NIT BN TRONG TRUNG QUN LUN Gs Trn Ngc Ninh ---o0o--Ngun http://thuvienhoasen.

org Chuyn sang ebook 18-7-2009 Ngi thc hin : Nam Thin namthien@gmail.com Link Audio Ti Website http://www.phatphaponline.org ---o0o--Trung-qun-lun hay Trung-qun Ngm khc (Madhyamaka-krik) l mt tp th ca Ngrjuna ging Gio l ca c Pht. Tp th vit vo khong th k II sau KT, c Kumarajiva (Cu-ma-la-thp) dch Hn vn v gn y c T.ta Thch Vin L dch sang Vit vn. Huyn Trang i ng gi Ngrjuna l B-tt Long-th. Trung-qun-lun l trit l m u Pht gio i tha, tc l B-tt tha. Bi di y trch t mt cun sch s xut bn. Phm XXV (Qun Nit-bn, Nirvna Pariksa) tip theo Qun Thnh- ging v Nit-bn nh mt sc thi hin thc c ca Chn-. Nit-bn hay Nt-bn (Nibbna, Nirvna) l mt ci n (vi ngha l khng hin hin) m ch c nhng ai c Chnh ng Chnh gic v thnh Pht, hay t ra ri b c ht cc phin trc (rng buc), on dit c tham i, khng cn h ly bi nhng lu hoc, mi thy v nhp vo c. Trong Nit-bn, khng c s kh au, khng c s bin hoi, khng c s giao ng, khng c s sng cht. Nit-bn l Ci ngoi Ci Ta-b (Samsra) v l Chn khng. Ta-b Samsra l ci ta ang sng trong, c nh bng ba tnh (Tam-tng, Trilaksana): v thng, kh au, v ng, trong s sng v s cht i theo nhng vng gi l lun hi mi mi khng thi. o Pht l con ng vi mt Gio php sng v tu tp, khi thy vi mc ch l thot ra ngoi Ci Samsra v nhp c vo Ci Nibbna, Nirvna.

Ngrjuna thu tt c ci Samsra, tc l th gii nh chng ta ang sng, thy v bit, trong mt ch Khng. Khng cng l iu kin tin quyt ta c th t ci Samsra hin sinh chuyn sang ci Nirvna (Nit-bn). Nay ta theo li ging ca Ngrjuna v Nit-bn. Ti b khc 1 l li trch ca i phng v bt u ngay vi li ca Ngrjuna: 2. Nu vn php khng Khng Tt khng sinh, khng dit, on tr g, b g, Nit-bn c nhp? (V vn php trong ci hin sinh l Khng v c sinh c dit nn mi c th c c Bt Chnh o dit kh v gii thot con ngi vo ci Nitbn). C sinh c dit ng ngha vi v thng. Khng l khng c t tnh t hu, khng c ng, v v th cng ng ngha vi v thng. on tr g? on tr tham, sn, si; on tr s tham i. Ph b g? Ph b cc chp kin; ph b cc phin trc (rng buc). Khng to nghip. S on tr v ph b l iu kin cn thit nhng cha nhp Nitbn. S tu hnh cn i hi gii, nh, tu. Nit-bn l g? 3. Khng b cng khng t, Khng on cng khng thng, Khng sinh cng khng dit, l ci Gii thot. (Nit-bn l phin m Pli v Sanskrit-ng. Hn vn gi l ci on dit hay ci Gii thot). Ba cu u l ba cp nh tnh (attributs), i nghch nhau. C su nh tnh k ra u l Khng c. Nit-bn l ci khng th t c. Tnh t, trng t ca ngn ng l t nhng tnh cch (qualit) hay nh tnh (attribut) tng

