TRNG I HC AN GIANG KHOA NNG NGHIP & TNTN B MN CNG NGH SINH HC ________________

TI NGHIN CU KHOA HC CP TRNG

NHN GING LAN Dendrobium anosmum, Dendrobium mini BNG PHNG PHP NUI CY M. NGHIN CU CC LOI GI TH TRNG LAN Dendrobium mini THCH HP V CHO HIU QU CAO

Ch nhim ti: NGUYN TH M DUYN

Long Xuyn, thng 8 nm 2009

NHN GING LAN Dendrobium anosmum, Dendrobium mini BNG PHNG PHP NUI CY M. NGHIN CU CC LOI GI TH TRNG LAN Dendrobium mini THCH HP V CHO HIU QU CAO

TRNG I HC AN GIANG KHOA NNG NGHIP & TNTN B MN CNG NGH SINH HC ________________

TI NGHIN CU KHOA HC CP TRNG

NHN GING LAN Dendrobium anosmum, Dendrobium mini BNG PHNG PHP NUI CY M. NGHIN CU CC LOI GI TH TRNG LAN Dendrobium mini THCH HP V CHO HIU QU CAO

Ch nhim ti: NGUYN TH M DUYN Cng tc vin: TRNH HOI V

Long Xuyn, thng 8 nm 2009

LI CM N Chn thnh cm n Ban Gim Hiu, Phng Qun l Khoa hc, Phng K hoch v ti v, v c bit l Ban ch Nhim Khoa Nng nghip & TNTN Trng i hc An Giang to iu kin thun li cho ti thc hin ti ny. Rt bit n Thy V Tng Xun, Thy V Tng Anh, Thy Trng B Tho, Thy Nguyn Hu Thanh nhit tnh ng vin v ng h ti thc hin ti. Cng vi Nguyn Th Thy Dim, Trnh Hoi V v cc ng nghip trong b mn nhit gp sc cng ti nghin cu thc hin ti ny. C Mai Dung, c ng Phng Trm l nhng ngi Thy ch dn cho ti trong hai lnh vc trng lan v cy m. Rt cm n Thy Chng cng cc cn b phng th nghim to iu kin ti hon thnh cc th nghim. Cc em sinh vin lp DH3SH, DH4SH v DH5SH1 gp sc cng ti thc hin ti. Nguyn Th M Duyn

PHN TM TT ti nghin cu c thc hin ti Khoa Nng Nghip & TNTN, Trng i hc An Giang t thng 02 nm 2006 n thng 02 nm 2008. ti thc hin vi hai qui trnh vi nhn ging lan Dendrobium anosmum v Dendrobium mini, v th nghim ra cy Dendrobium mini trn nhiu loi gi th khc nhau. Vi tng cng l 6 th nghim gm 5 th nghim trong phng v 1 th nghim ngoi vn. Qui trnh vi nhn ging lan Dendrobium anosmum - Tri lan Dendrobium anosmum sau khi c t th 4 thng, kh trng v gieo cy ht vo mi trng thch hp. Sau 3 thng gieo cy th tt c cc ht u ny mm tt, t l t c l 85% trn mi trng MS + 1 mg/l NAA v mi trng MS + 1 mg/l BA + 0,2 mg/l NAA. - Sang giai on nhn nhanh: Chi lan Dendrobium anosmum pht trin v nhy chi rt tt trn mi trng MS + 2mg/l BA, thi gian 3 thng sau khi cy t 3,17chi, chi cao 20,6 mm. Mi trng MS khng b sung BA cho kt qu nhn chi rt thp. ng thi khi s dng BA nng cao (10mg/l) vo mi trng nhn chi cng cho kt qu to chi thp (1,5 chi), xut hin chi d dng, cy pht trin yu. - Giai on to cy hon chnh: Chi lan Dendrobium anosmum to r tt nht trn mi trng MS + 1 mg/l NAA. Sau 3,5 thng to c cy hon chnh, t tiu chun a ra ngoi vn. Nh vy, sau thi gian 9,5 thng th t ht lan gieo cy cho ra c cy lan con hon chnh c th a ra ngoi vn trng. Qui trnh vi nhn ging lan Dendrobium mini - Giai on nhn chi: Chi lan Dendrobium mini pht trin v nhy chi rt tt trn mi trng c b sung 1 mg/l BA. Xt v tnh kinh t th mi trng MS/2 + 1mg/l BA cho hiu qu cao hn trong vic nhn nhanh chi lan Dendrobium mini. Sau 2 thng nhn chi th 3,8 chi, chi cao 1,26cm. - S to r lan Dendrobium mini: mi trng MS/2 + 0,2 mg/l NAA cho kt qu ra r tt v li c tnh kinh t hn so vi cc mi trng MS. Sau 2 thng, chi lan to r tt thnh cy hon chnh a ra vn m. - Th nghim ra cy trn nhiu loi gi th khc nhau th thy rng i vi lan Dendrobium mini trong giai on u nui trng (t cy mi ra m n khi cy c 7,5 thng tui) th gi th thch hp nht cho cy l dn v da ming. Nh vy, sau 4 thng nui cy cho ra c cy lan con Dendrobium mini hon chnh c th a ra ngoi vn trng. Cy con thun dng 1 thng trong vn m vi ch chm sc c bit. Sau a ra vn trng.

ii

MC LC Li cm n.......i Phn tm tt .......ii Mc lc .iii Danh sch bng .....vi Danh sch hnh .........vii Danh mc cc ch vit tt....viii CHNG I. M U ........1 I. MC TIU V NI DUNG NGHIN CU ........1 1. Mc tiu .........1 2. Ni dung .........2 II. I TNG V PHM V NGHIN CU ..2 1. i tng .......2 2. Phm vi ......2 III. C S L LUN V PHNG PHP NGHIN CU ......3 1. C s l thuyt ..............3 1.1 Gii thiu v ging lan Dendrobium ............3 1.1.1 Phn loi v phn b .3 1.1.2 c im hnh thi ....4 1.1.3 Lan Gi hc (Dendrobium anosmum)....5 1.1.4 Lan Dendrobium mini ...7 1.2 Gi th trng lan .......7 1.3 Lan rng Vit Nam ..........9 1.4 Hin trng canh tc hoa lan Vit Nam v trn th gii ...10 1.5 Thnh tu nui cy m Vit Nam v trn th gii ......11 1.5.1 Trn th gii ....11 1.5.2 Vit Nam .........11 1.6 Tm quan trng ca phng php nui cy m v t bo thc vt .......11 1.7 Nhng kh khn v li ch trong nhn ging in vitro ............12 1.7.1 Kh khn .........12 1.7.2 Li ch .........13

iii

1.8 Cc yu t lin quan n phng php vi nhn ging....14 1.8.1 Qui trnh vi nhn ging ...14 1.8.2 Cc thnh phn trong mi trng nui cy m thc vt .16 2. M t cc phng php nghin cu lin quan c thc hin ....18 IV. PHNG PHP TIN V PHNG PHP NGHIN CU ...19 1. Thi gian v a im th nghim ........19 2. Phng tin nghin cu........19 3. Phng php nghin cu ..............20 3. 1. Lan Dendrobium anosmum ..............20 3.1.1 Th nghim 1: Kho st mt s mi trng gieo ht thch hp cho ht lan Dendrobium anosmum ......20 3.1.2 Th nghim 2: Kho st nh hng ca cht iu ho sinh trng BA (6 Benzyl aminopurine) ln s nhn chi lan Dendrobium anosmum ......22 3.1.3 Th nghim 3: Kho st nh hng ca cht iu ho sinh trng NAA (Naphthalene acetic acid) ln s to r cho lan Dendrobium anosmum .....23 3. 2. Lan Dendrobium mini ..............23 3.2.1 Th nghim 4: Nghin cu mi trng nui cy m thch hp cho vic nhn chi lan Dendrobium mini .............23 3.2.2 Th nghim 5: Nghin cu s nh hng ca NAA vi hai loi mi trng c bn l MS v MS/2 ln s to r t chi lan ...............24 3.2.3 Th nghim 6: Th nghim ra cy lan Dendrobium mini trn cc loi gi th khc nhau ..............25 CHNG II. KT QU NGHIN CU V PHN TCH KT QU ..................27 I. Lan Gi hc (Dendrobium anosmum) ...............................27 1. Th nghim 1: Kho st mt s mi trng gieo ht thch hp cho ht lan Dendrobium anosmum ..........27 2. Th nghim 2: Kho st nh hng ca cht iu ho sinh trng BA (6 Benzyl aminopurine) ln s nhn nhanh chi lan Dendrobium anosmum ...........28 3 Th nghim 3: Kho st mt s mi trng to r ging Dendrobium anosmum ...........32 II. Lan Dendrobium mini ..36 1. Th nghim 4: Nghin cu mi trng nui cy m thch hp cho vic nhn chi ca Lan Dendrobium mini .........36 2. Th nghim 5: Nghin cu s nh hng ca NAA vi hai loi mi trng c bn l MS v MS/2 ln s to r t chi lan Dendrobium mini ........39

iv

3 Th nghim 6: Th nghim ra cy lan Dendrobium mini trn cc loi gi th khc nhau .......... 40 KT LUN V KIN NGH ...... 45 1. Kt lun ........45 2. Kin ngh ..............47 TI LIU THAM KHO ........48 PH CHNG .......50

DANH SCH BNG Bng 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6 2.7 2.8 2.9 2.10 3.11 3.12 3.13 3.14 Ta bng Cc loi lan rng c tr lng nhiu hoa p c th trng nc ngoi a chung K hiu cc nghim thc theo mi trng cy ht lan K hiu cc nghim thc theo mi trng cy chi lan Dendrobium anosmum K hiu cc nghim thc th nghim nhn chi lan Dendrobium mini Cc nghim thc th nghim to r lan Dendrobium mini Cc gi th chn lm th nghim trng lan Kt qu gieo ht lan Dendrobium anosmum nh hng ca nng BA n s nhn chi lan Dendrobium anosmum thi im 70 NSKC nh hng ca nng BA n s nhn chi lan Gi hc Dendrobium anosmum thi im 80 NSKC nh hng ca nng BA n s nhn chi lan Gi hc Dendrobium anosmum thi im 90 NSKC Mu lan Gi hc to r thi im 30 NSKC Mu lan Gi hc to r thi im 60 NSKC Mu lan Gi hc to r thi im 105 NSKC nh hng ca BA ln s nhn chi lan Dendrobium mini 30 NSKC nh hng ca BA ln qu trnh nhn nhanh chi lan Dendrobium mini 45 NSKC nh hng ca BA ln qu trnh nhn nhanh chi lan Dendrobium mini 60 NSKC nh hng ca mi trng nui cy ln s to cy hon chnh ca lan Dendrobium mini nh hng ca gi th trng ln s pht trin ca ca lan Dendrobium mini 15 NSKT nh hng ca gi th trng ln s pht trin ca ca lan Dendrobium mini 30 NSKT nh hng ca gi th trng ln s pht trin ca ca lan Dendrobium mini 195 NSKT Trang

9 22 22 24 24 25 27 28 29 30 33 33 34 36 37 38 39 41 41 42

vi

DANH SCH HNH

Hnh 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6 1.7 1.8 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 Hoa lan Dendrobium anosmum Hoa lan Dendrobium mini

Ta hnh

Trang 6 7 13 14 18 20 21 26 31 32 35 43 44

S to thnh chi ngang (a) v chi bt nh (b) Cc bc c bn ca vi nhn ging Hiu qu ca s tng tc NAA v BA trn cy Bowiea volubilis Hoa lan Dendrobium anosmum v tri lan c th Qui trnh kh tri v gieo ht lan Dendrobium anosmum Chun b vt liu trng v b tr th nghim S lng chi lan Gi hc Dendrobium anosmum to trn mi trng c BA thi im 70, 80, 90 NSKC Lan Gi hc ra hoa trong keo nui cy Qui trnh vi nhn ging lan Dendrobium anosmum t ht Qui trnh nhn ging lan Dendrobium mini Mt s hin tng trong qu trnh sinh trng ca lan Dendrobium mini

vii

DANH MC CC K HIU V CH VIT TT

BA HLCC MS NAA NSKC NSKG NSKT NT Tp HCM

6 - Benzyl - Aminopurine Hoa lan cy cnh Murashige & Skoog 1- Naphhalene Acetic Acid Ngy sau khi cy Ngy sau khi gieo Ngy sau khi trng Nghim thc Thnh ph H Ch Minh

viii

CHNG I

M U
Ni n hoa lan th ai cng ngh ngay n mt loi hoa vng gi, thanh cao v hoa lan khng ch rt p m gi tr li rt cao. Ngy nay, nh k thut nhn ging hin i bng phng php nui cy m h tr cho phng php nhn ging c truyn theo kiu tch chit, nn nhn c s lng ln lan ging cung cp cho th trng hoa lan, v th gi thnh ca cy lan cng tng i d chu hn. Cng t th chi lan trong dn ta ngy cng pht trin thng qua cc Hi thi hoa lan ngy cng a dng v phong ph hn. Hn th na, Hoa lan dn dn chim v tr cao trong cc bn tic, hi ngh, l, m ci, bng cch trang tr gi hoa, lng hoa, bnh hoa, v hoa ci o, trang im c du. Do Hoa lan ang c xem l mt loi hoa trang tr quan trng v c gi tr kinh t cao, l mt hng xut khu chin lc ca nhiu quc gia. Chng hn ch vi loi hoa ch lc l Dendrobium, Thi Lan xut khu t doanh thu gn 600 triu USD mi nm. Theo thng k ca B Nng nghip Hoa K, nm 2000, tng sn lng lan bn ra th trng t xp x 100.000.000 USD, trong Phalaenopsis chim 75% (Griesbach, R.J. 2002). Bn cnh , cc nc pht trin nh: Anh, M, c, , Singgapore, Hng Kng,... u nhp khu rt nhiu phong lan. Vit Nam chng ta cng c nhiu trin vng kinh doanh xut khu phong lan (Hunh Vn Thi, 2005). Vi k thut nhn ging bng nui cy m - t bo thc vt, th ngoi cc u im l kh nng nhn ging nhanh vi h s nhn cao trong thi gian ngn, c th nhn c t nhiu b phn khc nhau ca thc vt, to ra cy ging sch bnh. Xa hn na, thng qua k thut nui cy m s to ra ngun vt liu lai to ra cy ging mi c c cc c tnh u vic ch vi thi gian ngn. u im na ca nui cy m l gip cho vic ny mm ca ht lan. V ht lan c c tnh l ch c phi m khng c (hoc c qu t) phi nh v kch thc ht qu nh kh ny mm ngoi t nhin. Nn ngoi phng php nhn ging c truyn l tch chit vi tc nhn ging rt chm, ngi ta phi s dng k thut gieo ht trong ng nghim. Ngoi ra, nhn ging bng ht cng c p dng cho cng tc lai to ging mi, c bit l hoa Lan. Tuy nhin, mt yu t khng km phn quan trng quyt nh n s thnh cng ca qui trnh nhn ging bng nui cy m l vic a cy m ra vn m vi t l sng cao. Do , ti Nhn ging lan Dendrobim anosmum v Dendrobium mini bng phng php nui cy m. Nghin cu cc loi gi th trng lan Dendrobium mini thch hp v cho hiu qu cao c thc hin nhm nhn nhanh hai loi lan ny v nghin cu qui trnh ra cy lan m cho t l sng cao cung cp cy ging cho th trng hoa lan trong v ngoi tnh. I. MC TIU V NI DUNG NGHIN CU 1. Mc tiu: - a ra qui trnh vi nhn ging lan Dendrobium anosmum bng phng php nui cy ht lan gip cho vic nhn nhanh v bo tn loi hoa qu him ny ca nc ta. - a ra qui trnh vi nhn ging lan Dendrobium mini nhm nhn nhanh loi hoa lan ny cung cp cy ging cho th trng hoa lan trong v ngoi tnh. - Nghin cu s nh hng cc cht iu ha sinh trng (NAA v BA) trn cc mu cy.

- Nghin cu qui trnh ra cy ca cy lan cy m nhm gip gia tng t l cy sng sau khi a ra ngoi. 2. Ni dung Nghin cu mi trng gieo ht thch hp cho ht lan, mi trng nhn nhanh v to cy hon chnh lan Dendrobium anosmum (Gi hc). Nghin cu mi trng nui cy thch hp cho vic nhn nhanh v to cy hon chnh cho lan Dendrobium mini. Nghin cu nh hng ca cc yu t bn trong v bn ngoi, gi th trng nh hng n s sng v pht trin ca ca lan con Dendrobium mini t phng th nghim ra ngoi vn. II. I TNG V PHM VI NGHIN CU 1. i tng 1.1 Lan Denbrobium anosmum thuc ging Dendrobium, l loi lan rng ca Vit Nam cn c tn Gi hc. y l i tng qu him v c bit ch c Vit Nam, Lo, Thi Lan, Philippines, New Guinea, Borneo, Indonesia, Malaya and Sri Lanka. c im ca ging l sai hoa, hoa to, p v c hng thm nn rt c a chung. Hin nay ging lan ny ang rt c a chung trong v ngoi nc, trong khi vic nhn ging bng tch chit thng thng khng kp p ng nhu cu. Cy lan ging (cy m) c mua v t Lt v trng ti vn lan ca Trng i hc An Giang. Sau th phn to tri lan. Khi tri c 4 thng th ct em vo phng th nghim kh trng v cy vo mi trng nui cy. 1.2 Lan Dendrobium mini, theo hng dn ca Cng ty Long nh th y l mt ging mi c lai to t Thi Lan v mi c du nhp vo nc ta. c im ca loi ny l cy ch cao 15 20 cm, s hoa trn cnh 6-12 hoa, thi gian hoa tn 2,5 3 thng, Thi gian t cy seedling n ra hoa khong 4 5 thng nu nui tt. Do c im cy nh gn li sing hoa, thi gian ra hoa nhanh nn rt ph hp cho trang tr ni tht, m tic,... Nn cn nhn nhanh v rng ging lan Dendrobium mini cung cp cho th trng hoa ti. 2. Phm vi nghin cu Trong th gii cc loi hoa, hoa lan c coi l loi hoa vng gi, n hong ca cc loi hoa. Bi v hoa lan khng nhng p v mu sc m cn p c v hnh dng. Ci p ca hoa lan th hin t nhng ng nt ca cnh hoa, cu trc c bit quyn r ca mi lan, cho n nhng im xuyn ng nghnh trn cc l lan, hay cu trc a dng ca thn lan. Nhiu loi hoa lan, nht l cc loi lan rng Vit Nam, c hng thm rt nng nn v quyn r nh Ging hng, Gi hc, Ngc im, Vit Nam l mt quc gia c quc t cng nhn l c tr lng lan rng rt ln v c nhiu loi c gi tr cao, c nhiu ngi yu thch. Mt trong nhng loi in hnh l loi lan Gi hc. Nhng do nh nc ta cha c chnh sch bo tn trit nn lng lan rng Vit Nam hin b tht thot ra nc ngoi rt nhiu v tr nn khan him ti th trng trong nc. Vic nhn ging theo phng php truyn thng l tch chit khng th p ng vi nhu cu th trng. Do , ngy nay cc nghin cu v nhn ging lan bng phng php cy m rt c cc nh khoa hc quan tm u t, v ch c nui cy m mi c th nhn ra lng ln cy ging cung cp cho th trng trong thi gian ngn.

