PHU INH THC V BIN CHNG PHAP TRUNG QUAN

Tc Gi: B.K. Matilal - Dch Gi: Thch Vin L Vin Trit Ly Vit Nam va Trit Hoc Th Gii 2000 ---o0o--Ngun http://thuvienhoasen.org Chuyn sang ebook 18-7-2009 Ngi thc hin : Nam Thin namthien@gmail.com Link Audio Ti Website http://www.phatphaponline.org Mc Lc
LI GII THIU VAI LI CUA DICH GIA TIT 1 : CHU THICH V NIM AI TIT 2 : LP TRNG CUA PHAI TRUNG QUAN KHNG TANH TIT 3 : HAI GIAI TNG CUA CHN LY TIT 4 : TINH CACH BT XAC INH CUA TH GII HIN TNG TIT 5 : NGHICH LY CUA KHNG TANH TIT 6 : NGUY BIN PHAP VA NHNG NGHICH LY NG-NGHIA HOC TIT 7 : HAI PHNG DIN CUA PHU INH TIT 8 : CHU NGHIA THN BI CUA PHAI TRUNG QUAN

---o0o---

LI GII THIU
Cho n nay, du a trai qua my mi th ky c ph truyn, ao ly Tanh Khng cua B Tat Long Tho vn con diu lc vt thoat ln trn tt ca nhng han cuc cua th gii tri thc va lun ly tng i cua con ngi. Tai sao? Bi vi, ao ly Tanh Khng y khng phai c xy dng trn nn tang cua tri thc va lun ly thuc th gii ty lng hay bin k chp cua tm phan duyn. ao ly Tanh Khng mang trong no ni dung mu nhim cua nng lc chiu sang t tri tu thc chng chn ly hay ci ngun ti hu cua van hu. Chinh kha tinh vi diu cua quang lc tri tu nay mi co cng nng y nhn thc va lun ly ma no s dung xoa sach vt tich trm tr c hu trong tri thc va lun ly lao vut vao coi tich lng chn nh.

Tinh yu cua ao ly Tanh Khng cua B Tat Long Tho xa nay vn la th tai su rng ma bit bao lun s, giang s, hoc gia, tri thc a day cng nghin cu va lu b. Nhng, khng phai vi th ma khng con gi truy tm hay ham hoc. Ngc lai, cang co nhiu ngi din giai cang co thm nhiu chiu kin mi la rt gia tri suy nghim. Trit gia Bimel Krishna Matilal chinh vi th nghim c iu nay nn a gia cng nghin cu v ao ly Tanh Khng qua lanh vc tri thc lun va ly trong tac phm ln cua ng, cun: Epistemology, Logic, and Grammar in Indian Philosophical Analysis. Tac phm nay a c dich sang Hoa ng bi Phung L Binh trong tac phm: Trung Quan va Khng Nghia. Nay Thng Toa Thich Vin Ly, mt tac gia va dich gia cua hang chuc pho sach rt gia tri, phat tm dich sang ting Vit giup cho ngi hoc Pht, nht la nhng ai quan tm n giao nghia Khng Tanh cua B Tat Long Tho. Mc du, y la mt tac phm cha y nhng phng phap ly lun tinh vi, nhng thut ng trit hoc, lun ly hoc, va Tanh Khng hoc chuyn bit, dich gia bng phong cach c di va but phap trong sang a giup cho ngi oc cam thy nhe nhang va d nm bt hn. Vi long tri n s cng hin ln lao cua Thng Toa Thich Vin Ly cho nn Pht hoc nc nha qua ban dich nay, Vin Trit Ly Vit Nam va Trit Hoc Th Gii xin trn trong gii thiu n quy c gia dich phm Phu inh Thc va Bin Chng Phap Trung Quan.

California, mua Ha nm 2000 Vin Trit Ly Vit Nam va Trit Hoc Th Gii

---o0o---

VAI LI CUA DICH GIA

Phu inh Thc va Bin Chng Phap Trung Quan la mt chng trong nhiu chng cua cun Epistemology, Logic, and Grammar in Indian Philosophical Analysis (Tri Thc Lun, Lun Ly, va Vn Pham trong Phn Tich Trit Hoc n ) do Bimel Krishna Matilal, mt trit gia lng danh cua n, bin khao va c Phung L Binh dich sang Hoa ng, c in trong quyn Trung Quan va Khng Nghia, thuc mt trong 100 cun c dich va

tp ai thanh t nhng tac phm ni ting nht v Pht hoc, hoc co lin quan trc tip hay gian tip n Pht giao, a tng c bin soan, sang tac bi rt nhiu ngn ng do nhng hoc gia, ao s, giao si y thm quyn cua nhiu quc gia trn th gii. Tt ca nhng cun sach dn thng u c dich sang Hoa ng qua nhiu dich gia chuyn nghip va c goi chung la Th Gii Pht Hoc Danh Trc Dich Tung do Hoa Vu Xut Ban Xa n hanh. Tt nhin, ngoai tn goi chung, mi cun u co ta ring va c anh du theo s th t tuy theo thi ky chuyn dich hoc tuy theo th loai. Phu inh Thc va Bin Chng Phap Trung Quan c anh du bng s 62 va trong o c in chung vi nhng t liu nghin cu gia tri khac nh: Trung Quan Va Khng Nghia; Tanh Khng Cua Phai Trung Quan; Tanh Khng Cua T Tng Duy Thc; Quan Nim Tuyt i Cua Phai Trung Quan; Lich S Lin Quan Gia Trung Quan Va Du Gia; S i Lp Va Chn Ly Quan Cua Hai Hoc Phai Trung Quan; Trit Hoc Tanh Khng, v.vng nhin, Phu inh Thc va Bin Chng Phap Trung Quan la mt bin khao y cng phu va ht sc gia tri. Nh mt cng hin nho cho nhng ai a va ang tim hiu mt nn t tng cc ky thm ao cua h thng ao hoc tanh khng ma biu trng ngi sang la B Tat Long Tho, du ang bn rn vi mt s Pht s, mi ngay, sau phn cng tac y tinh hanh chanh, ti c gng danh it thi gi dich thut va xem y la mt thi khoa tu hoc nghim tuc cua minh, vi mi khi trm minh trong nhng dong t tng ln truy tim nhng ch nghia thich hp cho cng tac chuyn ng; dich gia tht s cam thy tm hn minh hoan toan an nhin thanh than, ta h nh ang tham thin nhp inh, hay tri tung mt thi kinh chu nao o; trc mt pho tn tng trang nghim cua mt bc ai giac thanh gia. Chinh bng va nh vao nhng gi phut dich thut nh vy ma i khi phai i din vi rt nhiu nan tng chng nh b tc, ngi dich lai tim thy c nhng ngo thoat tuyt ich an toan va cam nghe trong ngi dng ln mt lung khi ti mat ngp tran nghi lc, ri t o lai tip tuc ln ng dn thn cho cuc hanh trinh ma theo ti ngay t luc khi hanh cung la luc ma chinh ke ln ng a va ang bc vao lanh ia sau chot nhng vinh vin khng bao gi cung tn, vi moi s u lun la bt tn va mai mai v cung. Ti lai ang quay cung vi bao nhiu ng nghia hoan toan v nghia!

