ia ban
ma c nhIen cha p nha n nhu ng kIe n Ihu c a y nhu Ihe chu ng Ia cu n
ca m nang cho mo I dIe u. Ba n quen ra ng ba n pha I Ia ng nghe con
nguoI ben Irong ban de xac dInh minh nen hoc dIeu gi nua.
Nganh cng nghIep I cua My phaI IrIen IhInh vuong dua
Iren qua Irinh hoc IIen Iuc Iu Irong sach vo ma ra. Tuy nhIen,
de n khI du ng pha I m I bu c Iuo ng kh ng I ca n duo ng do su ca nh
Iranh cua nganh cng nghIep I den Iu NhaI Ban Ihi moI kInh
ngac phaI hIen ra minh dang Irong Iinh Irang be Iac khng gIaI
pha p. V du nhu DeIroII Iu pha sa n va d I dIe n vo I Iha I ba I ve Ia I
chnh nhung Ihay vi Iim cach suy ngh Iam Ihe nao de IhoaI ra
khoI Iinh hung IIen IhoaI Iuong nan do Ihi DeIroII van IIep Iuc
chim sau va o cu c khu ng hoa ng ha ng nhIe u nam Iro I. Nha ma y
do ng cu a, ha ng nga n cng nhan Iha I nghIe p va gIo I Ia nh da o cng
Iy Ihi IIen Iu c a p du ng ba I ky gIa I pha p na o ma Ihoa I nghe Ihi co
ve n. Cho maI den gIua nhung nam 80, DeIroII moI Ihuc su baI
dau hI phuc Iu veI Ihuong phan Ion Iu minh Iam Iram Irong
Ihem. B quye I da n de n Iha nh cng do chnh Ia do Iha nh qua cu a
vIec hoc sang Iao Iheo cach goI cua nhom nghIen cuu Rome.
Cac Iac gIa vIeI rang, LI hoc Iruyen Ihng Iheo sach vo hoac
Iheo Iinh hu ng khng phu ho p de d I pho vo I su phu c Ia p cu a
mI Iruo ng Ioa n ca u nga y nay. Ne u khng kIp Iho I kIe m soa I, Ihi
hau qua se Ia su maI kIem soaI Iinh hinh va khung hoang
DIeu co Ihe ap dung cho Ioan cau cung co Ihe ap dung cho
Iung ca nhan. BaI ky aI ch dua vao hoc hoI Iheo sach vo hoac
Iinh hu ng Ihi cha c cha c Ia ho ch dang dIe n Ia I vaI Iro cu a nguo I
Iruo c chu khng pha I ho s ng m I cu c do I cu a chnh ho . V du
nhu ha u he I ca c gIa dinh cu duy Iri m I I I s ng na o do . KhI m I
Ihanh vIen Irong gIa dinh dI ngI ra dI Ihi cu sc do khIen cho
moI nguoI suy sup Iheo, I nhaI Ia IaI IhoI dIem do. V du, IaI ca
138 139
chu ng Ia de u bIe I co nhu ng ca p vo ch ng khI ma I dI du a con, ho
co Ihe keI Ihuc cuc sng chung bang vIec Iy dI. Cung Iuong Iu
nhu Ihe , Irong qua Irinh kInh doanh, nhu ng nguo I na o Ihuo ng
ch don Ihuan chap nhan II gIaI quyeI nhu Iu Iruoc IoI nay se
gIu p cho I chu c hoa c doanh nghIe p cu a ho pha I IrIe n nhung vo I
mI he Ihng quan Iy Iheo kIeu ban gIay. Nhung mI dIeu chac
cha n Ia nhu ng nguo I na y se khng bao gIo su du ng duo c he I kha
nang ma I chuc hoac doanh nghIep cua minh co san. Va voI caI
cach nhu vay, co Iuc nao do khI ho dI dIen voI nhung kho khan
Irong cuc sng ca nhan Ihi ban Ihan ho se ganh chIu su IhaI
baI baI ngun Iu vIec cung nhac, khng IInh hoaI Irong II sng
ma ra.
Vi vay, cach hoc sang Iao phaI Ihay Ihe cho cach hoc Iheo
sa ch vo hoa c Iheo Iinh hu ng. Duo I day Ia nhu ng nhan I chnh
cu a ca ch ho c sa ng Ia o:
z Du doan Iuong IaI: chu dng va gIau Ir Iuong Iuong Iruoc
nhu ng Iinh hu ng co Ihe xa y ra hon Ia Ihu d ng va Ia m Iheo
IhoI quen.
z Hoc bang cach Iang nghe nguoI khac
z Truc IIep Iham du vao qua Irinh hoc do: Iao ra co hI chu
khng de minh Ihu d ng cho co h I.
Ro rang Ia khI ay, hoc Iheo II sang Iao doI hoI ban IIn Iuong
vao ban Ihan va ban phaI Ia nguoI Iu vach ra con duong chu
khng phaI aI khac ve ra gIup ban Irong ca cng vIec va cuc
s ng ca nhan. Ne u ba n ho c ca ch du doa n Iuong IaI va Iu minh
Iao ra co hI, ban se Ihu duoc raI nhIeu IoI ch.
De co Ihe hIeu duoc dIeu ma cac Iac gIa cua bao cao Iu Nhom
nghIen cuu Rome vIeI Su chuyen dI Iu su Ihch nghI v Ihuc
Ihanh su Iham gIa co y Ihuc, chung Ia phaI Iao ra hoac nhan
Ihu c duo c nhu ng m I IIen ke I mo I, I ng ho p duo c chu ng. KhI do
Ihi su hIeu bIeI cua chung Ia ngay cang sau sac hon.
Dao dIen dIen anh PoIIack Ihao Iuan ve cac Iuc can dI voI II
ho c sa ng Ia o nhu sau, Da Ia con nguo I Ihi aI cu ng co nhu ng phu I
xua I Iha n, Ihe nhung xa h I Ia I Ihuo ng hay nhu ma y kho chIu
Iruo c nhu ng y Iuo ng ky qua c. Vi Ihe , de n m I Iu a Iu I na o da y,
chu ng Ia se khng Ihe m choI Iro gIa su nhu hoa c ne u.. Ihi nu a.
D nhIen nguoI Ia van ngh den chuyen gIa dInh Iinh hung do
nhung dI khI ho se ca m Iha y nhu minh dang Ia m gi I I I I va y.
Ban bIeI day, Iuc Ire khI Iang nghe mI ban nhac gIao huong va
ba n Iuo ng Iuo ng minh Ia nguo I ch huy da n nha c. Trong phu I
ch c, ba n dang Ia ch huy cho da n nha c va dang ch huy mo I
nguoI. Nhung sau nay khI da Ia nguoI Iruong Ihanh va ban se
no I, I Iro I, II ghe I nguo I Ia bIe I duo c vIe c II dang Iuo ng Iuo ng
kIe u nhu Ihe . The nhung Ihu c su Ihi day mo I chnh Ia chia kho a
gIu p Iim ra huo ng de gIa I quye I mo I va n de o mo I ca p d . Ro ra ng
day cu ng Ia phuong ca ch ha ng da u de gIa I quye I nhu ng khu c ma c
Irong nghe IhuaI, Irong hI hoa, Irong khIeu vu hoac Irong mn
vu ba Ie. Hoa c do co Ihe Irong ca cng vIe c da o dIe n m I b phIm
hoac vIeI kIch ban, IIeu IhuyeI hay baI cu IoaI hinh nghe IhuaI
na o kha c. GIa I quye I Iinh hu ng sa ng Ia o cu ng Ia m I hinh Ihu c
cua II hoc sang Iao.
L I ho c sa ng Ia o na y do I ho I m I nguo I khng pha I ch bIe I nha n
ra bI canh hIen IaI Ia gi ma phaI co kha nang Iuong Iuong ra
nhu ng Iinh hu ng Irong Iuong IaI. Chnh sa ch d I ngoa I cu a My
bI bop meo hang nhIeu Ihe he vi nhung nha hoach dInh chnh
sach xay dung no dua Iren gIa dInh saI, Ia chu ngha cng san
ch co m I hinh Ihu c I n Ia I duy nha I. Do Ia m I v du kInh dIe n
140 141
cu a I I suy ngh cu ng nha c Iheo sa ch vo . Tha I ra, su I ky nguyen
X vIeI, co nhIeu IoaI hinh chu ngha cng san khac nhau. KIeu
Iu duy Iheo sach vo IaI cho rang chu ngha cng san ch nham
den don Ihuan ve phuong dIen chnh IrI chu khng phaI Ia mI
khI gm ca ba yeu I xa hI, kInh Ie va chnh IrI. The nhung Iu
duy sa ng Ia o Ia I nhin xuyen Iha u Ia duo I hinh Ihu c Iuong Iu nhau
ve chnh IrI nhung IaI co su khac nhau ve xa hI, kInh Ie. DIeu
na y gIu p chu ng Ia phan bIe I duo c su kha c nhau gIu a che d C ng
san X vIeI voI nhung che d cng san con IaI nhu Trung Quc
va Cuba.
Tu duy sang Iao Ia cach de co duoc Iam nhin. LuaI su ShIrIey
HuIsIedIer noI ve Iam nhin ve Iuong IaI nhu sau Ban phaI xac
dInh duoc ro rang ban phaI Iam gi hoac ban mun Iam gi hoac
ban mun dI IoI dau Ban phaI co mI s khaI nIem. DIeu nay
khng gI ng vo I vIe c Ien ke hoa ch don Ihua n cu a m I chuye n dI.
Truo c IIen, ha y xa c dInh ba n mu n dI de n dau. Sau do , ha y xa c
dInh ca ch ba n IIe n ha nh Ia gi. Ne u Iruo c kIa, chua aI Ia m nhu
ban, Ihi ban phaI Iu minh ngh ra cach cua rIeng ban. Ban phaI
duy Iri mI muc d IInh hoaI Irong vIec I chuc sap xep nhung
nguoI cung dI voI ban. Va ban cung phaI bIeI ngay Iu dau Ia ban
se mang bao nhIeu ha nh Iy de co Ihe dI de n duo c dch. Qua Irinh
do Ia su keI hop cua nhung kInh nghIem qua khu, Iam nhin va
su nhan Ihuc ve he Ihng keI cau cua no Ia gi, IIem nang cua
no ra sao.
Hoc Iheo sach vo da s cac I chuc va he Ihng gIao duc ap
du ng ch don Ihua n Ia Iim ca ch de duy Iri mo I chuye n nhu hIe n
Irang va bIen IaI ca chung Ia Ihanh nhung nguoI Inh gIoI. Do Ia
vo dc IhoaI ch dua Iren su Iruyen daI Ienh Iu Iren xung gm
In II IraI Iu gIua cac Ihu bac, quyen Iuc Iap Irung dc quyen
va c Ia p. Chnh vi nhu ng gIo I ha n do khIe n cho chu ng Iro Iha nh
Ioa I kIe n Ihu c Inh khng pha I IrIe n. No do I ho I chu ng Ia pha I Iu
dIeu chnh IaI Irong Iam hIeu bIeI kIen Ihuc do ma IhI.
Hoc Iheo Iinh hung gIup chung Ia dI dung huong va co Inh
Iuan Ihu vi chac chan Ia chung Ia khng co kha nang kIem soaI
Iinh hu ng hoa c chua n bI Iruo c nhu ng su kIe n co Ihe xa y ra Irong
Iuong IaI vo I Iu ca ch ca nhan. Ngoa I ra, chu ng Ia Iuan Ihu vi cha c
chan Ia chung Ia phaI can den chnh quyen va nhung he Ihng
Ihu bac xa hI kIa bao ve cho chung Ia Iruoc nhung Iinh hung
mo I me khng Iuo ng Iruo c.
Ho c sa ng Ia o Ia hinh Ihu c nguyen Ihu y gIu p chu ng Ia Ihu c ha nh
kha nang Iu quyeI mI co hI de chung Ia Ihuc hanh su hIeu
bIe I va da m Ia m Irong m I mI Iruo ng Ihu c Ie m I ca ch Ia c quan.
Khac voI cach dc IhoaI cua II hoc Iheo sach vo, Ihi II hoc nay
Ia cuc hI IhoaI khoI dau nho su Io mo ham hIeu bIeI va IIep
Iuc duoc IIep Ihem nang Iuong nho kIen Ihuc, su hIeu bIeI dan
de n ke I qua cu I cu ng Ia su hIe u bIe I Iuo ng Ia n. L I ho c na y khng
daI ra mI gIoI han, khng keI Ihuc, khng bI bao boc, IInh hoaI
va day hIeu bIeI. No Iham ch co Ihe gIup chung Ia xoay chuyen
Iinh Ihe .
T ng ke I Ia I, Irong chnh con nguo I cu a m I nguo I, chu ng Ia co
nhu ng phuong IIe n, ca ch Ihu c gIu p gIa I Ihoa I chu ng Ia kho I nhu ng
ra ng bu c cu a qua khu ma Iu Iruo c Io I nay qua khu a y gIam ca m
chu ng Ia Irong nhu ng quy Ia c Iua I Ie va quan dIe m ha n che . Ba ng
ca ch xem xe I va Iha u hIe u qua khu , chu ng Ia co Ihe IIe n de n Iuong
IaI ma khng bI chnh qua khu ay am anh. Khi o chung ta se t
do th hi n con ng i th t cu a chnh mnh ch khng pha i c
g ng chu ng ta la m t ai o n a.
142 143
Tuong Iu nhu Ihe , Ihng qua vIe c Iuye n Ia p kha nang ho c sa ng
Ia o, chu ng Ia co Ihe Iu dI Iheo con duo ng chu ng Ia mu n chu
khng pha I men Iheo I I mo n ma dI nhu Iruo c kIa nu a. Chu ng Ia
khng cha p nha n mo I Ihu nhu no v n co ma du doa n chu ng se
nhu Ihe na o Irong Iuong IaI. Chu ng Ia se Iru c IIe p khIe n cho mo I
vIec dIen ra Iheo y chung Ia.
Chung ta chu ng ve nn cuc sng ch khng b cuc sng
ta c ng n a. M I Ia n nu a chu ng Ia Ia I chu ng mInh cau cham
ngn na y Ia du ng.
Dau nhung nam 60, VIcIor va MIIdred GoerIzeI baI dau kham
pha nhu ng da c dIe m chung ma ha ng Iram nguo I, ca da n ng va
phu nu , Iha nh cng co duo c. Ho xua I ba n nhu ng ba o ca o na y
Irong cu n sa ch Ngu n g c cu a s tha nh a t (CradIes oI
LmInence). DI Iuong cua ho Ia Iu nha van den dIen vIen, Iu nha
chnh IrI den Ihuong gIa.
Ke I qua nghIen cu u cu a ho cho Iha y ra I ro . Ha u he I nhu ng d I
Iuong Irong nghIen cuu cua ho den Iu nhung Iang, IrI Iran nho.
MI gIa dinh Iun co su ham hoc hoI, voI su nhIeI Iinh va y ch
de da I duo c mu c IIeu. M I nu a ca c ba c cha me Iun khang khang
bao ve y kIen cua minh Irong cac van de gay Iranh caI. Gan mI
nua cac ng b da IraI qua nhung kho khan Ihang Iram Irong
su nghIep hoac cng vIec kInh doanh, va mI phan Iu cac ba
me IaI duoc xem Ia nguoI co anh huong Ion.
Hoa n ca nh xua I Ihan cu a ho Ihi s nguo I kha gIa nhIe u hon s
nguo I nghe o ro I m ng IoI. M I pha n Iu Irong s nhu ng d I Iuo ng
nghIen cuu bI khuyeI IaI. MaI am cua nhung dI Iuong nghIen
cu u Ia I khng co da u hIe u cu a be nh Iam Iha n do I ho I pha I chu a
IrI. KhI Ia Ire con, nhung nguoI nay Ihuong Ihch duoc gIa su
huong dan, nhung hau heI nhung nguoI nay IaI raI cam gheI
Iruong cap haI cua ho. Hau heI Irong s nhung nguoI nay ua
Ihch nhung Iruong daI hoc co IIeng Iam. Ba phan Iu Irong s
nhung nguoI nay Ihe hIen su khng haI Iong voI Iruong Iop va
Ihay c gIao o Iruong hoc cho du bn phan nam Irong s ho IaI
cho Ihay ho Ia nhung nguoI raI gIoI. CuI cung Ia, ba phan Iu
Irong s nhu ng nguo I na y ga p kho khan khI co n be , nguyen nhan
chu ye u Ia do nghe o do I, gIa dinh Ian vo , cha me kho khan, va n
de Ia I chnh, Ia n Ia I Ihe cha I, hoa c cha me ho khng ha I Io ng vo I
ke I qua ke m co I cu a ho Ia I Iruo ng hoa c su cho n Iu a nghe nghIe p
cua ho.
Anh em nha GoerIzeI vIeI Ihem mI cau noI cua T.H. HuxIey,
Irong do Io m Ia I vIe c pha I xem xe I va vuo I qua qua khu cu a minh
nhu II da no I Iu chuong Iruo c. Cau no I cu a HuxIey Ia , D I dIe n
voI su IhaI khI minh con be va hay chuan bI moI Ihu de Ihay dI
moI quan dIem Iruoc day. Hay buoc Iheo den cung nhung dIeu
con IIm mach bao neu khng ban se chang ruI ra duoc dIeu gi.
Ba n cha ng Ihe Ihay d I cu c s ng Iho I nIen IhIe u cu a minh va o
Iuc nay ngoaI Iru vIec ban hay c gang Ihau hIeu IaI sao no IaI
nhu va y. Tuy nhIen, nho su Iha u hIe u do , ba n co Ihe Ia m mo I
Ihu de Ihay dI cuc sng sau nay cua minh. |ohn Gardner Iung
phaI bIeu Su Iruong Ihanh cua baI ky mI IaI nang phuc Iap
nao cung doI hoI su keI hop mI cach hoa hop gIua cac yeu I
nhu d ng co, Inh ca ch va co h I. Co n Ia I ha u he I nhu ng Ia I nang
khac Ihi van khng bao gIo phaI IrIen duoc.
Khng may cho chu ng Ia Ia Iruo ng da I ho c khng pha I Iu c na o
cung Ia noI II nhaI de hoc hoI. Da s cac Iruong daI hoc khng
pha I Ia noI de ho c cao hon ma ch Ia nhu ng Iruo ng da y nghe ca p
144 145
cao hon. NhIeu Iruong san sInh ra nhung chuyen gIa dau oc han
hep, nguoI co Ihe Ia nhung phu Ihuy Iam ra nhIeu IIen nhung
ban Ihan ho IaI khng Ihe hoc de Iro Ihanh mI nguoI Ihuc su
ma ho co th . Thay vi nghIen cu u IrIe I ho c, IIch su va van chuong
Ia vn kInh nghIem Ich Iru cua Ioan nhan IoaI ho IaI dI hoc
Ia p hay nghIen cu u ve nhu ng cng nghe cu Ihe na o do . NghIen
cu u ve cng nghe Ihi co Ihe gIa I quye I duo c gi Iru phI nhu ng nguo I
su dung cng nghe dau IIen mac phaI nhung II nguyen so do7
MarIy KapIan, nha gIao duc va cuu quan Iy hang DIsney noI
rang, Ban IraI qua nhung nam dau doI va cu hoI cha me hang
Ioa I nhu ng cau ho I Io n nhu: Con sInh ra o dau7 Ta I sao ng che I7
ng dI dau sau khI cheI va Chua TroI Ia aI7 Tre con hay Iang
nha ng vo I da I Ioa I nhu ng cau ho I nhu va y. Nhung nhu ng sInh
vIen daI hoc kIa Ihi hoI nhung cau gi khI Ihuc day Iuc nua dem7
TI se Iam gi voI cuc doI cua minh day7 TI Ia aI7 NoI chung Ia
IaI ca nhung cau hoI ma chung Ia khch Ie nguoI khac hoI nhu
Ihe Irong nhung mn nghe IhuaI mang Inh nhan van noI do
co Ian cung Ia h sau Iham v Ian. TI cho rang nhung cau hoI
do da dung den cI IoI nhung gIa IrI phuong Tay cua chung Ia
khI d I dIe n vo I h sau Iha m, hu v do . M I s nguo I coI Ia n cu ng
cua moI chuyen ch Ia mI caI cheI o hinh Ihuc sInh hoc Irong
khI m I s nguo I kha c Ia I co kha I nIe m Iru u Iuo ng hon ve co I hu
v. TI cho ra ng mo I quan nIe m Iren de u xua I pha I Iu khI chu ng
Ia co n be . Lu c do hoa c chu ng Ia se gIu p nhu ng Iu Iuo ng do Ihang
hoa hoac se bI nhan chim va che gIau maI. Nhung Ihuc Ie Ihi
nhung cau hoI do van In IaI, Iun Iun In IaI.
Nha Iho RIchard WIIbur vIeI nhu sau, Nhung qua khu khng
bao gIo che gIa u,Truo c nhu ng dI ma I ngay Iho khIe n cho,Chu ng
Ia dI duoc den dau Ihi gIoI han cua chung Ia Ia den do. Chung
Ia phaI IraI qua IaI ca nhung cau hoI nhu Ihe rI sau do chung
Ia moI co Ihe hIeu ve ban Ihan chung Ia va hIeu ve Ihe gIoI.
GIua nhung nam 1980, su hIeu bIeI mu mo ve van hoa khIen
nhu ng cu n sa ch nhu S h t th i cu a t duy My (The CIosIng oI
Ihe AmerIcan MInd) cua AIIan BIoom, hay Hi u bi t vn ho a:
nh ng i u dn chu ng My c n pha i bi t (CuIIuraI LIIeracy: WhaI
Lvery AmerIcan Needs Io Know) cu a L.D. HIrsch (con) da Iro Iha nh
nhung Iac pham ban chay nhaI. KeI qua cua cuc kIem Ira ve
IIch su va van chuong Ioa n nuo c My I chu c o 7.800 Iruo ng Irung
ho c chu ng mInh Iua n dIe m cu a BIoom va HIrsch Ia du ng. Mu c
dIem Irung binh daI duoc Iheo nhu bao cao cua DIane RavIIch
va ChesIer L. IInn (con) Irong Ia c pha m Th h 17 tu i cu a chu ng
ta bi t c g? (WhaI Do Our 17yearoId Know7) Ia I.
Trong cun sach nay, Iac gIa vIeI nhu sau:
Ky kIem Ira kIen Ihuc Trung hoc (SchoIasIIc ApIIIude TesI
SAT) gIup chung Ia Ihay ro nhaI Ia he Ihng cac Iruong hoc
cua chung Ia huong cach hoc dua Iren mI quy Irinh cung
nhac. Bao Irum xuyen suI he Ihng gIao duc cua chung Ia
Ia mI ky IhI ma Iheo ngha den cua Iung Iu da khn kheo
ne Ira nh vIe c da nh gIa kIe n Ihu c Ihu c su The nhung su Ihu c
Ia IIeu nguoI Iham du baI kIem Ira kIa da hoc ve cuc NI
chIe n, ho c ve HIe n pha p co ba n hay da do c MacbeIh nhu ng
van de ma ky IhI SAT IaI Iam ngo dI.
Cho du Iruo ng dang da y ca I gi, hoa c I nha I kIe m Ira ca I gi, Ihi
phuong phap gIao duc kIeu nay ngay cang xa Ia voI khaI nIem
gIa o du c ma Iruo c day chu ng Ia hIe u. Phuong pha p gIa o du c mo I
co Ie ch IIen quan de n m I mu c IIeu chung ma kha p noI chu ng
Ia de u Iha y su hIe n dIe n cu a no : do Ia huo ng de n m I mu c IIeu
146 147
cu Ihe nao do. MI nghIen cuu do Quy IaI Iro CarnegIe cho Ihay
nga y ca ng co nhIe u Ihanh nIen cho n nhu ng Inh vu c hu a he n
mang Ia I nhu ng Io I ch Iruo c ma I, v du nhu kInh doanh, ky su,
khoa ho c ma y Inh, va y Ie .
Tuy nhIen, Lynne Cheney, cu u chu IIch h I d ng qua n IrI cu a
Quy Qu c gIa vi Nhan Ioa I va Ia phu nhan cu a Pho I ng Ih ng
DIck Cheney, vIeI Iren Io Newsweek Ihi raI nhIeu nhung nguoI
Ihanh cng mang Iam quc gIa co nen Iang kIen Ihuc Iu nganh
khoa ho c nhan van. Trong do bao g m I ng Ih ng Reagan va ha u
heI nI cac cua ng. NgoaI ra, con s nay IaI hang may Inh IBM
Ia 38 cac CLO, vao 9 Irong s 13 nha quan IrI hang dau. Cung
Iheo Cheney Ihi m I nghIen cu u cu a AT &T cho Iha y nhu ng nguo I
II nghIep nganh khoa hoc xa hI va nhan van IIen nhanh hon
so voI cac ky su o vI Ir quan Iy cap Irung. NgoaI ra ho con I
nha I Ia Ihang IIe n ba ng so vo I nhu ng nguo I I I nghIe p nga nh kInh
doanh va ky su vao cac vI Ir quan Iy cap cao. Ba keI Iuan IaI
nhu sau, SInh vIen nao chon Iua nhung nganh hoc Ihuc su Iheo
y mu n cu a minh se co kha nang Ia m Irong nga nh ma ho yeu
Ihch hon nhu ng nguo I kha c. Ho Ia nhu ng nguo I co Ihe c ga ng
heI suc Irong mI IhoI gIan daI de daI duoc Ihanh cng. Va ban
Ihan ho cu ng Ia nhu ng nguo I Iim ra mu c dch gIu p ho ca m Iha y
ha nh phu c.
Roger SmIIh, cuu chu IIch hI dng quan IrI va Ia CLO cua
GeneraI MoIors d ng y vo I y kIe n Iren. SmIIh vIe I Irong cu n sa ch
Gia o du c ca c nha qua n ly (LducaIIng Managers) nhu sau:
Nghe IhuaI cua quan Iy baI dau o Iam nhin, mI pham chaI
ma chua bao gIo IaI quan Irong nhu ngay nay... Canh Iranh
hoac dI voI mI vaI cng Iy, sng soI duoc phu Ihuc
va o kha nang muo ng Iuo ng ra nhu ng dIe u mo I me cu a nhu ng
nguo I qua n Iy (cu ng nhu hinh dung ra ca ch Ihu c mo I de Ihu c
hIe n nhu ng cng vIe c da cu ), kha nang suy Iua n du a va o ne n
Iang nhung Ihanh cng daI duoc Irong qua khu, kha nang
I chuc va IaI I chuc cac hoaI dng va kha nang hinh dung
ra cach Ihuc va bIen phap co Ihe Ihay dI Iinh Ihe. KhI sInh
vIen duoc huan Iuyen de nhan Ihuc duoc chu de chung va
nhung yeu I co Inh chu ky Irong nghe IhuaI, van chuong,
va I Iy va IIch su , ho dang ho c ve ca ch sa ng Ia o de hinh Iha nh
nen nhung gIaI phap daI han Iruoc nhung van de sau nay
Irong kInh doanh Nguo I na o da Iu ng ho c ve khoa ho c nhan
van se co Ihe hIeu, Ihe hIen va dong gop cho doanh nghIep
nhu ng Iha nh qua cho du co Ihe cu ng Iu c do Ihi nhu ng doanh
nghIep khac phaI vaI va de In IaI.. Tu nhung nganh Ihuc
khoa ho c nhan van, ho ho c ca ch Ihch nghI va chIu du ng duo c
su mo h nhap nhang va hoc cach xac dInh dau Ia van de
Irong mo h n Ioa n. Su Ihng Iue co y ngha quan Iro ng nha I
va qua Irinh Iu duy IogIc cung quan Irong nhu muc IIeu ma
chung huong IoI |Nhung sInh vIen nay] co II Iu duy da
chIeu va IhoI quen nhin nhan Iu ben ngoaI su vIec nhu khI
ho hoc nhung Iac pham van chuong, hoc ve cac che d, he
Ihng xa hI, qua Irinh phan ung hoa hoc hay Iu ngn ngu.
LIeu ho co dong gop Ihanh cng hay khng IaI ca deu phu
Ihu c va o kha nang gIao IIe p va nha y ca m Iruo c nguo I kha c
MoI vIec chung Ia Iam co Ihanh cng hay khng deu phu
Ihuc vao vIec chung Ia co Iruyen IaI Ihng IIn Ihanh cng
hay khng Iu nguo I na y qua nguo I kha c.
CBS, Inc. cu ng d ng y vo I dIe u na y. Nam 1984, H I d ng ve
Khoa ho c Nhan van da I dIe n cho 12 cng Iy ha ng da u duo c Iha nh
Ia p vo I ngan quy 7S0.000 USD do su ho p Ia c gIu a CBS va VIe n
Ha n Iam Nghe Ihua I va Khoa ho c. Theo Irank SIanIon, chu IIch
148 149
hI dng nay khI do va dng IhoI cung Ia chu IIch cua CBS Ihi
muc dch cua hI dng nham Iang cuong su nhan Ihuc ve gIao
duc khoa hoc nhan van de co duoc su hIeu bIeI sau sac, nhan
Ihuc, Iim hIeu van de, Iuong Iuong va hIeu duoc mI quan he
gIu a gIa o du c khoa ho c nhan van va kha nang Ia nh da o Irong
mI Iruo ng kInh doanh.
M I quan he do Ia co Ihu c va ra I ma nh me . No I nhu va y khng
co ngha Ia Iam ban rI Iung Ien neu chuyen nganh cua ban ve
kInh doanh hoac khoa hoc may Inh. DIeu IuyeI voI Irong cuc
sng nay Ia o ch du ban bao nhIeu IuI, sng o mI Iruong voI
dIeu kIen nhu Ihe nao chang nua, ban van co Ihe IIep Iuc hoc
bang vIec doc sach va suy ngh ve nhung gi ma minh hoc duoc.
RUT NGN KHOANG CACH
Tac gIa Ray Bradbury khI Iu van cho cac quan Iy cach de sang
Iao baI dau cng Ihuc cua minh nhu sau:
Bay gIo Ihi hay Ira IoI II Ian cuI cung ban den Ihu vIen va
muon nhIeu sach hon kha nang ban co Ihe doc, Irong Iay
m hang dng sach nhu nhung banh mi bu nong hI Iren
Iay ban va ch chuc nhaI chung Ia khI nao7 Lan cuI cung
ban mo mI cun sach, dua muI vao va hI mI hoI daI Ia
khI nao7 I Thuong De! MuI cua sach nhu muI cua banh mi
nuo ng. La n cu I cu ng ba n Iim Iha y m I IIe m sa ch cu ky Iha I
Ion va Iang Ihang mI minh hang nhIeu gIo dng h gIua
nhung ke sach. Lan cuI cung du khng chu dInh mua caI
gi, hoac uu IIen cho mI IoaI kIen Ihuc nao ma ban ch Iang
Ihang Ia khI nao7 Lan cuI cung ban hI duoc ca duoc muI
buI, sau do II IuI nhung cun sach khoI ke va doc ngau
nghIe n n I dung, r I ne u nhu khng Ihch, ba n Ira chu ng ve
ch cu va neu Ihch, ban Iha chung ve nha Ia khI nao7 KhI
do ba n nhu nguo I quen ca Iho I gIan nhung Ia I Ia Iu c Iim Iha y
ngu n c I cu a chnh minh.
Ne u ba n mu n ho c Iheo kIe u chnh Ih ng hon Ihi co ra I nhIe u
Iruo ng da I ho c, cao da ng va da I ho c c ng d ng gIa ng da y nhu ng
khoa hoc ve van chuong, IrIeI hoc va IIch su. Cho ban bIeI nhe,
Ihnh Ihoang II Ihuc hanh nhung gi II IhuyeI gIang: TI Iung
dI hoc o CambrIdge voI haI con cua II. TI chon hoc ve CharIes
DIckens va IhoI VIcIorIa o Anh. KaIe, con gaI II, hoc ve haI kIch
Shakespeare va WIII, con IraI II, ho c ve DarwIn va khoa ho c hIe n
daI. Chung II ngI Irong mI Iang cua hI Iruong TrInIIy cua
Iruo ng Da I ho c TrInIIy va Ira I qua ba Iua n Iuye I vo I vo I ha ng d ng
sach va nuI Iay nuI de nhung kIen Ihuc IInh hoa nhaI.
|amIe RaskIn, gIo Ia gIa o su o khoa Iua I Iruo ng Da I ho c AmerIca,
v n Ia Iro Iy cho vIen chuo ng Iy o BosIon. ng ca nh ba o khng
nen de Iham vong cua minh can duong vIec ren Iuyen IrI Ihuc
vi nhu WIIIgensIeIn Iung noI, Tham vong Ia su keI Ihuc cua Iu
duy. TI co nhIeu ban be cung co nhIeu Iham vong gIng nhu
II nhung ho Ia I de p bo Ia I ca nhu ng y ngh na o co Ihe a nh huo ng
hay ca n duo ng de n Iha nh cng. Do I s ng IrI Ihu c Ia kha nang
nhan bIeI rang moI Ihu co Ihe khac dI. Hoac rang nhung Ihe che
Io n Irong xa h I, du Irong Inh vu c Iu nhan hay cng c ng, cu ng
bang moI cach Ihuong Ihuc ep moI nguoI phaI Iuan Iheo menh
Ienh menh Ienh do mang Inh ca nhan, chnh IrI, va ca y Ihuc
he . M I khI hIe u duo c dIe u na y, ba n co Ihe IIe p Iu c dI Io I. TI doa n
Ia cach duy nhaI gIup cho Iham vong khng gIeI cheI doI sng
IrI Ihuc Ia cam gIac khng so IhaI baI, hay khng so minh noI ra
150 151
dIeu gi nguoI khac co Ihe ngh dIeu do khng dung, dIen khung,
hoac co Ihe do Ia mI y Iuong ma chua co aI Irong xa hI ngh
ra. Neu ban mun mI IoI khuyen Ihi day, hay Iang Ic d doc
sach Ien. MoI nguoI hay noI Ia ho khng co IhoI gIan de doc. TI
Ihi IaI cho Ia, KhI ban Ihac mac ve dIeu gi do Ihi hay doc sach.
TI co Ihe doc mI cun sach Irong vong vaI IIeng dng h.
Barbara Corday, quan IrI vIen IhoI do cua daI CBS noI ve gIao
duc nhu sau, Neu II noI chuyen voI nhung nhan vIen Ire IuI,
II se khuyen ho nen quen caI bang MBA dI. NhIeu Ihanh nIen
ra I Iu ha o vo I ba ng ca p ho co ma quen ra ng ha u he I nhu ng nguo I
quan Iy My Irong suI 1S0 nam qua chang co caI bang MBA, hay
Ph.D. TI ch II nghIep Irung hoc va chua bao gIo hoc Ien cao.
TI khng Iay vay Iam Iu hao nhung cung khng xau h vi dIeu
nay. Trong nganh cua II, ch co raI I nguoI co bang cap chnh
Ihu c. KIe n Ihu c ve khoa ho c nhan van co Ie Ia phu ho p nha I Irong
cng vIec kInh doanh cua II, va II ngh Ia II da co duoc dIeu
do du II cha ng co ba ng ca p gi chu ng mInh cho nguo I kha c xem
Trong suI nam nam qua, II IIep xuc voI nhIeu Ihanh nIen co
du IoaI bang cap nhung ho IaI IhIeu maI mI ca Inh, IhIeu kha
nang Iu Ihe hIe n con nguo I Iha I cu a ho , IhIe u Iun ca Io ng nhIe I
Iha nh va su h n nhIen ma nga nh kInh doanh gIa I Ir na y ra I ca n.
TI Iha y bu n. Trong nga nh cu a II, nguo I na o dI coI kIch, do c
sa ch, hIe u ca c Ia c pha m kInh dIe n, co Iu duy co I mo va ua Ihch
vIe c Ira I nghIe m de da ng Iha nh cng hon nhIe u so vo I m I nguo I
co Iam bang MBA ve IaI chnh.
MI Irong nhung Ianh dao Iu duy v daI nhaI cua vuong quc
Anh, CharIes Handy d ng y vo I quan dIe m Iren. ng ba o II ra ng
baI hoc dau IIen IaI Iruong Quan Iy SIoan Ia ng khng can dI
ho c nu a.
Cu u CLO cu a |ohnson & |ohnson, Kames L. Burke ho c ho I ra I
nhIeu dIeu khI ng Iay bang MBA, ng ke rang, TI den Iruong
|Harvard BusIness SchooI] voI hang Ia nhung gIa IrI Iu gIa dinh
va nha Iho, daI IoaI Ia ban nen Ihe nay, ban nen Ihe kIa. Luc do,
II con Ire va khng chac Ia co Ihe Ihanh cng voI he Ihng gIa
IrI cua rIeng II hay khng. TI Ihuc su bI gIang xe Chang bIeI
Ia m ca ch na o II Ia I du ng da y duo c, nhu mo I nguo I o da I nuo c
na y II cu ng khng bIe I ba I da u Iu dau II Ia I ca m Iha y de Iha nh
cng minh phaI danh cuoc, mIen Ia dIeu do khng IraI voI Iuan
Ihuo ng da o Iy Ia duo c. TI ngh Ia nhIe u nguo I cu ng suy ngh
gIng II. Nhung Iruong day kInh doanh gIup II raI nhIeu vi
chnh IaI noI day, II nhan ra rang neu nguoI Ia day minh nhu
Ihe na o Ihi su Ihu c Ia ha y Ia m nguo c Ia I. De Iha nh cng, ba n ha y
Ihang Ihan.
Renn ZaphIoropuIos, cu u qua n Iy cu a Xerox va Ia nguo I sa ng
Iap ra VersaIec, mI nha san xuaI may In dIen Iu Ion baI dau IaI
nha , Cha me II Ia nguo I Hy La p nhung II Io n Ien o AI Ca p. Cha
II Ia Ihuyen Iruong Iau bIen, hoa IIeu o kenh dao Suez. ng
khng co ba ng ca p da I ho c gi nhung ng Iu ng dI kha p noI va Ia
nguo I nghIe n do c sa ch. ng Ihuo ng ba o, Nha cu a con chnh Ia
Iruo ng da I ho c cu a con. ng Ia nha Iho. Thay vi dI nha Iho ,
chung II nghe nhac c dIen vao mI Chu nhaI. ng khuyen II
Ia dung bao gIo Iam gIng nhu nguoI khac ma ch Iam neu dIeu
do Ihu c su I I cho ba n Ihan. TI Ia m I sInh vIen gIo I, khng pha I
Ioan Ia dIem A nhung noI chung Ia II. SInh vIen Ioan dIem A
duo ng nhu khng bao gIo gI ng nhu II. TI co nhIe u Ihu vuI kha c
nua. TI nghIen cuu hI hoa, soan nhac, Iam d g, Iam Iho Vi
vay hoc nhung Ihu khac nhu markeIIng, ban hang, ky su va baI
cu Ihu gi kha c cu ng khng kho . Nhung Ia m Ihe na o de co m I
152 153
ca ch nhin Ia c quan vo I chnh ba n Ihan ba n va nhan vIen Ia m vIe c
chung vo I ba n mo I Ia chuye n kho . Vi va y, co duo c su am hIe u
phu ho p nguyen Ia c co ba n ve ha nh vI con nguo I khIe n cho mo I
nguo I ne khI Ia m se p cu a ho mo I Ia dIe u quan Iro ng s ng co n.
Cu ng gI ng nhu |Im Burke, |ohn ScuIIey IIn va o gIa o du c chnh
Ihng va Iay bang MBA. Su nghIep cua ScuIIey raI nI IIeng. Sau
khI dIeu hanh raI Ihanh cng PepsIco, ng gIa nhap hang AppIe
khI nguoI dng sang Iap cua AppIe SIeve |obs hoI Ia IIeu ng
co mu n ba n nuo c ngo I ca do I hay Ia mu n co m I de co h I Ihay
ca d I Ihe gIo I ne u chuye n qua Ia m cho AppIe hay khng. ScuIIey,
sau khI Ien chu c CLO cu a AppIe, phan Ich cho II bIe I m I quan
he Ihuc su va gIa IrI gIua gIao duc va kInh doanh nhu sau, TI
bI nhu ng ke mo m ng Ihu hu I. TI se khng s ng o noI khng
ga n Iruo ng da I ho c Io n vi II Ihch IIe p ca n vo I Ihu vIe n va vo I IrI
Ihuc. Hau heI cac nganh cng nghIep moI Ihch Iap Irung phaI
IrIen chung quanh cac Iruong daI hoc Ion. DIeu nay co ngha Ia
nhung nha Ianh dao IIem nang Irong Iuong IaI dang phaI IrIen
Iheo mI huong raI khac so voI phong cach Iruyen Ihng. Thuc
ra Ihi day khng pha I Ia m I hIe n Iuo ng Iheo Ira o Iuu cng nghe
cao gi ca. Cau hoI daI ra Ia se co bao nhIeu nghe s dung den
ma y Inh chu khng pha I Ia bao nhIeu nha khoa ho c ve ma y Inh
su dung may Inh.
Do do , Don RIIchey Io m Iuo c Ia I nhu sau, GIa o du c gIu p sa n
sInh ra nhung ky nang da In IaI rI. Hau heI chung Ia se khng
Ihe ho c duo c nhu ng ky nang do ne u khng co su h Iro cu a gIa o
duc. TI khng bIeI Ia IIeu khoa hoc nhan van co II hon so voI
da o Ia o kInh doanh Ihng Ihuo ng hay khng. Nhung II va n cho
ra ng Iruo ng da I ho c gIu p ba n ho c ca ch suy ngh va phan Ich va n
de , ca ch nhin I ng qua I va ca ch IIen ke I ca c su kIe n Ia I vo I nhau.
DI voI II, gIao duc dI dI voI kInh nghIem Ihuc IIen Ia su keI
hop II nhaI.
TaI Iruong Do ThaI, mI gIao vIen bao voI Roger GouId rang,
NguoI khac co Ihe Iay dI cua Ia vang bac da quy, xe c, ao Ing
Ihu, nha cua nhung khng aI cuop duoc kIen Ihuc cua Ia. Ban
Ihan GouId cu ng pha I bIe u nhu sau, AI cu ng co kha nang ho c
hoI. D nhIen nhung Iro Iuc cho vIec hoc o IhIen hinh van Irang.
Ban Ihan mI nguoI co Ihe hoac khng Ihe vuoI qua nhung Iro
nga I do chnh do nhu ng ha n che Iu ho da I ra. Ho cho Ia Ia m a nh
huo ng va su khe kha I cu a ho Ia hon he I mo I Ihu . Ba n Ihan GouId
Ihi cho bIeI minh khng phaI Ia nguoI cung nhac nhu Ihe. ng
cho bIe I Ihem, KhI II do c duo c m I dIe u gi do hay, II IIe p Ihu,
ca I nho chu ng a p du ng o day m I chu I, kIa m I chu I. Vi Ihe sau
khI da a p du ng nhu ng kIe n Ihu c do Ihi chu ng khng co n o hinh
da ng ban da u nu a ma bay gIo chu ng hoa n Ioa n Ia cu a II.
Y ngha Ihu c su cu a vIe c ho c Ia day chu d ng, da y nhIe I huye I
va hoa n Ioa n mang Inh ca nhan. Ba n do c dIe u gi Ihi dIe u do pha I
co ch cho chnh ban va chnh ban phaI bIen kIen Ihuc do Ihanh
so hu u cu a chnh minh. Cu I cu ng, Io I khuyen cu a Irances
HesseIbeIn cho vIec nay nhu sau, Neu co dIeu gi do ma II Ihuc
su IIn Iren doI nay Ihi do chnh Ia nIem vuI Ihch duoc hoc va
hoc mI ngay.
MO RNG KlNH NGHlM SNG
DI du IIch kha p noI Ia m I hinh Ihu c ho c ho I kha c. Nhu ng cau
noI sao rng ve Iac dung cua vIec dI den nhIeu noI khac nhau
deu dung. DI Ia mo rng Iam nhin. DI Ia kham pha. DI khap noI
154 155
khIe n ba n Ihay d I dInh huo ng ngay Ia p Iu c bo I vi o m I noI
kha c nhau, pha n h I cu a ba n cu ng mo I me kha c nhau. Cu ng
m I vIe c nhung o ca c qu c gIa kha c nhau, nguo I Ia Ia I co ca ch
Ia m kha c nhau. Nguo I Ia co Ihe ra I Ihoa I ma I, hoa c cha ng Ihoa I
ma I Ia m, hoa c kn da o hoa c de Ihay d I. Ca ch s ng o m I noI
cu ng kha c nhau. O ParIs, nhIe u cu a ha ng do ng cu a Irong su I
Iha ng 8. O Tay Ban Nha, sau bu a an Irua IhInh soa n, nguo I Ia
ngu va ho an I I ra I Ire . Ben ca nh do , su kha c bIe I ve ngn ngu
Ia m I ra o ca n. V du nhu m I gIao dIch ra I don gIa n d I nhIen
co Ihe ho a ra phu c Ia p. TI co m I nguo I ba n s ng o London.
M I Ia n no qua ParIs, Irong da u Iu c na o cu ng Ia m ba m de Inh
Ioa n ba ng d ng Iranc Ihay vi d ng ba ng Anh, TI khng Ihe
no I IIe ng Pha p Irong su I ca 24 gIo . TI va o m I cu a ha ng Ihu c
Ia va ho I mua quatorze (14) go I Ihu c KenIs. Nguo I ba n ha ng
nhin II nhu Ihe II bI dIen. Nguo I Ia Ihuo ng hay mua haI hoa c
10 go I Ihu c chu aI Ia I mua 14. D nhIen Ia Iha I ra II mu n
mua Ia b n go I (quatre) chu .
VIec mo rng duoc Iam nhin phu Ihuc vao vIec ban co mun
Iu minh Ira I nghIe m nhu Ihe na o. Nhu ng nguo I da Iu ng s ng Irong
nhIe u ne n van ho a kha c nhau co Ihe ha p Ihu nhIe u kIe n Ihu c hon
so voI nhung nguoI ch bIeI Iim den McDonaIds khI o ParIs. Tuy
nhIen, van co su khac bIeI gIua hI nhap vao mI nen van hoa
mo I va Iro Iha nh m I nguo I ba n xu . Khng ha n ng I Ia I Les Deux
MagoIs da u d I mu bere Ia da Ia m I nguo I bIe I IIe p Ihu co cho n
Io c. Ne u ba n ma I dInh huo ng va quen ma I ngu n c I cu a ba n Ihi
IhaI ra ban ch Ia nguoI vay muon be ngoaI cua mI aI do Irong
nen van hoa khac. DIeu quan Irong Ia ban phaI bIeI ro su khac
bIeI cua minh.
Henry Thoreau co vIeI rang con nguoI co kha nang nhan Ihuc
ve Ihe gIoI ro hon Iu mI goc nhin cu Ihe nao do. Tren vung daI
Ia, nguoI Ia nhan Ihuc moI Ihu Iu mI goc nhin rIeng. ThorsIen
VebIen cho rang so d nguoI Do ThaI phaI IrIen duoc Ir Ihng
mInh sac sao vi ho Ia dan Ic IIen Iuc dI chuyen qua nhIeu noI.
M I nguo I Ia Iren m I vu ng da I Ia se Iha y nhIe u dIe u mo I me hon
so voI nguoI ban xu. KhI Ia buoc vao mI Ihe gIoI khac, Ia phaI
Ia p Irung Ioa n Iam Ioa n y de xem xe I mo I vIe c xung quanh. Nhung
nguoc IaI, khI Iap Irung vao moI Ihu o mI Iruong xung quanh
nhu Ihe Ia se cam nhan duoc Iac dng nguoc IaI Iu mI Iruong
do Ien ba n Ihan ba n. Co Ihe chnh nho nhu va y nguo I Ia mo I kIe m
Ira duo c dIe m ma nh cu ng nhu dIe m ye u cu a minh d ng Iho I Irong
bI canh moI cung khIen Ia bc I ra nhung dIem manh va yeu
moI. Thomas |eIIerson va BenjamIn IrankIIn, haI nguoI IInh Ie
nha I Irong s nhu ng nha Ia p qu c Hoa Ky Ia nhu ng nguo I Iu ng
dI khap noI, ca haI deu sng o chau u raI Iau. Ta co Ihe Ihay
nguo I na o ca ng dI xa nha bao nhIeu Ihi ca ng ho c duo c nhIe u ba y
nhIeu.
Tu khI co n ra I nho , AIIred GoIIschaIk ru I ra nhu ng ba I ho c cho
ban Ihan Iu nguoI khac. ng ke IaI, TI den My voI Iu cach Ia
dan II na n. TI khng co can cuo c, du Ia can cuo c khng ho p Ie .
TI Ia nguoI Do ThaI. TI Ia nguoI Duc. TI an mac ky quac. TI
khng Ihe no I IIe ng Anh. TI r ng Iu I. The nhung II da I I nghIe p
Iruo ng Irung ho c da nh cho nam sInh o BrookIyn vo I s dIe m Irung
binh Ia 92 va II con choI duoc ca bong bau duc. Tu khI con raI
nho , II da Ia nguo I d c Ia p.
Thng Ihuo ng, nhu ng nha Ia nh da o Ia nguo I hay dI chuye n day
do . Vi va y, Ihng Ihuo ng ho co m I do I s ng ca nhan phong phu .
Ho co Ihe Ia ho a s va o Chu nha I, Ia nha Iho Iha m ch Ia m I ng
sep bu. Quan Irong Ia ho Iun Ian dung moI co hI de Ihe hIen
156 157
ba n Ihan. |oseph CampbeII, nha Iha n Ihoa I ho c I I Ia c ha ng da u
Ihe gIo I Iruo c khI che I da Ira Io I BIII Moyers Irong m I bu I pho ng
van Ia, NhaI dInh Ia ban phaI co mI noI chn rIeng Iu cua ban
de Iim ve va o ba I cu Iu c na o hay ba I cu m I nga y na o Irong Iua n.
O do , ba n co Ihe hoa n Ioa n khng nho de n Ihng IIn Iho I su nga y
hm do , khng nho gi ve ba n be , khng nho minh da no aI va aI
no minh. Ta I ch n na y, don gIa n Ia ba n co Ihe chIem nghIe m va
suy ngh ve ban Ihan ban va con nguoI Ihuc su ma ban co Ihe
Iro Ihanh. Day Ia noI phI IhaI nhung sang Iao. ThoaI dau, ban
co Ihe cho rang Iam Ihe chang co ch gi. Nhung neu ban co mI
noI IhIeng IIeng nhu va y va su du ng no , ba n se ga I ha I duo c dIe u
gi do cho ba n Ihan ba n.
Cho du m I nguo I cho n ca ch a n da I m I nga y va I phu I hay dI
ngh ngoI o dau do Ihuo ng xuyen, khI ho cha m de n Iam h n, Ir
Iuo ng Iuo ng va suy nga m nhu ng ba I ho c kInh nghIe m Ihi ho mo I
hoc hoI duoc va Iro nen IuoI moI, Ioa sang.
BAN BE VA NGUOl HUONG DN l TRUOC
CO KlNH NGHlM
Ben canh vIec ngh ngoI Ihuong xuyen, chung Ia cung can den
nhung mI quan he gan bo. Chung Ia can ban be va nguoI Ihay
Ihng IhaI cung voI nhung nguoI dng ch huong. TI chua Iung
ga p ba I ky m I nha Ia nh da o na o o ba I ky Iho I ky na o ma khng
co I nhaI mI bac Ihay Ihng IhaI cua rIeng minh: co Ihe do Ia
nhung nguoI Ihay gIup ho Iim ra cau gIaI dap khI ho khng Ihe
Ira IoI nhung cau hoI, co Ihe do Ia cha me hay ho hang Ion IuI
hon, cu ng co Ihe do Ia nhu ng ba n Io n ch ra cho ho bIe I dIe u nen
hoa c khng nen, hoa c Irong m I s Iruo ng ho p do I ho I ho pha I
co ga ng hon nu a.
KhI nguoI Ia hoI |amIe RaskIn aI Ia nguoI da Iruyen cam hung
cho ng, ng cho bIe I, Ha u he I nhu ng nguo I khIe n II nguo ng
m hoa c Ia nguo I II quen, hoa c Ia nhu ng nhan va I Irong IIch su .
Nhu ng nguo I na y nha n Ihu c duo c m I IIen he cu a nhu ng vIe c
duo ng nhu khng IIen quan vo I nhau va IIen ke I chu ng vo I nhau.