Loi lan Denbrobium anosmum hin ang rt c cc ngh nhn Vit Nam v th gii a chung. Do loi lan ny c hoa rt to, p, li c hng rt thm. Hin th trng trong nc mt cy lan gi hc vi mt n v nh cng phi gi c trm ngn, nu l n v ln th hng trm n triu ng. Do gi tr cao nn hin i Loan lai to ra loi Gi hc Hawaii v ang c rt nhiu nc a chung, ngay c Vit Nam cng nhp cy ging ca loi ny. Nh vy thy vic bo tn, lai to v nhn ging loi lan ny l rt cn thit. Tuy nhin, hin nay vn lm cho cc phng cy m trong nc khng pht trin mnh c, mt trong cc nguyn nhn l vic khng tiu th c cy cy m. V ngi dn kh bit tm mua. Phn khc h khng bit cch ra cy nn t l tht thot ra a cy m ra vn l rt cao, do h rt e ngi khi mua cy con t cc chai m. V vy, chng ti thc hin ti ny cng nhm nghin cu qui trnh vi nhn ging hai loi lan ny nhm cung ng nhu cu cy ging cho th trng. Mt khc thng qua ti nghin cu qui trnh ra cy con cy m nhm gia tng t l cy m sng sau khi a ra ngoi. Sau c th trin khai hng dn k thut cho cc ngh nhn trng lan. III. C S L LUN V PHNG PHP NGHIN CU 1. C s l thuyt 1.1 Gii thiu v ging lan Dendrobium 1.1.1 Phn loi v phn b Thuc lp mt l mm: Monocotyledones B: Orchidales H: Orchidaceae H ph: Epidendroideae Tng: Epidendreae Ging: Dendrobium H Orchidaceae c khong 750 chi, 25.000 loi, chim v tr th hai sau h Cc trong ngnh thc vt ht kn v l h ln nht trong ngnh mt l mm. Cc loi trong h thng ny phn b rt rng, do hnh thi v cu to cng ht sc a dng v phc tp (Dng Cng Kin, 2006). Theo Hunh Vn Thi (2005), tn Dendrobium c ngun gc t ch Grec Dendron ngha l cy g v bios l ti sng. Dendrobium l ging ph sinh, sng trn cy g. C ngi gi l Hong Lan, c ngi gi l ng Lan. Dendrobium c trn 1.600 loi v chia thnh 2 dng chnh: + Dng ng (Dendrobium phalaenopsis) thng mc x nng, chu m v rt sing ra hoa: Nht im hng, Nht im hong, Bo h, tho, Thy tin, Sonia, + Dng thng (Dendrobium mobile) chu kh hu mt m: Gi hc, Hc v, Long tu, Phi ip vng, Vi 1.600 loi khc nhau i hi nhiu cch chm sc khc nhau, nguyn do l v chng du nhp t nhiu a danh khc nhau: Nht Bn, Triu Tin v Newzealand, c bit l Guinea l ni sn sinh ra nhiu loi Dendrobium nht (Thin n, 2002).

 Vit Nam, Dendrobium c n 100 loi, xp trong 14 tng c phn bit bng thn (gi hnh), l v hoa (Nguyn Cng Nghip, 2004). 1.1.2 c im hnh thi Theo Nguyn Cng Nghip (2004) th khng c mt hnh dng chung nht v hoa v dng cy do s lng qu ln, phn b rng ri. Ring ging lan Dendrobium u c b phn sinh dng nh r, thn, gi hnh, l v c quan sinh sn nh hoa, tri. R: Cy c h r kh sinh, c mt lp ht m dy bao quanh gm nhng lp t bo cht cha y khng kh nn r nh ln mu xanh bc. V vy r ht c nc ma chy dc trn v cy g hay nc l lng trong khng kh, hi sng v hi nc, gip cy ht dinh dng v cht khong, mt khc gip cy bm cht vo gi th, khng b gi cun. Mt s loi c thn l km pht trin thm ch tiu gim hon ton, c h r cha dip lc t gip cy hp th nh sng cn thit cho s ra hoa v quang hp (Nguyn Cng Nghip, 2004). R ca lan Dendrobium khng chu c lnh, nu b lnh trong thi gian di, r cy s b mc nt v cy b cht (Dng Cng Kin, 2006). R lan Dendrobium cng ging nh r lan V n, Cattleya thuc loi r bn gi. Nhm ny thng c r nh nhng rt nhiu r, ch yu bm vo gi th, vo thn cy ht dng cht dnh vo gi th nh nc, cho nn khi trng vo chu, phi gi th nhiu hn, gn nh ton b r u bm vo gi th, vo thnh chu, ch c mt s t r cha ra ngoi. i vi lan r bn gi phi trng vi gi th nh hn v nhiu hn, b r bm dy c ht nhiu dng cht v.v... (Hunh Vn Thi, 2005) Gi th ca lan Dendrobium c cu to tng t nh cc loi thuc ging Cattleya, ngha l chu phi tht thng thong v khng ng nc. Tuy nhin do bn nng sinh hc v cu trc thc vt vi gi hnh c thn, cc loi thuc ging Dendrobium c th dng gi th hi m hn Cattleya cht t nhng khng c lm thi cn hnh. V th mt s loi lan Dendrobium c th pht trin trn cc gi th l x da hay c qu da, dng nh mt ci chu cha sn gi th. Cng c th trng lan Dendrobium vi cn hnh cch y chu khong 3 cm, ri ri tht thong xung quanh cn hnh mt s r lc bnh git sch. Vi cch trng ny th kch thc chu v cy phi tht tng xng. Tuy nhin gi th than v gch vn t ra hiu qu nht (Nguyn Cng Nghip, 2004) Thn: Theo Nguyn Cng Nghip (2004) th Dendrobium thuc nhm a thn (cn gi l nhm hp trc) c h thng nhnh nm ngang b di trn gi th hoc nm su trong t gi l thn r. Mt s Dendrobium l ch c cc mm non, l loi chng tn chng vng a v rng vo ma thu, thn ph to ging nh c khng c l l ni d tr nng lng (Trn Vn Bo, 1999). Gi hnh: Gi hnh l nhng on phnh to, bn trong c cc m mm cha dch nhy lm gim s mt nc v d tr cht dinh dng nui cy trong iu kin kh hn khi cy sng bm trn cao. Ngoi ra, gi hnh cn cha dip lc t nn c th quang hp c (Nguyn Cng Nghip, 2004). Hnh dng v kch thc ca gi hnh rt a dng: hnh cu, thun di hay hnh tr xp chng ln nhau to thnh thn gi c l mc xen k (Dng Cng Kin, 2006).

Mt s loi x lnh ch c nhin v d tr cht dinh dng nn gi hnh khng c mu xanh nhng pha trn c mang l (Dng Cng Kin, 2006). L: Cc l mc xen k nhau v m ly thn gi do l c tn cng bng mt cun hay thun di xung thnh b m thn, hnh dng v cu trc l rt a dng (Nguyn Cng Nghip, 2004). L c hnh kim, tr c rnh hay phin mng. Dng l mm mi mng nc nc, dai, c mu xanh bng, m hay nht tu thuc vo v tr sng ca cy. Phin l tri rng hay gp li theo gn vng cung nh ci qut hay ch gp li theo gn gia nh hnh ch V. Nhng l st di gc i khi gim i ch cn nhng b khng pht trin hay gim hn thnh vy (Dng Cng Kin, 2006). Cc loi thuc ging Dendrobium vng nhit i ni ring v h Orchidaceae ni chung i khi trt l vo ma kh hn. Sau , cy ra hoa hay sng n khi gp ma th cho chi mi (Trn Vn Bo, 1999). Hoa: Theo Nguyn Cng Nghip (2004) th Dendrobium thuc nhm ph ra hoa nch l. Chi hoa mc t cc mt ng gia cc t l trn thn gn ngn v c trn ngn cy. S biu hin trc khi ra hoa khc bit nh c nhiu loi rng ht l trc khi ra hoa. Thi gian ra hoa u ma ma hay u tt (Nguyn Cng Nghip, 2004). Ging Dendrobium khi dinh dng th cho hoa thnh chm, pht hoa di v thi gian ra hoa trung bnh 1- 2 thng (Nguyn Cng Nghip, 2004). Tri: H Orchidaceae u c qu thuc qu nang, khi ht chn, cc nang bung ra ch cn dnh li vi nhau nh v gc. mt s loi, khi chn qu khng nt ra nn ht ch ra khi qu khi qu b mc nt (Dng Cng Kin, 2006). Ht: Nhng ht ging khng cha cc cht dinh dng do gi gieo vi, c ny mm cn c nm cng sinh h tr cc cht cn thit, c bit u cc giai on pht trin (Trn Vn Hun v Vn Tch Lm, 2004). Theo Dng Cng Kin (2006), th qu cha 10.000 100.000 ht i khi n 3 triu ht c kch thc rt nh nn phi ht cha phn ho. Sau 3 5 thng ht chn v pht tn nh gi. 1.1.3 Lan Gi hc (Dendrobium anosmum) Dendrobium anosmum xut x t cc nc nh Philippin, Malaysia., Lo, Vit Nam. Lindley t tn cho lan Gi hc t nm 1845. Lan Gi hc c nhiu trn dy Trng Sn t Nam ra Bc (Nguyn Thin Tch, Hi HLCC - Tp HCM c trch bi Trn Vn Bo, 1999). Dendrobium anosmum l mt ging lan thng mc cc quc gia thuc vng ng Nam Chu nhng nay ph thng trn khp th gii bi v kh d trng, nhiu hoa v hng thm ngo ngt (Bi Bo Lc, 2008).

www.theorchiddoctor.com

www.myriadgardens.com

Hnh 1.1 Hoa lan Dendrobium anosmum Lan cn c tn l Dendrobium superbum v ngi Hawaii gi l Dendrobium honohono c ngha l l mc i cch. Ngi Vit chng ta thng gi l D Hc, Gi hc, Lng im hc, Phi dip... Lan thng mc trn cc cnh cy cao khong 1000-1300 m ti cc rng cy thuc Lng, Vinh, Krong Pha, Lt, Bo lc, c Lc, Sng B, Lc Ninh v.v... (Bi Bo Lc, 2008). Thn di ti 1,20 m bung r xung. L mc i cch di 8 - 12 cm, rng t 4 7 cm. Hoa to ti 10 cm mc t 1- 3 chic cc t rng l, n vo ma Xun. Dendrobium anosmum c hai mu sc chnh: tm hng v trng. Tuy nhin c kh nhiu bin dng hng nht, hng thm hoc cnh trng li tm, nhng rt d nhm ln vi Dendrobium parishii thn ngn ch chng 30-40 cm v hoa tm sm hn nhiu. Hoa c hng thm ngo ngt v lu tn (3 - 4 tun l). Nhiu hoa trn pht hoa, mt cy nu mnh khe c th ra ti 50 - 70 hoa (Bi Bo Lc, 2008). Sau khi hoa tn, nhng t gn trn ngn hoc gn di gc thng ny sinh ra nhng cy con (keiki). Vi thng sau, khi cc cy con mc r di chng 3 - 4 cm c th tch ra trng ring. Nm u cy ny cn nh v ngn chng 30 - 40 cm v khng ra hoa, nhng s ra hoa vo nm ti. Khi dui gc s ra ti 3 - 4 mm non, nhng mm cy ny mc mnh v ln hn rt nhiu c th t ti 1- 1,20 m nu nui trng ng cch (Bi Bo Lc, 2008). Ngoi ra ta cng c th nhn ging loi lan ny theo phng php truyn thng: ct thn cy gi thnh tng on di 15 - 20 cm, t ln khay c rong ru hoc mn cy m t, vi thng sau cy con s mc ra t cc t (nhng t va ra hoa s khng mc cy non). Khi cy non cao chng 4 - 5 cm hay r di khong 3 - 4 cm em trng trong chu hay trn v cy nh ni trn (Bi Bo Lc, 2008).

Ngi ta trng Dendrobium anosmum vi nhiu vt liu khc nhau nh: mnh cy dng s, cnh cy, mnh g hay trong chu vi v thng, v da v.v... nhng tt hn c l trng trong chu g v treo ln bi v cy cn thong gi v thong gc (Bi Bo Lc, 2008). 1.1.4 Lan Dendrobium mini Nu nh Lan Gi hc l mt loi thuc nhm lan rng Vit Nam c gi tr cao, thn thng, th lan Dendrobium mini li l mt loi lai to, thn ng. Loi lan ny c lai to t Thi Lan v c du nhp vo nc ta. c im ca loi lan ny l cy dng bi, ln (ch cao 15 20 cm), nhng rt sing hoa, hoa n quanh nm. Cy nh nhng nhy chi rt mnh, nhy chi ngay c trn cc thn gi hay cy suy yu. Hoa c kch thc khng ln ch khong 4 x 5 cm nhng hoa rt p, s hoa trn cnh nhiu t 6 13 hoa, hoa rt bn lu tn (1,5 2 thng). Thng thng trn mt gi hnh c ti 3 - 4 pht (cnh) hoa, nu cy tt c th ln n 5 pht hoa.

Hnh 1.2 Hoa lan Dendrobium mini

1.2. Gi th trng lan (compost) Trng Phong lan ta phi s dng n gi th. Gi th l nhng cht liu dng ci thin m l chnh, cn cung cp cht dinh dng cho lan ch l vic ph, khng ng k.

Vi mt s loi Lan trng khng cn dng n gi th vn sinh trng tt, nhng nu mi trng sng c gi th vn tt hn. Gi th ca lan gm nhng th d kim, nhiu khi khng cn mt tin mua, v c sn chung quanh ta. Nhng cht liu ny khng phi nc no cng dng nh nhau v chng c chn ty theo iu kin ngoi cnh, nhn lc, loi lan v qui m sn xut. Theo Nguyn Cng Nghip (2004) v Nguyn Th M Duyn (2006), th c cc loi gi th trng lan v c tnh ca tng loi nh sau: a. Than g: trng lan bng nhng thanh than g ngn, vi kch c bng ngn tay ci, ngn chn ci l va. c tnh ca than g l ht nc v gi m c lu. Nn chn loi than xp, vi than chc qu nh than c khng nn dng v kh nng gi m km. Than khng mc nh g, cng khng c mm bnh nn gii ngh nhn trng lan khng ai ch th gi th qu gi ny. b. X da: Da l th sn ca nc mnh nn x da gn nh khng cn phi mua, m mua cng vi gi r. Khi cn dng n quanh nm lc no cng c. X da lm gi th trng lan chnh l v ca tri da kh. X da c tch ra thnh tng mng ln, tu theo nhu cu m nh vn nguyn ming, hoc x ra, cht khc ra sp xp trng lan trn vt tre hoc cho vo chu. X da rt m rt tt, tt hn c than g, nhng khuyt im l mau mc v l ni eo bm l tng ca ru v c di. Trong x da c cht tanin l cht cht, v vy trc khi dng ta nn ngm nc nhiu ngy, sau vt ra phi kh, ri cn thn hn nn phun thuc tr su bnh,... c. Gch: Gch l cht ht nc tt, gi m cao. Gch c nung chn xp va nh va ht nc nhiu. Khi dng lm gi th, gch c p vn ra tng thanh nh bng ngn tay ci. Khuyt im ca gch l d mc ru v ... nng, v vy t ai trng Lan vi gi th l gch khng thi, m trn ln vi vi gi th khc nh than g hay v cy hoc x da, mi th mt t. d. V cy: Trong cc loi cy nh v sa, sao, me, thng, th v thng l loi v cy c a chung nht v trong v thng c cht resin l cht st khun cao, lu mc, khng ng ru, t c mm bnh nn trng lan rt tt V thng c ly t cy thng 2 l (Pinus merkussi) hoc cy thng 3 l (Pinus khasya) c nhiu Bo Lc v Lt. Cy lan c trng bng v cy thi gian u pht trin tt. Sau 1 nm v b phn hu thnh mn, gy ng nc, thi r v cng l mi trng thch hp cho s xut hin mt s loi cn trng cn ph r. V vy khi trng bng v cy, cy lan phi c thay chu thng xuyn. e. Dn: dn l cht liu lm gi th trng lan mi c s dng gn y thi. Dn l cht trng c ly t thn v r ca cy Dng x. Ging cy tho ny c mc nhiu cao nguyn Lt. u im ca dn l gi m tt. C hai loi dn: dn si v dn vn - Th c a chung nht l dn si do thn r cy dng x gi to nn. Dn si thch hp cho vic trng Lan x nng v n c thng thong. - Dn vn: L loi th cp ca dn do cc phn v, l, r ca dn sau khi khai thc si b nt vn ra. Loi ny s dng trng lan rt tt vng lnh v ht m cao, thiu thong kh nn nhit trong chu cao hn bn ngoi. Tuy nhin vng nhit i ng bng sng Cu Long (BSCL) khng nn dng loi dn ny, v nhit cao v

m thp, nn phi ti nc nhiu, dn vn b bt d lm thi r lan. Ngi ra iu kin nng m rt thun li cho mt s loi cn trng v nm bnh chn dn lm mc tiu cn ph. f. Rong bin: rt c u chung i vi lan H ip. Tuy nhin, loi gi th ny ht nc nhiu v gi m cao nn ht sc cn thn khi s dng. g. R lc bnh: c khp ni v rt d kim. R lc bnh c ht m cao, c nhiu m gip cy ra r v tng trng rt mnh trong thi gian u, nhng d b mc r nn mc cc khuyt im nh x da v dn vn. h. Ph phm nng nghip: v ht c ph, v u phng. 1.3 Lan rng Vit Nam Hin Vit Nam c hai th lan: lan bn x (lan rng) v lan lai. Rng Vit Nam c nhiu loi lan bn x rt p, c tr lng cao nhng cha c iu tra chnh xc. Cc loi lan rng Vit Nam phn b t ng bng n cao nguyn v c trn cy bng mt Tp.HCM (Nguyn Cng Nghip, 2004). Vit Nam l mt trong nhng nc c lan nhiu trn th gii, v lan rng nc ta c rt nhiu loi qu do mu sc p, hng thm nng nn. y l u im chnh ca lan rng Vit Nam. Mc d lan rng Vit Nam c nhc im l mau tn v kch thc nh hn cc loi lan lai, nhng vn hp dn c nhiu ngi yu lan nh a s u c hng thm nng nn, quyn r nh Gi hc, Ngc im, M dung d hng, ui co, Thanh ngc, Bng 1.1 Cc loi lan rng c tr lng nhiu hoa p c th trng nc ngoi a chung Stt Tn Vit Nam Tn khoa hc Cymbidium insigne Cymbidium iridioides C.insigne x C.iridioides C.eburnum var erythrostylum Coelogyne mooreana Paphipedium villosum Paphipedium callosum Renanthera imschootiana Vanda denisoniana Dendrobium anosmum Dendrobium primulinum Dendrobium capillies Dendrobium farmeri Dendrobium chrysotoxum

