KINH PHP N

Thi H i Tng dch t Phn ra Hn

Vit Dch : HT.Nht Hnh L Bi Xut Bn Ngun http://thuvienhoasen.org Chuyn sang ebook 8-8-2009 Ngi thc hin : Nam Thin namthien@gmail.com Link Audio Ti Website http://www.phatphaponline.org

I. Hi Pht ang nc X V vi y qu v trong cng ng kht s. Mt hm ngi ni vi i chng: C php n mu nhim, qu v c bit khng? Hm nay ti mun phn tch v din gii php n ny cho qu v nghe. Qu v hy em nhn thc thanh tnh ra nghe cho k, tip nhn cho thu o, kho lo x dng tm ghi nh m hnh tr. Cc v kht s bch Pht: Hay qu, tha c Th Tn! Xin ngi ch dy cho, chng ti mun c nghe.

II. Pht dy: T tnh ca Khng l khng nm trn bnh din c khng, khng nm trong khun kh cc vng tng, khng c tng sinh, khng c tng dit, v vt thot mi tri kin . Ti sao th? V t tnh ca Khng khng c v tr trong khng gian, khng c hnh tng, khng th khi nim c, cha bao gi tng sinh khi, tri kin khng nm bt c v thot ly mi s nm bt.

V thot ly cmi s nm bt nn n bao hm c tt c cc php v an tr ni ci thy bnh ng khng phn bit. Ci thy y l ci thy chn chnh v xc thc. Qu v kht s! Qu v nn bit rng khng nhng t tnh ca Khng nh th m tt c cc php cng u nh th. gi l php n. Qu v kht s! Php n ny chnh l ba cnh ca i vo gii thot, l gio l cn bn ca ch Pht, l con mt ca ch Pht, l ch i v ca ch Pht. V vy qu v nn nghe cho k, tip nhn cho thu o, ghi nh m t duy v qun chiu ngay trong lng thc ti.

III. Qu v kht s! Ngi tu hnh nn tm ni tnh mch nh vo rng, ngi di gc cy thc tp qun chiu v t thn thc ti. Phi thy mi sc l kh, l khng v l v thng thot ly cho c s bm vu vo hnh sc v tr v an tr trong ci thy bnh ng khng phn bit i vi hnh sc. i vi cm gic, tri gic, tm t v nhn thc cng th: ngi y nn qun chiu rng chng l kh, l khng v l v thng c th thot ly cho c ci thy c tnh cch sai lc v cm gic, tri gic, tm t v nhn thc i ti ci thy bnh ng khng phn bit v chng. Ny qu v kht s, cc un vn l khng, vn c sinh khi t tm, khi tm khng cn hin hnh th un cng khng cn tc dng. Thy bit c nh th tc l t c gii thot chn chnh. Gii thot chn chnh ri th thot c mi tri kin. Php qun st ny c gi l KHNG, cnh ca gii thot th nht.

IV. Li na, an tr trong nh m qun st cc i tng th hnh gi thy cc i tng hnh sc u tan bin ht v ngi y thot ly c tnh cch h o ca tri gic v hnh sc. Cc i tng khc l thanh, hng, v, xc v php cng u tan bin ht v hnh gi thot ly c tnh cch h o ca mi tri gic v thanh, hng, v, xc v php. Php qun st ny gi l V TNG, ca gii thot th hai. Vo c cnh ca gii thot ny ri th tri

kin s c thanh tnh; v v tri kin thanh tnh nn hnh gi dit tr c ht cc phin no tham, sn, si. Tham, sn, v si tn dit th hnh gi an tr c trong ci thy bnh ng. An tr c trong ci thy ny th la c nhng ci thy v TA v v CA TA, ngha l chm dt c mi ci thy sai lm. Ci thy ny khng cn c hi v cn c sinh khi na. V. Li na, cc v khat s! Thot ly c ci thy v ta ri th khng cn cho rng nhng s vt m ta thy, nghe, cm v bit l nhng s vt c tht ngoi nhn thc na. V sao th? V nhn thc cng chnh l do nhn duyn m pht sinh. Nhn thc v cc nhn duyn lm pht khi ra nhn thc u bin chuyn v thng, m v thc v thng cho nn ta cng khng nm bt c. Thc un khng nh bt c hin tng no khc th cn c g cn c to tc na u? Php qun st ny c gi l V TC, ca gii thot th ba. Vo c ca gii thot ny ri th thy c chn tng cc php mt cch trit , khng cn b kt vo mt php no na v th nghim c tnh cch tch dit ca cc php.

