TNH KHNG

Ns.Tr Hi dch Ngun http://thuvienhoasen.org Chuyn sang ebook 8-8-2009 Ngi thc hin : Nam Thin namthien@gmail.com Link Audio Ti Website http://www.phatphaponline.org

Vic hc v hnh v tnh khng l cng vic su xa ln rng. Ty tng ngi ta phi tri qua nhiu nm hc v Khng. Do nhng trnh by sau y v Tnh khng ch l tot yu s lc. iu v cng quan yu l phi hiu "Tnh khng" c ngha l g. Li cng quan trng bit Tnh khng ngay trong tm mnh, qua kinh nghim bn thn. Mun cm nghim Khng tnh, thc tnh ca vn php, th trc ht phi hiu n trn bnh din tri thc. Nu khng hiu tnh khng trn bnh din tri thc, th s v cng kh khn m c c cm nghim thc th v Khng. Hiu Tnh khng trn bnh din tri thc l mt iu kin chun b cho vic pht sinh thc chng kinh nghim v Tnh khng bng trc gic. Vy l c hai cch hiu v Tnh khng: hiu bng tri thc v hiu bng kinh nghim bn thn.

LM TH NO HIU TNH KHNG TRN BNH DIN TRI THC

Khi mi khi s tra tm v Khng, ta cn phi bit nhng mc ch v l do ti sao phi lm vic y, nhng li ch pht sinh do thc chng Tnh khng, v nhng li lm do khng thc chng. Nu hiu c mc ch v li ch ca vic thc chng Tnh khng, th ta s c c tm mong mun quyt lit phi lm mi n lc a n s thc chng y.

V cha thc chng Tnh khng, v hnh ng do ngu si khng bit thc cht ca mi s, m chng ta lun lun to c nghip. Hu qu l ta phi kinh qu nhng kh au bt tn do nghip c em li. Chnh v l do ny m Pht dy nguyn nhn khin hu tnh phi kinh qu nhng kh au, bt toi , l do chng khng thc chng Tnh khng. Gc r mi thng kh ca chng ta l ng chp (m gi ci ta). Bao lu nim sai lm v ng cn tn ti trong dng tm thc ta, th ta vn cn b vng vo chu k sinh t. Phng php th thng nht nh tn gc r thi chp ng v do tn dit kh au, chnh l chnh kin su xa v Khng. Theo gio l Pht, nh thc hnh Php ta c th thnh t hai kt qu chnh. Kt qu u tin l t gii thot khi au kh; kt qu th hai v ti hu l gic ng hay Pht qu. Nhng nu khng thc chng Tnh khng th ta khng th t n ci no trong hai kt qu y. Ngay c trong truyn thng Tiu tha ca Pht gio, y ch ct nhn mnh v gii thot, cng khng c cch no khc hn t gii thot nu khng thc chng Tnh khng. Trong truyn thng i tha, ta tm cu Gic ng hay Pht qu lm li ch cho hu tnh. Nhng trc khi t gic ng ti hu nh thc hnh con ng i tha, hnh gi cng phi thc chng Tnh khng ci . S chng c ca tm Pht ton tri l ty thuc vo vic thc chng Tnh khng. Trong i sng hng ngy phn ng chng ta gii quyt nhng vn rc ri ca mnh bng nhng phng tin bn ngoi. Tp trung gii quyt vn bng cch y th nhiu nht cng ch c li tm thi cho ta trong cuc i ngn ngi hin ti. Nhng nu ta thc chng Tnh khng, tp trung n lc vo ni tm lm vic y, th ta s t n nhng li ch lu bn. S thc chng Tnh khng s nh tn gc r mi au kh v vn ni tm ca chng ta. Nh ni trc y, mi vn v au kh u ty thuc vo tm m c ra. S thc chng Tnh khng hy dit nhng lo s ca ta v c th chm dt ni kh sinh t trong i ta. Khi thc chng Tnh khng, ta c th gii quyt tt c mi vn ca mnh. Nhng b tt thc chng tnh khng