1 Hng lan Lt 2 Hong lan Lt 3 Hng hong Lt 4 Bc lan Lt 5 Tuyt ngc 6 Kim hi 7 Vn hi 8 Huyt nhung 9 M dung d hng 10 Gi hc 11 Long tu 12 Kim ip 13 Thu tin trng 14 Thu tin vng

15 Thu tin m g 16 Thu tin tm 17 Thu tin cam 18 Nht im hng 19 La vng 20 Hong phi hc 21 tho 22 Tc tin 23 Hc nh 24 Ho hong 25 Ngc im 26 ui co 27 i tho 28 Lan qu 29 Long nhn kim ip 30 Long chu 31 Huyt nhung gin 32 B cp ta 33 Bch v h 34 Cm bo 35 Uyn ng

Dendrobium densiflorum Dendrobium amabile Dendrobium thhyrsiflorum Dendrobium draconis Dendrobium heterocarpum Dendrobium signatum Dendrobium gratiossimum Holeolossum subulifolium Phaius tankervilliae Ascocentrum miniatum Rhynchostylis gigantea Aerides multiflora Dendrobium aphyllum Aerides odorata Dendrobium fimbriatum Papilionanthe pedunculatta Renanthera coccinea Arachnis annamensis Rhynchostylis retusa Hygrochilus parishii Christensonia vietnammica (Ngun: Nguyn Cng Nghip, 2004).

Mt s loi lan rng Vit Nam rt qu, c nc ngoi bit n v t mua vi s lng ln nhng ta cha gy trng m ch yu khai thc trong t nhin nn khng p ng c nhu cu ca khch hng, ng thi li vi phm cc iu khon ca Hip c CITES. V d nh loi Tuyt ngc Coelogyne mooreana Sander ex Rolfe, Thanh m Coelogyne cristata Lindl., Thanh lan Cymbidium cyperifolium Wall. ex Lindl. (mt trong nhng loi lan p nht th gii), Mc lan Cymbidium ensifolium (L.) Sw., Gi hc Dendrobium anosmum Lindl., Vn hi Paphyopedilum callosum (Reichenb.f.) Stein, Hi Paphyopedilum delenatii Guillaume, Kim hi Paphyopedilum villosum (Lindl.) Stein, L gm Ludisia discolor (Ker-Gawl.) A. Rich (Nng Vn Duy, Nguyn Th Lang v ctv, 2001). 1.4 Hin trng canh tc hoa lan Vit Nam v trn Th gii Th trng phong lan ngy nay tr thnh mt mt hng ln trn quc t, thu rt nhiu ngoi t. cc nc pht trin nh: Anh, M, c, , Singgapore, Hng Kng,... u nhp khu rt nhiu phong lan, Thi Lan l nc xut khu phong lan

10

nhiu nht ng Nam . Vit Nam chng ta cng c nhiu trin vng kinh doanh xut khu phong lan (Hunh Vn Thi, 2005). Theo im tin trn tp ch Hoa cnh s 10/2008, th s loi hoa xut khu i Nht Bn t 12 19/9/2008: Hoa cc 0,21 USD/cnh, kim ngch 65.622 USD; Hoa lan 1,50 USD/cnh, kim ngch 8.595 USD; Hoa Hng 0,15 USD/cnh, kim ngch 6.882 USD (Minh T, 2008). Cng theo bn tin th ngoi th trng ln l Nht Bn, Trung Quc cng l th trng ln tiu th hoa ti Vit Nam nht l hoa Hng, Cm chng, Ly ly, Lan, Trung bnh th trng Trung Quc tiu th gn 576.000 USD hoa ti ca Vit Nam/nm (Minh T, 2008). Ngoi ra, Vit Nam cn c th trng xut khu hoa sang cc nc nh i Loan, Hn Quc, Singapore, Tuy nhin ta li khng c lng hoa xut cho h, nht l hoa lan. 1.5 Thnh tu nui cy m trn th gii v Vit Nam 1.5.1 Trn th gii Nui cy m trn th gii c t rt lu i v n nay c cc thnh tu rt ng k nh: vo nm 1978, Melchers lai to thnh cng cy lai gia Khoai ty v C chua bng dung hp t bo cht; nm 1990, Vasil v cng s ti sinh cy la m hon chnh t nui cy t bo trn. Vasil v cng s (1991) bo co v to cy la m chuyn gen bng sng bn gen vo cc phi non; hay nh nm 1994, cy c chua Favr-savr chuyn gen c chp nhn cho bun bn Hoa K, 1.5.2 Vit Nam Nui cy m v t bo thc vt c pht trin Vit Nam ngay sau khi chin tranh kt thc (1975). Phng nui cy m v t bo thc vt u tin c xy dng ti vin sinh hc, Vin khoa hc Vit Nam do tin s L Th Mui ng u. Bc u ch nghin cu s pht trin ca ti phn, m so v protoplast, nhng s thnh cng th ch c 2 cy l la v khoai ty. Tin n nhng nm 80 tr li y th nui cy m pht trin kh mnh m v kt qu khch l t c cc ging: chui, da, ma, hng, cc, phong lan,(Nguyn c Thnh, 2000). Nh k thut to cy lan Cymbidium ging sch bnh bng x l nhit v nui cy nh sinh trng ca Nguyn Vn Uyn v ctv (1984). Bc u ng dng h thng nui cy ngp chm tm thi trong nhn ging lan H ip ca Cung Hong Phi Phng v ctv, trch trong Hi ngh khoa hc Cng ngh sinh hc thc vt trong cng tc v chn to ging hoa ca Dng Tn Nht (2007). Tin xa hn l to ra ging lan mi bng k thut gy t bin nhn to hoa lan ct cnh Dendrobium bng tia gamma ca L vn Ha v ctv, trch trong Hi ngh khoa hc Cng ngh sinh hc thc vt trong cng tc v chn to ging hoa ca Dng Tn Nht (2007). Chuyn gen pht sng GFP (Green Flourescent Protein) vo cy Lilium oriental hybrid siberia nh vi khun Agrobacterium tumefaciens ca Nguyn Th L Anh v ctv, trch trong Hi ngh khoa hc Cng ngh sinh hc thc vt trong cng tc v chn to ging hoa ca Dng Tn Nht (2007). 1.6 Tm quan trng ca phng php nui cy m t bo thc vt Phng php ny c ngha v cng to ln i vi vic nghin cu l lun sinh hc c bn, ng thi c gi tr ng gp trc tip cho thc tin sn xut v i sng. * V mt l lun sinh hc c bn: m ra kh nng to ln cho vic tm hiu su sc v bn cht ca s sng. Thc t cho php chng ta tch v nui cy trc ht l m phn sinh (meristem) ri t cho ra nhm t bo khng chuyn ho gi l m so (callus) v t m so th c th kch thch ti sinh v to cy hon chnh. Bng

11

* V mt thc tin sn xut: Phng php nui cy m c s dng phc trng v nhn nhanh cc ging cy trng qu, c gi tr kinh t cao. Hin nay phng php ny tr thnh ph bin v p dng trong cng tc chn ging cy trng. Ngoi ra, bng phng php ny ch sau thi gian ngn chng ta c th to c sinh khi ln c hot cht sinh hc c to ra vn gi nguyn c hot tnh ca mnh (Nguyn c Lng, 2002). 1.7 Nhng kh khn v li ch trong nhn ging in vitro 1.7.1 Kh khn Tuy nhn ging in vitro t c nhng thnh tu to ln nhng cnh gp khng t kh khn, theo Nguyn Vn Uyn v ctv (1984) th c mt s kh khn sau: - Nhn ging trn mi trng agar th gi thnh sn xut vn cn cao v thi gian nhn ging di. - Khi sn xut qui m cng nghip th chi ph cho nng lng v nhn cng vn cn mc cao. - i khi xy ra bin d soma trong qu trnh nui cy, c bit l ti sinh thng qua m so. - Gii hn s a dng ca dng sn phm nhn ging do cy con to ra thng ng nht v mt di truyn. - Qu trnh nhn ging phc tp. Tnh bt nh v mt di truyn Nhn ging in vitro l to qun th ng nht vi s lng ln. Tuy nhin trong mt s trng hp phng php ny cng to ra bin d soma, m t bo m so th c nhiu bin d hn so vi nh chi. Nhng nhn t thng gy ra bin d soma l: + Kiu di truyn: cc loi cy khc nhau th to ra cc bin d khc nhau, ni chung cy cng c mc bi th cao th cng d bin d. + S ln cy truyn: s ln cy truyn cng nhiu th bin d cng cao. Amstrong v Phillips (1988) khi nui cy di hn thng gy ra bin d nhim sc th. Ngoi ra, khi cy truyn nhiu ln, mi trng pht trin cc chi ngang c th chuyn sang to ra cc bt nh (adventitious shoots). Kt qu l c th to ra cc bin d t bo soma. V vy cy con to ra khng ng nht. i vi mc ch vi nhn ging, s to chi ngang l k thut thch hp ang c s dng. Theo nguyn tc, cch ny to ra ng kiu cy (Debergh, 2006).

12

Hnh 1.3 S to thnh chi ngang (a) v chi bt nh (b) (Debergh, 2006) 1.7.2 Nhng li ch Theo Bi B Bng (1995), nhn ging in vitro c nhng u im sau: - To cc cy con ng nht v ging cy m. - So vi kiu nhn ging thng thng (chit cnh, hom), nhn ging bng nui cy m c u im l c th nhn mt s lng cy con ln t mt c th ban u trong mt thi gian ngn. - Khng chim nhiu din tch. - C th cung cp cy ging bt c thi im no v ch ng c, do khng b nh hng bi thi tit, iu kin ngoi cnh. - C th to ra cc cy con sch bnh bng phng php nui cy nh sinh trng kt hp x l nhit v vi ghp trong ng nghim. - C th to v nhn c cc ging mi bng k thut cu phi, chuyn gen. - Mt s cy qu c th nhn nhanh a vo sn xut v vic trao i ging c d dng. Ngoi ra, k thut nui cy m cn gip cho vic nhn ging hu tnh cc i tng qu m vi k thut nhn ging thng thng kh thc hin c (nh trng hp gieo ht lan). Bi v nh chng ta bit, tri lan c ti hng triu ht. Tuy nhin ht lan khng cha albumin v c mt phi cha phn ho v th s ny mm ca ht rt kh khn trong iu kin t nhin, t l ny mm rt thp (khong 1 phn triu). Do nhn ging lan bng ht c 3 phng php: ny mm cng sinh nm, ny mm khng cng sinh v hin nay ngi ta dng phng php gieo ht hon ton mi l phng php gieo ht xanh (sau khi th tinh tri lan s c em vo phng th nghim kh trng v m tri trong iu kin v trng, v qu c tch ra bng mt dng c kh trng v gieo ht trc tip ln mi trng cy). Ngy nay c nhiu cng thc mi trng gieo ht cho tng loi lan (Nguyn Cng Nghip, 2004) C nhiu loi mi trng gieo ht Lan c khuyn co. Mi trng ph bin nht l mi trng Knudson C (1946).

13

Thnh phn ca mi trng Knudson C (1946) Ho cht Ca(NO3)2.4H2O (NH4)2SO4 MgSO4.7H2O KH2PO4 FeSO4.7 H2O MnSO4 Lng (g.l-) 1,000 0,500 0,250 0,250 0,025 0,0075 (Nguyn Thin Tch v ctv, 2006) 1.8 Cc yu t lin quan n phng php vi nhn ging Vi nhn ging l mt phng php nhn ging hin i hay nhn ging v tnh trong phng th nghim. Vi nhn ging l vic nhn ng kiu cy (true-to-type) ca mt kiu gen c tuyn chn bng cch s dng k thut in vitro. Vi nhn ging thng thng l phng php nhn nhanh v gim gi thnh. Hnh 1.3 trnh by mt s tng qut quy trnh vi nhn ging.

Hnh 1.4 Cc bc c bn ca vi nhn ging (Nguyn Bo Ton, 2004)

14

1.8.1 Qui trnh vi nhn ging Qui trnh vi nhn ging c Debergh v Zimmerman (1991) chia thnh 4 giai on khc nhau, mi giai on c mt chc nng ring. S thnh cng ca cng vic vi nhn ging tu thuc vo tt c cc giai on (Nguyn Bo Ton, 2004). In vivo In vitro Giai on 0: S chun b ca cy m Giai on 1: Bt u tit trng Giai on 2: Nhn Giai on 3a: Ko di Giai on 3b: To r v tin thun dng In vivo Giai on 4: Thun dng

Giai on 0 (chun b ca cy m): l chn cy m hon ton sch bnh, tt nht l chn cy m trong nh knh. Mu th ly vo giai on tng trng mnh nht (Nguyn c Lng, 2002). Giai on ny cn c hiu l ci thin iu kin v sinh ca cy m. Phng php ti nh git ca cy m cho php ci thin tnh trng sinh l ca cy m, mu cy tun th theo qui trnh cy. Tnh trng sinh l ca cy m cng nh ngun dng lm mu cy c th c ci thin bi mt s k thut nh ghp nhiu tng (Nguyn Bo Ton, 2004). Giai on 1: Mc ch l thc hin thao tc cy. N l mt s kt hp gia mt phng php tit trng y v mt t l sng cao ca mu cy v khng b nhim. Thng thng kh t thnh cng 100% trong k thut v trng mu. Kh trng mu cy thng c s dng cc cht dit nm bnh, sn phm dng kh trng tt nht l cc sn phm r tin, khng c vi mu cng nh i vi ngi thao tc v hiu qu loi cc vi sinh vt trong mt phm vi rng (Nguyn Bo Ton, 2004). Giai on 2: Qu trnh kch thch cc trung tm m phn sinh nh nh sinh trng, chi chnh, chi bn. C nhiu kiu tng tc nhn nh cy mt. Trong k thut ny c hai kiu to chi, mt kiu to chi t mt mu cy ch c mt mt hoc mu cy c nhiu mt. C hai iu to ra s chi nhiu v h s nhn tu thuc vo cc on chi mi to thnh. Phng php nhn ging ny thng c ng dng trn nhng cy khng c mm bnh (Nguyn Bo Ton, 2004). Phng php khc gia tng s chi giai on 2 l cy nh sinh trng (meristem culture) hoc cy nh chi (shoot tip culture). nh sinh trng hoc chi c th c ly t chi chnh hoc chi ngang. Theo cch cy ny hai kiu dng chi c th c to thnh l chi di v cm chi. chi di, cc chi pht trin lng di v cc chi ngang cng di. V vy, cy con c to ra t chi ny c dng bnh thng. Trong khi cm chi to ra nhiu chi nhng lng ngn nn cy con c to ra c th l cy con hoc cm cy con (Nguyn Bo Ton, 2004). giai on 2, vic gia tng s chi ph thuc nhiu vo vic s dng cytokinin. S dng hm lng cytokinin cao c th gy ra mt s vn trong cc cy c nhn

15

ging nh s tha nc, to thnh bi rm, bin d v tnh, cc vn v r v chm ra hoa (Nguyn Bo Ton, 2004). Giai on 3: c chia thnh hai giai on l giai on ko di (3a), kch thch to r v tin thun dng (3b). Giai on (3a) Ko di: Trong nhiu trng hp s ko di l mt yu cu cho s to r y . Mi trng ko di thng khng cha cytokinin hoc mt cytokinin yu hn cytokinin c s dng trong giai on 2; Giai on (3b) Kch thch r v tin thun dng: Auxin thng c s dng kch thch to r. To r tt nht thng t c trn mi trng vi hm lng khong thp (v d mi trng Knop ) (Nguyn Bo Ton, 2004). Giai on 4: Nhm lm gim ti thiu s cht cy con, khi chuyn t in vitro sang nh li hoc iu kin ngoi ng. Trong giai on ny cc yu t cn c quan tm l tnh trng cy con khi chuyn ra mi trng trng, v cc yu t v mi trng nh nhit , m , nh sng (Nguyn Bo Ton, 2004). 1.8.2 Cc thnh phn trong mi trng nui cy m thc vt a/ Khong a lng: m (N), Ln (L), Kali (K), Magie (Mg), Calci (Ca), St (Fe). Nhu cu khong ca m, t bo thc vt khng khc nhiu so vi cy trng trong iu kin t nhin (Nguyn c Lng, 2002). b/ Khong vi lng: Nhu cu vi lng trong nui cy m thc vt l lnh vc rt t c nghin cu. Tuy nhin n c chng minh l khng th thiu i vi s pht trin ca m v t bo. Tuy nhin c nhng trng hp, mt s khong vi lng l khng cn thit. Cc nguyn t vi lng thng dng trong nui cy m l manganese, boron, km, ng, cobalt, idodine, molypdenum (Nguyn c Lng, 2002). c/ Carbon v ngun nng lng: Ngun carbon gip m, t bo thc vt tng hp nn cc cht hu c gip t bo phn chia, tng sinh khi khng phi l do qu trnh quang hp cung cp m chnh l ngun carbon b sung vo mi trng di dng ng. Hai dng ng thng gp trong nui cy in vitro l glucose v sucrose. Cc ngun carbohydrate khc cng c th nghim nhng hiu qu km hn glucose v sucrose (Nguyn c Lng, 2002). d/ Vitamin: Thc vt tng hp cc vitamin cn thit cho s tng trng v pht trin ca chng xc tc cc qu trnh bin dng khc nhau. Cc vitamin thng c s dng nhiu nht trong nui cy m l thiamine (B1), acid nicotinic (PP), pyridoxine (B6), v myo-inositol (Nguyn c Lng, 2002). e/ Cc hp cht hu c b sung khng xc nh: Cc cht b sung ny l protein hydrolysate, nc da, dch chit nm men, dch chit la mch, chui, nc cam, nc c chua. Nhng hin nay ngi ta thng dng dch chui v protein hydrolysate hn (Nguyn c Lng, 2002). Cht c hot tnh trong nc da c chng minh l myo-inositol v mt s cc acid amin khc, lng nc da (ly t tri da gi) dng trong mi trng thng kh ln t 15 20% th tch mi trng (Nguyn Vn Uyn v ctv, 1984). Trong dch chui xim chn hon ton th c s chuyn ho tinh bt thnh ng gn nh hon ton, ngoi ra cn c cc cht Ca, Fe, P v cc vitamin B, C. V vy dch chui xim chn l ngun cung cp ng, khong, vitamin cho mi trng nui cy (Nguyn Tn m, 1990).

