dr in. Wiesaw STPNIAK * mgr in.

Leszek SIERZPUTOWSKI ** * Wojskowy Instytut Techniczny Uzbrojenia ** Politechnika Warszawska

ANALIZA KONSTRUKCJI NABOI SYGNAOWYCH KALIBRU 26 mm TYPU: NNS-1, NNS-2 i NNS-3. Cz I - Podstawowe wady tej amunicji oraz przewidywane kierunki zmian wpywajcych na popraw jej funkcjonowania
Niniejszy artyku stanowi cz pierwsz dwuczciowej publikacji dotyczcej amunicji sygnaowej. W artykule przedstawiono zastosowanie amunicji sygnaowej. Nastpnie przeanalizowano istniejce konstrukcje naboi sygnaowych, na bazie nocnych naboi sygnaowych kalibru 26mm typu: NNS-1, NNS-2 i NNS-3. Przedstawiono ich podstawowe wady skutkujce du zawodnoci dziaania. W kocowej czci artykuu przedstawiono zaproponowane kierunki zmian wpywajcych na popraw funkcjonowania tej amunicji. W czci drugiej pt. Opracowanie i badania zmodernizowanych naboi sygnaowych kalibru 26mm typu: NNS-1, NNS-2 i NNS3 przedstawione zostan nowe rozwizania konstrukcyjne nocnych naboi sygnalizacyjnych zwikszajce niezawodno dziaania tej amunicji.

1. Wstp
Rozwj chemii doprowadzi do opracowania receptur rnorodnych mas pirotechnicznych o rozmaitym przeznaczeniu i waciwociach dajcych barwne wiato czy kolorowy dym, mas zapalajcych i owietlajcych. Pirotechniczne rodki sygnalizacyjne byy te stosowane szeroko w wielkich wojnach XX wieku, w tym, w obu wojnach wiatowych jak i pniejszych konfliktach lokalnych. W XXI wieku pomimo dynamicznego rozwoju telekomunikacji i wzrastajcej dostpnoci wyrafinowanych rodkw cznoci bezprzewodowej pirotechniczne rodki sygnalizacji wci znajduj zastosowanie. Wynika to przede wszystkim z ich stosunkowo prostej konstrukcji, a co za tym idzie wysokiej niezawodnoci, a take bardzo niskiej ceny. Wydaje si e najblisza przyszo nie zmieni tego stanu i przez wiele jeszcze lat naboje sygnaowe bd powszechnie wykorzystywane do celw militarnych i cywilnych. Specyfik naboi sygnaowych jest to , e czsto uywa si ich w krytycznych sytuacjach i ekstremalnych warunkach. Prawidowe ich dziaanie ma nie tylko bezporedni wpyw na bezpieczestwo uytkownika, ale nierzadko jest dla niego kwesti ycia lub mierci. Z uwagi na to celowe jest doskonalenie konstrukcji naboi sygnaowych w kierunku zwikszenia ich niezawodnoci dziaania.

83

2. Analiza konstrukcji i wystpujcych wad dotychczas stosowanych naboi sygnaowych

Nabj sygnaowy nocny 26 mm (nazywany dalej nabojem lub NNS) wywodzi si konstrukcyjnie z XIX-wiecznego, myliwskiego naboju do broni gadkolufowej kalibru 4. adunek rutu czy te pocisk kulowy zastpiony w nim zosta ksztatk pirotechniczn (gwiazdk), a przybitki zostay skonstruowane tak, aby mogo nastpi przeniesienie impulsu ogniowego z powybuchowych gazw prochowych na gwiazdk. W literaturze mona znale dwa warianty nocnych naboi sygnaowych nieznacznie rnice si od siebie elementami konstrukcji. Budowa (rys.1 i 2) i zasada dziaania tego typu naboi zostay przedstawione poniej. 2.1. Zasada dziaania naboi Po uderzeniu iglicy pistoletu sygnaowego w sponk typu Gevelot (poz.3) zapala si zawarta w sponce mieszanina pirotechniczna. Impuls ogniowy ze sponki przenosi si na proch czarny (poz.4) adunek miotajcy. Gazy prochowe zapalaj (bezporednio lub poprzez zapalenie stopiny) gwiazdk sygnaow (poz.7) i jednoczenie wyrzucaj j z uski (poz.1) wraz z krkami (poz.5 i 6), krkiem dystansowym (lub zespoem krkw) (poz.8) oraz krkiem metalowym (poz. 9 Rys.1 Budowa naboju: (Wariant pierwszy) 1 uska papierowa 2 okucie uski 3 sponka typu Gevelot 4 proch czarny typu Ra 5 krek tekturowy z otworem powleczony papierem 6 krek filcowy z otworem 7 ksztatka pirotechniczna gwiazdka 8 zesp krkw dystansowych (tekturowy, filcowy, tekturowy) 9 krek metalowy z oznakowaniem