VI. Pht bo qu v kht s: Php n mu nhim l nh th. l ba cnh ca i vo gii thot. Qu v kht s, nu qu v tu hc theo php n ny th chc chn l s t c tri kin thanh tnh. Ton th cc v kht s nghe php ny u t ra sung sng. H lm l Pht sau khi tip nhn gio php ny hnh tr. PHN CH GII I. KINH PHP N (Pht thuyt Php n Kinh) thuc v Kinh b A Hm, l kinh s 104 ca i Tng Tn Tu. Trong i Tng cn c hai kinh cng ni v ti Php n; l Kinh Pht Thuyt Thnh Php n (kinh s l03) v kinh th 80 ca b Tp A Hm (kinh s 99 ca i Tng Tn Tu. Kinh ny do thin s Cu Na Bt La dch, cng vo i Tng). Trong kinh tng Pa li, ti Php n c ni n trong kinh s 43 ca Trung B (Najjihima

Nikaya) v trong b Patisambhid Magga. Ni dung ca ba kinh i khi tng ng, nhng ng v phng din mch lc v t th Pht Thuyt Php n Kinh khc chit v sc tch hn. Kinh vn ngn, gn v hm sc. Kinh ni v tht tng ca cc Php v ca nhn thc, v v nhng phng php thin qun t ti gii thot. Kinh ny do thin s Thi H i Tng dch t Phn ra Hn vn. II. ti ca kinh l ba cnh ca gii thot (tam gii thot mn): khng, v tng v v tc. Ba php qun ny, c xem nh l nhng nt c th cn bn nht ca o Pht cho nn cng c gi l php n. n tc l khun du, ngha l nhng du hiu c th chng minh c tnh cch ch thc ca gio l o Pht. Nhng gio l no khng mang khun du php n th khng phi l gio l Pht gio. Trong lun tng ca Pht Gio Tiu Tha, tam php n (ti-lakkhana) thng c cho l V thng, V ng v Kh. V thng, V ng v Kh thng li c nhn thc nh ng nht vi tam gii thot mn l Khng, V tng v V tc. Tht ra V Thng, V ng v Kh tuy c lin h mt thit vi Khng, V tng v V tc nhng phm vi v tc dng ca tam gii thot mn rng ln hn nhiu. Cc lun gia Tiu Tha thng ni v cc php v thng cho nn ca gii thot l v tng, v cc php v ng cho nn ca gii thot l khng v v cc php l kh cho nn ca gii thot l v tc. Ni nh th l gii hn tam gii thot mn li trong phm vi lun l hc, trong khi bn cht ca tam gii thot mn l nhn thc hc. o Pht l con ng gii thot bng tr tu ch khng phi bng o c lun l. c kinh Php n ta s thy c iu . Trong mi tm php qun t ti gii thot (mah-vipassan) ca Pht Gio Nguyn Th, V thng, Kh v V ng c k l ba php qun u. V tng, V tc v Khng c k l ba php qun th mi mt, mi hai v mi ba. Nh vy V thng, V ng v Kh ng l khng th c ng nht vi V tng, V tc v Khng. Tam gii thot mn v vy mi ch tht l Php n. C khi trong lun tng, tam php n li c cho l V thng, V ng v Nit bn. V thng v V ng l c tnh ca cc php ng v phng din hin tng m ni. Nit bn cng l c tnh ca vn php nhng ng v phng din bn th m ni. Ci thy ny vt ln trn ci thy ca tiu tha nhng vn cn b kt. i tha v sau i xa hn, c thit lp Nht