th d thn th c b ct x thnh tng mnh vn, cc ngi vn khng cm th au n. Nh thc chng Tnh khng m ta vt qua c nhng ni au kh v vn rc ri trong hin ti, v cui cng cn t n gii thot vnh vin khi kh au. Hin ti trong cuc i ta phi chu nhng ni kh ngoi tm kim sot bi v ta thiu thc chng v tnh khng. Bng kinh nghim bn thn chng ta c th thy rng t nhng v vua ln nht, nhng ngi c quyn lm ca tr xung cho n nhng k khn cng, tt c u phi b nhng ni lo s bt mn, khng c ai l hon ton gii thot. Khng ai mun kinh qu nhng ni kh gi, bnh, cht, th nhng nhng kh ny vn ging xung u ta mt cch t nhin. i vi nhng ci kh ny th chng ta khng th trnh c. Nhiu ngi khng thch nghe gio l v Tnh khng, bi v Tnh khng v nhng hin tng m ta thng thy th rt khc nhau. Li na, tnh khng v cng thm thy v bi th, i vi mt s ngi, n rt kh hiu thu. Sau khi gic ng, c Pht tuyn b: "Php m Ta tm c tht ging nh v Cam l bt t. Nhng Php vi diu nh cam l ny khng phi mi ngi u thu hiu c, bi v n qu su xa." Mc d Tnh khng thng thng rt kh chp nhn, kh hiu thu, nhng nu trong nhng i trc chng ta to nhng khuynh hng tm linh (chng t) tt lnh v pht trin s quen thuc vi nhng kha cnh ca Tnh khng, th d nhin ta c th thc chng mt cch d dng hn nhng ngi khc. Nhiu nm v trc c mt bc thy trong Pht gio ni ting nh ngi thc chng Tnh khng. Ngi thc chng c nh trc gic, v c mt ng vua mi v lm thy. Vua theo di li dy ca bc thy v Tnh khng, thc cht ca mi hin tng. Mc d bc thy dy v Chn khng, v vua pht sinh mt hiu bit sai lc v tnh cht vi t ca vn ny. Vua khi s ngh rng bc thy ny c nhng quan im sai lc. Nu ng ta bo rng tuyt i khng c g hin hu, v nu c cho ng tip tc ging dy sai lch nh vy cho thn dn ca mnh, th ng ta s dn nhiu ngi i sai hng, ph hoi i sng tinh thn ca h. V l lun nh th, nh vua sai chm u bc thy.

Vi nm sau, vua khi s theo hc mt bc thy khc. Ln ny trong lc khi u s tu tp, nh vua khng c ch gio v Tnh khng. Ngi c dy nhng gio l v v thng, nhng li lm ca vng lun hi sinh t, bn cht ca nhng kh au bt toi. Bng cch gii thch v v thng vi t v nhng gio l cn bn khc, v thy th hai ny gip cho tr tu ca vua tng trng. Nh ging dy cch y m khi v thy ny khi s dy v Tnh khng, th khng c s hiu lm no pht sinh na. Nh vua cui cng t thc chng v tnh khng, v nh tu trc gic, vua nhn ra rng ci Khng ny chnh thc l ci Khng m bc thy trc kia ging. Khi nhn thc c iu y, vua ngp trn hi hn v v c hy hoi mng sng ca thy mnh, mt bc gic ng. Ngay c khi c chng ny, c th nhiu ngi cng hiu lm v ngha ca Tnh khng. Lc u rt c th c nhng hoi nghi hoang mang v Tnh khng sinh khi, nhng nu lin tc hc hi th gio l ny s tr nn rt sng sa. Mc d i khi c nhng hiu lm c th pht sinh, iu thc quan trng l phi hc gio l v tnh khng. Cng thc quan trng bit mc ch ca vic hc Tnh khng, nhng li ch do s hc ny v s thc chng v Tnh khng mang li. Chnh nh thc chng tnh khng m ta c th thc s t n gii thot khi kh au bt mn. Tnh khng l g ? Tnh khng l s kin rng tt c hin tng u khng c thc hu ni ti. Mun hiu tnh khng, ta phi x dng nhng ng l lun v v d nh Pht dy. Nu khng c nhng l do v v d th thc v cng kh hiu tnh khng; bi th ta cn phi da vo nhng v d ny. Mi ci khng c th chia thnh hai loi: khng ca ngi (nhn khng) v khng ca cc hin tng (php khng). Nhn khng l con ngi khng c thc hu ni ti, php khng l s thiu thc hu ni ti ni bt c hin tng no khc ngoi con ngi. Khi thy hc v Tnh khng th ta nn qun st mt con ngi khng c thc hu ni ti nh th no. Mt ngi c hai bn cht, bn cht tuyt i v bn cht tng i. Ta hy xem xt iu ny bng mt v d v mt con ngi tn Xoi. Anh Xoi c hai bn cht, bn cht ti hu ca anh v bn cht tng i. Bn cht tuyt i hay ti hu ca Xoi l trng rng, khng thc hu ni ti, cn tn Xoi l thuc bn cht tc .