M I Irong s do Ia MarIIn LuIher KIng. KhI co n ra I be , II da do c
sa ch cu a ng va Iu do chIu a nh huo ng ng. ng cho ra ng Irong
cuc sng moI Ihu deu co IIen quan den nhau, IaI ca deu Ia mI
maI xch Irong mI xau chuI huu co. V du khI II Iam dIeu gi
xau xa dI voI anh IraI II Ihi cung co ngha Ia II dang gay ra
dIeu xau voI ban Ihan minh. Kha nang Ianh dao nhIeu khI ch
dua Iren kha nang nhan Ihuc mI quan he nhan van cua IoaI
nguoI, mI quan he cua cac kha canh Irong xa hI va ca cach
Ihuc van dng Iheo cung mI huong cua su vIec. Cha II Ia mI
nguoI co kha nang nay. ng co Ihe keI nI nhung su vIec khac
nhau IaI va nhin ra Inh nhan van o nhung nguoI khac. Cha II
da day II cach Iu duy va me II day II cach vIeI.
PhI cng Brook Knapp Ia I cho bIe I, TI nha n Ihu c ve nang Iu c
va cach Ihe hIen ban Ihan Iu ba II nguoI dung dau gIa dinh.
Chnh ba yeu cau II phaI II nghIep daI hoc.
AIIred GoIIschaIk, cu u hIe u Iruo ng m I Iruo ng da I ho c ho c ho I
Iu nhIeu nguoI khac nhau. ng ke, TI hoc cach may va, nau
nuong va don dep nha cua Iu me II. Vi vay II co Ihe Iam bI
ban Irong suI nhung mua he o CaIskIII. Cha II maI khI II 16
IuI vi vay II buc phaI hoc cach Iro nen can dam Iu raI som
Nhu ng nguo I Iha y cu a II g m ca cha II, me II, gIa o s Do Tha I
va ca huan Iuyen vIen bong da cua II. DI bong cua chung Ia
158 159
gm nhung nguoI den Iu IreIand, nguoI da den, nguoI Y va Ba
Lan va II coI ho nhu gIa dinh minh. Chnh nho dI bong nay, o
mI kha canh nao do gIup II Iro Ihanh nguoI My va cung IaI
noI day II da ho c duo c m I dIe u Ia khng bao gIo duo c bo cu c.
Nhung nguoI dan daI Roger GouId xuaI hIen khI ng hoc daI
hoc. ng ke IaI, TI co 40 nguoI anh em ho va II Ia nguoI duy
nhaI Irong s nay hoc daI hoc. Cac anh em ho cua II gIau co
nhung khng he ngh Io I vIe c ho c Ia I Iruo ng. Ho cho Ia muu me o,
Iu n Ia ch gIo I hon Ia ho c ha nh o Iruo ng Io p. Vi va y II cha ng he
phaI so sanh ban Ihan voI aI DIeu nay co ngha Ia II khng
rao can, dInh kIen hay gIoI han dInh Iruoc Iruoc khI Ien daI hoc.
TI chIu a nh huo ng ra I Io n Iu nhu ng Ia c pha m kInh dIe n. Chu ng
gIup II dI vao mI Ihe gIoI khac, mI cuc sng rIeng Iu noI II
hIeu ro gIa IrI cua minh va khng bao gIo noI voI baI cu mI aI
ve Ihe gIoI do. O hoc ky dau IIen IaI Iruong daI hoc, II den mI
noI va Ihay nhu Ihe co aI do mo rng ca mI kho y Iuong va II
ch vIec chp Iay chung. Ngay Iap Iuc, gIao su day IrIeI hoc Iro
Ihanh nguoI cha day IrI Ihuc cua II. TI quyeI dInh Ia minh se
Iro Ihanh mI gIao su IrIeI hoc. Vi vay nen II phaI hoc moI Ihu
de daI duoc muc IIeu ay.
RoberI Dockson, cuu CLO cua CaIIed, da Iim Ihay nguoI Ihay
huong dan va ca nhung Iam guong Iu Irong sach vo. ng ke IaI,
Thay gIao cua II chnh Ia nhung nguoI buoc ra Iu Irang sach,
v du nhu nha Iham hIem RIchard Byrd, chu khng phaI Ia baI
ky nguoI nao ma II quen bIeI. TI chIu anh huong khung khIep
Iu Byrd. TI khng he ghen II voI nguoI nao va chang co y dInh
canh Iranh voI aI ngoaI Iru khI II choI goII.
Ban be Iruyen cam hung cho Ia, khuyen khch Ia va con gIup
Ia nhIeu dIeu khac nua. Anne BryanI, gIam dc cua AAUW IhoI
do cho II bIeI nhu sau, Ban be raI quan Irong. Ban hoc hoI Iu
ho vi ho cho ban bIeI dau Ia su IhaI.
Cng su vIeI sach cua Barbara Corday cung Ia ban Ihan nhaI
cua ba. Ba ke IaI, Barbara Avedon va II hop Iac voI nhau raI
I I. Con ga I II Ihuo ng no I chu ng II kIe m s ng ba ng ca ch cuo I.
MI khI ba ay goI den van phong cua II Ia chung II IaI cuoI voI
nhau. Trong su I Ia m hay chn nam vu a qua, chu ng II khng
ch Ia c ng su , nguo I c ng Ia c ma chu ng II co n Ia nhu ng nguo I
ba n Ihan cu a nhau. Chu ng II cu ng nhau nuI con, cu ng nhau
dI ngh va haI gIa dinh cua chung II raI Ihan voI nhau. HI do,
chung II Iinh co gap nhau vao IhoI ky dau cua phong Irao nu
quyen va II ngh Ia chung II da cung nhau dI qua mI quang
IhoI gIan raI Ihu vI. MI nguoI chung II deu IraI qua mI Ian II
dI va sau do IaI keI hn. Chung II cung nhau nuI day con caI.
Chu ng II da co m I khoa ng Iho I gIan da c bIe I. Va II Ihu c su ra I
Ihch dIe u do .
Trong Iruo ng ho p na y, duo ng nhu m I quan he cu a Corday
Avedon Ia o ra ca m hu ng cho serI Iruye n hinh duo c yeu Ihch
Carney va Lacey. Day Ia IoaI phIm ke ve haI nu canh saI vIen
vu a Ia ba n Ihan vu a Ia c ng su . Loa I phIm Iruye n hinh na y khng
ch Ia chuong Irinh da u IIen Ia o nen con s I ve hinh a nh haI nguo I
phu nu Ia ba n be Ihan IhIe I, ma day co n Ia chuong Irinh da u IIen
Iap Irung Ihe hIen cuc sng ca nhan cung nhu cng vIec cua
nghe canh saI.
Trong suI IhoI gIan dIeu hanh hang AppIe, |ohn ScuIIey da
Iim Ihay Iinh ban va dng IhoI Ia ngun cam hung Iam vIec Iu
AIan Kay, mI Irong nhung cay daI Ihu cua IhoI daI may Inh.
ng cho bIeI nhu sau, AIan Ia Ip nguoI Ianh dao IInh Ihan cua
II. Ca ch ng Ihe hIe n va an ma c cha ng gI ng vo I m I nguo I Ia nh
160 161
da o nhung ne u ba n IIn va o su c ma nh nhu ng y Iuo ng cu a ng Ihi
do chnh Ia nguo I sa ng Ia o IIen phong. M I nguo I co kha nang
sang Iao IuyeI voI co Ihe vuon IoI ca mI rung IrI Ihuc Irong do
g m ra I nhIe u nhu ng Inh vu c. D I vo I ScuIIey, IhIen Ia I ma y Inh
Kay dong vaI Iro nhu mI MerIIn cua vua ArIhur
7
.
Cac nhom, hI ban be gIua nhung ban be cu IhoI dI hoc, ban
Irong quan ngu va ban kInh doanh In IaI dI khI don gIan ch
nham duy Iri va c vu cho cac Ihanh vIen cua minh. Nhung da
co Iruo ng ho p nhu ng m I quan he do Ia I dI va o IIch su nhu Iruo ng
hop IDR co mI hI h Iro rIeng, LIsenhower co mI ban Iham
muu rIeng, |ohn Kennedy co IrIsh MaIIa, nhung nha van Iu gIa
dinh BIoomsbury va nhung nha IhIeI ke Iu gIa dinh Bauhaus.
Trong nhu ng nam da u cu a ChIe n Iranh The gIo I Ihu II, |. RoberI
OppenheImer (con) dIe u ha nh m I cau Ia c b Iu ng duo c coI Ia Ia
ky ba c nha I Iren Ihe gIo I Ia I Los AIamos, New MexIco. OppenheImer
ke ve cach nhung nha khoa hoc Iam vIec cung nhau de Iao ra
bom nguyen Iu nhu sau, Do Ia mI nhom nguoI IuyeI voI keI
n I vo I nhau do cu ng chIa se m I nhIe m vu , Ira ch nhIe m, s me nh,
doa n ke I cha I che , Ia n Iu y va hoa n Ioa n, khng he mang Inh cha I
ca nhan, de cung nhau Iam vIec vi mI muc dch chung.
|Im Burke, cu u CLO cu a |ohnson & |ohnson, ke vo I II ve nhIe u
nho m ba n kha c nhau nhung Iuye I vo I gI ng nhau cu a ng. Ta I
ca nhu ng nguo I Irong nho m de u da I duo c nhIe u Iha nh cng Irong
Ihuong Iruo ng. ng no I, TI ke I ba n vo I sa u nguo I ba n Ihan nha I
Iren Ihe gIo I khI chu ng II cu ng ho c Ia I Iruo ng Harvard BusIness
SchooI. TI ngh Ia minh co nhIe u ba n Ihan hon ha u he I mo I nguo I,
da s Irong do Ia nhung nguoI Iu IhoI hoc Harvard. NhIeu mI
quan he ban be xuaI phaI Iu su gan keI ve gIa IrI gIua chung II.
Chung II gIng nhau o ch aI cung mun Iam vIec heI suc. TaI
ca de u ra I hu ng Ihu Iruo c nhu ng co h I duo c Ia m dIe u gi do y co
ngha Irong cuc doI minh Cuc sng cua chung II gan keI
voI nhau. ThaI su, gIua chung II nhu co mI he Ihng gIa IrI
chung va quan dIem cua chung II ve Ihe gIoI cung gIng heI
nhau. Tren heI nhung dIeu nay, chung II co raI nhIeu nIem vuI
Iu nhung mI quan he nay.
HO C TU TRONG NGHlCH CA NH
Hoc hanh, du IIch, con nguoI, Iam vIec, gIaI Ir, Iu IraI nghIem
IaI ban Ihan Ia ngun gc cua kIen Ihuc va su hIeu bIeI, nhung
mI dIeu dang ngac nhIen Ihay, Ihem mI yeu I nua do chnh
Ia nhung saI Iam. |ohn CIeese, ngoaI vaI Iro Ia dIen vIen haI raI
dang nho Irong vaI b phIm da cung voI MonIy PyIhon vIeI kIch
ban va san xuaI cac b phIm huan Iuyen ve kInh doanh cung raI
hay. ng cho ra ng, Ro ra ng Ia ne u chu ng Ia khng cha p nha n
ruI ro Ia minh se noI hay Iam dIeu gi saI, kha nang sang Iao cua
chu ng Ia se che I da n Ba n cha I Ihu c su cu a sa ng Ia o khng pha I
Ia Ia so huu IaI nang dac bIeI nao do ma o kha nang dam chap
nhan buoc vao cuc choI.
|ohn con cho bIeI Ihem, O Irong nhung I chuc ma nguoI Ia
khng chap nhan saI Iam, ban se gap phaI haI II ung xu nguoc
nhau. Truo c he I, ne u saI Ia m do Ihu c su Ia Ie va do nhu ng nhan
vaI chop bu gay ra Ihi nguoI Ia Ihuong Iam Io hoac Iruyen daI
nhu ng pha n h I cho quye I dInh saI Ia m do m I ca ch co cho n Io c.
Nguo I Ia cu ng gIa vo nhu Ia chua aI pha m pha I saI Ia m gi. Vi va y,
7 Merlin la qun s cua vua Arthur.
162 163
saI Iam kIeu nhu vay khng duoc gIaI quyeI. Thu haI Ia, neu saI
Ia m Ia do ca p duo I gay ra, ho Ihuo ng che gIa u bao bIe n cho nhu ng
saI Iam do.
Tuy nhIen, nhu ng nguo I Ia nh da o II cu ng Iro chuye n Ia I cho
ra ng saI Ia m khng pha I Ia dIe u gi xa u xa. Ho khng ch IIn va o
su can IhIeI phaI saI Iam ma con coI chung dng ngha voI Iang
Iruong va phaI IrIen.
Don RIIchey, cuu gIam dc dIeu hanh cua Lucky SIores, phaI
bIeu, Tham ch neu ban Ia nguoI co kha nang phan Ich cuc II,
ban cung phaI chap nhan ruI ro khI dua ra nhung quyeI dInh.
Co Ihe ban khng co du IhoI gIan hay cac ngun Iuc. Cung co
khI ban van co kha nang co duoc 100 Ihng IIn can IhIeI de
ban co Ihe ra quyeI dInh chnh xac neu co Ihem IhoI gIan hoac
du ngu n Iu c nhung khng Ihe cho Io I Iu c do . Ba n ch co Ihe bIe I
cha c duo c khoa ng 808S Ia minh du ng, r I ra quye I dInh va IIe p
Iuc Iam vIec khac. DIeu nay co ngha Ia Ihnh Ihoang ban se IhaI
baI, nhung vIec nay cung gIup Iao da cho ban phaI IrIen va co
huo ng dI Iha nh cng sau na y.
V du nhu Iheo Barbara Corday, nguoI Ianh dao khng phaI
Iuc nao cung xem IhaI baI Ia dIeu gi do saI Iam. Ba ke IaI
chuye n cu a minh nhu sau, Du a n yeu Ihch cu a II Ia serI Iruye n
hinh Ien Gi c m My . Co Ihe m Ia chu ng nhu sau: ra I Ihng mInh,
mI kIch ban hay va dan dIen vIen dIen xuaI II, san xuaI cung
vay. Le ra chuong Irinh nay se raI Ihanh cng nhung vi mI Iy
do na o do , cng chu ng Ia I khng Ihch xem va no ch ke o da I duo c
nam de n sa u ky IhI. Chuong Irinh na y khng Iha nh cng, nhung
II IaI khng cho Ia no IhaI baI. Vi vay, do khng phaI Ia saI Iam
gi ca . SaI Ia m cu ng cha ng pha I Ia Iha I ba I nen II khng Ia y
chuyen nay Iam quan Irong. SaI Iam cung duoc mIen Ia ban phaI
nhan Ihuc ro rang ve moI Ihu va phaI chac chan Ia ban da c
ga ng he I su c r I. TI khng so ma c saI Ia m, va II cu ng khng so
neu sau do phaI noI Ia Nay cau be, cau saI rI. Thu cach khac
dI. TI ngh ca ch suy ngh Ihe na y se Ihuye I phu c duo c mo I nguo I.
GIo day II khng c y pham saI Iam va IhuyeI phuc nguoI khac
nhung neu II saI, II chap nhan dIeu do. TI cung co Ihe noI Y
Iuong cua ban hay hon cua II. Theo y cua ban dI. TI khng
phe binh nguo I kha c sau khI mo I chuye n da r I. Ne u II Ihue ba n
de Iam mI cng vIec nao do, II se de ban Iu do Ihuc hIen no.
ThaI ra IaI |ohnson & |ohnson, |Im Burke khuyen khch nguoI
khac pham saI Iam. ng cho bIeI nhu sau, TI quyeI dInh mI
mI Iruo ng Ia m vIe c khuye n khch nhan vIen da m cha p nha n ru I
ro Ia dIeu quan Irong nhaI ma chung II can TI baI dau quan
dIem nay voI gIa IhuyeI Ia chung II co Ihe daI duoc baI ky dIeu
gi ma minh mu n ne u nhu mo I nguo I xung quanh II duo c cho
phep Iam baI cu dIeu gi ma ho mun. Ve phuong dIen IoI ch,
dIeu nay nghe co ve ngay Iho voI gIa dInh Ia baI ky aI cung co
Ihe Iam baI cu dIeu gi ho mun. Nhung maI khac, II ngh Ia II
daI nhIeu Ihanh cng nho cach nay. Neu ban IIn rang phaI IrIen
Ia ke I qua cu a nhu ng quye I dInh da m cha p nha n ru I ro, ba n khng
Ihe na o pha I IrIe n ma khng cha p nha n ru I ro. KhI do , dIe u quan
Irong Ia dan daI nhu Ihe nao de moI nguoI dam quyeI dInh va
pham saI Iam nhung de phaI IrIen.
Burke IIe p Iu c ke ve kInh nghIe m ca nhan cu a ng khI ma c m I
saI Iam nhu sau, TI Iung phaI IrIen mI san pham moI nhung
Iha I ba I Iha m ha I. Chu IIch h I d ng qua n IrI cu a |ohnson &
|ohnson goI II Ien, Iuc do II chac Ia II se bI sa IhaI. KhI nguoI
Ihu ky bao cho II Ihi Ia Iuc II vao van phong Ire Irong khI ng
chu IIch IaI vao van phong som. TI nho Ia minh buoc vao van
164 165
pho ng ng chu IIch |ohnson ba o II, TI bIe I Ia anh vu a Ia m
IhIe I ha I hon m I IrIe u d. Lu c do , II cu ng khng nho s IIe n Ia
bao nhIeu ch bIeI Ia raI Ion. TI ch bIeI Ira IoI, Vang Ihua ngaI.
Du ng va y. Sau do ng chu IIch du ng da y va dua Iay ra no I: TI
mu n chu c mu ng anh. KInh doanh Ia pha I ra quye I dInh va ne u
anh khng quye I dInh, anh se khng Iha I ba I. DIe u kho khan nha I
dI voI II Ia baI moI nguoI ra quyeI dInh. Neu anh quyeI dInh
saI Ia n nu a, II se sa Iha I anh. Nhung II hy vo ng Ia anh cu ng co
nhu ng quye I dInh kha c nu a va cha c cha n ra ng anh se co nhIe u
Iha nh cng hon Ia Iha I ba I da y.
Sydney PoIIack ke chuye n cu a ng nhu sau, KhI II Ia m vIe c
voI cac dIen vIen chua co kInh nghIem, II c IhuyeI phuc ho Ia
khng Ihe nao Iranh saI Iam duoc. TI noI rang cach duy nhaI
Iam cho ban saI Iam chnh Ia c gang de khng pham saI Iam, vi
nhu Ihe se Ia m ca c ba n cang Iha ng va su cang Iha ng do Ia m cho
ban cung nguoI IaI khng dIen duoc NguoI Ia raI ngaI IIn vao
nhung sang Iao Ioe Ien Iuc IhoI. Co dIen vIen maI raI nhIeu IhoI
gIan de chua n bI cho mo I cu xu , ha nh d ng cu a minh Iha I a n
Iuo ng nhung pha I duo c nguo I kha c cha p nha n va khng duo c
ngc nghech. The nhung mI dIen vIen Ihuc su co IaI Ihi IaI co
kha nang bIe n minh Iro Iha nh nguo I hoI ngu ngo. Ne u khng nho
Ihe Ihi se chang bao gIo co nhung Iac pham de doI ca.
TIn va o phu I sa ng Ia o Io e Ien do se gIu p mo I chuye n IIe n IrIe n
cho du dI khI dIe u do co Ihe saI Ia m. DI khI ne u IIn va o nhu ng
y Iuong Ioe sang nhu Ihe se gIup Ia dI Ihang den Ihanh cng.
Chung Ia se IIep Iuc Iro IaI nhung phuI sang Iao Ioe Ien, hay Ia
co Ihe goI Ia phuI xuaI Ihan, o chuong sau.
Horace B. DeeIs, gIa m d c dIe u ha nh cu a AARP cho de n khI ve
huu va o nam 2002, nha n ma nh su ca n IhIe I xa c Ia p ra m I ne n
van hoa co dung saI khac bIeI. HIen gIo Ia mI Iu van cao cap
cu a AARP, ng cho ra ng, TI c ga ng khuye n khch ca ng co I mo
va co nhIe u quan dIe m d I Ia p ca ng I I. Khuye n khch quan dIe m
baI dng va chap nhan saI soI raI quan Irong.
KeI Iuan IaI dIeu nay, ShIrIey HuIsIedIer cho rang, Neu ban
chua Iu ng Iha I ba I, dIe u do co ngha Ia ba n chua c ga ng he I su c.
O dau cu ng co ba I ho c va ne u ba n c ga ng he I Io ng, ba n se ru I
ra ra I nhIe u dIe u Iu chu ng. Ba n se chua hoa n Ioa n co kInh
nghIe m ve dIe u gi do ne u ba n chua suy ngh, phan Ich, kIe m Ira,
daI cau hoI, suy ngam va cuI cung ban moI hIeu duoc. MI Ian
nu a, va n de o day Ia ha y chu d ng su du ng kInh nghIe m cu a ba n
chu dung de kInh nghIem cun ban dI, hay Ia nguoI IhIeI ke chu
dung Ia san pham IhIeI ke cua aI khac, hay de kInh nghIem gIup
ban phaI huy suc manh Ihay vi gIoI han ban Ihan ban.
Doanh nhan Larry WIIson, nguo I sa ng Ia p ra ca c Irung Iam ho c
Iap sang Iao Iung m Ia ban Ihan ng Ia, NguoI Ihay dI cuc
choI. ng Iung co nhung IraI nghIem raI quan Irong Ihuo IhIeu
Iho I. KhI ba y Iu I, II da ho c ca ch cha p nha n ru I ro. TI vu a mo I
chuyen Iu vung MInneapoIIs den LIIIIe Rock, II nho con nhaI
Irong Iop so voI ca con gaI Ian con IraI. Tham ch II con Ihap
hon may caI ban hoc nua. Te hon nua Ia II chay raI cham va
no I gIo ng mIe n Ba c. Ta I ca nhu ng dIe u na y khIe n II Iam va o ca nh
kh n kh . M I nga y de u co da nh nhau Irong san Iruo ng va Iu c
nao II cung Ihua ca. TI raI kh so.
MI ngay no, khI IInh muc den Iruong de day gIao Iy Ihi baI
Ihinh Iinh II nhay Ien Iren Iruoc Iop gIng nhu Lawrence WeIk,
II c gang ch huy ca Iop haI hop xuong baI S yu Cha x. Ban
phaI Ia nguoI ThIen Chua gIao moI hIeu duoc II da pham II
166 167
nghIem Irong nhu Ihe nao. Trong vong vaI gIay, Iu mI ke bI coI
Ihuo ng II da bIe n Iha nh nguo I anh hu ng cu a Io p ho c Chu ng
ban II ch ngI do, ha hc mm nhin II. TI gap rac rI Ion voI
gIa o vIen (cu ng Ia so) nhung bu Ia I II Ia I da I duo c Io I ch ra I Io n.
Tu do II hIe u Ia ra I da ng cha p nha n ru I ro vi nhu ng Io I ch khng
ngo cua no.
Vi va y, Ia m I doanh nhan sInh ra Iu nhu ng kInh nghIe m
Ihuong dau o m I Iruo ng ho c In gIa o o LIIIIe Rock, ng da co
Ihe Ia nguoI khng aI bIeI den, co Ihe ng se Ia nguoI I quyeI
Iam hon ne u nhu ng khng da m Ia m kha c dI Iu c be . WIIson co n
cho rang, DI voI hau heI doanh nhan, va chac chan Ia dI voI
II, Iuc keo co ban Ia o Iam nhin. Don gIan Ia khI ay ban se nhu
bI IhI Ihuc de Iam mI dIeu gi do. TI ngh Ia dang sau nhung
doanh nhan Iha nh cng kIa, b quye I cu a ho na m o ch ho co
mI muc IIeu daI han hap dan cng voI mI kha nang kIem soaI
ruI ro khac bIeI va dc nhaI cua rIeng minh. DIeu nay nhu gIup
ba n co Ihe Iuo ng Iruo c nhu ng ru I ro Irong suy ngh va da m buo c
va o nhu ng noI ma nguo I kha c chua aI da m Ihu nhung Ia I mang
den nhIeu Ihanh qua nhaI.
KhI do , Ia nh da o ho c ho I Iu kInh nghIe m cu a ho . Ho c Iu kInh
nghIem ngha Ia:
z Nhin IaI nhung kInh nghIem Iu IhoI nIen IhIeu va su dung
nhu ng kInh nghIe m do gIu p cho chnh minh o hIe n Ia I de ba n
co Ihe Ia m chu chu khng Ia nguo I ha u cho cu c do I cu a ba n.
z Lun Iun y Ihuc Iim kIem nhung kInh nghIem Irong hIen
IaI gIup ban IIen b va mo rng Iam nhin.
z D nhIen Ia phaI chap nhan ruI ro voI nhan Ihuc rang IhaI
baI cung quan Irong nhu vIec khng Ihe Iranh khoI chung.
z Nhin va o Iuong IaI, ca Iuong IaI cu a ba n va cu a Ihe gIo I, nhu
m I co h I de Ia m mo I dIe u ba n mu n nhung chua Ia m duo c
va ca nhung dIeu can IhIeI phaI Iam chu khng phaI ch Ia
mI cuc kIem Ira Ihu nghIem.
La m ca ch na o de ba n na m ba I duo c co h I7 Truo c IIen ha y du ng
gIac quan cua ban sau do hay de IIem Ihuc mach bao ban Iam
gi. Chung Ia se IIep Iuc dI den chuong IIep Iheo Ha y la m theo
mach bao cua tim thc .
168 169
5
Hay lam theo mach bao
cua tim thc
i voi ti co hai viec ro rang. Mt la, de tro thanh hoa tieu
tren sng Mississii, mt nguoi hai hoc nhieu hon dieu anh ta
duoc cho he, va mt dieu nua la anh ta hai lun lun lam moi lai
kien thuc do duoi nhung goc nhn khac nhau cu mi 24h dng h.
MARK TWA!N, Life on the Mississippi
Cuc sng chua bao gIo don gIan ma cang Iuc cang Iro nen
phu c Ia p. Tuy nhIen chu ng Ia cu c ga ng don gIa n ho a cu c s ng
o m I kch Ihuo c nho nha I. Nhu ng nguo I Iheo Iy Ihuye I don gIa n
ho a nhin nha n cu c s ng m I ca ch ma y mo c, Inh, ro I ra c, co
chu ng mu c Irong khI Ihu c Ie Ihi cu c s ng Ia m I I chu c hu u
co, da y su c s ng, Ia m I I ng Ihe va mo h . Ho cho ra ng cu c
s ng nhu nhu ng duo ng Iha ng, nhu nhu ng da y s Ioa n ho c, Iheo
Iu ng chu I, ro I ra c, don Ie va d c Ia p Irong khI Ihu c ra Irong cu c
sng moI Ihu xay ra song song, dng IhoI voI nhau, keI nI, II
170 171
HA NH 1iiNH 1iO 1HA NH NHA LA NH LA O HA LAM 1H8O MACH lAO CUA 1iLM 1HUC
Iam, phu c Ia p va phu Ihu c Ia n nhau. Ho Ia nhu ng nguo I IIn va o
IhuyeI IIen dInh, IIn vao IuaI nhan qua Irong khI Ihuc Ie Ihi vIec
gi cu ng co Ihe xa y ra va khng co gi Ia khng Ihe . No I nm na ho
Ia nhu ng nguo I do ng khun suy ngh Irong nhu ng kh I hinh
vung v nhu nguoI ch dI Iren dau mu hinh vung Irong khI
da ng Ie ho nen vuo I ra kho I khun ma u suy ngh do de Iro Iha nh
nguoI dI chIec mu Sombrero.
Tuy nhIen de moI nguoI khng phaI cam Ihay meI moI voI su
phuc Iap cua cuc sng, II mun gIoI IhIeu den cac ban nhung
suy ngam cua CarI Sagan Irong cun sach Nhng con rng cua
v n a a ng (The Dragons oI Lden):
Chung Ia co Ihe Iuong Iuong ra mI vu Iru o do dInh IuaI
cu a Iu nhIen phu c Ia p hon. Nhung chu ng Ia Ia I khng s ng
Irong mI vu Iru nhu Ihe. TaI sao khng7 TI ngh Ia boI vi
IaI ca nhung aI nhan Ihuc Ia vu Iru phuc Iap nay deu cheI
ca rI. The he con chau I IIen sng Iren cay cua chung Ia,
nhu ng nguo I Iu ng ra I kho khan khI Inh Ioa n duo ng chuye n
gIua cac canh cay khng con soI IaI nhIeu nua.
Vu Iru co Ihe khng qua phuc Iap nhung Ihuc Ie no phuc Iap.
Nhu Iruo c kIa II Iu ng de ca p de n, nhu ng quy uo c xa h I Ia I phu c
Ia p hon bao gIo he I va chu ng khng he ro ra ng nhu nhu ng quy
Iua I Iu nhIen kIa. Nhung cho du phu c Ia p co na o Ihi chu ng Ia
khng Ihe na o du ng yen m I ch duo c. Chu ng Ia va n pha I IIen
Iu c chuye n ca nh, ma ca nh cay o day Iuo ng Irung cho y Iuo ng va
chung Ia Ihi su dung den Ir oc Ihay vi dung den Iay chan nhu
I IIen de IIen he su vIec IaI voI nhau. Co Ie chung Ia can den IoI
khuyen cu a AIIred NorIh WhIIehead o day, Ha y Iim kIe m su don
gIan nhung dung IIn vao no.
Quan dIe m ma y mo c sa n sInh ra nhu ng con nguo I ma y mo c.
Nhu da Iuu y Iruo c day Ihi chnh con nguo I ma y mo c a y, ma maI
Ihay, IaI Ia nguyen nhan gay ra van de Iac dng IaI he Ihng san
sInh ra ho . KhI do ch nhu ng ca nhan na o o dnh cao sa ng Ia o va
voI suc manh IInh Ihan manh me moI gIup cho he Ihng do hI
sInh bang kha nang Iam moI ban Ihan ho cung nhu Iam moI ca
ca c I chu c, cng Iy.
NghIen cuu gan day cho Ihay ro rang vI Ir cua nao con nguoI
khng gI ng nhu m Ia Iruo c day. Nguo I Ia va n Ihuo ng cho xa
h I My Ia ne n van ho a Iu duy o na o Ira I, d ng ngha Ia I I Iu duy
IogIc, phan Ich chaI che, ky IhuaI, kIem soaI, bao Ihu va hanh
chnh sa ch vo . Xe I Iheo quan dIe m ne u chu ng Ia Ia sa n pha m cu a
xa h I do Ihi chu ng Ia bI a nh huo ng va duo c hinh Iha nh Iu nhu ng
dac Inh ke Iren. Vi vay, nen van hoa cua chung Ia can nhIeu
pha m cha I kha c pha I IrIe n Iheo I I Iru c gIa c, nha n Ihu c, I ng ho p
va IaI Iu, cam Inh hon. D nhIen ban Ihan chung Ia cung phaI
c gang phaI IrIen nhung Inh cach ay. KhI vIeI cun sach nay,
II Irao dI ve de IaI voI nhIeu nguoI khac nhau va nhan Ihay
cho du nghe nghIep Ia gi Ihi aI cung cung dua Iren ca Iruc gIac
va nha n Ihu c song song vo I ca c ky nang phan Ich va Iu duy IogIc.
NguoI nao co Ihe van dung keI hop ca haI yeu I Iren cung mI
Iu c co ngha Ia ho co kha nang va n du ng ca na o Ira I va pha I Irong
cng vIec, hay goI do Ia Iu duy Ioan dIen.
O baI ky I chuc nao, nguoI quan Iy hau nhu ch su dung nao
Ira I Ia chu ye u Irong khI d I ngu nghIen cu u va pha I IrIe n Ia I du ng
den dng nao phaI. Nhung dI voI cac CLO, ho phaI keI hop ca
haI ye u I ky nang qua n Iy ha nh chnh va kha nang Iuo ng Iuo ng.
MI Irong nhung Iy do khIen ch co raI I cac nha quan Iy cao
172 173
ca p cu a doanh nghIe p nha y vIe c Iha nh cng Iu m I nha qua n Iy
gIo I Iha nh m I nguo I Ia nh da o Iha nh cng Ia vi van ho a cng Iy
va xa hI ch Ihua nhan va Iuong Ihuong cho hIeu qua cu Ihe
Irong qua n Iy ma coI nhe Iha nh Ich co ngu n g c sa ng Ia o. L I
Iu duy ch huo ng de n m I mu c IIeu cu Ihe Ihe hIe n su a p da o
cu a I I suy ngh nghIen ve Inh IogIc cu ng nha c. L I Iu duy IogIc
khIe n sa n sInh ra Iho I quen, nhung Iho I quen se bIe n ma I ne u Iu
duy Iheo cam Inh.
KhI Ia gIam dc dIeu hanh cua AAUW, Anne BryanI su dung
mI cum Iu Ia baI Iap bong bong bay de gIup nhan vIen cua
minh suy ngh gIau Ir Iuong Iuong hon. Ba cho bIeI, Ban gIup
mo I nguo I Iuo ng Iuo ng ra ho dang Irong m I qua bo ng va Iu Iren
cao ho co Ihe Iha y Ioa n b cu c dIe n cu a su vIe c. Sau do ha y kIe m
Ira IaI ho Ihay gi, gap aI, dang Iam gi va co Ihe Iam dIeu gi khac
ngoa I chuye n dang Ia m nu a hay khng. V du , ba n Iuo ng Iuo ng
dIeu gi se xay ra neu ban hIen Iang S00.000 USD vao mI du an
nghIen cuu phaI IrIen cho Ire em hoac IIeu chung Ia gIup gi voI
Iinh hinh co IhaI o IuI vI Ihanh nIen.
Nha n Ihu c ve Iinh Ihe IIe n Ihoa I Iuo ng nan cu a ca c I chu c cu ng
nhu Ia c d ng gIu a Iho I quen Iu na o Ira I va Ia m nhin Iu na o pha I,
RIchard SchuberI, Iu c do duong chu c CLO cu a H I Chu Iha p do
My noI voI II rang, Luc nao II cung bI gIang xe gIua mI ben
Ia su ca n IhIe I pha I h Iro ca u Iru c hoa I d ng hIe n Ia I cu a I chu c
va m I ben Ia yeu ca u ca p IhIe I khng ke m Ia Ihay d I chnh ca u
Iru c do .
La gIa m d c dIe u ha nh cu a I chu c Huo ng da o sInh nu cu a My ,
Irances HesseIbeIn nhan Ihay nhung Ihay dI cua xa hI, Irong
do bao gm su gIa Iang cua cac nhom IhIeu s Irong xa hI, va
ba suy ngh I chuc cua minh nen Ihay dI nhu Ihe nao de phu
hop voI hoan canh moI. Ba cho bIeI nhu sau, Nhu cau cua nu
gIo I dang Ihay d I nen chu ng II dang Iim kIe m nhIe u ca ch kha c
nhau de Iho a ma n nhu ca u va cung ca p dIch vu Ihch ho p. TI
dang IhIe I Ia p Irung Iam ca I IIe n. Trung Iam o day khng co ngha
Ia m I dIa dIe m cu Ihe na o do ma ch mang y ngha m I h I g m
con nguoI va y Iuong ma IhI. Nhom nguoI nay se Iam vIec Iruc
IIe p vo I H I d ng Huo ng da o cho nu gIo I nha m pha I IrIe n nhu ng
m hinh Ihng qua do chu ng II co Ihe vuon Io I nhu ng c ng d ng
da dang khac nhau. Chung II cung se IhIeI Iap va huan Iuyen
nhung nguoI Ianh dao cua phong Irao nay IaI mI dIa phuong,
mI nhIem vu ngay cang Iro nen quan Irong.
BryanI, SchuberI va HesseIbeIn mI nguoI ap dung cach Ianh
dao keI hop gIua IogIc Iy Ir va Iu duy cam Inh Irong vIec dIeu
ha nh nhu ng I chu c phI Io I nhua n, dua I chu c cu a minh Ihoa I
kho I khun ma u Iruye n Ih ng va Iro Iha nh nhu ng hinh ma u hoa I
d ng sa ng Ia o. Khng pha I Iinh co ma ca ba nguo I na y Iruo c day
de u ra I Iha nh cng Irong ca Inh vu c Iu nhan va khI de n Iu I Irung
nIen cung co nhung Ihay dI cng vIec Irong daI. Ca ba nguoI
na y de u cho ra ng Iruo c day ho chua bao Ia m cng vIe c na o hu ng
Ihu nhu cng vIec o I chuc phI IoI nhuan. SchuberI noI raI suc
Ich, Day Ia cng vIe c Ihu vI va Ihu Iha ch nha I ma II Iu ng Ia m.
MaIhIIde KrIm, nha khoa ho c, nguo I cu ng chuye n d I cng vIe c
Iu Inh vu c Iu nhan sang Inh vu c cng, cu ng cho ra ng, Pha I IrIe n
do I ho I su khao kha I duo c Ihu nghIe m ca vIe c kha c va gI ng nhau,
kham pha va Iao vao mI Iruong moI rI Iu do co Ihe suy ngam
ve kInh nghIem da qua, cuI cung ruI Ia duoc dIeu gi Iu kInh
nghIe m do .
M I pha n cu a Iu duy ke I ho p, bao g m vIe c ho c ca ch IIn Iuo ng
va o dIe u ma Lmerson go I Ia phu I xua I Iha n, IInh ca m, Ia m nhin
174 175
gIup ban quyeI dInh dIeu gi Ia dung dan. AI cung co kha nang
nay va Ianh dao phaI hoc cach IIn vao nhung IInh cam do.
O day II mun nhac cho cac ban dIeu Norman Lear de cap
IIen quan de n kha nang a nh huo ng sau sa c khI LmersIon IIn va o
chnh minh Iren con duo ng Iro Iha nh nguo I Ia nh da o. Lmerson
no I ve vIe c pha I Ia ng nghe IIe ng no I Irong IIe m Ihu c va kha m pha
no den Ian cung, TI khng bIeI minh baI dau nhan Ihuc IIeng
noI do Iu khI nao. Ro rang Ia II khng y Ihuc duoc IIeng noI do
khI hoc Irung hoc, daI hoc Iham ch khI da Ia cau Ihanh nIen
Iruo ng Iha nh. No Iu Iu de n Irong II Iu c na o II khng bIe I va II
Ihu c su bIe I on kha nang do . La m I nha van, ha ng nga n dem
Ia m sao II co Ihe dI ngu khI ga p va n de ho c bu a nhung khI Ihu c
da y Ihi co cau Ira Io I7 Chnh Ia nho IIe ng no I ben Irong IIe m Ihu c.
Nhung IoI mach bao Iu Irong IIem Ihuc ay Ia dIeu Irong sang va
Ihuan khIeI nhaI ma chung Ia co. Nhung phaI Ihu IhaI Ia khng
phaI Iuc nao II cung Iang nghe va Iam Iheo IIeng noI do. KhI
chung Ia gaI nhung suy ngh, y kIen chu quan sang mI ben Ihi
IIeng noI ay se xuaI hIen vao Iuc Ia khng ngo. BaI hoc o day Ia,
ban phaI IIn vao IIeng noI do. Lu c ti la m vi c hi u qua nh t la
khi ti l ng nghe va la m theo ti ng no i t trong ti m th c.
TI cho ra ng Ia ng nghe Iru c gIa c Ia dIe u co ba n gIu p Ia m nen
nguoI Ianh dao. Nho do ma Iam nhin dan duong moI bIen Ihanh
hIe n Ihu c. Tuy nhIen su ca n IhIe I cu a nhu ng pha m cha I kha c xua I
pha I Iu Iu duy ca m Inh cu Ia p dI Ia p Ia I Irong nhu ng cu c chuye n
Iro gIua II va nhung nha Ianh dao.
GIorIa SIeInem, Iac gIa va Ianh dao phong Irao nu quyen ke
chuye n khI ba Ia m Ia doanh nhan nhu sau, Tu duy IInh hoa I ra I
co ch. Ba n ca n pha I co m I chu I kha nang Ihuye I phu c nhung o
day co ngha Ia IhuyeI phuc nho ban Ihau hIeu nguoI khac... DI
vo I II, doanh nhan nhu nhu ng nghe s Irong Ihe gIo I kInh doanh
vi chu ng II ke I n I duo c nhu ng dIe u ma Iruo c day chua he co aI
Iam duoc. De m Ia ve Ihanh cng, ba cung dung IoI noI Iuong
Iu, DI voI II, mau hinh phaI IrIen khng phaI Ia duong Ihang.
Thanh cng ngha Ia ban phaI dI den Ian cung con nguoI Ihuc
cua ban.
Herb AIperI Ia I m Ia ca ch xu Iy cu a ng nhu sau, TI Ia nguo I
Iu duy Iheo ca m Inh. TI khng pha I Ia Ip doanh nhan Iruye n
Ih ng. TI Ihu nghIe m nhIe u kha nang kha c nhau va du a va o gIa
IrI cu a rIeng minh de Iu a cho n. KhI II Iha y mo I me I, II bIe I minh
phaI Ihu gIan. TI su dung co Ihe nhu mI phong vu bIeu TI
c ga ng suy ngh IInh hoa I khI Ia ng nghe nguo I kha c. TI c ga ng
de khng de Iha nh kIe n sang m I ben. Quan Iro ng hon he I Ia II
dang Iang nghe cam gIac cua minh.
Nho vao ban nang do, AIperI Iro Ihanh mI ngI sao ca nhac
Iha nh cng va d ng Iho I cu ng Ia m I doanh nhan Iha nh da I. D I
Iac Iau nam cua ng o A&M GII IrIesen noI ve AIberI nhu sau,
Ba n nang ma ch ba o ng a y dIe u gi Ia du ng va nen Ia m gi. AIberI
Ihuong xuyen suy xeI ban Ihan, xem xeI van de, nhan bIeI va
da I ra nhu ng cau ho I. ng Iu minh dIe u ha nh cng vIe c cu a minh
nhung va n Irong khun kh cu a cng Iy, cng Iy do v n Ia mI
Iruo ng Iy Iuo ng de Iu do sa ng Ia o. Ke I qua Ia khI da quye I Ia m gi
Ihi dIeu do gIup ng Iam moI su nghIep cua minh.
AIperI IIn ra ng ba n ca n pha I co m I Ia m nhin ve Iuong IaI ngay
Iuc nay day, khI ban van dang dI pho voI hIen IaI. AIperI cung
da I Io ng IIn va o vIe c chIa se Io ng IIn gIu a mo I nguo I. No I ve IrIesen
va |erry Moss, c ng su d ng sa ng Ia p ra A&M, AIperI cho ra ng,
176 177
DIeu co ban Irong cng Iy nay chnh Ia Iong IIn ma |erry, GII va
II co vo I nhau cu ng nhu Iu ca c nghe s kha c. Nhu ng nghe s cho
bIeI ho raI IhoaI maI Iam vIec va cang sang Iao hon. Ly do Ia vi,
chu ng II Ihu c su quan Iam de n cng vIe c cu a ho . Hon nu a, chu ng
II Ia doanh nghIe p so hu u Iu nhan va hoa I d ng d c Ia p nen ra I
IInh hoaI.
IrIesen IIe p Io I: TI khng Ihe no I duo c Ia mI Iruo ng Ia m vIe c
Iu do o day co y ngha quan Iro ng nhu Ihe na o vo I ca c nhan vIen
cung nhu voI cac nghe s cua chung II. Ch co Ihe noI mI dIeu
Ia: IhaI ky dIeu. ng IIep Iuc voI mI nu cuoI, Chung II chua
bao gIo coI nhu ng Ia c pha m cu a nhu ng nghe s kIa Ia sa n pha m;
chung II cho rang nhu Ihe Ia dIeu s nhuc voI ho.
|ohn ScuIIey, CLO cu a AppIe, khuye n khch nhIe u y kIe n da
da ng kha c nhau Iu nhu ng nguo I xung quanh va Iha m ch co n
du ng de n Ia m nhin d I vo I ca va n de nghIen cu u IhI Iruo ng. ng
cho bIe I, M I Irong nhu ng saI Ia m Io n nha I nguo I Ia ma c pha I Ia
ch Iam vIec voI mI nhom nguoI co cung quan dIem voI ho. TI
ngh Ia nen Iam vIec voI mI nhom mI nguoI co ky nang khac
nhau rI sau do, keI hop Ian dung nhung ky nang nay voI nhau.
VaI Iro Ihuc su cua nguoI Ianh dao chnh Ia bang cach nao do
ke I n I nhIe u nguo I, ye u I kha c nhau de Ia m vIe c m I ca ch hIe u
qua .
Thng Ihuong nguoI Ia khng bIeI va khng Ihe m Ia minh
mu n gi cho de n khI ma I Iha y IaI nghe. Ne u chu ng Ia nghIen cu u
IhI Iruo ng cho ma y Inh MacInIosh Iruo c khI gIo I IhIe u no ra cng
chung, yeu cau moI nguoI m Ia ve mI caI may Inh ca nhan Iy
Iuo ng, co Ihe ho se ngh de n m I Ihu kha c hoa n Ioa n. Nhung khI
chu ng Ia cho ho coI chIe c MacInIosh va ho I: Co pha I ba n ca n ca I
nhu vay khng7 Ihi cau Ira IoI se Ia Dung caI nay rI. Ban can
phaI bIen nhung gi Iruu Iuong Ihanh Ihu ma aI cung co Ihe hIeu
duo c bo I vi ch khI do Ihi nguo I Ia mo I co Ihe cha p nha n hoa c Iu
ch I no .
Vo I Iu ca ch Ia nha qua n Iy ha nh chnh ca p cao, AIIred
GoIIschaIk mu n Iim nhu ng nhan vIen Iu duy sa ng Ia o. TI Iim
nhung ca nhan nao IoaI Ien su dang IIn, IIep Iheo Ia kha nang
Iuong Iuong, Iong ben b va kIen Iri daI duoc muc dch. V du
nhu, neu II Iim nguoI cho vI Ir Iruong ban kIem soaI cua cng
Iy va nham den mI nguoI. TI nhan Ihay khI con Ia sInh vIen,
anh Ia gap kho khan Irong mn s hoc va vI phan Irung cap
nhung va n c ga ng ho c duo c mn ke Ioa n. TI Iun Iha c ma c ca ch
anh Ia hinh dung ve Ia I chnh Ia nhu Ihe na o. TI se c ga ng hIe u
cang nhIeu cang II ve nguoI nay va se dua ra mI quyeI dInh
chon hay khng chu yeu dua Iren Iruc gIac. TI can phaI cam
Iha y day chnh Ia nguo I phu ho p.
Tham ch Ia cac dac Inh do Iu duy cam Inh raI huu dung khI
ban xu Iy moI van de chu khng ch rIeng dI voI van de IIen
quan den con nguoI. KhI ke ve vaI Iro quan Irong cua ban nang
khI mo I dI Ia m, MaIhIIde KrIm cho bIe I, Lu c na o II cu ng co ba n
nang raI II Iruoc cac van de ve sInh hoc. TI nho Ia minh chua
he Iam vIec gi ma hoa Ihanh cng cc bao gIo TI co Ihe nhan
dang nhIem sac Ihe. MI Ian no mI dng nghIep Ihng bao Ia
anh Ia Iach duoc Ie bao moI Iu mI con cho. KhI II nhin Ie bao
na y, ngay Ia p Iu c nha n ra day khng pha I Ie ba o Iu cho . Ch quan
sa I nhIe m sa c Ihe II co Ihe bIe I duo c do Ia Iu chu I. TI da du ng
vi sau do chu ng II kIe m nghIe m Ia I Ie ba o. M I Iruo ng ho p kha c
Ia vIec chan doan Iruoc khI sInh, Ihi ngay Iu dau II nhin Ie bao
bach cau, II nhan ra co su khac nhau gIua Ie bao cua dan ng
178 179
va phu nu . Vi va y sau do chu ng II da nghIen cu u chu ng m I
ca ch he Ih ng Ia I. Lu c do , pha I hIe n na y Ihu hu I su chu y cu a
bao gIoI nhung ky Ihuc Ihi vIec nay raI don gIan.
D I vo I KIm, nguo I co kha nang nhin Iruo c va IIn va o ba n nang
cua minh, Ihi vIec nay Ihuc don gIan. Nhung Iruoc do Ihi chua
co aI Iam duoc dIeu nhu KIm da Iam ca.
Nhu ng nguo I Ia nh da o ma II Iro chuye n cu ng cu ng IIn va o Ia m
quan Irong cua su may ruI nhung van Ihe hIen quan dIem rIeng
bIe I ve dIe u na y. TI cho I nho Ia I cau cham ngn cu a VInce
LombardI rang may man Ia su keI hop gIua vIec chuan bI II va
co hI. Theo y kIen cua |Im Burke, nguoI Iu m Ia minh Ia nguoI
Iheo ba n nang va ca m Inh nhung Ia I co m I be ngoa I ra I IogIc,
ve nhung vaI Iro Ianh dao nhu sau, NguoI Ia phaI gap nhIeu Ian
may ma n mo I de n duo c noI na y. Trong cu c do I II, nhIe u su vIe c
xa y ra ban da u ch Ia Iinh co . V du nhu, ne u khng nho vu n
ao cua Ihuc TyIenoI, ban se khng o day ma Iro chuyen voI II.
The nhung khI be b I xa y ra Ihi II Iinh co Ia nguo I chua n bI Iruo c
de gIaI quyeI van de nay.
|amIe RaskIn, chanh an Iu BosIon noI ve su may man va vIec
chuan bI Iruoc nhu sau, LoI khuyen chung nhaI II co ve Ianh
dao Ia hay Iim ra con nguo I Iha I cu a chnh ba n va Ia m Iheo no Io I
cu ng. Nhung II Ihu c su IIn va o vaI Iro cu a may ma n Irong nhu ng
m I quan he con nguo I. MachIaveIII no I ra ng, s pha n uu da I cho
ke na o du ng ca m. TI ngh vIe c chua n bI I I cho mo I vIe c cu ng quan
Iro ng nhu su gan da . Nhung va n may Ia I Ia chuye n kha c. NapoIeon
Iu ng pha I bIe u Ia Irong s Ia I ca nhu ng Inh ca ch ma ca c Irung s
cu a ng co , ng Ihch nhaI Ia may man. Su may ruI se Iun xuaI
hIen Irong moI gIaI doan nao do cua cuc doI ban.
Sydney PoIIack m Ia khI nhu ng nha Ia nh da o Iheo I I Iu duy
ca m Inh se co hIe u qua nha I khI ca m Inh do xua I pha I Iu nhu ng
khoa nh kha c ba I Iha n nhung duo c kIe m soa I. Do Ia ngu n g c
cu a mo I Ioa I hinh nghe Ihua I. Chu ng Ia Ihuo ng go I do Ia mo m ng
gIu a ban nga y, Ia ca m hu ng. Nhung ve kha ca nh khoa ho c, do
chnh Ia gIay phuI xuaI Ihan. Do Ia khoanh khac ban cham duoc
vao no. Ban Iay y Iuong Iu no. KhI do neu IIn vao Iruc gIac cua
minh, ba n co y Iuo ng du dI khI chu ng vuo I ra kho I nhu ng quy
Iac Ihng Ihuong. MI khI IIn Iuong vao Iruc gIac cua minh, neu
co Io ng can da m va Iu IIn ha y bIe n chu ng Iha nh hIe n Ihu c. Lu c do
ba n se khng ca n e nga I Iha I ba I nu a. Ne u khng IIn va o Iru c gIa c
cu a minh Ihi ba n ch khIe n nhu ng y Iuo ng do Iro Iha nh ba n sao.
Hoa c ne u khng Ihi ha y de n Iruo ng Io p co da y ve phuong pha p
Ia nh da o, r I Ihu Ien gIo ng, Irang Ir van pho ng Ia m vIe c cu a ba n
gI ng nhu ca c se p Ihuo ng Ia m. Nhung nhu Ihe khng pha I Ia Ia nh
da o dch Ihu c. Co Ihe Ia nh da o dch Ihu c IIen quan de n vIe c ba n
Iu nha n Ihu c ra ng minh Ia nguo I duy nha I chu khng pha I o ch
ban xac dInh minh gIng nhung nguoI sep khac o ch nao.
PoIIack ke cho II nghe mI cau chuyen Ia mInh chung IuyeI
vo I cho gIay phu I xua I Iha n cu a Ihua I Ia nh da o. Ca ch day nhIe u
nam, II Iam mI b phIm voI cac dIen vIen Ia Barbara SIreIsand
va RoberI RedIord The Way We Were. Trong phIm, Barbara do ng
vaI m I nguo I mong mu n Iro Iha nh nha van m I ca ch Iuye I vo ng
nhung voI c moI Ihu chang de dang. RedIord IaI Irong vaI mI
nguoI de dang daI duoc moI Ihu. KIeu nhan vaI nhu mI hoang
Iu . Anh na y cha ng co kha I vo ng gi da c bIe I de Iro Iha nh nha van
ca. The nhung anh Ia IaI co san nang khIeu IroI cho va vIeI II.
Nhan vaI nu kIa heI Iam vIec va gang suc, IaI Iam vIec va gang
heI suc Irong Iop day vIeI voI mI Iruyen ngan nho. Ngay ngay
180 181
hm do , gIa o su da cho n ba I cu a nhan va I do RedIord do ng de
do c Iruo c Io p. C a y hoa n Ioa n su p d . C cha y ra kho I Io p va
canh quay nay yeu cau chay IoI ch Ihung rac, xe Ioac baI vIeI
quang vao Ihung rac va khoc nac Ien.