Tht Tng n, nhng cn bn vn khng c vng chi bng Tam Gii Thot Mn. Tht ra php n phi l Tam Gii Thot Mn, nh kinh Php n cho ta thy, v cc c tnh V thng, V ng v Kh ca vn php tuy rt quan trng nhng ch l nhng chic cha kha m ca Tam Php n m thi. III. Kinh vn c th c chia lm su on. on th nht ni v trng hp m kinh c ni ra. on th nh, ni v Khng nh t tnh ca cc php v ca nhn thc, v cng l nn tng trn c thit lp ba php qun a vo gii thot. on th ba ni v khng gii thot mn, php qun th nht. on th t ni v v tng gii thot mn, php qun th hai. on th nm ni v v tc gii thot mn, php qun th ba. on th su l on khp ca kinh trong c cu kt lun ca Pht v ba cnh ca i vo gii thot. IV. 1) Kinh Php n thuc v th ti v vn t thuyt, ngha l kinh do Pht t ni ra ch khng phi do c ngi hi. ti php n l mt ti rt quan trng cho nn trc khi ni Pht dn d k lng l i chng phi em nhn thc thanh tnhra nghe cho k, tip nhn cho thu o, kho lo x dng tm ghi nh m hnh tr. iu ny tht quan trng, bi v nu khng cn trng v tinh t th ngi nghe kinh c th hiu sai lc li kinh, v do nh mt mt c hi qu bu tip nhn php bo. Qu v hy em nhn thc thanh tnh ra m nghe cho k. Nhn thc thanh tnh (hn vn: thanh tnh tri kin) l nhn thc khng b che lp bi thnh kin v bi s c chp vo nhng kin thc thu lm c. Ngi ni bt buc phi x dng ngn t v nim, ngi nghe cng phi tip nhn qua ngn t v nim. Du ngi ni kho lo n u trong vic x dng ngn t v nim m ngi nghe khng kho lo x dng tm tip nhn th vn b kt vo ngn t v nim nh thng, v do s tip nhn s khng thnh cng. iu dn d ny, Pht cn lp li mt ln na trong on th nh ca kinh vn. 2) Trc khi trnh by ba php qun a n gii thot tc l Khng, v tng v v tc. Pht ni v khng nh t tnh ca vn php v ca nhn

thc. Khng y khng cn l khi nim khng i chiu vi khi nim c m l thc ti ca vn hu vt thot mi khi nim ca nhn thc thng thng. Ta khng th em ci nhn thc thng thng ca ta ra m hiu khng, bi v Khng khng nm trn bnh din c, khng, khng nm trong khun kh cc vng tng, khng c tng sinh, khng c tung dit v vt thot mi tri kin. Khng l ting gi ca t thn thc ti, tri kin ca ta l cc khun kh nim khng th cha ng c t thn thc ti. T thn thc ti khng c tng sinh, khng c tng dit, vt thot c v khng; v vy mun t ti th gii ca t thn thc ti, ta khng th x dng cc khun kh ca vng tng nh sinh v dit, c v khng, mt v nhiu, trn v di, v.v.... Nhng khun kh ny khng cha ng c t thn thc ti, khng nm bt c t thn thc ti. Kinh vn rt r rng: V t tnh ca Khng l khng c v tr trong khng gian, khng c hnh tng, khng th khi nim c cha bao gi tng sinh khi, tri kin khng nm bt c v thot ly mi s nm bt. V khng b kt trong nhn thc khi mm nn t tnh ca khng bao hm c vn php; ta khng b kt trong nhng khun kh nm bt v vt thot ra c th gii ca khi nim th ta t c ci thy chn tht v t thn thc ti, ngha l v khng. Ci thy ny c gi l ci thy bnh ng. Ci thy thng thng hng ngy ca ta l ci thy qua khun kh nim: ta thy vn vt l nhng thc ti ring bit, ni l ni, sng l sng, ni c ngoi sng, sng c ngoi ni, ta khng phi l ngi, ngi khng phi l ta... ci thy y l ci thy phn bit, ct xn thc ti thnh nhng mnh vn ri rc c sinh c dit, c ln c nh, c trong c ngoi. Trong th gii ca t thn thc ti, vn vt khng c thc th ring bit, ci ny nm trong ci kia, ci ny c mt v ci kia c mt. Ch c ci thy bnh ng mi nhn thc c t thn thc ti. Khng tc l th tnh bnh ng khng phn bit ca thc ti. Bnh ng tnh (Phn ng: samat) l th tnh chn thc ca thc ti. l th gii nh tht yth bhutam). Pht gio i tha gi th gii l th gii chn nh (bhutatathat), v gi ci thy bnh ng khng phn bit y l bnh ng tnh tr (samatjnna). Cng v vy m php qun v khng trong tng phi Thin Thai cng c gi l bnh ng qun. Ta phi ch n cu kinh sau y: V thoi ly c mi nm bt cho nn n (t tnh ca Khng) bao hm uc tt c cc php v an tr ni ci thy bnh ng khng phn bit: ci thy y l ci thy chn thc. im c bit ca cu kinh ny l t tnh ca Khng c xem nh va l i tng va l ch th ca nhn thc.