84

Rys. 2
bb

Budowa naboju: (Wariant drugi) 1 uska papierowa 2 okucie uski 3 sponka typu Gevelot 4 proch czarny typu Ra 5 krek tekturowy z otworem powleczony papierem 6 krek filcowy z otworem 7 ksztatka pirotechniczna gwiazdka 8 krek dystansowy (filcowy) 9 krek metalowy z oznakowaniem *) wewntrz krkw (poz.5 i 6) umieszczono stopin speniajc rol wzmacniacza impulsu ogniowego.

ggggg

2.2. Zasadnicze wady dotychczas stosowanych naboi sygnaowych Powyej przedstawiono typowe konstrukcje wspczenie uywanych NNS. Pomimo ich powszechnego stosowania dla potrzeb cywilnych jak i wojskowych jako naboi nie jest w peni zadowalajca. Wystpuj w nich liczne wady, ktre nie tylko utrudniaj lub wrcz uniemoliwiaj uytkownikowi poprawne wykonanie postawionego mu zadania, ale rwnie czsto naraaj uytkownika na niebezpieczestwo. Naley tu zwrci uwag na to, e uytkownik stosuje ten rodzaj amunicji zazwyczaj w sytuacjach ekstremalnych i dziaa pod wpywem wysokiego stresu, nie jest zatem w stanie w peni racjonalnie oceni jakoci wydanej mu z magazynu amunicji. Poza tym szereg wad wspczesnych NNS to wady ukryte, ktrych rozpoznanie nie jest moliwe goym okiem bez odpowiednich, specjalistycznych przyrzdw. Zasadnicze wady naboi mona podzieli na dwie grupy: - wady techniczne; - wady wystpujce podczas strzelania. Wady techniczne nierzadko s przyczyn wad wystpujcych podczas strzelania, dlatego z punktu widzenia bezpieczestwa drug grup wad naley podzieli na dwie podgrupy: - wady dopuszczalne; - wady niedopuszczalne.