16

f. Cc cht iu ha sinh trng thc vt: Theo ng Phng Trm (2005), th cht iu ha sinh trng thc vt c ch vo nm 1928 khi Went pht hin vai tr ca Auxin ln kh nng pht trin t bo ca la mch, m u cho vic pht hin, ng dng cht iu ha sinh trng thc vt vo nui cy m. Cht iu ha sinh trng thc vt l cch gi chung cho nhng hp cht hu c c tc dng kch thch hay ngn cn n s pht trin sinh l ca thc vt, mt nng rt thp (Mai Trn Ngc Ting v ctv, 1991 trch theo ng Phng Trm, 2005. Cc cht iu ha sinh trng thc vt c tc dng iu tit cc qu trnh sinh trng v pht trin ca cy t lc t bo trng th tinh, pht trin thnh phi cho ti khi cy ra hoa, kt qu l hnh thnh c quan sinh sn, d tr v kt thc chu k sng ca mnh (V Vn V, 1999 trch theo ng Phng Trm, 2005). Trong nhn ging in vitro ta thng s dng hai cht iu ha sinh trng l Auxin v Cytokinin. Auxin: Trong mi trng nui cy th Auxin c kt hp cht ch vi cc thnh phn dinh dng kch thch to m so, huyn ph t bo v pht sinh hnh thi, c bit l khi s dng kt hp vi Cytokinin (Nguyn c Lng, 2002). Trong qu trnh pht sinh hnh thi, s di chuyn ca Auxin c vai tr trong vic thit lp tnh hu cc ca c quan thc vt v tc ng theo nng trong s pht sinh c quan (Bi Trang Vit, 2001). Cc Auxin c dng ph bin: + 2,4-D (2,4- Dichlorophenoxyacetic). + IAA (indole 3- aceticacid). + IBA (indole 3- butyric acid). + NAA (1-naphhalene acetic acid). Trong 2,4-D l mt dng Auxin mnh rt cn thit trong s bit ho to m so, tu theo mc ch m 2,4-D c s dng ring l hay kt hp vi cc Auxin khc (Nguyn Vn Uyn v ctv, 1984). Cytokinin: Trong nui cy m thc vt Cytokinin c tc dng lm phn chia t bo, n nh hng r rt ln s pht sinh chi, kch thch phn chia chi v nh hng phn ho t bo. Khi trong mi trng c cha nng Cytokinin thch hp th cc mm bn ca nh chi s pht trin thnh chi (ng Phng Trm, 2005). Nu t l Auxin/Cytokinin thp th s kch thch thnh lp chi, ngc li th s hnh thnh r, cn nu mt mc cn bng th thun li cho s pht trin m so. V vy chng ta c th s dng Cytokinin kt hp vi Auxin theo mt t l no thu c cc sn phm nh mong mun (Nguyn c Thnh, 2000). Cc Cytokinin ph bin dng phn ha chi thn mm v chi r mm: + BAP (6 - benzyl - aminopurine). + Zea (zeatin). + Kinetine. T lu ngi ta chng minh rng s cn bng gia t l Auxin v Cytokinin c ngha rt quyt nh trong qu trnh pht sinh hnh thi ca nui cy m in vitro cng nh trn cy nguyn vn. Nu Auxin cao hn Cytokinin th kch thch s to r cn ngc li th kch thch s to chi (V Vn V, 2001 trch theo Nguyn c Thnh, 2000).

17

Th nghim v hiu qu ca s tng tc NAA v BA trn cy Bowiea volubilis

Hnh 1.5 Hiu qu ca s tng tc NAA v BA trn cy Bowiea volubilis (Debergh, 2006) Theo cc nghin cu ca nhiu tc gi cho thy t l auxin v cytokinin trong mi trng nui cy nh hng n s thnh lp to chi v r. Mt t l cao cytokinin v auxin thp thch hp cho s to chi. Trong khi t l cao auxin v cytokinin thp thch hp cho s to r, mc trung gian gia hai t l ny thch hp to callus. Hnh 1.5 l th nghim cc mc BA v NAA khc nhau trn s thnh lp chi v r trn cy Bowiea volubilis. 2. M t cc phng php nghin cu lin quan c thc hin C rt nhiu cc ni thc hin k thut gieo cy ht lan nh Cng ty Long nh (Tp. H Ch Minh), Cng ty Tn Xun, hay nh trong sch Nui Cy M tp 3 ca Dng Cng Kin (2006), sch K Thut Nui Trng Hoa Lan ca Nguyn Thin Tch (2006), nhng ch l qui trnh gieo cy do cc tc gi thc hin m t c th nghim so snh. Tuy nhin, sau khi gieo ht ln chi ri th y l ngun vt liu c cc cng trnh nghin cu tip theo s dng rt ph bin (Dng Cng Kin, 2006) nh: - Gandewijaja (1980), s dng chi nh di t 1- 1,5 mm ca cy con gieo ht in vitro s to cm chi v to r. p dng cho ging Dendrobium phalaenosis (Dng Cng Kin, 2006). - Vij v Pathak (1989), dng chi bn ly t gi hnh ca cy gieo ht in vitro c 40 tun tui. Sau mt thi gian quan st thy c s to chi v to thnh cy t chi bn. Cy con c ti sinh t chi bn c tnh t bo n nh (Dng Cng Kin, 2006).

18

- Kho st nh hng ca nng ng, vitamin, v iu kin thong kh ln s tng trng ca cm chi lan Dendrobium Burana Fancy nui cy in vitro (Dng Cng Kin, 2006). - Nghin cu s nh hng ca ng, loi gi th (agar hoc Cocobi) v iu kin chiu sng (t nhin hay nhn to) ln s tng trng ca lan Dendrobium Burana Fancy (Dng Cng Kin, 2006). - Vi nhn ging lan Dendrobium Sonia: (1) kh mu l chi lan Dendrobium Sonia, (2) to cy con in vitro t chi thn, (3) To cm chi v protocorm t chi nh, (4) nhn ging nhanh protocorm (Dng Cng Kin, 2006). Ngoi ra, theo Nguyn Vn Uyn (1984), ng cng vi mt s ctv nghin cu nhn ging lan Cymbidium bng k thut nui cy nh sinh trng; v to th chi lan Spathoglotis t ht trn mi trng nui cy l Knudson C khng c cht sinh trng. Sau 12 tun c cc khi t bo trng mc t ht. Hay nh ti Phn vin Sinh hc ti Lt, V Quc Lun v Dng Tn Nht (2007), bc u nghin cu kh nng to chi hoa Dendrobium Mild Yumi trong nui cy in vitro. u tin ng cng cho t th tri lan, sau kh trng v cy ht hnh thnh protocorm v ln chi to cy hon chnh. V chi lan c s dng b tr th nghim to chi hoa vi cc mi trng MS1 n MS9 c s thay i thnh phn khong. Sau 90 ngy kt thc th nghim th c mt s mi trng c s to n hoa tt, trong khi mt s khc khng to n hoa (Dng Tn Nht, 2007). Ti Trng i hc Cn Th, L Vn Ha v mt s ctv (2007), c cng trnh nghin cu kh nng gy t bin nhn to lan Dendrobium udormsri bng tia gamma (Dng Tn Nht, 2007). IV. PHNG TIN V PHNG PHP NGHIN CU 1. Thi gian v a im th nghim Thi gian Thng 2/2006 thng 7/2007 Thng 2/2006 thng 2/2007 Thng 2/2007 thng 2/2008 a im Cng vic

Phng Nui cy m thuc Nhn ging lan Dendrobium Khoa Nng nghip & TNTN - anosmum Trng i hc An Giang Phng Nui cy m thuc Nhn ging lan Dendrobium Khoa Nng nghip & TNTN - mini Trng i Hc An Giang Vn lan Khoa Nng nghip Th nghim ra cy lan & TNTN - Trng i hc Dendrobium mini trn cc loi An Giang gi th khc nhau

2. Phng tin nghin cu a. Dng c - ng ong, ng ht, a thy tinh, kp di 25 30 cm, ko ct mu cy. - Dao ct mu cy (loi s 10) - Bnh nui cy - chai thu tinh chu nhit hng Vit Nam.

19

- n cn, bnh tia, bnh xt ng cn, giy thanh trng. - Cc thy tinh chia vch: 50ml, 100ml, 200ml, 1000ml. b. Thit b Cn phn tch, my o pH, bp in, t cy v trng, t sy, t lnh dng tr ha cht, ni hp thanh trng mi trng cy m (autoclave). c. Cc ha cht - Khong a lng: KNO3, NH4NO3, CaCl2.2H2O, MgSO4.7H2O, FeSO4.7H2O, Na2EDTA. - Khong vi lng: MnSO4.4H2O, ZnSO4.7H2O, H3BO3, KI, CuSO4.5H2O, CuSO4.5H2O, CoCl2.6H2O, Na2MoO4.2H2O. - Vitamin v cc cht hu c: Glycine, Thiamine HCl, Pyridoxin HCl, Acid nicotinic. - ng saccharose v Agar. d. Phng nui mu: phng kn c k cc mu cy; h thng n neon chiu sng cho mu cy 16/24 gi; phng c gn my lnh nui mu cy nhit 26 28oC. 3. Phng php nghin cu 3.1. Lan Dendrobium anosmum 3.1.1 Th nghim 1: Kho st mt s mi trng gieo ht thch hp cho ht lan Dendrobium anosmum Vt liu: Tri lan Dendrobium anosmum c th phn t cy lan ging ti Vn lan Khoa Nng nghip & TNTN Trng i Hc An Giang.

Hnh 1.6 Hoa v tri lan lan Dendrobium anosmum c th 4 thng

20

Qui trnh kh trng v gieo ht: Tri lan c th phn khong 3 - 5 thng chn s c ct em ln phng Nui cy m kh trng bng x phng 5 pht ra di vi nc chy 15 pht ngm cn 70o trong 1 pht (trong t cy v trng) ra 3 ln vi nc ct 2 ln (trong t cy) sau ngm trong clorox 15 pht (trong t cy) ra 5 ln vi nc ct 2 ln (trong t cy) Gp tri ra v x ly ht cy vo mi trng c chun b sn (Qui trnh kh tri v gieo ht theo nh hnh 1.7).

e
Hnh 1.7 Qui trnh kh tri v gieo ht lan Dendrobium anosmum (2.2a: ngm tri lan trong dung dch clorox; 2.2b,c,d,e: gp tri ra v x ly ht cy vo mi trng c chun b sn; 2.2f: Ht lan sau khi gieo c mt thng)

21

Mi trng cy ht: Mi trng MS (Murashige & Skoog, 1962) (xem ph chng) vi cc kch thch t BA v NAA vi cc nng v t l khc nhau. B tr th nghim: Th nghim c b tr hon ton ngu nhin vi 6 nghim thc, 3 ln lp li, mi ln lp li l mt keo. Bng 1.2 K hiu cc nghim thc theo mi trng cy ht lan Nng BA (mg.l-) 0,0 1,0 2,0 Nng NAA (mg.l-) 0,0 NT1 NT2 NT3 0,2 NT4 NT5 NT6 1,0

Ch tiu theo di: Quan st v ghi nhn nh hng ca cht iu ha sinh trng ln s ny mm ca ht lan thng qua cc ch tiu: ngy xut hin mu xanh; ngy ht ny chi; t l ny chi. Thi gian ly ch tiu: 30, 45, 60, 75, 90 ngy sau khi cy.

3.1.2 Th nghim 2: Kho st nh hng ca cht iu ho sinh trng BA (6 Benzyl aminopurine) ln s nhn chi lan Dendrobium anosmum Vt liu: Chn chai c ht ln mm tt th nghim 1 cy sang mi trng nhn chi chun b sn. Chi c chiu cao khong 10 mm. Mi trng nhn chi s dng l mi trng c bn MS, vi cht kch thch t BA nng 0; 1; 2; 5, 10 (mg.l-). Th nghim c b tr theo th thc ngu nhin vi 5 nghim thc, mi nghim thc bn ln lp li l 4 keo, mi keo cy 4 chi. Bng 1.3 K hiu cc nghim thc nhn chi lan Dendrobium anosmum Nng BA (mg.l-) 0 Nghim thc A0 1 A1 2 A2 5 A3 10 A4

Ch tiu theo di: Quan st v ghi nhn nh hng ca cht iu ha sinh trng BA ln s nhn chi lan thng qua cc ch tiu: - S chi: ly trung bnh ca s chi mi to thnh

22

- Chiu cao chi (mm): ly trung bnh chiu cao ca cc chi mi to thnh - S l: trung bnh ca tng s l trn cc chi mi to thnh. Thi gian ly ch tiu: 10, 20, 30, 40, 50, 60, 70, 80, 90 ngy sau khi cy. X l s liu: S liu th nghim c tnh bng Microsoft Excel, v x l thng k bng phn mm MSTATC. 3.1.3 Th nghim 3: Kho st nh hng ca cht iu ho sinh trng NAA (Naphthalene acetic acid) ln s to r cho lan Dendrobium anosmum Vt liu: Chn nhng chi c chiu cao khong 1,5 cm v s l 4 - 5 t tiu chun cy sang mi trng to r chun b sn. Mi trng to r s dng l mi trng MS vi cc kch thch t NAA nng 0; 0,5; 1; 2 (mg/l). Th nghim gm 4 nghim thc c b tr theo th thc ngu nhin vi bn ln lp li l 4 keo, mi keo cy 4 chi. Ch tiu theo di: - S l trn chi chnh - S lng r trn chi - Chiu di r trung bnh (cm) - S chi mi to thnh - Chiu chi chnh (cm) Thi gian ly ch tiu: 15, 30, 45, 60, 75, 90, 105 ngy sau khi cy. X l s liu: S liu th nghim c tnh bng Microsoft Excel, v x l thng k bng phn mm MSTATC. 3.2. Lan Dendrobium mini 3.2.1 Th nghim 4: Nghin cu mi trng nui cy m thch hp cho vic nhn chi lan Dendrobium mini Vt liu: Lan Dendrobium mini (dng D1) c t mua t Cng ty TNHH Long nh di dng chai m. Chai m sau khi em v s c kh trng cn v t trong phng nui cy m khong 5 - 7 ngy cho n nh, sau c b tr cy mu vo mi trng nui cy thch hp nhn nhanh chi. Chn nhng chi c chiu cao trung bnh 1,0 cm b tr cy mu vo mi trng nhn chi c chun b sn. Mi trng nui cy: Mi trng c bn MS v MS/2, vi cc nng BA thay i t 0 - 2 (mg.l-). B tr th nghim: Th nghim c b tr trong phng nui cy theo th thc hon ton ngu nhin vi 5 ln lp li, mi ln l 1 keo thy tinh, mi keo c cy vo 2 chi con.

23

Bng 1.4 K hiu cc nghim thc nhn chi lan Dendrobium mini Mi trng nui cy MS MS/2 Ch tiu theo di: - S chi: trung bnh s chi mi to thnh - Chiu cao chi (cm): trung bnh chiu cao chi con cao nht - c im chi: nh gi bng cm quan Thi gian ly ch tiu: 20, 30, 45, 60 ngy sau khi cy. X l s liu: S liu th nghim c tnh bng Microsoft Excel, v x l thng k bng phn mm MSTATC. 3.2.2 Th nghim 5: Nghin cu s nh hng ca NAA vi hai loi mi trng c bn l MS v MS/2 ln s to r t chi lan Vt liu: Chn nhng chi c chiu cao khong 1,5 cm v s l 4 - 5 t tiu chun cy sang mi trng to r chun b sn. B tr th nghim: Th nghim c b tr hon ton ngu nhin vi bn ln lp li, mi ln 1 bnh, mi bnh 4 mu. Bng 1.5 K hiu cc nghim thc th nghim to r lan Dendrobium mini Mi trng nui cy MS MS/2 Nng NAA (mg.l-) 0 NT1 NT6 0,2 NT2 NT7 0,5 NT3 NT8 0,7 NT4 NT9 1,0 NT5 NT10 Nng BA (mg.l-) 0,0 C0 D0 0,5 C1 D1 1,0 C2 D2 1,5 C3 D3 2,0 C4 D4

Ch tiu theo di: - S r: m tt c cc r hnh thnh - Chiu di r: Ly trung bnh 5 r di nht v n v tnh l cm. - Ghi nhn c im chi: nh gi cm quan Thi gian ly ch tiu: 15, 30, 45, 60 ngy sau khi cy. X l s liu: Dng Microsoft Excel v phn mm MSTATC.