ng v phng din vn php, ta thy c hai ng t bao hm v an tr u c cng mt ch t n (t tnh ca khng). Nhng ng t bao hm ch v i tng nhn thc v ng t an tr ch v ch th nhn thc. iu ny cho thy i tng nhn thc v ch th nhn thc khng ri nhau m c, i tng nhn thc v ch th nhn thc u l nhn thc. y l cn bn v l khi im ca gio l Duy Thc sau ny. Tuy nhin, ta ng vi i lp Khng vi cc php nh ta i lp bn th vi hin tng, i lp th v tng. Khng chnh l cc php, t tnh ca Khng l t tnh ca vn php. Kinh vn rt r rng: Qu v Kht s. Qu v nn bit rng t tmh ca Khng nh th m tt c cc php cng nh th. S thc v t tnh Khng l s thc cn bn trn c thit lp ba php qun gii thot, v vy cho nn Pht gi ci thy v t tnh khng l php n. Php n ny l im c trng ca o Pht, v vy Pht nhn mnh rng n l gio php cn bn ca ch Pht, l con mt ca ch Pht, l ch i v ca ch Pht. Php ng con mt ca ch Pht sau ny tr nn php ng chnh php nhn tng (kho tng ca ci thy chnh php) ca thin tng. Ti y, Pht nhc li mt ln na: Qu v nn nghe cho k, tip nhn cho thu o, ghi nh m t duy v qun chiu trong lng thc ti. Ta hy ti su ch: qun chiu trong lng thc ti. Qun chiu trong lng thc ti l phi i thng vo thc ti m chim nghim trc tip ch khng phi l ng bn ngoi v qun st thc ti nh mt i tng khch quan. y l im chnh yu ca thin qun. 3) Cnh ca gii thot th nht l s qun chiu v tnh cch kh, khng v v thng ca nm un, tc l nm yu t kt hp nn sinh mng: vt cht, cm gic, tri gic, tm t v nhn thc. Nhng yu t ny u c tnh cch v thng, ngha l lun lun chuyn bin v v vy, khng c mt bn cht thng ti, hoc mt ng nht tnh (identit fixe). Nm yu t ny nng vo nhau m c mt, ci ny c trong ci kia, ci kia c trong ci ny, ci ny l ci kia, ci kia l ci ny. Vt cht chng hn khng th c ngoi tri gic v tri gic khng th c ngoi vt cht, v vy khng c ci g c c thc th ring bit ca n. Ci thc th ring bit y khng c, cho nn cc php c gi l khng. Khng y trc ht l khng c thc th (thc th: th tnh chn thc). Tuy nhin khng c thc th khng c ngha l h v. Ci bn khng c thc th ring bit, nhng ci bn khng phi l h v. Thy c ci bn trong tnh cch khng c thc th ca n tc l thy c chn tng ca ci bn. Tri li, thy ci bn l mt vt thng ti v c thc th ring bit tc l thy bng

th tri kin sai lm. Nhn thc vn vt bng th tri kin ny th s khng trnh c au kh. V vy cho nn kinh ni nm un l v thng, l khng, v c tc dng gy au kh. Qun chiu v nm un l qun chiu thng vo t thn ca thc ti. Kinh vn dng t ng nh tht qun st l v th. Nh tht (yathbhutam) l t thn thc ti. Kinh vn rt r rng: Phi thy c mi hnh sc vt cht l kh, l khng v v thng thot ly cho dc s bm vu vo hnh sc vt cht v tr v an tr trong ci thy bnh ng khng phn bit i vi hnh sc vt cht. i vi cm gic, tri gic, tm t v nhn thc cng vy: ngi y nn qun chiu rng chng l kh, l khng v l v thng c th thot ly cho uc i thy c tinh cch sai lc v cm gic, tri gic, tm t v nhn thc t ti ci thy bnh ng khng phn bit v chng. Trong nhn thc phn bit, nm un tr thnh nhng vt thng ti v c thc th ring bit. Nu ta vt ln khi nhn thc phn bit y th nm un s hin l trong t thn ca n v chng khng cn tc dng rng buc v gy kh au na. Khi y ta thot c nhng khun kh tri kin hp hi v sai lc, v t c gii thot. Ta hy c li kinh vn: Cc un vn l khng, vn c sinh khi t tm; khi tm khng cn hin hnh th un cng khng cn tc dng. Ch tm y l ch cho nhn thc phn bit. Php qun v khng ny c gi l cnh ca gii thot th nht, tc khng gii thoi mn. Khng gii thot mn l nn tng trn c nn vn hc Bt Nh s c thnh lp. Bt Nh ngha l tr tu, th tri kin bnh ng khng phn bit m kinh Php n ni n. Tm Kinh Bt Nh l mt kinh c tr tng hng ngy ti cc thin vin. Kinh ny cng ni v tnh Khng ca nm un. B Tt Qun T Ti khi qun chiu thm su v Bt Nh th pht kin ra c l nm un u khng, v do thot ra khi mi kh nn. l cu u ca Tm Kinh . 4) Th gii hng ngy trong chng ta sinh hot l mt th gii c to dng do tri gic (perceptions) ca chng ta. Ta thy tri, t, ni, sng, nh ca, ch ba, sinh vt, cy c. Ta nghe nhiu loi m thanh, nh ting sm n, ting ma ro, ting chim ht, ting khc la. Ta ngi thy cc mi, ta nm thy cc v, ta xc chm s vt, ta dng xy cc t tng. Tri gic c nm loi: sc (hnh sc), thanh (m thanh), hng (mi hng), v (v nm), xc (xc chm) v php (t tng v k c). Gic quan ca chng ta cung cp cho ta nhng d kin ca tri gic, v c nhiu khi ta lm lc v nhng d kin y, nh khi thy si dy ta tng l con rn, nhn bn tng l k th.