TI da b Ir may quay daI IaI Ihung rac huong ve pha caI
cay noI nhan va I du ng da ng sau no . TI dInh khI h DIe n Ihi c
ay se xuaI hIen Iu pha caI cay, chay ve pha may quay den ngay
Iruo c ma I chu ng II quang cau Iruye n va o Ihu ng ra c va II se IIa
ma y quay va o khun ma I c a y khI c du a va o g c cay va kho c.
Tro Iy da o dIe n Ihu nha I cu a II Ia Howard Koch (con), nguo I Iu ng
Iam Iro Iy dao dIen cho b phIm Iruoc do cua Barbara Up the
Sandbox. Howard den ch II khI chung II dang dung canh va
bao ng bIeI khng, c ay cang Ihang Iam. TI hoI IaI sao, Ihi
cau Ira IoI Ia: C ay cang Ihang vi c ay cho Ia minh khng Ihe
kho c duo c. C a y Iu ng ga p va n de khI Ia m b phIm Up the
Sandbox va Irong suy ngh c ay cho bIeu hIen nay Ia cua mI
dIen vIen II, vi vay c ay cang Ihang.
Chung Ia co mI IhIeI bI Irong nganh cng nghIep phIm anh
Ia vo I m I I kh acmonIac du ng Irong m I ca I ng nho , ben duo I
co I nhu ng du ng mu I va co Ihe xII m I Ia n kh mo ng. Nhan
vIen hoa Irang xII Ien va khI muI acmonIac bay ra IoI maI cua
ba n se Ia m ba n cha y nuo c ma I. Mu I na y Ia m cho ma I ba n do va n
ma u va co mu I kho chIu nhung Ia I gIu p quay ca nh na y ra I nhanh.
Pha sau caI cay co san nhan vIen hoa Irang gIup Barbara. TI
no I vo I Howard: TI khng IIn Ia c a y khng Ihe kho c. Nguo I
nao co Ihe haI cach haI gIng c ay deu co Ihe khoc. KhI nao II
va y Iay ra hIe u, ha y cho ma y quay cha y.
TI Iro Ia I pha ca I cay va Iha y Barbara dang dI Io I dI IuI. Nhan
vIen hoa Irang Ihi da san sang voI caI ng hoa chaI. TI bao anh
Ia dI ch kha c. C a y Ia Ien Anh dI dau da y7 Cho da . Cho da .
Anh Iam gi Ihe7 TI bao c ThoaI maI nao. ThoaI maI nao. RI
II IIen den vong Iay quanh nguoI c, gIay phuI II vong Iay m
c Ihi c baI dau khoc nac Ien. KhI II ra hIeu bang Iay, Iro Iy
cua II cho chay may quay va c ay baI dau dIen.
Luc do, II chang he noI gi voI c ay, chang he huong dan c
a y. Nhung II bIe I ra ng Irong c dang co ca m xu c nhung qua cang
Iha ng nen khng dIe n duo c. Tu c da suy ngh nhu Ihe va khI II
vo ng Iay m Ia y c a y Ihi nhu Ihe co gi do cha m va o. Co gi do
khIe n c Iha y Iha Io ng. Va c da kho c duo c Irong ca nh quay na y.
Ba n co Ihe ho I II Ia Sao ng Ia I ngh ra duo c nhu Ihe 7 La m sao
ng bIeI Ia Iam nhu Ihe se co hIeu qua7 NoI IhaI nhe, II chang
he bIeI minh se Iam gi khI bao nhan vIen hoa Irang dI ch khac.
TI ch bIeI Ia c ay co Ihe khoc vi II bIeI Ia c ay co nhIeu cam
xuc Irong cac baI haI cua minh, nhu Ihe II bIeI c ay Ia nguoI
gIau cam xuc. TI khng bIeI minh nen Iam gi Ihi Irong II xuaI
hIe n IIe ng no I. Thu c su II khng bIe I Ia IIe ng no I nha c minh m
Iay Barbara Iu dau ra nua.
Lu c do IIe ng no I IIe m Ihu c xua I hIe n Iu dau7 Co pha I Iu c dI ve
pha caI cay khng7 TI khng ngh vay. TI khng ngh Ia minh
bIeI phaI Iam gi cho IoI Iuc II Ihay c ay. TIeng noI ay Ihe hIen
ca I gi ne u cho day Ia m I Iinh hu ng ca n gIa I quye I7 No Ihe hIe n
m I gIa I pha p hIe u qua va nhanh cho ng Iu c do , co Ihe hon ha n
neu II noI dIeu gi do hay noI IhIeI nhIeu. Neu II IoI gan va bao
Barbara A, ha y ngh Io I dIe u gi do I I Ie Iu ng xa y ra vo I c Nhin
xem, II bIe I Ia c co Ihe kho c duo c, II IIn Ihe Ihi cha c c a y se
ba o Anh dI ch kha c dI. No I nhu Ihe ch Ia m c a y Ihem ca m
182 183
Iha y a p Iu c hon. TI doa n Ia Iu c a y Barbara ca m gIa c Ihu c su duo c
h Iro va Iam c cam dng. TI ngh khoanh khac ay IhaI gIan
dI, ca m d ng khI co aI do ben ca nh va Ia m c ca m d ng. The IhI.
Nhu ng nguo I Ia nh da o do chu ng mInh duo c ra ng Io ng Iu IIn,
kha nang nhin xa Irng rng, dao duc, Iruc gIac va Iong IIn vao
Iru c gIa c khng ch ca n IhIe I ma mang Ia I nhIe u hIe u qua . Ho ho c
hoI Iu moI Ihu, nhung nhIeu nhaI Iu chnh kInh nghIem cua ban
Ihan minh. Ho cu ng ho c Iu nghIch ca nh va I I Ia m da pha m pha I.
Ho ho c ca ch Ia nh da o Irong qua Irinh Iu minh Ia nh da o.
Tha I d binh Inh duo I a p Iu c Ia phuong cham cu a nhu ng nguo I
na y. Khng aI ba I da u cu c s ng de u ga p Ihua n Io I ca . M I s bI
khuye I Ia I. Nhung Ia I ca de u vuon Ien da n da u vi Iu ba n Ihan ho
Iim ra con nguo I dch Ihu c cu a ba n Ihan. TI xIn Irch Io I WaIIace
SIevens, Ho sng Irong cung Ihe gIoI nhung ben ngoaI nhung
nha n Ihu c Ihng Ihuo ng ve Ihe gIo I do . Ho Ia o ra nhu ng Ihe gIo I
mo I me va m I nguo I de u Ia ba n g c khng gI ng aI. Ho Ia nhu ng
nguoI dI mu sombrero.
Ho se no I Ia ho cha ng co gi de da y cho ba n nhung ho ch cho
ban bIeI cach hoc moI Ihu ma ban can phaI bIeI.
Khng co aI sInh ra da Ia Ianh dao. AI cung sInh ra de sng va
Ihe hIen ban Ihan mI cach Iron ven nhaI. Nhung nguoI nay khI
Ihe hIen gIa IrI cua minh rI, ho Iro Ihanh Ianh dao.
Vi vay van de khng phaI Ia Iro Ihanh nguoI Ianh dao. Van de
Ia Iro Ihanh chnh ban, su dung Ioan ven con nguoI ban IaI ca
nhu ng ky nang, kha nang, nang Iuo ng cu a ba n de bIe n Ia m nhin
cua ban Ihanh hIen Ihuc. Ban dung e ngaI dIeu gi. Tom IaI, ban
pha I Iro Iha nh nguo I ma ngay Iu da u ba n mu n va ca m Iha y ha nh
phuc Irong suI qua Irinh Iim ve con nguoI IhaI cua ban nua.
Henry |ames, khI o gIua duong su nghIep vIeI van khI da co
nhu ng IIe u Ihuye I Iuye I vo I, vIe I Irong Nh t ky cu a minh nhu sau:
Minh pha I Ihe hIe n minh IhI! TI Iu ba o vo I chnh II Irong
su I cu c do I nhu Ihe , II da Iu nhu vo I Io ng Irong ca nhu ng
nga y xa xua khI dang suy nga m va da y nhIe I huye I. Tuy
nhIen II chua bao gIo Ihuc hIen duoc dIeu do. Cam gIac
hay con goI Ia nhu cau Ihe hIen minh chay qua huyeI quan
IhI Ihuc II: duong nhu do chnh Ia cng Ihuc cuu chuc,
Iuong IaI II. TI so huu Ioan b ngun Iuc hoc hoI duoc va
II ch phaI su dung, bam Iheo, nam Iay no va c gang hon
nu a Iheo du I no ma nh me hon ca Iruo c kIa. Cu I cu ng de
kha ng dInh minh, Ihi minh pha I vIe I ca ng nhIe u, sau sa c Ioa n
ve n va nhanh cho ng ca ng I I. O d Iu I cu a II, cu c do I vo I
m I Iam h n nghe s ga n gu I nhu v n da Ihe . C Ien con IraI
va c he I su c Ha y Ihu mo I Ihu , Ia m mo I Ihu va de cu I cu ng
Iro Ihanh mI nghe s khac bIeI.
Nhu ng IIe u Ihuye I Io n cu a |ames duo c vIe I sau doa n van Iu c
vu ban Ihan o Iren. Vi Ihe hay c gang heI suc, Ihu moI cach,
Iam moI vIec va Iro Ihanh con nguoI ma ban co Ihe.
184 185
6
K hoach hanh ng cho
ban thn: dc toan lc,
c gng th moi c hi
Co mt hn trong mi nguoi ma ti thuong hay nhc den:
lng nghe tieng noi trong tiem thuc co nghia la de ban thn mi
nguoi hat trien mt cach tu nhien nht. a s chung ta (dieu nay
dc biet dung di voi tre con, thanh nien) luc nao cung lng nghe
nguoi khac, tu loi khuyen rn cua cha me hay tu nhung nguoi co
anh huong hay tu nhung nguoi di truoc, tu chnh quyen,
tu truyen thng chu khng lng nghe ban thn chung ta.
ABRAHAM MASLOW, Father Reaches of Human Nature
Pha I IrIe n ca I II Ia m I nhIe m vu ca n IhIe I d I vo I nguo I o
cuong vI Ia nh da o. Do Ia qua Irinh nguo I Ia nh da o Ihay vi pha I
Iheo m I hinh ma u na o do Ihi ch vIe c Ihe hIe n con nguo I Ihu c
cu a chnh minh. Trong chuong na y chu ng Ia se Iha o Iua n ve
ca ch Ihe hIe n con nguo I Ihu c Iu ng buo c nhu nhu ng ca nh hoa
da n he mo .
186 187
HA NH 1iiNH 1iO 1HA NH NHA LA NH LA O iL HOA CH HA NH LO NG CHO lA N 1HAN
KhI con be, gIa su co Iinh hung Ia ban duoc yeu cau doc mI
ba I Iho Iruo c ca Io p, ba n quen ma I kh Iho Ihu haI Irong khI Iha y
gIao gaI gong, cac ban Irong Iop nhin ban cuoI va Iu do mI khI
ngh IoI vIec noI chuyen Iruoc dam dng ban IaI IoaI heI m hI
Ia nh.
GIo day ba n duo c de nghI m I cng vIe c do I ho I pha I pha I bIe u
Iruo c da m dng. Ba n Ihu c su mu n cng vIe c na y, nhung n I so
haI phaI noI chuyen Iruoc cng chung xua kIa khIen ban Iuong
Iu Iruoc de nghI nay. NoI cach khac, cam gIac so haI che ngu ca
kha nang Iu IIn cua ban Irong vIec dam nhan cng vIec nay. Ban
co ba Iu a cho n nhu sau:
z Ban dau hang nI so haI do va bo qua cng vIec nay.
z Ba n c ga ng phan Ich m I ca ch kha ch quan n I so do
(nhung Iheo nha phan Ich Roger GouId cho bIe I Ihi Ia m nhu
Ihe cung chang Ihay dI gi nhIeu).
z Ba n co Ihe suy nga m Ia I kInh nghIe m Iu c co n be kIa m I ca ch
cu Ihe. Du sao dI nua, Iuc do ban con qua be. Va ban co Ihe
khng Ihch Iho Ia m vi Ihe Ihu c Io ng ba I Iho khng de chu I
nao. Nhung dIeu quan Irong nhaI Ia du cho Ihay gIao co gaI
go ng, ba n be co cuo I co I Ihi Iha I ba I do cu ng cha ng a nh
huong nhIeu den cuc sng cua ban. DIeu nay cung chang
he anh huong gi den dIem s cung nhu vI Ir cua ban Irong
Iop. ThaI ra Ihi ngoaI Iru ban, aI cung quen maI su vIec nay
nga y Ia p Iu c. Trong su I nhu ng nam qua, ba n Iu c na o cu ng
mang na ng ca m gIa c Ihua cu c ma khng he Ihu c su suy
ngh ve no. GIo da den Iuc ban phaI ngh ve no.
SUY NGM VA GlAl PHAP
Qua Irinh suy nga m soI Ia I ba n Ihan Ia m I phuong pha p quan
Iro ng gIu p ca c nha Ia nh da o ho c Iu kInh nghIe m qua khu . |Im
Burke ke vo I II ra ng, KhI ho c Ia I Iruo ng HoIy Cross, II pha I hoa n
Ihanh mI khoa IrIeI hoc kInh vIen keo daI 28 gIo de moI nguoI
hinh Iha nh nen m I I I Iu duy IogIc va ky Iua I. TI cho ra ng kho a
ho c nhu va y gIu p II Iha nh cng Irong kInh doanh bo I vi ba n Ihan
II Ia nguo I suy ngh Iheo ba n nang va Iru c gIa c nen vIe c b sung
Ihem Inh IogIc vao Inh cach gIup ch cho II raI nhIeu. No con
gIup II hoan IaI chuong Irinh IaI Harvard BusIness SchooI va
nguoc IaI chuong Irinh hoc IaI Harvard IaI mI Ian nua gIup II
cu ng c Ihem kha nang na y. Tu Iruo c Io I nay, ca ch II Ihuo ng
Ia m Ia xem xe I Ia I va n de va quye I dInh: Minh pha I Ia m nhu va y.
Sau do II ruI vao Irong goc va suy ngh ve moI vIec Iheo mI
ca ch IogIc nha I. TI Ihuo ng co xu huo ng du ng de n ca m Inh de
quye I dInh Ihay vi du ng pha n doa n IogIc va su pha Ir n na y gIu p
II hIeu ro ban Ihan. Hon nua, II Iun co cam gIac Ia xa hI nay
IhIeu nhung nha IrIeI hoc. Chung Ia phaI co nhIeu nha IrIeI hoc
hon nu a. Chu ng Ia co ra I nhIe u nha kInh Ie ho c, nha khoa ho c,
nhung s nha IrIe I ho c Ia I ch de m Iren da u ngo n Iay. Co Ie nho
Ihe ba I bu c II pha I Iu minh suy ngh nhIe u hon. Nhung II cho
minh Ia mI nguoI hoaI dng xa hI.
ThaI ra, nhung gi ma chung Ia Iam Ia keI qua Iruc IIep khng
nhu ng cu a dIe u chu ng Ia suy ngh va ca ch suy ngh ma co n Ia
cu a n I dung va ca ch chu ng Ia ca m nha n nu a. Roger GouId d ng
y voI quan dIem nay, Ban cam nhan su vIec nhu Ihe nao Ihi se
cu xu nhu Ihe do . Ha u he I mo I nguo I khng xu Iy ca m gIa c cu a
chnh ho vi suy ngh se ra I me I mo I. Nhung suy ngh Iru u Iuo ng
188 189
ve van de nao do Ihuong chang gIup gi cho vIec Ihay dI hanh
vI. Vi va y no da n de n mau Ihua n khI pha I Ihay d I. Thng Ihuo ng
II phaI van dung ca haI phuong phap phan Ich Irong moI van
de . M I Ia ke I qua cu a mo I Iu a cho n vi II cu ng Ihch pha I co nhIe u
Ihu de so sanh voI nhau cung Iuc. HaI Ia II Iim ban chaI cua
van de nay Ia gi.
Suy ngam co Ie Ia cach II nhaI gIup Ia hoc hoI. Hay xem xeI
m I s ca ch suy nga m nhu sau: nhin Ia I qua khu , suy nga m ve
qua khu, Iuong Iuong mo mng ve qua khu, vIeI nhaI ky, ke ve
qua khu, xem IaI Iran dau bong cua Iuan Iruoc, yeu cau nguoI
khac nhan xeI IaI chuyen minh da Iam, an daI va Iham ch, ke
chuyen IIeu Iam. Co Ihe noI, vIec ke nhau nghe chuyen haI huoc
Ia m I ca ch gIu p cho mo I vIe c de hIe u va de duo c cha p nha n hon.
Theo Ireud, muc IIeu cua vIec phan Ich Ia Iam ro nhung gi
chua y Ihu c duo c. ng no I ve Ia m quan Iro ng cu a nhu ng c I m c
Irong qua khu, v du nhu, s nguoI qua doI Irung voI ngay maI
cua cha ho. Nhu ng c c m c na y Ihuo ng bI quen Ia ng va khng aI
nho de n. Tra I nghIe m Ihuong dau cu a qua khu chua bao gIo duo c
he mo va ha n ga n. SoI ro I Ia I mo I vIe c Ia ca ch gIu p Ia nha n Ihu c
minh dang ho c dIe u gi. SoI ro I ba n Ihan gIu p Ia dI Iha ng va o ba n
cha I Ihu c su cu a va n de . Sau khI suy nga m Ia I, Ia hIe u ve qua khu
va Iim ra ca ch gIa I quye I va Iu c do ba n se bIe I ro minh ca n pha I
Ia m gi. Nhan IIe n day xIn no I Ihem Ia II ra I Ihch cu m Iu ca ch
gia i quy t va su du ng cu m Iu na y vo I haI Irong ra I nhIe u y ngha
cu a no : m I Ia , m I quye I dInh va haI Ia, mI gIaI phap hoac IoI
gIaI Ihch cho mI dIeu gi do. TI cung Ihch cach phaI am cua
Iu ca ch gia i quy t (resolution): gIaI dIe u pha I am nghe nhu co IIe ng
nhac voI su keI hop gIua mI chuI nhung am Ihanh dau IIen
nghe co ve nghIch IaI nhung keI Ihuc voI am dIeu du duong.
Barbara Corday phaI bIeu ve dIeu nay, Khng may Ia ch khI
Iha I ba I, nguo I Ia mo I ba I da u suy nga m ve mo I vIe c. KhI mo I vIe c
II dep va IrI chay, khng aI Ihem ngI xung va suy ngh ca.
Va y khI na o ba n nen suy nga m ve mo I vIe c7 Ne u ba n do I de n khI
ban pham mI II Iam Ion rI moI suy ngh, se xay ra haI Iruong
hop. Thu nhaI Ia, vi Iuc do ban dang kIeI suc, ban chang Ihe suy
ngh gi duoc nhIeu va Ihu haI Ia, ban Ihuong co xu huong ch
nhin Ihay saI Iam Ihay vi nhan ra cung co caI ban dung.
Dung Ia nhu Ihe. Da s chung Ia Ihuong bI am anh boI nhung
IhaI baI hon Ia nho ve nhung Ihanh cng. Hang Iuan co hang
ngan su vIec xay ra nhung chung Ia hau nhu ch nho IoI vaI saI
soI ma khng he de y den nhung Ihanh cng cua ban Ihan vi
chu ng Ia da khng ng I xu ng va chIem nghIe m. Don gIa n chu ng
Ia phan ung IaI. Nha vIeI kIch AIhoI Iugard cho bIeI ng Ihuong
ba I da u m I nga y ba ng ca ch suy ngh ve muo I dIe u gIu p ng Iha y
hung Ihu de IhoaI khoI nhung phIen mun. TI nhan Ihay vIec
suy ngh ve nhung gi xay ra cho cuc doI gIup II cam Ihay binh
Ihan va Iac quan de baI dau mI ngay moI. Vi vay, II Ihuong
xuyen Ia m nhu Ihe . Suy ngh ve nhu ng dIe u va I va nh vuI vuI Irong
cu c s ng, nhu binh mInh m I nga y mo I Iren da I duong, bng
hng moI haI ben may xu Iy van ban, Iy ca phe sua Io doI ban
sau cuc dI b buI sang, Iham ch canh chu cho doI an, Ia cach
II de dI pho voI IhaI baI hon Ia ngI do Iu Iu ve no. KhI ban
Iha I vo ng, ha y ngh ve dIe u ba n dang mong cho . Ch khI na o
khng Iha y minh ba I ha nh nu a Ihi ba n mo I Ihu c su da hoa n
Ihanh qua Irinh soI roI ban Ihan.
ThaI ra, saI Iam chua dung nhung baI hoc Ion nhung voI dIeu
kIen chung Ia suy ngh xuyen suI van de mI cach binh Inh,
Ihay duoc minh saI ch nao, gIa dInh Ia Ia se sua saI nhu Ihe
190 191
na o r I sau do ha nh d ng khI da Ien ke hoa ch hoa n Ioa n Iha u
da o. KhI m I va n d ng vIen bo ng cha y Ia n cng, anh Ia se khng
bo Io mI gIay phuI nao ma Iim moI cach de caI IhIen dng Iac,
vI Ir cua minh. KhI nhung van dng vIen bong chay v daI Ian
cng, v du nhu Babe RuIh khng ch Ia p ky Iu c ghI dIe m Iren
san bo ng cha y ma co n Ia p ky Iu c khI Ia n cng. Ha y xem mu c dIe m
Irung binh ra I Iuye I vo I: 400, con s co ngha Ia ca u Ihu do khng
danh Irung hon nua IhoI gIan IhI dau.
Ma I kha c, ha u he I chu ng Ia Ihuo ng bI Ie IIe I khI pha m I I. Tha I
baI am anh chung Ia, Iam chung Ia e ngaI IaI IIep Iuc saI Iam va
so ha I khI pha I IIe p Iu c quye I dInh. KhI m I dke (VDV cuo I ngu a)
Ie , ho Ia I Ieo Ien ngu a vi ho bIe I ne u khng Ia m nhu Ihe , ho se so
den baI dng. KhI mI phI cng may bay I14 buc phaI IhoaI
ra khoI may bay bang IhIeI bI h Iro, ngay ngay IIep Iheo anh Ia
hay c Ia se IaI Ieo Ien mI chIec may bay khac. Hau heI khI do
chu ng Ia I Iha y so hon ne u nhu Iruo c khI IIe p Iu c IIe n Ien, chu ng
Ia da d I dIe n gIa I quye I n I so do Irong suy ngh cu a minh. Truo c
heI, chung Ia chIem nghIem va sau do hanh dng voI chIen Iuoc
cu Ihe . Theo I I dIe n da I cu a Roger GouId Ihi chIem nghIe m gIu p
Ia nam baI, hIeu duoc cam gIac, rI gIaI quyeI cac van de va IIep
Iu c IIe n Ien. Theo nhu ngn ngu Iho ca, o day ngha Ia Irong Inh
Ia ng Ia mo I co duo c ca m xu c ma nh me . Da de n Iu c chu ng Ia pha I
chIem nghIem moI vIec Irong Inh Iang de IIep Iuc IIen Ien.
Va n de o day khng pha I Ia chu ng Ia Iu bIe n minh Iha nh n Ie
cua cam xuc, gIaI minh Iruoc nhung cam xuc chua kIp daI Ien,
cung khng phaI bI nhung IhaI baI am anh ma chung Ia phaI
du a va o kInh nghIe m da qua va su du ng chu ng co ch nha I. GI ng
nhu ca c nha van dua nhu ng Ira I nghIe m cu c s ng cu a ho va o
Irong IIe u Ihuye I, kIch, chu ng Ia cu ng Ia m nhu Ihe . Theo Io I cu a
Isak DInesen Ihi, Ve Ihem b I ca nh Ihi n I bu n na o cu ng Iha nh
m I cau chuye n. KInh nghIe m ba n co duo c Ia ne n Ia ng co ba n
cho cu c s ng sau na y cu a minh. Nhung ne n Ia ng do vu ng cha c
va du ng da n hay khng Ia du a va o nhu ng Ira I nghIe m do , ba n da
chIem nghIe m, hIe u va Iim ra m I gIa I pha p phu ho p hay khng.
GIng nhu nhung nguoI IIen phong khac, GIorIa SIeInem chon
cho minh con duo ng ma chua Iu ng aI kha m pha Iruo c kIa. Ba dI
Iha ng de n mu c IIeu cu a rIeng minh. Ba cho bIe I, TI khng pha I
suy ngh gi nhIeu. TI gIaI quyeI moI vIec bang hanh dng va IoI
no I. Trong II co do ng ma u mIe n Trung Tay. O do , ga n nhu nguo I
Ia khng xem xe I n I Iam. Ke I qua II Ia nguo I s ng Irong Iuong
IaI. DIeu nay chang hay ho gi boI vi ban phaI sng Irong hIen IaI
chu khng pha I s ng Irong Iuong IaI Co nhu ng Iu c II pha I ho c
hoI. TI ngh Ia moI vIec xay ra Iap dI Iap IaI, va chung Ia phaI
ho c vi mo I vIe c dIe n ra Iheo hinh xoa n c chu khng Iheo duo ng
Ihang RI mI ngay no, chung Ia Iu nhIen se nam duoc dIeu
Ihen chI do. Vi vay, II khng co cam gIac phaI Iu minh chIem
nghIem gi heI. TI ch co mI cau noI khI moI vIec da xay ra, ,
day Ia Iy do a. Neu ban Iung IraI, ban se phan nao bIeI duoc khI
nao Ihi nhung baI hoc do Iap IaI. Trong mI IhoI gIan daI, moI
vIec chang co gi Ihay dI, sau do co nhung Ihay dI bIen dng,
r I mo I vIe c Ia I n dInh. TI cho ra ng nhu ng Iho I dIe m bIe n d ng
do chnh Ia Iu c Ia ho c ho I. Nhung II cu ng cho ra ng Ihng Ihuo ng
Iy Ir gIu p ba n hIe u duo c chu ng Iruo c khI ca m xu c na m ba I duo c
chung. TI Iung vIeI mI baI ve me II ma II khng Ihe doc IaI
sau do. GIo day II moI hIeu duoc nguyen do Ia vi baI vIeI khIen
II qua bun.
Nhu ca SIeInem va GouId Iu ng no I, Iy Ir qua khIe n chu ng Ia Ie
IIe I ca m xu c. Nhung su chIem nghIe m, suy nga m Ihu c su se Iruye n
192 193
cam hung, mach bao cho Ia phaI Iam gi va gIup Ia Iim ra gIaI
pha p. SIeInem ha nh d ng Iruo c r I mo I soI ro I, chIem nghIe m sau.
D nhIen, Ia can phaI ban Ihem ve cach IIep can IIeu Inh nay,
khI ba n co Ihe nhin nha n saI Ia m va Iha I ba I Ia m I pha n Ia I ye u
cu a cu c s ng. Khng may ha u he I chu ng Ia khng du khn
ngoan va Inh Ia o nhu va y. Ch co nhu ng nguo I IIen phong, mo
da u nhu SIeInem, nhu ng nguo I da m dI va o nhu ng con duo ng
chua aI da m khaI pha ma ch co nhu ng huye n Ihoa I ghI da u: NoI
day ghI da u nhu ng con h , nhu ng nguo I IIn va o dIe u ho dang
Ia m va ra ng ho cha p nha n ru I ro va coI nhu Ia m I pha n cu a cng
vIe c.
De Iam II baI cu Ihu gi doI hoI ban phaI hIeu minh dang Iam
gi va ba n co Ihe bIe I dIe u do sau khI Ira I qua m I qua Irinh nha n
Ihuc gm: chIem nghIem ban Ihan, suy ngh ve muc IIeu va dI
den mI gIaI phap.
Nhu II da de cap Irong chuong Iruoc, LrIk LrIkson cho rang
su pha I IrIe n cu a con nguo I Ia qua Irinh da u Iranh gIa I quye I Iheo
Iung buoc IaI mI gIaI doan khac nhau Irong cuc doI. ng con
Ihua nhan Ia ch khI chung Ia xu Iy cac van de hay mau Ihuan o
gIaI doan Iruoc mI cach Iac quan, chung Ia moI co Ihe IIep Iuc
dI IIep gIaI doan ke IIep.
Nhung mau Ihuan nay raI co ban nhung gIaI quyeI chung IaI
Ia dIe u cu c ky quan Iro ng nen II da quye I dInh nhin nha n chu ng
o Ia m r ng hon quan dIe m cu a LrIkson. Chu ng Ia se Ie Ihu c va o
nhu ng mau Ihua n na y Irong su I cu c do I va ca ch Ihu c chu ng
Ia gIa I quye I chu ng nhu Ihe na o se quye I dInh cu c s ng cu a
chu ng Ia. TI da sa p xe p Ia I nhu sau:
Mu Ihu n Gia i pha p
NIem IIn mu quang > < NghI ngaI Hy vong
Dc Iap > < Phu Ihuc Tu do Iam Iheo y mun
Sang Iao > < BaI chuoc Muc dch
Can cu > < Cam gIac Ihua kem Nang Iuc
DInh huong ro rang > < Lac II Thang Ihan
Quen Ihuc > < C Iap Thau cam
Rng Iuong > < Ich k Truong Ihanh
A o Iuo ng > < A o gIa c Khn ngoan
Nha vaI Iy hoc NeIIs Bohr Iung phaI bIeu, Co haI IoaI chan Iy,
mI Ia nho be, don gIan va mI Ia chan Iy v daI, phuc Iap. Chan
Iy nho be, don gIan ban de dang nhan ra vi dI Iap cua no Ia saI
Ia m. Nhung d I nghIch vo I chan Iy v da I, phu c Ia p Ia I Ia m I chan
Iy kha c.
Cu c s ng cu a chu ng Ia co I nhu ng chan Iy nho be gIa n don
ma pha n Io n Ia I Ia nhu ng chan Iy phu c Ia p cu ng vo I nhu ng chan
Iy dI Iap. Do Ia Iy do IaI sao dI khI chung Ia raI kho gIaI quyeI
nhu ng mau Ihua n co ba n. Cha ng bao gIo co m I Iu a cho n na o
hoa n Ioa n du ng hoa c saI, nhu hy vo ng na m dau do gIu a ranh
gIoI nIem IIn mu quang va su nghI ngaI. Nhung dI Iap voI hy
vong Ia gi, Ia nI IuyeI vong. Sau nhung ao vong, ao gIac va vo
mng Ihi chung Ia IaI Iro nen khn ngoan hon.
MI khI ban hoc duoc cach suy ngam, chIem nghIem IaI qua
khu cua minh Ihi ban moI co Ihe gIaI quyeI mau Ihuan Iu ben
Irong con nguoI ban, Iuc do ban moI co Ihe co Ihe gIoI quan cua
rIeng minh.
194 195
QUAN lM CA NHN
|ohn ScuIIey no I ve su ca n IhIe I pha I co m I quan dIe m ro ra ng,
Thay dI quan dIem raI quan Irong, co Ie bang cach Ihay dI
mI Iruo ng s ng hay dI nuo c ngoa I. Thay d I mI Iruo ng s ng se
Ia m ba n Ihay d I Iheo. Cu ng m I su vIe c nhung khI ba n Ihay d I
mI Iruo ng, mo I vIe c duo ng nhu kha c dI. Nguo I Ia nh da o khng
can IhIeI phaI sang Iao ra y Iuong nao moI me ma ch can daI
minh va o hoa n ca nh mo I va Ihe hIe n quan dIe m cu a minh... DIe u
II mong Iim kIem o nguoI khac Ia kha nang bIen kInh nghIem
cua ho Ihanh y Iuong va dua y Iuong do ap dung vao Ihuc Ie.
Quan dIe m cu a ba n Ia gi7 Nhu ng cau ho I sau day gIu p ba n pha n
nao Ira IoI cau hoI do.
1. KhI ban xem xeI mI du an, Iruoc heI ban ngh den van de
IoI nhuan hay chI ph7
2. Ban daI uu IIen van de IoI nhuan hay Ic d du an7
3. Ban chon gi gIua gIau co va nI IIeng7
4. Neu ban co mI IoI de nghI Iang chuc nhung phaI chuyen
den sng o mI Ihanh ph khac, ban co Ihao Iuan voI gIa
dinh Iruoc khI chap nhan IoI moI do khng7
S. Ban mun Iam Irong mI mI Iruong rng Ion nhIeu canh
Iranh hay Irong m I mI Iruo ng nho khng co nhIe u d I Ihu 7
TaI nhIen Ia khng co dap an dung hay saI o day ma cau Ira
IoI cua ban ch cho ban bIeI phan nao ve con nguoI ban. Neu uu
IIen cua ban Ia van de IoI nhuan va IoI nhuan duoc xep cao hon
Ic d du an, Iam nhin cua ban ch Ia o ngan han. NguoI nao coI
ra ng n I IIe ng quan Iro ng hon IIe n ba c Ihi nguo I do co nhIe u Iham
vong hon, Iru phI ban Iam Irong nganh cng nghe bIeu dIen noI
doI hoI IaI nang va su khac bIeI de nI IIeng chu khng doI hoI
ban phaI co ca gIa IaI. Neu ban Ihao Iuan voI gIa dinh Iruoc khI
cha p nha n Io I de nghI Ihang chu c Ihi ba n coI Iro ng Iinh ca m hon
Iham vo ng nghe nghIe p. Va ne u ba n cho n Iu a duo c Ia m Irong mI
Iruo ng nho noI nhung khng co d I Ihu , co Ie ba n IhIe u dInh
huong (caI nay co Ihe ban Irung voI suy ngh cua |uIIus Caesar,
nguoI nI IIeng voI cau noI TI Iha Ia nguoI dau IIen den ngI
Ia ng nho vu ng IderIan co n hon Ia nguo I Ihu haI de n Iha nh La Ma ).
Quan dIe m o day chnh Ia ca ch nhin nha n, do ng khung mo I
vIe c. Khng co quan dIe m s ng, ba n nhu nguo I mu . Khng co
mI quan dIem gi cung Ia mI quan dIem. Theo MarvIn MInsky,
nha IIen phong Irong Inh vuc Ir Ihng mInh nhan Iao Ihi quan
dIem chIem den 80 dIem IQ. MarIy KapIan noI rang, TI ngh
mI Irong nhung Iy do ma DIsney nI IIeng (xau hoac II) Ia do
nhung nguoI dIeu hanh no co quan dIem raI vung chac, va II
cho ra ng day Ia m I Irong nhu ng pha m cha I cu a nguo I Ia nh da o...
DI voI Ihe gIoI ngoaI kIa, khI khng Ihch dIeu gi, chung II ch
no I Iheo kIe u ra I chu quan, Ky qua , chu ng II khng Ihch Ihe !
nhung Irong n I b Ihi chu ng II Ia I khng xem xe I m I quye I
dInh Iheo ca ch me m de o, u y mI va co Inh Iuong d I. Chu ng II
co quan dIem ro rang va baI ky du an nao chung II cung xem
xe I co phu ho p vo I quan dIe m cu a chu ng II hay khng.
Ne u ba n bIe I ba n mu n gi va ca n gi, ba n Ihu c su co Io I Ihe hon
nguo I. Trong ky nguyen ma Inh vu c na o cu ng co chuyen gIa nhu
nga y nay, chu ng Ia co chuyen gIa dInh duo ng dIe u chnh che d
an u ng cu a chu ng Ia, co hua n Iuye n vIen cho cho va Iha m ch
co chuyen gIa Iam Iy va I cung va o Inh vu c na o cu ng co Iu va n
Ihi quan dIem rIeng khng ch hIem ma con raI co gIa IrI. ThIeI
Ia p ra cho minh m I phong ca ch ch ba n Ihan mo I co , MorIon
196 197
Dowrney (con) Iro nen n I IIe ng va gIa u co ch Irong m I Iho I gIan
nga n khI chu Iri chuong Irinh Iro chuye n Iruye n hinh cu I Ihe ky
20 nhu mI ArchIe Bunker
8
. Khng pha I nguo I Ia Ihch ng o
m I hinh Iuo ng Ia nguo I hay IhIen vI, Ih I nhung Iheo kIe u da I
Iruo ng phu (du ro ra ng co m I s nguo I ham m ng vi Ihe Iha I),
ma Ia do ng da co mI quan dIem rIeng va Ihe hIen ra khng
ca n bIe n h . Cu ng gI ng nhu ha ng Ia nha phe binh Iruye n Ihanh
va Iruyen hinh vn co nIem IIn mu quang nhung raI Iu IIn van
ba m Iheo, Downey duo c nguo ng m khng ch vi nhu ng gi ng
phaI bIeu ma ngay ca khI ng chang noI gi.
Chua bao gIo II de nghI nen canh Iranh voI nhung Iay dan
chuong Irinh Iruye n hinh va v Iuye n khoa c Ia c nhung da u o c
Ia I ha n he p. Thu c ra, II ngh Ia ba n khng nen Ia m nhu Ihe vi
chu ng Ia da co qua du nhu ng Ip nguo I nhu va y r I. TI ch mong
co aI do dam Ihe hIen con nguoI va ban chaI IhaI su cung voI
mI quan dIem rIeng ro rang. Lanh dao ma khng co Iam nhin
va quan dIem Ihi khng phaI Ia Ianh dao nua. Nhung d nhIen
Ia m nhin va quan dIe m do pha I Ia cu a rIeng ba n. Quan dIe m khng
phaI Ia Ihu ban dI vay muon dau do. Quan dIem do phaI Ia cua
ban va neu dung Ia nhu Ihe Ihi chac chan quan dIem do Ia duy
nha I, vi ba n cu ng Ia nguo I duy nha I, kha c bIe I hoa n Ioa n vo I nguo I
kha c.
MI khI ban Iham nhuan duoc cach suy ngam, hIeu va Iim ra
ca ch gIa I quye I, ba n se nha n ra Ia m nhin va quan dIe m rIeng cu a
minh. NhIe m vu IIe p Iheo cu a ba n Ia Ien ke hoa ch cho ha nh d ng.
KlM TRA VA O LUONG
M I s nguo I sInh ra Ia da bIe I minh nen Ia m gi va bIe I ca ca ch
Ihu c hIe n. Nhung pha n dng chu ng Ia Ia I khng may ma n nhu
Ihe. Chung Ia phaI maI mI IhoI gIan de bIeI Ia phaI Iam gi cho
cu c s ng cu a minh. Mu c dch mo h da I Ioa I nhu: TI mu n
ha nh phu c hay TI mu n s ng Iu Ie hay TI mu n Ihay d I
Ihe gIo I na y I I hon hoa c Iha m ch nhu TI mu n Ihu c gIa u co
ga n nhu cha ng co ch gi. Nhung nhu ng mu c IIeu qua chI IIe I nhu
TI mun Ia nha vaI Iy haI nhan hay TI mun Iim ra cach
chua benh cam Ianh Ihng Ihuong cung chang ch gi vi chung
da gaI bo IaI ca gIa IrI cua cuc sng sang mI ben.
|amIe cho II bIeI, DI voI II, mI Irong nhung anh hung Ia
vI gIa o su da y Iruo ng Lua I Harvard Ien Ia Derek BeII. ng ba o II
dIe u quan Iro ng khng pha I Ia Iim ra nhu ng Iham vo ng kha I khao
cu Ihe na o do ma chu ye u Ia ba n co nhu ng khao kha I s ng nhu
Ihe nao, khI do nhung muc IIeu cu Ihe se Iu xuaI hIen.
The Ihi ban mun gi7 Da s chung Ia sng heI cuc doI Ihng
Ihuong Ia raI em a ma chang bun Ihac mac ve cau hoI nay. Vi
vay, chung Ia cung chang Iim ra dap an cho cau hoI gIan dI nay.
Ta I nhIen Ia da p a n gIa n dI nha I Ia vIe c ba n mu n Ihe hIe n con
nguo I cu a ba n chan Iha I nha I vi day Ia mu c IIeu co ba n nha I cu a
IoaI nguoI. Theo IoI cua mI nguoI ban cua II Ihi, Chung Ia aI
cu ng mong mu n ho c duo c ca ch su du ng IIe ng no I cu a rIeng
minh. Chnh dIeu nay dan daI mI s chung Ia Ien den dnh
Ihanh cng va s khac Ihi den nhung IhaI baI Ian cung.
Lam sao de ba n Ihe hIen ba n mI cach day du nhaI7
8 Archie Bunker la nhn vt trong loat phim truyn hnh rt ni ting va keo dai
All in the Family - Norman Lear.
198 199
Ba i ki m tra u tin la ba n bi t c mnh mu n g, kha nng
va nng l c cu a ba n t i u ng th i pha i phn bi t c y
ngha gi a kha nng va nng l c.
GIorIa Anderson cho bIe I, Lu c na o II cu ng ca m Iha y kho chIu
khI Iha y minh gI ng nhu m I aI do . TI ngh Ia minh pha I Ihay
d I va Ia m kha c dI. Ro ra ng, nghe Ia m ba o Ia m I Iu a cho n I I
gIu p ba Ihe hIe n ba n Ihan vi Iu dInh ngha cu a nghe ba o cho
Iha y ho pha I hoa n Ioa n Ia ch bIe I vo I ca c nghe nghIe p kha c. La
pho ng vIen, ho Iheo do I su kIe n chu khng Iham gIa su kIe n. La
bIen Ia p vIen, ho co co h I de no I cho nguo I kha c bIe I dIe u ho
IIn Iuo ng.
Anne BryanI Ia nguoI ma chung Ia phaI bo phIeu dau IIen. Ba
ke Ia I, O Iruo ng IIe u ho c, II nha n nhIe u pha n Ihuo ng vi ca c hoa I
d ng da n da u phong Ira o, m I dIe u khIe n II Iun Ia y Ia m nga c
nhIen. O Iruo ng Irung ho c, nguo I Ia cu II Ia m Iruo ng nho m. Ta I
nhIen Ia Iu c do II cao hon hon ca c ba n ho c vi va y duo ng nhu II
n I ba I hon ho . Nhung Ihu c su II chua bao gIo pha I ra ng su c de
chay de Iam Ianh dao ca. TI ch dung ra nhan Irach nhIem cho
mo I vIe c. Do va y II Iun Iun co vIe c de Ia m. Chnh vi ba Ia nguo I
Ihch nha n Ira ch nhIe m ve minh, cha ng Ia y gi Ia m nga c nhIen khI
sau nay ba Iro Ihanh gIam dc dIeu hanh I chuc HIep hI Nu
SInh vIen DaI hoc Hoa Ky voI hon 1S0.000 Ihanh vIen va IaI san
IrI gIa hon 47 IrIeu dIa, hoaI dng Irong Inh vuc Iao ra co hI
vIec Iam cho phu nu, Iu phaI IrIen ban Ihan va Ihay dI xa hI
Ich cuc.
Luc nao BeIIy IrIedan cung Ia nguoI chu Iri. Ba ke IaI, Luc II
hoc Iop nam, co gIao vIen day Ihe khng Ihch Ire con Iam. Vi
va y II I chu c m I cau Ia c b Ien Ia CLB Baddy Baddy va khI II
ra hIeu, IaI ca cac ban Irong Iop Iam roI sach xung san va Iam
nhung vIec khIen gIao vIen kho chIu. Thay hIeu Iruong keu II
Ien van pho ng va no I, Tro co Iu cha I de Ia m Ia nh da o nguo I kha c
nhung pha I Ia m dIe u I I chu du ng ba y Iro xa u. Trong su nghIe p
khI da Iruo ng Iha nh sau na y, ve Iy Ihuye I II vIe I sa ch nhung ha u
he I Iho I gIan II Ia I hoa I d ng o Inh vu c chnh IrI. TI I chu c ba
Irong s nhu ng phong Ira o nu quye n chu ch I va sau do II da m
nhan vaI Iro Ianh dao.
Ba i ki m tra th hai la bi t c ng l c va i u g giu p ba n
tho a ma n, ng th i hi u ro s kha c bi t gi a hai i u na y.
Roger GouId cho ra ng, TI co n nho m I dem II mo minh cu u
nguo I kha c nhu Ihe na o, khng ch cu u minh II ma co n cu u Ia I
ca mo I nguo I. Lu c do II khoa ng 1213 Iu I gi do . The Ia GouId
Io n Ien Iro Iha nh m I nha phan Ich Iam Iy , m I kIe u nguo I chuyen
dI cu u vo I Iam h n.
MaIhIIde KrIm Ia I ca n de n ca m gIa c Ia minh co ch. Ba ke Ia I,
TI Ia m vIe c su I ba mu a he Irong m I nng Irang bIe I Ia p. Tha I
kInh khu ng nhung Ia m vIe c o do Ia I mang Ia I cho II m I ca m
gIa c Iu IIn. TI ngh Ia II co Ihe Ia m duo c vIe c do Ihi sau na y
vIe c gi II cu ng Ia m duo c. TI Ia m cng vIe c na y vi do Ia vIe c
du ng da n nen Ia m, vi va y II c he I su c. No Ihu c su co ch nhung
cu ng ra I kho nho c. Day Ia m I buo c kho I da u cu c I I de ba Iro
Iha nh m I nha khoa ho c sau na y va nha IIen phong hoa I d ng
Irong Inh vu c pho ng ch ng AIDS. Ba cho bIe I, HIe n gIo II da nh
he I Iho I gIan de nghIen cu u AIDS. TI cha ng co n co Ihe Ia m vIe c
na o kha c.
Con duo ng pha I IrIe n cu a |ohn ScuIIey Ihi hoI quanh co nhung
200 201
va n ra I IogIc. ng ke Ia I, TI Ihu c Ip nguo I Iu c na o cu ng mu n
Iim hIe u ve mo I Ihu , Iu c Ihi ve dIe n Iu , sau do Ia h I ho a, r I IIch
su hI hoa, kIen Iruc va du moI Ihu Iren doI. KhI II Ihch mI
Inh vu c na o, II hoa n Ioa n me say vo I no de n n I ga n nhu Iu c
na o II cu ng kIe I su c Iruo c khI Iho a Io ng. TI chua bao gIo co y
dInh Ia m kInh doanh. Co Ie day Ia Inh vu c II ngh de n sau cu ng.
TI ngh minh se Ia nha pha I mInh, kIe n Iru c su hay IhIe I ke . TI
raI Ihch nhung gi IIen quan den vIec phaI dung den IhI gIac,
nhung mn nay gIup II cam Ihay raI IhoaI maI, Iu s hoc den
kIe n Iru c. Tha I khng de muo ng Iuo ng ra aI co ne n Ia ng I I hon
de Ia p nen m I ha ng cng nghe IIe n b , da y hIe u bIe I nhu AppIe.
NoI Iom IaI, y ngha cua haI baI kIem Ira dau IIen Ia mI khI
ban nhan ra muc IIeu hang dau Ia Ihe hIen ban Ihan mI cach
Iron ven nhaI, ban se bIeI Iam cach nao de daI duoc nhung muc
IIeu con IaI Irong cuc sng voI kha nang va nang Iuc cng voI
vo I su yeu Ihch va IhIen huo ng cu a ba n. No I ca ch kha c, ne u mu c
dch ban da u cu a ba n Ia chu ng Io minh Ia m I aI do , khng so m
Ihi mu n, ba n se so m ga p ra c r I gI ng nhu Ld, nhan va I Irong
cau chuye n ca nh ba o Irong chuong I. Nguo I na o IIe p buo c cha
minh de Iro Iha nh ba c s hay Iua I su nha m chu ng Io minh, hay
nguo I na o quye I dInh Iro Iha nh nha mI gIo I chu ng khoa n de cho
moI nguoI bIeI Ia anh Ia hay c Ia co Ihe Iam ra nhIeu IIen IhaI
ra IaI dang Iao vao cuc choI ngc ngech va se khng Iranh khoI
IhaI baI hay baI hanh.
Ba i ki m tra th ba nh m bi t c gia tr va th t u tin
cu a ba n, cu a t ch c ba n va o l ng s kha c nhau gi a hai
i u na y.
Ne u ba n da Iim ra con duo ng de Ihe hIe n con nguo I chan Ihu c
cu a minh va Iuong d I ha I Io ng vo I IIe n d va Iha nh Ich cu a minh
nhung IaI cam Ihay o vI Ir hIen IaI ban khng IIen xa Iam Ihi co
Ie ba n dang Ia con nguo I Ihu c cu a minh nhung Ia I khng phu
hop voI IIen d cua mI Iruong Iam vIec, voI dI Iac, cng Iy va
I chuc.
Herb AIperI cho bIe I, TI Ihuo ng Ia m Ihu am cho m I cng Iy
Io n nhung khng Ihch ca ch ho d I xu vo I minh. TI pha I IIe p xu c
vo I ho qua vI Inh. D I vo I II, duo ng nhu ca ch Ia m vIe c na y co gi
do khng phu ho p. Sau do , Irong da u II Io e Ien y Iuo ng ve
TIjuana Brass vo I IIe ng ke n IrumpeI ma nh me . TI Ihu nghIe m y
Iuo ng na y Ia I pho ng Ihu nho be Irong gara o nha . Nhu ng nguo I
Irong cng Iy cho ra ng khng Ihe ph I nhu Ihe vi no se pha vo
quy Iac hoa hop gIua cac am Ihanh. Nhu Ihe II da bo nhac s ra
khoI dan nhac. A, vay Ia cng Iy va II khng hIeu nhau. The Ia
II quyeI dInh minh phaI co phong Ihu rIeng, nhac s se Ia Iam
dIem va yeu cau cua nhac s phaI duoc uu IIen hang dau.
AIperI va |erry Moss Iha nh Ia p nen ha ng A&M Records va ha ng
nay Iro Ihanh mI huyen IhoaI boI cach dI xu voI cac nghe s.
DI Iac Iuc do Ia GII IrIesen cho bIeI, A&M Records nI IIeng vi
ca ch Ia m vIe c chIe u Iheo ca m hu ng cu a nghe s va Ia I day chu ng
II co m I khng kh gIa dinh. Nhung do khng pha I Ia do chu ng
II chu dInh Iruo c. Chu ng II khng Inh Ioa n Iruo c minh se Ia m
nhu Ihe. ThaI ra, II ngh dI voI mI van de, khI ban Iam Iheo
ca m hu ng ma khng ba n Ian pha I kIe m soa I no de n Iu ng chI IIe I
Ihi ban da daI muc dch rI.
Quye I dInh kho I nghIe p rIeng cu a AIperI nha m Ia o ra m I mI
Iruo ng ma ba n Ihan ng mong mu n co duo c vu a mang Inh IogIc
202 203
nhung vu a co su ca m Inh ho p Iy , ke I qua : ng cu ng vo I ha ng
A&M Iro Iha nh nha kh ng I Irong nga nh Ihu am.
ChIa se cu ng m I IInh Iha n Iren, GIorIa Anderson sa ng Ia p
nhung Io bao cua rIeng ba. Ba cho bIeI, Miami Today Ia co hI
da u IIen cho phe p II duo c Ia m Iheo y minh va II ra I Ia y Ia m Iu
ha o ve no . Nhung khI II nha n ra c ng su cu a II khng ngh nhu
Ihe va se khng bao gIo hIeu duoc dIeu do, II quyeI dInh phaI
Ia m gi do cho rIeng II.
Anne BryanI Ihi kha c hon, ba IIe n ha nh Iu ng buo c ra I ca n Iha n.
Thng Ihuong khI ban baI dau cng vIec moI, su xuaI hIen cua
ba n nhu mang de n mI Iruo ng Ia m vIe c m I ngu n sInh kh mo I.
Va dI khI khng ha n Ia c y , nhung ba n co xu huo ng ba I bo
nhu ng phuong pha p Ia m vIe c Iruo c kIa ma d ng nghIe p dang Iheo.
D I vo I nhu ng d ng nghIe p Ia I ch Ia m mo I, dIe u na y cha ng de
chIu chu I na o. T I hon ba n ha y da I minh va o vI Ir cu a ho , hIe u ro
ho da Ia m I I nhu ng cng vIe c gi, ca I IhIe n chu ng pha n na o Iruo c
khI ba I Iay va o Ihu c hIe n ke hoa ch d I mo I cu a rIeng minh. Ne u
nhu ng d ng nghIe p hIe n Ia I ca m Iha y duo c h Iro va nha n Iha y
ho Ia m I pha n Irong ke hoa ch cu a ba n, ho se ra I ca m d ng.
NoI cach khac, hoa hop voI mI Iruong Iam vIec cung quan
Iro ng nhu vIe c ba n Ia m Iheo uo c mu n cu a chnh minh. M I s
nha Ia nh da o Ihi khng Ira nh kho I vIe c Iu minh sa ng Ia p cng Iy
rIeng Irong khI m I s nguo I kha c, v du nhu BryanI Ia I Ihch Iim
ra con duong de Ihch nghI voI caI dang co.