i v c th bc. Nit-bn l ci khng tnh t, trng t, v ra ngoi mi s i i hay so snh: Khng ri b, l ra th l t, l n l ti; nhng cng khng t, khng n, khng ti; Khng ct t (on dit) l ra th l thng ti, thng hng; nhng cng khng thng. Khng sng l ra th l cht, khng sinh l ra th l dit; nhng cng khng dit, khng cht. Nit-bn l ci khng th t ra c bng li. Nhng c Nit-bn hay khng c Nit-bn? Ngrjuna trnh by s bit ca ng trn nhiu kha cnh, mi cnh vi bn cu hi, trong mi bn khc ca ngm (4-18) m ti chia ra nh sau cho r ngha (Chng sinh: theo Cu-ma-la-thp). 4. Nit-bn khng hin hu (abhva): Hin hu th gi cht Khng c g hin hu Thot c s lo dit. 5. Nu Nit-bn hin hu (bhva) Th l php do duyn (C: hu vi) Hin hu khng do duyn (C: Hin hu khng hu vi) Php y cha u thy. 6. Nu Nit-bn hin hu, Th sao khng tng lin? (C: Khng th chp) Hin hu khng tng lin, (C: Hin hu khng th chp) Php y cha u thy. Ba khc ny (4-5-6) ging v s khng hin hu ca Nit-bn. Nit-bn khng hin hu v ba iu hay ba l do: 1. Ci g hin hu th c bin hoi, ngha l c gi, c cht (c thnh c, ri b hy dit), m Nit-bn th khng bin hoi; 2. Ci g hin hu u do nhn do duyn sinh khi, Hn vn dch l hu vi ngha l c cu to, m Nit-bn th khng do duyn sinh, tc l v vi, v cu (ba t ng ny ng ngha);

3. Ci g hin hu u tng lin, tng i, Hn vn dch l th (th) chp, vi ngha l lnh th v chp th. S dch ba khc ny c nhng kh khn c bit, trc ht v ngn t trit l c n v Pht gio (sanskrit-ng) rt khc mc, v ngn t Hn vn ca Cu-ma-la-thp li c c n ti ngha. Ngrjuna dng t / bhva /, Hn vn dch l /hu/, /coming to be/. Thch Vin L dch l /tht hu/, ti dch l /hin hu/ khng c mt t dch no ng vi sanskrit /bhva/ c. Trong cu th ba ca mi khc, Ngrjuna dng t /bhvo/. Bhvo/ l danh t, cn /bhva/ l cn danh t (adjective, ng php c gi l tnh t, hnh dung t, trng t). Cu-ma-la-thp dch l /hu php/. Anh vn dch l /existent entily/. L st theo ng php. Ti dch l /hin hu/ nu l vn sui th ti vch ni; hay vit lin /hin hu/ nu l sch trit chuyn mn; nhng v dch th nn ti b vch ni); v tr ca /hin hu/ trong cu l v tr danh t, tip theo cu sau li c danh t /php/, ti ngh rng cc c gi nhn /hin hu/ cu ba l danh t. Li c hai t /abhvo/ v /abhva/ trong sch MMK ca Ngrjuna. u phn [a-] ngha l khng Hn vn dch l /v/ trc mt danh t v /bt/ trc mt cn t, nhng c kh nng thu li l /v/ khi l /v hu/. Vit ng dch l /khng hin hu/ khi l cn t (adjective) hay ng t (verb) v v hin hu khi l danh t (noun), tr khi theo st Hn vn. Nhng Hn vn, dch l /hu/ v /v hu/, khng th phn bit gia /be/ v /exist/ hay /become/ l nhng t i nghch trong ngn ng thng thng v hon ton tri ngc nhau trong ngn t trit hc. Anh vn dch /abhva/ l /nonexistent/ v /abhvo/ l /non-existent entity/. /Non-being/ (Php: non-tant hay no-tre) hon ton khc. nhiu phn trn ta li thy /svabhva/ t hu t tnh, (self-nature, essence). i su hn na vo vn Nit-bn v Chn ( Nht Ngha ), s kh khn s ln dn thm na v Vit ng ch mi c dng vo trit hc trong mt thi gn y v cha c c mt trit gia no ng k trong lch s t tng ca th gii, nn ngn ng c phn yu km. Ti dch li su khc u (1-6) thnh vn sui cho r ngha v ging thm v trit l Pht gio cng vi trit l Ngrjuna. Ngrjuna i din vi ngi cng kch thuyt Khng tnh. C hai trong th gii hin sinh m tt c chng ta cng ang, cng ang ln ngp, n lm,