Xin tam dng lai y mi ban bc vao th gii t tng vi diu ma mt phn la cua B Tat Long Tho va phn khac la cua Bimel Krishna Matilal, vi mt li cu nguyn khim tn: Chuc ban lun c toai nguyn trong moi c vong cao ep nht cua minh va xin ng qun rng Pht giao Vit Nam ang trong thi ky phap nan rt cn s ong gop cua ban cho cng cuc giai tr. Tu Vin Bao Phap Ngay 4-7-2000 Cn but, Thich Vin Ly ---o0o---

TIT 1 : CHU THICH V NIM AI

Chanh Ly Kinh Nyayasutras - cach ngn cua h thng Chanh Ly (Nyaya) - c soan trong khoang thi gian gia nm 200 sau Ty lich. B Tat Long Tho a thanh cng trong vic thit lp trng phai Pht giao Trung Quan (Madhyamika) trong hu ban th ky th nhi sau Ty lich. Kho co th xac inh mt cach chinh xac s lin h v thi gian gia B Tat Long Tho va ban uc kt cui cung cua Chanh Ly Kinh. Trong khi mt s kinh (sutras) o co ve c soan trc thi cua B Tat Long Tho, mt s kinh khac thi lai co ve c soan sau thi cua ngai. Thanh Bin (Bhavaviveka) la mt trit gia quan trong v Pht giao ai Tha, sanh sau Trn Na (Dinnaga). Ngoai nhng tac phm khac, ng a vit binh lun v tac phm chu yu cua Long Tho. ng con ph phan trng phai Qui Mu Lun Chng (Prasangika), thuc Trung Quan Phai, do Pht H (Buddhapalita), mt ngi sanh trc ng, kin lp. Thanh Bin la ngi chinh yu khi xng trng phai T Lp Lun Chng (Svatantrika), thuc Trung Quan phai. Con Nguyt Xng (Candrakirti), la trit gia ln nht cua phai Qui Mu Lun Chng va cung la ngi a ph binh v Thanh Bin; vi vy phai coi ng la nhn vt xut hin gia Thanh Bin va Phap Xng (Dharmakirti). Chung ta co th tim thy trong nhng tac phm cua trit gia Kumarila (Cu Ma Li La) va cac trit gia thuc trng phai Chanh Ly Thng Lun (Nyaya Vaisesika) mt s sach hu ich ph binh v nhng quan im trit hoc cua Long Tho.

---o0o---

TIT 2 : LP TRNG CUA PHAI TRUNG QUAN KHNG TANH

Di mt quan im nao o, lp trng cua phai Trung Quan co th c coi la khng co s h nao v phng din lun ly bi a kich. Nhng but gia mun nhn manh y v nhom ch di mt quan im nao o. Quan im o thng bi hiu lm va t thi cua Long Tho cho ti nay a co nhiu ngi ph binh va bac bo lp trng cua phai Trung Quan v nhng nguyn do lun ly, bng cach vach ra s mu thun cua no. Nhng trong tac phm Hi Tranh Lun (Vigrahavyavartani) Long Tho a t c s trn nghich ly v lun ly hoc i ap mt cach thanh cng i vi li ph binh o. Trai vi iu ma ngi chng i phai Trung Quan co th tin tng, s hin din cua nhng nghich ly lun ly (logical paradox) giup h tr cho lp trng cua phai Trung Quan, thay vi a pha no. Phai Trung Quan hoai nghi v tt ca cac h thng trit hoc khac. Ho khng tin vao thc tai (hiu theo y nghia ti hu cua ch nay) cua anguyn-tanh thuc hin tng. Ho phu nhn rng chn ly ti hu co th la tng i hoc co th tuy thuc vao bt c iu gi khac. Trit ly cua ho vach trn tinh cach khng xac thc (hoc tinh cach bt kha bin minh) cua trt t a nguyn ma chung ta thng hinh dung ra trong kinh nghim va y tng. V phng din nay ho rt gn gui vi tinh thn cua nhng ngi thuc phai Bt Nhi Lun (Advatin). Ca phai Trung Quan ln phai Bt Nhi Lun u hng v mt loai chu thuyt trit hoc tuyt i nao o. Nhng phai Bt Nhi Lun co ve nhit tm hn i vi mt lp trng siu hinh hoc khi ho anh gia nhng t tng va kinh nghim thng thng. Con phai Trung Quan thi c gng duy tri mt thai th v tn hu hoc. Hai phai Trung Quan va Bt Nhi Lun co ve ng y v mt im khac. Chn ly ti hu, du o la khng-tanh (sunyata) hay la Pham Thin (Brahman), lun lun tim n i vi kinh nghim thng thng va y tng cua chung ta; ngi ta chi co th at ti chn ly ti hu bng kinh nghim trc tip va hu nh thn bi, qua ni quan thm su hoc qua trc giac cua mt loai ngi c bit nao o. Vi vy, co th nhn xet rng, ca hai trng phai noi trn u co khuynh hng m khoa canh ca i vao chu nghia thn bi cua trit hoc.

Nhng, chung ta khng nn khinh thng nhng t ng chu nghia thn bi hay chu nghia thn bi nhn tri (cognitive mysticism). Bi vi, nh chung ta ngay cang y thc ro hn v nhng gii han cua ngn ng trong n lc phn tach, tm tri chung ta nhn thy co nhng iu khng d din ta, tuy rng chung ta kho co th phn tach mt cach hp ly v cai khng th din ta nay. Co ve nh ca phai Trung Quan va phai Bt Nhi Lun u co quan im trit hoc nay. Di mt quan im nao o, chu nghia tuyt i chi la chu nghia hoai nghi hoc thut (academic skepticism). But gia cho rng mun hiu bit chinh xac v loai chu nghia tuyt i cua phai Trung Quan thi cn phai i vao trung ao, gia s ca tin thai qua va hoai nghi thai qua. Tht ra chu thuyt v khng tanh (sunyana) la s ph phan tt ca moi quan im, moi h thng trit hoc. Nhng, but gia cho rng chu thuyt nay co th bi giai thich sai lm mt cach tai hai, khng nhng bi nhng ngi chng i no ma ca ti nhng ngi ung h no, khin ngi ta hiu lm rng no thc s BAC BO tt ca moi quan im, tt ca moi h thng trit hoc khac. Tht ra, chu thuyt nay chi mun vach trn cho chung ta thy: ngi ta sai lm v lun ly (hoc v bin chng phap) nu coi bt c h thng siu hinh hoc nao o la co gia tri tuyt i. But gia xin trich dn nhn xet cua T.R.V. Murti lam sang to quan im nay: Bin chng phap cua phai Trung Quan khng phai la s phan lun (refutation); ...Phan lun la bac bo quan im cua i phng bi mt ngi nao quan tm ti vic thit lp mt quan im cua chinh ho. Con s ph binh la dung ly tri phn tach mt cach khach quan. Long Tho vn dung thuyt duyn khi (pratiya-samutpada) cua Pht giao thi s khai cho thy s tng i (nghia la s tng lp ln nhau) cua tt ca moi quan nim, va do o ngai noi rng chung ta khng th c coi la thc, khi nhin t quan im tuyt i. y ro rang la ngai mun noi rng thc tai cn phai t h tr, c lp va tuyt i. Trong b Trung Lun (Madhyamakasastra) Long Tho khao sat mt s quan nim siu hinh hoc va ph bin, nh thi gian, khng gian, s chuyn ng, nhn, duyn, va sanh, va cho thy rng mi khai nim o se dn ti nhng mu thun va phi ly, nu chung ta coi chung la thc mt cach tuyt i. M thc tng quat cua li bin lun nay co th c tom tt nh sau: Nu chung ta gia th mt vt x nao o la hin hu mt cach c lp, thi hoc la chung ta khng th thuyt minh mt cach nht tri (va hp ly) v vt o tranh s mu thun v lun lyhoc la gia thit cua chung ta v s hin hu c lp