Khoa hc gip ta thy c mt s nhng sai lm ca tri gic. Thin qun gip ta ci b nhng sai lm cn bn ca tri gic v ca nhn thc. Phng php c a ra trong on kinh vn ny l php qun v tng, tc l v tng gii thot mn. Cc kinh Pht Thuyt Thnh Php n kinh do Trc Php H dch v kinh Pht Thuyt Php n Kinh ca Thi H dch u dng danh t v tng dch danh t animitta ca Phn ng. Kinh 80 ca Tp A Hm do Cu Na Bt La dch th dng danh t v tng, v danh t v tng v sau ny tr thnh ph thng hn. Ngi thnh cng trong php qun khng th c th thnh cng d dng trong php qun v tng. Cc kinh Thnh Php n v Tp A Hm u nhn mnh rng phi thy c khng th mi thy c v tng. iu ny tht quan trng. V tng c lin h mt thit ti khng: tri gic ca ta cho ta ci cm tng l mi s vt u c v tr ring, hnh tng ring v bn cht ring ca chng, trong khi vn vt nng nhau m sinh khi, ci ny c v ci kia c, ci ny nm trong ci kia v khng c vt g c t th hay bn ng ring bit. V d ci bn khng phi l mt thc th ring bit; s c mt ca ci bn ty thuc vo s c mt ca g, ca ca, ca bo, ca ngi th mc v ca ngn vn hin tng khc, nu ta rt g, ca, bo, inh, th mc v.v.. ra, th ci bn khng c mt v ta tm khng ra hnh tng ca ci bn. khng c bn cht ring bit th hnh tng cng ch l gi to, khng hin thc. Ta th ly mt v d: nc. Trong ngn ng ha hc, nc l H2O. Ta tm cho H2O l t tnh ca nc, nh ta gi Khng l t tnh ca vn hu. Nc ng th vi tuyt, vi sng, vi my, vi bng; nc c mt trong khng kh, trong cy l, trong sinh vt. Nhng hnh tng ca nc, ca H2O, long, c, nh, nng, ln, nh, mng, dy v nhng hnh thi ca cc bnh ng m nc chp thun theo nh vung, trn, bu, di v.v... u l nhng tng ca nc. Kt vo mt trong nhng hnh tng ny th khng thy c t th ca nc, tc l ca H2O. Php qun v tng l php qun gip ta khng b kt vo nhng d kin ca tri gic i c vo trong lng thc ti Trong kinh Anurdhasutta (Samyutta- Nikaya), A Nu Lu cng Pht i tm bn cht ring bit ca Pht. Pht hi A Nu Lu xem c th tm thy Pht ni nm un khng, A Nu Lu ni khng. Ngi hi c th tm thy Pht ngoi nm un khng, A Nu Lu cng tr li khng. Khng th tm thy Pht v Pht l v tng. Nhn Pht qua hnh tng, d l tng hu hay tng v, u l sai lm. Kinh Kim Cng Bt Nh ca i Tha cng ly ti ny. Pht hi Tu B rng c th nhn ra Pht