xoay s, ci a, vng vy, lo lng, s hi, vt ln, cho n khi hai tay bung xui. y l ci Sa-b (Ta-b - m o Pht gi l Samsara (ci Lun hi) ta tm coi l ci i. Bo ch, tivi cho ta thy mt s lt vt v vn vt nhng chuyn v hnh nh hng ngy ca Sa-b a, nhng quan trng hn vi ta l nhng n o no nhit ca ch ba, ng s v ca ni tm ta. Mt ta thy, tai ta nghe, lng ta giao ng. Ta lng qung trong thnh ph nhung nhc, vi ci cm tng rng mnh t do nh con b gy trong vi nc, hay mt ht bi b x y bi cc ng chm vi cc phn t trong mt vng c. 1. Ngi i th ni: Nit-bn l ci on dit, l ngha t nguyn ca ch Nibbna m chnh c Pht dy. Nhng m on dit ci g, khi tt c u Khng v khng sinh khng dit nh ng ni? 2. Ngrjuna tr li, dng ng cu ni ca i th ch i i mt cht. Nit-bn l ci on dit, nh c Pht dy. Nhng m on dit ci g nu tt c khng l Khng v khng sinh khng dit nh ng ngh? [Khng l khng c t tnh v c sinh ra trong nhng hon cnh gi l nhn duyn. V c sinh ra nn mi c m dit i. V h c sinh th phi c dit, nn mi c th dit c: hoc l dit khi cha sinh, khng cho sinh, bng cch ct t cc nhn duyn (tham, sn, si, tham i) v khng to nghip (gii lut/v-vi), hoc l rp tt khi mi chm]. ng hy nghe ti ni cho ng bit v cnh Nit-bn. 3. Nit-bn l ci Khng lun hi (Khng Hin sinh, v- Samsara). Ci g Ci lun hi l, ci y Ci Nit-bn khng l. Trong ci Nit-bn, khng c s t b, cng khng c s t ti (Cu-ma-la-thp: khng c s chng c, cng khng c s t n); khng c s dt on, cng khng c s hy dit. Ba cp nim trong ci i hin hu, hin sinh. Ci Nit-bn khng c nhng i nghch y. [S t b v s chng c l hai mc tiu i nhau ca i sng, trong c s tu hnh cng nh cc c nguyn khc, nh thi lm quan hay thu ti lc lm giu. Trong Nit-bn, khng c s tham i, k c s cu o; Gio l l ci b c b ngoi b.] on v thng l hai chp kin i nghch ca tr thc trong ci hin sinh. gia hai cc oan y, tm tr ngi ta giao ng vi nhng lo s v c mong. Ngy mai s bin lon hay an bnh? Nm nay liu tri c yn lnh

hay li ma nng tht thng gy ra nhiu tai ha cho ngi, vt v ma mng? V cu hi ti hu: ngi ta cht l ht, hay vn cn v cn phi chu nhng hnh pht hay tng tng v nhng vic lm khi cn sng? Trong ci Nit-bn, on hay thng u tr nn v ngha trc s m ca tm hn khng c ao, ghen t, m rng vi t tri, cy c, khng phn bit ci dng vi ci th, ci li vi ci hi, khng coi nh s mm mi ca cng sen trng trc s hng v ca ngn ni cao ngt tri xanh. Trong Ci i, h c sinh th c t, khng c mt t bo hay mt con ngi no c sng m khng s cht, khng c vt cht no c thnh m khng bin hoi v tiu tan. V vi mi sinh bit t li, l con ngi c tnh, lm sao trnh khi nhng au thng nh tic. Trong ci Nit-bn, mi mt chiu vt l tng i b xa nha, bn nng lng cn bn ca v tr c hp lm mt, s sng mun mu l nhng dng i lin tc an kt vo nhau khng t on cho n v tn v thi gian trn ngp m v hng; tnh yu c cc v nhim bi ng mn ch cn l ng rm rc ho kh trt b ci xa, v y ch c nhng tm B- trong sut m rng cho tt c v mi chng sinh cn b tri buc trong vng tranh u vi lo s v kh au. y, c s hnh m khng c s ham, k c s ham ci hnh ca Gii thot, mt s hnh v bin v cng, khng c li t v khng gii hn trong nm un v khng c du vt ca thi gian. S m diu ca ci thc, gt sch ht nhng u m ca tnh hu dng v tr gi tin bc, vt ln trn cc gi to o huyn tinh vi v ti tnh nht ca vn minh. S t sinh khng c v khng c sinh nn khng c t, ngi ta ch g vo gc ngc lan m ni rng con h ip ba qua nay thnh ng Trang Chu ang ln trong gi b Bc]. 4-5-6. Ci sng ca ta, loi ngi, v ca chng sinh l thuc v Samsara (ci Lun hi). Ni theo i nay, th l sinh cu ca tri t (Biosphere), gm tng ngoi cng ca v a cu v tng di cng ca kh quyn bao quanh qu t. Khi tri t mi thnh th cn nng qu nn khng th c c s sng. Theo khoa hc hin i, s sng bt u c vo cui thi tin cambrien (pre-cambrian) di nhng hnh thc nguyn sinh m nay ta cha bit r, ch yu c l l nhng dy DNA (Deoxyribonucleic acid), t thnh nhng t bo n c, ri bin i, trong nhng iu kin d bit ca mt t, thnh nhng thc vt v ng vt ca ngy nay.