Khi ta bit bn cht tc th iu ny s gip ta bit c bn cht ca chn . Ci cn c gn tn Xoi l nm un lm nn anh Xoi. Xoi c lm nn bi nm nhm l sc (thn), th (cm gic), tng (), hnh (nhng khuynh hng ni tm) v thc (ci bit). Tp hp ca nm un lm nn thn tm ca anh Xoi l ci cn bn t tn Xoi. Nh vy, Xoi l mt hin tng c t tn cn c vo nm un ca anh ta. Nu tra xt k ta khng th tm thy anh Xoi no trong tng mi un sc, th, tng, hnh, hay thc. Sau khi thit lp rng ring tng un mt khng c un no l anh Xoi thc s, ta li phi xc nh rng s tp hp ca nm un y cng khng phi Xoi nt. Ta c th lm vic ny bng cch nhn ra rng chnh v khng c mt un no trong tp hp ca nm un c gi l Xoi, cho nn ci nhm gm tt c nhng vt phi-Xoi y cng khng th l Xoi. Mt khi hiu r ta khng th xem Xoi l tp hp ca nm un hay bt c mt un no trong , k tip ta nn hi, c th no Xoi hin hu ngoi hay khc vi nm un hay khng? V chnh t c s nm un m Xoi c gn tn y, nn Xoi khng th c tm thy u khc ngoi nm un, hoc ring r hoc tp hp. Nh x dng nhng phng php l lun, kim sot cht ch, m ta thy khng th tm ra Xoi, Xoi khng hin hu t trong bn cht. By gi ta nn qun xt iu ny chng t ci g - s kin rng sau khi tra tm, ta khng tm thy mt anh Xoi hin hu t ni? Khi y ta s khm ph rng Xoi ch l do tm phn bit t ra, thuc tnh cht ca tc hay s tht tng i. Bi vy, Xoi thiu s thc hu t ni; Xoi ch l mt nhn hiu do t tng phn bit by t. Ni tm, chnh v khi tra tm ta khng th tm thy u l Xoi, nn iu y chng t Xoi khng c mt hnh thi hin hu t ni no c. Xoi ch l mt hin tng thuc phm tr "con ngi" do tm phn bit t tn. Nu anh Xoi thc s c ra nh mt thc th bit lp, th sau khi tm ti ta phi thit lp c s hin hu ni ti ca xoi. Tuy nhin thc t khng phi vy, ta khng tm ra c mt anh Xoi no hin hu ni ti bit lp. Bi th kt thc s tra tm ny ta phi chp nhn rng Xoi khng th no hin hu mt cch bit lp t ni. Mc d hnh thc l lun ny lc u khi mi xem qua c v trng lp kh khan, song n rt cn thit cho ta nu ta mun trnh rc ri khi thit lp hin hu ca Tnh khng.