Ba i ki m tra th t la , sau khi a o l ng s kha c nhau gi a
i u ba n mu n va co th la m, gi a ng c va i u la m ba n tho a
ma n, va gi a gia tr cu a ba n thn ba n va cu a cng ty, ba n m i
co th va s n sa ng v t qua nh ng kha c bi t o .
Trong baI kIem Ira dau IIen, cac van de raI gIan dI. Hau heI
chung Ia co Iuc nao do Iung mun Iro Ihanh mI IIen ve Irong
LIen doan Bong Bau duc Quc gIa (NIL) hay mI ngI sao dIen
a nh, ca s nha c jazz, nhung co ba n Ia chu ng Ia khng h I du Iu
chaI de Ihuc hIen mong uoc do. Mac du II noI va IIn Ia ban co
Ihe hoc baI cu caI gi ban mun Ihi mI s Inh vuc van doI hoI
Ia I nang IhIen phu . TI bIe I m I ba c s Xquang Iruo c kIa Iu c na o
cung mo minh se Iro Ihanh mI ca s nhung IaI khng bIeI haI.
Thay vi Iu bo uoc mo cua minh, anh Iap vIeI baI haI. MI nguoI
co Ihe IIem nang Iro Ihanh mI IIen ve vn phaI nhanh nhen va
Ihng mInh nhung ch na ng co 140 can Anh Ihi co Ihe Iro Iha nh
m I hua n Iuye n vIen hay ng ba u hoa c anh Ia co Ihe Ia y day Ia m
mn gIa I Ir va I chu c bu I choI bo ng va o chIe u Ihu Ba y vo I ba n
be va dng nghIep.
Cho du ba n mong mu n Ia m gi dI nu a, du ng de n I so ha I xam
chIem ban. DI voI hau heI nhung nguoI Ianh dao, so haI khng
Ia m ho chu n buo c ma co n Ia d ng Iu c. Brooke Knapp Iu ng cho
bIeI, TI baI dau bay boI vi II so bay. Neu ban khng ch c
ga ng 90 hay 9S ma c ga ng he I minh Ihi ba n co Ihe Ia m duo c.
Co h I Io n nha I de pha I IrIe n na m o vIe c ba n vuo I qua duo c dIe u
khIe n ba n so ha I. Knapp va n dang Iren con duo ng Iro Iha nh m I
Irong nhu ng phI cng v da I nha I nuo c My .
O baI kIem Ira Ihu haI, van de phuc Iap hon. Chung Ia aI cung
bIeI Ia nhung nguoI b Ihu c e p pha I Iha nh cng khng quan
Iro ng Ia o Inh vu c va ba ng ca ch na o Ihuo ng khng bao gIo Iha y
ha I Io ng va ha nh phu c. Ch khI na o ba n du khn ngoan va Irung
Ihuc de bIeI minh mun gi va can gi Ihi ban hoan Ioan co Ihe
vua daI duoc Ihanh cng va vua Ihoa man con nguoI ban.
204 205
Trong ba I kIe m Ira Ihu ba, II nha c Ia I Ia n nu a Iruo ng ho p cu a
ng ba n Ld Ia c Ira ch. Ne u ng Ia suy ngh sau sa c hon ve mong
mu n cu a ba n Ihan va yeu ca u cu a cng Iy Ia gi, co Ie ng da
khng Iu minh roI ra kho I gu ng quay cu a cng Iy. ng Iha I ba I
boI vi ng maI nhIeu cng suc vao vIec chung Io minh Ia aI nhu
nguo I kha c mu n chu khng pha I Ia chnh minh. Van ho a cu a
m I s cng Iy cu ng nha c de n n I ho yeu ca u nhan vIen pha I Iuan
Iheo Iuye I d I. M I s cng Iy kha c Ia I ra I IInh d ng, co Ihe dIe u
chnh va de Ihch nghI. BIe I duo c kha nang IInh hoa I cu a ba n Ihan
va cua I chuc, ban se bIeI Ia minh co phu hop hay khng.
KHAT VONG
Brooke Knapp noI rang, MI s nguoI may man sInh ra da co
san khaI vong va kha nang de Ihuc hIen chung. TI Iun Iun co
m I khao kha I Iha nh cng. Khng Ihe can do dong de m duo c no .
DI voI II, no co Iu nhIen nhu an ung vay.
RoberI Dockson, cuu CLO cua CaIIed cung raI may man. ng
cho bIe I, TI khng ngh Ia co aI do co Ihe da y cho ba n Io ng mong
mun cng hIen, muc IIeu va Iam nhin cho ban duoc. TI khng
bIeI Ia IaI sao II IaI co nhung dIeu do.
Neu Knapp dung Ihi Iong khaI khao den Iu nhIen nhu Ia khI
ban an, vay cho nen Irong ban Ihan IaI ca chung Ia aI cung co
san khaI khao. Co Ie Dockson noI dung rang khng Ihe day aI
dIeu nay, chung Ia ch co Ihe khoI dng no IhI. Hau nhu mI
nguoI chung Ia khI duoc sInh ra aI cung co mI nIem khao khaI
d I vo I cu c s ng. TI go I do Ia Io ng nhIe I huye I Iruo c nhu ng vIe n
canh Irong Iuong IaI. Long nhIeI huyeI do co Ihe gIup ho Ien IoI
dnh Ihanh cng. Khng may Ia dI voI hau heI chung Ia khaI
vo ng a y Ihe hIe n duo I hinh Ihu c d ng co. Doanh nhan Larry
WIIson dInh ngha s kha c bi t gi a kha t vo ng va ng c la m t
bn th hi n mnh con ng i chn th c va m t bn ch ng to mnh
la m t ai o . Trong m I Ihe gIo I hoa n ha o, mo I nguo I duo c khuye n
khch Ihe hIe n con nguo I Ihu c cu a minh chu khng pha I chu ng
Io minh Ia aI. Nhung ca Ihe gIo I va chu ng Ia Ihi khng co aI hoa n
ha o. KhI do , de Ira nh Iu minh ma c ba y chnh minh, chu ng Ia pha I
hIe u Ia d ng co ch Ihu c su I I khI no ga n IIe n vo I nIe m khao kha I.
Ta ch ro I d ng co kho I kha I vo ng se ra I nguy hIe m, dI khI mang
Inh s ng co n, nguo c Ia I ne u d ng Iu c phu c vu cho kha I vo ng Ihi
Ia I mang de n su Iuo ng Ihuo ng. GI ng nhu nhu ng nguo I kha c II
Iro chuye n, Knapp cu ng co Io ng nhIe I huye I do Irong cu c s ng
va co dng Iuc de nhan ra bau nhIeI huyeI cua minh. Ba ke IaI,
Trong khu ph cua II, II Ion Ien cung Iam cau con IraI khac
va II khoe hon baI ky dua nao Irong dam do. Luc nao Irong II
cu ng da y nang Iuo ng va nhIe I Iinh, II co d ng Iu c va quye I Iam.
Vi Ihe II Iam Iruong nhom.
Mac du co mI IhoI gIan ba I hoaI dng, nhung vaI nam sau
do ba Iro IaI voI Iong khao khaI khng he suy gIam. Ba cho bIeI,
Con nguo I II co IInh Iha n doanh nhan. TI nha n ra nhIe u co
hI va nam baI no. |eI AIrways ra doI raI Iinh co (|eI AIrways Ia
cng Iy cho gIo I doanh nhan Ihue su du ng n I dIa). Ca nh Iranh
ve gIa ca Irong nga nh ha ng khng khIe n ha ng Ioa I nhu ng ha ng
ha ng khng nho pha sa n. Vi Ihe ca c ha ng ha ng khng dang Ira I
qua gIaI doa n kho khan mo I khI Ihu nho hoa I d ng cu a minh Ia I.
Va vi va y II mu n mua m I chIe c Lear |eI. Ba khao kha I co duo c
mI caI may bay rIeng va rI y Iuong ve nhu cau dI chuyen cua
ca c doanh nhan co hIe u qua ve chI ph ra do I. Knapp Ia m vIe c va
206 207
sang Iao khng ngung ngh. Sau khI Ihanh Iap |eI AIrways, ba
qua n Iy m I danh mu c chu ng khoa n va Iham gIa Irong nga nh
Ir ng cam quy I o IIorIda d ng Iho I ca o nga nh ba I d ng sa n cao
cap o Nam CaIIIornIa.
Barbara Corday cho rang minh Ihanh cng mI phan nho vao
Io ng nhIe I huye I. Ba cho bIe I, M I cng Iy, hay m I chuong Irinh
ch Iha nh cng khI m I nga y nhu ng nguo I Iham gIa Ihu c hIe n no
quan Iam chu dao va Iam voI Iong nhIeI Iinh. TI khng ngh Ia
ban co Ihe khoI goI Iong nhIeI Iinh va su chu dao cua nhan vIen
neu nhu nguoI ch huy khng he quan Iam va bIeI ro nhan vIen
cua minh. TI ngh Iong nhIeI huyeI co Ihe Ian Iruyen cho nguoI
khac. TI ngh Ia khI II Iam mI du an nao do, neu II Ihch no
Ihi II co Ihe IhuyeI phuc ban Ihch gIng II.
GIorIa ke I Iua n Ia I, Ba n khng Ihe na o da I ra mu c IIeu Iro Iha nh
Ia nh da o hay vIe c Ia chnh minh ha I Io ng Ia quan Iro ng hon. Du
co Iro Iha nh nha Ia nh da o hay m I nguo I ha nh phu c, dIe u do
de u pha I Ia ke I qua chu khng pha I Ia nguyen nhan.
LA M CHU TU TUO NG
KhI II hoI MarIy KapIan ng m Ia Ihe nao ve nhung pham
cha I cu a m I nguo I Ia nh da o, ng cho bIe I, Truo c IIen do Ia nang
Iu c. Do Ia kha nang Ia m chu Iu Iuo ng. M I pha m cha I kha c Ia
kha nang an no I, vi m I nguo I hoa n Ioa n co kha nang hIe u Iuo ng
Ia n nhIe m vu cu a ho nhung Ia I khng Ihe gIa I Ihch Ia I sao nguo I
kha c pha I quan Iam de n nhIe m vu do hay khI ho ca n h Iro
nhung Ia I khng Ihe Ia m gi de nho nguo I kha c gIu p duo c. M I
pha m cha I kha c II mu n co o m I nguo I du ng da u Ia su nha y
cam Irong mI quan he con nguoI, IaI ung bIen, Iong Irac an va
Ia I ngoa I gIao. TI Iu ng bIe I nhIe u nguo I Ia Ia nh da o nhung cha ng
co pham chaI nao o Iren va cung nhIeu nguoI khac IaI co day du
nhu ng pha m cha I na y. Nhu ng nguo I co ca c pha m cha I do IIe n
xa hon va Iruye n ca m hu ng nhIe u hon cho nguo I kha c.
KapIan no I du ng. Ca n pha I Ia m chu Iu Iuo ng. Nguo I Ia nh da o
khng ch don Ihua n Ia m cng vIe c chuyen mn nghIe p vu . Ho
phaI hIeu ro no. Ho bIeI moI dIeu can IhIeI ve cng vIec do rI
sau do IaI bI quy Irinh do cun Iheo. Ired AsIaIre Ia mI v du
cho vIe c Ia m chu duo c quy Irinh nhung sau do ba n Ihan ng Ia I
khng Ihoa I ra kho I quy Irinh duo c. ng va quy Irinh do Iro Iha nh
mI, vi Ihe khng Ihe bIeI Ia khI he Ihng ngung hoac baI dau
Ihi do Ia do ng hay do he Ih ng. Ba n Ihan ng chnh Ia gu ng
may do. IrankIIn RooseveII da hIeu ro nhIem vu cua mI Ing
Ihng; |Immy CarIer IaI khng vuoI qua duoc ma de cho vI Ir
I ng Ih ng cu n ng dI.
Kha nang Iam chu Iu Iuong doI hoI phaI Iap Irung cao d va
su c ng hIe n he I minh va o cng vIe c. AsIaIre co duo c ye u I na y.
Chnh vi Ihe khI ng ay Iam baI cu gi cung Ihu huI su chu y.
MarIIn LuIher KIng (con) Iam ca nuoc My cam dng ch voI mI
vaI cau noI. ng khng ch co mI gIac mo cua rIeng minh, ma
ba n Ihan ng chnh Ia gIa c mo cu a nuo c My , cu ng gI ng nhu
MagIc |ohnson (van dng vIen bong r nI IIeng nguoI My) voI
dI bong r Lakers va BIII GaIes voI MIcrosoII.
Nguo I Trung Qu c co m I mn vo Ia wushu ma Mark SaIzman,
nha van My sng o Trung Quc m Ia nhu sau, MI Irang IhaI
Iap Irung hoan Ioan. MI mI chuyen dng Iro Ihanh ban nang,
Ihe hIen su hoa hop gIua IInh Ihan va Ihe xac, mI yeu I ma
nguo I Trung Hoa IIn Ia ra I quan Iro ng d I vo I su c kho e IInh Iha n
208 209
cung nhu Ihe xac. Trong mn wushu c dIen, nguoI Iap maI hau
heI IhoI gIan de Iuyen Iap Ihe taolu... hay co n go I Ia m I chu I
nhung dng Iac Ihu Iu duoc sap xep Iruoc IoI sau, keo daI Iu 1
den 20 phuI ma nguoI Iap phaI Ihe hIen vua dep, kheo Ieo. GIua
nhung dng Iac nhu co mI soI ch v hinh nI keI chung IaI voI
nhau, cu ng gI ng nhu nhu ng ne I bu I Ia co Ihe Iha y duo c Irong
Ihu pha p Trung Hoa.
SaIzman Irch IoI cua Ihay day minh, Pan QInghuI, vo su bac
Iha y co n go I Ia Cu da m Sa I nhu sau, DI ma I Ia quan Iro ng nha I
vi nhin sau vao maI, ban Ihay duoc yi (ngha Ia y ch) cua nguoI
do. Dam bc cua Trung Hoa phu Ihuc vao chu yi de Ihe hIen
suc manh, vi Ihe ban phaI ren Iuyen dI maI minh. Ban phaI Iap
Iuye n IaoIu nhu Ihe ba n Iu IIn hoa n Ioa n va o su c ma nh cu a minh,
nhu Ihe ch m I na m da m cu a ba n cu ng du ha gu c d I Ihu . Ba n
pha I da u vo I d I phuong ba ng dI ma I cu a ba n, Ira I IIm cu a ba n.
KhI do dI Iay se vang IoI ban.
Nha van George Leonard vIeI ve nghe IhuaI Iam chu Iu Iuong
nhu sau, Nhu ng phI cng co kInh nghIe m co Ihe bIe I duo c m I
phI cng gIo I hay khng qua ca ch ma anh Ia hay c Ia ng I va o
ghe bay va Iha I day an Ioa n. Co nhu ng nguo I ro ra ng Ia ngay
khI ho buo c va o pho ng IIe n Ia o cho chu ng Ia ca m gIa c pha n cha n.
Co nguoI con co Ihe Ihe hIen su am hIeu bac Ihay cua minh ch
qua cach ho dung.
Leonard co n m Ia m I s ye u I kha c gIu p Ia Ia m chu Iu Iuo ng
nhu sau, Con duong de daI den vIec Iam chu Iu Iuong dua Iren
su Iuye n Ia p khng ngu ng, nhung day cu ng Ia m I cu c phIeu
Iuu Cho du do Ia mI mn Ihe Ihao, nghe IhuaI hay gi khac dI
chang nu a, nhu ng ba c Iha y do cha ng pha I nga I ngu ng khI duo c
go I nhu Ihe Nhu ng nguo I dang Iren duo ng re n Iuye n minh Iun
sa n sa ng cho p Ia y co h I, Iha m ch co Ihe do ng vaI ng c nge ch
Cach hoc hIeu qua nhaI gIng nhu Ia dIen kIch Tu r ng l ng
(generous) co cu ng g c Iu vo I thin ta i (genius), sa ng ta o
(generative), ky ta i (genial). |Bac ky IaI] co kha nang cho dI moI
Ihu va khng gIu Ia I cho ba n Ihan dIe u gi. Tha I ra, co Ie IhIen Ia I
co Ihe duoc hIeu Iheo ngha Ia cho i.
Barbara noI ve hinh Ihuc Iu ren Iuyen de co Ihe Iam chu Iu
Iuong nhu sau, Trong vIec kInh doanh, neu ban yeu Ihch dIeu
gi va mu n Ia m no , ba n co Ihe Ihuye I phu c nguo I kha c cu ng Ia m
vo I ba n. Phong ca ch, nIe m IIn ca nhan va su khao kha I ma nh IIe I
nha m Ihu c hIe n mu c IIeu, su kIen cuo ng, khng da u ha ng du
nguo I kha c co ch I Iu , ra I quan Iro ng. TI dang Ia m Irong nga nh
ma m I nga y de u chIu su pha n d I. Ba n pha I vuo I qua, don gIa n
co Ihe Ia gIa dIec Iruoc nhung phan bac do de IIep Iuc cng vIec
cua minh, de nham Iao nen su Irung Ihuc voI ban Ihan va nIem
IIn cu a ca nhan Irong Iam h n ba n. Ne u hm qua ba n co m I y
Iuo ng hay, Ihi nga y maI y Iuo ng do va n khng Ihay d I va ch vi
ba n khng Ihuye I phu c duo c aI cu ng Iham gIa vo I ba n hm nay
khng co ngha Ia ngay maI khng co aI se dI cung ban.
Lam chu Iu Iuong Ia kha nang baI buc dI voI mI nha Ianh
da o. Ye u I na y cu ng mang de n nhIe u nIe m vuI hon he I Iha y mo I
Ihu kha c. |Im Burke cho ra ng, Qua Irinh re n Iuye n kha nang na y
se raI vuI va Ihu vI. Neu ban dang Iam vIec ma khng Ihay vuI
ngha Ia ban Iam saI nghe rI. Co Ihe Ia mI Iruong Iam vIec cua
ban khng hIeu qua hoac ban da saI Iam.
Roger GouId Ihi don gIa n yeu nhu ng gi minh dang Ia m. ng
noI, TI chua Iung phaI gap chuyen gIa Iam Ihan nao va Ihuc
su khng bIe I ho Ia m ca I gi, nhung II Iha y ra I Ihoa I ma I. TI yeu
moI nguoI va mun noI nhung ve nhung van de sau sac nhaI.
210 211
TI Ihch Iro Iha nh m I nha phan Ich. KhI no I chuye n vo I nguo I
kha c, II ra I hu ng Ihu va mu n gIu p do ho . Nhung Iha m sau y
ngha cua vIec nay Ia Iong khao khaI dI voI qua Irinh Iu duy
con nguoI. Do Ia dng Iuc cua II.
TU DUY CHlN LUOC
Cham ngn co cau, Tru khI ba n Ia nguo I da n da u, ne u khng
moI vIec se chang bao gIo Ihay dI. DIeu nay Ihe hIen ro hon
Irong mI Iruo ng Iun Ihay d I xung quanh m I nguo I Ia nh da o.
DIe u gi cu ng mo I me . Theo dInh ngha ve Ia nh da o Ihi m I nguo I
Ia nh da o Ia duy nha I, kha c bIe I hoa n Ioa n, vi Ihe mI Iruo ng hoa I
dng cua ho cung hoan Ioan khac bIeI.
KhI duoc phong van ve vIec IIeu co Ihe day de nguoI Ia Iam
nguo I Ia nh da o hay khng, Sydney PoIIack cho ra ng, De da y cho
aI mI dIeu ma Ia khng Ihe chIa nho cng vIec Ihanh quy Irinh
voI nhung yeu I khng dI Iap dI Iap IaI Ia raI kho. Ban co Ihe
chIa nho Iung buoc cua vIec IaI xe hay IaI may bay va Iuc nao
cu ng Ihu c hIe n ca c buo c gI ng nhau. Nhung d I vo I vIe c Ia nh da o,
no cu ng nhu nghe Ihua I, m I khI ba n va n du ng Ihi m I hoa n ca nh
IaI khng bao gIo gIng nhau.
RoberI Dockson d ng y vo I dIe u na y, Nha Ia nh da o khng pha I
Ia nhu ng ky su.
KhI do , du Ia Ia nh da o Irong Inh vu c ngan ha ng hay da o dIe n
dIe n a nh cu ng do I ho I su sa ng Ia o. Da ng sau m I Iu duy chIe n
Iuoc Ia ca qua Irinh sang Iao raI phuc Iap va kho ma gIaI Ihch
duo c co che ben Irong cu a no . Nhung va n co Ihe xa c dInh nhu ng
buoc can ban. Ban co Ihe Ing hop IaI khI ban phan nho van de
IoI Ian nhung yeu I cI IoI.
Truoc IIen, du cho ban dang chuan bI vIeI IIeu IhuyeI hay IaI
co ca u cng Iy, ba n pha I na m ro dch de n cu I cu ng cu a minh Ia
gi. Nhu ng nguo I Ieo nu I khng pha I ba I da u Ieo nu I Iu duo I chan
nuI Ien den dnh nuI. Ho xem xeI dch den, rI nhin IaI ho se baI
da u Iu dau. GI ng nhu nguo I Ieo nu I, m I khI ba n pha c Iha o Irong
dau dch den, ban se ve ra nhung phuong cach de daI duoc muc
IIeu a y. Sau do ba n IIe p Iu c xem xe I, Ihay d I, IIen ke I su kIe n, so
sa nh gIu a ca c phuong pha p, Ia I nguo c Ia I va n de va muo ng Iuo ng
Irong da u Iruo c khI Iu a cho n m I hay haI con duo ng de dI.
Thu haI, ba n IIe p Iu c b sung nhu ng phuong huo ng do , su a
soan IhaI chu dao, xem dI xeI IaI, ve IaI moI Ihu nhu ve ban d,
ghI chu ban d voI nhung ch co bay nguy hIem va dIem nho
nhung co Ihe gay saI Ia m nghIem Iro ng d ng Iho I ghI chu ca pha n
Ihuo ng co Ihe da I duo c.
Thu ba, ban kIem Ira ban d nay mI cach khach quan nhu
Ihe ban khng phaI Ia nguoI Iam ra no, danh dau IaI ca nhung
dIem yeu, gach bo hoac Iham ch Ihay dI chung.
CuI cung, khI ban da hoan IaI xong xuI moI vIec, ban baI
Iay vao vIec.
Irances HesseIbeIn cu ng ch ng va gIa dinh s ng o |ohnSIown,
PennsyIvanIa su I b n Ihe he . Ho kInh doanh Irong Inh vu c Ihng
IIn IIen Iac. Irances Iam vIec cho I chuc Iinh nguyen GIrI ScouI
IaI dIa phuong, nhung Ihuc Ie Ia ba Iam cng vIec huan Iuyen
qua n Iy cho H I d ng GIrI ScouI kha p noI Irong nuo c. KhI nguo I
Ia de nghI ba Iam IhoI dam nhan vI Ir CLO cua hI dng dIa
phuong, ba d ng y . Sau sa u nam, du ba khng n p don nhung
212 213
nguoI Ia van IIen cu Iam gIam dc dIeu hanh cua I chuc GIrI
ScouI Ioa n qu c. Ba cu ng ch ng chuye n de n s ng o New York va
IIen hanh caI I IaI Ioan b GIrI ScouI, van dung IaI IaI ca nhung
gi da Ihu Iuo m duo c Iren con duo ng su nghIe p cu a minh.
HesseIbeIn cho bIe I, Truo c IIen, chu ng II pha I IrIe n he Ih ng
hoa ch dInh cu a I chu c Irong do da m ba o Ia b pha n ke hoa ch
va qua n Iy Ia m I. He Ih ng hoa ch dInh chung na y a p du ng chung
cho Ioa n b 33S h I d ng GIrI ScouIs Ia I ca c dIa phuong va Irung
uong. Chu ng II pha I IrIe n m I chuong Irinh hoa ch dInh chuyen
kha o nha m Ia n du ng he I kha nang cu a 600.000 Iinh nguye n vIen
nguoI Iruong Ihanh nham IrIen khaI nhIem vu cua chung II Ia
gIu p do ca c c be Io n Ien va da I duo c Iha nh cng cao nha I. GIo
day, I chu c chu ng II ca m Iha y minh da da I de n su Ih ng nha I
va gan keI hon bao gIo heI.
Ba cho bIe I Ihem, TI ca m Iha y ca n pha I co m I he Ih ng hoa ch
dInh ro ra ng Irong do Ihe hIe n vaI Iro va su kha c bIe I gIu a nhu ng
nguo I Iinh nguye n, nhu ng nhan vIen chnh Ihu c va nguo I hoa ch
dInh chnh sa ch. M I he Ih ng da m ba o Ia du Irong m I nho m
nho na o do xa y ra vIe c gi m I yeu ca u, xu huo ng Ihi nhu ng
nguoI hoach dInh chnh sach phaI nam duoc va bIeI phaI xu Iy
ra sao. Chung II co ba IrIeu Ihanh vIen, chung II Ihuc su Iang
nghe ca c c be va phu huynh va Iun d ng na o suy ngh de co
Ihe gIup cac be gaI cho du chung o dau. Khau hIeu cua chung
II Ia, Chung II co de nghI hap dan danh cho cac ban nhung
nguoc IaI ban cung phaI gIup do chung II. Chung II In Irong
van hoa va gIa IrI cua cac ban, va neu ban mo cun s Iay cua
chu ng II Ihi du ba n co Ihu c ve m I dan I c IhIe u s na o do , v
du nhu Navajo, ba n va n co Ien Irong do .
Ba no I IIe p, TI ngh Ia chu ng II co nhu ng nhan vIen I I nha I
o kha p noI. Ho Ia m vIe c ra I I I va nhIe m vu cu a II Ia IIe p Iu c mo
r ng, Iang cuo ng su Iu do va Ia m hoa I d ng I chu c. TI khng
Ihch do ng khung mo I nguo I va o m I nhIe m vu nha I dInh. Mo I
nguo I Irong I chu c de u Irong m I vo ng Iro n na o do . Nhu ng vo ng
Iron nay raI IInh hoaI. Neu II Ia Iam, Ihi quanh II co bay vong
Iro n kha c va vo ng Iro n ke IIe p se Ia nho m ca c gIa m d c, IIe p Iu c
Ia Iruo ng nho m, v.v. Se khng co aI dI chuye n Ien hay xu ng ma
Ioan b se cung dI chuyen. DI voI nhung nguoI quen voI cach
Ia m vIe c Iheo ca p ba c Ihi hinh Ihu c hoa I d ng na y hoI ra c r I khI
pha I Ihch nghI vo I ca ch Ia m IInh hoa I va nang d ng nhu o day,
nhung II ngh ca ch na y ra I hIe u qua . Chu ng II IIe p Iu c a p du ng
cho cac nhom vong ngoaI dang phaI IrIen.
Nhung dIeu II dep nhaI ma cac c gaI nhan duoc Ia ho co
Ihe nhin vao chuong Irinh nay va bIeI duoc ho dang o dau.
D nhIen Ia khI Ihuc hIen ke hoach Ihi khng phaI Iuc nao du
doa n cu a ba n cu ng chnh xa c. Nhung Iheo Io I CarIos CasIeneda
Ihi, DIem khac bIeI co ban gIua mI nguoI binh Ihuong va mI
chIe n bInh Ia chIe n bInh cho ra ng mo I vIe c Ia Ihu Iha ch Irong khI
nguo I binh Ihuo ng cha p nha n hoa c may ma n hoa c IaI uong.
Tru phI ban san sang chap nhan ruI ro, ban se khng bao gIo
phaI roI vao Iinh hung bI uc che den Ie IIeI va khng Iam duoc
vIe c gi ngay ca khI ba n co kha nang. SaI Ia m, so sua I Ia ca n IhIe I
de ba n bIe n Ia m nhin cu a minh Iha nh hIe n Ihu c va Ia nhu ng buo c
dI can IhIeI de Ihanh cng.
214 215
T NG HO P
CuI cung, Ianh dao keI hop IaI ca cac pham chaI de Ihe hIen
ba n Ihan nha m Ia nh da o m I ca ch hIe u qua .
Con nI Ihuo ng sa ng Ia o m I ca ch ra I Iu nhIen vi Ihe nguo I Io n
cung co kha nang nay. TIeu IhuyeI gIa CarIos IuenIes cho rang,
TI Ihuc su cho rang suc Ire Ia nhung gi ban gaI haI Iu IuI Iac
cua minh. KhI ban con Ire, Ihuc ra ban gIa va ngc nghech Iam.
Nhu ng nguo I Ire nha I ma II Iu ng ga p Irong do I Ia LuIs BunIeI
nguoI san xuaI ra nhung b phIm khI da 6080 IuI va ArIhur
RubInsIeIn, nguo I Iro Iha nh IhIen Ia I khI va o Iu I 80, ng na y co
Ihe nha c ngo n Iay Ien va go xu ng da n chnh xa c nhu BeeIhoven
va ChopIn mun. PabIo PIcasso ve ra nhung Iac pham goI Iinh
va day cam xuc o IuI 80. Day Ia nhung nguoI co duoc IuI Ire.
Ho da maI 80 nam de co duoc IuI Ire.
TI ngh ra ng y cu a IuenIes Ia khI co n Ire chu ng Ia phu Ihu c
va o ba n cu ng Iu a, gIa dinh, a p Iu c xa h I nen chu ng Ia khng bIe I
minh Ihu c su Ia aI. Chu ng Ia Ia c Io ng gIu a da m dng, chu ng Ia
ga n ke I vo I nhu ng chua n mu c chung va bI saI khIe n bo I mI Iruo ng.
Chu ng Ia da nh ma I kha nang sa ng Ia o, vi sa ng Ia o Ia sa n pha m
cu a ca nhan aI do chu khng Ihe Ia cu a nguyen m I c ng d ng.
Nhung nhu ng nguo I Ia nh da o Ihi ho Iu chu , Ia y Ia I su sa ng Ia o
cua minh va IIep Iuc phaI IrIen. Chung Ia Ihuong suy ngh ve su
phaI IrIen Iheo s Iuong Ia cao va nang bao nhIeu. KhI co Ihe
chu ng Ia khng Io n nu a, chu ng Ia cu ng ngh Ia da u o c chu ng Ia
cu ng Ihe . Nhung khI II Iro chuye n cu ng nhu ng nguo I Ia nh da o
Ihi ho cho Iha y Ia kha nang Ir Iue va ca m xu c cu a chu ng Ia khng
pha I ngu ng Ia I khI Ia Io n va cu ng khng nen ngu ng Iu pha I IrIe n.
La nh da o kha c nhu ng nguo I Ihuo ng o ch ho khng bao gIo ngu ng
hoc hoI kIen Ihuc va Ihu Iuom kInh nghIem. Vi vay, gIng nhu
Ihe gIo I cu a ho , Ihe gIo I do cu ng vo I Ia m hIe u bIe I, nga y ca ng mo
rng va phuc Iap hon.
Tu duy bIe n chu ng, m I hinh Ihu c bIe n d I du a Iren phuong
pha p d I Ihoa I SocraIes Ia m I Irong bIe n pha p do . Phuong pha p
na y cho Ia hIe n Ihu c Ihay d I chu khng du ng yen va vi Ihe pha I
Iim ra m I IIen he gIu a ca c y Iuo ng kha c nhau de Ia co Ihe I ng
ho p Ia I duo c. Ta co Ihe coI nha n Ihu c va quan dIe m Ia haI IIe ng
ke n kha c nhau va qua Irinh I ng ho p gIu p haI IIe ng ke n na y
ho a ho p.
Irances HesseIbeIn Ihe hIen kha nang Ing hop khI ba m Ia
qua Irinh Ia m vIe c Ia I GIrI ScouIs. Truo c IIen, ba n xa c dInh se I
chu c cng vIe c cu a minh nhu Ihe na o, kha nang qua n Iy Iho I gIan,
Irach nhIem cua ban Ia gi. Thu haI, ban phaI bIeI cach dan daI
chu khng phaI kim nen nguoI khac. Thu ba, phaI bIeI ro minh
Ia aI, hIe u ro su me nh cu a minh va ho a ho p nguyen Ia c cu a minh
vo I cu a I chu c. Thu Iu, Ihng qua ha nh d ng va ca ch cu xu cu a
minh, ban phaI Ihe hIen duoc muc IIeu ma ban Ihan va nhung
nguo I kha c nen Ia m. Thu nam, ba n ca n Iha Io ng co Ihe va mo
rng Iam hoaI dng de nguoI khac co Ihe Iam vIec cung ban ma
van dung heI IIem nang cua ho. Neu ban IIn vao nhom cua ban,
ban phaI IIn vao nhung con nguoI Irong nhom va kha nang cua
rIeng ho. D nhIen ban yeu cau ho raI cao, nhung nhung yeu cau
do phaI nhaI quan.
|ohn ScuIIey nhan Ihay kha nang Ing hop Ia dIem khac bIeI
gIu a qua n Iy va Ia nh da o nhu sau, Nguo I Ia Ihuo ng Ia m Ia n Ia nh
dao voI nhung Ihu khac dac bIeI Ia voI quan Iy. Nhung quan Iy
ch doI hoI mI IoaI nhIeu ky nang khac nhau. Va nhu II nhan
Iha y Ihi Ia nh da o g m ca Ia m nhin, y Iuo ng, phuong huo ng va
216 217
huo ng de n vIe c Iruye n ca m hu ng de nguo I kha c dI du ng mu c IIeu
chu khng ch Ia da m ba o cng vIe c ha ng nga y nhu qua n Iy
NguoI Ia khng Ihe Iam Ianh dao neu ho khng bIeI dung den
kha nang cua nhung nguoI khac Iam don bay Ban phaI co kha
nang Iruyen cam hung cho nguoI khac Iam vIec chu khng ch
don Ihuan ngI va Iheo doI ho Iam voI ban IIeI ke cng vIec. Do
Ia qua n Iy chu khng pha I Ia nh da o.
Cu u quan chu c cu a VIe n Quan he C ng d ng (InsIIIuIe oI PubIIc
AIIaIrs) HuberI H. Humphrey, RoberI Terry dInh ngha Ianh dao
Ia su rang buc co ban va sau sac voI Ihe gIoI va Ihan phan con
nguo I.
De mInh ho a cho m I ra ng bu c do , Roger GouId cho bIe I, M I
khI ban co Iam nhin va ban da Ihu nghIem nhIeu Ian ngha Ia
ba n dang Ieo Ien Iung co p r I da y. Ba n ga n nhu khng Ihe ngu ng
vaI Iro Ia nh da o cu a minh Ia I bo I vi ne u Ia m Ihe Ihi ba n da khng
Irung Ihuc voI chnh ban.
BeIIy IrIedan dng Iinh voI phaI bIeu Iren va noI Ihem, KhI
II nha n ra nhu ca u na o do , II se cu ng mo I nguo I Ihu c hIe n no .
Tn ch cua II Ia Ban co Irach nhIem phaI Iam.
Du Inh vuc hoaI dng cua ho Ia gi Ihi nhung nguoI Ianh dao
na y ga n gI ng nhu nguo I dIe u ph I vIen chu khng pha I Ia nguo I
hoaI dng rIeng Ie.
RoberI Dockson no I Ihem, La nh da o da n duo ng cho nguo I
kha c, anh Ia khng e p bu c ho , anh Ia d I xu vo I ho cng ba ng
NhIeu nguoI cho rang Irach nhIem duy nhaI cua chung Ia Ia dI
voI c dng cua cng Iy. TI IIn Ia minh phaI co Irach nhIem voI
c dng, nhung chu ng Ia cu ng pha I co Ira ch nhIe m vo I nhan vIen,
kha ch ha ng va cng d ng no I chung. Ne u m I doanh nghIe p Iu
nhan khng hIe u duo c Ia minh co n co Ira ch nhIe m vo I c ng d ng
Ihi khng n.
RIchard SchuberI, cu u gIa m d c I chu c H I Chu Iha p do cu ng
cho rang mI quan he voI nguoI khac raI quan Irong. ng noI,
Ba n co Iro Iha nh Ia nh da o Iha nh cng hay khng phu Ihu c va o
ca ch ba n Ihu hu I va Ia o d ng Iu c cho nguo I kha c. Tren he I Ia a p
du ng Nguyen Ta c Va ng. Cho du do Ia nguo I Ia m Ihue, kha ch ha ng
hay m I pho chu IIch Ihi nguo I Ia nh da o cu ng pha I d I xu vo I ho
ca ch ma minh mu n duo c d I xu . Chn muoI sa u pha n Iram Irong
s nguo I Iinh nguye n Ia I nhu ng noI xa y ra Iha m ho a Ia Iinh nguye n
vIen. Neu chung Ia khng Ihu huI duoc dung nguoI va khch Ie
ho, chung Ia khng Ihe nao Iam duoc nhu Ihe. KhaI nIem nay
qua quan Irong nen II se IIep Iuc Iam ro Irong chuong 8, Thu
phuc nguoI khac dung ve pha ban.
Lanh dao nao IIn Iuong vao dng nghIep cua minh Ihi nguoc
IaI dng nghIep se IIn Iuong vao ho. Ro rang Ia su IIn Iuong do
khng Ihe e p bu c duo c ma pha I Ia Iu nguye n. La nh da o ma khng
chIa se duoc su IIn Iuong Ihi chang co ngha Iy gi. Su IIn Iuong
nam dau do gIua ranh gIoI cua duc IIn va nghI ngo. Lanh dao
Iun Iun IIn vao vao ban Ihan ho, kha nang, dng nghIep va IIn
va o m I quan Iam chung cu a ho . Nhung ho cu ng du h nghI de
daI ra van de, Ihach Ihuc, kIem Ira ky, de rI IIep Iuc IIen Ien.
Cu ng Iheo ca ch na y, nguo I na o dI Iheo ho cu ng pha I IIn va o nguo I
Ianh dao, IIn vao ban Ihan ho, va IIn vao suc manh khI ho keI
ho p Ia I ma va n du Io ng Iu IIn de ca I va n, Iha ch Ihu c, kIe m Ira ky
cang. NhIem vu hang dau cua nguoI dung dau Ia Iim cach can
bang gIua nIem IIn va ngo vuc va duy Iri nIem IIn chung do.
Tam nhin, cam hung, Ihau hIeu, dang IIn Ia bIeu hIen cua mI
218 219
nhan cach va Iuong IrI cua mI Ianh dao. VIen cuu hIeu Iruong
da I ho c AIIred GoIIschaIk cho bIe I, D I vo I nguo I Ia nh da o, nhan
ca ch ra I quan Iro ng, Ia ne n Ia ng cho mo I Ihu kha c. Nhu ng pha m
chaI khac se bao gm kha nang Iao nIem IIn, nhung pham chaI
kInh doanh, kha nang Iuo ng Iuo ng, kIen dInh Ihu c hIe n mu c IIeu
Nhan ca ch, su be n b, va kha nang Iuo ng Iuo ng Ia nhu ng nhan
I khng Ihe IhIe u de Ia m Ia nh da o.
Co m I cau ca ch ngn cu a IreIand ra I phu ho p o day Ia , Ba n
pha I Iu minh Io n Ien chu du ng du a va o cha ng cho du ho co Ia
aI dI nua.
Ta I ca nhu ng nguo I Ia nh da o de u Iu minh xay du ng cu c s ng,
mI Iruo ng ho Ia m vIe c va s ng. M I nguo I khng ch Ia dIe n vIen,
ma co n Iu soa n kIch ba n, vu a du ng bu a, vu a du ng de va m I nguo I
co a nh huo ng ca ng Iu c Io n hon Iheo ca ch rIeng cu a minh.
th hi n ba n thn, y la nh ng b c tr tha nh nha
la nh a o:
1. Suy ngam ve qua khu de Iim ra duoc gIaI phap cho hIen IaI.
2. GIaI phap gIup Ia nhan ra Iam nhin.
3. Tam nhin Iao ra quan dIem.
4. Quan dIe m gIu p Ia Iim ra ca ch kIe m Ira va do Iuo ng kha nang.
S. KIe m Ira va do Iuo ng kha nang gIu p ba n co duo c kha I vo ng.
6. KhaI vong gIup ban Iam chu Iu Iuong.
7. Lam chu Iu Iuong gIup ban Iim ra Iu duy chIen Iuoc.
8. Tu duy chIe n Iuo c gIu p ba n Ihe hIe n ba n Ihan da y du va chan
Ihuc nhaI.
9. Tng hop cua vIec Ihe hIen ban Ihan chan Ihuc nhaI = Ianh
da o
Truo c IIen Ia nh da o pha I Ia ba n Ihan nguo I do Ia Ia nh da o, sau
do ho mo I Ihu c hIe n cng vIe c Ia nh da o. Cho du ho Ia m gi Ihi ho
cung Ihe hIen con nguoI Ihuc su cua ho. Vi Ihe chuong IIep Iheo
Irong cau chuye n cu a chu ng Ia Ia chuong Vuo I qua nghIch
ca nh.
220 221
7
Vt qua nghch canh
Neu ban mun thuc su hieu dieu g, hay c gng thu thay di no.
KURT LLW!N
Theo dInh ngha, Ia nh da o Ia nhu ng nha d I mo I. Ho Ia m nhu ng
vIec ma chua aI hoac khng aI Iam. Ho Iam nhung Ihu Iruoc khI
nguo I kha c kIp ngh ra. Ho Ihu c hIe n nhu ng dIe u mo I me . Ho bIe n
d I ca I cu Iha nh mo I. Ho ho c ho I Iu qua khu , s ng Irong hIe n Ia I
va Irng cho ve Iuong IaI. M I nha Ia nh da o Ihu c hIe n nhu ng dIe u
mo I me kha c nhau Iheo ca ch cu a rIeng minh. Nhu II da Iuu y Iu
Iruo c, de Ia m duo c dIe u na y, Ia nh da o pha I Ia nhu ng nguo I Iu
duy van dung ca haI yeu I Ia Iruc gIac va Iy Ir. Ho Ia nguoI vua
co Iru c gIa c, kha nang I ng ho p va Iam h n nghe s. Theo nhu
ba I Iho cu a WaIIace SIevens, Ia nh da o pha I Ia nguo I d I mu
sombrero, ngha Ia nguo I co Iu duy Ihoa ng chu khng nen Iu nh I
minh Iheo m I I I suy ngh Ihng Ihuo ng.
RoberI Addboud Iung bI sa IhaI Iu mI vI Ir raI cao IaI ngan
hang ChIcago. Sau do ng Iam vIec cho Armand Hammer va IaI
bI sa IhaI. TIep do, ng chuyen den Texas va Iro Ihanh CLO cua
222 223
HA NH 1iiNH 1iO 1HA NH NHA LA NH LA O VUO 1 UA NGHiCH CA NH
Ngan ha ng De nha I Qu c gIa (IIrsI NaIIonaI Bankcorp). KhI nguo I
khac hoI ng b quyeI de Ihanh cng nhu Ihe sau nhIeu Ian IhaI
baI Ia gi, ng Irch Iu mI cau chuyen cua chuong Irinh Iruyen
hinh The Andy Griffith Show nhu sau: Barney, vIen phu Ia hoI
Andy Ia m Ihe na o de Iha nh cng duo c. Andy Ira Io I Iha nh cng
co Ie co duo c nho kInh nghIe m. Barney ho I Ia I Ihe kInh nghIe m
anh Iay Iu dau. Andy Ira IoI, La khI anh bI da vang vaI Ian. RI
cuc sau khI Ira IoI chuyen nay, Abboud nhun vaI va noI, TI
cung Ihe, cung Iung bI da vang vaI Ian.
Abboud hoc hoI Iu IhaI baI cua ban Ihan chu khng bI IhaI
baI do ha guc, don gIan Ia ng khng chap nhan IhaI baI mI
cach don gIan nhu vay. ng suy ngam ve IhaI baI, hIeu Ihau dao
nguyen nhan IaI sao va Iu ruI ra kInh nghIem Iu nhung IhaI baI
do. Lanh dao hoc hoI ngay khI ho baI Iay vao gIaI quyeI van de,
ngay IaI noI co Ihu Ihach, ngay IaI noI co nhIem vu nao do ma
chua aI Iap Irinh, va IaI cng vIec ma chua co aI Iung Iam. V du
nhu, vo I Iinh hu ng Ia Ia m ca ch na o de cu u m I ngan ha ng kho I
bo vuc pha san, ban Iam nhu Ihe nao7 Hay baI Iay vao vIec va
ba n se bIe I ca ch. Trong n Iu c de Ihoa I kho I kho khan, ba n se Iu
Iu Ia n ra huo ng dI. Trong chuong na y, da s de ca p de n hIe u qua
Iu vIe c ho c ho I, ru I kInh nghIe m Iu Irong kho khan nghIch ca nh.
Nhung ba n Ihan II Ihi ngh khng ha n nhu Ihe . TI ngh ca ch
ho c ho I duo c ca c nha Ia nh da o Ihu c su a p du ng chnh Ia ho c Iu
nhung Iinh hung baI ngo.
Sydney PoIIack ke vo I II ca ch ng ru I ra ba I ho c Iu kInh nghIe m
cu a ba n Ihan nhu sau, La n da u IIen Ia m da o dIe n, II g ng minh
cu xu nhu m I da o dIe n Ihu IhIe I. Lu c do Ihu Iha I II ch bIe I m I
dIeu duy nhaI Ia minh chang he bIeI gi ve cng vIec dao dIen ca.
TI nho de n nhu ng da o dIe n ma II Iu ng Ia m chung, Iha m ch II
co n c ga ng an ma c nhu m I da o dIe n, v du nhu II ma c m I b
quan ao ngoaI IroI nhu cac dao dIen khac. TI khng dung den
khan bao ve quan dau gI de khoI bI chan Ihuong hay daI IoaI
nhu ng Ihu Iuong Iu nhu Ihe . Ne u Iu c do quanh do phIm Iruo ng
co ca I Ioa pho ng Ihanh na o, cha c II se ch p Ia p no .
GIo day, PoIIack da xay du ng nen ca m I Ihe gIo I m I khI ng
Iam mI cun phIm nao do, ca Iren man anh Ian ngoaI cuc doI.
ng cho bIe I, M I khI Ia m phIm, II co khoa ng m I de n haI Iram
nguo I cu ng c ng Ia c. M I s Ia ky su, m I s Ia dIe n vIen, m I s
Ia nghe nhan va s kha c ch Ia Iao d ng Ihng Ihuo ng. M I pha n
cua vIec Ianh dao khng phaI Ia ban xay dung nen nhung Iinh
hung de cac ca nhan ganh dua voI nhau. DIeu ky Ia Ia, neu ban
cang san sang de moI nguoI nhap cuc Ihi ban cang khng phaI
ch bao ho dIeu gi nhIeu. MI de doa bI bo roI ch khIen cho ho
cang cam Ihay kho chIu va vi vay, mau Ihuan baI dau Iu day.
PoIIack ke IIe p ve m I chuye n ng da ho c ho I duo c va cho ra ng
baI hoc nay Ihuc su dong mI vaI Iro quan Irong. ng noI, TI
ngh ra ng co nhu ng dIe u m Ia ve Ia nh da o Irong ca c cu c pho ng
van Iu Iruoc IoI gIo Ihuc ra cung chua han Ia dIeu Ihu vI hoac
kho khan nha I. Nhu ng kho khan Ihu c su da ng sau mo I Ia kho
nhan bIeI duoc. Chung II bIeI Ia cac ban phaI Ihe hIen Irach
nhIem, phaI khch Ie nguoI khac sang Iao va nam Iay co hI. TI
ngh Ia o m I kha ca nh na o do , nghe Ihua I Ia nh da o khng kha c
gi Iam so voI nhung nganh nghe IhuaI sang Iao khac vi no Ia keI
qua Iu nhung gIay phuI xuaI Ihan.
O m I ca p d na o do , ho c Ia nh da o ngha Ia ho c de qua n Iy su
Ihay d I. Nhu chu ng Ia bIe I, Ia nh da o a p t (Iheo ngha Ich cu c
nhaI cua Iu nay) IrIeI Iy cua ho Ien I chuc de Iao ra hoac Iam
moI IaI van hoa cua cng Iy. KhI do I chuc se van hanh va IrIen
224 225
khaI su me nh cu a no . Lu c na y, van ho a I chu c do ng vaI Iro d c
Ia p hoa n Ioa n va Iro Iha nh nguyen nhan chu khng pha I Ia ke I
qua nu a. Cho Io I Iu c na y, ne u Ia nh da o khng IIe p Iu c ca I IIe n,
dIe u chnh, Ihch nghI vo I nhu ng Ihay d I Iu mI Iruo ng ben ngoa I,
Iruoc sau gi I chuc nay cung se bI ngung Ire.
No I ca ch kha c, m I Irong nhu ng kha nang Iro I phu quan Iro ng
cu a m I Ia nh da o Ia kha nang su du ng kInh nghIe m cu a chnh
minh de ap dung Irong mI Iruong Iam vIec. Truoc khI Ia Ing
Ih ng, nguo I Ia m Ia Teddy RooseveII Ia m I anh he . Anh ho
cu a Teddy, IrankIIn D. RooseveII Iu ng bI WaIIer LIppman sa Iha I
vi WaIIer coI IDR Ia Ien dIen chu vung nng Ihn nhung IaI co
Iham vo ng Iro Iha nh I ng Ih ng. HaI anh em nha RooseveII gIo
day duo c coI Ia haI Irong s nhu ng I ng Ih ng v da I nha I Iu Iruo c
Io I nay cu a Hoa Ky . D I vo I nhu ng nha Ia nh da o Ihu c su , qua
Irinh Ihu nghIe m va chu ng mInh kha nang cu a minh Ihe hIe n cu ng
mI Iuc khI ho hanh dng.
Trong cu n L i ng c do ng (The AscenI oI Man), |acob
BronowskI vIeI, Chung Ia phaI hIeu mI dIeu Ia Ia ch co Ihe co
duo c Ihe gIo I na y ba ng ha nh d ng chu khng pha I ba ng suy
ngh D ng Iu c ma nh me nha I Iren con duo ng vuo I Iha c ghe nh
cu a m I nguo I Ia nIe m vuI Irong qua Irinh Ihe hIe n con nguo I Ihu c
cua chnh minh. Anh Ia yeu Ihch nhung cng vIec ma minh Iam
II, va mI khI hoan Ihanh cng vIec cua minh Ihi anh IaI cang
mu n da I duo c m I ke I qua I I hon.
Nguo I Ia nh da o ca ng Iu c ca ng c ga ng Ia m vIe c I I hon chu
khng bao gIo Iho a ma n vo I dIe u minh da da I duo c. AechyIus pha I
bIeu rang ch sau khI kInh qua dau Ihuong va chIem nghIem, Ia
mo I co duo c su Ihng Iha I. La nh da o Ihu a hIe u hon ba I ky aI kha c
Ia nhu ng va n de kho khan co ba n Irong cu c s ng khng Ihe na o
gIaI quyeI heI duoc nhung ho van c heI suc va IIen Iuc ho hoI.
Nhung nguoI Ianh dao hoc Irong qua Irinh hanh dng va ruI
Ia baI hoc kInh nghIem Iu nhung Iro ngaI Irong qua Irinh do.
Cung nhu IhoI IIeI, kh hau Iam Ihay dI hinh dang cua nuI dI,
qua kho khan Ihu Ihach moI ren gIua nen nguoI Ianh dao Ihuc
su . Ba I ho c can ba n ma nha Ia nh da o co duo c Ia Iu nhu ng ng
chu kho Inh, IhIe u Ia m nhin va da o du c Irong vI Ir Ia nh da o, Iu
nhu ng ng chu khng co kha nang kIe m soa I duo c Iinh hinh cu ng
voI nhung saI Iam cua rIeng ho.
RIchard Ierry, d ng sa ng Ia p vIen cu a Korn,Ierry InIernaIIonaI
Ihuc ve Iruong phaI goI Ia nemnguoIIavaoIrongnuocvaho
sehoccachboI, cho bIeI nhu sau, Ban khng Ihe nao dao Iao
ra nha Ia nh da o. V du , Ia m sao de da y cho nguo I Ia ca ch ra quye I
dInh7 Ba n ch co Ihe Ia m Ia pha I IrIe n Ia I nang ma ho sa n co . TI
Ia nguo I Iuye I d I IIn Iuo ng va o Io Ihu nghIe mquaIhu cIe , kInh
nghIe mIrongcngvIe c. Cu dua ho de n nha ma y, cho ho Iham
gIa va o Ihuong Iruo ng, gu I ho de n cng Ia c o Nha I Ba n va chau
u. Hay huan Iuyen ho bang nhung nhIem vu cu Ihe Ihuc Ie.
|Im Burke va Horace DeeIs noI raI ngan gon. Theo |Im Burke
Ihi, cang IraI qua nhIeu kInh nghIem va Ihu Ihach, ban cang co
kha nang Iro Ihanh nguoI Ianh dao gIoI. Con DeeIs khI noI ve
cng vIec gIam dc dIeu hanh IaI HIep hI Nhung nguoI ve huu
My (AmerIcan AssocIaIIon oI ReIIred Persons AARP) nhu sau,
Cng vIe c ra I kho khan va II cuo c nguo I Ia Ia ch co Ihe Ihu c su
ho c duo c khI ba I Iay va o ha nh d ng. Ba n khng Ihe ch do c sa ch
vo r I sau do ha nh d ng duo c. Pho ng Ih nghIe m duy nha I Ia Ihu
nghIe m Iren Ihu c Ie .