Bng cch no s sng pht khi? c Pht dy rng khi thy l V minh, ti hiu l s Hn mang Nguyn thy, t duyn Hnh, v y ti hiu l ci c s (singularity) to ra s sng mt t. Trong mt Kinh (Patikasutta, K. Bal, Digha-nikaya 24: 15-17), c Pht ging rng s sng t mt th gii khc ang co rt (chuyn hoi) di c n y. Cc nh sinh ha hc Ty phng xa ngh rng trong ng bn ly a ra t cc ni la, nhng ng chm v s ca cc phn t lm thnh mt cht nguyn sinh. Nhng gn y, ngi ta ng sang gi thuyt rng s sng c mt ngun gc ngoi a cu, v c a n mt t bi mt hn thin thch ngi ta gi l sao bng. Mt phi thuyn hin ang i d xt hnh tinh Mars (m ta gi theo Trung quc mt cch rt sai lm l Kim tinh) hy vng khm ph ra mt bng chng cho gi thuyt ny. Samsara nh vy l c mt khi thy. Thnh hnh trong s vn xoay ca mt tri, n l ch chng sinh u v bin hnh bin dng thnh ngn vn loi, n ln nhau m sng. Trong v tr, n ch l mt cc vt cht c v trn cho quay di sc ht ca nht cu, theo nhng nh lut thin c m Newton khm ph ra. Nhng mt khc, n thnh qu t ca loi ngi v v phng din y, Samsara v tt c nhng g trong ci Samsara u theo lut ca c Pht (v thng, au kh, v ng) m Ngrjuna vit li l: 1. Hoi dit (lo t) (khc 4) 2. Duyn sinh (hu vi) (khc 5) 3. Tng lin (th chp) (khc 6) Khng cn phi ni, chng ta hiu rng ba im ca Ngrjuna ng tr v ng ngha vi ba im ca Th Tn v c su im lm cho Samsara l ci hin hu, hin sinh v hin hin. Nirvna (Nit-bn) l ci Khng-Samsara. Nirvna l ci: 1. Khng hoi dit (khc 4) 2. Khng duyn sinh (khc 5) 3. Khng tng lin (khc 6) Tc l ci khng v thng, khng au kh, khng v ng, v khng hin hu. Khng hoi dit hay khng gi cht (lo t) ch l mt cch khc ni rng Nit-bn khng v thng, v v th khng kh au.

Khng duyn sinh l ngoi vng nhn duyn. Ngi ta bit v khoa hc lp nhng thuyt1 kh tin ngoi s sng th bi mt ng ha cng rng th gii khi sinh ri thnh v ri s sng bt u v bin ha vi nhng nhn, nhng duyn tuy d thng nhng khng phi l siu nhin thn b. V tr v th gian th th, nhng Nit-bn th khng c nhn, c duyn, khng c cu to (v vi) v rng khng v ng, khng v t tnh. Khng tng lin ngha l t ti, t chng, c m khng phi da vo ci g khc ngoi m c; tt c nhng g trong cng t nhin t c ch khng c v mt l do g, nhng l li ch cho t ng hay sinh mnh ca ai trong ci hin sinh. mt bng hng l mt bng hng l mt bng hng ch khng phi l mt tng vt hay mt mn trang sc. Mt dng sng l mt dng sng v khng cn l mt con ng bit i. V cc sao trn tri c th lp lnh nh nhng ht kim cng trn nhng mt ca li Indra lm thnh bng nhng siu thng nng lng m khng cn b li dng vo vic bm s cho nhng ngi cu ti cu li2.[2] 7. Nit-bn khng hin hu Hn cng phi khng hu? Nit-bn khng hin hu Ci Nit-bn khng Khng. 8. Nit-bn nu khng hu, Sao th khng tng lin? (C: khng th chp). Ci g khng tng lin (C: khng th chp) Khng th no v hu. 9. Ci g n v i (C: sinh v dit) u duyn sinh bin hoi Khng do nhn do duyn Nit-bn l chnh ci. Ba khc ny (7-8-9) b ngoi c v nh nghch vi ba khc trn (4-5-6) nhng thc ra vn ni tip s bin lun trc. Ba khc trn xoay quanh s nhn xt rng Nit-bn l ci khng hin hu nn (v) khng hoi dit, khng duyn sinh, khng tng lin. Ba khc sau ni rng Nit-bn khng tng lin, khng duyn sinh, khng bin hoi nn l Ci khng Khng, v