cua no se dn ti mt hu qua phi ly nao o, trai vi kinh nghim cua chung ta. Trong cu k th 18, Phm th 24 cua Trung Lun, B Tat Long Tho thit lp mt lin h ng nht gia nhng t ng khng tanh, duyn khi, va trung ao. Nhn duyn s sanh phap nga thuyt tc thi khng, Dic vi thi gia danh, Dic thi Trung ao nghia. Bt c cai gi do nhn duyn sanh ra ta u goi la khng Cai o cung c goi la gia danh, Cai o cung co nghia la Trung ao. Theo giai thich cua Nguyt Xng v cu k nay, chung ta co th thit lp cng thc sau y: Duyn khi = Khng Tanh = Gia Danh = Trung ao Trung ao ma Long Tho noi trong cu k nay la chi tranh hai cc oan cua chu nghia h v va chu nghia thng hng. Tht ra, co th truy nguyn t tng nay t bai thuyt phap cua c Pht vi Katyayana. Long Tho vin dn bai thuyt phap nay va Nguyt Xng ghi chu rng no xut hin trong nhng b kinh A Ham. Nguyt Xng cho rng khng tanhla cai khng co nguyn thuy T NHIN cua chinh no c coi la Trung ao vi no dn ti s xa lia hai cc oan la hin hu hoc sanh khi va v hin hu hoc huy dit. Cai gi khng co nguynthuycuachinhno thi khng co s hin hu hoc sanh khi hoc hin hin, va khi no khng co s hin ra thi no cung khng co s bin mt hoc huy dit hoc v hu. Vi vy, khng tanh co nghia la Trung ao (Xin tham khao chu giai cua Nguyt Xng v cu k th 18, Phm th 24 cua Trung Lun). Chung ta cn phai ban thm v s ng nht gia duyn khi va gia danh (hoc quan nim). Tac gia A. Wayman giai nghia ch upadaya prajnapti la inh danh khi co s l thuc (designation when there is dependence). ng cung lp mt danh sach gm nhng thi du dn chng nhng inh danh l thuc t nhng li chu giai cua Tson-kha-pa v Phm th 6 trong sach Nhp Trung Lun (Madhyamakavatara) cua Nguyt Xng. Trong Tinh Minh Cu Lun (Prasannapada), Nguyt Xng a vin dn it nht la mt thi du.

Danh sach sau y cn c vao danh sach cua Wayman (xin tham khao sach cua Wayman, trang 146): L Thuc vao Duyn: inh Danh: 1. Ngu un Nga 2. B banh xe, truc xe, v.v Xe 3. Hat ging, v.v... Mm 4. t, nc, la, khng khi, khng gian va y thc Ngi 5. Khuc dy thng Con rn (do ao giac) 6. Nhn va duyn Khngtanh Nhng thi du trn y cho thy y nim v gia danh (cai danh gia huyn vi l thuc vao nhng duyn). Theo nhan quan cua but gia, duyn khi va gia danh chi la hai cach khac nhau noi v cung mt y nim: KhngTanh. Chung ta co th noi: ging nh sao hm va sao mai u la tn cua mt thin th duy nht nhng co hai y nghia khac nhau, cho nn duyn khi va gia danh u chi la mt cai tn ging nhau tuy rng chung ta co th co nhng y nghia khac nhau. Nguyt Xng giai thich duyn khi la do s xut hin hoc ni ln cua s vt nao o (nh cai mm, nhn thc, v.v...) tuy thuc vao nhn (hetu) va duyn (prataya). S inh danh tuy thuc (tc gia danh) la hanh ng inh danh (chi inh mt cai tn) cho s vt nao othi du nh cai xetuy thuc vao nhng s vt khac, nh b banh xe va truc xe, v.v...Ca hai ch duyn khi va gia danh u m ta cung mt thc th: cai Tuyt i cua khngtanh. Ch duyn khi (do nhn duyn ma sanh ra) la ng trn lp trng siu hinh hoc hinh dung s tuyt i cua Khng; con ch gia danh la ng trn lp trng nhn thc lun hinh dung cai ng nht bt nhi cua Khng. Noi cach khac, Duyn Khi gat bo siu hinh hoc cua nhn qua thay vao o bng thuyt nhn duyn tng tac. Con Gia Danh thi vach trn tinh cach v hiu qua cua s inh danh bng ngn ng, va do o phu inh kha th cua bt c khai nim tri thc nao v thc tai, va thay th vao o bng khai nim v s inh danh tuy thuc. Tt ca s inh danh cua chung ta u la tng hp, khi chung ta TNG HP nhng yu t khac nhau thanh mt s vt nao o inh danh (t tn) cho no. Tom lai, duyn khi la mt nguyn tc thanh lp gia cac i tng, con gia danh thi thanh lp gia cac i tng va nhn thc/y thc cua chung ta v chung. Nhng, trong ca hai trng hp, chung ta u i ti khng-tanh, vi chung ta buc long phai nhn thy s thiu vng cua sanh khi c lp hay sanh

khi do chinh ban cht cua no. Th nht, s thiu vng sanh khi c lp dn ti khng tanh; th nhi, v sanh (non-origination) va s thiu vng inh danh tuyt i cung dn ti khng-tanh. Long Tho tranh ca hai lp trng cc oan: chu nghia h v va chu nghia thng hng. Nhng, co iu cn bin lun y la ngai khng co y inh BAC BO mt lp trng vi mun chp nhn lp trng i nghich. Ngai t chi nhng lp trng o vi tin rng kt cuc chung ta se dn ti mt kt lun phi ly, nu xac quyt rng chung co gia tri tuyt i. Long Tho giai thich thuyt khng-tanh cua ngai nh la bao ham hai giai tng cua chn ly, o la: Tuc (chn ly th tucsamvrti-sataya) va chn (chn ly ti hu, nht nghia , hay thng nghia paramarthasataya). Tuc kin lp trn nhng gia thit va tin cha c khao nghim. Nu khao sat nhng tin nay qua nhng pham tru lun ly c chp nhn giai tng th tuc thi se thy rng chung co nhng mu thun ni tai. Chung ta khng th lanh hi chn bng ngn ng (iu nay chinh la mt giao iu cn ban cua Pht giao ma Long Tho a tng cp). Nhng, ng thi, nu khng dung ngn ng thi chung ta khng co cach nao khac thuyt giang v chn . Vi vy, ngn ng th gian c s dung vach ra s thiu kha nng cua ngn ng trong vic bay to chn . Va Long Tho trng mong rng phng cach nay se dn chung ta mt cach gian tip ti mt im ma chung ta se co th lanh hi c chn (la cai khng th din ta). Long Tho cung canh giac ngi ta ng vi vang cho rng minh a hiu c thuyt khng-tanh cua ng: Ging nh nm bt con rn phia ui hoc ap dung khoa hoc sai lm, s hiu lm khng-tanh co th gy nguy hai cho ngi kem thng minh. Hn na, ng con noi: Khi hiu c khngtanh thi co th hiu tt ca ch phap; nu khng hiu c khng-tanh thi khng th hiu c ch phap. Trc khi tng kt lp trng cua Long Tho, but gia mun ban v vic phin dich ch sunya la khng (empty trong Anh ng). Ch nay la mt y nim toan hoc c cac nha toan hoc n trc thi cua Long Tho it lu t ra. Long Tho a khn kheo s dung y nim toan hoc nay vao trit hoc. Ch sunya co nghia la s khng (zero) trong toan hoc; y la mt biu hin khng co gia tri tuyt i nao cua chinh no ma chi co mt gia tri v vi tri. Khi noi rng mt y nim la khng (sunya) thi co nghia rng no ging nh s khng (zero) vi no khng co gia tri tuyt i cua chinh no ma chi co mt gia tri tng quan vi mt vi tri trong mt h thng. Vi th, y nim toan hoc cua s khng (zero) tht la thich hp vi trit thuyt khng-tanh (sunyata)