24

3.2.3 Th nghim 6: Th nghim ra cy lan Dendrobium mini trn cc loi gi th khc nhau Vt liu: Cc chi lan sau khi c cy vo mi trng to r khong 2 - 3 thng thnh cy hon chnh ( chiu cao, l, r, sc ln) s em ra ngoi trng. Cy lan con c chiu cao t c r n nh thn l 1cm (nu tnh t c r n chp l l 3 4 cm); cy c t 4 5 l. Thng thng th ta khng ra cy ngay m cc keo c cy con c chn s a ra ngoi phng nui mu mt thi gian 1 2 tun. Sau dng kp gp li cy con ra, ra sch mi trng agar, t cy con ln r cho ro nc, em ra vn m m khong 3 - 4 tun (y l giai on trung gian trc khi b tr cy con trng vo chu th nghim). Giai on ny ch che nc tt cho cy con, trnh cy con b ng nc s dn n thi r v thi thn. Sau b tr cy lan con vo chu t nung, mi chu mt cy. Bng 1.6 Cc gi th chn lm th nghim trng lan Nghim thc T1 T2 (i chng) T3 T4 T5 Gi th trng lan Dn Than Than + Dn (1 : 1) V da ming V da x si Cht nh ngm nc vi thanh trng nhit si Ngm nc Cch chun b gi th trng Thanh trng nhit si Cht nh ngm nc

B tr th nghim: th nghim c b tr vi 6 nghim thc l 6 loi gi th trng, vi 5 ln lp li l 5 chu, mi chu trng mt cy. Chm sc lan: Ti nc: mi ngy ti 2 ln. nh sng: thi gian u gi cy trong bng rm, che ma cho cy. Sau mt thng chuyn cy ra sng (nh sng 75 85%). Bn phn: s dng phn bn l u Tru chuyn cho hoa lan (u Tru 501) ti mi tun/ln; phn vi sinh (phn c) ti 1 thng/ln; B1 tun/ln. Ch tiu theo di: - S l trn cy: m s l trn chi chnh - Chiu di l (cm): dng thc o t u n cht l - S chi: m s chi mi hnh thnh - Chiu cao cy (cm): o t mt gi th n nh thn

25

Thi gian ly ch tiu: 15, 30, 45, 60, 90, 195 ngy sau khi trng. X l s liu: Cc s liu c thng k v x l theo chng trnh Excel v MSTATC.

h Hnh 1.8 Chun b vt liu trng v b tr th nghim

(a: gi th than; b: gi th da; c: Cy con c gp ra khi chai m; d: Cy con tiu chun trng; e: Cy con dng bi; f: Cy con c thun dng trong khay 1 thng; g, h, i: Cy lan con c trng vo chu t vi cc loi gi th khc nhau)

26

CHNG II

KT QU NGHIN CU V PHN TCH KT QU

I. Lan Gi hc (Dendrobium anosmum) 1. Th nghim 1: Kho st mt s mi trng gieo ht thch hp cho ht lan Dendrobium anosmum Ht lan c xem l ngun vt liu nhn ging rt c ngha. Bi v, ht l ni sch tng i trn 95%. V ht l phi, l ni m cc tc nhn gy bnh hi kh c th tn cng ti, ngay c cc bnh hi do vi khun hay virus. Do , khi nhn ging t ht s to ra ngun cy ging tng i sch bnh. Tuy nhin, vic nhn ging bng ht cng c mt hn ch. l cy con to ra khng c xc nh chc chn v kiu hnh (i vi ht lai). Nhng vic nghin cu mi trng gieo ht gp phn rt ln cho cc nghin cu khc v gieo ht lai to, nhm p ng nhu cu th trng hin nay l to ra cc ging, loi hoa lan mi c nhng c tnh m ngi ta mong mun. Tri lan sau khi c kh trng, x ly ht cy vo mi trng c bn MS c b sung BA v NAA vi cc nng khc nhau. Ht lan mi gieo s rt mn v c mu trng. Sau 30 ngy gieo cy th ht bt u chuyn ha v c mu xanh (hnh 2.3 b), v 75 ngy sau khi gieo (NSKG) th tt c cc ht lan u ny chi thnh cy con (hnh 2.3c). Ta c kt qu trnh by theo bng 2.1. Bng 2.1 Kt qu gieo ht lan Dendrobium anosmum Nghim thc NAA (mg.l-) 0 0 0 0,2 0,2 1 + ++ +++ BA (mg.l-) 0 1 2 0 1 0 Ngy bt u xut hin mu xanh (NSKG) 30 30 30 30 30 30 Ht c mu xanh 60 NSKG ++ ++ +++ +++ ++++ ++++ Ht ny chi 75 NSKG + + ++ ++ ++ ++ Ht ny chi 90 NSKG +++ ++ +++ +++ ++++ ++++

NT1 NT2 NT3 NT4 NT5 NT6 Ghi ch:

: Ht c mu xanh, ht ny chi < 50 % : Ht c mu xanh, ht ny chi 50 % - 69% : Ht c mu xanh, ht ny chi 70 % - 84%

++++ : Ht c mu xanh, ht ny chi 85 %

27

Ta thy rng i vi nghim thc NT5 (mi trng MS + 1 mg.l- BA + 0,2 mg.lNAA) v NT6 (MS + 1 mg.l- NAA) th sau 60 NSKG u cho t l ht c mu xanh l cao nht, v cng cho t l ht ny chi cao nht 90 NSKG l 85 %. Bn cnh nghim thc NT2 (MS + 1 mg.l- BA) cho t l ht c mu xanh 60 NSKG thp nht, v t l ht ny chi cng thp hn cc nghim thc khc. iu ny chng t mi trng MS c BA v NAA kt hp vi t l thch hp (5 : 1) s cho ht ny chi tt hn. V vi mi trng MS c NAA cao mc 1 mg.l- cng cho kt qu tng t. Mt khc, i vi nghim thc NT1 th ban u kt qu cho ht lan ny chi khng tt (thp nht), nhng sau n thi gian 90 NSKC th li cho kt qu thay i. T l ny chi 90 NSKC ca ht l khong 70 - 84%. iu ny do trong mt s keo trong nghim thc NT1 t nhin tng trng vt ln lm cho s liu chnh lch so vi ban u. C l do ht trong keo ny bn thn c kh nng thch ng cao, sinh trng mnh hn, v qua thi gian lu di (3 thng trong keo cy) thch nghi tt v th hin c tnh r hn. Tuy nhin, do gii hn ca ti nn khng c iu kin nghin cu su vo hin tng ny. Tm li, nghim thc NT5 (mi trng MS + 1 mg.l- BA + 0,2 mg.l- NAA) v NT6 (MS + 1 mg.l- NAA) l hai mi trng thch hp nht cho ht lan ny mm. 2. Th nghim 2: Kho st nh hng ca cht iu ho sinh trng BA (6 Benzyl aminopurine) ln s nhn nhanh chi lan Dendrobium anosmum Vi cc mu chi ca ht lan Gi hc ny mm, cc chi c chiu di ban u trung bnh khong 1,0 cm cy vo mi trng MS b sung BA c nng bin thin t 0 10 mg.l-. thi im 10 ngy sau khi cy (NSKC), chi mi bt u xut hin cc nghim thc, tuy nhin s khc bit l khng ng k. Do mu mi cy nn mi bt u cm ng c vi mi trng mi, vic xut hin chi mi c kh nng l do cy c cha hm lng cytokinin ni sinh cao, nn t c kh nng ny chi. Vo thi im 70, 80, 90 NSKC, chi mi xut hin y cc nghim thc, vi s khc bit v s chi, hnh dng chi v s l. Bng 2.2 nh hng ca nng BA n s nhn chi ca lan Gi hc (Dendrobium anosmum) vo thi im 70 NSKC Nghim thc A0 A1 A2 A3 A4 F CV (%) BA (mg.l-) 0 1 2 5 10 S chi 1,33 b 2,08 ab 2,83 a 1,67 b 1,17 b * 27,4 S l 2,00 c 4,17 a 3,6 ab 2,67 bc 2,00 c * 37,57 Chiu cao chi (mm) 10,21 14,67 14,67 17,00 10,00 ns 21,8

Ghi ch: Cc nghim thc trong cng mt ct theo sau cng ch ging nhau th khc bit khng ngha mc ngha 5%; *: khc bit mc ngha 5%.

28

Kt qu thng k tt c cc nghim thc 70 NSKC cho thy c s khc bit. V ch tiu s chi, nghim thc A2 c s chi cao nht l 2,83 chi, khc bit so vi cc nghim thc cn li mc ngha 5%, nhng khng khc bit ngha so vi nghim thc A1. Nghim thc A4 l nghim thc cho s chi trung bnh thp nht 1,17 chi, khc bit c ngha thng k mc 5% so vi cc nghim thc khc. ng thi, nghim thc A1 li l nghim thc cho s l trung bnh cao nht 4,17 l, khng khc bit thng k so vi nghim thc A2 (3,6 l), khc bit so vi cc nghim thc cn li. V nghim thc A4 cng l nghim thc c s l trung bnh thp nht 2,00 l, bng vi nghim thc A0, v khc bit c ngha thng k so vi cc nghim thc A1, A2. V chiu cao trung bnh, mc d ta thy nghim thc A3 c chiu cao chi l cao nht 17,00 mm, trung bnh l nghim thc A2 v A1 (14,67 mm), trong khi nghim thc A4 v A0 c chiu cao chi rt thp, thp nht l nghim thc A4 (10,00 mm). Tuy nhin, gia cc nghim thc li khng c s khc bit v mt thng k.

Bng 2.3 nh hng ca nng BA n s nhn chi ca lan Gi hc (Dendrobium anosmum) vo thi im 80 NSKC Nghim thc A0 A1 A2 A3 A4 F CV (%) BA (mg.l-) 0 1 2 5 10 S chi 1,33 b 2,08 ab 2,88 a 1,67 b 1,17 b * 27,86 S l 2,17 c 4,00 a 3,57 ab 2,80 b 2,67 bc * 16,74 Chiu cao chi (mm) 12,75 19,40 17,60 14,10 13,50 ns 21,17

Ghi ch: Cc nghim thc trong cng mt ct theo sau cng ch ging nhau th khc bit khng ngha mc ngha 5%; *: khc bit mc ngha 5%.

Kt qu bng 80 NSKC cho thy c kt qu cng ging nh 70 NSKC. Nghim thc A1 v A2 l nghim thc cho hiu qu nhn chi tt nht.

29

Bng 2.4 nh hng ca nng BA n s nhn chi ca lan Gi hc (Dendrobium anosmum) vo thi im 90 NSKC Nghim thc A0 A1 A2 A3 A4 F CV (%) BA (mg.l-) 0 1 2 5 10 S chi 1,42 c 2,58 ab 3,17 a 2,00 bc 1,50 c * 23,93 S l 2,67 b 4,35 a 4,42 a 3,17 ab 2,22 b ** 16,36 Chiu cao chi (mm) 15,25 22,00 20,60 16,90 15,03 ns 18,94

Ghi ch: Cc nghim thc trong cng mt ct theo sau cng ch ging nhau th khc bit khng ngha mc ngha 5% v 1%; *: khc bit mc ngha 5%; **: khc bit mc ngha 1%.

Thng qua bng 2.4 ta thy kt qu 90 NSKC, gia cc nghim thc c s khc bit thng k. thi im ny, mi trng A2 vn l mi trng c s chi xut hin nhiu nht 3,17chi, khc bit thng k mc 5% so vi cc nghim thc khc, nhng khng khc bit thng k so vi nghim thc A1. Trong khi mi trng A0 vn l mi trng c s chi thp nht (1,42 chi), khng khc bit thng k vi nghim thc A4 v A3, nhng khc bit thng k so vi cc nghim thc khc. V s l, nghim thc A2 cng l nghim thc cho s l nhiu nht (4,42 l), khng khc bit thng k so vi nghim thc A1 v A3, khc bit so vi cc nghim thc khc mc ngha 1%. Nghim thc cho s l t nht cng l nghim thc A4 (2,22 l), khng khc bit thng k so vi A0 v A3, khc bit so vi cc nghim thc khc mc ngha 1%. V chiu cao chi, nghim thc A1 vn l nghim thc gi tr cao nht (22,00 mm), thp nht l nghim thc A4 (15,03 mm). Tuy nhin vn khng c s khc bit gia cc nghim thc v mt thng k. Nh vy, ta thy rng i vi mi trng MS c BA nng 1 mg.l- v 2 mg.l- l cho kh nng nhn chi tt nht. Tt hn khi khng c s dng BA (A0, BA = 0 mg.l-). V ngc li khi BA nng qu cao cng khng cho kt qu tt, in hnh l nghim thc A3, A4 vi BA tng ng l 5 mg.l- v 10 mg.l-. iu ny ph hp vi th nghim ca Debergh (2006), khi nng BA cao (10 mg.l-) s cho chi d dng. iu ny c th hin r hn hnh 2.1.

30

3.5 3 2.5 S chi 2 1.5 1 0.5 0 A0 A1 A2 Nghim thc

Hnh 2.1 S chi lan Gi hc (Dendrobium anosmum) to thnh trn mi trng c BA thi im 70, 80,90 NSKC Qua hnh 2.1 th hin nghim thc A1, A2 c s xut hin chi mi vt tri hn cc nghim thc cn li, t l xut hin chi mi nghim thc A2 l cao nht, cng c ngha l mi trng MS c b sung 2 mg.l- BA l ph hp cho kh nng nhn chi i vi lan Gi hc. ng thi, kt qu th nghim cng cho thy rng cht iu ha sinh trng thc vt BA rt quan trng cho vic to s lng ln ca chi, in hnh l nghim thc A0 cho kt qu to chi thp. Tuy nhin, hin tng cy nghim thc A0 vn cho kt qu to chi, iu ny c kh nng loi lan ny c cha lng cytokinin ni sinh cao nn vn t to c lng chi tng i d khng c b sung BA vo mi trng. y l mt trong nhng u th ca ging lan Dendrobium, do khi nhn ging i tng ny ta khng cn phi tiu tn lng cht iu ha sinh trng nhiu, iu ny va kinh t li va hn ch c hin tng t bin cho mu cy. Thc vy, khi ta s dng BA vi liu lng cao nh nghim thc A3, A4 c BA liu lng kh cao l 5 mg.l- v 10 mg.l- BA th cho kt qu to chi gim. V i vi nghim thc A4 vi BA cao (10 mg.l-) cn c hin tng to ra cy d dng v kiu hnh, s chi trung bnh thm ch thp hn mi trng khng b sung BA. Tm li, nghim thc A1 (MS + 1 mg.l- BA) v A2 (MS + 2 mg.l- BA) cho kt qu nhn chi rt tt i vi lan Gi hc.

70 ngy 80 ngy 90 ngy

A3

A4

31

Mt s hin tng quan st c trong qu trnh th nghim nhn chi lan Gi hc (Dendrobium anosmum) Vo thi im 40 NSKC ta thy hin tng to n hoa trong keo nui cy nghim thc c b sung BA vi nng 10 mg.l- v hin tng cy d hnh, s l hu nh t hn cc nghim thc khc, ch yu tng chiu cao t xut hin chi. ng thi, qua theo di sut qu trnh sinh trng ca mu cy, nhn thy chi lan Dendrobium anosmum c s ny chi tng i d hn so vi cc ging khc, nhng li chm hn so vi loi Dendrobium mini. Lan Gi hc thng ny chi theo cc t thn, trong khi lan Dendrobium minni ny chi t gc thn. Thn cy Gi hc m v l mnh mai hn, cc t thn di hn so vi Dendrobium mini. iu ny cng kh ging vi c tnh sinh hc bn ngoi ca 2 loi lan ny.

Hnh 2.2 Lan Gi hc ra hoa trong keo nui cy

3 Th nghim 3: Kho st mt s mi trng to r ging Dendrobium anosmum Chi lan sau khi nhn chi khong 3 - 4 thng th chn nhng chi c kch c to, khe, ng u th chn a vo th nghim th 3. Mu sau khi cy c khong 15 ngy th bt u xut hin r v c hin tng m chi con. iu ny cng tng t nh th nghim trc, c kh nng l do bn thn mu c cha lng auxin v cytokinin ni sinh cao, do d mi a qua mi trng mi, ang cn giai on thch nghi nhng chi lan ny vn c kh nng nhy chi v ra r tt c cc nghim thc.

32

Bng 2.5 Mu lan Gi hc to r thi im 30 NSKC Nghim Thc X0 X1 X2 X3 F CV (%) NAA (mg.l-) 0,0 0,5 1,0 2,0 S l 4,375 4,813 4,938 5,333 ns 8.32 S r 0,688 1,188 0,375 0,375 ns 26.38 Di r 0,058 0,146 0,056 0,064 ns 4.93 S chi 0,875 a 1,000 a 1,188 a 0,188 b * 16.00 Chiu cao chi (cm) 1,813 1,841 1,950 1,944 ns 7.62

Ghi ch: Cc nghim thc trong cng mt ct theo sau cng ch ging nhau th khc bit khng ngha mc ngha 5%; *: khc bit mc ngha 5%.

Tuy nhin, sang 30 NSKC th cc ch tiu ny mi th hin r hn v c khc bit thng k c ngha 5% i vi ch tiu s chi. Cn cc ch tiu cn li cha c khc bit r. Sang 60 NSKC, cc chi lan vn tng trng tt, r ra nhiu hn v di hn, chi cao hn. Tuy nhin, gia cc nghim thc khng c s khc bit v mt thng k. Ch c ch tiu s chi c khc bit ngha thng k mc 5%. Bng 2.6 Mu lan to r thi im 60 NSKC Nghim Thc X0 X1 X2 X3 F CV (%) NAA (mg/l) 0,0 0,5 1,0 2,0 S l 4,313 5,250 5,313 4,875 ns 8.99 S r 0,938 1,438 1,063 0,688 ns 23.98 Di r 0,088 0,203 0,140 0,132 ns 7.02 S chi 0,813 ab 1,313 a 1,438 a 0,313 b * 16.22 Chiu cao chi (cm) 2,016 2,009 2,206 2,144 ns 8.16

Ghi ch: Cc nghim thc trong cng mt ct theo sau cng ch ging nhau th khc bit khng ngha mc ngha 5%; *: khc bit mc ngha 5%.

Sang 105 NSKC th cc ch tiu c s khc bit v mt thng k gia cc nghim thc r rng hn.