ci hin sinh Samsara l ci Khng (khng t tnh). Nit-bn, ci khng Khng, l ci thc hu. 7. Ngrjuna m u bng s chi hai tnh cch ca Nit-bn, vi hai t ng: s hu v s khng hin hu. Hai cu u. Nit-bn khng hin hu Hn cng phi khng hu. L Ngrjuna gi danh i th lun rng Nit-bn khng hin hu, chc hn l v khng c Nit-bn. l ngh t nhin ca ngi thng, ch tin rng ci g mnh thy c, nm c, th mi l c thc. Chng hn nh mi hng ca b hng, h khng bit rng l vt cht cho n khi khoa hc cn c kh hng. Cn nh lng tm ca con ngi ta, tuy rng khng ai thy v khoa hc cha bao gi cn c, nhng lm ngi th ai cng c t nhiu. y l ta hy vng nh th! Ngrjuna khng nh ngay rng Nit-bn khng hin hu, nhng khng th khng c. Samsara c hin hu v l Khng (khng c t tnh) cn Nit-bn th khng hin hu v khng Khng. 8-9. Ngrjuna tip tc chng minh rng Nit-bn khng phi l v hu. Nu v hu th lm sao Nit-bn c th khng tng lin, ngoi mi tng i tri buc. Khng c mt ci g khng tng lin m li c th v hu. Cng vy, tt c nhng g c n c i, c sinh c dit, tc l tt c cc php trn i, u duyn sinh (c nhn, c duyn, v da vo nhau) v u bin hoi (c lo, c t v b o thi, tiu dit). Nit-bn v tt c nhng g trong ci Nit-bn u ngoi vng nhn duyn nn khng c s tng lin tng i v khng c s sinh s t; v l y cng khng c s ti sinh v lun hi. Nit-bn khng hin hu v l ci v sinh. Garfied a ra mt cch hiu khc v khc 9 9. (dG)- Ci g n v i L tng lin bin hoi Khi khng lin khng bin, Nit-bn chnh l ci. (dG). Theo Garfield th hai cu trn ni v ci Samsara (v tt c chng ta c l u ng nu khng chng i Pht gio quan n trit rng trn ci Hin sinh ny, ci g n ri i (sinh ra v gi, cht) u tng lin v chu

s bin hoi. Nhng nu b ht cc chp kin vt ha (reification) i, th khng cn thy s tng lin v bin hoi na, ci i ny v s sinh hot trong lin tr thnh Nit-bn. Th gii l ci Lun hi hay ci Gii thot ty theo ta cn nhng chp th (thin kin) hay on dit ht cc chp trong ta. * 10. Trong Kinh o s dy Phi dit hu, phi hu Vy Nit-bn l ci Khng hu cng khng v. y l chnh li ca Th Tn dy Vacchagotta. Sau , Vacchagotta xin quy y, c chp nhn v nhanh chng t Gii thot. Khng hu, khng phi hu l mt cng thc quan trng v Ngrjuna ni li iu y di hnh thc phn nghch trong bn khc lin: 11. V Nit-bn chng phi Va hu li va v Va hu v va v Khng phi l gii thot. 12. Nu Nit-bn m li Va hu va phi hu Th khng khng tng lin, Tng lin l hu v (th chp). Tng lin v c th chp l khi sinh trong vng nhn duyn ca ci i. trn ni, hu cng b s tng lin (Interdpendence) (khc 6) m phi hu cng tng lin (khc 8), v c hai phi chu s sinh dit (khc 9). 13. Lm sao l Nit-bn Li va hu va v? Nit-bn khng cu to (l v vi) Hu, v u cu to (hu vi) Vn bin lun theo ng y: trong vng nhn duyn tc l c s hu vi, s cu to, hay nh ta ni i nay, c mt c cu, v c b s bin ha, s hoi dit khi c cu b ph hay b hy.