cua Long Tho n ni co ngi nghi rng phai chng Long Tho a chiu anh hng cua cac toan hoc gia khi ng em ch o vao trit hoc. Nu chung ta khng ngai bi ch ci la t ra ch mi thi thm chi chung ta co th dung ch zeroness dich ch sunyata sang Anh ng. ---o0o---

TIT 3 : HAI GIAI TNG CUA CHN LY

Pht giao t cn ban trn chu thuyt v hai chn ly: Chn ly n du hay chn ly th tuc va chn ly ti hu hay tuyt i. Nhng ai khng hiu c s phn bit gia hai chn ly thi khng hiu c tinh nghia hay y nghia thm thuy cua Pht giao (theo Long Tho trong TrungQuan Lun). Vi th, tt ca nhng li thuyt giang cua c Pht co th c phn loai thanh tuyt i hay ti hu (nitartha), va thc dung hay th tuc. Thuyt giao v th tuc c goi la samvrti hay loka-sanvrti. Nguyt Xng nghi ba cach giai thich t ng samvrti, cn c vao ng-nguyn hoc: (1) S che y hoan toan hoc cai man cua v minh che y chn ly, (2) chi hin hu nh tuy thuc cac nhn duyn; (3) hanh vi th tuc hay ngn ng lin quan ti gia danh va cai c gia danh (t tn), ti tri nhn va cai c tri nhn. Cach giai thich th ba co ve a ra y kin hu dung v ban cht cua th tuc (samvrti). Nhng gi c bay to trong hanh vi ngn ng (speech behavior) cua chung ta cung vi chinh hanh vi ngn ng cu thanh canh gii cua th tuc, tc la canh gii tuy tuc (conventional) va thc dung. Cai goi la gia danh, hoc dung vn t hay danh tanh, tuy thuc vao s gan ghep cua mt s iu kin (nimitta) hoc phm cht. Mt cai gi o tr thanh i tng cua y thc (citta-gocara) qua mt hinh thc nao o ma chung ta co th goi la iu kin (nimitta) gan cho no mt cai tn. Vi vy, s gia danh t c s trn s ap t cua mt iu kin hoc mt phm cht, khin cho vt c gia danh tr thanh mt huyn thoai c cu tao bi iu kin hay phm cht o. Nhng Nguyt Xng nhn thy rng lanh vc cua gia danh va cai c gia danh, tc lanh vc cua tri thc va nhng i tng cua no, ging nh th gii tuy tuc, co mt gia tri thc dung ln lao. B Tat Long Tho noi: Khng th m ta chn ly ti hu, nu khng dung ti ngn ng tuy tuc (vyavahara). Va nu khng th hiu c chn ly ti hu thi khng th chng qua Nit Ban. (Trung Quan Lun). Tuy nhin, hoc thuyt hai chn ly co th bi ph binh, cn c vao nhng ly do ro rt. Ngi ta co th hoai nghi v cach phn chia chn ly thanh hai

giai tng. Thi du nh trit gia Kumarila ly lun rng ngi ta kho hiu tai sao chn ly lai co th la mt loai nm giai tng th tuc (hay thc nghim) va hoan toan khac vi giai tng ti hu (hay siu nghim). Kumarila (Cu Ma Li La) nu ra mt cu hoi thc tin a ti s hoai nghi mt cach thanh tht v vn phn chia ng cp chn ly nay. Cai goi la chn ly tuy tuc hoc che du (samvrti) tht ra chi la mt li noi bong by thay th cho bt chn (mithya) hay phi-thc. Nhn xet cua ng la lp ly. Chn ly khng th co hai loai. Theo lut nhn qua, nu cai gi o c coi la thc giai tng che du, thi co nghia la: (1) hoc lut nhn qua thc ra khng ung, (2) hoc lut nhn qua CHE DU trang thai ich thc cua thc tai, hay chn ly ti hu. Lp trng cua phai Trung Quan khng ging lp trng cua phai Duy Vt Thun Th (Lokayata Carvaka) n ; phai nay cho rng lut nhn qua khng co tht. Theo phai Trung Quan thi tha chp nhn iu th nhi va chu trng cho rng lut nhn qua la co tht, nhng chi nm giai tng tuy tuc ma thi. Nhng Kumarila bao rng noi nh vy la noi theo li trit ly hai chiu. ng ly lun rng tht ra thc tai giai tng che du khng khac vi phi thc tai. Chi sau khi hiu ro cai gi la chn chung ta mi co th xac lp c nhn thc rng van phap u la gia trn giai tng th tuc; nhng, chn lai con bi th tuc che y. Tuy nhin, nh chung ta a nhn xet, nu khng co loai trc giac thn bi nao o thi khng th hiu c chn ly ti hu (tattva). Va nh a noi, chn khng th c m ta bng ngn ng. Vi vy, mt ngi co lp trng thc t nh Kumarila cam thy vic phn chia chn ly thanh hai giai tng, va t o ngu y rng moi s vt giai tng che du u la phi-thc, la chuyn khng cng bng. Ngoai ra, gia chn ly ti hu va chn ly th tuc chng co mt c tinh chung nao ca, do o chung ta khng th gan cho chung cung mt ch chn ly (satya). Phai Trung Quan co th tra li rng ph binh nay khng cng bng i vi lp trng trit hoc cua ho. Ho khng inh nhn va qua chi la nhng khai nim c hin thc hoa bi thin kin cua tri thc nhn loai. Nhng, nu chung ta coi nhng khai nim nay la thc v phng din siu hinh (hay ti hu), thi chung ta se i din vi nhng mu thun v lun ly va nhng iu phi ly khac. Cung chi vi s kho khn nay, nghia la vi hoan canh kho khn ma chung ta gp phai khi coi nhng gia thit cua minh la ung ti hu, cho nn phai Trung Quan mun nhy vot ln giai tng ti hu va khng inh rng nhin t quan im ti hu thi nhn qua u la nhng khai nim TRNG RNG (KHNG). Nhng, phai Trung Quan khng th phu nhn