85

Oglnie mona przyj, e wady dopuszczalne w odrnieniu od wad niedopuszczalnych nie maj bezporedniego wpywu na zagroenie bezpieczestwa zdrowia lub ycia uytkownika. Uzgadniajc zaoenia taktyczno-techniczne dla danego rodzaju amunicji konstruktor okrela wsplnie z upowanionymi do tego celu instytucjami reprezentujcymi uytkownika rodzaj i ilo w partii wad dopuszczalnych oraz rodzaj wad niedopuszczalnych, dyskwalifikujcych ca parti z dopuszczenia do uytkowania. Najczciej spotykane wady wspczesnych NNS mona pogrupowa na wady techniczne i wady wystpujce podczas strzelania, do ktrych jako wady niedopuszczalne ze wzgldu na bezpieczestwo uytkowania zaliczamy: - Opniony wystrza, bdcy bardzo powan wad naboi, ktra stanowi bezporednie zagroenie bezpieczestwa uytkownika. - Oderwanie kryzy okucia. Wada ta moe mie bardzo powane skutki. Oderwanie kryzy okucia uski moe spowodowa rozszczelnienie ukadu i wypyw gazw prochowych do tyu, w kierunku uytkownika. Z kolei oderwana cz przednia moe w takiej sytuacji utkn w lufie i spowodowa jej nadpalenie lub rozerwanie. - Wyrwanie uski z okucia. Podobnie jak w poprzednim przypadku, rwnie przy tej wadzie moe doj do utkwienia w lufie wystrzelonej czci naboju. Spalajca si w takich warunkach gwiazdka moe doprowadzi do rozerwania lufy. - Podune pknicie przez kryz i pocztek uski. Pkniecie takie moe spowodowa wypyw silnego strumienia gazw prochowych do przestrzeni midzy usk a ciankami lufy. Z jednej strony obnia to prdko pocztkow pocisku, z drugiej moe prowadzi do wypywu gazw przez zamek, co zagraa bezpieczestwu uytkownika. - Utkwienie pocisku w przewodzie lufy. Utkwienie pocisku w przewodzie lufy moe spowodowa jej rozerwanie i zranienie uytkownika. - Dopalenie si gwiazdki w miejscu jej upadku. Dopalenie si gwiazdki w miejscu upadku jest niedopuszczalne z uwagi na zagroenie bezpieczestwa poarowego. Palca si gwiazdka moe spowodowa zapalenie si podoa, na ktrym upada. 2.3. Analiza przyczyn wystpowania wad naboi sygnaowych Przyczyny powstawania wad naboi sygnaowych mona podzieli na dwie kategorie: Przyczyny bezporednie - Wystpowanie niewielkiej iloci kwasw resztkowych w uywanych odczynnikach chemicznych. Odczynniki chemiczne uywane do sporzdzania mieszanin sygnaowych s gwnie (poza rozpuszczalnikami) substancjami staymi. Zawieraj one niewielkie iloci kwasw resztkowych wbudowanych i/lub zaokludowanych w swoje krysztay. Podczas niektrych operacji jednostkowych procesu wytwarzania masy, a pniej ksztatki pirotechnicznej kwasy te zostaj uwalniane i powoduj z metalami (np. Mg) niepodane procesy chemiczne, a w ich nastpstwie degradacj, puchnicie gwiazdki i korozj cianek sponki oraz okucia uski. - Oddziaywanie wilgoci. Wilgo wydaje jest podstawowym czynnikiem, ktry jest bezporedni przyczyn powstawania wielu wad w NNS. Woda nie tylko powoduje puchnicie papierowej uski czy korozj zewntrzn okucia, ale rwnie wspomaga i/lub generuje niepodane reakcje chemiczne wewntrz naboju. Magnez i jego stopy s substancjami bardzo reaktywnymi.

86

Take w kontakcie z wod magnez jest pierwiastkiem niezwykle aktywnym, zachodz wwczas reakcje chemicznie prowadzce do utraty przez nabj wasnoci uytkowych. - Oddziaywanie procesw elektrochemicznych. Zwykle uywane odczynniki chemiczne stosowane do mieszanin sygnaowych s substancjami o duej czystoci (cz. lub cz.d.a.), nie mniej jednak zawieraj one niewielkie iloci rnego rodzaju metali. W toku kolejnych operacji technologicznych przy wytwarzaniu masy zanieczyszczenie metalami si powiksza. Szczeglnie niekorzystny wpyw maj tu metale pooone w szeregu napiciowym na prawo od magnezu i glinu. W obecnoci wilgoci dochodzi bowiem do niekorzystnych reakcji elektrochemicznych pomidzy tymi metalami a magnezem i glinem, ktre jako aktywniejsze wypieraj inne metale z ich zwizkw. - Niekompatybilno uywanych odczynnikw chemicznych. Okrelenie to oznacza ich skonno do wchodzenia w niepodane reakcje chemiczne pomidzy sob lub ulegania przemianom do produktw wchodzcych w takie reakcje. Z uwagi na du reaktywno magnezu, stanowicego nieodzowny skadnik mieszanin sygnaowych, prawdopodobiestwo zajcia takich reakcji z jego udziaem jest wysokie. Zjawisko to dotyczy w szczeglnoci maoczsteczkowych chlorowcopochodnych wglowodorw, ktre mogyby potencjalnie suy jako rozpuszczalniki lepiszcza. Przyczyny porednie - Stosowanie zej jakoci surowcw. Konstruktor projektujc wyrb cile okrela nie tylko ilo i skad mieszaniny pirotechnicznej, ale rwnie podaje normy (nierzadko te producenta) odczynnikw, ktre winny substancje te spenia. W procesie technologicznym musz by stosowane takie odczynniki, jakie zostay wymienione w recepturze wyrobu. Projektant czsto umieszcza w dokumentacji zdanie Dopuszcza si zmian skadu masy. Zdarza si bowiem, e z jakiego powodu dany zwizek chemiczny trzeba zakupi w innym miejscu lub innej jakoci ni podano w dokumentacji. Zapis ten pozwala producentowi zredukowa wwczas wiele czasochonnych i uciliwych procedur zwizanych ze zmian dokumentacji wyrobu. Niestety zdarza si te, e zakad produkcyjny wykorzystuje to i zamiast nabywa odczynniki o tej samej lub lepszej czystoci chemicznej, zastpuje je odczynnikami o gorszej jakoci. Dotyczy to rwnie innych surowcw i pproduktw wykorzystywanych przy wytwarzaniu naboi. Jest to powszechna metoda obniania kosztw materiaowych produkcji. - Wprowadzanie drobnych zmian w skadzie mas pirotechnicznych. Proces technologiczny wytwarzania ksztatki pirotechnicznej jest wieloetapowy, zoony i trudny do opanowania. Czsto zasadniczym elementem wpywajcym na jako i powtarzalno wyrobu jest tzw. czynnik ludzki, zaleny od kwalifikacji, poziomu wiadomoci technicznej i dowiadczenia pracownikw producenta. Nie zawsze jednak ten sam czowiek moe wykonywa ten sam proces jednostkowy. Tak wic, na przykad jeeli mieszanina sygnaowa zostaa niewaciwie przygotowana przez niedowiadczonego pracownika wskutek czego powstaj trudnoci z dozowaniem jej do matrycy prasujcej czsto dodaje si do mieszaniny tej niewielk ilo koloidalnej krzemionki. Co prawda krzemionka poprawia sypko masy pirotechnicznej, ale jednoczenie podwysza jej wraliwo na tarcie (zwikszajc ryzyko wypadku podczas operacji prasowania), a take zwiksza higroskopijno gotowej gwiazdki. Tego typu drobne