14. Nit-bn sao c th hu li cn v? Hu v khng chung ng Nh nh nng vi ti. Va hu li va v l mt s nghch l nh tri ti gia tra h hay ang m li c nng. * i phng lp li l l cui cng ny ca Ngrjuna v hi li hai iu. Nu Nit-bn va phi hu v phi v (phi phi hu) m lp thnh c, th ci va hu va v (phi hu) cng lp thnh c, ti sao (ng li ni rng) khng? 15. ng ni rng Nit-bn Phi hu, phi phi hu Th hu v phi hu, Ti sao li khng c? V c ai l ngi thy c ci Nit-bn phi hu phi v m ng ni? 16. Ni rng Nit-bn l Khng c li khng khng Ai l ngi chng ng Ci khng c, khng khng? * n lc quyt lit v i phng i s thc chng tc l s Chnh ng Chnh gic Chn , Ngrjuna phi vin dn chnh c Nh lai, ri ni dn s chng ng ca chnh mnh. Trc ht, c Th Tn c k ra nh hin thn ca Nit-bn, v y c l l ln u tin m php thn (dharmakaya) v bo thn (Sambhogakaya) ca c Pht c ni ti mt cch minh bch, tr c nhng danh t ch thnh hn mt th k sau: 17. Khi c Pht tch dit, Khng bit Ngi cn, mt Hay va cn va mt mt m khng mt? 18. Khi Ngi ang ti th, Ngi c hay l khng, Hay va c va khng

Hoc khng nhng khng khng khng? V sau l Nit-bn trong s thc chng ca B-tt Ngrjuna; 19. Nit-bn vi th gian Khng my may khc bit Gia th gian, Nit-bn Khng mt cht sai khc 20 Bin gii ca Nit-bn L bin gii ci th; Khng cht no sai bit Gia hai ln gii ranh. Nhng g m Ngrjuna ni ra y, trong bn khc ngm tng ny, sau nhng khc ni v Chn v Tc (phm XXIV: 8,9,10), c th ni l ct ty ca trit hc N grjuna, nn ti mun lu qu c gi. Trc ht v chnh bn thn c Th Tn. Khi Th Tn ti th, mt vi mn hi Ngi v tnh trng ca Ngi sau khi Ngi dit . Mi ln c hi, Ngi im lng v ch mt ln Ngi ni rng khi no thy Php th thy ta, khi no thy Ta th thy php (Samyutta nikya 22-87). Lc Ngi sp nhp i bt Nit-bn, Ananda xin Ngi cho mt li ch gio, Ngi cng ni: Ny Ananda, hy t mnh l ngn n cho chnh mnh, hy t mnh nng ta chnh mnh, ch nng ta mt g khc. Dng Chnh php lm ngn n, dng Chnh php lm ch nng ta, ch nng ta mt g khc. (Digha-nikya=Trng b XI Kinh i Bt Nit-bn, 3:26) Trong v tr ca ngi trn, ta c th ngh rng nhng li ni qu cao siu ny ca Th tn m ca cho tin tng v l thuyt Tam thn ca Pht t. Ging nh trong cc o khc, nhng cao thnh o, thy php, v nhng tn c lng tin mnh lit rt c th nhn thy Pht hin ra, khng nhng trong nhng th k sau khi Ngi tch dit, m ngay c i nay gia chng ta. S ny n huy hong ca nhng dng ngh thut Pht gio n , Lanka, Thi Lan, Min in, Indonesia, Cambodia, Trung , Tibet, Mongolia, Trung Hoa, Korea, Nht Bn, Vit Nam, vi khng bit bao nhiu trm ngn ngh s v danh tc tng Pht vo ni v ly ni ra tc tng Pht, chng t nhng c vng v vui mng ca nhng qun chng gii lc a ng o nht ca th gii ny.