rng nhng khai nim nay c ngi th tuc tin la tht va rng nhng khai nim nay it ra cung co mt gia tri thc tin nao o trong th gii hin tng. Nhng khi mt trit gia kiu cng nao o cho rng chung ta la thc mt cach ti hu thi ho pham phai sai lm to ln. Ngi theo chu nghia hin thc co th i ap rng vic xac inh nhn qua khng phai la chuyn khng th lam c trong i sng thc t, min rng chung ta tp c c tinh khoan dung mt chut i vi nhng mu thun lun ly. Nu co ngi tin A la nhn cua B, va chung ta khng thy iu o la sai, qua nhng cuc thi nghim va nhng kinh nghim trong vong mt thi gian nao o, thi chung ta ng nn phu quyt iu tin tng cua ho. Theo but gia thy, phai Trung Quan khng phan i vic nhn nhng tin nim loai o nh la co tinh cach chn thc mt cach tam thi, nghia la chn thc giai tng th tuc. Ho chi phu nhn chung co tinh cach ti hu. Khi phai Trung Quan mun m ngo vn nay, thai cua ho to ra rt thn trong, vi vy, o la thai rt hu ich ca v phng din trit hoc ln khoa hoc. Nhng, khi ho nht inh xac quyt rng nhn va qua thc s khng th xac inh c, thi ho se co th bi chi trich rng ho mun tranh ne vn nay. Khi ho bin lun, phai Trung Quan co th noi rng ngoai gia tri thc tin nao o, ho khng thy bt c ly do lun ly nao chp nhn khai nim nhn qua nh la co tinh cach chn thc ni tai. Tht ra, theo phai Trung Quan, tt ca cac hin tng u khng th xac inh va khng th inh nghia; chung khng th hin hu mt cach c lp. ---o0o---

TIT 4 : TINH CACH BT XAC INH CUA TH GII HIN TNG

Trong phn nay chung ta se thao lun v y nim bt xac inh cua th gii hin tng. Nh Sriharsa a nhn xet ung, mt ngi thuc phai Bt Nhi Lun tuyt i, se tan ng vi mt ngi thuc phai Trung Quan v quan im coi th gii hin tng nh la co c tinh bt kha xac inh. Hiu theo mt y nghia nao o, mt hin tng la mt s kin c cam nhn va do o chung ta khng th coi rng no CHI LA h cu, hiu theo nghia rng chung ta khng th coi ngi con cua mt phu n tuyt san la vt h cu. Vi vy, chung ta phai chp nhn rng th gii hin tng co s hin hu tam thi. Noi cho ung, nu th gii hin tng chng phai la mt thc th thi tt ca

nhng sinh hoat thc t cua chung ta se khng th thi hanh c; va, ngay ca nhng ky lut ao c va tinh thn cung se mt ht y nghia. Vi vy, th gii hin tng nay c coi la khng tht ma cung khng gia, nhng no la bt kha xac inh va bt kha minh chng trn phng din lun ly. Theo ngn ng cua Long Tho, tinh cach bt xac inh nay cua th gii hin tng c goi la c tinh duyn khi cua ch phap hoc la khng tanh (sunyata) cua ch phap. y, chung ta thc s i din vi mt nghich ly hin nhin va rt ly thu. Mi hin tng u la bt xac inh v lun ly; chung ta khng th noi hin hu va cung khng th noi no khng hin hu. Khi bn trng hp nay u bi phu inh thi hin tng tr thanh bt xac inh, tc la trng khng (sunya), nghia la khng co bt c gia tri tuyt i nao. Vt ti hu o cung la bt xac inh va khng th m ta. Tht ra, cai ti hu chinh la khng-tanh (sunyata) cua moi vt, moi hin tng. i theo li phn tach nay, chung ta se hiu ro hn v y nghia thm su trong cu k sau y cua Long Tho: Th gian khng co gi khac vi Nit Ban, Va Nit Ban khng khac gi vi th gian. Gia thai cc (Koti) cua Nit Ban va thai cc cua th gian, Khng co mt chut khac nhau nao ca. Tuyt i va hin tng khng khac nhau. Khi ng trn iu kin duyn khi va lp trng a nguyn tanh xet th gian nay, chung ta bao rng no co tinh cach hin tng hay th tuc (samvrti). Nhng, khi chung ta khng qui chiu vao duyn khi va a nguyn tanh xet th gian thi no c coi la Nit Ban, la cai Ti Hu. Cho nn, chung ta thy, tht ra vic chi trich phai Trung Quan v chuyn ho phn bit chn ly thanh hai giai tng la iu khng cng bng. Hin tng chinh la hinh thc che du cua ti hu, nhng, no khng khac gi ti hu. Vi vy, cn phai nhn manh rng thuyt khng-tanh khng bao ham s phu nhn th gii hin tng, ma chi bao ham thai v-chp i vi nhng hin tng va khng chp nhn bt c ly thuyt nao noi rng th gii hin tng la thc mt cach ti hu. Trong lun ly hoc hin ai chung ta thng noi v s hp ly, s nht quan, va s bt nht quan cua nhng h thng. Nu noi theo lun ly tim hiu chn ly, chung ta co th inh nghia mt h thng tim hiu chn ly nao o la HP LY nu no to ra la ung i vi mt cach din ta theo vn t cua

no. Mt h thng tim hiu chn ly NHT QUAN nu no to ra la ung i vi cach din ta nao o theo vn t cua no; va no la BT NHT QUAN nu no khng co cach din ta theo vn t cua no cho thy no la ung. Ba t ng c inh nghia ro rang nay co th c dung giai thich nhng phn bit cua giao ly Trung Quan v khng-tanh. Phai Trung Quan bao rng ngi ta co th cho thy mi ly thuyt v th gii hin tng u bt nht quan hoc phi ly. ---o0o---

TIT 5 : NGHICH LY CUA KHNG TANH

Nh but gia a bin lun nhng phn trn, khng-tanh dn n ly thuyt v tanh bt kha xac inh cua th gii hin tng (samvrti). Nhng, ban thn ly thuyt nay (v tanh bt kha xac inh cua th gii hin tng) khng phai la mt ly thuyt. Ban ng nn coi rng cu noi nay chi la mt tro chi ch nghia, vi no co th cho thy mt y nghia hp ly v cu noi khng-tanh dn n ly thuyt v tanh bt xac inh cua th gii hin tng. Ly thuyt v khng-tanh ban thn no khng phai la mt ly thuyt, vi no khng th phu inh mt cach thanh cng. But gia xin giai thich ro hn v im nay. Y nim cua tanh bt kha xac inh la ngi ta co th khng inh mt inh co ve nghich ly: Cai bt kha xac inh chng phai la bt kha xac inh, va ng thi la bt kha xac inh. Vi vy, s phu inh cua cai bt kha xac inh cung tr thanh bt kha xac inh. Cu noi nay ro rang la trai ngc vi y tng cua chung ta v lun ly. Nhng, chung ta hay c gng liu tri y nghia cua no. Gia th chung ta coi x la bt xac inh. iu nay hoc co nghia rng khng co thuc t (predicate) nao co th ap dung mt cach THANH CNG cho x, hoc co nghia rng tt ca cac thuc t gm ca nhng nghich ly NG THI co th ap dung cho x. phu nhn xut x la bt xac inh mt cach thanh cng, ngi ta phai cho thy rng mt thuc t P nao o ch khng phai la phi P i nghich cua P se co th ap dung cho x. Noi cach khac, nu chung ta khng th cho thy rng P co th ap dung cho x theo cach nay, thi chung ta khng th gan bt c y nghia nao cho s phu inh cua chung ta v xut x la bt xac inh... Nhng im chinh yu trong ly lun bin chng phap cua Long Tho la bin lun rng khng th tim