33

Bng 2.7 Mu lan to r thi im 105 NSKC Nghim Thc X0 X1 X2 X3 F CV (%) NAA (mg.l-) 0,0 0,5 1,0 2,0 S l 4,563 3,667 4,250 3,438 ns 9.15 S r 2,063 b 5,583 a 7,438 a 4,125 ab * 21.05 Di r (cm) 0,445 bc 0,780 a 0,679 ab 0,342 * 8.59 c S chi 0,938 b 1,500 b 2,688 a 1,167 b * 15.44 Chiu cao chi (cm) 2,769 2,775 3,325 2,313 ns 9.81

Ghi ch: Cc nghim thc trong cng mt ct theo sau cng ch ging nhau th khc bit khng ngha mc ngha 5%; *: khc bit mc ngha 5%.

V ch tiu s r, nghim thc X2 (MS + 1 mg.l- NAA) cho hiu qu to r tt nht (7,438 r), nhng khng c khc bit thng k so vi nghim thc X1 v X3, c khc bit thng k ngha mc 5% so vi nghim thc X0 (MS + 0 mg.l- NAA). ng thi, v ch tiu di r, nghim thc X2 cng cho gi tr di r cao (0,679 cm), khng c khc bit thng k so vi nghim thc X1, c khc bit thng k ngha mc 5% so vi nghim thc X0 (MS + 0 mg.l- NAA) v X3 (MS + 2 mg.l- NAA). ng thi hai ch tiu s l v chiu cao chi tuy khng c s khc bit v mt thng k gia cc nghim thc, nhng ta vn c th nhn thy bng quan st mu th thy rng cc chi nghim thc X2 cho cc cy to, khe tri hn so vi cc cy nghim thc khc (chi cao trung bnh l 3,325 cm, s l trung bnh 4,25 l). y l mt trong nhng yu t rt quan trng lin quan n ch tiu t l sng ca cy con ra m. V nhng cy con giai on ra r khi c sc sng mnh, thn to, b r tt s cho kh nng sng st cao giai on ra vn m. Ngoi ra, qua th nghim trn cng thy c mi trng X3 (MS + 2 mg.lNAA) cho hiu qu to r khng cao trong khi lng NAA cao hn gp i nghim thc X2. Nh vy chng t lan Gi hc ra r khng cn s dng nhiu cht iu ha sinh trng NAA. Do , qua th nghim trn ta thy rng nghim thc X2 (MS + 1 mg.l- NAA) cho hiu qu to r tt nht v to c cy con cht lng nht chun b cho giai on a cy ra ngoi vn.

34

Hnh 2.3 Qui trnh vi nhn ging lan Dendrobium anosmum t ht (a: Tri lan Gi hc, b: Ht c gieo vo mi trng nui cy c 1 thng, c: Ht lan ny chi, d,e : Chi lan c nhn nhanh, f: Cy ra r)

35

II. Lan Dendrobium mini 1. Th nghim 4: Nghin cu mi trng nui cy m thch hp cho vic nhn chi ca Lan Dendrobium mini Mi trng c bn MS (Murashige & Skoog, 1962) c xem l mi trng cn bng v giu dinh dng nht, do c s dng ph bin nht (Dng Cng Kin, 2003). Tht vy qua cc th nghim ta thy cc chi lan sinh trng rt tt trn mi trng ny. Tuy nhin, tnh hiu qu kinh t th ngi ta th s dng mi trng MS/2, nu cho kt qu vn tt nh mi trng MS th ta chn MS/2 s cho hiu qu kinh t hn. Sau khi cy cc chi vo mi trng, thi gian u cy mi thch nghi vi mi trng mi nn cha c biu hin khc bit nhiu. Sang thi im 30 ngy sau khi cy th cy c nhng biu hin tch cc hn nh m chi mi hu ht cc nghim thc (tr nghim thc i chng khng c kch thch t BA), cc nghim thc c s dng kch thch t BA th cy m nhiu chi, l xanh mt. V gia cc nghim thc c s khc r rt. Kt qu c ghi nhn v trnh by bng 2.8. Bng 2.8 nh hng ca BA ln s nhn chi Lan Dendrobium mini 30 NSKC Nghim thc C0 (i chng) C1 C2 C3 C4 D0 D1 D2 D3 D4 CV (%) Mc ngha (F) S chi (chi) 1,00 1,50 e cde Chiu cao chi (cm) 0,00 c 0,30 b 0,48 ab 0,56 ab 0,60 a 0,30 b 0,52 ab 0,68 a 0,58 ab 0,52 ab 12,71% ** de S l (l) 0,00 8,40 a 7,40 ab 7,20 abc 4,00 7,40 ab 5,60 abcd 4,20 cd 24,47% ** d 5,20 bcd e c im chi Chi khng pht trin Chi pht trin chm Chi xanh Chi xanh Chi xanh, nh Chi xanh tt Chi xanh tt Chi xanh tt, to kho Chi xanh tt Chi xanh, nh

6,00 abcd

1,90 abcd 2,10 ab 2,00 abc 1,40 2,30 a 2,00 abc 1,70 bcd 24,97% ** 1,90 abcd

Ch thch: Trn cng mt ct, cc s trung bnh theo sau bi cng mt ch th khc bit khng c ngha; ** = khc bit mc ngha 1%.

Sau 30 ngy cy v ch tiu s chi, nghim thc D2 cho s chi cao nht (2,3 chi), khng khc bit v mt thng k so vi nghim thc D1 v D3 trong nhm mi trng MS/2 v nghim thc C2, C3 v C4 trong nhm mi trng MS. Nhng c khc bit thng k mc ngha 1% so vi nghim thc C0, C1 v D0, D4.

36

V ch tiu cao chi, i vi mi trng c bn MS, nghim thc D2 cho cao chi tt nht (0,68 cm), khng khc bit v mt thng k so vi ngim thc D1, D3 v D4 trong nhm mi trng MS/2 v nghim thc C2, C3 v C4 trong nhm mi trng MS. Nhng c khc bit thng k mc ngha 1% so vi nghim thc C0, C1 v D0. i vi ch tiu l th nghim thc C2 l cao nht, nhng khng khc bit v mt thng k so vi nghim thc D2. y l ch tiu ph khng quyt nh v hiu qu nhn chi ca mu cy. Do nghim thc D2 l nghim thc c hiu qu cao nht trong vic nhn chi loi lan ny. Ngoi ra, xt v nh gi cm quan v hnh thi pht trin ca mu th cc chi lan trong nghim thc ny cng c nhiu tnh tri hn (nh mu c nhiu chi, thn cy to khe, l xanh mt). ng thi xt v tnh hiu qu th nghim thc D2 cng hiu qu hn v ch cn lng cc khong a vi lng so vi mi trng MS (nhm C). iu ny ph hp vi nhn nh ca Bi B Bng (1995), mt s cy trng thch ng tt hn trong mi trng MS c nng cht khong gim 1/2 1/4. Bng 2.9 nh hng ca BA ln qu trnh nhn nhanh chi ca Lan Dendrobium mini 45 ngy sau khi cy Nghim thc C0 (i chng) C1 C2 C3 C4 D0 D1 D2 D3 D4 CV (%) Mc ngha (F) S chi (chi) 1,00 c 2,5 ab 2,8 a 2,5 ab 2,3 ab 1,9 b 2,3 ab 2,7 a 2,4 ab 2,2 ab 25,61% ** Chiu cao chi (cm) 0,00 d 0,64 c 0,82 bc 0,92 abc 0,98 ab 1,02 ab 1,22 a 1,08 ab 0,84 bc 0,98 ab 9,27% ** S l (l) 0,0 d 10,6 abc 11,2 ab 10,0 abc 10,4 ab 8,0 12,2 a 9,4 bc 9,8 abc 11,34% ** c 9,6 abc c im chi To cm chi, to r trng Chi xanh nht Chi xanh, tt Chi xanh nht Chi xanh nht, nh Chi xanh mt, c r Chi xanh mt Chi xanh tt, to kho Chi xanh nht Chi xanh

Ch thch: Trn cng mt ct, cc s trung bnh theo sau bi cng mt ch th khc bit khng c ngha; ** = khc bit mc ngha 1%.

Sang 45 ngy sau khi cy v ch tiu s chi, nghim thc D2 vn l nghim thc cho s chi cao nht (2,7 chi), cao nht l nghim thc C2 (2,8 chi). Tuy nhin, hai nghim thc ny khng khc bit v mt thng k so vi cc nghim thc D1, D3, D4 trong nhm mi trng MS/2 v nghim thc C1, C3 v C4 trong nhm mi trng MS. Nhng c khc bit thng k mc ngha 1% so vi hai nghim thc C0 v D0 l hai nghim thc khng c s dng kch thch t BA.

37

V ch tiu cao chi, nghim thc D2 cho cao chi rt tt (1,08 cm). Tuy nhin, khng khc bit v mt thng k trong ch tiu cao chi so vi nghim thc D0, D1 v D4 trong nhm mi trng MS/2 v nghim thc C3 v C4 trong nhm mi trng MS. Nhng c khc bit thng k mc ngha 1% so vi nghim thc C0, C1. V trong ch tiu s l, nghim thc D2 c s l rt cao (12,2 l), khng khc bit so vi C2, nhng khc bit thng k so vi nghim thc C0 v D0. Nh vy, thi gian 45 NSKC cho kt qu tng t thi gian 30 NSKC, mi trng D2 (MS/2 + 1 mg.l- BA) vn l mi trng cho kt qu nhn chi tt nht. iu ny cng c chng t rt r trong qu trnh quan st mu cy th thy nghim thc D2 to cc cm chi rt tt (chi xanh tt, to khe) hn so vi cc nghim thc khc. V thi gian 60 NSKC cho kt qu tng t. Trong kt qu s liu bng 2.10 ta thy vi c ba ch tiu nh lng (s chi, chiu cao chi, s l) v mt ch tiu nh tnh (quan st mu) th hai nghim thc C2 v D2, D3, D4 cho kt qu nhn chi tt, tri hn so vi cc nghim thc khc. Bng 2.10 nh hng ca BA ln qu trnh nhn nhanh chi ca Lan Dendrobium mini 60 ngy sau khi cy Nghim thc C0 (i chng) C1 C2 C3 C4 D0 D1 D2 D3 D4 CV (%) Mc ngha (F) S chi (chi) 1,5 3,1 cd 3,9 a 3,2 bcd 2,8 2,3 2,9 3,8 ab 3,5 abc 3,3 abcd 17,39% ** de e cde f Chiu cao chi (cm) 0,52 c 0,92 b 1,28 a 1,14 ab 1,20 ab 1,24 a 1,32 a 1,26 a 1,04 ab 1,12 ab 7,30% ** S l (l) 6,8 e 13,4 c 16,4 ab 14,4 bc 13,0 cd 10,6 d 12,8 cd 17,4 a 15,2 abc 14,2 bc 8,18% ** c im chi To cm chi, nhiu r Chi xanh hi nht Chi xanh, tt Chi xanh Chi xanh, nh. Xanh mt, c nhiu r. Chi xanh tt Chi xanh, tt Xanh, cm chi pht trin Chi xanh

Ch thch: Trn cng mt ct, cc s trung bnh theo sau bi cng mt ch th khc bit khng c ngha; ** = khc bit mc ngha 1%.

Tm li, nghim thc C2 (MS + 1 mg.l- BA) v D2 (MS/2 + 1 mg.l- BA) l hai nghim thc thch hp nht cho vic nhn chi lan Dendrobium mini. iu ny chng t mi trng c b sung 1 mg.l- BA s cho kt qu nhn chi tt nht i vi lan Dendrobium mini. V nu xt v tnh kinh t ta nn chn nghim thc D2.

38

2. Th nghim 5: Nghin cu s nh hng ca NAA vi hai loi mi trng c bn l MS v MS/2 ln s to r t chi lan Dendrobium mini Lan Dendrobium l i tng rt d ra r. Tht vy, theo di mu cy sau 30 ngy nui cy ta thy hu ht cc mu cy u xanh tt v ra r trn tt c cc nghim thc. Bng 2.11 nh hng ca mi trng nui cy ln s to cy hon chnh ca Lan Dendrobium mini Nghim thc NT1 NT2 NT3 NT4 NT5 NT6 NT7 NT8 NT9 NT10 F CV (%) 30 NSKC S r 4,50 c 5,50 c 5,25 c 6,00 c 4,50 c 6,50 bc 9,25 ab 7,50 abc 10,25 a 5,00 c ** 32,55 Di r (cm) 0,23 d 0,48 cd 0,40 cd 0,25 1,05 a 1,03 ab 0,65 bc 1,08 a 0,33 cd ** 45,13 d 0,33 cd 45 NSKC S r 6,25 8,25 7,50 9,25 10,75 12,50 Di r (cm) e 0,43 e 0,63 de 0,73 cde 0,55 cd 1,50 a 1,40 ab 1,28 abc 1,63 a cd 0,88 bcd ** 38,76 d d d d de 0,75 cd 60 NSKC S r 10,75 12,50 12,25 11,50 22,75 a 18,00 bc 21,75 ab 19,25 abc ** 19,97 e de de de Di r (cm) 0,75 d 1,23 bc 0,85 cd 0,78 cd 0,70 1,70 a 1,83 a 1,63 ab 1,75 a 1,48 ab ** 25,80 d

15,75 cd

15,00 cde

18,25 ab 14,50 bc 20,75 a 13,00 ** 28,29

Ch thch: Trn cng mt ct, cc s trung bnh theo sau bi cng mt ch th khc bit khng c ngha; ** = khc bit mc ngha 1%.

Xt v ch tiu s r, nghim thc NT9 (mi trng MS/2 + 0,7 mg.l- NAA) cho s r cao nht (10,25 r), khng khc bit v mt thng k so vi nghim thc NT7 v NT8, nhng khc bit thng k mc ngha 1% so vi cc nghim thc khc. Tng t ch tiu di r, nghim thc NT9 cng cho di r tt nht (1,08 cm), khng khc bit v mt thng k so vi nghim thc NT7 v NT6, nhng khc bit thng k mc ngha 1% so vi cc nghim thc khc. Thp nht l nghim thc NT1 (mi trng MS + 0 mg.l- NAA) cho s r thp nht (4,50 r), khc bit v mt thng k mc ngha 1% so vi nghim thc NT7 v NT9, nhng khng khc bit thng k so vi cc nghim thc cn li. Tng t ch tiu di r, nghim thc NT1 cho di r thp nht (0,23 r), khc bit v mt thng k mc ngha 1% so vi nghim thc NT6, NT7, NT8 v NT9, nhng khng khc bit thng k so vi cc nghim thc cn li. Nh vy xt v mi trng MS (NT1, NT2, NT3, NT4, NT5) v mi trng MS/2 (NT6, NT7, NT8, NT9, NT10) th ta nhn ra mi trng MS/2 cho kt qu rt tt, tt hn c mi trng MS. iu ny chng t cy lan Dendrobium mini giai on ra r khng cn nhiu dinh dng, m i khi mi trng t dinh dng mt cht li cho

39

kt qu tt hn. Cng ging nh i vi cy np m, khi mi trng ngho dinh dng th cy to ra nhiu m hn. Tng t sang 45 NSKC, nghim thc NT7, NT9 cng l nghim thc cho kt qu ra r tt nht. V so snh gia hai nhm mi trng th nhn thy nhm mi trng MS/2 cho kt qu ra r tt hn nhm mi trng MS. Sang 60 NSKC, nhm mi trng MS/2 cng li cho kt qu ra r tt hn nhm mi trng MS. Trong nhm MS/2 th mi trng cho kt qu ra r tt nht l nghim thc NT7 (MS/2 + 0,2 mg.l- NAA), nhng khng khc bit v mt thng k so vi cc nghim thc trong cng nhm (NT8, NT9, NT10). V nghim thc ra r thp nht l NT1 (MS + 0 mg.l- NAA), nhng n khng khc bit thng k ngha 1% so vi cc nghim thc trong cng nhm (NT3, NT4, NT5). Tm li, lan Dendrobium mini giai on ra r khng cn nhiu dinh dng nhng cn phi c b sung cht iu ha sinh trng NAA vo mi trng th s cho kt qu to r tt hn. in hnh l mi trng nghim thc NT7 (MS/2 + 0,2 mg.lNAA) v NT9 (MS/2 + 0,7 mg.l- NAA) cho kt qu ra r tt v li c tnh kinh t hn tt cc cc nghim thc khc trong cung th nghim. 3 Th nghim 6: Th nghim ra cy lan Dendrobium mini trn cc loi gi th khc nhau Sau khi chuyn cy t chai m ra khay m th thy cy mau chng n nh v thch nghi. T l cy sng giai on m ny c ghi nhn bng trung bnh 3 ln lp li l 70% - iu ny cng chng t lan Dendrobium mini cho kh nng thch nghi tt v tng i d trng i vi loi cy cy m. Trong giai on ny mc d cy khng tng trng v chiu cao v kch thc, nhng cy c s thay i rt r: l t mu xanh non tr nn xanh m hn, thn cy cng cp hn, r t mu trng hoc xanh nht chuyn sang mu xanh m rt r. l nh s quang hp vi nh sng t nhin v kh nng thch nghi tt nn sau mt thng cy cng cp b tr a vo chu trng. Sang giai on chuyn cy t vn m sang trng thc s, tc chuyn cy t khay m sang chu, giai on u cy b sc mt cht, cy chng li chm pht trin. Cng ging nh trng hp trng lan ln mi tch chit, cy mi tch m s mt sc. V thng thng khi sng n c mt mnh trong mt chu qu ln so vi kch thc, cy s b yu v thi gian hi phc rt lu. iu ny thng c cc ngh nhn trng lan gi l lnh. Trong giai on ny do cy b tr th nghim c tuyn chn k nn khng c t l cy cht. n 15 ngy sau khi trng (NSKT), cy bt u thch nghi nhng khng ng k. Vic khc bit trong cc ch tiu cc nghim thc theo s liu thng k trong bng 2.12 l do cc cy trong b tr th nghim khng u, dn n c s khc bit gia cc nghim thc. Do s liu ny c gi tr thng k ngha, nhng trong thc t khng ngha, m n lm nn tng cho cc so snh cc giai on pht trin tip theo ca cy.