Nu tp hp nm un ca Xoi l anh Xoi, th phi c mt un no trong l xoi thc s. V d nu ta c mt xu chui trng mt trm ht, nu tp hp 100 ht m l trng ht, th phi c mt hoc mt s ht trong l chui trng. Nhng s thc khng phi vy. Do th, ni ci tp hp 100 ht khng phi l trng ht. Cng vy, ni tp hp nm un ca Xoi khng phi l anh Xoi, v trong nm un khng mt un no l anh Xoi thc s. Ta nn qun st v d ny, lun c ny trong mt thi gian di, xt xem ngha v v d c tng ng vi nhau khng. C th khi mi xem qua v d ny, ta thy n dng nh hon ton v ngha. Nhng nu tra tm k trong mt thi gian lu di, ta s tm c ngha su xa. Trong nhng bn kinh lun thuc trng phi Trung o, cn c nhng gii thch thm na v nhng lun chng l gch hiu tnh khng. Chng hn, nu ni ci tp hp nm un ca Xoi m l Xoi thc, th h lun s l ni s tp hp nhng b phn ca mt chic xe l xe. Nu nhng b phn ca xe m l xe, th mt ng nhng b phn y ang nm gia t l xe hay sao? i vi nhng ngi nghin cu nhiu v tnh khng, th nhng g c ni y tht r rng khng cn c hoi nghi g na. Nhng nhiu ngi vn cn tin rng ring tp hp ca nm un - nh trong v d v anh Xoi cng l Xoi thc th. Ngay c vi trng phi Pht gio tiu tha cng tin nh vy. Trung lun (Prasangika), trng phi Pht gio cao nht, th hin ci nhn tuyt i ca Pht, th khng bao gi chp nhn rng anh Xoi ch l tp hp ca nm un ca anh, cng khng chp nhn bt c mt un no trong thc s l Xoi. im ny rt quan trng cn bit khi hiu lm gio l v tnh khng. Ngay c khi bc thy gii thch Tnh khng mt cch chnh xc r rng, ngi hc vn cn c th hiu lm nhng g v y ni. Bi vy ta cn th gio v tnh khng vi mt bc thy gii, v cn phi nghin cu, qun st v thin nh nhiu v tnh khng th mi thu hiu c ngha vi diu ca n. Ta nn xt xem c nhng li lm g khi tin tng rng nm un ca Xoi chnh l Xoi. Nu chc chn nm un ca Xoi l Xoi, th d nhin ni nh th khng c li g c. Nhng nu suy st tht k ta s thy rng s tin rng Xoi l tp hp ca nm un ca anh ta r rng c nhiu li v l lun. Ta nn luyn tp cc phng php l lun ny t n mt tri kin v tnh khng. Nu c th, ta cng cn x dng nhng v d lin h n nhng kinh nghim ca bn thn ta.

"Pht Gio Truyn Thng i Tha"

LM TH NO HIU TNH KHNG BNG KINH NGHIM BN THN

c Tsong Khapa gii thch vi v d nh chim bao, o gic, v s lm ln mt cun dy c sc l con rn, gip ta t n tu tri v tnh khng. Nu ta x dng nhng gic mng ca mnh lm v d, th s hiu bit Tnh khng ca ta tr thnh kinh nghim thc chng. Hy xt n v d m va qua ta mng thy mnh leo ln ni cao. Trong gic m, ta c kinh nghim v ngn ni nh mt ci g rt thc. Nhng lm sao m ngn ni hin hu c? Mt ngn ni khng l nh th khng th nm trong phng ta, v n qu to ln i vi gian phng. Ngn ni cng khng hin hu ngoi gii. Xt theo cch y, ta khng th tm ra ngn ni, chng t n khng c mt hin hu no t ni. Mc d tnh khng l ci g rt su xa vi t, nhng nh nhng v d sng ng nh nhng gic chim bao ca chng ta, m ta c th hiu c rng ngn ni, con ngi hay bt c g ta xt ti, cng u khng c mt lai lch thc hu t trong bn cht ca n. Ly mt v d khc, nh ta xem mt phim kinh hong v s xut hin ca mt con qui vt. Khi xem phim, ta cm thy hi hp s hi. Lc kinh nghim y xy ra, ta hy t cu hi: thc s l ta ang s ci g? Ni s hi m ta cm nghim l do con qui vt xut hin trn mn nh truyn hnh gy nn, n trng nh sng thc. Khi xt cho k, ta s khi s khm ph rng t bn cht, con qui vt khng hin hu thc th. Ta khng th tm thy qui vt trong mn truyn hnh, ngoi mn truyn hnh, hoc trong nh ta. Con qui vt m ta s hi y khng c lai lch bit lp, t bn cht n khng thc hu. S s hi ca ta i vi qui vt ch l do by t ca t tng phn bit. Cng th, ta nn xem ci "ti" xut hin cng ch hin hu c lp trong tm tr ta m thi. Nu xt k bn cht ca ci "ti" hin hu trong tm ta, ta thy rng ging nh lai lch ca con qui vt trn mn hnh, ci ti y cng khng c hin hu thc th. Nh qun xt ci ti m ta c th t n vi hiu bit v kinh nghim bn thn v Tnh khng. Nhn ra c s trng rng ca ci ti l chuyn khc xa vi ci cch ta thng xem l mnh hin hu.