226 227
KhI II Iro chuyen voI Barbara Corday, ba ke II nghe cach ba
vuoI qua kho khan qua mI baI hoc nhu sau, KhI TrISIar va
CoIumbIa sa p nha p, ho nha n ra ra ng minh co de n haI gIa m d c
Iruyen hinh vi vay mI Irong haI nguoI phaI ra dI. Hoa ra nguoI
do pha I Ia II. Trong su I haI muoI Iam nam, day Ia ba Iha ng da I
nhaI cuc doI vi Irong IhoI gIan do II khng Iam vIec gi ca. Day
Ihu c su Ia m I kInh nghIe m ho c ho I, m I khoa ng Iho I gIan de II
chIem nghIem va Ihay dI. Sau do, II ngh Ia minh da san sang
IaI IIep Iuc chIen dau TI ngh Ia buI sang Ihuc gIac va Ihay
minh cang Ihang Ihi Ihu vI hon vIec khng Io Iang gi heI. Neu
khng Io Ia ng, cang Iha ng, coI nhu ba n da che I Da de n Iu c Ihay
d I cu c s ng hoa c cng vIe c ngay khI ba n ca m Iha y minh cha ng
co gi phaI Io ngh nua.
AIIred GoIIschaIk, hIe u Iruo ng danh du cu a m I Iruo ng da I ho c
cung Ia mI nguoI ung h Iruong phaI hoc hoI Iu kInh nghIem
Ihu c Ie . ng cho bIe I, KhI co n Ire , II Iu ng bI sa Iha I va I Ia n hoa c
Irong mI s khoa hoc, II hoc raI Ie. The rI II nhan ra rang
cho du minh co Iha I ba I Ihi Ihe gIo I cu ng cha ng he ke I Ihu c. Qua
Irinh phaI IrIen cua nha Ianh dao IIen quan raI nhIeu den kInh
nghIem ruI ra Iu nhung nghIch canh. Thuc Ie Ia kho khan hoac
se Iam ban guc nga hoac se Iam ban Ion va Iruong Ihanh hon.
NoI ve ruI ro Irong qua Irinh Ianh dao, GoIIschaIk cho bIeI,
Ngay nay Ianh dao mI I chuc co raI nhIeu ruI ro. Ban co Ihe
bI choI kham Iu pha sau hoac co nguoI se Iim cach ngang chan
ban. NgoaI ra, IoI mI Iuc nao do, Ianh dao nao cung se phaI roI
daI hoac roI buc vInh quang. Co Ihe ho bI ha be, ban guc, bI Iam
cho Ia ng nguo I dI de n khng no I nen Io I hoa c Ia m bI me I mo I de n
kIe I su c.
Theo mI nghIen cuu cua cac nha khoa hoc ve hanh vI cua
MIchaeaI LImbardo va Morgan McCaII Ia I Trung Iam ve La nh da o
Sa ng Ia o (Center for Creative Leadership), Irong cu c s ng, nghIch
ca nh va may ma n cu ng co Ia n sua I nhu nhau. Sau khI IIe n ha nh
pho ng va n khoa ng 100 ca c qua n IrI vIen du ng da u ca c cng Iy,
ho nha n ra may ma n khng pha I Ia ngoa I Ie ma Iheo quy Iua I,
va Ihuo ng nhu ng qua n IrI vIen duo c Ihang chu c Ia Iheo quy Iua I
Ihu Iu . Nhu ng su kIe n chnh a nh huo ng de n su may ru I g m
nhu ng Ia n d I vIe c, nhu ng kho khan nghIem Iro ng cu ng nhu
nhu ng dIp may ma n. Nhung kho khan noI Iren co Ihe gm IhaI
ba I, bI gIa ng ca p, bo Io nhu ng co h I Ihang chu c, cng ca n nuo c
ngoa I, ba I da u cng vIe c kInh doanh Iu Irong mo h n d n, sa p
nhap cng Iy, IIep quan va caI I I chuc va cuI cung Ia van de
chnh IrI Irong doanh nghIep.
Lombardo va McCaII keI Iuan rang hoan canh kho khan se soI
duo ng cho nhu ng nguo I na y. Ben ca nh do , ho co n ke I Iua n ra ng
nhu ng nha Ia nh da o Iha nh cng Ia nguo I Iun da I ra cau ho I va
vuo I qua nhu ng nguo I ke m Iha nh cng hon co ba n vi ho bIe I ru I
Ia Iu kInh nghIem va rang ngay Iu khI khoI nghIep, ho da hoc
ca ch Ia m quen vo I nhu ng dIe u kho khan, mo h Irong cu c s ng.
Nam 1817, nha Iho |ohn KeaIs Irong m I bu c Ihu vIe I cho
nhu ng nguo I anh IraI cu a minh ve dIe u co ba n de da I duo c Iha nh
cng Ihuc su Ia kha nang dI dIen nhung Iinh hung IIeu cuc
khI m I nguo I co kha nang d I pho vo I su ba I an, b a n, nghI ngo
ma khng ca m Iha y nho c Io ng. Co Ie Ia khng co dInh ngha ve
Ia nh da o duong Iho I co Ihe hay hon duo c nu a.
|ohn Gardner, sang Iap vIen cua Common Cause va cuu Ihu
ky HLW IIe I ke: nhu ng nguy co khu ng hoa ng dang hinh Iha nh,
228 229
quy m va Inh phu c Ia p cu a ca c I chu c, su chuyen mn ho a va
xu huo ng ch ng Ia I Ia nh da o nga y nay hay nhu ng su kha I khe cu a
do I s ng xa h I Ia nhu ng Iro nga I chu ye u d I vo I nguo I Ia nh da o.
Norman Lear cu ng cho ra ng Iro nga I Irong cu c s ng Ia nhu ng
nhan I khng Ihe IhIe u d I vo I Ia nh da o. De Iro Iha nh m I Ia nh
da o, ba n khng nhu ng pha I da n da I nguo I kha c Iheo con duo ng
du ng da n ma nhIe m vu cu a ba n co n Ia Ihuye I phu c duo c ho cho
du co chuo ng nga I gi Iren con duo ng na y dI nu a. Do co Ihe ch Ia
m I ca I cay Iren duo ng hay Iha m ch m I Io a nha che khua I Ia m
nhin, ba n de u co Ihe dI vo ng qua no . Ba n se khng bI nhu ng
nhu ng chuo ng nga I va I Iruo c ma I Ia m Iri hoa n mu c dch cu a
minh. Ha nh Irinh na o cu ng da y nhu ng hang d ng va dIa II,
nhung ca ch duy nha I ma chu ng Ia vuo I qua duo c no Ia de n ga n,
nhan dIen va vuoI qua nhung Iro ngaI do. Ban phaI Ihay duoc
du do ch Ia m I ca I cay hay Ia gi dI chang nu a Ihi Iun Iun co
ca ch de vuo I qua. NoI na o co kho ba u, ha y Iuu da u ha nh Irinh
cua ban.
Ni na o co kho ba u ha y lu d u ha nh trnh cu a ba n. DIeu nay
co ngha Ia ho c Iu nhu ng su kIe n mo I me , gay nga c nhIen, va cu ng
co ngha Ia , nhu da nha c o Iren: ho c Iu nghIch ca nh. Ha u he I
nhu ng nguo I Ia nh da o II Iha o Iua n cu ng de u d ng y vo I quan
dIe m na y.
NhIeu nguoI Irong s ho ruI ra nhung baI hoc gIa IrI Iu nhung
nguoI sep kho nhung dng IhoI cung Iu nhung nguoI sep II. Su
khac nhau gIua nguoI sep kho va sep II Ia sep II cho ban bIeI
ban khng nen Iam gi Irong cuc doI. Sep kho gIup ban ruI ra
duoc nhIeu baI hoc phuc Iap hon. Sep kho Inh se co Ihe raI soI
moI, mang den nhIeu Ihach Ihuc, co Ihe raI dang so, kIeu ngao,
Ih I va dI khI raI hay dng bong, de Ihay dI. Nhung cung
chnh ng se p do Iruye n cho ba n ca m hu ng, cho ba n huo ng dI
va dI khI con raI quan Iam den ban nua. MI v du kInh dIen Ia
ve ng Irum nganh Iruyen Ihng kho Inh, RoberI MaxweII. ng
duo c bIe I de n nhu Ia m I nguo I co Ia m nhin. Nhung sau ca I che I
b an vao nam 1991, nguoI Ia phaI hIen ra dang sau do Ihi ra
m I ke Iu a da o. Trong cu c pho ng va n Irong chuong Irinh 60 phu t,
ng Iu ng Ihu a nha n Ia I ca nhu ng Inh ca ch xa u duo c m Ia o
Iren da nh cho se p kho Ia nhu ng khuye I dIe m cu a con nguo I ng.
ng Iung sa IhaI con IraI minh vi quen khng don ng IaI san
bay rI sau do sau Ihang, Ihue IaI anh Ia de Iam vIec.
Anne BryanI ke II nghe ve mI nguoI sep kho Inh nhu sau,
TI Iam vIec cho mI phu nu II raI nguong m va II ngh Ia
Iren ca IuyeI voI. The nhung ba IaI hay vach Ia Iim sau nen da
maI raI nhIeu nhan vIen gIoI. Ba raI Ihng mInh, Ihu vI, co Iam
nhin va qua IhaI su dIeu hanh cua ba da gIup cng Iy Ihay dI
nhIeu, nhung Iam vIec voI ba Ihi qua Ihuc khng de dang chuI
nao. TI hoc duoc Iu ba raI nhIeu dIeu, ca kha canh II va xau.
TI ngh Ia neu ban manh me, ban co Ihe hoc hoI ca Iu nhung
nguoI sep kho nhung neu khng manh me Ihi se raI kho khan
cho ban.
Barbara Corday phan bIe I se p I I va se p kho Inh nhu sau, TI
ngh Ia II hoc nhIeu dIeu quan Irong Iu nhung sep II. KInh
nghIe m Ia m vIe c vo I se p I I co Ihe so sa nh nhu vIe c m I ba c phu
huynh Iu nhu Iong minh Ia: TI se khng bao gIo dI xu voI con
caI cua II nhu vay... TI Iam vIec nhIeu nam o New York cho
mI ng sep Iuc nao cung x va nhan vIen ca ve IInh Ihan va Ihe
xa c. ng na y co Ihe Io m Ia y m I nhan vIen nam, g sa I va o Iuo ng
va he I va o ma I anh Ia. R I sau do , chnh ng se p na y Ia I bo Ihem
230 231
va o phong bi Iuong cho anh cha ng kIa S0 dIa. TI nha n ra su
IhaI Ia Iam sao co Ihe co duoc mI keI qua cng vIec II hoac
Ia m sao co aI do co duo c Io ng Irung Iha nh vo I cng Iy Iu Irong
mI Iruong Iam vIec nhu vay. Vi vay, don gIan Ia II ch vIec Iam
nguoc IaI voI dIeu ng sep nay Iam... Cng su Barbara cua II va
II Iu ng Ia m cho m I nha sa n xua I ra I n I IIe ng va Ia I nang nhung
Ia I khng ha nh phu c Irong do I s ng hn nhan nen khng Ihch
dI ve nha khI heI ngay. Le d nhIen dIeu do co ngha Ia chung II
bI hanh ha phaI Iam Ihem nhIeu gIo khung khIep ngay ca vao
ban dem va cuI Iuan, ch vi ng sep cua chung II khng co aI
de quan Iam Irong cuc sng rIeng. TI hoc duoc Iu ng nay Ia
ban khng Ihe nao ap daI II sng va doI sng ca nhan cua ban
va o nhu ng nguo I Ia m vIe c cho ba n TI ngh Ia ne u Irong nga nh
nay nguoI Ia bIeI den II, Ihi nguoI nao Iung Iam vIec voI II se
IaI mun IIep Iuc Iam vIec voI II Ian nua.
Don RIIchey, cuu CLO cua Lucky SIores cho bIeI nhung nguoI
sep kho Inh Ihuc su Ia da kIem Ira gIup nIem IIn cua ban va
ba n se ho c duo c ca nhu ng dIe u ma minh khng mu n cu ng nhu
ca nhu ng dIe u ma ba n khng Ihe chIu du ng duo c. TI Iu ng sa
va o m I Iinh hu ng ma II hoa c pha I chIu du ng hoa c Im m m
IaI. Sau do II phaI xIn ngh, IIep Iuc dI hoc va baI dau cng vIec
moI o vI Ir quan Iy Iruong daI hoc. RI sau do vaI nam, ng sep
cu kIa ra dI, II va o cng Iy cu Ia m IIe p. Cu I cu ng, II da Iro Iha nh
CLO. RIIchey da Ia m cu ng nhIe u se p gIo I, nhung chnh nguo I se p
kho Inh kIa Ia I Ia nguo I co a nh huo ng quan Iro ng nha I Ien su
nghIep cua RIIchey.
Neu phaI Iam vIec voI mI ng sep khng co kha nang, nguoI
Ianh dao dang Irong qua Irinh II Iuyen se co Ihe IIen Ien pha
Iruo c.
ShIrIey HuIsIedIer cho bIeI, MI s nguoI Ian Irong sau Iham
ra I mu n Ihe gIo I bIe I de n minh chu khng mu n minh quan Iam
de n xung quanh. Nhu ng nguo I nhu Ihe ch mong cho nguo I kha c
cha y Iheo va quan Iam Io I ho ma IhI. D I vo I Ioa I nguo I na y, ch
ca n m I khu ng hoa ng, v du nhu be nh na ng hoa c m I Iinh hu ng
de doa Inh mang, hoac maI maI IaI chnh hay d vo Irong doI
sng rIeng Iu Ihi co Ihe Ihay dI dInh huong cua ho rI.
ng sep Iy Iuong dI voI mI nha Ianh dao dang Iren duong
Iruo ng Iha nh co Ie Ia m I nguo I se p I I nhung ne u nguo I se p do
va n co nhu ng Iho I xa u kha c Ihi se gIu p Ia co Ihe ho c duo c nhu ng
baI hoc phuc Iap hon, do Ia nen va khng nen Iam gi.
LrnesI HemIngway noI rang Ihe gIoI nay se pha hong IaI ca
chu ng Ia nhung Irong nhu ng ma nh vu n vo do , chu ng Ia se Iruo ng
Iha nh hon. DIe u na y ra I du ng d I Ia nh da o. Kha nang du ng da y
gIup ho Ihanh cng va Iim ra duoc huong dI cua minh.
RoberI Dockson ke cho II nghe ve Iho I dIe m ng bI sa Iha I kho I
Ngan hang My (Bank oI AmerIca), Do Ia mI Irong nhung dIeu
II dep nhaI Iung xay ra voI II vi neu ban co Ihe IIep Iuc dung
day, ban da hoc duoc raI nhIeu rI day.
MaIhIIde KrIm vuo I qua nhu ng kho khan sau xa hon va mang
Inh ca nhan hon. Nha khoa ho c va hoa I d ng n I IIe ng na y no I
voI II rang, Luc nao II cung cam Ihay minh khng gIng baI
ky aI ca.
DIeu nay khIen II IIen Iuong den WaIIenda IacIor, mI khaI
nIe m II m Ia ra I chI IIe I Irong cu n sa ch La nh a o (Leaders) va
vi vay ch xIn noI ngan gon o day. Khng Iau sau khI nghe s v
daI dI xIec Iren day KarI WaIIenda Ie cheI khI dang Ihuc hIen
nhung buoc dI raI nguy hIem Iren day, vo cua ng, vn cung Ia
232 233
mI nghe s xIec dI Iren day cho bIeI, Hang Ihang Iruoc day Iuc
nao KarI cung ngh Ia minh se Ie. Do Ia Ian dau IIen ng ay ngh
nhu va y va II ngh duo ng nhu Ia ng c ga ng Ia p Irung mo I nang
Iuo ng de dI Iren day ma khng Ie . Ne u chu ng Ia suy ngh qua
nhIeu ve vIec se IhaI baI Ihay vi ngh ve ban Ihan cng vIec do,
chu ng Ia se khng Iha nh cng.
Co ra I I nha Ia nh da o My , va Irong s nguo I ma II Iro chuye n
Ihi ca ng khng co aI, Ira I qua vu vIe c na o nhu cu c khu ng hoa ng
TyIenoI nhu |Im Burke pha I d I pho h I da u Iha p nIen 80. Do
qua Iha I Ia m I IaI ho a da co Ihe IhIeu ru I |ohnson & |ohnson,
nhung ca ba n Ihan |ohnson & |ohnson va Burke de u Ihe hIe n Ia
minh ma nh me va Ihng mInh hon bao gIo he I. Sau na y khI Burke
noI ve cuc khung hoang nay, II Ihay ro rang Ia chua bao gIo
Irong dau Burke xuaI hIen y ngh Ia minh se IhaI baI.
Nhu cac ban co Ihe nho IaI, da co nhIeu nguoI cheI do Ihuc
TyIenoI bI IIem Ihu c d c va o. TIn Iu c na y Ian r ng kha p da I nuo c
nhu con bao Iua va vIec khIen cau chuyen Iro nen Ihuong Iam
va dang so hon Ia khng aI bIeI nguoI nao Ia Ihu pham, Iy do IaI
sao ho Ia m nhu Ihe va bao nhIeu Iu I Ihu c da bI nhIe m d c. Ngay
Iap Iuc Burke dung Ien hanh dng. ng cho bIeI, TI bIeI Ia II
pha I du ng Ien ha nh d ng va II ngh Ia minh co Ihe Ia m duo c
vIec nay. Truoc day II chua Iung Ien IIvI, nhung II hIeu Iruyen
hinh va II hIe u cng chu ng. TI cho nho m d c Ia p IIe n ha nh
nghIen cu u, m I quan sa I su vIe c duo I quan dIe m cu a |ohnson &
|ohnson, m I nhin Iu quan dIe m cu a sa n pha m va m I nho m nguo I
Irong chung II se cung voI may quay va Iruyen hinh Iruc IIep
no I chuye n vo I cng chu ng. M I dem II de u mang nhu ng cu n
bang ghI hinh ve nha xem va nhan ra rang nhung nguoI kIa neu
dang quyeI dInh se xem IaI ho Irong bang hinh. Vi vay, chung
II co Ihe Iang nghe moI nguoI, gap go ho va hIeu cam xuc va
pha n u ng cu a ho .
TI Iu ng duo c hua n Iuye n Irong Inh vu c nghIen cu u IhI Iruo ng
va IIep IhI IIeu dung. TI hIeu ve Iruyen Ihng. TI Ia nguoI yeu
Ihch IIn Iu c va Iu ng Ia m vIe c vo I ma ng Iuo I Iruye n Ihng va I Ia n.
TI bIeI nhung nhan vaI chop bu cua gIoI IIn Iuc, II bIeI minh
pha I go I cho aI, no I chuye n vo I ho nhu Ihe na o. TI khng Io Ia ng
pha I xua I hIe n Iren Iruye n hinh nhung II dang c ga ng Ia m cho
ho hIeu van de va su can IhIeI phaI xu Iy chuyen nay mI cach
co Irach nhIem. TI bIeI Ia ve Iau daI, cng chung se phaI quyeI
dInh khng ch s pha n m I TyIenoI va |ohnson & |ohnson ma
co n quye I dInh ca s pha n cu a nhu ng Ioa I Ihu c kha c no I chung.
TI da o Irong can pho ng na y 12 gIo m I nga y. TI Ihu Iha p y
kIen cua moI nguoI boI vi chua aI Iung gap chuyen nhu Ihe nay
Irong doI. VIec nay Ia hoan Ioan moI me.
Con IraI II noI mI cau raI hay. No bao Ia II co mI IrIeI Iy
cu c s ng ra I ma nh me va Irong phu I ch c qua m I su kIe n, IrIe I
Iy do duo c kIe m nghIe m va Ia I ca nhu ng kInh nghIe m cu a II da
duo c va n du ng I I da Iheo m I ca ch ra I da c bIe I. NhIe u nguo I ra I
gIo I nhung Ia I ba o Ia ho khng Ihe na o Ia m nhu II duo c. KhI do ,
II ch co mI nguoI ung h va h Iro IhI. Chung II hIeu ro Ia
minh khng pha I Ia nguo I xa u va chu ng II IIn va o su cng ba ng
dch Ihuc cua xa hI, va II cung IIn Ia chung II se duoc dI xu
cng bang. KhI II quyeI dInh xuaI hIen Irong chuong Irinh 60
phu t, Iruo ng b pha n quan he d I ngoa I no I da y Ia quye I dInh Ie
haI nhaI chua co aI Irong cng Iy Iung Iam, va aI dam Iam mI
vIec nhu Ihe Ia nguoI hoan Ioan v Irach nhIem, rI ng Ia buoc
ra kho I pho ng, do ng sa m ca nh cu a Ia I.
234 235
Cach day nhIeu nam, II Iung gap MIke WaIIace Irong mI
cuc hen co bn nguoI voI nhau va khI do II gap anh Ia va nha
san xuaI cua anh Ia mI ga nhoc kho chIu nhaI ma II Iung
bIeI. WaIIace Ia uy vIen cng I quan va ng Ia cu xu dung Iheo
kIeu nhu vay. Tom IaI moI vIec Ia neu chung II Ihang Ihan va
co I mo hoa n Ioa n vo I ho , chu ng II se n. Chu ng II da ra I Iha ng
Ihan. Sau buI Iruyen hinh, chung II Ihuc hIen IIep nghIen cuu
va ke I qua nhu ng nguo I xem qua chuong Irinh na y co kha nang
se IIe p Iu c mua sa n pha m na y ga p nam Ia n nhu ng aI khng coI
chuong Irinh. TI da cu ng da Ia m duo c m I chuong Irinh
Donahue (chuong Irinh Iro chuyen Ia caI dau IIen Iren Iruyen
hinh). Thu c su Ia nha sa n xua I cu a MIke gIu p do va khch Ie chu ng
II raI nhIeu.
TI ngh Ia nhung vIec nay da co hIeu qua vi II bIeI Ia cng
Iy chung II co suc manh IuyeI voI ma Iruoc day chua su dung
den bao gIo. Chung II goI cho IaI ca cac bac s Iren daI nuoc
nay de hoI y kIen ve TyIenoI. Va chung II co moI Ihu can IhIeI
Irong nI IaI cng Iy bao gm ca suc manh IInh Ihan. Ch Irong
m I dem chu ng II cho ra ma u bao bi mo I Irong khI binh Ihuo ng
de Ia m duo c dIe u na y pha I ma I de n haI nam. Nhung dIe u quan
Iro ng nha I Ia Iruo c IIen chu ng II cng khaI vo I cng chu ng.
Chung II khng gIau gIem dIeu gi va cang Irung Ihuc cang II.
Chnh dIeu nay da gIup khang dInh IaI nIem IIn cua II Ia neu
ban Ihang Ihan Irong chuyen nay, ban se Ihanh cng.
TI sng nho Ihuc an nhanh va mI dem ch ngu khoang 3
hay 4 IIe ng d ng h , nhung duo ng nhu khng Iha y me I mo I. TI
ngh du ng Ia co Ihe II sa n xua I ra ma y Ioa I cha I ho a ho c na o do
gIup II khI phaI dI pho voI nhung van de khan cap. TI cung
ngh II sng duoc Ia nho vao vIec II hIeu Ia chung II dang dI
du ng huo ng. TI bIe I cha c Ia chu ng II dang Iren con duo ng gIa nh
IaI Ihuong hIeu va chung II da Iam duoc.
Burke xuaI hIen Iren Irang bia cua Iap ch Fortune va o Iha ng
Sau nam 1988, Irong mI baI bao ve nhung nguoI caI IIen, day
Ia mI su Iuong Ihuong xung dang danh cho ng.
Nhung nguoI Ianh dao cua chung Ia bIen dI kInh nghIem cua
ho Iro Iha nh IrI Ihu c, Iu I khn va IIe p Iheo Ia bIe n chu ng Iro Iha nh
van hoa doanh nghIep. Theo cach nay, Ioan Ihe xa hI cung se
Ihay d I. Day khng pha I Ia m I quy Irinh IogIc da ng ke hay ca n
IhIeI gi nhung day Ia dIeu duy nhaI ma chung Ia co duoc.
Lynn HarreII, m I Irong nhu ng nghe s ceIIo v da I nha I va cu u
gIang vIen cua DaI hoc Nam CaIIIornIa Iung vIeI Irong Iap ch
Ovation, Than I, ga n nhu khng Ihe na o da y cho nguo I kha c
Iro a o Ihua I duo c. Trong m I Io p ho c Ia I Iruo ng Nam CaIIIornIa,
muoI haI sInh vIen uu Iu va II IIen Iuc Iim kIem cach nao do de
dInh ngha nhu ng dIe u khng Ihe dInh ngha duo c Nhung r I
cuc Ihi IaI ca cac sInh vIen do phaI Iu minh buoc vao dan nhac
Ihuc Ie va Iim hIeu Iheo cach cua rIeng ho. Khng co gi Ihay Ihe
duo c cho phe p Ia |Irong m I da n nha c gIao huo ng]. Day chnh Ia
nguyen do IaI sao II cu phaI gam gu nhu mI con cho canh cua
danh hoI neu II cam Ihay ho bI uc che va cach Iy khoI nhung
IraI nghIem nay TI nho Ia minh cam Ihay coI mo nhu Ihe nao
khI con Ire Iruoc khI Iu khep minh vao vo c va nhung dIeu Iam
Ihuo ng chIe m Inh.
KInh nghIem cung nhu su Ihng IhaI nhu co phep Ia vay. Vi
vay, cang nhIeu phep Ia khI IraI qua ap Iuc, Ihu Ihach va nghIch
ca nh, ba n ca ng khn ngoan. Khu ng hoa ng Ia Io II Iuye n nen
nhu ng nha Ia nh da o. Ha y nhin hinh a nh cu a RudoIph GIuIIanI
Ihay d I nhu Ihe na o sau khu ng hoa ng 11.9.
236 237
Truoc vu Ian cng khung b 11.9 vao New York, GIuIIanI ch
Ia m I IhI Iruo ng dang Irong Iho I gIan cho nguo I ke nhIe m nha m
chu c, nguo I Ia bIe I de n ng vi su kha c nghIe I Ihay vi su ca m Ihng
voI nguoI khac, dng IhoI Ia su Ian vo Irong doI sng rIeng voI
nguo I vo Donna Hanover. Nhung Irong hoa n ca nh bI Ihuong,
GIuIIanI Ihe hIen ban Ihan Ia mI nha Ianh dao Ihuc su, nguoI
da co kha nang gIu p cho Iha nh ph New York hoa ng Ioa n kIa bo I
dI nI so haI va kIen cuong hon qua cach noI Ihe hIen Iam nhin
cu a minh. Sau khI To a Iha p DI su p d , ng da co ma I o hIe n
Iruo ng IIen Iu c va khng me I mo I, xu Iy nhu ng chI IIe I kha c nhau,
v du nhu gIu p ca c nhan va I n I IIe ng khng pha I co ma I Ia I hIe n
Iruo ng. ng buo c dI gIu a d ng d na I noI nhu ng Inh cu u ho a Ia
cha, Ia anh em IraI cu a aI do da hy sInh Irong vu Ia n cng khu ng
b na y. Cu ng gI ng nhu Iruo ng ho p khu ng hoa ng BIIIz nam xua
hinh Ihanh nen mI ChurchIII, vu khung b 11.9 bIen GIuIIanI
Iro Ihanh, Iheo nhu ngn ngu cua bao ch, mI ChurchIII Irong
caI mu IuoI IraI mn bong r dang den.
8
Thu phuc ngi khac
Hoi cac ban, mt ln nua hay lng nghe, mt ln nua...
Hay di theo tinh thn cua ban, va khi do,
Hay khoc len Chua hu h cho Harry,
nuoc Anh va Thanh Ceorge!
W!LL!AM SHAKLS!LARL, The Life of King Henry V
DIe u gi khIe n chu ng Ia dI Iheo u ng h m I aI do cho du nhu ng
nguo I Ia nh da o do khng he nho de n Shakespeare vIe I gIu p nhu ng
ba I dIe n van7 M I s nguo I cho ra ng nhu ng Ia nh da o do nhu co
su c hu I cu a nam cham, ngay ca ba n cu ng co Ihe co su c hu I na y.
TI Ihi khng ngh don gIa n nhu va y. Trong qua Irinh nghIen cu u,
II ga p nhIe u nguo I Ia nh da o cha ng he co kIe u su c hu I, v du nhu
pha I du ng de n nhu ng Io I hoa my . Tha I da ng ganh II Ia ho da
Iha nh cng Irong vIe c keu go I Io ng IIn va su Irung Iha nh o nhu ng
nguo I Ia m chung vo I ho . Hon nu a, Irong qua Irinh Ihu phu c Io ng
nguoI, ho co Ihe mang den nhung Ihay dI can IhIeI IaI I chuc
dng IhoI hIen Ihuc hoa Iam nhin cua minh.
Ld, anh ban II Irinh bay o dau cun sach, khng phaI Ihuc
238 239
HA NH 1iiNH 1iO 1HA NH NHA LA NH LA O 1HU lHUC NGUOi iHAC
nho m nguo I na y. La n da u IIen khI ga p anh Ia, nguo I Ia ch pha n
na n Ia anh Ia khng bIe I ca ch gIao IIe p I I. Ta I nhIen, va n de sau
xa Ihu c su Ld ga p pha I khng ch don gIa n nhu va y. The nhung
kha nang gIao IIep Ihu huI nhIeu mI quan Iam hon baI ky mI
kha nang nao khac Irong suI nhung buI Ihao Iuan ve de IaI
Ianh dao. MI s ky nang co Ihe day duoc nhung II khng chac
Ia mo I ky nang Irong gIao IIe p co Ihe da y va ho c duo c. V du nhu,
Io ng Iha u ca m vo I nguo I kha c, gI ng nhu su c Ihu hu I Ia kha
nang ma khng pha I aI cu ng co duo c. Khng pha I nha Ia nh da o
na o cu ng co duo c no , nhung Iren Ihu c Ie Ihi ra I nhIe u nhu ng nha
Ia nh da o co duo c dIe u na y. Theo Io I cu a MarIy KapIan Ihi, TI
bIe I nhu ng nguo I Ia nh da o cha ng he co duo c nhu ng Inh ca ch
na y nhung nguo I na o co Ihem duo c no Ihi se IIe n xa hon va khIe n
II phuc hon. GIorIa SIeInem Ihem vao, Trong s nhung nguoI
IuyeI voI kIa, co nhIeu nguoI chang he Ihau hIeu nguoI khac.
La qua n IrI vIen cu a CBS, Barbara Corday no I ve Io ng Iha u ca m,
Inh ca ch ba cho Ia mang da c Irung cu a pha I nu nhu sau, TI
ngh da s phu nu nhin nha n ve su c ma nh kha c vo I da n ng. TI
khng co y no I de n quye n Iu c ca nhan, da c bIe I Ia du ng quye n
Iu c do gay a nh huo ng vo I nguo I kha c. TI ca n co m I Ioa I su c
ma nh na o do gIu p ch cho cng Iy II hoa I d ng I I, nhan vIen
cu a II hoa I d ng I I... La nhu ng nguo I vo , nguo I me , con ga I Irong
gIa dinh chu ng II quan Iam cham so c nguo I kha c, va da s nhu ng
nguo I Io Ia ng cham so c cho nguo I kha c Irong cu c s ng cu a chu ng
Ia IaI Ia phu nu nen chung II IIep Iuc dam nhan vaI Iro quan
Iam Io Ia ng cho nguo I kha c, Iha m ch ngay ca khI chu ng II ra I
Ihanh cng voI cng vIec kInh doanh. DIeu nay dIen ra raI Iu
nhIen. TI Iun Iun raI vuI, Iu hao va hanh phuc vi II khng
ch bIe I Ien cu a nhu ng nhan vIen Ia m vIe c cho II, ma II co n bIe I
Ien cua chng, cua vo, cua con caI ho. TI bIeI aI dang benh va
II bIe I pha I no I chuye n gi vo I ho . Trong mI Iruo ng Ia m vIe c Ihi
dIeu nay IhaI dac bIeI dI voI II. TI ngh moI nguoI danh gIa
cao chuye n na y, va do Ia Iy do Ia I sao ho Ia m vIe c Ia I cng Iy II,
Ia I sao ho Irung Iha nh vo I cng Iy va ho Ihu c su de Iam de n cng
vIec minh dang Iam. Va II cho rang day moI chnh Ia dIeu khac
Ia cua phaI nu.
Tuy nhIen, II cung da Iro chuyen voI nhung nam Ianh dao co
duoc su Ihau cam nay. Herb AIperI cho bIeI, MI Irong nhung
b quyeI de noI chuyen voI cac nghe s Ia phaI nhay cam voI cam
gIac va nhu cau cua ho, gIup ho IhoaI maI va khIen ho Ia chnh
minh de ho co Ihe Ih I duoc su bun kh, baI binh hoac phaI
IrIen nen nhung y Iuong sang Iao.
Su Ihau cam khng ch Ia danh rIeng Irong nganh nghe IhuaI.
Cuu CLO cua Lucky SIores Don RIIchey cho rang, TI ngh mI
Irong nhu ng dIe u khch Ie Io n nha I d I vo I con nguo I chnh Ia bIe I
duo c ba n d ng Irang Iu a va da c bIe I Ia se p cu a ho khng ch bIe I
den su In IaI cua ho ben canh ma con quan Iam den vIec ho
dang Ia m va ha ng nga y co n Iham gIa cu ng ho . Do chnh Ia Ihe
hIe n su ho p Ia c va ra ng ba n dang c ga ng de ho a ho p. Ne u mu c
IIeu co dI saI duo ng, nhIe m vu cu a chu ng Ia Ia ke o no dI cho du ng
duo ng chu khng pha I Iim nguo I de d I I.
D nhIen Ia su Ihau cam khng phaI Ia yeu I duy nhaI gIup
ban Ihu phuc nguoI khac ve pha minh. Roger GouId gIaI Ihch
ve cach ma ng dung ra nhan Iay chu khng phaI Ia kIem soaI
Ira ch nhIe m nhu sau, Truo c kIa II Ihu c Ip nguo I s ng d c Ia p
va m I minh ma IhI. Nhung khI II Ia m Iruo ng b pha n dIch vu
ngoa I Iru Ia I UCLA, II Ia m vIe c Iheo ca ch nha I Ir d ng Io ng du a
vao vIec Iay y kIen moI nguoI de gIaI quyeI van de. Neu xay ra
240 241
ba I ky m I kho khan hay pha n na n na o, ngay Ia p Iu c chu ng II
xu Iy no m I ca ch co I mo . VIe c II Ia se p khng co ngha Ia II
pha I du ng ra nha n Ia y hoa c chIu Ira ch nhIe m m I minh. Mo I nguo I
cung Iam Irong mI nhom vi Ihe moI nguoI phaI cung xu Iy cac
van de voI Iu cach mI nhom.
Sydney PoIIack mIeu Ia su can IhIeI cua nguoI Ianh dao nhom
Ihu phu c duo c mo I nguo I du ng ve ben minh nhu sau, O m I Ia m
nao do, II bIeI ban van co Ihe dan daI nguoI khac hoac bang
ca ch de do a hoa c khIe n ho so ha I. Ba n co Ihe Ia m mo I nguo I pha I
vang IoI bang cach de doa ho, va Iam cho ho cam Ihay minh bI
buc phaI Iam Ihe. Ban co Ihe Iao cho ho cam gIac ho co II. Co
nhIeu hinh Ihuc Ianh dao phaI nho vao su ran de, so haI, phu
Ihu c va ca m Iha y minh co I I. M I v du dIe n hinh cho hinh Ihu c
de doa nay Ia IraI huan Iuyen Inh Ihuy quan. Nhung rac rI o
day Ia ba n Ia m ho vang Io I nhung Irong su pha n n oa n gIa n.
Neu ban mun Ihuc hIen mI phep IoaI suy cu Ihe, ban phaI su
du ng de n ra I nhIe u nhu ng phuong IIe n Iruye n da I Irung gIan kha c
nhau, nhung Ihuc Ie Ia ban da Iao ra nhIeu dIeu ngang Iro va
nhIeu he qua. Co haI pham chaI khac II ngh Ia Ich cuc hon de
Iheo u ng h m I aI do . M I Ia nIe m IIn chan Iha nh ba n da I o nguo I
Ia nh da o do . M I Ia su ch ky . Nguo I Iheo u ng h se p cu a minh
phaI IIn rang su ung h cua ho ngay IaI IhoI dIem hIen IaI Ia II
nha I. Y cu a II Ia ho pha I nha n Iha y ro ra ng Ia minh co Io I nhIe u
hon khI ho du ng ve pha ba n. Ba n khng ca n nhu ng nguo I ch
u ng h minh vi nhu ng Io I ch ho nha n duo c khI ve ben ba n. DI
khI ba n co Ihe da y cho ho m I ba I ho c, da I Ioa I nhu no I, Ne u
Ia m cu n phIm na y ba n se ho c ho I duo c nhIe u dIe u hon khI ba n
Ia m phIm kIa. Ba n c ga ng Ia m cho mo I nguo I ca m Iha y ho co
m I Io I ch gi Irong do .
NoI ve van de nay, Barbara Corday cung co caI nhin Iuong Iu
Thu phuc Iong nguoI de ho dung ve pha ban IIen quan nhIeu
den van de IInh Ihan hon Ia mI Iruong Iam vIec. TI cho rang
Ihu phu c Io ng nguo I ngha Ia khng de mo I nguo I bI roI va o Iinh
Ihe canh Iranh Iruc IIep voI nhau, mI IrIeI Iy khng ph bIen
Iam. TI khng IIn vao hIeu qua cua vIec khuyen khch nguoI Ia
canh Iranh o noI Iam vIec. TaI cng Iy cua II, II n Iuc de IoaI
bo nhu ng ma n da u da hay nhan vIen na o ca nh Iranh khng Ia nh
ma nh vo I nhau. TI khng Ihe Ia m vIe c I I Irong mI Iruo ng da y
Inh de doa nhu Ihe.
Don RIIchey, m I cu u CLO cu ng d ng y vo I dIe u na y, Tha I su ,
de Ia nh da o Iha nh cng Ihi ba n khng Ihe na o e p bu c nguo I kha c
Iam gi. Tu ban Ihan ho phaI mun va nhIeu Iuc II ngh Ia ho se
mu n ne u ho In Iro ng ca nhan du ng da u cng Iy TI cha ng
na y ra y Iuo ng Ihng mInh na o de da y cho m I aI do Iro Iha nh
Ia nh da o, nhung II bIe I Ia ba n khng Ihe na o Ia nh da o aI do Iru
phI nguo I do Ihu c su mu n Iham gIa cu ng ba n.
GIorIa SIeInem nha n Iha y Ihu phu c Io ng nguo I Ia ye u I kha c
nhau gIu a Ia nh da o ca c phong Ira o va Ia nh da o ca c doanh
nghIep, du ba Ihu nhan noI nhu Ihe Ia khng cng bang dI voI
hinh Ihu c Ia nh da o Irong doanh nghIe p. Ta co Ihe kha ng dInh
IaI dIeu nay qua phaI bIeu cua RIIchey nhu sau, Lanh dao cac
phong Ira o do I ho I Ia I Ihuye I phu c chu khng pha I ra Ie nh. O day
khng co aI Ia ch huy ca . VaI Iro na y khng I n Ia I. Ba n ch Iha nh
cng khI Ihe hIen IaI IhuyeI phuc Iao nen su IIn Iuong va gIup
moI nguoI doan keI IaI voI nhau. Phong Irao phaI do raI nhIeu
nguo I Iham gIa chu khng pha I ch Ia m I nho m. V du nhu, Iruo c
khI chu ng Ia ph bIe n cu m Iu Iu do sInh sa n, nguo I Ia Ihuo ng
du ng cu m Iu kIe m soa I dan s . Nhu Ihe Ia gay su chIa re Irong
242 243
xa hI vi dI voI nhung nguoI ngheo va mI vaI nhom chung Ic
Ihi ho ngh Ia cu m Iu na y nha m a m ch ho . Va n de o day Ia Iu
ngu chu ng Ia du ng, no nhu a m ch Ia aI do kha c se quye I dInh
chuye n na y chu khng pha I ba n Ihan ba n. Tu do sInh sa n gIu p
ba n Iha y duo c ba n chnh Ia nguo I quye I dInh mo I chuye n. Va no I
nhu Ihe Ia co Iac dng Ich cuc den su doan keI cng dng Se
cha ng co aI Ihe m Ia m Iheo dIe u II ch ba o. Khng aI ca . Ngay ca
phu Ia cua II mI nguoI qua Ihng mInh. TI ch co mI Ihu
su c ma nh duy nha I, do chnh Ia kha nang Ihuye I phu c hay khch
Ie nguoI khac.
BeIIy IrIedan cung Iham gIa Ihao Iuan ve cach Ianh dao nho
va o kha nang Ihuye I phu c chu khng pha I nho va o quye n Iu c do
dIa vI mang IaI. TI chua bao gIo phaI dau Iranh de gIanh Iay
quye n Iu c Irong cng Iy. Ch vo I kha nang Ihuye I phu c, II co Ihe
co raI nhIeu anh huong rI. TI khng can phaI Iro Ihanh chu
IIch. Gan day II co mI baI dIen van IaI mI Iruong daI hoc noI
ch co 2 Ia sInh vIen nu. Co raI nhIeu nguoI Iham du. The Ia II
noI: Co Ie hm nay II chang hIeu vi Iy do gi II den mI noI II
IhoI nhu noI nay. TI IIep Iuc doc baI dIen van Iruoc dam dng.
TI ngac nhIen Ia cac ban van chua I chuc mI nhom kIen ve
va n de na y. Ba n co Ihe hinh dung su cang Iha ng Irong can pho ng.
TI noI Ihem D nhIen, chung Ia IraI qua 8 nam Irong ba nhIem
ky cua Reagan va IuaI anh huong den Iinh Irang phan bIeI nay
va n chua hIe u Iu c nhung gIo day chu ng Ia da na m Irong Iay Lua I
H I phu c Quye n Tu do Ca nhan. Va Ihu c su ca c ba n dang o Irong
mI vI Ir raI nhay cam vi hon S0 chI ph hoc hanh cua cac ban
Ia Iu ngan sach IIen bang. Day ch Ia IoI canh bao. Cac ban hay
cho xem. Sau do II IIep Iuc baI dIen van cua minh. Duong nhu
Irong kha n pho ng xa y ra dIe u gi do . Vi Ihe , co Ihe no I Irong muo I
nam qua, II chua bao gIo chnh Ihu c qua n Iy ba I cu m I I chu c
nao nhung Ihuc ra Ihi dIeu nay cung khng can IhIeI.
Ba n cha I Iha I su cu a va n de Ia nh da o nho va o Inh Ihuye I phu c
o day Ia su IIn Iuong, IhaI ra II IIn Ia Iong IIn khng ch gIup
nguoI khac dung ve ben canh ban ma con IIep Iuc gIu ho IaI do.
Co bn yeu I ma nha Ianh dao can co nham Iao ra va duy Iri
Io ng IIn nhu sau:
1. S bn b. Cho du nhung nguoI dung dau kIa co dI maI voI
ba I ky su ba I ngo na o dI chang nu a, ho khng Ia m cho
nhung nguoI Iheo ung h ho phaI baI ngo. Luc nao ho cung
gIu duo c quan binh.
2. S nh t qua n. La nh da o ha nh d ng nhu ho no I. Nguo I ch
huy IhaI su Ihi khng co khoang cach gIua IrIeI Iy va cuc
sng Ihuc cua ho.
3. a ng tin c y. NguoI Ianh dao co maI khI can IhIeI, ho san
sang gIup do nhung nguoI dng ch khI can IhIeI.
4. Tnh chnh tr c. Nhung nguoI Ianh dao coI Irong IoI hua va
cam keI cua ho.
KhI hI du bn yeu I nay, nguoI khac se den ben ban. MI
Ia n nu a, co nhu ng dIe u khng Ihe da y duo c. Ba n ch co Ihe Iu
ho c IhI. Nhu ng nguo I nhu Ld se khng bao gIo hIe u duo c Ia m
quan Iro ng cu a nhu ng ye u I na y.
Irances ke ve cng vIec IaI I chuc GIrI ScouIs nhu sau, TI
ngh Ia II da Iun gIu Io I hu a. TI co Ihe Iruye n da I Ia I Iuong IaI,
Ia m nhin cu a I chu c va Ihe hIe n su In Iro ng d I vo I mo I nguo I.
Su Ihang Ihan voI ban Ihan va I chuc Ia dIeu Ihen chI Irong
mo I quye I dInh. Nhung Iu c na o II cu ng ham mu n Ia m sao de
mo I vIe c I I hon, I I hon nu a va c ga ng da I mu c cao nha I Irong
244 245
mo I vIe c ma chu ng II Ihu c hIe n. Chu ng II khng ha nh d ng de
Iro Ihanh nhung nha quan Iy v daI va chung II hanh dng vi
su menh cua minh. TI khng IIn vao s IroI. TI IIn vao vIec co
Ihe gIup do nguoI khac xac dInh ho co Ihe Iam gi II va sau do
khuye n khch ho ha nh d ng. Chu ng II Ia p Irung va o ca c Iha nh
vIen cua minh, cung cap dIch vu cho cac Ihanh vIen va co hI
den voI I chuc nay cung voI sau Iram ngan Ihanh vIen cua no.
Do Ia khoang IhoI gIan Ihu vI. Chung II dang chuyen Ioan b
qua Irinh hoc Iap Iu Iruong Iop sang nhung Iinh hung va van
de Ihu c Ie vi va y nhu ng Ihu go I Ia va n de gIo day Iro Iha nh m I
co hI gIup chung II Ihu nghIem Iheo nhung cach Iam moI.
La chu IIch cu a H I Chu Iha p do va o cu I Iha p nIen 80, RIchard
SchuberI dung chnh IIeng noI cua minh de Ihuc hIen mI cuc
cach manh Irong mI I chuc cu k va Iau doI nhaI IaI My. ng
cho bIeI, DIeu hanh mI I chuc nhu HI Chu Ihap do con kho
hon Ia dIeu hanh cng Iy Ihep BeIhIehem vi, Iruoc heI Ia mI
Iruong hoaI dng raI nho hep, Ihu haI chu yeu Ia ban Iam vIec
voI cac Iinh nguyen vIen va Ihu ba Ia cng vIec nay doI hoI phaI
Ia nguo I Ia nh da o Ioa n Iho I gIan. Ba n khng ch pha I qua n Iy I
chu c ma co n pha I da n da I I chu c IIe n Ien pha Iruo c. TI da ma I
ra I nhIe u Iho I gIan de hIe u duo c mI Iruo ng na y. D I vo I II, vIe c
hIeu nhung nguoI chung II phuc vu va quan dIem cua ho raI
quan Iro ng. Lu c na o Irong da u, II cu ng ghI nho ba n cha I mang
Inh Ioa n ca u cu a I chu c na y. Trong H I Chu Iha p do , co haI
dIch vu ma chu ng II pha I Ia m Ia : cu u h khI co Iha m ho a va h
Iro cho ca c gIa dinh co nguo I Irong quan d I Irong Iho I ky khu ng
hoang. NgoaI ra, chung II da Iao nen mI muc IIeu moI nua.
Chung II se khng mang minh dI Ihu nghIem cho moI Ihu Iren
do I cho Ia I ca mo I nguo I. Chu ng II se Iro Iha nh m I I chu c ca p
cu u chuye n kha n ca p va co ba n Ia chu ng II cho phe p ca c nho m
Iu quye I dInh nhu ca u cu a c ng d ng Irong Inh vu c na y. Do do ,
khI ban ngh den baI cu Ihu gi IIen quan den suc khoe va phuc
IoI Ihi van de do deu do mI nhom nao do Ihuc HI Chu Ihap
do Ihuc hIen.
GI ng nhu SIeInem va IrIedan, HesseIbeIn va SchuberI cu ng
Ia m Ia nh da o ch vo I IIe ng no I cu a minh. Ho na m ro ba I ho c du ng
ra nha n Ia y Ira ch nhIe m nhung khng kIe m soa I mo I vIe c, ho
cu ng na m ro ra ng pha I khch Ie chu khng pha I ra Ie nh ca c Iinh
nguye n vIen.
Lanh dao nho IIeng noI Ia dIeu kIen can IhIeI dI voI Ianh dao
ca c phong Ira o hay Irong ba I ky Iinh hu ng na o ma nguo I Ia nh
dao Iam vIec voI cac Iinh nguyen vIen. Nhung cung Iuc kha nang
khch Ie va Ihuye I phu c Ihng qua Io ng Iha u ca m va IIn Iuo ng co
Ihe va nen hIen dIen Irong IaI ca cac I chuc. Trong cun sach
Leadership Is an Art, Max De Pree, CLO cua Herman MIIIer noI
ve cach II nhaI de dI xu voI IaI ca moI nguoI Ia, Nhung nguoI
gIoI nhaI cua mI cng Iy cung gIng nhu cac Iinh nguyen vIen
va y. Bo I vi ho co Ihe Iim duo c nhIe u vIe c I I o nhIe u cng Iy kha c
nhau nen Iy do ho cho n m I cng Iy na o do de Ia m Ia vi nhu ng
Iy do mo h hon nhIeu so voI van de Iuong bng va vI Ir. Tinh
nguye n vIen Ia m vIe c ma khng ca n ho p d ng, ho ch ca n gIao ke o
M I quan he mang Inh gIao ke o Iu nguye n Ia o ra su Iu do Ihoa I
ma I chu khng Ia m Iha nh su cu ng nha c. M I m I quan he mang
Inh gIao ke o Iu nguye n du a Iren su Ia n Iam duo c se chIa ca c y
Iuo ng, va n de , gIa IrI, mu c IIeu va quy Irinh qua n Iy . Nhu ng Iu
nhu Iinh yeu, su a m a p Ia cha c cha n du ng ch . Nhu ng m I quan
he mang Inh gIao keo Iu nguyen... gIup dap ung nhung nhu cau
sau Iha m va Ia m cho cng vIe c mang nhIe u y ngha Iro n ve n hon.
246 247
Nha IrIe I ho c nguo I Anh, IsaIah BerIIn pha I bIe u, Con ca o bIe I
ra I nhIe u Ihu ; con nhm ch bIe I m I Ihu duy nha I. Nhu ng nguo I
Ianh dao phaI Ia keI hop cua ca cao va nhm. Ho vua Ihanh Ihuc
Irong chuyen mn, Ia m mo I vIe c nhung co Ihe ho cu ng d ng Iho I
Ia nguo I na m ro ca nhu ng dIe u co ba n hon, do co Ihe Ia m I quan
he u ng xu gIu a nguo I va nguo I. Ho co Ihe IhIe I Ia p va duy Iri m I
quan he II dep voI nhung nguoI cap duoI Irong cng Iy va ca
voI ban be ngoaI xa hI. Ho khng ch co kha nang hIeu Iam co
va muc IIeu cua I chuc ma con Iruyen daI duoc cho nguoI khac
va bIe n mu c IIeu do Iha nh hIe n Ihu c. Ho co kha nang khIe n nguo I
kha c co nIe m IIn ma khng Io I du ng nIe m IIn do . Don RIIchey cho
ra ng, Ho |nhu ng nguo I c ng su ] pha I IIn Iuo ng va o vIe c cng vIe c
ma nguo I da n da I ho Ia m. Ho cu ng pha I IIn va o dIe u ma ba n Ihan
ho dang Iam nua, va hay de cho ho bIeI Ia ban IIn vao ho. TI
Iun Iun maI Ihem mI I IhoI gIan de Irao dI voI moI nguoI
nhIeu hon dIeu ho can bIeI Ban phaI cuc ky Ihang Ihan voI ho,
khng ca n pha I Io ra Ihng mInh hay de Ihuong va ba n khng
nen ngh Ia minh co Ihe II ke o ho . DIe u na y khng co ngha ba n
phaI ngh ho Ia nhung vi IInh Iu hoac ban phaI dng y voI moI
vIec ho Iam. Nhung ban Ihan mI quan he voI ho Ihi II ngh Ia
Iun phaI dua Iren su Irung Ihuc gIua haI ben.