thy mt thuc t P nao ap dung cho x ma cui cung khng khin chung ta se phai ap dung ca phi P cho x. Mt phng phap na thng c dung phu inh xut x la bt xac inh la coi thuc t bt xac inh nh la mt thuc t khac, k o i theo con ng cua Long Tho chng to rng xut o sai. Noi cach khac, nu chung ta chp nhn x la bt xac inh, ri i theo phng thc suy lun cua Long Tho, thi cui cung chung ta se bi dn n x chp nhn cai trai ngc cua no la x chng phai la bt xac inh. y thc s la cach ma nhng ngi thuc phai Chanh Ly (Naiyayika), chng han nh Uddyotakara, a dung phu inh phng phap cua Long Tho. Nhng, o khng phai la cach phu inh hp thc. Vic goi bt xac inh la mt thuc t la pham vao sai lm v pham tru mt sai lm a gy ra mt s nghich ly v ng-nghia hoc (xem oan sau). Chung ta co th nhn thy, nh a c noi trc y, ban thn lun thuyt khng-tanh chng phai la mt lun thuyt, cho nn co th noi rng ban thn thuc t bt xac inh chng phai la mt thuc t. Bi vi ch bt xac inh c dung y co nghia la v phng ap dung bt c luc nao, va nu v phng ap dung bt c thuc t nao c dung lam thuc t cua cai gi o thi chinh cai o khng th c goi la bt xac inh. Co hai cach hiu iu nghich ly nay cua tanh bt xac inh: mt cach n gian va mt cach phc tap hn. Nu chung ta chp nhn cach th nht thi no co th d dang cho thy y khng phai la mt nghich ly thc s. Nhng cach th nhi thi ly thu hn v phng din trit hoc, va co le gn gui hn vi tinh thn cua phai Trung Quan. ---o0o---

TIT 6 : NGUY BIN PHAP VA NHNG NGHICH LY NGNGHIA HOC

Ngi ta co th tim thy nhng nghich ly v ng-nghia hoc (semantic paradox) trong thi ky s khai cua phai tranh lun va nguy bin (tc la phai vadajalpa-vitanda) rt thinh hanh n , ngay ca trc thi cua B Tat Long Tho. Mt trong 24 li phu inh (jati) nguy bin nm trong chng th 5 cua Chanh Ly Kinh, c goi la thng tru tng ta (nityasama). Thi du sau y se cho thy cai xao thut c dung lam cach i ap v nghia ly trong trng hp nay:

Ngi xng a ra lun an: m thanh la v thng. Ngi chng lai se i ap: Co phai t v thng nay la mt thuc t thng hng (cua m thanh) hay khng? Nu no la mt thuc t thng hng thi ting ng tr thanh thng hng. Nu no khng phai la mt thuc t thng hng thi ting ng cung tr thanh thng hng. Noi cach khac, vn se tr thanh nghich ly nu ngi ta c quyn nu ra nhng cu hoi nh vy. Uddyotakara noi rng khng nn cho phep ngi ta nu ra nhng cu hoi nh vy, bi vi mt cai gi o la v thng co nghia la no khng co s hin hu thng hng, va ngi ta khng th hoi cai co s hin hu v thng co s hin hu thng hng khng? (ma khng t mu thun vi chinh ho). Nhng cach din giai nay cua Uddyotakara pha huy tinh hung nghich ly ma khng a ra y nghia thc s cua nguy bin phap nguyn thuy. Cho nn, bng cach n gian nht, Uddyotakara giai thich iu nghich ly nh la gianghich-ly va d dang bin nguy bin phap thanh s v nghia. y, Uddyotakara giai thich theo mt loai nghich ly v ng nghia (semantical paradox). ng noi rng thuc t v thng trong thi du noi trn thc s la mt bin th i vi bt c c tinh thuc-t (predicate property) nao. Li phu inh nguy bin gm co vic t cu hoi co phai mt thuc t nao o (nghia la mt c tinh thuc-t) co th xac inh chinh ban thn no hay khng. Trong a s trngt hp, y la mt cu hoi ht sc v nghia, thi du hoi: Co phai thuc-t xanh chinh no la xanh hay khng? Vi vy, Kanada, trong khi tao dng pham-tru lun cua ng, noi rng cn phai t ra qui lut coi mt mau sc nao o (chng han nh xanh) la mt c tanh (guna) khng th c lam thanh thuc t cua mau xanh o, hoc cua bt c c tanh (guna) nao khac. Nhng, trong vai trng hp nao o, nhng cu hoi nh vy khng tc khc cho thy s v nghia cua no; thi du: Co phai v thng la v thng hay khng? Du chung ta tra li theo bt c cach nao, hoc phai hay khng phai, chung ta se bi dn ti s t bo lun nguyn thuy: x la v thng. Mt xao thut tng t nh trn cung a c ap dung chng phai Trung Quan. Lun im chu yu cua phai Trung Quan la: Th gii hin tng la v thng, vi vy khng co thuc t nao co th xac inh no. By gi mt cu hoi c nu ra: Vy chinh ch bt xac inh co phai la mt thuc t hay khng? Nu no la thuc t thi th gii hin tng khng phai la bt xac inh, vi co it nht la mt thuc t co th ap dung cho no. Nu no

khng phai la thuc t thi no la cai gi? Noi cach khac, nu inh th gii la bt xac inh la bt xac inh thi chung ta khng th noi rng th gii hin tng la bt xac inh. Va, nu inh nay khng phai la bt xac inh thi bt xac inh tr thanh mt thuc t m ta mt c tanh xac inh cua th gii hin tng va do o phu inh lun nguyn thuy noi trn. But gia a tng nhc ti cu tra li cua phai Trung Quan i vi s chi trich nay: Chinh ban thn bt xac inh khng phai la mt thuc t; chinh ban thn khng-tanh khng phai la mt lun thuyt v th gii v thng. Khi xac inh rng chung ta khng th xac inh bt c thuc t nao cua chu t x, thi chinh vic xac inh o khng phai la s xac inh bt c thuc t nao cua chu t x o. Co le phai Trung Quan nn noi rng chinh ban thn tinh cach bt xac inh v c tinh khng phai la bt xac inh, vi ho se ng y rng cai bt xac inh khng th ng thi va la xac inh va la bt xac inh. But gia cng nhn rng ly lun nay co ve nh mun bi n hoa vn trit hoc. Nhng, iu cn noi la ln ranh phn cach gia cai xac inh va cai bt xac inh, gia Tuyt i va Hin Tng, gia Nit Ban va coi Lun Hi, ban thn no khng phai la bt xac inh. Noi cach khac, trn c ban chung ta khng th thuyt minh iu gi v ln ranh phn cach nay. Va y la mt ly do tt tin tng (nu khng noi ra mt cach minh bach) rng chung ta khng th phn bit (advaya) va la bt nhi. Bin chng phap theo ng li nay se dn ti Tuyt i lun. Nu nhng phn trc y but gia tng noi rng li ph binh trn y v tanh bt xac inh dn chung ta ti gn hn vi nhng nghich ly v ng nghia (chng han nh nghich ly noi di khi noi: nhng gi ti ang noi khng phai la s tht nghia la va noi di va noi tht...) But gia xin noi ro hn v im nay. Cng thc trn y v iu ma chung ta goi la nghich ly v bt xach inh khng ging ht nh nhng trng hp v nghich ly v ng nghia. Mt cach trc tip va n gian giai quyt nghich ly v bt xac inh noi trn nh sau. Cu noi mt s vt la bt xac inh: tht ra la s vi pham nguyn tc lun ly thng thng ma chung ta co th noi moi s vt hoc la P hoc khng phai la P. Nu phu nhn nguyn tc nay thi chng khac nao noi: cai gi o khng la P ma cung chng phai khng la P, nu noi nh vy co nghia la bt xac inh v thuc t (predicate indeterminate). Vi vy, khi chung ta duy tri nguyn tc lun ly moi s vt hoc la P hoc khng la P thi iu nghich ly noi trn se khng th phat sanh. y la mt ng li tt giai quyt nghich ly, nhng, chung ta co th lm vao nguy c giai thich sai chu y trit hoc cua phai Trung Quan.