Quan nim Php thn (Dharma-kya) ca Pht T thnh hnh t . Bt ngun t li ca Pht, nui dng bi li dy ca Tng gi, hin hnh trong lng knh tin ca i chng v s vn kip, Php thn thnh ci thn siu th ca c Pht, trn ngp khp khng gian ca s sng v vnh cu cng vi thi gian vnh cu ca th gii. Php (Dharma/Dharma) khng nhng l Gio php m Nh lai dy, m cn l tinh ty ca lut php th tc v gii lut tu hnh. Vi hai ngha, va tn gio va o l, Php thn ca Nh Lai l ci thn hin hu khp ni m khng ai trng thy, nhng bit ht hiu ht (ton gic ), thng yu ht, khng b mt ai v khng phn bit ring ai trong c ba ngn th gii (khc 17). Bo thn (Smbhogika-kya) ca Pht T l c Pht ti th, sau khi Ngi thnh o v ln ng ging Gio php m Ngi lp thnh. /Bo/ l hng. Sau khi thnh tu c cc c nguyn qua hng sa kip tu hnh b th v cui cng t chng Chnh ng Chnh gic, B-tt trong xc thn ca Thi t Tt t a (Siddhatta) thnh Pht. Khi y, Ngi nhp Php gii (Dharmadhatu), hng s trong lnh v sng ln ca Php gii, s ton gic thun tr ca Php gii, s tch tnh yn ca php gii. V trong my tun lin khng ri Ci trn (ci phi tng phi phi tng v dit th tng ca Thin nh) trc khi t tr v ci trn tc trong ci thn xc c ging dy o php v thng. Bo thn l ci thn hai th, l Pht v vn l ngi, ngoi s sinh t nhng vn gi, vn kh, vn bnh, vn cht (khc 18). V chng sinh. Cho mi mi. Asanga (V trc) v Vasubandhu (Th Thn) sau ny s dy thm v Ha thn (Nirmna-kaya) lp thnh thuyt Tam Thn (Tri-kaya) ca Pht t. Ha thn l Ngi trc khi thnh o, theo ngha hp l Thi t Siddhatta ca lch s hay B-tt thc sinh, theo ngha rng l tt c nhng kip chng sinh trong cc Jakarta m Ngi tri qua t sau khi c gp Nh lai Nhin ng cho n khi t gc cy B- Ngi ng dy. Bo thn l c Pht lch s lp ra Gii php v Tng. Cn Php thn l Php tnh (Dharmat) trn ngp khp Php gii (Dharma-dhatu) du dt chng sinh vo ci Gii thot qua ba tha (Thanh vn, B-tt v Kim cng). Ci Gii thot l Ci m c Pht sau khi thnh t Chnh ng Chnh gic vo ri li ra, ri vo ra khi no mun trong nm mi nm dy Php cho Tng gi v qun chng au kh mt vc sng gia hai con sng Grandka v Yamuda. N cng l Ci m cc mn gt qu Arahan ca th nhp vo khi thin nh. Nit-bn l tn c Th Tn dng gi Ci gii

thot. Ngrjuna ging v Nit-bn nh c thc chng v nhng li ca B-tt ni vang ln mt cch bt ng k diu rng Nit-bn vi th gian l mt l khng phi l hai ci a k khc nhau. S khi th ny chm dt nhng gi thuyt cho rng ngi ta phi ri hn khi ci Hin sinh, c tm ln thn, nhp vo ci Nit-bn, nh trong Brahma-Hindu gio hay Islam gio, phi cht i th atman hay linh hn ca mnh mi bay ln v nhp vo ci Trn ca Cha Tri Brahma v Allah. Cng chm dt nhng c vng mng m ca nhng nh cch mng v thnh nin, mun to dng Nit-bn di th. Nit-bn l ci th, khng cn phi vi tay ln m ko n xung, Nit-bn l ngay y, ch ny, v khp mi ni, Ty phng, ng phng Bc phng, Nam phng, Trung phng cng nh a ngc. Ngrjuna thuyt minh tng bc dn dn cho chng ta thy r quyt tm on dit vi nhng tn c phi l v ngha ca s hin sinh m tm s gii thot ngay ti y, ngay by gi v c c s tnh tnh an lc v bin ca Nit-bn. Phm II, B-tt ging rng khng c s di ng cng khng c s an tr . Trn ci sng ca ta, chng ta u thy, ch c s ry ra, s vng vy, s ngc sui khng i n u. Nhng Nit-bn khng u khc l khp chung quanh ta v vi nhng ngi thn ca ta, cc ngi ang cng sng vi ta, m khng ai, trong s ng nguy, khuy ng lin tc ca cuc i, c th thy c. Phm XXIV (Qun Thnh ), sau khi ging v hai Chn l trong gio php (Tc v Chn ), B-tt li ni thm: 10. Phi y c Tc , Mi ng c Chn , Khng chng c Chn , Khng th c Gii thot. Tc l Chn l ca th gian, tc l Khng tnh v s tng lin ca vn php. Chn l chn l thm su, ti cao, ti hu, ngoi s din t nh nguyn ca ngn ng th tc, m ch nhng ai trt b c cc c cn, cc chp kin, cc lu hoc, mi thy c ci Thc khng v k nh Chn, ci p siu th v ch. Nhng Tc v Chn khng cch bit, khng ring r. Phi da vo Tc mi thy c Chn ; ri b c h v ch ngha v t hu ch