87

zmiany receptury nieuchronnie pogarszaj jako kocowego wyrobu. Niestety jest to w przemyle dosy czst praktyk. Wprowadzanie drobnych zmian w procesie technologicznym.

Jest to waciwie to samo zjawisko co wprowadzanie drobnych zmian w skadzie masy pirotechnicznej. W deniu do uatwienia produkcji i zwikszenia jej wydajnoci podejmowane s niekiedy dziaania polegajce na skracaniu poszczeglnych etapw procesu technologicznego czy nawet rezygnacji z niektrych z nich. Dotyczy to w szczeglnoci etapu suszenia odczynnikw chemicznych. Nawet nieznaczne skrcenie czasu suszenia lub zwikszenie warstwy suszonej substancji przynosi znaczce korzyci ekonomiczne dla producenta, a jednoczenie wydaje si nie wpywa na jako produktu. To jednak tylko pozory, takie zudnie nieistotne zmiany powoduj zamykanie wilgoci w gwiazdce i porednio wpywaj na pogorszenie jakoci wyrobu. Konstrukcja naboju niedostatecznie zabezpieczajca przed wilgoci.

Naley tu przypomnie, e konstrukcja naboju sygnaowego pochodzi sprzed ponad 100 lat. Od tego czasu wymagania dotyczce trwaoci i odpornoci amunicji zmieniy si w istotny sposb, to jest ulegy znacznemu zaostrzeniu. Papierowa uska nie chroni dostatecznie przed przenikaniem wilgoci do wntrza naboju. Dzieje si tak nie tylko dlatego, e sam papier jest materiaem o higroskopijnych waciwociach, ale take dlatego, e trudno jest go dostatecznie dobrze zaimpregnowa. Innym powodem jest niedostatecznie dobre uszczelnienie papier-metal w miejscu czenia si uski papierowej z okuciem uski i w miejscu rolowania uski papierowej.

3. Potencjalne kierunki zmian wpywajcych na popraw NNS.

3.1. Zaproponowane kierunki zmian NNS. Na podstawie analizy omwionych wyej gwnych przyczyn wad istniejcych NNS wyznaczono trzy potencjalne kierunki zmian wpywajce na popraw ich jakoci: - Wybr optymalnych odczynnikw chemicznych uytych do produkcji sygnaowych mas pirotechnicznych, zapewniajcych poprzez polepszenie ich stabilnoci chemicznej podwyszenie stosunku jako NNS/cena NNS. Zmiana niektrych elementw procesu technologicznego i rygorystyczne przestrzeganie reimw technologicznych produkcji sygnaowych mas pirotechnicznych. Zmiana konstrukcji NNS pozwalajca na wyeliminowanie uski tekturowej i polepszenie hermetycznoci naboi co spowoduje zmniejszenie wpywu atmosferycznych czynnikw zewntrznych na sygnaowe masy pirotechniczne w nich zawarte.