qua sc tng khng, Tu B ni khng. Pht ni: Bt c ci g c tng u l h vng. Nu thy c rng cc tng khng phi l tng, th thy c Nh Lai. Tng tc l i tng ca tri gic v l ni dung ca tri gic vy. Nu kt vo tng th khng th thy c thc ti, v vy php qun v tng l php qun gip ngi hnh gi vt thot c tnh cch h o ca i tng tri gic. Ta hy c kinh vn: Li na, an tr trong nh m qun st cc i tng hnh sc th hnh gi thy hnh sc u tan bin ht v ngi y thot ly c tnh cch h o ca tri gic v hnh sc. Cc i tng khc l thanh, hng, v, xc v php cng u tan bin ht v hnh gi thot ly c tnh cch h o ca tri gic v thanh, hng, v, xc v php. Php qun st ny gi l v tng, ca gii thot th hai. V tng cng l v tng: v tng l ng v phng din i tng nhn thc m ni, cn v tng l ng v phng din ch th nhn thc m ni. Khi i tng nhn thc hin l tnh cch v tng ca n th ch th nhn thc l v tng. Tng l un th ba ca nm un, l tri gic. Tri gic, mt khi khng cn b kt vo tnh cch h vng ca i tng th c gi l v tng. V tng khng c ngha l v tri v gic, m vn l mt ci thy, mt th tri kin. Th tri kin khng b hnh tng dn dt v b buc c gi l tri kin thanh tnh. Vi tri kin ny, khng cn s phn bit chia ct na, cho nn nhng ci thy sai lc nh ta v ca ta c ph tn gc. nim v ta v ca ta khng cn, th gc r ca tham lam, hn gin v si m cng c o b. Ta c li kinh vn: Vo c cnh ca gii thot ny ri th tri kin s c thanh tnh, v v tri kin thanh tnh nn hnh gi dit tr c ht cc phin no tham, sn, v si. Tham sn si tn dit th la c nhng ci thy v ta v v ca ta, ngha l chm dt c mi ci thy sai lm. Cc ci thy ny khng cn c hi v cn c sinh khi na. Ting nimitta (tng) c ngha l hnh nh, tng mo, i tng ca nhn thc. Phn ng cn ting laksana cng c ngha l tng trng, cng c ngha l i tng ca nhn thc. Ngnh php tng hc ca o Pht nghin cu v tng trng ca vn php t i vo t th ca vn php . Con ng gi l t tng trng ca vn php i vo th tnh ca vn php (tng tng nhp tnh). Hc phi tn duy thc ca Dinnaga (Trn na) phn bit hai loi tng: t tng v cng tng. T tng (svalaksana) bn thn ca thc ti, cn cng tng (samnya) l nhng

khun kh m nhn thc mang vo cho t tng. Theo ngha th v tng ca kinh Php n tc l s vng mt ca cng tng vy. Tng Thin Thai c ba php qun: khng, gi v trung. Php qun th hai, gi qun, nhm mc ch khai th tnh cch h o, khng tht v gi tm ca cc php. Php qun ny cng nm trong truyn thng php qun v tng. Php qun v tng m thnh cng cng gip cho hnh gi thy c tnh cch bt sinh bt dit ca vn php. 5) Cnh ca gii thot th ba l v tc. Danh t v tc (apranihita) c ngha l khng t mt i tng no pha trc mnh. Trc ht n c ngha rng i tng nhn thc khng phi l mt vt c lp vi nhn thc, nm ngoi nhn thc. Nhn thc bao hm ch th nhn thc v i tng nhn thc. Thy bao gi cng l thy mt ci g, nghe bao gi cng l nghe mt ci g. Khng c th c mt ci thy v mt ci nghe thun ty ch th khng c i tng. Khng c i tng th khng phi thy, khng phi nghe. V tc l ci nhn siu vit c tnh cch nh nguyn i vi ch th v i tng. Duy thc hc sau ny phn bit kin phn (ch th nhn thc darsana-bhga) vi tng phn (mmittabhga) v nhn mnh hai phn ny nng nhau m sinh khi, ci ny c th ci kia mi c. Ta c cu ny trong kinh Php n : thot ly c ci thy v Ta ri th khng cn cho rng nhng s vt m ta thy, nghe, cm v bit l nhng s vt c tht ngoi nhn thc na. V sao th? V nhn thc cng chnh l do nhn duyn m pht sinh. Nhng nhn duyn y tc l kin phn (ch th nhn thc) v tng phn (i tng nhn thc) vy. Nhn duyn c ngha l nhn v duyn. Ch nhn (hetu) thng c gi l nguyn nhn chnh v duyn l nhng iu kin phi hp cho nhn trng thnh. Nhn cng l mt duyn. Ngoi ra cn c tng thng duyn, tc l nhng iu kin gip rp, s duyn duyn, tc l i tng nhn thc, v ng v gin duyn, tc l s ni tip khng gin on ca dng nhn qu. Nhn thc cn n tt c bn duyn sinh khi, bin chuyn v hoi dit; nhn thc cng bin chuyn v sinh dit nh cc nhn duyn lm pht khi ra n. Ta hy c tip: Nhn thc v cc nhn duyn lm pht khi ra nhn thc u bin chuyn v thng m v thc v thng cho nn ta cng khng nm bt c. Thc un khng nh bt c hin tng no khc th cn c g cn c to tc thm na u? Thc un khng, ta phi nh rng khng y l khng c thc th ring bit, khng nm bt c ch khng phi l khng i vi c.Khng y khng phi l nn