40

Bng 2.12 nh hng ca gi th trng ln s pht trin ca Lan Dendrobium mini 15 ngy sau khi trng (NSKT) Nghim thc T1 T2 T3 T4 T5 F CV (%) Gi th trng Dn Than Than + Dn Da ming Da si Cao cy (cm) 1,01 1,02 1,32 1,04 1,20 ns 36,80 S l 3,38 4,20 4,20 3,10 3,10 ns 27,39 Di l (cm) 1,82 2,64 ab 2,82 a 1,94 bc * 24,28 c 2,18 abc S chi 2,40 a 1,00 b 1,40 b 1,40 b 1,40 b * 32,23

Ch thch: Trn cng mt ct, cc s trung bnh theo sau bi cng mt ch th khc bit khng c ngha; * = khc bit mc ngha 5%.

Sang 30 NSKT th cy bt u c s pht trin nh cy cao hn v l di hn, nhng khc bit ny khng ng k v khng c ngha thng k cc nghim thc v ch tiu cao cy, s l, di l. Ring v ch tiu s chi th s khc bit ny l do cc chi trn cy c sn, cha c thm chi mi xut hin. Bng 2.13 nh hng ca gi th trng ln s pht trin ca Lan Dendrobium mini 30 NSKT Nghim thc T1 T2 T3 T4 T5 F CV (%) Gi th trng Dn Than Than + Dn Da ming Da si Cao cy (cm) 1,08 1,20 1,52 1,30 1,26 ns 29,46 S l 3,58 4,60 4,80 3,60 3,10 ns 27,97 Di l (cm) 1,90 2,40 2,96 2,92 2,68 ns 25,21 S chi 2,40 a 1,00 b 1,40 b 1,40 b 1,40 b * 32,23

Ch thch: Trn cng mt ct, cc s trung bnh theo sau bi cng mt ch th khc bit khng c ngha; * = khc bit mc ngha 5%.

Khi cy c 195 NSKT th lc ny cy c s pht trin rt r. Thn cy phnh to hnh tr, cc t thn l r. Chiu cao cy tng cao v c khc bit c ngha v mt thng k. Nghim thc T1 (gi th trng l Dn) cho chiu cao cy cao nht (1,85 cm), khng khc bit ngha so vi nghim thc T4 (gi th trng l v da ming), khc bit thng k c ngha mc 5% so vi cc nghim thc T2 (than), T3 (than + dn),

41

T5 (da si). iu ny cng kh ph hp v i vi gi th trng nghim thc T1 v T4 l hai loi gi th mm, gi m tt, bn thn gi th cng c cht hu c nn rt thch hp i vi lan ging Dendrobium. Ta nhn thy iu ny rt r cc vn lan, i vi lan Dendrobium rt hay c cc ngh nhn trng lan trng vo v cc tri da, chnh v cc tri da cung cp cht hu c v gi m rt tt cho r lan. Do chng pht trin rt tt. Tuy nhin, gi th ny cng s gp mt s hn ch m chng ta s tm hiu tip phn sau. V tng phn vi iu ny th hin hai nghim thc T2, T3 vi cht trng l than. V than l cht gi m khng cao, li khng cha cht hu c cung cp cho r lan. Do cy trng gi th ny cho thy s tng trng chm hn. V gi th T5 (da si) cng cho kt qu thp d y cng l gi th gi m kh hn than. l v bn thn da si ch cn l cht x, cc cm (mn) da b ly i. Do gi th ny khng cn cha cht hu c, li th rp nn khng thch hp cho r lan Dendrobium mini. Bng 2.14 nh hng ca gi th trng ln s pht trin ca Lan Dendrobium mini 195 NSKT (6,5 thng) Nghim thc T1 T2 T3 T4 T5 F CV (%) Gi th trng Dn Than Than + Dn Da ming Da si Cao cy (cm) 1,85 a 1,26 1,43 1,47 * 17,26 c c bc S l 3,00 2,60 2,75 3,40 2,67 ns 26,66 Di l (cm) 3,75 4,40 4,75 4,80 7,33 ns 40,49 S chi 2,30 1,48 1,55 2,00 1,73 ns 25,37

1,78 ab

Ch thch: Trn cng mt ct, cc s trung bnh theo sau bi cng mt ch th khc bit khng c ngha; * = khc bit mc ngha 5%.

Nh vy xt giai on u n khi cy c 7,5 thng tui sau khi chuyn t chai m ra ngoi th gi th thch hp nht cho cy giai on ny l dn v da ming. 7,5 thng tui, cy lan Dendrobium mini cao trung bnh 2 3 cm tnh trn chi chnh, c khong t 2 n 6 l, v trung bnh trn mi cy ban u s cho thm t 1 4 chi con. Giai on ny cy lan con c t l hao ht nhng khng cao, ch yu l do r non ca lan con rt hp dn cc ch c sn, su cn ph lm cho cy chng li chm pht trin. Nu vic gi cho lan khi s tn cng ca hai i tng trn tt v trnh m t nhiu th cy lan con s pht trin tt. Nu trng tip th n 18 thng tui sau khi trng th cy mi t c tiu chun cy ging (nh hnh 2.4 e). V khong 4 5 thng sau t khi trng cy ging th cy s ra hoa. iu ny khng ging vi nhng c tnh cy m Cng ty Long nh

42

a ra. C th v Cng ty qung co bn sn phm nn a ra tiu chun l tng hn hp dn ngi mua, hay do khu chm sc trong th nghim ca ta cha tt (thc t ta dng phn bn rt t v khng s dng thuc kch thch). Do kinh ph ti c hn nn khng th nghin cu su hn. Tuy nhin, bc u thnh cng trong qui trnh nhn ging v a cy ra vn m t t l sng kh cao.

Hnh 2.4 Qui trnh nhn ging lan Dendronium mini (a: Lan Dendrobium mini to cm chi, b: Lan Dendrobium mini ra r, c v d: Cy con 5 thng tui, e: Cy lan ging, f: Cy ra hoa)

43

Mt s ghi nhn c trong qu trnh trng lan con Dendrobium mini Cy c hin tng nhy chi rt mnh, t mt chi ban u c th nhy thm rt nhiu chi con. Gi th trng vi dn v da ming cho cy pht trin rt tt. Tuy nhin vi vi loi gi th ny khi trng cn lu : (1) D gy ra ng r do d nc nu ti qu nhiu hoc gp ma, (2) D c hin tng rong bm b mt chu gy cn tr h hp cho b r lan v d pht sinh bnh do cn trng k sinh. V y l mi trng rt hp dn cho cc loi cn trng v vi sinh vt (nh hnh 2.5).

Hnh 2.5 Mt s hin tng trong qu trnh sinh trng ca lan Dendronium mini (a: Cy b bnh hch ht ci do nm Sclerotium rolfisii Sacc; b: Cn trng cn hi r non ca lan; c: c sn cn ph l v r non; d: Rong ru tn cng b mt gi th trng; e,f: Cy nhy con trn thn cy m gi yu hay cn c gi l keiki)

44

KT LUN V KIN NGH

1. Kt lun Qua thi gian di nghin cu cho ra c hai qui trnh vi nhn ging ca hai loi lan sau: 1.1. Lan Gi hc Dendrobium anosmum - Gieo ht: Nghim thc NT5 (mi trng MS + 1 mg/l BA + 0,2 mg/l NAA) v NT6 (MS + 1 mg/l NAA) l hai mi trng thch hp nht cho ht lan ny mm. Ch 3 thng sau khi gieo th tt c cc ht u ny mm tt, t l t c l 85%. - Nhn chi: Nghim thc A1 (MS + 1 mg.l- BA) v A2 (MS + 2 mg.l- BA) cho kt qu nhn chi rt tt i vi lan Gi hc. Tt nht l nghim thc A2, thi gian 90 NSKC, t 3,17chi, chi cao 20,6 mm, chi xanh tt. Mi trng khi khng c b sung BA (nghim thc A0) cho kt qu nhn chi rt thp. ng thi khi s dng BA cao cng cho kt qu khng tt, nh nghim thc A4 (MS + 10mg/l BA) cho s chi thp, xut hin chi d dng, cy pht trin yu. - To r: Nghim thc X2 (MS + 1 mg/l NAA) cho hiu qu to r tt nht. Sau 3,5 thng to c cy hon chnh, t tiu chun a ra ngoi vn. Nh vy, sau thi gian 9,5 thng th t ht lan gieo cy cho ra c cy lan con hon chnh c th a ra ngoi vn trng. Qui trnh vi nhn ging lan Dendrobium anosmum Tri lan th 4 thng X l bng cn 70o (1 pht) + clorox 10 % (15 pht) Gieo ht (t l ny chi t c l 85%) 3 thng Nhn chi (Chi pht trin xanh tt, h s nhn l 34 chi/nm, chi cao 20,6 mm) 3 thng To r thnh cy hon chnh 3,5 thng MS + 1 mg/l NAA MS + 1 mg.l- BA v MS + 2 mg.l- BA MS + 1 mg/l BA + 0,2 mg/l NAA v MS + 1 mg/l NAA

Trng cy ra vn m 45

1.2. Lan Dendrobium mini - Nhn chi: Nghim thc C2 (MS + 1 mg/l BA) v D2 (MS/2 + 1 mg/l BA) l hai nghim thc thch hp nht cho vic nhn chi lan Dendrobium mini. iu ny chng t mi trng c b sung 1 mg/l BA s cho kt qu nhn chi tt nht i vi lan Dendrobium mini. V nu xt v tnh kinh t ta nn chn nghim thc D2. Sau 2 thng nhn chi th 3,8 chi, chi cao 1,26cm. - Ra r: Lan Dendrobium mini l i tng c kh nng to r rt mnh, chi lan ra r ngay trn mi trng khng b sung cht iu ha sinh trng NAA (nghim thc NT1 v NT6). Mi trng nghim thc NT7 (MS/2 + 0,2 mg/l NAA) cho kt qu ra r tt v c tnh kinh t hn tt c cc nghim thc khc trong cng th nghim. 60 NSKC, chi lan to r tt thnh cy hon chnh a ra vn m. - Ra cy m: Trong giai on u nui trng (t cy mi ra m n khi cy c 7,5 thng tui) th gi th thch hp nht cho cy l dn v da ming. Qui trnh vi nhn ging lan Dendrobium mini Cm chi Nhn chi

(h s nhn chi l 46 chi/nm, chi cao 12,8 mm) 2 thng MS/2 + 1 mg/l BA To r 2 thng MS/2 + 0,2 mg/l NAA

Thun dng cy con () ngoi vn m 1 thng - Gi th l dn, hn ch nc ti - Che li 2 lp Cy trng ngoi vn 6,5 thng - Gi th thch hp l dn v da ming

Cy lan ging

46

2. Kin ngh Nghin cu tip s nh hng ca nng cao cc cht iu ha sinh trng nh hng n mu cy v cht lng cy a ra ngoi trng. V hin c nhiu c s nhn ging v li nhun m s dng cc cht iu ha sinh trng auxin v cytokinin nng cao, hay vic cy chuyn qu nhiu ln gy nh hng n phm cht cy ging. Nghin cu cc yu t nh hng n s ra hoa trong ng nghim ca lan Dendrobium anosmum. Thc hin mt qui m nghin cu ln hn vi s nhn ging v ra cy lan Dendrobium anosmum. V y l i tng rt c gi tr kinh t hin nay. Nn t chc m cc lp hng dn mi ngi k thut a cy m ra vn m. Nhm gip cho mi ngi mnh dn hn trong vic trng cy con cy m. C nh vy mi to c mi lin kt gia nh khoa hc vi nh sn xut hay cc ngh nhn trng lan. Nh vy mi mong thc y c vic cung ng cc cy lan ging cht lng tt n ngi chi lan, p ng c nhu cu th trng hoa lan hin nay.

47

TI LIU THAM KHO

Bi B Bng. 1995. Nhn ging cy bng nui cy m. An Giang: S Khoa Hc v Cng Ngh Mi Trng An Giang. Bi Bo Lc. 2008. Lan Vit: D Hc, Phi ip Dendrobium anosmum (Lindl.). Hoa lan Vit Nam. http://www.hoalanvietnam.org/Article.asp?ID=442 (11/4/2009). Bi Trang Vit. 2001. T bo hc. Thnh ph H Ch Minh: Nh xut bn i hc Quc gia Thnh ph H Ch Minh. Debergh Pierre. 2006. ng dng cng ngh nui cy m trong nghin cu v sn xut hoa - king ng bng Sng Cu Long. Bi ging, i hc Cn Th. Dng Cng Kin. 2006. Nui cy m (tp III). T sch H KHTN. Dng Tn Nht. 2007. Hi Ngh khoa hc Cng ngh sinh hc thc vt trong cng tc nhn v chn to ging hoa. NXB Nng Nghip TP. HCM. ng Phng Trm. 2005. Nui cy m thc vt v cc ng dng. Bi ging, H Cn Th. Griesbach, R.J. 2002. Development of Phalaenopsis Orchids for the Mass-Market. In: J. Janick and A. Whipkey (eds.). Trends in new crops and new uses. ASHS Press, Alexandria, VA p. 458465.. [on-line]. Available from: http://www.hort.purdue.edu/newcrop/ncnu02/v5-458.html (Accessed 10.01.2008) Hunh Vn Thi. 2005. Cm nang nui trng v kinh doanh phong lan. H Ni: NXB Tr. Minh T. 2008. Bn tin. Tp ch Hoa Cnh, s 10 (148):32. Tp. H Ch Minh. Nguyn Bo Ton. 2004. Nui cy m v t bo thc vt. Gio trnh, H Cn Th. Nguyn Cng Nghip. 2004. Trng hoa lan In ln ba. Tp. HCM: NXB Tr. Nguyn c Lng v L Th Thu Tin. 2002. Cng ngh t bo. TP. H Ch Minh. NXB H Quc gia. Nguyn c Thnh. 2000. Nui cy m t bo thc vt Nghin cu v ng dng. NXB Nng nghip H Ni. Nguyn Th M Duyn. 2004. K thut trng v chm sc hoa lan. Bi ging, H An Giang. Nguyn Tn m. 1990. Xc nh mi trng thch hp trn s sinh trng v pht trin ca ging lan Dendrobium harliquine. Lun vn tt nghip k s trng trt, Khoa Nng Nghip - Trng i hc Cn Th. Nguyn Thin Tch on Th Hoa, Trn S Dng, Hunh Th Ngc Nhn. 2006. K thut nui trng hoa lan. Tp. HCM: NXB Nng nghip. Nguyn Vn Uyn v cc tc gi. 1984. Nui cy m thc vt phc v cng tc ging cy trng. Nh xut bn Thnh ph H Ch Minh. Nng Vn Duy, Nguyn Th Lang v ctv. 2001. Kt qu iu tra thu thp cc loi lan Orchidaceae ca Lm ng. Thng tin khoa hc v Cng ngh - S 1 2001. Thin n. 2002. Nhng Phng php trng lan. NXB M Thut Tp. HCM. trang 54.

48

Trn Vn Bo. 1999. K thut nui trng Phong lan. NXB Tr - Tp. HCM. trang 75. Trn Vn Hun v Vn Tch Lm. 2004. K thut nui trng cy lan. Tp.HCM: NXB M Thut. V Vn V, Nguyn Mng Hng, L Hng ip. 2005. Cng ngh sinh hc t bo. H Ni: NXB Gio dc.

49

PH CHNG
PH CHNG 1 Bng 1 Mi trng MS (Murashige & Skoog), 1962 Thnh phn KNO3 NH4NO3 CaCl2.2H2O MgSO4.7H2O FeSO4.7H2O Na2 EDTA Khong vi lng MnSO4.4H2O ZnSO4.7H2O H3BO3 KI CuSO4.5H2O CoCl2.6H2O Na2MoO4.2H2O Vitamin v cc cht hu c Glycine Thiamine HCl Pyridoxin HCl Acid nicotinic Saccharose Agar 2,00 0,10 0,50 0,50 20000 7000 22,3 8,6 6,2 0,83 0,025 0,025 0,025 Hm lng (mg/l) Khong a lng 1900 1650 440 370 27,8 37,2

50

Bng 2 nh hng ca NAA ln qu trnh to r ca Lan Dendrobium anosmum 15 NSKC NT X0 X1 X2 X3 F CV (%) So la 3,875 b 4,000 b 4,625 ab 5,438 a * 7.32 So re 0,313 0,000 0,000 0,063 ns 14.68 Dai re 0,022 0,000 0,000 0,006 ns 1.56 So choi 0,250 0,063 0,125 0,000 ns 11.01 Chieu cao choi 1,275 1,234 1,356 1,194 ns 8.47

Bng 3 nh hng ca NAA ln qu trnh to r ca Lan Dendrobium anosmum 75 NSKC NT X0 X1 X2 X3 F CV (%) So la 4,438 4,875 5,375 5,396 ns 9.75 So re 0,917 1,750 1,750 1,625 ns 21.22 Dai re 0,159 0,318 0,198 0,194 ns 6.82 So choi 0,875 1,313 1,688 0,563 ns 17.09 Chieu cao choi 2,203 2,097 2,681 2,178 ns 9.09

Bng 4 nh hng ca NAA ln qu trnh to r ca Lan Dendrobium anosmum 90 NSKC NT X0 X1 X2 X3 F CV (%) So la 4,375 4,583 5,250 4,125 ns 10.35 So re 1,500 4,167 4,625 3,375 ns 22.04 Dai re 0,270 b 0,597 a 0,395 b 0,332 b ** 6.33 So choi 1,000 1,333 2,063 1,438 ns 14.25 Chieu cao choi 2,509 2,329 2,866 2,557 ns 7.85

51

PH CHNG 2 Bng 1 S l lan Gi hc 15 NSKC Ngun bin t do ng Nghim thc 3 Sai s 12 Tng cng 15 CV (%) = 7,95 Tng bnh phng 0,096 0,385 0,482 Trung bnh bnh phng 0,032 0,032 F 0,998 ns Prob,

Bng 2 S r lan Gi hc 15 NSKC Ngun bin t do ng Nghim thc 3 Sai s 12 Tng cng 15 CV (%) = 16,08 Tng bnh phng 0,050 0,194 0,244 Trung bnh bnh phng 0,017 0,016 F 1,022 ns Prob, 0,4171