3.2. Skad chemiczny i proponowana metoda przemysowego wytwarzania gwiazdek W tabeli 1 przedstawiono skad chemiczny mas pirotechnicznych uytych do wyrobu gwiazdek . Wymienione w tabeli masy Nr 1 do Nr 5, s typowymi kompozycjami stosowanymi wspczenie w wojskowych nabojach sygnaowych produkowanych w Polsce, natomiast masa sygnaowa Nr 6 zostaa opracowana w wyniku realizacji pracy magisterskiej przez mgr. in. Leszka Sierzputowskiego. W masach czerwonych Nr 1 i Nr 2 typowy utleniacz azotan strontu zastpiono czciowo azotanem potasowym, ktry jest znacznie mniej higroskopijny. Potas wieci w pomieniu do sabym, rowoczerwonym kolorem. Tak wic kosztem nieznacznego pogorszenia barwy znacznie poprawiono trwao masy pirotechnicznej. W masie Nr 2 cz

88

paliwa stanowi py aluminiowo magnezowy (PAM), znacznie bardziej odporny na wilgo od czystego magnezu. Jest to dodatkowy czynnik poprawiajcy trwao chemiczn mieszaniny. Jako intensyfikator barwy posuy PCV, zwizek zawierajcy co prawda w swojej czsteczce niezbyt duo chloru, ale za to bardzo stabilny chemicznie. W roli lepiszcza zastosowano iditol, ywic fenolowo formaldehydow speniajc wszelkie wymagania uytkowe. Tabela 1 NNS-1 Skad/% Gwiazdka czerwona 1 2 40 3 40 3 25 3 25 3 15 2 10 1 51 14 2 14 2 61 61 NNS-2 Gwiazdka zielona 3 4 66 3 61 3 13 13 1,5 1,5 51 15 2 15 2 61 61 NNS-3 NNS-2

Gwiazdka Gwiazdka ta zielona 5 6 54 3 51 19 1,5 81 14 1,5 64 2 13 2 61 17 2

Ba(NO3)2 Sr(NO3)2 KNO3 SrCO3 Mg PAM-4 PCV C6Cl6 Iditol Na3AlF6 CPCV

Masy Nr 3 i Nr 4 wykorzystuj jako utleniacz azotan baru, zwizek o dobrych cechach uytkowych i maej higroskopijnoci. W masie Nr 4 podobnie jak w masie czerwonej Nr 2 wprowadzono jako dodatkowe paliwo PAM (tym razem odbyo si to kosztem utleniacza). Jest to dodatkowy czynnik podwyszajcy trwao. Zastosowany tu jako intensyfikator barwy heksachlorobenzen jest na pozr dobrym wyborem ze wzgldu na wysok zawarto chloru w czsteczce. Zwizek ten ma jednak skonno do sublimacji, oprcz tego negatywnie wpywa na konsystencj masy, utrudniajc proces technologiczny. Masa ta Nr 5 wydaje si by bardzo przemylan kompozycj. Utleniaczem jest w niej mao higroskopijny azotan baru i niehigroskopijny wglan strontu. Nakadanie si zielonego wiata soli baru i czerwonego strontu w efekcie daje te wiato nie zakcajce tej emisji sodu. Jako donor sodu suy tu kriolit fluoroglinian sodowy, jeden z nielicznych niehigroskopijnych zwizkw sodu. Masa Nr 6 jest modyfikacj masy Nr 3, w ktrej zastpiono heksachlorobenzen chlorowanym polichlorkiem winylu (CPCV). Proponowana metoda przemysowego wytwarzania gwiazdek. Jednym z podstawowych parametrw gwiazdek jest ich czas palenia si. Wanym jest aby czas spalania by moliwie powtarzalny. Poprzez modyfikacj tego etapu technologii znaczco polepszona zostanie jako tego elementu naboju. W kraju wykorzystywana jest metoda prasowania na sucho mas pirotechnicznych stosowanych do wyrobu gwiazdek. Jak wiadomo, do wielokanaowych matryc odmierza si