Nguyn tc lun ly n gian va chinh xac moi s vt hoc la P hoc khng la P tuy thuc vao s kt cu cua mt inh nghia minh bach v y nghia cua khng, tc la y nghia cua s phu inh. Ky thc, co th noi rng nguyn tc o chi la mt cach inh nghia y cua phu inh nghia la a ra mt y nghia xac inh cho s phu inh vi muc ich thit lp mt h thng lun ly nao o. Ngoai ra, nguyn tc o cung gia thit rng mi thuc t co th c ap dung mt cach ung hay sai cho bt c yu t nao trong toan th th gii ang c ban lun ti (oan di y se ban thm v phu inh). Theo y kin cua but gia thi ng lc trit hoc cua phai Trung Quan khng phai la phu inh nguyn tc lun ly noi trn (ma tt ca chung ta phai chp nhn) ma la vach trn s hu han cua nguyn tc nay, chung ta khoi giai thich sai pham vi ap dung cua no. Cho nn , but gia nghi rng iu nghich ly v s bt xac inh dn chung ta ti mt trang hung ging nh tinh trang phai i din vi mt s nghich ly v ng nghia. Co le cn nguyn cua s rc ri ma chung ta phai ng u trong nhng nghich ly v ng nghia cung cung mt ngun gc vi s rc ri trong trng hp nay. Nu ung nh vy, chung ta co th coi rng mt giai phap tng quat cho cac nghich ly v ng nghia se em lai mt giai phap thoa ang cho nghich ly v bt xac inh. Nhng tin trin hin ai ve trit hoc phn tach t thp nin 1930 co th a ra vai giai phap cho nhng nghich ly v ng nghia nay. Chung ta con phai i xem liu mt s nhng giai phap o se thich ng vi nan a c nu ln bi s ph phan trn y v phai Trung Quan hay khng ---o0o---

TIT 7 : HAI PHNG DIN CUA PHU INH

S nhm ln gia nhng sai bit trong y nghia cua phu inh a gy ra nhiu bi ri v lun lyva bin chng phap. Cho nn trong oan di y, but gia se phn tach khai nim cua phu inh theo mt ng li se co th lam sang to lp trng cua phai Trung Quan. Thng thng, mt iu phu inh ai co hai hng din khac nhau: phu nhn va anh hng ng. y xin ban trc v phng din th nhi: Khi chung ta noi khng i vi mt cu hoi nao o thi chung ta ng nhin cung bao ham s hng ng tra li co i vi mt cu hoi khac nu no c t ra ung cach. Loai hng ng nay co nhng mc khac nhau. Khi chung ta noi: oa hoa kia khng la o tc la chung ta sn long

nhin nhn rng oa hoa o co mt mau sc khac nao o (thm chi co th la mt mau sc rt gn vi mau o). Khi chung ta noi Con ngi khng phai la ng tao hoa cua vu tru thi cp hng ng cua chung ta rt thp. Trong trng hp nay thm chi ngi ta co th ly lun rng chung ta khng sn long chp nhn y kin cho rng vu tru co mt ng tao hoa. Phng din th nht cua phu inh, tc la phu nhn, hin din trong moi phu inh, nhng mc cua no cung thay i. Nu chung ta oc cu thi du th nht la oa hoa kia la khng-o, hoc chung ta ly mt thi du khac, nh Thn th nay co s bt tinh nhn s thi cng cua s phu nhn rt thp. Trong nhng trng hp nay chung ta khuynh hng ng mt lp trng nao hn la phu nhn bt c lin h nao gia chu t va thuc t. Nhng s phu nhn cua chung ta rt ro rang trong trng hp th nhi: Con ngi khng phai la ng tao hoa cua vu tru. Nu khng nhn thc c cng manh hay yu trn ca phng din phu inh thi se dn n nhiu nan trit hoc. Cac nha vn pham va lun ly n c gng nm bt hai phng din nay cua phu inh bng cach a ra ly thuyt cua ho v hai loai phu inh: paryudasa (phu inh bng danh t) va prasajya-pratisedha (phu inh bng ng t). Trong loai phu inh paryudasa phng din hng ng phn ln ln at phng din phu nhn, trong khi loai phu inh pratisedha thi co tinh trang trai ngc. Cu hoi ngi ta co th tim thy lin h nao o v s bin thin trai ngc gia hai phng din phu inh nay hay khng nm ngoai pham vi cua bai nay. Nhng, but gia co khuynh hng nga v phia phai Trung Quan noi rng trong mt s trng hp phu inh, phng din phu nhn co th ro rang n ni no giam phng din hng ng xung ti hoan toan khng con na. Cho nn, khi phai Trung Quan mun phu inh mt lun cua i phng, ho co th manh dan dung loai phu inh nay ma khng lo rng se phai chp nhn hu qua cua s phu inh cua minh, va do o, ho co th thanh cng duy tri mt thai bt hng ng. Vi vy, Thanh Bin (Bhavaviveka) a bin minh mt cach ro rang cho loai phu inh manh me nht (prasajyapratisedha) khi ng giai thich quan im cua B Tat Long Tho t lp trng cua phai T Lp Lun Chng (Svatantrika). Nhm at ti loai phu inh manh me nht nay, phai Trung Quan co th manh dan vn dung k hoach phu inh lin kt gm bn mt (catuskoti) hoc giai nghia theo li nay, s mu thun cua cach phu inh phi hp bn