tng ca c, m cng khng phi l nn tng ca khng, m l nn tng ca c c v khng. N siu vit c v khng, n thu nhip vn php, v vy ta khng th lm cho n giu thm hoc ngho thm. l ngha ca bn ch bt tng bt gim trong Tm Kinh Bt Nh. V tc v vy cn c ngha l khng c g cn c to tc na, khng c g cn c thc hin na, k c s gic ng, t o, chng qu hay c o. i tm cu mt s gic ng ngoi t tm l mt iu sai lm. Hng ti mt tng lai trong gic tnh ca mnh s trn y hn l mt iu sai lm. T tnh gic ng c y ni mi ngi; i tm gic ng ngoi tm cng nh ht mui i tm cht mn. Trong bi th Bm bay vn ci hoa vng c mt cu ni v vic ny. Cng trnh xy dng ngn i, nhng cng trnh, em i, c ngn i hon tt. V tc sau ny s l nn tng cho v c vy. Tm Kinh Bt Nh ni: Khng c c v khng c s c vy. Thy c cc php khng c mt ring bit ngoi nhn thc, thy c nhn thc khng c mt ring bit ngoi cc php, l t c ci thy thc s bnh ng khng phn chia, trong cc php hin r tnh cch nit bn ca chng. Nit bn c ngha l tch dit; ch tch dit y c ngha l s vng mt ca nhng nim ta v ca ta, ta v ngi, sinh v dit, thng v on, mt v nhiu. Thy c cc php nh vy mi tht s l thy c cc php mt cch cu cnh. Ta hy c kinh vn: Php qun st ny c gi l v tc, ca gii thot th ba. Vo c ca gii thot ny ri th thy c chn tng cc php mt cch trit , khng cn b kt vo mt php no na v th nghim c tnh cch nit bn ca cc php. Kinh Tp A Hm do Cu Na Bt La dch dng danh t v s hu (khng c) dch danh t apramhita, thay v dng danh t v tc Sau ny c ngi li dng danh t v nguyn. T in Pht hc ca Nyanetiloka (Buddhist Dictionary, manual of Buddhist Terms and Doctrines) dng danh t desireless. Nh hc gi Anh Edward Conze trong cc tc phm nghin cu ca ng dng danh t wishlessness. 6) on khp ca kinh gi ba cnh ca gii thot l php n, v nhc li rng mc tiu ca ba php qun ny l i n tri kin thanh tnh. V. o Pht trc ht l con ng a n gii thot bng tr hu ch khng

phi bng c tin v bng s cm on lun l. Nhng khai th ca o Pht v v thng, v ng, khng, v tng, v tc v.v... l hng dn hnh gi t ti nhn thc v thc ti ch khng phi l nhng tin i ti cc kt lun lun l, nh cch ni: i l v thng cho nn ta khng nn tham m, s vt l khng cho nn ta phi chn b v.v. . . Nhiu nh kt tp kinh in v nhiu lun gia A T t Ma thng hay qun i nguyn tc cn bn ca o Pht l gii thot bng tr tu cho nn c c khuynh hng din t o Pht trc ht nh l mt nn lun l, do c th gy n tng sai lm cho mt s ngi hc Pht i sau. V tc c hiu l v dc (desirelessness) cng v l do . V tc phi c hiu trn bnh din nhn thc lun, cng nh khng v v tng vy. Ta bit on th ba ca kinh vn ni v khng, on th t ni v v tng v on th nm ni v v tc. Ta hy tr li on th hai ca kinh vn; on ny ni v khng nh t tnh ca cc php v ca nhn thc. Trong on ny, nim v ba cnh ca gii thot cng c cp ti . Kinh vn nh sau: T tnh ca khng l khng nm trn bnh din c khng, khng nm trong khun kh cc vng tng, khng c tng sinh, khng c tng dit v vt thot mi tri kin. Khng nm trn bnh din cc php hu vi (v s hu) l Khng khng nm trong khun kh cc vng tng (v vng tng) l v tng; khng c tng sinh, khng c tng dit v vt thot mi tri kin (v s sinh, v s dit, ly ch tri kin) l v tc vy. on kinh vn ny nh vy bao hm nim ba cnh ca gii thot, v vy cho nn Pht ni l Php n. Ba on kinh vn tip sau ch l ch by r rng thm ba php qun gii thot m thi. Kinh Php n tuy thuc v kinh b A Hm ca Pht gio nguyn th, nhng trong kinh cha sn ht ging ca cc t tng h bt nh, duy thc v vin gic. y l mt trong nhng kinh cn bn nht ca o Pht. c kinh bng con mt ca Pht gio i tha, hnh gi s thy c nhng t su xa hm cha trong kinh v c th hiu c nhng cu kinh m ngi kt tp hoc ngi dch thiu t nhiu kho lo khi din t. Trong kinh Php n c mt cu nh th. l cu: Phc th, ly ng kin d, tc v kin v vn v gic v tri. Nu dch tng ch ta s c: Li na, la ng kin ri th khng (cn) thy, khng (cn) nghe, khng (cn) cm, khng (cn) bit. Ngi hc gi s c s c th hoang mang trc mt cu kinh nh th. Ti sao la c ng kin m khng cn thy, nghe, cm bit? La ng kin th bin thnh v tri hay sao? Do , cn c trn vn mch v trnh t t tng, chng ti dch