i vi nhng ngi c lng tin i vi c Pht, th kinh in hay gio l Pht dy cng khin cho h chp nhn Tnh khng v hc hi su rng thc chng ngha chn thc v Tnh khng. Ngi ta bo rng vi nhng k v phc th s rt kh thc chng Tnh khng. Nhng nhng ngi to nhng nhn tt lnh th c th chng ng tnh khng mt cch d dng. Song le, nh ngc qu kh c m d mt; nhng ngi to phc nghip c th chng tnh khng cng th, h d nh mt ci c hi chng c Khng tnh. Theo tc ng th nhng ngi giu c l may phc, nhng mun t n s thc chng su xa v Tnh khng, ta cn tch ly ti sn tm linh l nng lc cng c. i vi nhng ngi gy to c nghip th li cng kh hn m thc chng v Tnh khng. Cng nh ta khng th gieo ging ma mng trn t y si , thc kh m vun trng thc chng v Tnh khng trong mt ci tm xu xa c c. V l do y m s thanh lc chng ngi v c nghip c tm quan trng ln lao: nhng hnh tr sm hi thanh lc nh vy l mt phng php nh ta c th thc chng Tnh khng. Nu ta i theo ng li ca c Vn th v nng ta vo ngi, hin thn tr tu ca tt c ch Pht, th tr tu ta s tng trng v thc chng tnh khng mt cch khng kh khn. C ba php hnh tr chnh yu th nghim tnh khng: mt l tnh ha c nghip v tch ly cng c; hai l theo mt bc thy t cch, c kinh nghim. Ba l thc th thi hnh cc php thin v tnh khng v luyn tp nh nng lc ca tinh tn n lc. Nh dn mnh vo cc php tu ny m ta c th c c kinh nghim v tnh khng, nu khng thc hnh nh th th s thc nghim v Tnh khng s v cng kh. Mun liu ng c Tnh khng, iu thc quan trng l phi bit rng vn php hay mi hin tng, k c ci ti, u do t tng phn bit by t, gn tn. Nhng khi nim c gii thch y, cng vi ci cch thng thng ta nhn s vt, qu thc khng tng ng vi nhau. Thng thng ta thy mi hin tng u hin hu trong bn cht ca chnh n, to nn o tng v mt t tnh bit lp. y l mt tng gi di do chnh ng chp ca ta to nn. K thc mi s vt u do tm to, nh ngn ni trong gic chim bao. Ngn ni ch hin hu trong tm ta, ch khng thc s c do bn cht ca chnh n.