Cu I cu ng, kha nang khch Ie nhu ng nguo I kha c na m o haI ye u
I Iha u hIe u nhu ca u ba n Ihan va nguo I kha c, d ng Iho I Iha u hIe u
duoc mI dIeu ma HesseIbeIn goI Ia su menh cua ban Ihan. O
nhu ng nguo I Ia nh da o do Ihi nang Iu c, Ia m nhin, Iu ca ch da o du c
Ia ba yeu I In IaI gan nhu quan Irong nhu nhau. Nang Iuc, hay
co n go I Ia IrI Ihu c ne u khng co Ia m nhin va Iu ca ch da o du c ch
Ia m ra nhu ng nha ky IrI. Tu ca ch da o du c, ne u khng co Ia m nhin
va nang Iu c ch Ia o ra ke mo m ng vIe n vng. Co Ia m nhin nhung
khng co dao duc hay Ir Iue ch Iam nen nhung ke mI dan.
PeIer Drucker Iu ng ch ra ra ng mu c dch chnh cu a Ia nh da o Ia
Iao ra mI cng dng xa hI keI nI voI nhau nho vao mI muc
dch chung. T chu c va nhu ng nguo I Ia nh da o cu a ho khng Ihe
Ira nh kho I vIe c pha I d I dIe n vo I ba n cha I con nguo I do Ia Iy do
IaI sao cac gIa IrI, cam keI, su IhuyeI phuc, Iham ch ca cam xuc
ma nh me chnh Ia nhu ng ye u I co ba n Irong ba I cu m I I chu c
na o. Hon nu a, dIe u ma nguo I Ia nh da o pha I d I dIe n Ia con nguo I
chu khng pha I m I su kIe n, su vIe c cu Ihe nen Ia nh da o ma IhIe u
nhung gIa IrI, su cam keI, su IhuyeI phuc ch Ia mam mng gay
ra II ac va mI nguy ma IhI.
Da c bIe I nga y nay, Irong b I ca nh bIe n d ng, vIe c m I nha Ia nh
da o huo ng Iheo m I con duo ng ro ra ng va d ng nha I vo I nhau
ra I quan Iro ng. Ho pha I am hIe u duo c su ba I an Irong cu c s ng,
d I pho m I ca ch hIe u qua vo I hIe n Ia I d ng Iho I Iham gIa va xay
du ng nen Iuong IaI. VIe c na y do I ho I kha nang Ihe hIe n ba n Ihan,
kha nang gIaI Ihch, mo rng khng ngung ngh va khI can IhIeI
Ihi dIe u chnh su me nh cu a I chu c sao cho phu ho p vo I Iho I da I.
Da I duo c mu c IIeu khng co ngha Ia ke I Ihu c ma nho nhu ng qua
Irinh Iy Iuong do moI hinh Ihanh nen Iuong IaI.
TRUNG THUC LA lU CO BAN TAO NN NlM TlN
Theo nhu nhung IIn Iuc chung Ia doc hang ngay Iren bao ch,
mI Ihach Ihuc Ion cac nha Ianh dao ngay nay gap phaI Ia hanh
dng gIan Ian phI phap ngay cang Ian rng nhu dIch benh cua
cac Iap doan. Neu co dIeu gi pha hong nIem IIn Ihi nguyen nhan
248 249
Ia mo I nguo I co ca m gIa c nhu ng Ien Iu I du ng da u ca c cng Iy
Iap doan kIa IhIeu maI su Irung Ihuc va khng co IInh Ihan dao
du c vu ng cha c. Nhu ng da c Inh cu a su Iha u ca m va nIe m IIn khng
ch Ihe hIen o he Ihng cac quy Iac dao duc ma con Ihe hIen o
nhu ng bIe n pha p h Iro cho vIe c Ihu c IhI nhu ng quy Ia c da o du c
do Irong van ho a doanh nghIe p. Tu ra I Iau Iruo c khI ca I Ien Lnron
d ng ngha vo I su mu c ru a cu a ca c Ia p doa n, cng Iy, nhu ng
nghIen cu u ho c Ihua I ve nen m I quan he gIu a da o du c nghe
nghIe p va b I ca nh mI Iruo ng kInh doanh cho Iha y van ho a cng
Iy khng nhung bo qua su Iham Iam Irong kInh doanh ma Iham
ch co n Iuo ng Ihuo ng cho ha nh d ng do . Theo ke I qua m I nghIen
cu u kInh dIe n duo c WIIIIam IrederIck Ihu c hIe n va o Iha p nIen 80
IaI DaI hoc PIIIsburgh cho Ihay, IhaI ma maI Ia Iap doan nao co
nhu ng chua n mu c da o du c cu Ihe Ia I bI co quan IIen bang Ia y
Iam v du ve su IhIeu Irung Ihuc nhIeu hon ca nhung Iap doan
khng co he Ih ng chua n mu c da o du c do . Ly do co ba n Ia nhu ng
chuan muc do da s Ia Iap Irung vao vIec Iam cach nao de caI
IhIen bang can dI ke Ioan cng Iy. Tac gIa cua nghIen cuu Iu
Iruong DaI hoc WashIngIIon SIaIe, MarIIyn Cash MaIhews Iuu y
ra ng ba pha n Iu nhu ng quy Ia c da o du c do khng Ihe hIe n su
quan Iam dI voI mI Iruong va san pham an Ioan. MaIhews keI
Iua n m I dIe u ch Iy hon bao gIo he I Ia Nhu ng quy Ia c da o du c
nham vIec dI pho voI su vI pham IuaI Ie cua rIeng cng Iy hon
Ia vIe c cng Iy do d I pho vo I su vI pha m he Ih ng Iua I pha p cu a
quc gIa.
Theo mI nghIen cuu cua IrederIck voI Iren 200 quan Iy vung
o PIIIsburgh ve gIa IrI ca nhan cho Iha y, gIa IrI ca nhan cu a m I
nguo I dang bI nhu ca u cu a cng Iy ha n che . ng de ca p de n
m I nghIen cu u Iruo c kIa cho Iha y 70 nhu ng nguo I duo c pho ng
van Irong s 6000 nha quan Iy cam Ihay bI ap Iuc khI phaI Iuan
Iheo nhung IIeu chuan cua cng Iy va vi Ihe nen ho Ihuong Ihoa
hIep gIa IrI dao duc cua ban Ihan nhan danh cng Iy. Neu cac
nha qua n Iy kIa khng pha I chIu nhu ng a p Iu c do pha I Iuan Iheo
nhu ng quy Ia c da o du c khng ma y mInh ba ch kIa Ihi nhu ng vu
vIe c nhu WorIdCom, ImCIone va nhu ng Ia p doa n Iuong Iu se
khng bao gIo xay ra.
Su xung cap dao duc doanh nghIep nay Ia hau qua Iruc IIep
cu a I I Iu duy Iheo mu c IIeu m I Ia m I, haI Ia haI. Norman Lear
Ien a n dIe u na y nhu sau: TI ngh Ia nga y Iruo c nhu ng mI
Iruo ng a nh huo ng Io n nha I de n van ho a nhu nha Iho , Iruo ng ho c
va gIa dinh gIo day Ihay Ihe bang keI qua kInh doanh. Nhin dau
II cu ng Iha y I I suy ngh nga n ha n Irong kInh doanh bao Iru m
ne n van ho a cu a chu ng Ia. L I suy ngh do mang Inh chu da o
bo I vi bo n Ire nga y nay duo c gIa o du c Ia pha I Iu a cho n gIu a Iha ng
va baI LI Iu duy ngan han Ia can benh IhoI daI cua chung Ia.
Nhung nguoI khac dng y voI Lear va Iuu y Ihem rang neu cac
cng Iy da nh Iho I gIan de quan Iam de n cha I Iuo ng sa n pha m
nhIe u nhu Iho I gIan ho da nh cho vIe c Ia ch Iua I va mua quan chu c
Ihi keI cuc cua ho da khac.
Trong khI nhung nghIen cuu ve mI quan he gIua dao duc va
I I Iu duy mang da m Inh mu c dch doanh nghIe p va n chua dua
de n ke I Iua n gi (ha u he I Ia cho Iha y khng he co m I quan he gi),
|Im Burke ch ra ra ng da o du c doanh nghIe p va n co Ihe Ihu c hIe n
d ng ha nh cu ng vo I Io I ch doanh nghIe p. V du nhu Iruo ng ho p
|Im quan sa I duo c Ia I |ohnson & |ohnson. ng cho bIe I Ihem,
Chung Ia van co Ihe Iao nen nen van hoa Ihu huI duoc nhung
250 251
pham chaI ma ban danh gIa cao o nguoI khac. Ban goI dIeu do
Ia Ianh dao hoac Ia Iao nen mI van hoa doanh nghIep Iac quan
va Ihe hIen Iam nhin.
Don RIIchey, cuu CLO cua Lucky SIores dng y voI dIeu nay,
TI ba I da u vo I gIa Ihuye I Ia ha u he I mo I nguo I de u mu n ha nh
xu Iheo dao duc. DIeu nay coI nhu Ia IrIeI Iy Quy Tac Vang. Vi
va y, ne u ba n Ia o nen m I mI Iruo ng Ia m vIe c noI ba n khng ch
no I ve da o du c ma co n cho mo I nguo I Iha y Ia ba n Ihu c su mu n
nhu Ihe se ra I I I vi khI do , mo I nguo I se pha I co nhu ng Iu a cho n
IhIeI Ihuc vi co nguoI dang raI IIn Iuong ho, mI maI khuyen
khch anh Ia pha I Irung Ihu c nhung ma I kha c con s doanh Ihu
daI duoc phaI de chap nhan. Su IhaI khI ban Ihuc su cung ran
IoaI bo nhung hanh vI v dao duc Ia raI co IoI. V du nhu khI
chung Ia phaI hIen co aI do dang gIan Ian ve con s IoI nhuan
Ihua n, chu ng Ia se ba I anh Ia chnh Ia I cho du ng hoa c Iha chu ng
Ia coI Ia anh Ia IhIeu soI. Neu vIec nay IaI dIen, anh Ia phaI ra
dI Da o du c khng pha I Ia kIe u Iu c na o cu ng Ia c quan. Nhu Ihe
se co hIe u qua hon TI ra I may ma n Ia da Ia m vIe c cho cng Iy
nay. Trong mI quyeI dInh mI ngay, II khng bao gIo phaI Iua
chon gIua dao duc va keI qua kInh doanh.
Nhung Iheo CLO Iu c do cu a Korn,Ierry InIernaIIonaI, RIchard
Ierry, Burke, RIIchey va nhIeu nguoI khac Ihi II Iu duy khng
Iheo mu c IIeu nga n ha n va n Ia nhu ng ngoa I Ie . ng no I, Co nhIe u
CLO gIo I gIang dang dIe u ha nh ca c cng Iy My hIe u ro Ia de ca nh
Iranh Irong Iuong IaI se In kem nhung ho IaI bI mac keI Irong
Iinh hu ng kho xu . Ca ch duy nha I de gIu p ho kho I su cng kch
Ia Ia m Ihe na o do de gIa c phIe u Iang. Nguo I na o Ihu c su suy
ngh ve Iuong IaI cu a cng Iy Ia I dua cng Iy va su nghIe p cu a
minh Iro nen ruI ro vi khI dau Iu vao nghIen cuu phaI IrIen san
pha m mo I Ihi khng Ihe Ia y duo c Io I nhua n ngay Ia p Iu c Ca c
cng Iy co Ihe ve voI ra mI ban m Ia cng vIec IhaI hap dan.
Ho ban Iuan raI nhIeu ve chIen Iuoc daI han cua cng Iy nhung
r I cu c Ihi ho cu ng ch mu n co m I nha qua n Iy na o do co Ihe
Iam ra IoI nhuan.
Burke Ia nguoI da cam keI Ia chIen dau chng IaI can benh xa
hI nay. NormaI Lear m Ia cach ma Burke Ihu huI su chu y cua
ca c CLO kha c ng va n co n nho nhu sau, |Im Burke mo I m I s
CLO khac an Irua va ngay Iu dau, ho raI Ihch Ihu ve vIen canh
kInh doanh se duo c ca I IhIe n nhu Ihe na o. Ho khng sa n sa ng
cha p nha n Ia nhu ng do ng go p Io Io n Irong kInh doanh dang Ia m
cho hinh anh cua vIec kInh doanh II Ie hon. KhI IhoI gIan qua
dI va moI nguoI suy ngh nhIeu hon, ban se nhan ra Ia aI Irong
s ho cu ng ca n gIu p do . VIe c kInh doanh cu ng ca n h Iro . Ho
khng pha I Ia nhu ng ke I I d ho khng ba I da u kInh doanh
voI Iu duy ngan han. Ho bIeI dIeu do Ia saI nhung ho bI mac keI
Irong bay ma khng Ihe Iim ra cach IhoaI Ihan duoc. Ho can aI
do du ng Ien soI duo ng de mo I nguo I aI cu ng nhin ra minh dang
saI. Ho co Ihe suy ngh Ia minh pha I nhu Ihe nhung khng Ihe
nao noI voI nguoI khac Ia, TI se khng IIep Iuc suy ngh kIeu
nga n ha n nhu Ihe nu a. Ho co b n pha n Iruo c ca c c dng va
daI dIen cua ho chnh Ia WaII SIreeI va do IhaI Ia mI II ac neu
ho khng Ihoa I kho I h do . Nhung ne u ho co Ihe Iu Iim ra ca ch
de Ia p Irung va o, mI Iruo ng mInh doanh co Ihe Ihay d I va sau
do ho cung se Ihay dI Iheo.
252 253
SU DUNG TlNG NOl CUA BAN THAY l
Lanh dao nho vao IIeng noI, khch Ie nho nIem IIn va su Ihau
cam con co ch hon ca vIec II keo nguoI khac ve pha ban. DIeu
na y gIu p Ihay d I mI Iruo ng nha m Ia o co h I cho mo I nguo I Ihu
suc voI caI moI de dI den dIeu dung dan. KhI ho su dung IIeng
no I cu a ho de Ihuye I phu c nhu ng nguo I gIo I, nhu ng nguo I Ia nh
dao nhu Burke da caI IhIen bI canh chung cung nhu caI IhIen
chnh cng Iy, I chu c cu a minh nha m gIu p ho d I pho vo I Ihe
gIo I m I ca ch hIe u qua hon.
Nguo I Ia nh da o co Ihe nha n ra ra ng van ho a cu a chnh I chu c,
cng Iy chnh Ia m I Iro nga I Iren co n duo ng Ihay d I vi vo I ca ch
quan Iy nhu hIen nay, van hoa ay danh IhoI gIan cho vIec bao ve
ban Ihan hon Ia dI pho voI nhung Ihach Ihuc moI.
KhI co n o ha ng AppIe, |ohn ScuIIey Iu ng no I ve yeu ca u cng
Iy pha I Ihay d I nhu sau, Ne u ba n nhin va o ky nguyen sau ChIe n
Iranh The gIoI Ihu II, khI chung Ia nam IaI vI Ir Irung Iam cua
ky nguyen cng nghIe p Ihe gIo I, chu ng Ia Ia p Irung va o su Iu chu
cu a mo I Ioa I hinh doanh nghIe p Irong gIa o du c, Irong kInh
doanh, chnh phu . Ca c I chu c I chu c Iheo ca p ba c. M hinh do
nga y nay khng co n ho p Iho I nu a. M hinh mo I Ia m hinh Ioa n
ca u Ihu nho Irong m I ma ng Iuo I phu Ihu c Ia n nhau. Vi Ihe
nhu ng nha Ia nh da o kIe u mo I d I ma I nhu ng Ihu nghIe m mo I, v
du nhu Ia m ca ch na o da n da I nguo I khng Ihu c Ira ch nhIe m
pha I ba o ca o cho anh Ia nguo I o ca c cng Iy kha c, o Nha I Ba n
hay chau u va Iha m ch ca ca c d I Ihu ca nh Iranh. La m ca ch
na o de Ia nh da o Irong mI Iruo ng da y nhu ng y Iuo ng mo I va phu
Ihuc Ian nhau Ihe nay7 DIeu nay doI hoI nhIeu ky nang khac
nhau dua Iren y Iuong, ky nang va gIa IrI con nguoI. DIeu nay
chang he moI me gi nhung no IaI nam Irong mI bI canh moI.
Nhung yeu I Iruoc kIa vn ch Ihuc ve pham vI ben ngoaI Ihi
gIo day Iro Iha nh xu Ihe chu da o. Qua Irinh chuye n d I dInh huo ng
na y ch mo I xa y ra Irong m I Iha p nIen vu a qua. Nhu ng nha Ia nh
da o kIe u Iruye n Ih ng dang Ira I qua m I gIaI doa n kho khan ho ng
gIa I Ihch chuye n gi dang dIe n ra Iren Ihe gIo I bo I vi ho dang du a
va o kInh nghIe m o m hinh xa h I cu de gIa I Ihch cho hIe n Ia I va
ne u ba n da I cu ng m I he Ih ng ca c su kIe n Irong m hinh kha c
nhau, Ihi co Ihe ba n khng Ihe na o Iy gIa I duo c no .
ScuIIey IIep Iuc cho bIeI, ng sep Iruoc kIa cua II o PepsIco
va chu IIch hIen gIo cua IBM deu Ia phI cng chIen dau Iu IhoI
ChIen Iranh The gIoI Ihu II. Nhung phI cng chIen dau nay se
khng Ia nhu ng hinh ma u Ia nh da o Ihch ho p nu a. The he Ia nh
da o mo I nga y nay nga y ca ng Iro nen Ihng Iha I hon. KhI Iho I da I
chuye n IIe p Iu ky nguyen cng nghIe p sang ky nguyen Ihng IIn
Ihi dIe u na y co ngha Ia gi7 Ben ngoa I ca ch ma chu ng Ia pha I Ihay
dI voI Iu cach Ia nguoI Ianh dao va nguoI quan Iy Irong mI
Iruong cng Iy, Ihe gIoI dang dI Ihay va ngay cang Iro nen phu
Ihuc vao y Iuong, Ihng IIn hon, vi vay nhung nguoI nI baI,
IIe n Ien ha ng ngu du ng da u se Ia nhu ng nguo I Ihch Ihu vo I nhu ng
y Iuong va Ihng IIn moI.
Truo c kIa II Ihuo ng Iham du va o h I d ng qua n IrI ca c doanh
nghIep nham hoc hoI. The nhung Iu khI gIa nhap AppIe, II da
Iu chuc IaI IaI ca cac cng Iy do.
RoberI Dockson da phaI Ihay dI mI Iruong Iam vIec Iam II
Iu khI baI dau Iam o CaIIed, KhI II den day, chang aI Ihem ch
cho II cng vIe c. Day Ia m I cng Iy chIa re Irong n I b vo I m I
nguo I Ia m I Ihe gIo I nhu co bu c Iuo ng phan chIa vo I nhau. Khng
aI no I chuye n vo I aI. TI Iu ho I IIe u minh co Ia m dIe u gi saI. Trong
254 255
cng Iy co 11 pho chu IIch cao cap va aI cung ham he vI Ir cua
II. TI quye I dInh Ia minh khng pha I Ia nguo I dI do n duo ng cho
nguoI khac va II se vuoI qua IaI ca bon ho, khIen cho ho phaI
hop Iac voI II Ihay vi chng IaI II, va II da Iam duoc.
TI ngh Iruo c IIen |de Ihay d I van ho a co sa n cu a m I doanh
nghIe p] Ia gIu p mo I nguo I ng I Ia I vo I nhau cu ng m I pha va ch
cho ho Iha y con duo ng ba n mu n da n da I cng Iy dI. NIe m IIn
ra I quan Iro ng. Nguo I Ia se IIn ba n ne u ba n khng gIo Iro vo I ho
va khI ban daI moI van de ra anh sang va noI mI cach chan
Ihanh ve chung. Tham ch neu ban noI khng hay, IrI Ihuc cua
ban se van Ihe hIen duoc va nguoI Ia se nhan ra va huong ung
dIeu do mI cach Ich cuc.
TI ngh Ia ba n se IIn Iuo ng va o nguo I co Ia m nhin va cho ba n
bIeI Iam nhin do Ia dung huong. TI IIn Ia cng Iy nay co Ihe Ia
mI Irong nhung dInh che IaI chnh Ion nhaI o vung ThaI Binh
Duong va II mong mu n nguo I ke vI cu a II ba I ke do Ia aI cu ng
pha I co duo c Ia m nhin do . TI khng mu n nguo I ke vI do Ia nguo I
quan Iy don Ihuan ma phaI Ia mI nha Ianh dao Ihuc Ihu.
|Im Burke nha n ra co ra I nhIe u dIe u hay Ia I |ohnson &|ohnson
nhung d ng Iho I va n co nhu ng va n de I n Ia I. ng cho bIe I, TI
co mI Iam nhin Ihuc su. TI ngh Ia II bIeI Iuong IaI moI vIec
dIe n ra nhu Ihe na o va II hIe u chu ng II ca n co nhu ng gi de da I
duo c Iuong IaI do . TI ba I da u nha n ra he Ih ng gIa IrI cu a chu ng
II dang co Ia gi, va Ihng hIeu duoc nhung quy Iac markeIIng
phu c Ia p ma chu ng II khng co . Co m I I h ng gIu a haI ye u I
na y.
MI Iruo ng Ia m vIe c o |ohnson & |ohnson gIu p nguo I Ia ho c
ca ch Ia nh da o vi chu ng II qua n Iy Iheo I I phan quye n ra I cao.
Chu IIch cu a |ohnson Ia n du ng m I he Ih ng ca c qua n Iy sa n
pham vi ng nhan ra rang khI chung ngay cang mo rng, vIec
IhIeI Iap nen nhung phong ban nho hon Irong khI gIup ch cho
qua Irinh hoa n Iha nh cng vIe c Ia ra I quan Iro ng. ng mu n Ia p
nen nhu ng b pha n Irong Ioa n Ihe cng Iy ma m I don vI co Ihe
Iu do sang Iao bang cach cho phep Iu ra quyeI dInh.
TI Iun dIeu hanh cng Iy dua Iren gIa dInh Ia su hn Ioan
va mau Ihuan do sang Iao mang IaI IoI ch. DI khI II daI minh
vao vI Ir dI nghIch don gIan voI muc dch nham khuay dng
Iranh ca I vi II ngh Ia nhu Ihe Ihi he Ih ng se va n ha nh I I hon.
T chuc hoaI dng cang Iu do, he Ihng cang phuc Iap Ihi se
xuaI hIen cang nhIeu Ianh dao. MI Irong nhung van de Irong
kInh doanh cu a My Ia Iho I quen Ia m Iheo phong ca ch cu a nguo I
dung dau va cach nay IaI Iam ban Ihan nguoI Ianh dao mac bay
Irong chnh I chuc cua minh. DIeu nay dan den hinh Ihuc I
chuc Iheo chIeu doc, Iheo Ihu bac va II ngh Iam Iheo cach nay
khng du ng. O day chu ng II pha I co I mo , phan quye n va mo I
nguoI Iam vIec Iheo cach rIeng cua ho.
TaI ca nhung nha Ianh dao II Iro chuyen cung deu IIn vao su
Ihay d I Ihay d I o ca con nguo I va I chu c. Ho da nh d ng Ihay
dI voI su phaI IrIen, Iheo ca haI II v hinh va huu hinh, va su
IIen b. ThaI ra, chung Ia co Ihe noI cng vIec Ihuc su cua cuc
doI ho da Ihay dI. Nhung nhung Ihay dI o Ihe gIoI ngoaI kIa
cu ng co Ihe Ia m I Iro nga I. Tinh hinh ngoa I Ia m kIe m soa I Ihu c
Ie Ihuong hay dIen ra IaI cac doanh nghIep.
Ta I nhIen Ihay d I khng pha I Ia dIe u gi mo I me . KhI Adam va
Lve roI khoI vuon dIa dang, Adam co Ie da noI, Chung Ia dang
buoc vao IhoI ky chuyen IIep. TI da Iung vIeI hon 30 dau sach
256 257
va o mI y ngha nao do, mI cun sach cua II IIen quan va dI
pho vo I de n su Ihay d I. Tuy nhIen, Ihe gIo I gIo day Ia I bIe n d ng,
h n Ioa n va kho co Ihe dIe u khIe n hon bao gIo he I. Su khng
cha c cha n Ihe hIe n o kha p noI. Te hon nu a Ia Irong nhIe u va n
de chu ng Ia Iha m ch khng Ihe xa c dInh duo c nguyen nhan
hay ngu n con cu a nhu ng con h n Ioa n na y. Ba n da nghe bao
nhIeu Io I gIa I Ihch co Iy ve cu c suy Ihoa I ke o da I Iu nam 2000,
2001, 2002 nhung chuyen gIa Ia I cha ng d ng y vo I Io I gIa I Ihch
na o, Ia I nhIen Ia ngoa I Iru nguyen nhan Ia gIa IrI c phIe u qua
cao so vo I Ihu c Ie .
Nguo I Ia nh da o khng ch qua n Iy duo c nhu ng Ihay d I ma ho
phaI Ihay IhoaI maI voI nhung Ihay dI Irong ca doI sng rIeng
Iu. Nhu Iung noI o Iren, Barbara Corday cho bIeI, TI da co I
nhaI Ia bn cng vIec khac nhau va hIen nay dang Iam raI II
cng vIec Ihu nam. HIen nay, ba da Iam raI II cng vIec cua
minh, Iro Iha nh gIa o su Iruye n Ihng va nha qua n Iy ha nh chnh
IaI DaI hoc Nam CaIIIornIa.
MarIy KapIan chuye n cng vIe c Iu Aspen InsIIIuIe de n
WashIngIon D.C., r I de n WaII DIsney PIcIures va r I ga n day nha I
Ia Da I ho c Nam CaIIIornIa. KhI II pho ng va n ng Ia I ha ng DIsney,
ng ke II nghe, M I Irong chn dIe u hay Irong nga nh na y Ia ba n
co Ihe Ia m vIe c Irong nga nh o nhIe u vaI Iro kha c nhau. TI cha ng
Ihch Ihu vIec minh bI IrI IuI Irong mI caI h Iron va II da
quyeI dInh Ia Irong nam IoI, II se dI cng vIec va baI dau Iam
vIec khIen II phaI baI dau hoc hoI IaI. TI doan co Ie minh se Ia
nha vIeI kIch ban hoac nha san xuaI.
AIIred GoIIschaIk Ihi yeu ca u Irong ho p d ng vo I Hebrew UnIon
pha I co m I dIe u khoa n cha m du I ho p d ng, ng cho bIe I, Co
ba n Ia II co Ihe Ia m vIe c o day de n khI na o ngh huu. Ho mu n
nhu Ihe . TI Ihi cu mu n ho pha I dua va o ho p d ng dIe u khoa n
Ia Irong Iruong hop mI Irong haI ben khng haI Iong Ihi chung
II pha I ng I Ia I no I chuye n ra dI. TI khng co y dInh se IIe p Iu c
o IaI Iam neu II khng Ihay hanh phuc voI cng vIec cua minh,
va ho se khng phaI gIu II IaI neu ho khng haI Iong voI cng
vIec cua II va II da Iam vIec o day 17 nam rI day Ho hIeu
dIeu gi gIu II IaI day va neu II khng Iam vIec II Ihi ho cung
hIeu Ia II da co san don Iu chuc o Irong IuI.
Don RIIchey cu ng no I nhu sau, Ba n pha I gIu duo c kha nang
no I duo c cau C Ien va Ia m Iheo ca ch cu a rIeng minh. DIe u do
Ihuc su gIup ban IhoaI maI.
Nhung nguoI Ianh dao nay da va dang phaI dI pho voI mI
Ihe gIo I da y bIe n d ng ba ng ca ch do m chu ng khng pha I ch m I
con duo ng ma ca quanh khu c cua, ba ng ca ch xem nhu ng bIe n
dng kIa khng phaI Ia Iro Iuc ma Ia co hI va bang cach chap
nha n chu khng ch ng Ia I kho khan. M I Irong nhu ng ba I ho c
kho nha I d I vo I nhu ng nguo I Iruo I Iuye I Ia du ng Iha ng Iren
nhu ng ngo n d I va khng du a va o no . Ba n nang Iu nhIen Ia Ia
gIu co Ihe xuI Iheo dc dung vi nhu Ihe gIup Ia co cam gIac an
Ioa n hon. Nhung ch khI nguo I Iruo I Iuye I Iha ng nguo I ra Ihi Iu c
do ho mo I co Ihe ba I da u Iruo I va kIe m soa I Iinh hinh. Nhu ng I
chu c mo I hoa I d ng cu ng ma c pha I I I Iuong Iu : men Iheo nhu ng
II mon Iu Iruoc IoI gIo va Iu minh nhan chim dau an cua minh
Irong mo h n d n cu a doanh nghIe p. Nguo I Ia nh da o du ng Iha ng
nguo I va vuon Ien, da m duong Ia y vaI Iro cu a minh vo I dInh
huo ng ro ra ng minh dang dI ve dau, I nha I Ia Irong nhu ng hoa n
canh baI dau xuaI hIen kho khan.
258 259
Ch ng Ia I su Ihay d I v ch nhu ch ng Ia I su Ihay d I cu a Iho I
IIeI. Va mI Iruong cua chung Ia hIen gIo Iuc nao cung co Ihay
d I, Ihay d I khng ngu ng. DIe u na y Ia ba I bIe n va khng Ihe du
doa n Iruo c. Nguo I Ia nh da o cu ng vo I doanh nghIe p pha I s ng vo I
Ihay d I. D nhIen Ia nhu ng I chu c, doanh nghIe p co Ihe Ia m
nhIeu vIec de cho qua Irinh nay de dang hon.
9
T chc h tr
- hoc gy can tr
Ti co cam giac la nhung the che ngay nay khng ging
nhu nhung the che ma truoc kia chung ta tung biet.
\e huong dien xa hi, duong nhu con nguoi du o xa hi nao
cung kho hnh dung ra duoc su huc ta cua viec
moi kha nng deu co the xay ra.
ALLX!S DL TOCQUL\!LLL, Democracy in America
RaI nhIeu cac I chuc, doanh nghIep phaI chIu ap Iuc co hang
Ioa I Ia n so ng Ihay d I ma ch mo I ca ch day m I Iha p nIen ho chua
bIe I de n va ch Iim ca ch ch ng cho I m I ca ch v vo ng Iruo c nhu ng
Ihay d I do . Nhung ha I huo c o ch Ia ho Ia p ho p nhau Ia I Iha nh
mI nhom Irong vong Iron de chng IaI suc manh vn duoc v
nhu vu kh haI nhan. Ho khng he chIu Iu Ihay dI va chang Ihe
nao bI Ihay dI duoc. Trong khI do, ben ngoaI vong Iron c Ihu
cua ho, moI Ihu deu bIen dng.
260 261
HA NH 1iiNH 1iO 1HA NH NHA LA NH LA O 1O CHUC HO 1iO - HOAC GA CAN 1iO
Mac du ngay cang nhIeu doanh nghIep, I chuc cho bIeI minh
cha o do n su Ihay d I nhung Iruo c nhu ng Ihay d I do ho va n chua
bao gIo duo c Iim ra duo c gIa I pha p. Trong nhu ng nam ga n day,
ca c doanh nghIe p khng co Io I nha n Iha y ra ng chI ph Iang vu I,
doanh Ihu gIam dan, IaI san I dI va su menh cua doanh nghIep
Ia I d I dIe n vo I nhu ng Iha ch Ihu c. Ca c doanh nghIe p My bI khua y
d ng vi nhu ng IaI IIe ng Io n nha I ke Iu sau khI nguo I Ia kha m pha
ra cac vu Iham nhung Ion Iu dau Ihe ky haI muoI. LIen Iac vIen
Ihng va Ioan cau hoa phu song khap noI va keI qua Ia cac IhI
Iruong Iren khap Ihe gIoI hoaI dng hn Ioan chua Iung co. Ban
chaI cua cng vIec Ihay dI khI ngay cang nhIeu nguoI co nhIeu
cng vIec khac nhau Ihay vi ca doI ch gan bo voI mI nghe nao
do. |. PauI GeIIy Iung phaI bIeu Ia ng co ba b quyeI de Ihanh
cng: mI Ia day som, haI Ia Iam vIec cham ch, ba Ia Iim kIem
ngu n da u Iu a. GIo day mo I Ihu khng ch don gIa n nhu va y nu a.
Chu ng Ia khng nen xem su Ihay d I nhu Ia ke Ihu ma Ihay
vao do, Ihay dI gIup ca nhan phaI IrIen va gIup cac I chuc,
doanh nghIep sng soI. Ch khI chung Ia Ihay dI ban Ihan Ihi
Iuc do, doanh nghIep, I chuc cua chung Ia moI co Ihe IIep Iuc
va nam baI nhIp dap cuc choI.
Co nam ngu n Iu c ma u ch I o Ihe gIo I nga y nay:
z Cng ngh
PhaI mInh co y ngha nhaI Irong S0 nam qua Ia vI mach. GIo
day 40 cng nhan co Ihe sa n xua I ra s Iuo ng sa n pha m ma Iho I
do pha I ma I de n 1200 cng nhan. M I s nguo I co n no I Ia ca c
nha ma y Irong Iuong IaI ch ca n m I nguo I va m I con cho . Nguo I
co nhIe m vu cho cho an. Co n cho ch co nhIe m vu khng cho
nguo I du ng va o ma y mo c. Ne u Ia d I Iu ng i Iha nh ca nhn,
nhan dInh Iren van dung.
Su ra doI cua may Inh va mang WorId WIde Web (www) khIen
ca Ihe gIoI Ihay dI. Mang nay keo Iheo su phaI IrIen manh cua
ca c nho m, c ng d ng a o cu a nhu ng nhan va I gI ng nhu con nguo I
nhung ne u khng co ma ng Ihi ho se khng bao gIo nha n ra nhau.
DIe u na y mang Ia I ca nhu ng ma I I I va xa u. Chu ng Ia co Ihe c ng
Ia c vo I Ia I ca mo I nguo I Iren Ihe gIo I m I ca ch sa ng Ia o ma Iruo c
day chua bao gIo Ia co Ihe Iam duoc. Ngay nay, nhung nha IhIen
van hoc IaI Iu nghIep du cung co Ihe Iim ra nhung IhIen Ihe ma
ngay cac nha IhIen van hoc v daI xua kIa chua Iung phaI hIen
ra. Tac dng IIeu cuc cua mang Ia nhung Ien khung b quc Ie
dang su dung InIerneI de I chuc Ian cng vao nhung Ioa nha
dng du c, nhu ng h p dem va nhu ng mu c IIeu de Ia n cng kha c
kha p Ioa n ca u. M I e nga I kha c IIen quan de n cng nghe Ia nhu ng
nhom IhIeu s khng bIeI den mang Iro nen ngay cang IuI hau
hon bao gIo he I.
Ma I Ich cu c o day Ia , ha y Iuo ng Iuo ng cng nghe dang mo kho a
nhung b maI ve b nao, I ra nhung khu vuc nao rIeng bIeI IIen
quan den vIec quyeI dInh cac van de ve kInh Ie va nhung hanh
vI kha c cu a con nguo I. GIo day chu ng Ia bIe I Ia b na o cu a chu ng
Ia de u n na n hon so vo I suy ngh Iruo c kIa. B na o do va n co
Ihe co kha nang phaI IrIen va Ihay dI de phu hop khI Iruong
Iha nh. Cng nghe sInh sa n hIe n nay cho phe p sa n sInh ra nhu ng
dua Ire ma Iruoc kIa ch co Irong Iruyen khoa hoc gIa Iuong. B
gene da duoc gIaI ma va Ihu vaI Ihi duoc sInh san v Inh. Dang
noI hon nua Ia nhung Ihanh qua nay se chang Ia gi so voI nhung
kha m pha gay su ng so sa p su a xua I hIe n Iu nhu ng pho ng Ih
nghIem v danh Iren khap Ihe gIoI.
262 263
z Phu thu c toa n c u
Ca ch day 1S nam, Nha I Ba n nhanh cho ng Iro Iha nh Iay choI
chnh Iren ne n kInh Ie Ihe gIo I. Va nguo I My khI ba I da u m I nga y
Iam vIec Ihuong phaI kIem Ira Iy gIa hI doaI gIua dng yen
dIa. Nguo I Nha I so hu u S0 khu Irung Iam cu a Los AngeIes
va ho cu ng chIe m pha n Io n Irong cau Ia c b RIvIera CounIry. Da u
Iu nuoc ngoaI o My Irong cac Inh vuc baI dng san, IaI chnh va
kInh doanh raI ph bIen den nI ca quc gIa phaI e ngaI.
Nga y nay, Ia c d ng cu a qua Irinh Ioa n ca u ho a Ia I My co n phu c
Ia p hon. Thung Iu ng SIIIcon Ihu phu cu a Ne n KInh Ie Mo I Irong
su I nhu ng nam 80 va 90 roI va o Iho I ky khu ng hoa ng. Trong
khI do , InIeI va ca c ha ng cng nghe cao kha c dang xay du ng nhu ng
nha ma y IrI gIa ha ng IrIe u dIa Ia I Iha nh ph BagaIore cu a n
D . Nha I Ba n Ira I qua m I Iho I ky suy Ihoa I ke o da I Irong khI
C ng d ng chung chau u Ia I pha I IrIe n vo I su c ma nh vu ba o
dIe u ma gIo day nguo I Ia mo I ca m Iha y su a nh huo ng cu a no .
Ca ch day 1S nam, co aI Iu ng Iuo ng Iuo ng ra ra ng nhIe u qu c
gIa Ihu c IIen bang X vIe I Ia I gIa nha p va o C ng d ng chau
u, du ng chung d ng IIe n Luro va ca h chIe u7 Cho Io I Iho I dIe m
c ng d ng chau u Iu muo I haI qu c gIa Iha nh vIen phinh Ien
khoa ng haI muoI Iam, c ng d ng na y se Ia da I dIe n duy nha I
cho m I su c ma nh kInh Ie va chnh IrI cu a 4S0 IrIe u nguo I. Ne n
kInh Ie cu a no se IrI gIa khoa ng 9.300 Iy dIa, Iuong duong vo I
ne n kInh Ie My . Cu ng Iu c do , kInh Ie Trung Qu c cu ng bu ng n
khI Trung Qu c cho phe p nhu ng doanh nghIe p cu a 1,3 Iy dan
Iu do phaI IrIen.
z Mua ban va sap nhp (M & A)
Con sI sap nhap cua nhung nam 80 van IIep Iuc va Iham ch
co n pha I IrIe n hon nu a nhung o m I hinh Ihu c kha c. Con dIen
sa p nha p ca c doanh nghIe p Iruo c kIa chu ye u bI nhu ng Ioa I chu ng
khoa n Io I nhua n cao ke m ru I ro cao d Ihem da u va o Iu a. Ha u
qua no de IaI Ia nhIeu doanh nghIep dI den ch khanh kIeI va
huy hoaI Iu ben Irong cung voI hang ngan nhan vIen maI vIec.
Theo con s cu a ca c co quan ch ng d c quye n, Irong Iha p nIen
90, s Iuong cac vu cng Iy sap nhap IaI My Iang gap 3 Ian, nam
1991 Ia 1S29 vu , nam 1998 Iang Ien 4S00 vu . Nam 1989, nam
cao dIem cua ky nguyen sap nhap, gIa IrI IhI Iruong cua nhung
vu mua ba n doanh nghIe p na y IrI gIa 600 Iy dIa. Nam 1998,
gIa IrI IhI Iruong cua cac gIao dIch co Ihe so sanh duoc vuoI
nguo ng 2.000 Iy dIa. Da u Ihe ky 21, ba o ca o cu a U y ban Thuong
maI LIen bang cho bIeI xu huong mua ban sap nhap huong den
mu c IIeu da I duo c ne n kInh Ie co quy m, I chu c hoa I d ng va n
hanh Irong doanh nghIep, nham den vIec xam nhap nen kInh Ie
Ioa n ca u va nhu ng mu c IIeu kInh doanh ha p da n kha c. Nhung
con dIen sap nhap van dang Io ngaI, dac bIeI Ia dI voI cac Iap
doa n sIeu Io n Irong Inh vu c Iruye n Ihng kIe m soa I ca c nha xua I
ban, daI Iruyen hinh, Iap ch, bao va cac daI phaI Ihanh khac.
Cac nha binh Iuan Iu hoI Ia IIeu nhu Ihe Ihi con gi Ia Iu do bao
ch nua hay khng. Su e ngaI nay qua Ia khng he saI.
z Pha gia va kim soat
Tung nam Irong nhung nganh co Ihe du doan Iruoc Iren Ihe
gIoI, cac nganh phuc vu cng dng, van IaI, bao hIem gIo day
Ihu c ve nho m co nhIe u ba I n nha I. Na m Io Iu ng nhu m I chIe c
264 265
Ia Irong gIo bao, nganh hang khng sa vao cuc chIen gIa ca,
gIa nh Iuye n bay, Iranh cha p Irong hIe p h I Irong khI dIch vu nga y
ca ng dI xu ng. Nga nh ha ng khng da bI su p d vo I gIo I nuo c Ia m
Ira n Iy Ia vu khu ng b 11.9 va bay gIo va n co n Iao dao. Trong
nhu ng nam da u Ihe ky 21, su qua n Iy bo ngo khIe n ca c cng Iy
nganh dIen o CaIIIornIa phaI Iang gIa khung khIep vi IhI Iruong
nang Iuo ng do Lnron va nhu ng Ia p doa n nang Iuo ng ca u Iha kha c
chI ph I. Trong su I Iha p nIen 80, su su p d cu a ca c I chu c IIe I
kIe m va cho vay vi ho cha p nha n qua nhIe u ru I ro khIe n cho nhu ng
nguo I do ng Ihue ma I dI ha ng Iy dIa. Nam 2002, ca c ngan ha ng
IIe p Iu c n I duI Iheo nhu ng Iha I ba I na y, va Iuong IaI sa p Io I se
co n Ia gi nu a7
z Nhn kh u ho c va ca c gia tr xa h i
Dan s My ngay cang gIa. GIa hon bao gIo heI. Theo cuc dIeu
Ira dan s nam 2000, 77 IrIe u dan My o mu c ba ng va Io n hon
S0 Iu I. Va y Inh ra Irong m I Iha p nIen con s na y Iang Ien 21.
S nguoI dan Iren S0 IuI nam Irong Iy Ie Iang nhanh nhaI va
nho m nguo I na y do I ho I chu ng Ioa I ha ng ho a va dIch vu mo I. Tnh
IoI nam 2030, mI phan nam dan s My se bang va Iren 6S IuI.
MI hau qua cua dan s gIa Ia Ihanh nIen My e ngaI phaI chIu
ganh nang ve IaI chnh cho nhung cng dan Ion IuI kIa. Phan
Io n nhu ng nguo I gIa nga y nay kho e ma nh hon Iruo c kIa, ho dang
dInh ngha IaI chu co tui va IIep Iuc mang nhung IhoI quen Iu
nhung Ihap nIen 6070 sng Irong hIen IaI rI quy moI vIec vao
caI goI IaI mau Ihuan phaI sInh do IuI Iac khac bIeI. Cung Iuc
Ihi nuoc My van IIep Iuc bI am anh boI gIoI Ire. The he Bung n
Tre em va nhung nguoI My gIa hon Io ngaI ve nhung IoaI benh
IaI vaI nhung nguy hIem nhu AIzheImer IoI nI chung Ia phaI
su dung mI Iu dac bIeI Ia IhoI khac quen Iang de dIen Ia IhoI
dIem mI nguoI co IuI nao do quen maI s dIen IhoaI hay Ien
mI aI do.
Nhan khau cung Ihay dI Irong mI Iruong Iam vIec. Dau Ihe
ky 21, ch co 1S s nguo I Irong Iu c Iuo ng Iao d ng Ia nam, da
Ira ng, 2S Ia phu nu , da Ira ng, s Iuo ng co n Ia I Ia nguo I My LaIIn,
da den va chau A . Nguo I My LaIIn Ia c ng d ng pha I IrIe n nhanh
nha I Ia I My . Tu nam 1990 Io I nam 2000, Iy Ie Iang Ia S0 vo I
con s nam 2000 Ia 3S,3 IrIe u. Nguo I My LaIIn hIe n nay chIe m
12,S dan s va duo c du doa n Ia se vuo I qua dan s My g c PhI
Ia I My va o nam 200S. (Va o nam 2000, 4,2 dan s Ihng ba o
voI cuc dIeu Ira dan s rang ho Ia nguoI chau A hoac Ihuc cac
da o cu a Tha I Binh duong). O MIamI, Los AngeIes va nhu ng Iha nh
ph khac pha Tay Nam, IIeng Tay Ban Nha cung ph bIen gIng
nhu IIe ng Anh. LaIIn ho a nuo c My a nh huo ng de n Iu ne n chnh
IrI quc gIa den ca cach IIep IhI hang hoa ra IhI Iruong. Cung
Iu c, nga y ca ng nhIe u nguo I dan My cho bIe I minh Ia nguo I IaI gIu a
ca c ma u da, c ng d ng dan I c kha c nhau m I xu huo ng I I
hoa gIaI duoc su phan bIeI va de cao mI vaI chung Ic nao do.
NguoI IIeu dung My ngay cang IInh Ie hon, doI hoI ngay cang
cao ve san pham chaI Iuong va an Ioan, dIch vu phaI nhIeu hon
va I I hon, va nhIe u nhu ng sa n pha m IIe I kIe m Iho I gIan va nang
Iuo ng hon. Tha m ch khI ho mua Ioa I xe Ihe Ihao u ng xang, Ihi
van ngay cang nhIeu nguoI My quan Iam den mI Iruong va suc
khoe cua hanh IInh nay. Va khI ngay cang nhIeu nhung nguoI
cha, nguo I me dI Ia m hon, ho mong mu n m I cu c s ng can ba ng
hon va Iim cach de gIam sIress va don gIan hoa cuc sng vI
vang cua ho Iu cac IIeu phap xoa bop massage dau Ihom den
Ia p yoga.
266 267
M I m I Ihay d I na y co a nh huo ng Io n rIeng nhung khI chu ng
keI hop voI nhau va cung voI nhung phan ung da chIeu chung
se Ia nguyen nhan cu a m I cu c ca ch ma ng. Va khI m I cu c ca ch
ma ng dIe n ra, no Iun kho I d ng nhu ng xu huo ng kha c khI IIe n
va o ca c Inh vu c, vu ng da I Ia nh Ih kha c nhau.
Tu ng co Iu c, m I cng Iy sa n xua I ra m I Ioa I sa n pha m, IIe p
IhI kIem Iun ba n ha ng. Ta I nhIen Ia ho cu ng co d I Ihu ca nh
Iranh nhung Iu c na o cu ng co ch cho nguo I ba n ha ng. GIo day
moI vIec khng nhu xua nua. Tom PeIers phac Ihao ra mI canh
Iuo ng dIe n hinh Irong kInh doanh Iho I nhu ng nam 80. KhI m I
cng Iy su a soa n Iung ra IhI Iruo ng m I sa n pha m na o do , ho
nhan Ihay su In IaI nhung van de sau:
z MI dI Ihu Han Quc.
z MI cng Iy NhaI Ban da caI gIam chI ph va caI IhIen chaI
Iuo ng.
z MI hoac vaI cng Iy My moI Ihanh Iap.
z MI cng Iy My Iau doI Irong nganh nhung voI chIen Iuoc
mo I.
z M I d I Ihu ca nh Iranh Iruye n Ih ng da ba n Ia I cng Iy kha c
co san mI he Ihng phan phI II.
z MI cng Iy da co mI he Ihng phan phI dIen Iu gIam ruI
IhoI gIan gIao hang con 7S.
Ho cung nhan ra ho phaI hoan Ihanh nhung nhIem vu moI:
z Nham den cac phan khuc IhI Iruong.
z Dap IaI nhu cau va IhI hIeu moI cua nguoI IIeu dung vn
raI nhanh Ihay dI.
z Xu Iy vIec xoay vong dng IIen.
z Ganh chIu hau qua cua vIec dIch vu cua cac nha cung cap
nuoc ngoaI gap kho khan khI cng Iy me cua ho khng Ira
duo c no .
Va o nam 2002, IhI Iruo ng Iha m ch co n phu c Ia p hon du cng
Iy Iung san pham moI ra IhI Iruong ch can quan Iam IoI Iy gIa
vo I d ng Luro vi IhI Iruo ng chnh Ia chau u. ChIe n Iuo c
markeIIng Iap Irung Iheo muc IIeu ngay cang quan Irong hon Ia
Tom PeIers hinh dung. V du , no da Ia m Ihay d I nga nh kInh
doanh Ia p ch. Nhu ng Io Ia p ch de gIa I Ir gIo day duo ng nhu
Iro Iha nh Ihu duy nha I s ng so I, Irong do g m nhIe u Io Ia p ch
Iheo kIeu nhu Real Simple mach nuoc cach sng cham va sng
vuI ve . Nga y nay, nho va o InIerneI, chIe n Iuo c markeIIng dI Iha ng
de n da I cng chu ng Iro Iha nh chua n mu c. Nhu ng d I Ihu mo I
Iren Ihuong Iruong gIo day cung co Ihe xuaI hIen hang dem va
gIa nh gIu I IhI pha n Iu nhu ng Ia p doa n kh ng I nhung Ia I khng
Ihe nhanh nha y ba ng.
Song song vo I danh sa ch cu a PeIers, chu ng Ia ha y xem xe I
nhung hIen Iuong khac ve IuI Iac nhu sau:
z InIerneI va WorId WIde Web (www).
z Truyen hinh cap va Iruyen hinh Ihu phaI qua ve IInh.
z GIa dinh don Ihan, cac ba me dI Iam, sng dc Ihan va gIa
dinh khng Iheo II Iruyen Ihng.
z GIa nha da I Iang nhanh Ia m cho ch m I Irong nam gIa dinh
co Ihe mua duoc nha rIeng o nhIeu noI IaI My.
z Cac I chuc cham soc suc khoe (HMOs): su khng haI Iong
cua benh nhan Iang va chI ph cham soc suc khoe va y Ie
Iang nhanh.
z Thuong maI dIen Iu.
268 269
z Cac van de Iranh chap, gay mau Ihuan Irong xa hI.
z Cac I chuc vo vun va bI phan khuc.
z Ty Ie dan s khng noI IIeng Anh va mu chu Iang.
z Ty Ie dan s v gIa cu Iang.
z Te nan ma Iuy chua duoc dep bo.
z Khung b quc Ie.
Bo I vi hIe n nay ca c doanh nghIe p, I chu c Ia hinh Ihu c so khaI
cua xa hI va boI vi kInh doanh Ia Iuc Iuong chIem da s o My,
ca c I chu c, doanh nghIe p no I chung va vIe c kInh doanh no I rIeng
phaI dI dau voI nhung Ian song Ihay dI rng khap va manh
me va o xa h I My . Ra I nhIe u I chu c va doanh nghIe p My khng
I Ihi nhIeu cung duoc IhIeI ke de hoaI dng hIeu qua Irong bI
canh day bIen dng nay. Nhung qua Irinh chuyen dI mang Inh
Ioan dIen nhaI Irong mI Iruong kInh doanh My Irong qua Irinh
II Iuyen nen cac Iap doan hIen daI dIen ra gIua IhoI ky Iu nam
1890 de n nam 1910. Qua Irinh na y co haI da c dIe m co ba n nhu:
nhIeu don vI hoaI dng va che d quan Iy Iheo Ihu bac. Ro rang
Ia da den Iuc phaI xay ra mI qua Irinh chuyen dI nua va chia
khoa cua no Ia IhaI d cua I chuc do dI voI nguoI Iam cng.
BoI vi cac I chuc, doanh nghIep Ia hinh Ihuc co ban cua ky
nguyen nen no cu ng chnh Ia khung suo n cu a xa h I. Ca c I chu c,
doanh nghIe p Ia hoa c nen Ia m m I kIe n Iru c su cu a xa h I. Truo c
IIen, ho phaI dam bao Inh Irung Ihuc va dao duc cua I chuc
cu a minh. TIe p do , ho pha I IhIe I ke Ia I I chu c, doanh nghIe p cu a
minh nha m gIu p cho xa h I na y mang Inh nhan van va co ch.
No I nm na Ia , ho ca n pha I Ia nhu ng Ia nh da o chu khng ch don
Ihua n Ia nha qua n Iy .
Cac Iap doan hung manh My Ihe hIen va mo rng Ihem Iheo
m hinh IIe n Ihan cu a minh. Ha ng Iord MoIor nga y nay Ia hIe n
Ihan cu a Henry Iord. Ha ng GeneraI MoIors Ia hIe n Ihan cu a
AIIred SIoan. Ha ng RCA Ia hIe n Ihan cu a RoberI SarnoII. Ca c Ia p
doa n nga y nay cu ng Ia su Ihe hIe n cu a nguo I chu , nhung gIo day
khng pha I don gIa n nhu va y va hinh a nh bIe u hIe n cu a ho
Ihuo ng bI du I khu c. Hon nu a, nhu ng Ia p doa n kh ng I Iu xua
na y Ia da I dIe n cho su Ihay d I. V du , Henry Iord da Ira cho m I
cng nhan Ia p ra p m I mu c Iuong chua Iu ng co : S dIa,nga y.