89

mieszaniny objtociowo, za pomoc specjalnej konstrukcji dozownikw. Rnice w nawakach mieszaniny sygnaowej znajdujcych si w poszczeglnych komorach matrycy potrafi by znaczne. Powodem rozrzutu wagi jest niejednorodny pod wzgldem wielkoci ziaren granulat masy pirotechnicznej. Aby to zmieni naleaoby wytworzy jednorodny, wytrzymay pod wzgldem mechanicznym i o moliwie duej gstoci usypowej granulat. Zaproponowana modyfikacja zwiksza pracochonno produkcji ksztatek pirotechnicznych, ale w znaczcym stopniu poprawia ich jako i daa oszczdnoci materiaowe, co w duszej perspektywie czasu moe da pozytywny efekt finansowy dla zakadu produkcyjnego i dla uytkownika amunicji. Proponowany wariant wytwarzania gwiazdek z przygotowanej masy pirotechnicznej polega na: - Suszeniu otrzymanego w poprzednim etapie wilgotnego granulatu masy pirotechnicznej. - Prasowaniu suchego granulatu masy pirotechnicznej w pastylki. - Rozdrabnianiu pastylek masy pirotechnicznej na ziarna o wielkoci jak najbardziej zblionej do wielkoci wymaganej. - Przesiewaniu rozdrobnionych pastylek masy pirotechnicznej w celu otrzymania granulatu o optymalnej, powtarzalnej wielkoci ziaren i duej gstoci usypowej. - Prasowaniu otrzymanego granulatu masy pirotechnicznej w podan ksztatk pirotechniczn. Elaboracji gwiazdki w inn form uytkow.

4. Podsumowanie
Przedstawiona analiza konstrukcji i wystpujcych wad nocnych naboi sygnalizacyjnych kal. 26mm bya podstaw do prac analitycznych i konstrukcyjnych zmierzajcych do zwikszenia niezawodnoci dziaania tej amunicji bezporednio skutkujcej bezpieczestwem uytkownika. Zaproponowane kierunki modernizacji w dotyczce zmiany konstrukcji, skadu chemicznego i technologii przemysowego wytwarzania gwiazdek, w aspekcie pozytywnych wynikw bada laboratoryjnych s dobrym prognostykiem w zakresie przewidywanych bada kwalifikacyjnych wyrobw.

Literatura
[1] WPN-84/N-01001 8. [2] Instrukcja: 26 mm pistolet sygnaowy wz. 1978 i wz. 1944. Opis i Uytkowanie. [3] Dane techniczne uytkowanej w wojsku amunicji sygnaowej do pistoletu sygnaowego wz. 1978 i wz.1944. [4] Chemia stosowana materiay wybuchowe teoria, technologia, zastosowanie; Praca zbiorowa (WAT; 1985). [5] Chemia niszczca materiay wybuchowe (MON; 1963), [6] A. Szydowski Podstawy pirotechniki (MON;1957). [7] H.Ellern Modern Pyrotechnics (Chemical Publishing Co. INC, New York 1961), [8] G.W.Weingart Pyrotechnics; (Chemical Publishing Co. INC, New York 1947), [9] .. , ( 1939). [10] Dictionary of Explosives, Ammunition and Weapons (German Section) Picatinny Arsenal Technical Report No. 2510 (Dover, New Yersey 1958).

90

Streszczenie
W artykule, we wstpie uzasadniono nie sabnce zastosowanie naboi sygnaowych jako przedstawicieli prostych i jednoczenie niezawodnych rodkw sygnalizacyjnych majcych zastosowanie militarne i cywilne. Jednoczenie wyeksponowano konieczno doskonalenia ich konstrukcji celem dalszego zwikszenia niezawodnoci dziaania, jako czynnika niejednokrotnie majcego znaczenie w sytuacjach ekstremalnych. W dalszej czci artykuu przedstawiono konstrukcj uywanych w siach zbrojnych RP i innych formacjach militarnych naboi sygnaowych kalibru 26mm typu: NNS-1, NNS-2 i NNS-3. Na bazie tych konstrukcji wyszczeglniono zasadnicze ich wady. Przyczyny wystpowania wad dotychczasowych naboi podzielono na przyczyny bezporednie i przyczyny porednie. Z przyczyn bezporednich wyeksponowano przede wszystkim oddziaywanie wilgoci i procesw elektrochemicznych. Do przyczyn porednich zaliczono przede wszystkim jako uywanych surowcw i uproszczenia procesu technologicznego. W artykule, szczeglnie wyeksponowano wady skutkujce du zawodnoci dziaania tych naboi. Na podstawie analizy omwionych wyej gwnych przyczyn powstawania wad istniejcych NNS wyznaczono trzy potencjalne kierunki zmian mogce wpyn na popraw ich jakoci. Pierwszy kierunek dotyczy doboru optymalnych odczynnikw chemicznych uywanych do produkcji sygnaowych mas pirotechnicznych, zapewniajcych polepszenie ich
91