ngha, bc ln ci bc ca Trung qun th mi chng c Chn m thc hin c Nit-bn trong tm. V Trung qun khng phi theo thng l l con ng gia. Trung qun l con ng gia v trn, vt ra ngoi v ln trn mt ng th tc, sau khi bit rng tt c nhng g ta thy u Khng v Khng cng l Khng (XXIV, 18). n phm ny (XXV) qun Nit-bn, Ngrjuna mi i vo s gii thch r rng c Nit-bn, v Nit-bn vi ci Samsara khng c mt my may khc bit. Cng khng cn phi ri ci th ny sang ci Gii thot. Hai ci l mt, chung mt bin gii. Ci th l ci hin sinh ca ta, trong ta sng, ta lm vic, ta lo lng v vui chi, ta yu, ta ght v hn gin v ut c v hy vng v c mong. Ci ta bao trm c nhn gian v mi vt, mi s c nhi cho mt t hu phn nh ca ng. Lt ci mn che ph y i, thy tt c u Khng, l Chn , l Chn khng, l Nit-bn. Nit-bn l trong tm. Nit-bn khp mi ni. Nit-bn l ci th. B-tt c vo Nit-bn khng? B-tt khng vo Nit-bn. B-tt ci th cho n khi no ht s kh au trn nhn gian. B-tt chi Nit-bn ci th ton thn ton th, chu s kh au thay cho chng sinh hay cu nhng ngi oan kh. Sau Ngrjuna, Asanga (V trc) s ging Nit-bn V tr. Nit-bn V tr (ApratisthitaNirvna) l Nit-bn ca Bo thn Nh lai v ca Qun Th m B-tt. Nit-bn V tr ch c th c nu Nit-bn v th gian l mt. 21. Kin gii sau khi cht V hu bin, v bin V thng tr, bt bin Nit-bn, u sai ht. 22. Hu bin hay v bin Va hu li va v, V hu li v v, Khng tnh xa i c. 23. ng nht hay d bit Thng ti hoc v thng Va thng va v thng Khng thng, khng v thng. 24. Tr bnh mi l thuyt Dit tr mi o huyn,

Khng bao gi, u, c Pht ni mt cu. Bn khc cui cng ca Phm Qun Nit-bn nhc li nhng chp kin v vt cht v v th gii, nhng chp kin m c Pht k ra trong kinh Brahmajalasutta (DighaNikya 2) nhng im lng khng ging khi cc mn nu li v hi. Th gii v vn php l Tc vi ci mn v minh ph ln, dy c vi nhng o kin m c triu nm lm ngi dng ln trong x hi, trong ngn ng, trong tm tr, n c trong tim thc v sc sinh thc. Nit-bn cng khng khc, v Nit-bn vi Sa b l mt, khng my may d bit. Sa b l Khng, Nit-bn cng l Khng v mt tng siu th, l Chn khng. V th nn ni rng trong nm mi mt nm ti th ging Gio php cho ngi i, c Pht ni ht m cha h ni mt cu. Ch thch: Bn Hn vn ca Trung lun theo Cu-ma-la-thp c in li y trong Trung lun (Madhyamakakrik) ca Thch Vin L (Vin trit l Vit Nam & Trit hc th gii xut bn 1994). Mi i chiu phi tr v gc l bn y. Ti chp li Nit-bn Phm, nh thp ng, theo m Hn Vit m xin cm n v hu hc n danh duyt li bn phin m (nh s thm d so snh)

Trong vic dch v ging Trung qung Ngm khc ca Ngrjuna, ti cn da vo bn dch Anh vn t bn Tibet-ng (Jay T. Garfield-The Fundamental Wisdom of the Middle Way, Oxford University Press 1995) v sch ca Murti (l hc tr ca Ramakrisman) ging theo bn Sanskrit-ng. Cc iu sai bit l do kin ring. [1] Laplace (1749-1827) ni vi Napleon: Tha Hong Thc (trong khoa hc) chng ti khng cn n gi thuyt To ha [2] l ngha ca li c Pht: ngi ta nhn thy cc php nh thc. Nit-bn l ci Chn nh trong ngi ta thy ci Chn thc Chn m bng chn tm v c hng chn hnh phc khng tng lin, tng i v v chp. Trch: Khung Vit

HT