cu kinh nh sau: Thot ly c ci thy v ta ri th khng cn cho rng nhng s vt m ta thy, nghe, cm v bit l nhng s vt c tht ngoi nhn thc na ? Xin km theo bn Hn dch ca Thi H cc bc cao minh cu xt. VI. T ng Php n: Ch php y c ngha l gio php ca Pht. Ch n c ngha l khun du, tc l phng tin chng minh cho tnh cch chn xc v chnh thng ca o Pht. X V: Srvasti, mt vng quc nh ccCa T La V (Kapilavastu) chng nm trm dm v pha ng Bc. By gi l thnh Rapetmapet pha Nam sng Rapti. Ngy xa Pht v gio on a lu tr ti y, v y c vn K Th (Jetavana). Kht s. dch t ch bhiksu, nhng v xut gia thi Pht cn ti th, mi ngy i kht thc mt ln nui thn v c dp gp g v ging dy o l cho ngi c s. Dch m l t khu hay b-s. Kinh Php n dng danh t b-s. Th Tn: mt trong mi danh hiu thng c dng gi Pht. Th Tn (Bhagavn) c ngha l bc tn qu i. Khng: Phn ng l snyat, c ngha l trng rng. Khng y c ngha l khng c t th ring bit, khng th nhn thc bng cc phm tr tri gic v t tng, ch khng c ngha l h v, khng c ngha l khng i vi c nm bt: dch ch updna, danh t hn vit l th hay trc, c ngha l b kt vo, mc vo, khng bung th c. ci thy bnh ng: dch ch bnh ng kin, ci thy khng chia ct thc ti thnh tng mnh nh ring bit v ri rc, ci thy trong cc nim v ta v ngi, sinh v dit, mt v nhiu v.v.. . c ph b. Ci thy ny l mt th tr tu gic ng, gi l bnh-ng-tnh-tr (samatjnna).

Ba cnh ca i vo gii thot: tam gii thot mn, Phn ng gi l trivimoksha-dvara, tc l Khng (snyat), V tng (animitta) v V tc (apranihita). qun chiu trong lng thc ti: dch t bn ch nh tht qun st. Nh tht y c ngha l i thng vo thc ti ch khng ng bn ngoi thc ti m qun st thc ti nh mt i tng khch quan. y l im khc bit gia Pht hc v Khoa hc xa nay. un: c khi gi l m, dch t ch skandha ca Phn ng, c ngha l nhm hp v ngn che. Nm un kt hp thnh sinh mnh v cng c tc dng ngn che ci thy v thc ti. Nm un l sc (vt cht, rpa), th (cm gic. vedan), tng (tri gic, sanjn), hnh (tm t. samskra) v thc (nhn thc, vijnna). Ci thy (sai lm) : dch t Phn ng drsti, t hn vit l kin, thng hay dng trong ngha t kin, tc l nhn thc sai lm. C nhiu nhm kin nh nh-kin, t-kin, ng-kin, v.v... nhn duyn : Nhn (hetu) l nguyn nhn chnh, nh ht la, duyn (pratyaya) l nhng iu kin tr lc cho nhn nh t, nc v nh sng lm cho ht la mc thnh cy la. trit dch t ch cu cnh, c ngha l tn gc, hon ton. tch dit: dch t ch nit bn, c ngha l thot ly c cc phm tr ckhng, sinh-t, ny-kia, mt-nhiu, trc-sau, thng-on, v v Tch dit khng c ngha l h v, bi v tch dit siu vit c c v khng. sc thanh, hng, v, xc v php: y l su loi i tng ca tri gic, gi l lc trn, i vi su loi gic quan gi l lc cn. Php l i tng ca cn, lm pht sinh thc.

Ht