mt se bin mt. Co th noi rng, Tuyt i hay Nit Ban ham cha s phu inh cua tt ca nhng thuc t (hay nhng c tanh, trong y nghia phu inh cc oan nay). Khi tt ca nhng kha th u bi phu inh thi khng-tanh thng th. Trong nhng sach vit v lun ly hoc hin ai, phu inh thng c coi nh loai phu inh nghi (propositional negation), va, du hiu cua phu inh thng c t phia trc nhng cu phu inh. Theo cach o thi phu inh co th c inh nghia nh sau: s phu inh mt cu noi la bao rng no sai nu cu noi o c ngi ta coi la ung; va s phu inh la bao rng mt cu noi c cho la ung trong bt c hoan canh nao ma cu noi o bi coi la sai. y co ve la mt quan im rt n gian v phu inh ma phng din phu nhn hoan toan qun binh vi phng din hng ng. Noi cach khac, nu chung ta phu nhn cu noi P, thi chung ta hng ng vic chp nhn s tht cua iu trai ngc, tc la P. Nhng, tuy rng quan im nay n gian hoa nhng qui lut s ng cua lun ly, no lai th i vi hinh thc phu inh cc oan cua phai Trung Quan khi phu nhn mt lp trng khng nht thit co nghia rng ngi phu nhn hng ng mt lp trng nao khac. Trong khi phai Trung Quan nhn manh phng din phu nhn cua phu inh, chung ta co th noi rng phai Chanh Ly Thng Lun (NyayaVaisesika) nhn manh vao phng din hng ng cua phu inh, theo mt ng li hu nh t bit. Trong mt phu inh thuc loai paryudasa, khi phng din hng ng ng nhin khng ch, phai Chanh Ly bao rng chung ta xac inh :s khac bit cua cai bi phu inh cua chu t. Chng han nh phai Chanh ly giai thich cu cai binh khng phai la manh vai la cai binh la vt gi o khac vi mt manh vai. y, cai binh c gan cho mt c tanh goi la khac vi mt manh vai. Ngay ca khi chung ta s dung cach phu inh manh me (pratisedha), phai Chanh Ly cung vn coi phng din phu nhn la phu thuc i vi phng din hng ng. Do o, cu noi cai binh khng hin hu trn mt t c din giang la s vng mt cua cai binh tao c tanh cho mt t, va nhom ch s vng mt cua cai binh c coi nh mun noi v mt c tanh khach quan cua mt t. Tht ra, phng phap cua phai Chanh Ly rt la c ban, vi no phu nhn rng co hoc cn nn co bt c ng li phan oan lng cc xac inh hoc phu inh nao. No thc s giam tr phng din phu nhn thanh s khng va coi phu inh nh la mt phn khng th thiu cua thuc t.

Hai y nim phu inh khac nhau ang thinh hanh trong nhng trc tac hin ai v nhng gi c goi la lun ly t do (free logic): phu inh la chon (choice negation) va phu inh loai tr (exclusion negation). Thi du ma chung ta a noi trn: oa hoa kia khng la o: se la mt trng hp phu inh la chon, nu no ngu y rng oa hoa thc s co mt mau sc khac nao o. Y nim nay co th rt thich hp vi khai nim v phu inh cua phai Chanh Ly, nu chung ta qui inh rng ch khng trong trng hp nay cn c tai tao nh la mt phn cua thuc t khng-o. Tht ra, li din giai cua phai Chanh Ly khng oi hoi chung ta phai t lai vi tri cua chu t khi co s m rng thm v mt thuc t v mau sc nao khac, ma chi bao chung ta hay tai tao thuc t thanh khng-o va coi thuc t mi nay nh la mt tng th trong s m rng thm ma chu t se c tai inh vi tri. ---o0o---

TIT 8 : CHU NGHIA THN BI CUA PHAI TRUNG QUAN

Trong oan cui cung nay, but gia se ban v gia thuyt thn bi ma i khi ngi ta bao rng no la phu hp vi lp trng cua phai Trung Quan. Ngi ta khng ngac nhin khi thy bin chng phap cua Long Tho a tr thanh mt ci ngun phong phu cua chu nghia thn bi ng Phng. Hai c tanh chu yu cua trit hoc Trung Quan rt gn gui vi nhng gi ma chung ta co th goi la nhng im ph quat cua tt ca cac loai chu nghia thn bi. Th nht, co s tin tng vao kha th cua loai kin thc ma chung ta goi la khai thi, trc giac, hoc thm chi s trc din vi hin tai. Co ngi bin lun rng, nhng loai kin thc khac, tc la kin thc qua cac giac quan, ly tri, va phn tach, chi hoat ng ngoai b mt, chi tng din th tuc, samvrti, va no che y chn ly ti hu; cho nn, loai kin thc th nhi nay nm giai tng thp hn i vi loai kin thc th nht. Trc giac la n vi trong tai duy nht cua chn ly ti hu, vi no khng l thuc vao bt c quan im nao, va, cung khng nh cy vao bt c ky hiu nao (thuc v ngn ng hay nhng gi khac). Loai kin thc thp tuy thuc vao quan im ma chung ta bi t vao, hoc chi la nhng gia thit cua chung ta, va tuy thuc vao nhng ky hiu ma chung ta dung t bay to. c im th nhi cua phai Trung Quan la tin tng vao s nht thng; s nht thng nay co khuynh hng bac bo tt ca nhng phn hoa va di bit, vi coi rng chung ta la nhng hin tng h ao. Phai Trung Quan cho rng tt ca nhng a nguyn nay chi la cai man che du thc tng cua chn ly ti

hu, duy nht va v nhi. Tuy nhin, quan nim v thc tng bt nhi (advaya) nay t c s trn nhng bin lun ly c gng cho thy s bt kha c cua t-tanh (own-nature) (svabhava), t nga hoc nhn qua. Du cho ho nm vng nhng ky xao lun ly thich hp, ngi ta co th hoc khng th ph binh nhng bin lun cua phai Trung Quan. Ngi ta co th ph binh bin chng phap cua phai Trung Quan va bao rng nhng iu co ve phi ly va mu thun do nhng ly lun bin chng phap o gy ra co th c giai thich, hoc giai quyt, bng mt h thng lun ly bao quat hn. Nhng, ngi ta khng th ph binh phai Trung Quan, vi luc nao ho cung co th khoac chic ao lanh am va noi rng ho khng thy co gi ang noi va cung chng quan tm. Nu nhng ly lun cua phai Trung Quan dn ti nhng phi ly cho thy rng chung ta la nguy bin n tang, thi o chi la lm li trong lun ly cua i phng, hoc vi ho a khng ap dung lun ly khi noi v cai ti hu. Nguyt Xng nhn manh rng phai Trung Quan khng bao gi phu nhn rng lun ly chi thanh cng mt cach hu han giai tng chn ly th tuc. Nhng, co le co ngi thy cn noi thm im nay, rng nhng nghich ly hoc phi ly co ve la muc tiu ma phai Trung Quan cam thy nhng lun ly cua ho phai at ti, ch ho khng nghi rng chung ta nan cn giai quyt bng mt ly thuyt hay hn va bao quat hn. Mt y nim trong yu khac cua tt ca cac trit gia thn bi la nim v cai khng th bay to. Chn Ly Ti Hu khng th bay to, nhng co th liu ng bng trc giac. Y nim nay cung xut hin trong trit hoc cua phai Trung Quan. Vi s hiu bit, hay t tng, cua chung ta lun lun vt xa ngn ng la th chi ai din cho nhng iu chung ta hiu bit do o s liu ng bng trc giac nay co mt gia tri giao duc rt ln trong trit hoc. iu nay cung co th la mt th thach sa i, xac minh, va tai nhn xet nhng trit thuyt cua chung ta. Nhng, nu chung ta din giai mt cach sai lm, theo thin y cua but gia rng iu o co nghia la chung ta nn t bo tt ca nhng n lc phn tach theo ly tri, thi chung ta se thy minh tr thanh nhng ngi ngheo nan ang d am tang cua trit hoc. Tu Vin Bao Phap Ngay 4 thang 7 nm 2000 ---o0o--HT