Trong khI chnh nhu ng Ia p doa n Io n nga y nay Ia I Iro Iha nh na n
nhan cu a nhu ng d I Ihay do .
Trong Iho I da I do I ho I cao ve dIch vu , Ihng IIn nga y nay, ngu n
Iu c co ba n cu a m I I chu c, doanh nghIe p chnh Ia con nguo I.
Ma I cho de n Iho I ky su p d cu a ca c cng Iy kInh doanh qua
InIerneI (doIcom) vao Ihap nIen 90, ngay cang nhIeu cac doanh
nghIep, I chuc danh gIa cao Ia chnh y Iuong va con nguoI moI
Ia kho bau quy gIa cua ho. NguoI gIoI Iuc nao cung duoc h Iro,
gIup do va Iuong Ihuong. Nhung ngay khI nen kInh Ie nay baI
da u ngu I Ia nh va o nam 2000, m I Ia n nu a ra I nhIe u doanh
nghIe p, I chu c ba I da u nha n ra ngu n nhan Iu c kIa khng pha I
Ia nhu ng Ioa I Ia I sa n duy nha I ma Ia nhu ng mo n no co Ihe chuye n
d I. Quan dIe m c xua na y gIu p cho ca c I chu c, doanh nghIe p
co Ihe bo qua nhu ng do ng go p IIe m nang cu a Ia I ca ca c Iha nh
vIen Irong cng Iy va ngu ng mo I hoa I d ng Ia I nha m n Iu c de
Iu Ia m mo I minh. Doanh nghIe p hay I chu c cu ng gI ng nhu m I
ca nhan pha I ho c Iu kInh nghIe m cu a minh va n Iu c he I kha nang.
Va cu ng gI ng nhu m I ca nhan, doanh nghIe p do pha I Ia nh da o
chu khng pha I ch Ia qua n Iy de da I duo c mu c IIeu cu I cu ng.
270 271
Ba I cha p vIe c Henry Iord Ia nguo I ba I Do Tha I va m I s khIe m
khuye I kha c, ng va n Ia nha Ia nh da o co Ia m nhin phI Ihuo ng.
Ta m nhin do Ihe hIe n Iha nh ha ng Iord MoIor. Nhung Ia m nhin
Ihi cu ng gI ng nhu ba n Ihan Ihe gIo I Iun va n d ng, khng he
dung yen va phaI IIen Iuc Iam moI, dIeu chnh va Ihch nghI voI
Iho I da I. Va m I khI Ia m nhin do Iro nen mo h Ihi pha I bo dI va
Ihay Ihe bang dIeu moI me.
Cu ng gI ng nhu khng co danh ho a na o Ia Ia c pha m cu a m I
u y ban, khng co Ia m nhin v da I na o do m I da m dng Ia o nen.
Hang Iord MoIor van hanh dua Iren Iam nhin cua nguoI sang
Ia p cho Io I khI no su p d . Nga y nay, ha ng Iord dang c ga ng
Iim cho minh m I huo ng dI mo I nha m gIu p no IhInh vuo ng Iro
IaI. GIo day chau nI cua Henry Iord v daI Ia WIIIIam C. Iord
(con) Ihuo ng duo c go I Ia BIII da n da I. BIII Ire Iu I do ng nha Iord
na y duo ng nhu co duo c m I huo ng dI gIu p xoay chuye n Iinh Ihe
cua Iap doan vn dang bI chay mau hang IrIeu dIa mI nam.
Nhung BIII cu ng hIe u Ia kInh doanh nga y nay de Iha nh cng Ihi
do Ia keI qua cua su hop Iac. Vi vay ng da Iap hop mI dI ngu
ca c nha qua n Iy dIe u ha nh gIo I nha I ma ng Iim duo c Iu ca Irong
va ngoaI Iap doan. Neu hang Iord MoIor co Ihe sng soI Ihi do
khng phaI nho vao ch mI nguoI nao do ma phaI nho den mI
Ia p Ihe nhu ng nguo I Ia nh da o ph I ho p nhIp nha ng nhu Irong
mI dan nhac gIao huong. TaI hang xe Iord, co Ihe noI ban dc
Ia u cu a m I nguo I da Ihay Ihe ba ng m I nho m Iu Ia u m I nho m
nhung nha Ianh dao hop Iac nhIp nhang de huong den mI muc
dch chung.
Ch co m I va I I chu c, doanh nghIe p Ihu c su ba I Iay Ia n du ng
ngu n Iu c co ba n cu a ho Ia con nguo I, hon Ia gIao cho ho mo I
phuong IIen de ho Iam dIeu ma ho co kha nang. ThaI ra, nhIeu
I chu c, doanh nghIe p a p du ng chnh sa ch nguo c Ia I, khng Ihe
hIen su Irung Ihuc dI voI nhan vIen, Ia xen chu khng nuI
duo ng va ga n nhu Iu c na o Ia p Irung va o Inh hIe u qua . Tha p nIen
80, New York Times m Ia da c dIe m cu a ca c doanh nghIe p Ia Ihe
he qua n Iy Ia n nha n. Ba I da u Iu nam 1983, Ia I Ia p cng Iy
(day cu ng Ia nhan de cu n sa ch ba n cha y cu a MIchaeI Hammer
va |ames Champy) Iro Iha nh con I c vo I y ngha Ia ca I gIa m bIen
che ma khng suy Inh Ia muc dch sa IhaI ban dau Ia gi. Cach
qua n Iy Ia n nha n co Ihe Iha nh cng Irong vIe c Ira nh nhu ng Ihay
dI o mI gIaI doan nao do nhung ch co nhung nha Ianh dao co
Ia m co mo I gIu p I chu c, doanh nghIe p vuo I qua nhu ng con I c
nay. Gc re cua van de o day Ia IaI cac cng Iy doIcom, IaI nang
Ia s m I. KhI nha Ia nh da o co Ia m nhin ke I ho p vo I nhu ng buo c
dI phu hop, Ihanh cng se den Iau daI hon.
Trong cu n sa ch Thriving on Chaos (S ng so t trong h n loa n),
Tom PeIers cho ra ng I chu c na o vuo I qua duo c kho khan o ca c
gIaI doa n kha c nhau co nhu ng da c dIe m chung sau:
z Cau Iruc I chuc doanh nghIep I cung nhac va Iheo Ihu Iu.
z Cac don vI co nhIeu quyen Iu ra quyeI dInh hon.
z DInh huong hang hoa va dIch vu co gIa IrI gIa Iang cao.
z Quan Iy chaI Iuong II
z Quan Iy dIch vu II
z San sang dap ung nhu cau khach hang
z T c d d I mo I nhanh
z LInh hoaI Irong kInh doanh
z Co nhu ng cng nhan co ky nang va duo c hua n Iuye n I I
ho vua van dung ca Ir oc va ban Iay.
272 273
z O mo I ca p d , d I Iruo ng Ia nhu ng nguo I Ia nh da o chu khng
don Ihua n ch Ia nguo I qua n Iy .
Nhu ng nha Ia nh da o na y se da m nha n Ihem nhu ng nhIe m vu
moI Irong I chuc. NhIeu nhIem vu ma hIen nay raI quan Irong
nhung Iruoc kIa Ihi khng aI co Ihe hinh dung ra. NhIem vu do
bao g m:
z DInh ngha su me nh cu a I chu c nha m xay du ng nen khung
suo n cho ca c hoa I d ng va Ihng ba o de n d I ngu Iao d ng.
z Tao ra mI mI Iruong IInh hoaI, Irong do khng ch danh
gIa cao ma co n khch Ie ca c ca nhan Irong I chu c pha I IrIe n
Ioa n b IIe m nang. D I xu vo I ho ngang ba ng chu khng Iheo
kIeu cap Iren va cap duoI.
z TaI cau Iruc van hoa doanh nghIep nham Ihay Ihe su cung
nhac, Iuan Ienh, Iam nhu veI bang IInh Ihan sang Iao, Iu
quyeI va Iun Iun hoc hoI. MI dIeu quan Irong nua, muc
IIeu phaI Ia phaI IrIen ben vung chu khng phaI IoI nhuan
Iruo c ma I.
z BIe n d I I chu c Iu m I kh I hinh Iha p cu ng nha c Iha nh m I
vo ng Iro n IInh hoa I hoa c m I ma ng Iuo I bao g m ca c ca nhan,
don vI co Ihe Iu quyen ra quyeI dInh IIen b.
z Khuyen khch su dI moI, Ihu nghIem va dam nhan Iay ruI
ro.
z Nhin ve Iuong IaI bang cach sng Irong hIen IaI.
z Tao ra nhung mI IIen he moI Irong I chuc va nhung mI
quan he moI Irong dI ngu nhan vIen.
z Tim kIem va phaI IrIen Ihem dng mInh ben ngoaI I chuc.
z LIen Iuc nghIen cuu I chuc voI quan saI Iu ca ben ngoaI va
ben Irong doanh nghIep.
z Xac dInh nhung mI IIen keI con yeu Irong day chuyen va
caI IhIen dIeu do.
z Tu duy o Ia m Ioa n ca u chu khng ch o Ia m dIa phuong hoa c
quc gIa.
z Xac dInh va dap ung nhu cau moI ma Iruoc day chua Iung
co Irong Iu c Iuo ng Iao d ng.
z Do n da u Ihay vi du ng dau da nh da y, cha p nha n su mo h
va khng chac chan cua moI vIec.
To m Ia I, PeIers m Ia m I Ihe gIo I ch g m nhu ng nguo I Ia Ia nh
da o chu khng ch don Ihua n Ia nha qua n Iy .
De Ihanh cng Irong Ihe gIoI Iun Ihay dI nay, cac nha Ianh
dao phaI sang Iao va Io Iang den nhIeu dIeu cho du su sang Iao
va Io Iang do chIem nhIeu IhoI gIan hay In kem co nao. NguoI
Ianh dao Ihuc su phaI Ia nguoI co Iu duy chIen Iuoc, sang Iao
Ioan cau, Ia nhung bac Ihay ve cng nghe. TaI ca nhung yeu cau
nay IaI nhIen doI hoI kIen Ihuc va su am hIeu raI moI dIeu ma
cho IoI nay ch co raI I I chuc, doanh nghIep khuyen khch va
dap ung duoc. AIberI LInsIeIn Iung noI, The gIoI ma chung Ia
Iao ra cho IoI nay Ia keI qua cua II Iu duy san sInh ra nhung
van de ma chnh chung Ia IaI khng du Iam de gIaI quyeI no.
Hoac Iheo nhu IoI mI nguoI ban cua II Ihi, DI khI cach duy
nhaI de Iam mI may ban Coke Iu dng hoaI dng Ia da cho no
m I pha I.
Chung Ia da ban ve nhung nguoI Iung bI IhaI baI de daI duoc
Ihanh cng. DI khI bI IhaI baI IaI gIup Ia mo Io maI ra. KhI II
moI II nghIep IaI MIT, nguoI Ia yeu cau II Iham du mI khoa
ho c ve Iam Iy y khoa. TI pha I dI de n be nh vIe n Iam Iha n BosIon
va Iim ra duoc mI benh nhan nao do ma II phaI kham hang
274 275
Iuan, duoI su gIam saI cua bac s. Lan dau IIen khI II IoI do, II
de nghI gIu p do m I be nh nhan nhung anh Ia Ia I IIen Iu c Iu ch I.
KeI qua Ia II phaI xem IaI moI quy Iac xa hI Iu mI quan dIem
mo I Ia va hoa n Ioa n kha c. Cu ng Iuong Iu nhu va y, ca c I chu c,
doanh nghIe p hIe n gIo ca n pha I co m I cu hch de khIe n ho pha I
khoI dng IaI va keI Ihuc gIa dInh Iu Iruoc den nay cua ho.
GandhI no I ra ng, Chu ng Ia pha I Ihay d I chnh minh Ia m
guong Iruo c ne u chu ng Ia mu n Iha y Ihe gIo I na y Ihay d I. KhI
ca c I chu c, doanh nghIe p Ihay d I, ho se khIe n Ihe gIo I Ihay d I.
Cho Io I nay, ha u he I ca c I chu c, doanh nghIe p khng pha I khuye n
khch su Ihay dI ma ch Ia dan ap, kIem che IaI no.
TI ngh Ia chung Ia da noI IaI ca ve cac hinh Ihuc can Iro su
Ihay d I va ha u qua cu a no . Va y Ia m ca ch na o de ca c I chu c,
doanh nghIe p khch Ie kha nang Ia nh da o Irong n I b 7 Nhu chu ng
Ia da bIeI, ban chaI cua vIec Ianh dao chnh Ia vIec hoc hoI ma
chu ye u Ia ho c Iu kInh nghIe m ba n Ihan. Morgan W. McCaII (con),
MIchaeI M. LImbardo va Ann M. MorrIson Irong cu n sa ch Lessons
of Experience cho bIeI da phong van nam quan IrI vIen cao cap
ha ng da u ve vIe c ho se co Io I khuyen cho nhu ng nha qua n IrI Ire
IuI kIa nhung gi. Cau Ira IoI nhu sau:
1. Nam baI moI co hI.
2. Lun Iun Iim kIem y ngha cua no.
3. HIeu ro ban Ihan.
TaI nhIen, day cung Irung voI nhan dInh cua nhung nha Ianh
dao ma II co dIp Iro chuyen. Vi vay, cac I chuc nen Iao co hI
de nhan vIen cu a minh kInh qua nhu ng kInh nghIe m qua do gIu p
ho hoc hoI va cuI cung Ia Ianh dao.
KInh nghIe m gIu p hinh Iha nh nen nguo I Ia nh da o chu khng
pha I Iu nhu ng kho a da o Ia o kInh doanh cu a doanh nghIe p hay
Iu Iruo ng da I ho c. Do do , Ihu c su khng ca n IhIe I nhu ng kho a
dao Iao daI IoaI nhu ke hoach su nghIep. DIeu can IhIeI o day
Ia I chu c, doanh nghIe p do cam ke I Ia o dIe u kIe n de gIu p nhu ng
nha Ianh dao IIem nang co hI duoc IraI nghIem Irong mI mI
Iruong khuyen khch Ihay dI va phaI IrIen. Cac I chuc, doanh
nghIep Ihuong hay noI daI bI dI voI nhIem vu phaI IrIen Inh
Ianh dao, vi Iheo mI nghIen cuu cua Lyman PorIer va Lawrence
McKIbbon cho Iha y ch co 10 Irong s ca c cng Iy Iham gIa kha o
sa I bo nhIe u Iho I gIan cho vIe c na y. M I s ca c cng Iy da Iim ra
vaI cach sang Iao de dam bao Ia Iuong IaI minh se co duoc cac
Ia nh da o. M I Irong nhu ng chuong Irinh hay nha I Ia PeopIe
IacIory mI Iruong daI hoc Ihuc su ve Ianh dao do CLO cua
GeneraI LIecIrIc Iho I ba y gIo Ia |ack WeIch Iha nh Ia p Ia I
CroIonvIIIe, New York. InIeI cu ng Ia nha IIen phong Irong Inh vu c
pha I IrIe n nguo I Ia nh da o khI da u Iu S.000 dIa m I nam cho
m I m I nhan vIen. Nhung nhu ng doanh nghIe p na y ch Ia ngoa I
Ie va chung Ia phaI Ihay dI dIeu nay. KhI do Ihi moI dI dung
khuye n khch va Ihu c da y kha nang Ia nh da o cu a ca c I chu c,
doanh nghIep.
CO Hl = TRAO QUYN HANH DNG
CHO NGUOl KHAC
Ta I ca nhu ng nguo I na o co Iu cha I Iro Iha nh Ia nh da o nen duo c
Iao dIeu kIen Ianh dao nguoI khac vi chung se gIup ho xay dung
nen d ng Iu c, khch Ie IInh Iha n co Ihe Ia m Ia I ca va hinh Iha nh
276 277
nen Io ng Iu IIn. Nhu ng co h I do bao g m ca nhu ng vIe c cho nhu ng
nhan vIen dang Irong qua Irinh ren Iuyen co hI duoc Ian dung,
Ihu nghIem, phaI IrIen cac ky nang chIen Iuoc va khaI nIem hoa
ben ca nh nhu ng kha nang Ien chIe n Ihua I, ca c phan cng vo I
nhIem vu dac bIeI nhu xem xeI va sua dI chnh sach cu, xay
du ng chnh sa ch mo I, xu Iy kho khan d ng Iho I co nhu ng co h I
Ihu Ihach o mI Iruong nuoc khac.
Cac du an dac bIeI cung Ia bang chung sng dng. V du vao
Iha p nIen 80, PacBeII cu haI nho m de n xay du ng he Ih ng Ihng
IIn IIen Iac Iam IhoI IaI HI nghI Quc gIa Dang Dan chu va ca
OIympIcs 1984 Ia I Los AngeIes. Ta I m I dIa dIe m, haI nho m pha I
Iu suy ngh, u ng pho va Iim ca ch cho ca c he Ih ng na y hoa I d ng
hIeu qua duoI ap Iuc IhoI gIan. Hon heI Ia, ho phaI Iam sao de
PacBeII Ihu duo c Io I nhua n.
Do qua Ihuc Ia kInh nghIem b ch cho IaI ca nhung aI Iham
gIa du a n. Ke I qua Ia , haI d I na y duo c yeu ca u pha I IhIe I ke , xay
dung va van hanh mI he Ihng dIen IhoaI cuc ky phuc Iap Iu
m I d ng h n d n ch Irong m I Iho I gIan nga n. He Ih ng na y
Iha m ch co Ihe phu c vu nhu ca u cu a ca m I IhI Ira n nho . Sau
do , ho cu ng pha I Iha o go he Ih ng na y vo I cu ng m I hIe u qua va
I c d . Sau khI hoa n Ia I du a n na y, duo ng nhu ca haI d I da Ihay
d I m I pha n na o do . Cng Iy cho ho Ia m m I ba I kIe m Ira va ho
da vuo I qua vo I ke I qua xua I sa c. Theo Io I cu a PacBeII, Iha nh vIen
cua haI nhom Ihay dI nho vao kInh nghIem Ihu Ihap Iu du an
nay de Iro Ihanh nhung nguoI Ianh dao IIem nang.
Theo McCaII va nhung nguoI khac, nhIeu doanh nghIep khac
cung co cach Iam kheo Ieo rIeng de kIem Ira va Iang cuong kha
nang Ia nh da o cu a nguo I kha c, Irong do g m nhu ng ca ch sau:
1. ThIeI Iap nhung quy mao hIem de khuyen khch Ianh dao
IIem nang khoI dng nhung du an moI.
2. Chuyen gIao Inh vuc kInh doanh IoI nhuan I cho cac nha
quan Iy Ire IuI.
3. Duy Iri nhung b phan kInh doanh gap kho khan va gIao
cho nhung nha Ianh dao IIem nang dIeu hanh nham Ihay
dI Iinh hinh.
Thuo ng Ihi do ng ma u mo I Ih I va o ca c I chu c m I Iu ng sInh
kh cu ng vo I nhu ng y Iuo ng mo I. Vi va y, m I nha qua n IrI Ire Iu I
vo I kha nang Ia nh da o chu khng ch don Ihua n Ia qua n Iy co
Ihe gIup khuay dng va Ihay dI mI Iruong ue oaI, cham chap
cu ng vo I con nguo I u Ii do .
Cu ng Iuong Iu nhu Ihe , Irong nhu ng ke hoa ch phIeu Iuu mo I
cu a cng Iy cho du do Ia cng vIe c Irong m I b pha n hoa n Ioa n
mo I, sa n pha m, dIch vu hay m I chIe n dIch markeIIng mo I, chu ng
Ia nen de nhung con nguoI Ire IuI day khaI vong Iham gIa va
gIao Irach nhIem cho ho. Chung Ia se gaI haI Ihanh qua Iu mI
quan dIe m hoa n Ioa n mo I Iu nhu ng nguo I na y, d ng Iho I, chnh
ba n Ihan ho cu ng ho c ho I duo c kInh nghIe m Irong qua Irinh Iham
gIa Iruc IIep vao nhung chuyen phIeu Iuu nhu Ihe nay.
RoberI Townsend, m I nha Ia nh da o khng Iheo I I mo n, nguo I
da gIup AvIs Ihay dI hoan Ioan cuc dIen vao Ihap nIen 60, IIn
Iuong IuyeI dI vao nhung quan IrI vIen dan Ihan vao cng vIec
kInh doanh Iu khI ho chua co kInh nghIe m va co quan dIe m cu a
khach hang. Quan IrI vIen nao cua AvIs Ihnh Ihoang cung phaI
mac ao jackeI do cua AvIs vao va Iam vIec IaI quay Ihu IIen cua
cng Iy. Tuong Iu nhu Ihe , ch huy va nha soa n nha c v da I nguo I
Du c, GusIav MahIer do I ho I Ia I ca ca c Iha nh vIen Irong da n nha c
278 279
Ihnh Ihoa ng pha I ng I va o ca c vI Ir kha n gIa kha c nhau de hIe u
duo c quan dIe m cu a nguo I nghe. Cu u Chu IIch H I d ng qua n
IrI va CLO cu a TIAACRLI, quy Iuong huu Io n nha I Ihe gIo I,
CIIIIon WharIon cho bIeI: Ban hay Ihu cho moI nguoI co IIem
nang co hI cao nhaI. Quan Irong Ia vIec nuI duong va h Iro
cho nhu ng IIe m nang a y. Khng co kIe u nguo I na o cha c cha n Ia
co IIe m nang Ia nh da o. Nhung va n co m I s dIe m Iuong d I gI ng
nhau ma m I Irong s do Ia m I gIa c quan Ihu sa u khI ho Iu ca m
Ihay minh can phaI Iam gi de daI duoc muc dch. MI s nguoI
Iu nhIen bIeI duoc, nam Iay co hI va Iu Iao ra Iam nhin. Ho c
gang Ihuc hIen muc IIeu voI Iong Ian Iuy va nhIeI Ihanh.
Luan chuyen vI Ir cng Iac Ia mI cach de cho nhung nguoI
co IIe m nang m I co h I duo c ho c ho I nhIe u hon ve I chu c cu ng
nhu co hI de IIep can van de o mI goc nhin khac. Ngay nay, Ia
Ihuong Ihay dan markeIIng IaI Iam vIec Irong b phan ke hoach
sa n pha m. Nhung cu ng pha I coI chuye n dan IhIe I ke sa n pha m
va ke hoa ch cu ng pha I Iru c IIe p dI ra ngoa I va Iham gIa mI Iruo ng
kInh doanh Ia binh Ihuo ng. M I s Inh vu c kha c nhu ke hoa ch
daI han, Ihuong IhuyeI voI khach hang, kInh doanh, va mI vI
Ir kha c Ia Ia m vIe c Ia I nuo c ngoa I, nhu ng nguo I co IIe m nang Ia nh
da o nen duo c Iuan chuye n dua va o Ia m vIe c.
Cang Iam o nhIeu vI Ir khac nhau Ihi nhung nguoI nay cang
co nhIeu co hI hoc hoI va Ie d nhIen Ia cang co nhIeu co hI de
duoc pham II va IhaI baI. Nhung nhu chung Ia da bIeI Ihi saI
Iam va IhaI baI Ia nhung co hI Ion de nguoI Ia ruI ra duoc kInh
nghIem quan Irong. Hau heI nhung nguoI o vI Ir Ianh dao ma
II phong van va Iro chuyen cho bIeI neu khng chap nhan ruI
ro, se khng phaI IrIen, neu khng co saI Iam, se khng IIen b.
Neu ban khng saI Iam Ihuc ra co ngha Ia ban chua c gang heI
suc. Vi vaI Iro quan Irong nhu Ihe, cac I chuc, doanh nghIep
nen co m I ca I nhin Ich cu c d I vo I saI Ia m. Truo c he I, chu ng Ia
nen khuye n khch nhu ng aI da m cha p nha n ru I ro. Thu haI Ia ,
chu ng Ia nen coI saI Ia m Ia m I pha n cu a qua Irinh pha I IrIe n va
nen coI saI Ia m Ia m I dIe u binh Ihuo ng chu khng pha I ba I
Ihuong. Thu ba Ia, khI aI do mac phaI saI Iam, chung Ia nen Iim
ra cach khac phuc chu khng nen ch Irch, phe binh.
NguoI Iung Ia phI cng Brooke Knapp cho bIeI, Co haI kIeu
nguo I, Ihu nha I Ia kIe u nguo I khI ga p kho khan se mu nguo I dI vi
so haI va kIeu nguoI con IaI cung cam Ihay so haI nhung van dI
Io I. S ng khng co ngha Ia da I ra nhu ng gIo I ha n ma Ia ba n pha I
cho n Iu a con duo ng dI Io I cu a minh. M I I chu c, doanh nghIe p
co m I van ho a Ia nh ma nh Ia khI ho khuye n khch nguo I kha c
IIn Iuo ng va o cho n Iu a cu a chnh minh.
Cu ng no I ve va n de na y Iuong Iu dIe u chu ng Ia da bIe I Morgan
McCaII cu ng cho ra ng nhu ng nguo I co IIe m nang Ia nh da o ho c
duo c ra I nhIe u, ne u khng mu n no I Ia ho c nhIe u hon Iu nhu ng
nguo I se p gIo I nhung kho Inh. Nhung pha I Ia m sao de khng d I
dau ma Iay duoc y kIen phan hI cua nguoI khac va phaI Irung
Ihuc voI chnh minh hon Ia Iam nguoI khac haI Iong moI Ia dIeu
quan Irong va b ch.
DI voI IaI ca cac I chuc, doanh nghIep dac bIeI Ia nhung I
chu c, doanh nghIe p na o dang pha I IrIe n, ha y gIu Ihang ba ng nhu
khI dI Iren day gIua mI ben Ia n dInh va mI ben Ia Ihay dI,
gIu a m I ben Ia Iruye n Ih ng va m I ben Ia ca I ca ch. Do do , nhu ng
nguo I du ng da u pha I co kha nang nhin nha n Ia I kInh nghIe m cu a
rIeng ho va Iruye n da I Ia I kInh nghIe m do cho nhan vIen ben duo I.
280 281
UOC MUN = CAM KT THUC HlN
Nhu ng nha qua n IrI ma McCaII va ca c d ng nghIe p cu a ng,
kha o sa I no I ra ng du vIe c pha I nho de n y kIe n Iham va n cu a
ca c c va n da y da n kInh nghIe m cu ng hay nhung Ihu c su Ihi
cu ng khng co Ia c d ng gi Ia m. Co Ihe vi nhu ng nguo I c va n
na y khng Ia m Irong I chu c, doanh nghIe p du Iau de ru I ra
duo c kInh nghIe m b ch hoa c cu ng co Ihe nhu ng nguo I duo c
go I Ia quan su na y khng Ihu c su mang Ia I hIe u qua . Nhung
ba n Ihan I chu c a y nen Ihe hIe n minh chnh Ia quan su cho
chnh minh. Chnh phuong Ihu c hoa I d ng, I I kInh doanh va
I c d IIe n Io I cu a I chu c, doanh nghIe p du Ia Iheo huo ng Ich
cu c hay IIeu cu c se dua duo ng. Chnh gIa IrI cu a I chu c, doanh
nghIe p do Iheo ca haI kha ca nh con nguo I va qua n Iy se da n
I I. Ne u nhu mu c IIeu, Ia m nhin, mu c dch, Iy do de I n Ia I cu a
I chu c, doanh nghIe p khng ro ra ng va ne u nhu no khng Iuo ng
Ihuo ng du duo I ba I ki hinh Ihu c na o cho nguo I Ia m cng khI
ho Ia m I I Ihi I chu c, doanh nghIe p a y da khng ho c ho I, Ihu
Iuo m gi hIe u qua Iu kInh nghIe m Irong chnh I chu c cu a minh.
Ha u qua Ia ho dang Ia c I I.
Ta m nhin cu a mI I chuc Ihe hIen o ba muc: chIen Iuoc IaI
day Ihi IrIeI Iy cua doanh nghIep Ihe hIen ro nhaI; sach Iuoc
IrIe I Iy da y Ihe hIe n cu Ihe qua ca ch ha nh d ng; con nguo I IrIe I
Iy cng Iy Ihe hIe n qua ca ch cu xu cu a m I nhan vIen Irong cng
Iy. Ne u ba n mu n do Iuo ng hIe u qua hoa I d ng v du nhu cu a
mI chI nhanh ban Ie, hay xem xeI IhaI d cua baI ky mI nhan
vIen nao Irong do. Neu nhan vIen do Ihe hIen su Ih I, khng
mac dng phuc gi ca, khng gIup ch gi cho aI Ihi co kha nang
nhung nguoI quan Iy cap cao cua cng Iy do IhIeu kha nang va
khng co Ia m nhin nha I qua n. Mo r ng Ihem m I cau no I cu a
Lmerson Iruo c kIa Iu ng pha I bIe u Ihi: hInh Ihu c cu a I chu c,
doanh nghIep ch moI Ia mI nua, nua con IaI chnh Ia vIec I
chuc do Ihe hIen minh nhu Ihe nao.
BoI vi o Iam muc nao, I chuc nao, vIec Iu chIem nghIem IaI
ban Ihan mang Inh sng con va boI vi pha san Ia mI mI de
do a Ihuo ng Iru c Irong mI Iruo ng kInh doanh da y so ng gIo nga y
nay, Ia I ca ca c nha qua n IrI nen Ihu c hIe n Iheo ba chu R sau day:
Ihu minh Ia I suy nga m (reIreaI), Iu Ia m mo I minh (renewaI) va IIe p
Iu c chIe n da u (reIurn). GIo I ho c Ihua I Iu Iruo c gIo va n cng nha n
ch IoI cua vIec ngh ngoI, suy ngam IaI qua Irinh da qua. Vi Ihe
ca c I chu c doanh nghIe p cu ng nen nhu Ihe . Cu u CLO cu a DIgIIaI
LquIpmenI, |en AIson Iu c co n duong nhIe m m I mu a he ha ng nam
deu ngh ngoI haI Iuan va dI boI xung, khng dIen IhoaI, IIen
Ia c gi vo I van pho ng Ia m vIe c cu a minh. Cng I vIen |amIe RaskIn
Iu c duong nhIe m cu ng cho bIe I, KhI II hoa n Iha nh mo I cng vIe c
cua minh va noI chuyen voI IaI ca moI nguoI can IhIeI Ihi Iuc do
Irong da u II khng ngh Io I vIe c gi ca . Tu ba n Ihan II ca m Iha y
dIe u na y Ia IhIe I Ihu c vo I ba n Ihan. Nhu ng gIay phu I khng pha I
Iam gi ca Ia nhung Iuc ma ban se Iu van, Ihau hIeu ban Ihan va
huo ng de n nhu ng Ihu Iha ch mo I.
Tng keI IaI dIeu nay, |ohn ScuIIey cho bIeI: Cac I chuc co
Ihe Ihuc hIen nhIeu bIen phap de bIeI duoc minh khng he co
nguo I da n da I gIo I. Co nhIe u nguyen nhan nhu ne n Ia ng van ho a
doanh nghIe p, b ma y va n ha nh ha nh chnh khIe n cho ngay ca
nhung con nguoI IaI nang cung kho dung Ien va Iro Ihanh nguoI
Ia nh da o ma nh me . Nhung nguo c Ia I, ca c I chu c a y cu ng co
282 283
nhIe u ca ch de gIu p cho nhu ng con nguo I da y nang Iu c a y Ihe hIe n
kha nang Ia nh da o. V du nhu, suy ngh Iruo c khI ha nh d ng,
suy nga m ve I chu c Ia n con nguo I sau khI da hoa n Iha nh mo I
vIe c.
HOC HOl = LANH AO
Theo dInh ngha Ihi m I I chu c nen ph I ho p hoa I d ng nhIp
nhang voI nhau. O day co ngha Ia muc dch quyeI dInh cau Iruc
I chu c chu khng pha I Ia ba I ky m I nhan I na o kha c. T chu c
do nen hoa I d ng duo I hinh Ihu c I chu c Ia m I c ng d ng chu
khng nen Iheo Ihu ba c. T chu c do nen Irao quye n Iu quye I,
song song do Ia nhu ng kIe m nghIe m, co h I va pha n Ihuo ng cho
cac Ihanh vIen. Ly do Ia vi cuI cung Ihi ban Ihan I chuc ch Ia
m I phuong IIe n de da I duo c mu c dch chu khng Ia mu c dch.
NhIe m vu Ihu c su cu a m I I chu c Ia Ia o co h I va su du ng I I
nhaI moI kha nang cua con nguoI Irong I chuc do, IaI ca cac I
chuc phaI Iao dIeu kIen va co hI cac Ihanh vIen Iruong Ihanh
va phaI IrIen.
Day Ia m I nhIe m vu quan Iro ng Iha ch Ihu c Ia I ca ca c I chu c,
doanh nghIep ngay nay.
10
Xy dng tng lai
Trong thoi dai dy nhung thay di, nguoi nao chu dng hoc hoi
se lam chu tuong lai. Nguoi nao hoc hoi mt cach bi dng
se chi hu ho voi mt the gioi trong qua khu.
LR!C HO!!LR, Vanguard Management
TI ba I da u vIe I cu n sa ch na y vo I m I chuong ve Ia m chu hoa n
ca nh va II cu ng se ke I Ihu c no Iheo ca ch do . TI ke cho ca c ba n
haI cau chuyen, mI ve Ld, nguoI da bI hoan canh Iam Ihay dI
va mI ve Norman Lear, nguoI da chIen Ihang mI Iruong. Ban
co n nho Ia cu I cu ng Iu c ban gIa m d c khng Ihang chu c cho Ld
vi ho mu n Iim kIe m m I u ng vIen vo I nhu ng pha m cha I sau: am
hIeu ky IhuaI (Ld co), kha nang xu Ihe, kha nang khaI nIem hoa,
da nh gIa , da nh hoI Iha y co h I va cu I cu ng Ia m I Inh ca ch Io n.
Day Ia nhung pham chaI raI quan Irong ma II ngh Ia ban gIam
d c dI du ng huo ng. Nhung chu ng Ia dang s ng Irong m I Iho I
ky phu c Ia p va m I nha Ia nh da o cho Iuong IaI co n pha I da p u ng
nhung yeu cau khac nua. Theo nhu IoI cua AbIgaII Adams vIeI
cho con IraI Ia |ohn QuIncy Adams Ihi, Day Ia gIaI doa n kho khan
284 285
HA NH 1iiNH 1iO 1HA NH NHA LA NH LA O XA LUNG 1UONG LAi
ma m I IhIen Ia I Ihu c su mong mu n duo c s ng... Su ca n IhIe I
a y do I ho I nhu ng Inh ca ch Io n.
De Iam chu mI Iruong canh Iranh, Iruoc heI nguoI Ianh dao
pha I hIe u nhu ng Iha ch Ihu c cu a Ihe ky 21. |ohn Gardner, nha
sa ng Ia p cu a Common Cause Iu ng no I ra ng Ia nh da o Ia nhu ng
nguoI hIeu van hoa chung, Iham ch ngay ca khI khaI nIem do
van con mo h va ch In IaI Irong gIac mo va Ir Iuong Iuong
cu a ho . Nhung hIe u ch Ia buo c da u IIen. La nh da o cu a Iuong IaI
Ia nhu ng nguo I da m Ihu c hIe n buo c IIe p Iheo, do chnh Ia Ihay
d I ne n van ho a do . No I Iheo kIe u cu a KurI LewIn Ihi, khI ba I Iay
vao Ihay dI dIeu gi do Ihi Ia moI hoan Ioan hIeu no.
GIo day, chu ng Ia ca n nhu ng nguo I Ia nh da o nhu Ihe . Chu ng
Ia da danh maI Ihe canh Iranh cua minh. Neu sau khI da dIeu
chnh Iheo Ia m pha I, mu c Iuong Irung binh cu a nguo I My ch Iang
10 Irong su I 30 nam qua. Chu ng Ia va n IIe p Iu c Ia nguo I da n
dau nhung da maI kha nang san xuaI va dua ra IhI Iruong cac
sa n pha m mo I m I ca ch Iha nh cng. Chu ng Ia da Ia m duo c gi
khI hIen gIo Trung Quc IaI Ia noI san xuaI va ban hang nguoc
IaI cho chung Ia.
Trong Inh vu c gIa o du c c ng d ng, cham so c su c kho e c ng
d ng va chnh phu , IIe p Iu c dIe n ra nhu ng do I khu ng hoa ng. DI
khI duong nhu nhung ke II pham Ihau Iom ca WaII SIreeI va
WashIngIon. Tu ng Ia nguo I kh ng I Irong nga nh cng nghIe p,
gIo day nga nh kInh doanh chnh cu a My Ia dIch vu va Iha m ch
nga nh dIch vu cu ng dang xu ng d c. Nga y ca ng co nhIe u nguo I
v gIa cu kIe m s ng Iren duo ng ph ngay Ia I noI duo c coI Ia vu ng
daI hua va duong nhu chang aI bIeI cach xu Iy van de nay. Cac
bang dang kIem soaI cac Ihanh ph bang vu Iuc. MI de doa cua
khu ng b qu c Ie nga y ca ng ro ne I hon.
Ne u nuo c My mu n gIa nh Ia I vI Ir cu a minh, d I dIe n va xu Iy
v s nhu ng va n de na y Ihi nhu ng nguo I Ia nh da o Ihu c su (chu
khng pha I Ia ca c ba n sao) pha I da n I I. Cu u CLO cu a Lord
CorporaIIon, DonaId AIsIadI Iung noI rang: chnh IrIeI gIa chu
khng pha I ng Iru m kInh doanh hay ke IIe u ma ng na o mo I Ia
vua. Vi khng so m Ihi mu n, Ihu c Ie IIch su da chu ng mInh, ca c
Iy Ihuye I IrIe I ho c va n I n Ia I Iheo nam Iha ng. Theo AIsIadI, IrIe I
Iy ve dan chu cua PIaIo van In IaI nhung khng phaI Iheo hinh
Ihuc ma PIaIo da hinh dung Iruoc day. TaI nhIen IrIeI Iy Ia chIec
ao gIap ben vung nhaI gIup nguoI Ianh dao hinh Ihanh nen Iam
nhin Iu Irong mo h n d n. Nga y nay, xung quanh chu ng Ia Ia
m I mI Iruo ng h n d n nhung nguo I Ia nh da o Ihi hIe u ra ng su
h n d n do Ia kho I da u cu a m I ca I mo I chu khng pha I Ia su
ke I Ihu c. Su h n d n a y Ia ngu n g c cu a nang Iuo ng va da pha I
IrIen cua caI moI.
RosabeIh Moss KanIer m Ia mI vaI quan dIem Iruoc IhoI ky
h n d n na y Irong cu n Khi nh ng ng i kh ng l nha y mu a:
La m chu tha ch th c chi n l c, qua n ly va ngh nghi p th p
nin 90 (When GIanIs Learn Io Dance: MasIerIng Ihe ChaIIenge
oI SIraIegy, ManagemenI, and Careers In Ihe 1990s):
z Suy ngh chIe n Iuo c va da u Iu va o Iuong IaI nhung va n pha I
Iang doanh Ihu ,Io I nhua n.
z La m Iheo IInh Iha n doanh nhan va cha p nha n ru I ro nhung
khng pha I Ira gIa ba ng Iha I ba I Irong cng vIe c kInh doanh.
z TIep Iuc Iam nhung vIec ban dang Ihuc hIen Iham ch con
pha I I I hon nu a. No I chuye n vo I nhan vIen, xay du ng nho m
Iam vIec va dan Ihan vao cac du an moI.
z Nam ro moI chI IIeI cua cng vIec kInh doanh cua minh
nhung phaI Irao Irach nhIem cho nhung nguoI khac.
286 287
z NhIeI huyeI voI muc IIeu daI han va Iam moI cach de Ihuc
hIe n mu c IIeu do nhung pha I IInh d ng, pha n u ng nhanh
va co Ihe Ihay d I huo ng dI m I ca ch nhanh nha y.
z Hay Ihe hIen minh, hay Ia nguoI Ianh dao, hay daI ra huong
dI nhung pha I Iru c IIe p Iham gIa, Ia ng nghe va ho p Ia c vo I
nguo I kha c.
z Dung Ioan b nang Iuong va IhoI gIan de cng hIen Irong
Iro choI kInh doanh, nhung van phaI can bang Irong cuc
sng.
z Tha nh cng, Iha nh cng va Iha nh cng nhung va n da nh
Iho I gIan nuI duo ng con ca I.
MUOl NHN T CHO TUONG LAl
Lam cach nao ma mI nguoI Ianh dao hoc hoI de vuoI qua
nhu ng Iho I ky h n d n7 La m ca ch na o ma m I nguo I Ia nh da o
ho c ca ch khng ch cha p nha n Ihay d I va su mo h ma co n pha I
IrIe n Irong mI Iruo ng do 7 Co muo I nhan I ngha Ia muo I da c
dIem ve ca Inh va I chuc Irong qua Irinh dI pho voI Ihay dI
de IruI ren nen mI Iuong IaI va Iao ra I chuc hoc hoI moI.
1. Lanh dao la nguoi bien gic mo Ihanh hien Ihuc
TaI ca cac Ianh dao deu co kha nang Iao ra mI muc IIeu hap
dan. Muc IIeu do gIup ho den duoc mI vI Ir moI, rI ho IaI IIep
Iu c hIe n Ihu c ho a mu c IIeu do . Khng pha I aI Irong s nhu ng
nguo I II pho ng va n de u co da y du muo I pha m cha I na y, nhung
I nha I aI cu ng co pha m cha I Ihu nha I na y. PeIer Drucker cho ra ng
nhIe m vu Iruo c IIen cu a nguo I Ia nh da o Ia xa c dInh duo c su me nh
cua minh. Max De Pree Irong cun La nh a o la m t ngh thu t
(LeadershIp Is An ArI) vIeI, Trach nhIem dau IIen cua mI nha
Ia nh da o Ia va ch ro Ihu c Ie Ia gi cho nguo I kha c Iha y. Tra ch nhIe m
cuI cung cua ho Ia noI IoI cam on nhung aI da cng Iac va gIup
do. Trong suI qua Irinh Ihuc hIen muc IIeu do, nguoI Ianh dao
phaI Ia nguoI day Io Irung Ihanh.
Qua Irinh Ihu c hIe n gIa c mo co Ihe chIa ra Ia m nam gIaI doa n.
GIaI doan Ihu nhaI Ia Ihe hIen gIac mo cua minh qua IoI noI voI
nguoI khac. |ung cho rang, GIac mo van maI ch Ia gIac mo neu
ban Ihan nguoI do khng hIeu no. Thau hIeu gIac mo gIup gIac
mo Iro Ihanh mI kInh nghIem sng dng. V du nhu CLO cua
|ohnson & |ohnson, |Im Burke ma I he I 40 Iho I gIan no I chuye n
voI nguoI khac ve cuong Inh hoaI dng cua |ohnson & |ohnson.
Cac quan Iy cua |&| van Iham gIa cac buI hop Ihu Ihach va IaI
nhu ng bu I ho p do , ho Iha o Iua n Iu ng do ng cuong Inh hoa I d ng
de xem Ihu ca n pha I Ihay d I nhu ng gi. Qua Iho I gIan nhu ng Ihay
dI do Iro Ihanh nhung dIeu co ban. Cung gIng HIen phap Hoa
Ky, ban Ihan ban cuong Inh do vung ben qua IhoI gIan.
Nhung gIaI doan co ban khac cua qua Irinh Ihuc hIen gIac mo
Ia Iuyen m mI cach I m, Iuong Ihuong, huan Iuyen IaI va IaI
I chu c. Co Ihe mInh ho a nam gIaI doa n Iren ba ng v du cu a |an
CarIzon, cuu CLO cua SAS.
GIa c mo cu a CarzIon Ia bIe n SAS Iro Iha nh m I Irong nam hoa c
sa u ha ng va n chuye n ha ng khng qu c Ie co n Ia I. (ng cho ra ng
ra I nhIe u ha ng ha ng khng se Iha I ba I nhu Ihu c Ie cho Iha y. Cho
du ng khng Iuo ng Iruo c vIe c xua I hIe n cu a ca c ha ng ha ng khng
nho , gIa re Irong nhu ng nam vu a qua chIe m Inh IhI Iruo ng chau
u hop nhaI.) De Ihuc hIen gIac mo do, ng phaI IrIen haI muc
288 289
IIeu. M I Ia bIe n ha ng SAS I I hon 1 o 101 dIch vu kha c nhau
so vo I ca c d I Ihu ca nh Iranh cu a no . HaI Ia Ia o ra m I phan khu c
IhI Iruo ng cho rIeng SAS. CarIzon cho n d I Iuo ng ca c doanh nhan
vi ng IIn rang day Ia IhI Iruong mau mo nhaI, nhIeu hon cac
dI Iuong Ia sInh vIen daI hoc, cac dIch vu Iu hanh hay baI ky
m I d I Iuo ng na o kha c. De Ihu hu I d I Iuo ng Ia doanh nhan,
CarIson pha I Ihuo ng cho ba I ky m I nhan vIen na o cu a SAS co
duo c phu c da p Iu pha ca c doanh nhan na y. ng pha I Ihe hIe n
mu c dch, Ia m quan Iro ng, I I cu xu IIch su va quan Iam d I vo I
mo I pha n h I cu a kha ch ha ng. ng uo c Inh m I nga y co khoa ng
63.000 su Iuong Iac gIua nhan vIen SAS va cac khach hang hIen
IaI hoac IIem nang. ng goI nhung Iuong Iac nay Ia Iam quan
Irong cua chan Iy.
CarIzon pha I IrIe n m I cu n sa ch hoa I ho a ra I Iuye I Ien Ia Cu n
sach Do (The Red Book) Irong do Irao dI ve muc IIeu cua SAS
vo I nhan vIen Irong ha ng. ng co n Iha nh Ia p m I Iruo ng da I ho c
doanh nghIep IaI Copenhagen de I chuc huan Iuyen nhan vIen.
So d I chu c cu a SAS khng co n Iheo hinh kIm Iu Iha p nu a ma
Irong nhu mI Iap hop cac vong Iron, mI daI ngan ha. ThaI ra,
cun hoaI hoa cua CarIzon Irong IIeng Anh dIch Ihanh Nhng
khoanh khc Chn ly (MomenIs oI TruIh) nhung o ba n g c IIe ng
Dan Ma ch Ia Pha hu y nh ng Kim T tha p (DesIroyIng Ihe
PyramIds).
M I Irong nhu ng Iuye n duo ng cu a ha ng Ia Iuye n Copenhagen
New York. Ta I ca phI cng, hoa IIeu, ky su, IIe p vIen ha ng khng,
nhan vIen phu Irach hanh Iy den daI Iy ban ve noI chung Ia IaI
ca nhung aI IIen quan den Iuyen bay Copenhagen New York
de u Ia m vIe c Iheo huo ng Iu qua n Iy ba n Ihan, Iu quye I dInh cu ng
vo I m I ke hoa ch chIa se Io I nhua n. Nhu Ihe , Ia I ca bo n ho de u y
Ihuc minh Iham gIa vao qua Irinh Iam ra IIen IaI cua Iuyen bay
nay. DI voI Iuyen duong Copenhagen IrankIurI cung co mI
cach I chuc Iuong Iu. Toan b hang hang khng nay hoaI dng
dua Iren nhung nhom nho va chIa se Irach nhIem nhu Ihe nay.
Cuu CLO cua GeneraI LIecIrIc |ack WeIch cho rang, Nha quan
Iy cu a nga y hm qua Ia ke I qua suy ngh cu a nguo I chu cu a hm
qua. Hm qua, ho Ia ng chu vi ho na m duo c nhIe u hon nguo I
Ia m Ihue cho ho . ng chu cu a nga y maI pha I Ia nguo I da n da I
mo I nguo I, g m m I Ia p ho p ca c gIa IrI va mu c IIeu duo c chIa se
voI nguoI khac. Pham chaI duy nhaI dInh ngha duoc mI nha
Ianh dao Ia kha nang Iao ra va hIen Ihuc hoa mI dIeu ch co
Irong gIac mo. YeaIs Iung noI rang, Trong gIac mo Ia ngh den
Ira ch nhIe m. Ta m nhin Ia m I gIa c mo s ng. D I vo I nguo I Ia nh
dao, Irach nhIem cua ho Ia bIen dI Iam nhin do Iro Ihanh hIen
Ihuc. De Iam duoc dIeu do, cac nha Ianh dao Ihay dI ca Ianh
dIa cua minh du do Irong Inh vuc dIen anh, may Inh, bao ch
hay ba n Ihan nuo c My .
2. Lanh dao la nguoi dam sai lm
Nha Iu van quan IrI DonaId MIchaeI, gIng Barbara Corday,
du ng m I cu m Iu ra I IInh Ie , Io m go n Ia : nhu ng kInh nghIe m Ihu
Iha p duo c khI nhu ng nguo I na y khng so pha m saI Ia m va cha p
nhan ruI ro khI ho Iam moI vIec. GIng nhu |Im Burke, ho Iao ra
m I mI Iruo ng khch Ie mo I nguo I da m cha p nha n ru I ro. GI ng
nhu Sydney PoIIack, ho ba o vo I nhan vIen ra ng saI Ia m duy nha I
Ia vIec khng Iam gi ca. GIng nhu IrIeI Iy cua KarI WaIIenda, ho
buoc dI Iren day ma khng so Ie. Cuu huan Iuyen vIen bong r
cu a UCLA no I Ihem, Tha I ba I khng pha I Ia I I a c. Khng co mu c
IIeu moI chnh Ia II ac.
290 291
3. Lanh dao la nguoi khuyen khch
nhu ng pha n h i Irung Ihu c
NorberI WIener ke vo I II ra ng, TI khng bao gIo bIe I Ia minh
no I gi cho de n khI co pha n h I Iu nguo I kha c. Nguo I Ia nh da o
hIeu Iam quan Irong cua vIec Irong cuc sng co aI do san sang
va khng so khI phaI noI cho ho bIeI su IhaI. MI Irong nhung
dIeu khIen II ngac nhIen nhaI Irong suI qua Irinh phong van
cho cu n sa ch Leaders Ia hau heI IaI ca cac CLO ch co keI hn
m I Ia n. TI ngh Iy do co Ihe Ia nguo I hn ph I Ia nguo I duy nha I
ho hoa n Ioa n IIn Iuo ng cho du d I vo I da n ng hay phu nu .
Nhu ng go p y chan Iha nh Iu nguo I ph I nga u, m I nguo I da ng
IIn cay raI b ch vi no gIup nguoI Ianh dao hoc hoI va hIeu hon
ve chnh ban Ihan ho.
4. Lanh dao la nguoi khch le su bI dng y kien
Iu nguo i kha c
Day Ia he qua IIep Iheo cua vIec khuyen khch phan hI Irung
Ihu c. La nh da o ca n nhu ng nguo I xung quanh ho co quan dIe m
IraI nguoc, Iham ch quyeI IIeI phan dI ho, hay noI cach khac
ho ca n de n ma y ca m u ng do su kha c bIe I, nguo I co Ihe no I Iha ng
voI ho Ia nguoI khac dang hy vong dIeu gi va dIeu gi dang Ihuc
su xay ra.
ThaI ra, Ihuong co haI dang nha Ianh dao. Dang Ihu nhaI Ia
Ia nh da o su du ng nhu ng nguo I de ho soI ro I Ia I ba n Ihan ho , gI ng
y nhu ho . Nhu ng nguo I na y gIu p nguo I Ia nh da o soI ro I Ia I quan
dIem va khaI vong. Dang Ihu haI Ia Ianh dao Ihch dung nhung
nguo I bu khuye I cho ng Ia, nhu ng nguo I do co ca I nhin Iun Ia n
Ihuong dI voI I chuc va xa hI ma ng Ia Iao ra. |ohn ScuIIey,
m I nguo I mo m ng, Ihue m I qua n Iy Ihu c su Ia m nguo I gIa m
dc dIeu hanh. Nhung Ihuc Ie Ihi khI co Irong Iay nhung nguoI
Iam Iheo kIeu bu khuyeI nay Ihi khng de dang gi baI ho noI ra
duo c ho Ihu c su ngh gi. V du nhu Iruo ng ho p cu a Sam GoIdwyn,
sau sau b phIm IhaI baI IIen Iuc da Iap hop IaI ca nhan vIen IaI
va no I ra ng, TI ca n ca c ba n no I cho II bIe I chnh xa c Ia dIe u gi
dang xay ra cho II va MGM, Iham ch neu vIec do Iam cho cac
ba n ma I vIe c. Ta I ca mo I nguo I xung quanh |ohn de u nha n Ihu c
ro vIec neu ho noI IhaI Ihi se nguy hIem nhu Ihe nao. Cach day
hon 40 nam, khI NIkIIa Khruschev Iham Hoa Ky , ng I chu c m I
bu I ho p ba o Ia I Cau Ia c b Ba o ch WashIngIon. Thng qua m I
Ihng dIch vIen, cau hoI dau IIen Iu ben duoI Ia Ngay nay ng
dang noI chuyen ve su caI IrI dc IaI cua nguoI IIen nhIem cua
ng, SIaIIn. Thu c Ie Irong su I Iho I gIan do ng Ihu c Irong nho m
s quan ha u ca n Ihan In nha I cu a ng a y. Va y su I Iho I gIan do
ng da Ia m gi7 Khun ma I cu a Khruschev do Iu ng va ng ga m
Ien, AI ho I II cau na y7 Ta I ca nam Iram khun ma I kIa de u cu I
gam xung. ng hoI IaI Ian nua, TI hoI aI daI ra cau hoI nay7
Nhung va n khng aI Ira Io I. LIe n sau do ng ba o, Cau Ira Io I cho
cau ho I cu a quy vI Ia II cu ng Ia m nhu ca c vI bay gIo . M I Irong
nhung bI kIch Ion nhaI cua cac I chuc Ia nguoI Ia se van de cap
Iren cu a ho pha m saI Ia m cho du ho bIe I Ia minh co ca ch I I hon
de Ihuc hIen no.