Ta nn khi s qun st chnh bn thn ta cng khng c thc hu ni ti nh th no. Nu ta thc hnh php thin tnh ch hay thin hnh thc v tnh khng, th ta hy ngi ln b on, c t b mi t tng xu v tn lon loi m o luyn mt trng thi tm lnh thin. Sau khi pht khi t tng mnh m l ta s thin qun v Tnh khng, ta hy c lm pht sinh trc ht mt thc sng ng v ci ti ca mnh. Hy khai trin nim y mt cch c bit. Chng hn, hy tng n ci cm gic mnh lit xut hin khi ta b nguy khn t nh "ta sp ri xung t mm cao" hoc "ta sp cht" hoc mt cm gic rt mnh pht sinh nh khi ta ngh "Mnh i qu" hoc "mnh qu tc gin." Sau khi lm pht sinh thc sng ng v ci ti, ta hy khi s i tm v c nm ly, thit lp lai lch ca ci ti y. Khi i tm ci ti ny, c hai kh nng chnh xy ra. Nu ci ti ny hin hu, th n phi hin hu trong thn hoc trong tm. V i tng tra tm c cn c vo ci ti, v v ta nhn ci ti y c tng quan hoc vi thn hoc vi tm, nn s phi l nu ta i tm mt ci ti hin hu bit lp, tch ri khi thn tm y. S kin rng ta ni "thn ca ti" v "tm ca ti" chng t khng ci no trong hai th l ci ti c. V thn v tm u khng phi ti, nn ci su tp thn v tm cng khng phi l ti. Ta nn kt lun rng, s d ta khng th i tm ci ti trong thn hay trong tm, l do v ci ti y ch l mt by t ca t tng phn bit. Chnh v l do ny m ci ti khng c mt hnh thi thc hu t ni no c. Sau ta nn dn cht tm trn Tnh khng v an tr trong mt cch nht tm chuyn ch. Vi ngi cha quen thuc vi php thin ny, th trong mt thi gian di h s thy rt kh m tp trung vo i tng thin l Tnh khng. V l , khi mi thin qun v Khng, ta nn tp nhng thi thin nh ngn. Dn dn khi tr nn quen thuc vi Khng, ta c th ty tin ko di nhng thi thin. Nh tu php thin ny, c vi kinh nghim v Tnh khng, ta s thy rng ci ti thng thng xut hin trong tm ta by gi mt. Thng thng ta bm cht vo thc ca mnh v ng, v khi lm th ta cm thy c mt ci ti thc hu ni ti. Nhng khi thin qun v Tnh khng, th ci ti thc hu ni ti y bin mt. Khi iu ny xy ra, th c th ni l s thin tp ca ta tin trin tt, a ta tin gn hn ti ch thc chng tnh khng.

Vy lc y cng khng h g nu ta mt thc v "ti", v iu ny c tc dng nh mt php i tr cho ci thy sai lc ca ta trc y v mt t ng thc hu ni ti. Tuy nhin khi ta t n im ny, th c th xy ra nhng hiu lm dn ta ri vo cc oan chp on dit. Nu sau khi qun v Tnh khng, m ta ri vo cc oan chp on dit cho rng tuyt i khng c g - th ta li phi o ngc php thin ca mnh, tr li qun xt rng ti sao qu c mt ci ti. Chng hn, nu khng c ci ti th ai ang suy ngh v lm ci s tra tm ny. V ci ti l mt hin tng, nn n phi hin hu. Nhng khi ta tm ti c thit lp s hin hu ca n, th ta khng th tm ra n. iu quan trng l phi bit khng c mu thun no gia hai lp ngn y, v mt ci m ch bn cht tng i, ci kia m ch bn cht tuyt i ca ci ti. Khi ta hiu rng chn v tc khng tri nhau, tc l ta thnh tu c s dung thng gia hai chn l y. Khi hiu c nh th th khng cn c nguy b ri vo mt trong hai cc oan : chp on hoc chp thng. Thin qun v Tnh khng l phng thuc thn diu gip ta trnh thot nhng chng ngi. Bi th ta nn c lun lun duy tr Tnh khng trong tm ta - c, t duy, hc hi v thin nh v n bt c lc no c c hi. iu ny cui cng s em li cho ta s chng ng trc gic v Tnh khng, v gii thot ta khi kh. "Pht Gio Truyn Thng i Tha" Thch n Tr Hi dch

Ht