Bng 3 Chiu di r lan Gi hc 15 NSKC Ngun bin t do ng Nghim thc 3 Sai s 12 Tng cng 15 CV (%) = 2,30 Tng bnh phng 0,001 0,003 0,004 Trung bnh bnh phng 0,000 0,000 F 0,852 ns Prob,

Bng 4 S chi lan Gi hc 15 NSKC Ngun bin t do ng Nghim thc 3 Sai s 12 Tng cng 15 CV (%) = 15,99 Tng bnh phng 0,210 0,269 0,479 Trung bnh bnh phng 0,070 0,022 F 3,130 ns Prob, 0,0657

Bng 5 Chiu cao chi lan Gi hc 15 NSKC Ngun bin t do ng Nghim thc 3 Sai s 12 Tng cng 15 CV (%) = 6,81 Tng bnh phng 0,027 0,116 0,143 Trung bnh bnh phng 0,009 0,010 F 0,943 ns Prob,

52

Bng 6 S l lan Gi hc 30 NSKC Ngun bin t do ng Nghim thc 3 Sai s 12 Tng cng 15 CV (%) = 8,32 Tng bnh phng 0,088 0,443 0,530 Trung bnh bnh phng 0,029 0,037 F 0,792 ns Prob,

Bng 7 S r lan Gi hc 30 NSKC Ngun bin Tng bnh t do ng phng Nghim thc 3 0,282 Sai s 12 0,904 Tng cng 15 1,185 CV (%) = 26,38 Trung bnh bnh phng 0,094 0,075 F Prob,

1,246 ns 0,3363

Bng 8 Chiu di r lan Gi hc 30 NSKC Ngun bin t do ng Nghim thc 3 Sai s 12 Tng cng 15 CV (%) = 4,93 Tng bnh phng 0,009 0,017 0,026 Trung bnh bnh phng 0,003 0,001 F 2,213 ns Prob, 0,1393

Bng 9 S chi lan Gi hc 30 NSKC Ngun bin t do ng Nghim thc 3 Sai s 12 Tng cng 15 CV (%) = 16,00 Tng bnh phng 0,516 0,386 0,902 Trung bnh bnh phng 0,172 0,032 F 5,344 * Prob, 0,0144

Bng 10 Chiu cao chi lan Gi hc 30 NSKC Ngun bin t do ng Nghim thc 3 Sai s 12 Tng cng 15 CV (%) = 7,62 Tng bnh phng 0,005 0,166 0,171 Trung bnh bnh phng 0,002 0,014 F 0,131 ns Prob,

53

Bng 11 S l lan Gi hc 60 NSKC Ngun bin t do ng Nghim thc 3 Sai s 12 Tng cng 15 CV (%) = 8,99 Tng bnh phng 0,113 0,524 0,636 Trung bnh bnh phng 0,038 0,044 F 0,861 ns Prob,

Bng 12 S r lan Gi hc 60 NSKC Ngun bin t do ng Nghim thc 3 Sai s 12 Tng cng 15 CV (%) = 23,98 Tng bnh phng 0,174 1,006 1,180 Trung bnh bnh phng 0,058 0,084 F 0,690 ns Prob,

Bng 13 Chiu di r lan Gi hc 60NSKC Ngun bin t do ng Nghim thc 3 Sai s 12 Tng cng 15 CV (%) = 7,02 Tng bnh phng 0,010 0,038 0,048 Trung bnh bnh phng 0,003 0,003 F 1,080 ns Prob, 0,3944

Bng 14 S chi lan Gi hc 60 NSKC Ngun bin t do ng Nghim thc 3 Sai s 12 Tng cng 15 CV (%) = 16,22 Tng bnh phng 0,590 0,443 1,034 Trung bnh bnh phng 0,197 0,037 F 5,327 * Prob, 0,0145

Bng 15 Chiu cao chi lan Gi hc 60 NSKC Ngun bin t do ng Nghim thc 3 Sai s 12 Tng cng 15 CV (%) = 8,16 Tng bnh phng 0,010 0,206 0,216 Trung bnh bnh phng 0,003 0,017 F 0,195 ns Prob,

54

Bng 16 S l lan Gi hc 75 NSKC Ngun bin t do ng Nghim thc 3 Sai s 12 Tng cng 15 CV (%) = 9,75 Tng bnh phng 0,119 0,625 0,744 Trung bnh bnh phng 0,040 0,052 F 0,763 ns Prob,

Bng 17 S r lan Gi hc 75 NSKC Ngun bin t do ng Nghim thc 3 Sai s 12 Tng cng 15 CV (%) = 21,22 Tng bnh phng 0,248 1,043 1,291 Trung bnh bnh phng 0,083 0,087 F 0,952 ns Prob,

Bng 18 Chiu di r lan Gi hc 75 NSKC Ngun bin t do ng Nghim thc 3 Sai s 12 Tng cng 15 CV (%) = 6,82 Tng bnh phng 0,019 0,040 0,058 Trung bnh bnh phng 0,006 0,003 F 1,856 ns Prob, 0,1908

Bng 19 S chi lan Gi hc 75 NSKC Ngun bin t do ng Nghim thc 3 Sai s 12 Tng cng 15 CV (%) = 17,09 Tng bnh phng 0,444 0,542 0,986 Trung bnh bnh phng 0,148 0,045 F 3,277 ns Prob, 0,0587

Bng 20 Chiu cao chi lan Gi hc 75 NSKC Ngun bin t do ng Nghim thc 3 Sai s 12 Tng cng 15 CV (%) = 9,09 Tng bnh phng 0,069 0,275 0,343 Trung bnh bnh phng 0,023 0,023 F 1,002 ns Prob, 0,4254

55

Bng 21 S l lan Gi hc 90 NSKC Ngun bin t do ng Nghim thc 3 Sai s 12 Tng cng 15 CV (%) = 10,35 Tng bnh phng 0,144 0,646 0,790 Trung bnh bnh phng 0,048 0,054 F 0,891 ns Prob,

Bng 22 S r lan Gi hc 90 NSKC Ngun bin t do ng Nghim thc 3 Sai s 12 Tng cng 15 CV (%) = 22,04 Tng bnh phng 1,623 2,127 3,751 Trung bnh bnh phng 0,541 0,177 F 3,052 ns Prob, 0,0698

Bng 23 Chiu di r lan Gi hc 90 NSKC Ngun bin t do ng Nghim thc 3 Sai s 12 Tng cng 15 CV (%) = 6,33 Tng bnh phng 0,065 0,043 0,108 Trung bnh bnh phng 0,022 0,004 F 6,032 ** Prob, 0,0096

Bng 24 S chi lan Gi hc 90 NSKC Ngun bin t do ng Nghim thc 3 Sai s 12 Tng cng 15 CV (%) = 14,25 Tng bnh phng 0,295 0,464 ,0759 Trung bnh bnh phng 0,098 0,039 F 2,540 ns Prob, 0,1055

Bng 25 Chiu cao chi lan Gi hc 90 NSKC Ngun bin t do ng Nghim thc 3 Sai s 12 Tng cng 15 CV (%) = 7,85 Tng bnh phng 0,045 0,225 0,270 Trung bnh bnh phng 0,015 0,019 F 0,797 ns Prob,

56

Bng 26 S l lan Gi hc 105 NSKC Ngun bin t do ng Nghim thc 3 Sai s 12 Tng cng 15 CV (%) = 9,15 Tng bnh phng 0,193 0,446 0,639 Trung bnh bnh phng 0,064 0,037 F 1,728 ns Prob, 0,2144

Bng 27 S r lan Gi hc 105 NSKC Ngun bin t do ng Nghim thc 3 Sai s 12 Tng cng 15 CV (%) = 21,05 Tng bnh phng 3,168 2,607 5,775 Trung bnh bnh phng 1,056 0,217 F 4,862 * Prob, 0,0194

Bng 28 Chiu di r lan Gi hc 105 NSKC Ngun bin t do ng Nghim thc 3 Sai s 12 Tng cng 15 CV (%) = 8,59 Tng bnh phng 0,119 0,093 0,212 Trung bnh bnh phng 0,040 0,008 F 5,123 * Prob, 0,0164

Bng 29 S chi lan Gi hc 105 NSKC Ngun bin t do ng Nghim thc 3 Sai s 12 Tng cng 15 CV (%) = 15,44 Tng bnh phng 0,795 0,567 1,362 Trung bnh bnh phng 0,265 0,047 F 5,612 * Prob, 0,0122

Bng 30 Chiu cao chi lan Gi hc 105 NSKC Ngun bin t do ng Nghim thc 3 Sai s 12 Tng cng 15 CV (%) = 9,81 Tng bnh phng 0,177 0,376 0,553 Trung bnh bnh phng 0,059 0,031 F 1,886 ns Prob, 0,1858

57

Bng 31 nh hng ca BA ln s chi ca Lan Dendrobium mini 30 NSKC Ngun bin t do ng Nghim thc 9 Sai s 40 Tng cng 49 CV (%) = 24,97 Tng bnh phng 6,680 7,900 14,580 Trung bnh bnh phng 0,742 0,198 F 3,758** Prob,

Bng 32 nh hng ca BA ln s chi ca Lan Dendrobium mini 45 NSKC Ngun bin t do ng Nghim thc 9 Sai s 40 Tng cng 49 CV (%) = 25,61 Tng bnh phng 11,720 13,400 25,120 Trung bnh bnh phng 1,302 0,335 F 3,887 ** Prob,

Bng 33 nh hng ca BA ln s chi ca Lan Dendrobium mini 60 NSKC Ngun bin t do ng Nghim thc 9 Sai s 40 Tng cng 49 CV (%) = 17,39 Tng bnh phng 23,105 11,100 34,205 Trung bnh bnh phng 2,567 0,278 F 9,251 ** Prob,

Bng 34 nh hng ca BA ln chiu cao chi ca Lan Dendrobium mini 30 NSKC Ngun bin t do ng Nghim thc 9 Sai s 40 Tng cng 49 CV (%) = 12,71 Tng bnh phng 0,550 0,602 1,152 Trung bnh bnh phng 0,061 0,015 F 4,058 ** Prob,

Bng 35 nh hng ca BA ln chiu cao chi ca Lan Dendrobium mini 45 NSKC Ngun bin Tng bnh Trung bnh t do F Prob, ng phng bnh phng Nghim thc 9 1,246 0,138 12,300 ** Sai s 40 0,250 0,011 Tng cng 49 1,697 CV (%) = 9,27

58

Bng 36 nh hng ca BA ln chiu cao chi ca Lan Dendrobium mini 60 NSKC Ngun bin Tng bnh Trung bnh t do F Prob, ng phng bnh phng Nghim thc 9 0,446 0,050 5,883 ** Sai s 40 0,337 0,008 Tng cng 49 0,783 CV (%) = 7,30 Bng 37 nh hng ca BA ln s l ca Lan Dendrobium mini 30 NSKC Ngun bin t do ng Nghim thc 9 Sai s 40 Tng cng 49 CV (%) = 24,47 Tng bnh phng 19,448 12,932 32,380 Trung bnh bnh phng 2,161 0,323 F 6,684 Prob,

Bng 38 nh hng ca BA ln s l ca Lan Dendrobium mini 45 NSKC Ngun bin t do ng Nghim thc 9 Sai s 40 Tng cng 49 CV (%) = 11,34 Tng bnh phng 30,229 4,597 34,826 Trung bnh bnh phng 3,359 0,115 F 29,228** Prob,

Bng 39 nh hng ca BA ln s l ca Lan Dendrobium mini 60 NSKC Ngun bin t do ng Nghim thc 9 Sai s 40 Tng cng 49 CV (%) = 8,18 Tng bnh phng 8,388 3,658 12,046 Trung bnh bnh phng 0,932 0,091 F 10,191** Prob,

Bng 40 S r lan Dendrobium mini 30 NSKC Ngun bin t do ng Nghim thc 9 Sai s 30 Tng cng 39 CV (%) = 32,55 Tng bnh phng 142,525 131,250 273,775 Trung bnh bnh phng 15,836 4,375 F 3,620** Prob, 0,0037

59

Bng 41 Chiu di r lan Dendrobium mini 30 NSKC Ngun bin t do ng Nghim thc 9 Sai s 30 Tng cng 39 CV (%) = 45,13 Tng bnh phng 4,309 2,055 6,364 Trung bnh bnh phng 0,479 0,069 F 6,989** Prob, 0,0000

Bng 42 S r lan Dendrobium mini 45 NSKC Ngun bin t do ng Nghim thc 9 Sai s 30 Tng cng 39 CV (%) = 28,29 Tng bnh phng 798,100 351,500 1149,600 Trung bnh bnh phng 88,678 11,717 F 7,569** Prob, 0,0000

Bng 43 Chiu di r lan Dendrobium mini 45 NSKC Ngun bin t do ng Nghim thc 9 Sai s 30 Tng cng 39 CV (%) = 38,76 Tng bnh phng 6,790 4,285 11,075 Trung bnh bnh phng 0,754 0,143 F 5,282** Prob, 0,0002

Bng 44 S r lan Dendrobium mini 60 NSKC Ngun bin t do ng Nghim thc 9 Sai s 30 Tng cng 39 CV (%) = 19,97 Tng bnh phng 673,400 304,500 977,900 Trung bnh bnh phng 74,822 10,150 F 7,372** Prob, 0,0000

Bng 45 Chiu di r lan Dendrobium mini 60 NSKC Ngun bin t do ng Nghim thc 9 Sai s 30 Tng cng 39 CV (%) = 25,80 Tng bnh phng 7,640 3,208 10,848 Trung bnh bnh phng 0,849 0,107 F 7,940** Prob, 0,0000

60

Bng 46 nh hng ca vt liu trng n chiu cao cy Dendrobium mini 15 NSKT Ngun bin t do ng Nghim thc 4 Sai s 20 Tng cng 24 CV (%) = 36,80 Tng bnh phng 0,374 3,386 3,760 Trung bnh bnh phng 0,094 0,169 F 0,553 ns Prob,

Bng 47 nh hng ca vt liu trng n s l cy Dendrobium mini 15 NSKT Ngun bin t do ng Nghim thc 4 Sai s 20 Tng cng 24 CV (%) = 27,39 Tng bnh phng 6,342 19,408 25,750 Trung bnh bnh phng 1,585 0,970 F 1,634 ns Prob, 0,2049

Bng 48 nh hng ca vt liu trng n chiu di l cy Dendrobium mini 15 NSKT Ngun bin Tng bnh Trung bnh t do F Prob, ng phng bnh phng Nghim thc 4 3,792 0,948 3,094 * 0,0390 Sai s 20 6,128 0,306 Tng cng 24 9,920 CV (%) = 24,28 Bng 49 nh hng ca vt liu trng n s chi Dendrobium mini 15 NSKT Ngun bin t do ng Nghim thc 4 Sai s 20 Tng cng 24 CV (%) = 32,23 Tng bnh phng 5,440 4,800 10,240 Trung bnh bnh phng 1,360 0,240 F 5,667 ** Prob, 0,0032

Bng 50 nh hng ca vt liu trng n chiu cao cy Dendrobium mini 30 NSKT Ngun bin Tng bnh Trung bnh t do F Prob, ng phng bnh phng Nghim thc 4 0,526 0,132 0,937 ns Sai s 20 2,807 0,140 Tng cng 24 3,333 CV (%) = 29,46

61

Bng 51 nh hng ca vt liu trng n s l cy Dendrobium mini 30 NSKT Ngun bin t do ng Nghim thc 4 Sai s 20 Tng cng 24 CV (%) = 27,97 Tng bnh phng 10,630 24,248 34,878 Trung bnh bnh phng 2,567 1,212 F 2,192 ns Prob, 0,1068

Bng 52 nh hng ca vt liu trng n chiu di l cy Dendrobium mini 30 NSKT Ngun bin Tng bnh Trung bnh t do F Prob, ng phng bnh phng Nghim thc 4 3,822 0,956 2,273 ns 0,0973 Sai s 20 8,408 0,420 Tng cng 24 12,230 CV (%) = 25,21 Bng 53 nh hng ca vt liu trng n s chi Dendrobium mini 30 NSKT Ngun bin t do ng Nghim thc 4 Sai s 20 Tng cng 24 CV (%) = 32,23 Tng bnh phng 5,440 4,800 10,240 Trung bnh bnh phng 1,360 0,240 F 5,667 ** Prob, 0,0032

Bng 54 nh hng ca vt liu trng n chiu cao cy Dendrobium mini 6 thng 15 NSKT Ngun bin Tng bnh Trung bnh t do F Prob, ng phng bnh phng Nghim thc 4 1,244 0,311 4,308* 0,0113 Sai s 20 1,444 0,072 Tng cng 24 2,689 CV (%) = 17,26 Bng 55 nh hng ca vt liu trng n s l Dendrobium mini 6 thng 15 NSKT Ngun bin t do ng Nghim thc 4 Sai s 20 Tng cng 24 CV (%) = 26,66 Tng bnh phng 2,125 11,817 13,942 Trung bnh bnh phng 0,531 0,591 F 0,899 ns Prob,

62

Bng 56 nh hng ca vt liu trng n s chi Dendrobium mini 6 thng 15 NSKT Ngun bin t do ng Nghim thc 4 Sai s 20 Tng cng 24 CV (%) = 40,49 Tng bnh phng 37,315 82,167 119,482 Trung bnh bnh phng 9,329 4,108 F 2,271 ns Prob, 0,0975

Bng 57 nh hng ca vt liu trng n chiu cao cy Dendrobium mini 8 thng SKT Ngun bin Tng bnh Trung bnh t do F Prob, ng phng bnh phng Nghim thc 4 2,307 0,577 2,731 ns 0,0580 Sai s 20 4,224 0,211 Tng cng 24 6,531 CV (%) = 25,37 Bng 58 nh hng ca vt liu trng n s l Dendrobium mini 8 thng SKT Ngun bin t do ng Nghim thc 4 Sai s 20 Tng cng 24 CV (%) = 29,17 Tng bnh phng 1,109 13,667 14,776 Trung bnh bnh phng 0,277 0,683 F 0,406ns Prob,

Bng 59 nh hng ca vt liu trng n s chi Dendrobium mini 8 thng SKT Ngun bin t do ng Nghim thc 4 Sai s 20 Tng cng 24 CV (%) = 33,59 Tng bnh phng 64,817 86,367 151,184 Trung bnh bnh phng 16,204 4,318 F 3,752* Prob, 0,0196

63