Nham dI pho voI chuyen nay, Ianh dao nen cu xu gIng nhu
cuu CLO cua Max De Pree, Herman MIIIer. ng da Iang nghe IaI
ca nhu ng y kIe n cu a nguo I kha c. Hoa c gI ng nhu Barbara Corday,
nguoI da c gang hoa nhap voI nhan vIen cua minh nham khch
Ie nhung y kIen baI dng voI ba. Neu Irng Ihay ba ngI Irong
292 293
phong cung voI cac nhan vIen, ban se chang Ihe nao bIeI aI Ia
sep, aI Ia nhan vIen Iru khI ban da Iung gap ba.
Theo y kIen cua IIen s Verne MorIand, cac CLO nen Iu minh
chon ra aI do Iam cng vIec cua mI nguoI Iranh caI voI y kIen
Ira I nguo c vo I ho . Trong m I ba I ba o nhan de , Lears IooI: CopIng
WIIh Change Beyond IuIure Shock (Ten Ngc cua vua Lear: DI
maI voI Ihay dI vuoI qua nI so haI Iuong IaI), ng m Ia mI
nguoI o vI Ir Ia IooI (Ten ngc) nguoI nay se chIu Irach nhIem
bao cao Iruc IIep cho CLO. Va IIep Iheo day Ia nhIem vu co ban
cu a Ien Ng c: Gay nhIe u Ioa n nhu ng chan Iy h n d n nhung da
vuo I qua ranh gIo I cng Ihu c Ihng Ihuo ng. Ba o Iruo c nhu ng Ihay
d I Irong vu Iru va hIe u duo c y ngha cu a no . Tha ch Ihu c ca nhu ng
IoI che gIeu va cau d IhIeng IIeng ma cac nha bac hoc da chung
mInh du ng va khng de gi Ihay d I duo c. Mo I nha Ia nh da o,
gIng nhu vua Lear can I nhaI mI ke II nhu Ien Ngc.
5. Lanh dao la nguoi co Iu chI cua mI nguoi doaI giai
Nobel: lac quan, niem Iin va hy vong
MI Irong nhung nha quan IrI II phong van cho cun sach
Leaders, ma ne u ng Ia m Irong Inh vu c nghIen cu u khoa ho c cha c
chan se nhan gIaI NobeI vi ng Iun cam Ihay co Ihe Iam duoc
baI cu dIeu gi. ng Ihe hIen IInh Ihan Iac quan nay voI nhung
nguo I xung quanh. V du nhu, khI co n o cuong vI I ng Ih ng,
RonaId Reagan Ihe hIe n minh Ia con nguo I co Io ng Ia c quan v
Ian. Theo IoI ke cua RIchard WIrIhIIn, nguoI Iam cng vIec Irung
ca u dan y cho Reagan, va o Iho I dIe m m I nam sau khI bI a m sa I
hu I, dIe m cu a Reagan Iu I Iu m I mu c cao ky Iu c cu a nam Iruo c
Ihi bay gIo Ia I Iha p ky Iu c va ng pha I Ia nguo I ba o cho Reagan
dIeu nay. Thng Ihuong Ihi WIrIhIIn khng bao gIo dI gap Ing
Ih ng m I minh ca . La n na y Ihi WIrIhIIn ch co m I minh. Reagan
dua maI nhin WIrIhIIn va noI, Cu noI IIn xau cho II nghe nao.
WIrIhIIn ba o vo I ng ke I qua . Do khng ch Ia vIe c s dIe m Irung
ca u cu a Reagan Iu I xu ng Iha p kInh khu ng Iu sau vu a m sa I hu I
ma s dIem do con Ia muc Ihap nhaI Irong IIch su cac doI Ing
Ih ng Irong nam Ihu haI cu a nhIe m ky . KhI do , Reagan ba o ng,
Chu a oI, DIck, du ng co Io Ia ng nhu Ihe . Bay gIo II ch vIe c dI ra
ngoaI va c gang bI am saI Ian nua.
TInh Iha n Ia c quan va nIe m hy vo ng gIu p Ia co nhIe u Iu a cho n.
D I nghIch vo I hy vo ng Ia n I Iuye I vo ng, khI do Ia ca m Iha y nhu
minh cha ng co n su Iu a cho n na o ca . T ng Ih ng CarIer da bI khaI
Iu vi ba I dIe n van na ng ne u a m cu a ng. ng ngh nhu Ihe minh
dang Irung Ihuc nhung IhaI ra chung Ia IaI cam Ihay duong nhu
ng cha ng gIu p gi cho chu ng Ia ma ch Ia m Ia Iuye I vo ng ma IhI.
Quan dIem cua cac nha Ianh dao ve Ihe gIoI nhu co hIeu qua Iay
Ian. CarIer Ihi khIe n chu ng Ia phIe n mu n, Ira I Ia I Reagan Ia I Ia m
chu ng Ia hy vo ng, cho du ng co khng I dIe m ye u.
M I v du kha c ve Io ng Ia c quan khng gIo I ha n Ia nha soa n
ha I kIch George Burns nguo I co Iu cha I de doa I gIa I NobeI khI
pha I bIe u nhu Ihe ng s ng Io I 100 Iu I r I vo I cau no I, TI khng
Ihe cheI. TI daI ch rI day nhe.
Nhu mI cau cach ngn cua Trung Quc Ihi, Neu Irong dau
ba n co Io Ia ng va mu n phIe n Ihi ba n cha ng Ihe Ihay d I gi duo c
mo I chuye n; ch khI m I Io do Iro Iha nh hIe n Ihu c Ihi ba n mo I co
Ihe dI pho duoc no IhI.
294 295
6. Lanh dao la nguoi nm ro hieu ung Pygmalion
Irong qua n ly
Trong cu n sa ch Pygmalion cua George Bernard Shaw, nhan
vaI LIIza DooIIIIIe keI hn voI Ireddy LynsIordHIII vi c hIeu Ia
dI voI gIao su Henry HIggIns, c se maI ch Ia mI c gaI Ihanh
IhI hIppI. C hIe u Ia nga I gIa o su kIa se cha ng bao gIo cha p nha n
Ia c co Ihay d I ma Iu c na o cu ng cho ra ng c va n nhu cu . KhI
c noI voI Ireddy Ia, Su khac nhau gIua mI quy ba va mI c
ga I dan hIppI khng na m o ch c a y cu xu nhu Ihe na o ma na m
o ch c a y duo c d I xu nhu Ihe na o. D I vo I gIa o su HIggIns em
va n ma I se Ia c ga I hIppI vi ng a y d I xu vo I em nhu Ihe . Nhung
dI voI anh, em bIeI Ia em co Ihe Iro Ihanh mI quy ba vi anh
Iun cu xu voI em nhu mI quy ba va se maI Iun nhu Ihe.
|. SIerIIng LIvIngsIon da a p du ng hIe u u ng PygmaIIon va o Irong
qua n Iy nhu sau:
z DIeu ma nha quan Iy mong cho o cac nhan vIen cap duoI va
cach dI xu cua ng Ia,c Ia se quyeI dInh phan Ion den
Ihanh Ich va su phaI IrIen nghe nghIep cua ho.
z Kha nang da c bIe I cu a nha qua n Iy gIo I Ia kha nang da I nIe m
IIn nhIeu vao Ihanh Ich cua cap duoI va Iam cho ho Ihuc
hIen duoc no.
z Nhung nha quan Iy kem hIeu qua hon IhaI baI Irong vIec
phaI IrIen nhung ky vong Iuong Iu. KeI qua Ia hIeu qua Iam
vIe c cu a ca p duo I khng da I duo c nhu y mu n.
z Cac nhan vIen cap duoI duong nhu Ihanh cng Irong cng
vIec neu ho IIn vao muc IIeu do cap Iren dua ra.
La nh da o mong cho ke I qua I I nha I Iu nhu ng nguo I xung
quanh. Lanh dao bIeI Ia moI nguoI se Ihay dI va Iruong Ihanh.
Neu ban hy vong nhung keI qua IuyeI voI, cac cng su cua ban
se mang IaI cho ban dIeu do. |aIme LscaIanIe IIn rang cac sInh
vIen Irong mI Iruong Irung hoc nI Ihanh o Los AngeIes co Ihe
hoc duoc mn daI s. Va Ihuc Ihe Ia dung nhu Ihe.
D ng Iho I, Ia nh da o khI dua ra ca c mu c IIeu pha I Ihu c Ie .
Phuong cham cu a ho Ia : c ga ng nhung khng cang Iha ng. GIa
du rang ban dang huan Iuyen cho Ihe van hI OIympIcs va moI
chuyen dang raI II dep. Neu hm nay ban c heI suc Iuyen Iap
Ihi ngay maI khI buoc vao ky IhI dau IhaI su, ban se chang con
su c ma IhI da u.
Cu u CLO cu a Lucky SIores Don RIIchey cho ra ng, M I Irong
nhu ng Ira ch nhIe m Ihu c su cu a m I nha qua n Iy Ia da I mu c ky
vo ng cho mo I nguo I. Da y Ia m I Ira ch nhIe m na ng ne vi ne u mu c
IIeu qua Ihap Ihi IhaI Iang ph, khng ch cho I chuc ma con
cho ca nhan. Nhung neu ban daI ra muc IIeu qua cao va nhan
vIen khng Ihe Iam duoc, ban da huy hoaI nhan vIen va I chuc.
Vi vay dIeu nay khng co ngha Ia IaI ca chung Ia nen Iam Iheo
muc IIeu Ihap hon kha nang, nhung neu ban gIao mI nhIem vu
na o do ma nhan vIen khng bao gIo Iha nh cng duo c, no se Ia
Ihu vu kh huy hoaI dan dan TI ngh Iy Iuong nhaI Ia de cho
mo I nguo I c ga ng he I su c nhung du ng Ihuo ng xuyen Ia m ho Iha I
baI vi muc IIeu khng Ihuc Ie.
7. Lanh dao la nguoi co T chI GreIzky,
mI kha nng cam nhn.
Wayne GreIzky, van dng vIen khuc cn cau gIoI nhaI IhoI daI
cu a ng cho ra ng khng quan Iro ng minh pha I bIe I qua ca u dang
o dau ma quan Irong Ia bIeI no se den dau. Lanh dao co cam
gIac nen van hoa cua minh se den dau, va khI nen van hoa phaI
296 297
IrIen, vI Ir cua I chuc se Ia gi. Neu ngay Iu dau, ho khng bIeI
minh dang o dau Ihi khI ho Ihuc su baI Iay vao, ho se bIeI.
LIIzabeIh Drew m Ia m I hIe n Iuo ng Iuong Iu Irong chnh IrI,
dac bIeI am ch chIen dIch Iranh cu Ing Ihng nam 1988, RaI
nhIeu nguoI Iu hoI IaI sao DukakIs khng IuI IaI de Bush phaI Iu
Ira IoI ve Iong yeu nuoc cua minh. DIeu nay IIen quan IoI ban
nang cu a DukakIs. D I vo I nguo I co kInh nghIe m Iren chnh Iruo ng
nhu ng, ng Ihe hIe n Ia minh IhIe u so I ba n nang chnh IrI kha
nang ung xu nhanh nhay voI Iinh hung, va kha nang bIeI ro Ia
minh phaI Iam gi vao Iuc do. Tng Ihng Ihi co duoc ban nang
do. Nhung dI voI ung cu vIen Ing Ihng Ihi khng ro Ia co can
ba n nang na y hay khng.
8. La nh da o la nguo i co ca i nhn da i ha n
Ho co Io ng kIen nha n. O d Iu I 89, Armand Hammer no I ra ng
ng ch moI daI ra ke hoach cho muoI nam IoI vi ng mun Iu
minh Iha y ke hoa ch cu a ng se nhu Ihe na o. O d Iu I 40, Barbara
Corday bIeI Ia da IoI Iuc ba phaI Iim mI cng vIec moI hay mI
nghe nghIep hoan Ioan moI. TI Iung bIeI mI cng Iy NhaI Ban
voI mI ke hoach daI han den kho IIn Ia 2S0 nam.
Tham ch nhu WaII SIreeI Ihnh Ihoang khen Ihuong cho mI
ke hoach daI han nao do. Vao cuI Ihap nIem 80, MIchaeI LIsner
Iu DIsney cu RoberI RIIzpaIrIck den Phap de xay dung du an
LuroDIsney mo I, do n da u m I C ng d ng chung chau u se ra
doI vao nam 1992. C phIeu cua DIsney Iang vuI nho vao du an
don dau cua LIsner. Tuong Iu nhu Ihe CaIIed cung chuan bI cho
IhI Iruong IIem nang Ion nhaI hanh IInh. CeIIed mo mI ngan
hang o Anh quc vao cuI Ihap nIen 80 va sau do IIep Iuc mo
Ihem nhIeu ngan hang IaI BrusseIs, BarceIona, ParIs va VIenna
de do n cho su ra do I cu a C ng d ng chung chau u.
9. Lanh dao la nguoi nm vai Iro cn bng cac yeu I
La nh da o bIe I Ia ho pha I can ba ng Io I ch gIu a ca c nho m nguo I
kha c nhau Irong I chu c. |Im OTooIe Irong cu n sa ch Vanguard
Management cho rang yeu I cam can nay muc nay Ia quan
Irong hang dau Irong cac I chuc. ng Irch IoI cua cuu chu IIch
Arco ThornIon Bradshaw nhu sau:
M I khI II ra m I quye I dInh na o de u bI a nh huo ng bo I m I
aI do va dI khI con anh huong den nhIeu nguoI, v du nhu:
kha nang Ia c d ng de n cng chu ng, pha n u ng cu a ca c nho m
hoa I d ng vi mI Iruo ng, kha nang Ia c d ng cu a nhu ng nho m
kha c kha ch ha ng, nhu ng nha ca I ca ch Ihue , nhu ng nho m
phan dI vu kh haI nhan, sa mac, cac IoaI nha dI dng, v.v.,
Ia c d ng Ien ca c b nga nh, co quan chnh phu nhu B Nang
Iuong (DOL), Co quan bao ve MI Iruong (LPA), B quan Iy
An Ioa n va Su c kho e Nghe nghIe p (OSHA), Pho ng Thuong ma I
(ICC), Uy ban Thuong maI LIen bang (ITC) v.v. va v.v. NgoaI
ra con chnh quyen cac bang, chnh quyen dIa phuong, Iac
d ng Ien Iinh hinh Ia m pha I va chuong Irinh ch ng ha I nhan
cua chnh phu, phan ung cua gIoI cng doan, cac nuoc xuaI
khau dau (OPLC). A, suyI Ihi II quen maI, ngoaI ra con xeI
anh huong den IoI nhuan kInh Ie mang IaI, muc d ruI ro,
kho khan khI danh quy o mI IhI Iruong canh Iranh, kha
nang cua ban Ihan cac I chuc va khI can IhIeI phaI xeI ca
yeu I canh Iranh nua.
BoI vi ho nhan Ihuc duoc vaI Iro gIu can bang cua minh, Ianh
dao phaI canh gIac Iruoc IrIeu chung DIck IerrIs (TI phan dI
298 299
ca ch go I IrIe u chu ng na y Ia IerrIs WheeI ba nh xe IerrIs). IerrIs,
nguoI dung dau cua UAL, Ia nguoI co muc IIeu daI han muc
IIeu phong phu nhu nhin Iu mI knh van hoa mI I chuc co
day du dIch vu, khng ch co Ihe cho nguoI Ia bay den noI ma
con cho xe IImo don ho IaI san bay va dua ho den khach san.
Den khI do, Iham ch ng con Ihay dI ca Ien cua Iap doan. GIo
Ien cua no khng con Ia ULA, khng con Ia UnIIed AIr LInes cu
ky nua. Ten goI moI cho cuc phIeu Iuu moI cua ULA Ia AIIegIs.
Ten goI Ihi cung chang co y ngha gi ma quan Irong Ia no Ihe
hIe n phong ca ch. Nhung mu c IIeu da I ha n cu a IerrIs bI bo p me o,
khng co n nguyen ve n nhu ban da u nu a. ng quen ra ng ngoa I
kIa cu ng co nhu ng nguo I kha c cu ng Iham gIa cu c choI vo I ng:
cng doa n cu a phI cng, ban gIa m d c. Do Ia mo I ke co haI nho m
nguoI nay IhI. ng ch muong Iuong ra mI Ihe gIoI IuyeI voI
ngoa I kIa, ben ngoa I ha ng ha ng khng cu a ng ma quen khng
ma ng Io I nhu ng nguo I o ben ca nh ng. Ca c phI cng c ga ng mua
IaI may bay, ban gIam dc bI sc va khI b may IaI van hanh,
IerrIs bI da, cng Iy IaI Iro IaI Ia ULA.
HIen Ihuc o Ihe gIoI nay, su phuc Iap cua vI Ir can bang, su
can IhIeI phaI co nguoI dung hoa duoc cac ben Ia cac yeu I ma
nha Ia nh da o khng duo c de Ia c gIu a mun va n nhu ng mu c IIeu.
10. Lanh dao la nguoiI Iao ra su hop Iac
va cng Iac chien luoc
Lanh dao nhin nhan Ihe gIoI voI quan dIem bao quaI Ioan cau
va ho bIeI Ia bay gIo khng Ihe nao Irn Iranh duoc nua. Nhung
nha Ia nh da o khn ngoan cu a Iuong IaI dang da n nha n ra y ngha
cua vIec keI hop, hop Iac voI cac I chuc khac ma van menh se
gan IIen voI I chuc cua ho. Vi Ihe nen SAS hop Iac voI nhung
ha ng ha ng khng kha c. D I Ia c Nauy cu a Iedex Ia m I Irong
nhu ng cng Iy Io n nha I Nauy co hon 3.000 nhan vIen. Ngan ha ng
IIrsI BosIon ho p Ia c vo I CredII SuIsse Iha nh Ia p ra IBCS. GeneraI
LIecIrIc IhIe I Ia p ca c IIen doanh vo I GL o Anh, kho p vo I b n do ng
sa n pha m cu a no . Du co Ien ba I ngu n Iu GL nhung ca c cng Iy
nay van khng IIen quan den nhau. GL dang xem xeI Iay IaI Iren
IIe ng Anh gI ng Iu Ien g c GL, nhung cu I cu ng Ihi no cho n ca ch
ke I ho p Ihay vi mua Ia I. Nga y ca ng nhIe u ca c I chu c phI Io I nhua n
nhan ra gIa IrI cua vIec hop Iac chIen Iuoc.
Do Ia Iy do Ia I sao nho m nhu ng nha Ia nh da o na y Ia I pha I IrIe n
nhu Ihe . Do Ia ca ch ho Ia o nen Iuong IaI. The co n nhu ng Ia nh
dao Ihe he IIep Iheo se nhu Ihe nao7 The he Ianh dao IIep Iheo
chac chan Ia se co mI s dIem chung nhu sau:
z Co so gIao duc rng.
z Su Io mo ho c ho I khng ngu ng ngh.
z Long nhIeI huyeI sI suc.
z TInh Iha n Ia c quan Iruye n duo c cho ca nguo I kha c.
z NIem IIn vao nguoI khac va IInh Ihan dng dI.
z Sa n sa ng cha p nha n ru I ro.
z Ta n Iam he I Io ng vo I ke hoa ch da I ha n chu khng pha I Ia Io I
nhua n Iruo c ma I.
z Cam keI daI keI qua II nhaI.
z Kha nang Ihch u ng.
z Thau hIeu nguoI khac va ban Ihan.
z Dang IIn cay.
z Chnh Iruc.
z Co Iam nhin.
300 301
Va khI ho Ihe hIe n ba n Ihan, ho se sa ng Ia o ra nhu ng b phIm
moI, nganh cng nghIep moI va co Ie ca mI Ihe gIoI moI.
Neu dIeu do dI voI ban nhu mI gIac mo khng Iuong, hay
xem xeI dIeu nay: Ihe hIen ban Ihan con de hon Ia chI bo no.
Va Ihe hIen con mang IaI nhIeu phan Ihuong nua.
Tiu s
Herb AlperI va Gil lriesen
AIperI va IIresen Ia haI nguoI (cung voI |erry Moss) Irong b
ba ban Ia nh da o n I IIe ng cu a ha ng Ihu am vo I Ihuong hIe u A&M.
Va o nam 1990, ho ba n ha ng na y cho PoIygram vo I gIa hon S00
IrIe u dIa. La m I nha c cng, AIperI cu ng vo I nho m TIjuana Brass
do ng go p m I pha n quan Iro ng va o b I ca nh nha c pop nhu ng
nam 60. Ngoa I vIe c gIa nh duo c nhu ng da ba ch kIm va gIa I
Grammy, AIperI co n Ia m I doanh nhan da n da u Iha nh cng, m I
nghe s va dIeu hanh T chuc Herb AIperI. BaI dau voI cuong vI
Ia Ing gIam dc cua A&M, IrIesen Iro Ihanh chu IIch vao nam
1977. Sau khI mo r ng hoa I d ng A&M m nha c, IrIesen Iha nh
Ia p A&M PhIm a nh. B phIm nha y ca m ve vI Iha nh nIen, The
Breakfast Club, Iro Iha nh m I Irong nhu ng b phIm an kha ch
nhaI. Nam 1977, IrIesen roI khoI cng Iy va Ia Ihanh vIen dng
sang Iap cua CIassIc SporIs, mI chuong Irinh Iruyen hinh cap
duoc LSPN mua IaI vao nam 1997. HIen gIo IrIesen Ia gIam dc
cu a DIgIIaI LnIerIaInemIn NeIwork. Va o nam 2000, AIperI va
Moss ba n Ia I Rondor, cng Iy xua I ba n am nha c cho UnIversaI
302 303
HA NH 1iiNH 1iO 1HA NH NHA LA NH LA O 1iLU :U
MusIc Group vo I gIa khoa ng 400 IrIe u dIa. Va o nam 2002, ho
con kIem Ihem Iu vu mua ban nay 200 IrIeu dIa nho vao rang
buc Irong dIeu khoan hop dng Iuc do Ia UnIversaI, va sau nay
Ia VIvendI, pha I b I Ihuo ng Irong Iruo ng ho p c phIe u cu a no Iren
IhI Iruong roI gIa.
Gloria Anderson
T I nghIe p Iruo ng Da I ho c Ba o ch Texas, ba ng cao ho c Ia I
Iruo ng Da I ho c WInconsIn, Anderson Iu ng Ia pho ng vIen cu a
AssocIaIed Press, bIen Ia p cu a Cincinnati Enquirer va Io Charlotte
Observer, phu Irach bIen Iap cua Io bao dIen Iu KnIghIRIdder,
phu Irach bIen Iap cua Miami News. Ba Ia bIen Iap vIen sang Iap
va dng xuaI ban cua Io Miami Today va Io Kendall Gazette IaI
vung ngoaI MIamI. Tung Ia nguoI dung dau cua I chuc The
New York Times, hIen gIo ba con Ia Pho chu IIch B phan phaI
IrIen mang quc Ie va bIen Iap IaI B phan DIch vu TIn Iuc cua
Io Times. Ba con Ia Ihanh vIen ban hI Iham cua gIaI PuIIIzer va
chu IIch cua DIen dan BIen Iap vIen The gIoI.
Anne L. BryanI
SInh ra o BosIon vao nam 1949, BryanI co bang cu nhan IIeng
Anh Iu Iruong DaI hoc SImmons va Iay bang IIen s ve gIao duc
Ia I Iruo ng Da I ho c MassachuseIIs. Ba Ia Pho chu IIch B pha n gIa o
du c chuyen nga nh Ia I P.M. Haeger & AssocIaIes, m I cng Iy qua n
Iy ho p Ia c co Iru so Ia I ChIcago Iu nam 1974 de n nam 1986. Sau
do, ba Iro Ihanh gIam dc dIeu hanh cua HIep hI Nu sInh vIen
Da I ho c Hoa Ky , m I I chu c qu c gIa nha m khuye n khch su binh
da ng cho phu nu Irong gIa o du c cu ng nhu Irong ca c Inh vu c kha c.
HIen gIo, ba Ia gIam dc dIeu hanh cua NaIIonaI SchooI Boards
AssocIaIIons I chu c da I dIe n cho m I quan Iam cu a hon 14.S00
Iruong o cac vung khap nuoc My.
|ames Burke
SInh ra Ia I RuIIand, VermonI va o nam 192S. Cu nhan Iruo ng
DaI ho c HoIy Cross, Iha c s qua n IrI kInh doanh Ia I Harvard
BusIness SchooI. ng ba I da u Ia m vIe c Ia I |ohnson&|ohnson vo I
vI Ir gIa m d c sa n pha m va o nam 19S3, gIa m d c ca c sa n pha m
mo I va o nam 19SS, chu IIch va o nam 1973, chu IIch h I d ng
quan IrI kIem Ing gIam dc dIeu hanh vao nam 1973. SuI IhoI
ky Ia I chu c o Ia p doa n duo c pha m kh ng I na y, ng n I IIe ng vi
da n da I Ia p doa n qua cu c khu ng hoa ng Ihu c TyIenoI gIa va o
nam 1982. Burke ve huu va o nam 1989, r I sau do Iro Iha nh
chu IIch cu a ban ho p Ia c Vim Inuo cMy khngmaIu y. Va o nam
2002, ng Ia chu IIch danh du cu a nho m hoa I d ng ch ng ma
Iu y.
Barbara Corday
Dan gc New York, Corday xuaI Ihan Iu mI gIa dinh nghe s.
Cng vIec dau IIen cua ba Irong Inh vuc bIeu dIen Ia Irong mI
da I Iy nho ve Inh vu c san kha u. Ba Iro Iha nh nguo I chuyen qua ng
ca o Irong nga nh, r I m I nha vIe I kIch ba n cu ng cng su Ia Barbara
Avedon. Trong IhoI gIan Iam vIec voI nhau 8 nam, ho vIeI hang
Ioa I ca c kIch ba n Iruye n hinh, nhIe u chuong Irinh Ihu nghIe m va
Iu van cao cap cho nhIeu chuong Irinh khac. Sau mI IhoI gIan
Ia m vIe c cho ABCTV, ba ba I da u gIa nha p CoIumbIa PIcIures
TeIevIsIon voI vI Ir nha san xuaI dc Iap dng IhoI Ia chu IIch
hI dng quan IrI cua cng Iy rIeng CanI SIng, CanI Dance
ProducIIons. Va o nam 1984, ba Iro Iha nh chu IIch cu a CoIumbIa
304 305
PIcIures TeIevIsIon, sau do Ia chu IIch va CLO cu a CoIumbIa,
Lmbassy TeIevIsIon, bao quaI IaI ca cng vIec san xuaI. Sau nay,
ba Iro Ihanh pho chu IIch cao cap cua CBS cho cac chuong Irinh
gIo vang. HIen gIo Corday day IaI DaI hoc Nam CaIIIornIa, noI
ba Ia chu nhIem b phan san xuaI dIen anh va Iruyen hinh IaI
Iruong DIen anh Truyen hinh.
Horace B. DeeIs
DeeIs vuo I qua ca c ca p ba c va duo c ba u Ia gIa m d c dIe u ha nh
o Iu I S0 cu a HIe p h I Nhu ng nguo I ve huu My , hay co n go I Ia
AARP. Duo I su Ia nh da o cu a DeeIs, I chu c na y nga y ca ng duo c
bIeI den ro rang, gIup Iang cuong IIeng noI cho nhom nguoI My
Iren S0 IuI dang bung n. Truoc khI gIa nhap AARP, DeeIs Iam
vIec cho Uy ban h Iro Cng bang cac co hI nghe nghIep. Tung
Ia mI gIao vIen va quan Iy Iruong hoc o AIabama, ng co bang
cu nhan van chuong IaI DaI hoc SI. Bernard o AIabama va bang
Ihac s IaI Iruong DaI hoc Cng gIao IaI WashIngIon, D.C. Sau 13
nam gIu vI Ir GIam dc dIeu hanh IaI AARP, DeeIs ve huu vao
nam 2002, va Ia Iu van cap cao cho nhung nguoI ke vI.
RoberI R. Dockson
NguoI gc IIIInoIs, Dockson Iay ca haI bang Ihac s va IIen s
IaI Iruong DaI hoc Nam CaIIIornIa. Sau 4 nam phuc vu Irong HaI
quan Iho I ky ChIe n Iranh The gIo I Ihu II, ng gIa ng da y Ia I Iruo ng
DaI hoc RuIgers, sau do Iam nha kInh Ie ve IaI chnh Irong suI
6 nam. Va o nam 19S4, ng duo c phong ha m GIa o su va Ia chu
nhIem khoa MarkeIIng IaI Iruong DaI hoc Nam CaIIIornIa. Vao
nam 1960, ng Iha nh Ia p Truo ng KInh doanh cho ca c sInh vIen
chua II nghIep va Iruong Quan IrI kInh doanh sau daI hoc IaI
Da I ho c Nam CaIIIornIa. ng Ia m hIe u Iruo ng cu a Iruo ng na y Irong
10 nam. ng gIa nha p CaIIed, cng Iy me cu a I chu c Cho vay
va IIeI kIem LIen bang CaIIIornIa vao nam 1969, Iro Ihanh chu
IIch nam 1970, CLO va o nam 1973 va chu IIch h I d ng qua n
IrI va o nam 1977. Sau khI ng ngh huu ro I kho I CaIIed va o nam
1988, ng Iham gIa ca c Inh vu c ha n Iam, quye n cng dan va
nhan da o, bao g m Quy |ohn RandoIph Haynes va Dora Haynes,
say me nghIen cu u va gIa I quye I ca c va n de xa h I o Los AngeIes.
Richard lerry
Ierry Ia nha dng sang Iap va cuu chu IIch kIem gIam dc cua
Korn,Kerry InIernaIIonaI, cng Iy Iim kIe m ha ng da u Iren Ihe gIo I.
Tu khI Iha nh Ia p va o nam 1969, Korn,Kerry Iro Iha nh ngu n Iu c
chnh gIu p dInh hinh Inh vu c na y, nha n ma nh vIe c chuyen mn
ho a cng nghIe p va ca c hoa I d ng Iu va n chuyen nghIe p. Tu nam
199S, khI Ierry ve huu, ng hoaI dng Irong cac Inh vuc gIao
duc, quyen cng dan va nhan dao o Nam CaIIIornIa.
BeIIy lriedan
Ta c gIa va nha Ia nh da o phong Ira o nu quye n, IrIedan I I
nghIep Ihu khoa Iruong DaI hoc SmIIh nam 1942 va II nghIep
DaI hoc CaIIIornIa IaI BerkeIey. KhI ba bI Io bao dau IIen sa IhaI
Iuc mang IhaI (ba co ba dua con), ba baI dau nghIen cuu ve cuc
s ng cu a nguo I ba n cu ng Iruo ng Da I ho c SmIIh, Ia y ca m hu ng
de vIeI cun sach kInh dIen ve nu quyen B mt phu n . Ba cung
Ia d ng sa ng Ia p cu a T chu c Qu c gIa da nh cho Phu nu , T chu c
Chnh IrI cu a Phu nu Qu c gIa, Da I h I Nu quye n Qu c Ie , I chu c
Iu va n ve kInh Ie da nh cho phu nu . Nam 1993, ba xua I ba n cu n
sach dau IIen noI ve IuI Iac The Fountain of Age. Ba Ia gIao su
306 307
Ihnh gIang o raI nhIeu Iruong daI hoc, gm ca Iruong DaI hoc
Nam CaIIIornIa. Ba van IIep Iuc nghIen cuu, vIeI sach va dIen
IhuyeI ve van de cng bang gIoI Inh, IuI Iac va nhung van de
chnh IrI va xa hI khac.
Allred GoIIschalk
SInh nam 1930 Ia I Du c, de n My va o nam 1939, Ia y ba ng cu
nhan DaI hoc BrookIyn, bang Ihac s va IIen s ve IuaI IaI Iruong
Da I ho c Nam CaIIIornIa, ba ng cu nhan van chuong va sau do Iro
Ihanh hIeu Iruong vao nam 1971 IaI Iruong Hebrew UnIon. HIen
gIo Ia hIeu Iruong danh du. ng hoaI dng Irong Irong cac Inh
vuc gIao duc, quyen cng dan va nhan dao.
Roger Gould
T I nghIe p y khoa Ia I Iruo ng Da I ho c Y khoa NorIhwesIern cu ng
vo I ba ng Ihu haI ve su c kho e c ng d ng, GouId Ihu c Ia p Ia I Be nh
vIen haI Los AngeIes va hoan Ihanh khoa Ihuc Iap ve Iam Ihan
hoc IaI Iruong DaI hoc CaIIIornIa,Los AngeIes. Cuu Ihanh vIen
cu a khoa Iam Iha n ho c Ia I Iruo ng DaI ho c Tam Iha n Los AngeIes,
ng Ia chuyen gIa Ihu c ha nh ve Iam Iha n ho c va m I Irong nhu ng
de IaI yeu Ihch cua ng Ia dIeu IrI voI su h Iro cua may Inh.
ng Ia Ia c gIa cu a Transformations: Growth and Change in Adult
Life (nha xua I ba n SImon & SchusIer, 1978).
lrances Hesselbein
La nguo I g c PennsyIvanIa, HesseIbeIn Ia nguo I vuo I qua nhIe u
dI Ihu Iro Ihanh CLO dau IIen cua I chuc GIrI ScouIs. BaI dau
vo I vI Ir nho m Iruo ng Iinh nguye n, ba Iro Iha nh CLO cu a I chu c
GIrI ScouIs My va o nam 1976 va phu c vu o do Io I nam 1990.
Tho I gIan Ia nh da o Ia I I chu c GIrI ScouIs gIu p ba duo c binh cho n
Ia nha quan Iy I chuc phI IoI nhuan gIoI nhaI nuoc My. Ba daI
duo c danh hIe u cng dan danh du nha I, huan chuong Tu do cu a
T ng Ih ng va ba cu ng Ia chu IIch sa ng Ia p Quy PeIer I. Drucker
danh cho Quan Iy T chuc phI IoI nhuan. Ba con vIeI sach, Irong
do co cu n sa ch ba n cha y nam 2002 Ia Hesselbein on Leadership.
Shirley HulsIedler
SInh nam 192S IaI Denver, CoIorado, HuIsIedIer Iay bang IuaI
Ia I Da I ho c SIanIord va Ia p ha ng Iua I Iu o Los AngeIes nam 19S0.
Nam 1961, ba duoc b nhIem Iam Iham phan IaI Toa an TI cao
Los AngeIes va nam 1966, ba Ia pho Iha m pha n Ia I To a Phu c Iha m
bang CaIIIornIa. Nam 1968, I ng Ih ng |ohnson b nhIe m ba phu
Ira ch To a a n Phu c Iha m cu a NInIh DIsIrIcI va nam 1979, ba duo c
Ing Ihng |Immy CarIer b nhIem Iam B Iruong B GIao duc.
Sau khI roI vI Ir b Iruong vao nam 1981, ba day va hanh nghe
IuaI, gan day nhaI Ia c van cao cap IaI hang IuaI MorrIson &
IoersIer o Los AngeIes.
Edward C. |ohnson lll
Sau khI I I nghIe p Harvard nam 19S4, |ohnson Ia m nha phan
Ich nghIen cuu IaI Quy IIdeIIIy InvesIemenIs nam 19S7. Sau do
ng Iro Ihanh nha quan Iy dau Iu IaI Quy IIdeIIIy Trend. HIen
gIo , ng Ia chu IIch h I d ng qua n IrI kIem CLO cu a IIdeIIIy
InvesImenIs.
MarIin Kaplan
SInh nam 19S0 IaI Newark, New |ersey, KapIan Iay bang cu
nhan Ia I Da I ho c Harvard chuyen nga nh sInh ho c phan Iu va ba ng
308 309
IIen s nganh Iu duy va van chuong hIen daI IaI Iruong DaI hoc
SIanIord. ng cu ng Ia y ba ng TIe ng Anh Co ba n Ia I Iruo ng
CambrIdge. ng Ia chuyen gIa vIeI cac baI dIen IhuyeI cho Nha
Trang, nha bao, pho gIam dc chIen dIch Iranh cu Ing Ihng,
pho chu IIch kIem nha vIeI kIch bansan xuaI phIm Irong suI
12 nam IaI DIsney. ng vIeI kIch ban va Ia gIam dc san xuaI b
phIm cu a LddIe Murphy The Distinguished Gentleman. HIen gIo,
ng Ia pho Iruong khoa cua Iruong Annenberg, Ihuc DaI hoc
Nam CaIIIornIa va Ia nha binh Iuan Ihuong xuyen cua NaIIonaI
PubIIc RadIo.
Brooke Knapp
Knapp Ia phI cng n I IIe ng Ioa n Ihe gIo I nguo I Ia p duo c hon
120 ky Iuc ve Ic d Iren khng. Ba sang Iap va dIeu hanh hang
may bay cho Ihue |eI AIrways. Ba Ia cuu chu IIch Uy ban Hang
khng va San bay CaIIIornIa va Iung daI duoc gIaI Ihuong Quan
Iy Ha ng khng LIen bang vi dIch vu Iuye I vo I. Ba co n Ia m I doanh
nhan chuyen ve ba I d ng sa n Ia I Nam CaIIIornIa va m I s doanh
nghIep khac. HIen gIo ba Iham gIa hI dng quan IrI cua hang
My |eIs Inc. chuyen Iu va n cho kha ch ha ng Ia ca c I chu c hay
Ia p doa n co nhu ca u dI chuye n duo ng ha ng khng.
MaIhilde Krim
KrIm Iay bang IIen s IaI Iruong DaI hoc Geneva, Thuy S va
Iam nghIen cuu ve dI Iruyen Ie bao hoc va vIrus gay benh ung
Ihu Ia I VIe n khoa ho c WeIzmann o IsraeI. Ta I day, cu ng vo I nho m
cua minh, ba IIen hanh xeI nghIem phaI hIen gIoI Inh Iruoc khI
Iach ra. Ba cung Iung Iham gIa nhom nghIen cuu IaI Iruong DaI
ho c Y khoa CorneII va Iu ng phu Ira ch pho ng Ih nghIe m InIerIeron
IaI VIen nghIen cuu Ung Ihu SIoan KeIIerIng. Ba Ia nha sang Iap
chnh dng IhoI Ia chu IIch cua ban gIam dc T chuc NghIen
cuu ve AIDS cua My (AmIAR). Ba nhan duoc hon 12 bang khen
danh du va hang IoaI gIaI Ihuong vi dong gop IIen phong Irong
vIec keu goI y Ihuc xa hI ve benh AIDS Irong do co ca Huan
chuong Danh du cu a T ng Ih ng va o nam 2002 da nh cho cng
dan danh du nha I qu c gIa.
Norman Lear
Nha sa n xua I, vIe I kIch ba n, da o dIe n va d ng sa ng Ia p I chu c
Con nguo I Iheo Phong ca ch My vo I 300.000 Iha nh vIen. SInh nam
1922 Ia I New Haven, ConnecIIcuI. T I nghIe p Iruo ng Da I ho c
Lmerson va phuc vu Irong khng quan Irong ChIen Iranh The
gIoI Ihu II. Nam 194S, ng Ia nha vIeI kIch ban haI Irong Inh
vuc moI Ia Iruyen hinh. La mI nha vIeI kIch ban kIem san xuaI,
ng Ia nguoI IIen phong voI nhung chuong Irinh moI me nhu All
in the Family, Maude, va Mary Hartman, Mart Hartman. La m I
nha kInh doanh nga nh Iruye n Ihng, ng co n hoa I d ng chnh
IrI Iu do, Iam Iu van cho nhung nha chnh IrI va dIen IhuyeI ve
ca c va n de quye n Iu do cng dan. Nam 2000, ng va DavId
Hayden, nguo I chuyen kInh doanh Iren InIerneI mua ba n g c cu a
Ban Iuyen ngn Dc Lap voI gIa 8,1 IrIeu dIa. Sau do ho Irung
bay no vi Iheo Lear Ihi TI mun moI nguoI My deu co Ihe xem
duoc no.
Michael B. McGee
McGee Ia cng dan g c My I I nghIe p cu nhan kInh doanh Ia I
Iruong DaI hoc Duke, Iruoc khI duoc SI. LouIs CardInaIs de cu.
ng Iro Ihanh Iro Iy huan Iuyen IaI Duke sau khI phaI roI bo vI
310 311
Ir va n d ng vIen vi cha n Ihuong. Tro Iha nh hua n Iuye n vIen
Iruong vao nam 29 IuI, ng Iay duoc bang IIen s va Iro Ihanh
nha qua n Iy b mn dIe n kInh. Va o nam 1984, ng Ia gIa m d c
phu Irach b mn dIen kInh IaI Iruong DaI hoc Nam CaIIIornIa.
HIen gIo ng Ia gIam dc phu Irach b mn dIen kInh IaI Iruong
Nam CaroIIna.
Sydney Pollack
PoIIack sInh nam 1934 Ia I LaIayeIIe, IndIana. ng ho c dIe n
xua I Ia I New York vo I Iha y gIa o huye n Ihoa I SIanIord MeIsner va
Ia m dIe n vIen. ng ba I da u Ia m da o dIe n Irong Tho I ky Va ng cu a
phuong IIe n Iruye n Ihng mo I Iu c do Ia Iruye n hinh. ng Ia m sa n
xuaI va dao dIen hon haI muoI b phIm, v du nhu They Shoot
Horses, Dont They?, The Way We Were, Three Days of the Condor,
Out of Africa, Tootsie va The Firm. PhIm ng san xuaI va dao
dIe n da nha n hon 40 de cu GIa I Ihuo ng Ha n Iam, Irong do co b n
de cu cho phIm hay nha I. Ba n Ihan ng cu ng nha n duo c ba Ia n
duo c de cu . B phIm Out of Africa gIanh duoc bay gIaI Oscar,
Irong do Ia PhIm hay nha I, Da o dIe n xua I sa c nha I, KIch ba n hay
nhaI. VoI b phIm nI IIeng Tootsie, ng gIanh duoc gIaI Ihuong
cu a New York IIIm CrIIIcs Award. HIe n gIo ng va n IIe p Iu c Ia m
phIm va nhan duoc nhung IoI khen va gIaI Ihuong Irong nganh.
|amie Raskin
SInh nam 1962 Ia I WashIngIon, D.C., RaskIn I I nghIe p ve hIe n
pha p co ba n vo I ha ng uu Ia I Iruo ng Da I ho c Harvard. Vo I su gIu p
do cu a m I nguo I ba n, ng o chau u m I nam de vIe I Iruo c khI
ho c Ia I Iruo ng Lua I Harvard. KhI chua I I nghIe p, ng Ia Ihu c Ia p
vIen cu a Qu c h I. KhI cu n sa ch na y duo c xua I ba n Ia n da u IIen,
ng Ia Tro Iy cu a Chuo ng Iy Ia I BosIon, hIe n gIo ng Ia gIa o su
hIen phap IaI Iruong DaI hoc AmerIcan o WashIngIon, D.C.
S. Donley RiIchey
La CLO ve huu cu a Lucky SIores, Inc. sau khI c ng hIe n 32 nam,
RIIchey ba I da u ch vo I vI Ir Ia m I Ihu ky Ia m ba n Iho I gIan khI
co n ho c da I ho c. Sau khI I I nghIe p Da I ho c San DIego SIaIe, ng
da y qua n Iy va markeIIng, dIe n Ihuye I Ia I Iruo ng Da I ho c CaIIIornIa
o BerkeIey, DaI hoc SIanIord, Nam CaIIIornIa va nhIeu noI khac.
ng con Ia gIam dc vaI I chuc va hoaI dng Irong cac Inh vuc
chnh IrI, quyen cng dan va nhan dao IaI DanvIIIe, CaIIIornIa.
Richard SchuberI
SInh Ia I TrenIon, New |ersey, SchuberI ho c Ia I Da I ho c LasIern
Nazarene o QuIncy, MassachuseIIs va I I nghIe p Iruo ng Lua I YaIe
nam 1961. Ngay Ia p Iu c, ng va o Ia m vIe c o b pha n pha p Iua I
cng Iy BeIhIehem SIeeI. Nam 1971, ng duo c b nhIe m Ia m c
van phap IuaI cua B Lao dng va khng Iau sau Ihi Iro Ihanh
B Iruo ng B Lao d ng. Nam 197S, ng quay Iro Ia I BeIhIehem
SIeeI va Iro Iha nh chu IIch sau do b n nam. ng Iu chu c va o Iha ng
Sa u nam 1982 va Iro Iha nh chu IIch H I Chu Iha p do Hoa Ky
Irong nam IIe p Iheo. ng Ia nh da o I chu c cu u Iro qu c Ie na y
cho de n nam 1989 va duo c cng nha n Ia da gIu p I chu c ho a
nha p va o Iho I da I cu a vI Inh. Tu nam 1990 de n nam 199S, ng
Ia chu IIch va CLO cua Quy PoInIs oI LIghI. HIen gIo ng Ia Pho
chu IIch ca p cao cu a LxecuIIve CoachIng NeIwork va Ia Iha nh vIen
sang Iap cua ManagemenI & TraInIng Corp.
312 313
|ohn Sculley
SInh nam 1939 Ia I New York, ScuIIey ho c Ia I Iruo ng Rhode
IsIand SchooI oI DesIgn, II nghIep DaI hoc Brown va Iay bang
MBA Ia I Iruo ng Da I ho c PennsyIvanIas WharIon. N I Ien Iu pho ng
MarkeIIng, ng Iro Iha nh CLO va chu IIch HDQT Ia I PepsIco nam
1974. SIeve |obs, nguo I d ng sa ng Ia p AppIe, da II ke o ScuIIey
Iro Iha nh CLO va chu IIch HDQT o cng Iy ma y Inh na y va o nam
1977. Su I 10 nam Ia I AppIe, ng n I IIe ng nho nhu ng chIe n dIch
markeIIng, dac bIeI Ia chIen dIch dua doI may MacInIosh vao su
du ng nam 1984. La Ia c gIa va nha dIe n Ihuye I n I IIe ng ve Iuong
IaI, hIen gIo ng Ia dI Iac cua Hang dau Iu mao hIem SchuIIey
Bros.
Gloria SIeinem
SInh ra Ia I ToIedo, OhIo, SIeInem I I nghIe p Da I ho c SmIIh nam
19S6, Iam vIec haI nam o n D Irong I chuc ChesIer BowIes
sau do Iro Ihanh nha van va nha bao IaI New York. La bIen Iap
vIen sang Iap cua haI Io Iap ch New York va Ms, ba Ia mI Irong
nhu ng nguo I IIe ng Iam va duo c knh Iro ng nha I Irong phong Ira o
nu quyen, cng bang IuaI phap cung voI nhung van de ve dao
du c va chnh IrI. Ba Ia Iha nh vIen d ng sa ng Ia p cu a I chu c
NaIIonaI Womens PoIIIIcaI Caucus, ba Ia dIe n gIa duo c cha o do n
va Iac gIa cua nhIeu cun sach ban chay, nhu Outrageous Acts
and Everyday Rebellions, Revolution from Within va Moving
Beyond Words.
ClilIon R. WharIon con
ng sInh ra Ia I BosIon, ho c Harvard va o nam 16 Iu I va co ba ng
cu nhan IIch su . KhI co n dang ho c IaI Harvard, ng sa ng Ia p va
Ia m Ihu ky Ioa n qu c cu a HIe p h I SInh vIen Hoa Ky . ng Ia y
bang Ihac s chuyen nganh Quan he quc Ie IaI Iruong DaI hoc
|ohn HopkIns oI Advanced InIernaIIonaI SIudIes, Iay bang IIen
s nganh kInh Ie IaI DaI hoc ChIcago va hang Ia cac bang cap co
gIa IrI khac. ng Ia chu IIch cua Iruong DaI hoc MIchIgan SIaIe
va hIeu Iruong danh du cua he Ihng DaI hoc Cng New York.
Tu nam 1987 de n nam 1993, ng Ia Chu IIch HDQT va CLO cu a
HIep hI Bao hIem va Iro cap danh cho GIao vIen cua My va mI
I chuc quy Ion nhaI Ihe gIoI ve cac ke hoach ngh huu cua Quy
Huu Ir DaI hoc. Vi vay, ng Ia nha Ianh dao My gc PhI dau IIen
duo c Fortune ba u Irong danh sa ch S00 cng Iy dIch vu .
Larry Wilson
SInh ra IaI LouIsvIIIe, KenIucky, WIIson Ion Ien IaI MInnesoIa
va I I nghIe p vo I m I chu ng ch gIa ng da y Iu Da I ho c MInnesoIa.
Sau khI dI da y duo c m I nam, ng Iro Iha nh nguo I ba n ba o hIe m
va o Iu I 29, ng Iro Iha nh Iha nh vIen Ire Iu I nha I cu a HIe p h I
Ba n Iro n TrIe u phu dIa Irong nga nh ba o hIe m. Nam 196S, ng
sa ng Ia p WIIson LearnIng CorporaIIon, hIe n gIo do Ia m I Ia p doa n
da qu c gIa chuyen ve hua n Iuye n va nghIen cu u doanh nghIe p.
Sau khI ba n WIIson LearnIng cho |ohn WIIey & Sons, cu ng vo I
WIIey, ng sa ng Ia p ra Ta p doa n WIIson LearnIng InIeracIIve
TechnoIogy o SanIa Ie, New MexIco. ng cu ng Ia nguo I d ng sa ng
Iap cua I chuc AIIIance Ior LearnIng, mI hIep hI cua cac Iap
doan Ion chuyen hoaI dng Irong Inh vuc phaI IrIen gIao duc
IIen IIen cho nguoI Ion va Ia mI chuyen gIa Iu van cho cac I
chu c san da u nguo I.
314 315
Renn Zaphiropoulos
SInh ra Ia I Hy La p, con cu a m I Ihuye n Iruo ng, ZaphIropouIos
Ion Ien o AI Cap. ng Iay bang cu nhan va Ihac s nganh vaI Iy
IaI Iruong DaI hoc LehIgh va nam Irong Iay hang IoaI sang che.
Cng vIe c phu Ia gIa m d c nghIen cu u va pha I IrIe n Ia I ChromaIIc
TeIevIsIon LaboraIorIes da n de n su pha I IrIe n nen TrInIIron. V n
Ia nguo I IIen phong Irong Inh vu c In Inh dIe n, nam 1969, ng
sang Iap ra VersaIec, cng Iy san xuaI may In Inh dIen va may
ve d IhI hang dau Ihe gIoI. Cng Iy nay sau do sap nhap voI
Xerox nam 1979. HIe n gIo ng ngh huu kho I Xerox va Ia m I dIe n
Ihuye I gIa Ihuo ng xuyen Ia I ca c Iruo ng da I ho c va Irong ca c dIe n
dan, ng con Ia nha Iu van, vIeI sach Ihuy Ihu va bep Iruong.
Hanh trnh tr thanh nha lanh ao
WARREN BENNIS
Vo Kiu Linh dch
Chu traeh nhiem suat ban.
Ts. uaeh Thu Nuyet
ien taj.
Tha nh Nam
la.
Nuyen Huu ae
Sua ban in.
Thanh lnh
hy thuat vi tlnh.
Thanh Ha
^MA X\A T BA^ TRI
IeI Ly Chlnh Tha n ua n Tha nh jhe He Chl Hinh
DT. 1IeJS1 1IeJII S1e1 S1e1e 1|17
Fas. S1.S.S171| Fmail. nsbtre@ hem.vnn.vn
Yebsite. httj.||www.nsbtre.eem.vn
CMI ^MA^M ^MA X\A T BA^ TRI TAI MA ^OI
J| ne 1I, Nuyen Chl Thanh, uan Den Da Ha Nei
DT k Fas. ||1) 77111
Fmail. vanjhennsbtre@ hn.vnn.vn

Hanh Trinh Tro Thanh Nha Lanh Dao

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Hanh Trinh Tro Thanh Nha Lanh Dao

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ON BECOMING A LEADER

CopyrIghI 2003 by Warren BennIs Inc.

You might also like