stabilnoci chemicznej. Drugi kierunek polega na zmianie niektrych elementw procesu technologicznego produkcji sygnaowych mas pirotechnicznych. Trzeci kierunek zmian dotyczy aspektw konstrukcyjnych i polega na zastpieniu uski tekturowej usk aluminiow, co spowoduje zmniejszenie wpywu atmosferycznych czynnikw zewntrznych na sygnaowe masy pirotechniczne w nich zawarte. W kocowej czci artykuu przedstawiono skad chemiczny i opisano metod przemysowego wytwarzania gwiazdek.

THE ANALYSIS OF CONSTRUCTION SIGNAL CARTRIDGES 26 mm CALIBRE TYPE: NNS-1, NNS-2 and NNS-3 THE MAIN DEFECTS THIS AMMUNITION AND THE PREDICTABLE DIRECTIONS OF CHANGE TO HAVE THE INFLUENCE ON THEIR FUNCTIONAL IMPROVEMENT (PART 1) ABSTRACT
.

In the introduction of this paper there is the justification of a big application signal cartridges, as a representatives of simplicity and simultaneously reliability of signal ammunition which have as well military as civil application. In this part of paper there is exhibited the necessity of improvement this construction to increase the reliability of action, as a very important factor in the extreme situations. In the next part of this paper there is presented the construction of 26 mm signal cartridges type: NNS-1; NNS-2 and NNS-3 which are on armament in Polish armed forces and others military formations On the base of this constructions there were selected their main disadvantages. The causes of these disadvantages were divided in to direct and indirect reasons. From the direct reasons there were first of all humidity and electrochemistry process

92

exhibited. From the indirect reasons the quality of raw materials and simplifications of production technology process were first of all distinguish. In this paper mainly there were distinguish the disadvantages which were the reasons of cartridges unreliability. On the base of analysis above presented the main NNS disadvantages there were determined the principal directions of technical modification to improve their quality. The first direction is connected with selection of optimal reagents which are use in production the signal pyrotechnic compositions, to improve their chemical stability. The second direction is connected with modification some elements technological process of signal pyrotechnic compositions. The third direction is connected with some constructional aspects and the matter consist in replace the cardboard shell with aluminium shell, which will reduce the influence of atmospheric factors on pyrotechnic mass. In the final part of this paper there is presented the composition and production process new design of signal flare.

Zielonka, dnia 29.11.2007r RECENZJA artykuu do publikacji w biuletynie Problemy Techniki

1. 2.

Recenzent: dr in. Eugeniusz MILEWSKI Tytu artykuu: Analiza konstrukcji naboi sygnaowych kalibru 26 mm typu: NNS-1, NNS-2 i NNS-3. Podstawowe wady tej amunicji oraz przewidywane kierunki zmian wpywajcych na popraw ich funkcjonowania Cz I Opracowanie i badania zmodernizowanych naboi sygnaowych kalibru 26mm typu: NNS-1, NNS-2 i NNS-3 Cz II

3.

Autorzy artykuu: dr in. Wiesaw STEPNIAK mgr in. Leszek SIERZPUTOWSKI Charakter artykuu: Publikacja ma charakter przegldowo-analityczny oraz badawczy.

4.

5. Merytoryczna ocena artykuu: Tytu recenzowanego artykuu w peni odpowiada problematyce przedstawionej w jego treci. Ze wzgldu na obszerno materiau zasadne byo podzielenie publikacji na dwie czci wzajemnie si uzupeniajce.

93

Podoem artykuu bya praca magisterska wspautora publikacji Pana mgr in. Leszka Sierzputowskiego obroniona w 2005r w Zakadzie Materiaw Wysokoenergetycznych Politechniki Warszawskiej. Poniewa problematyka dotyczya wielu aspektw badawczych, midzy innymi z dziedziny balistyki zewntrznej, funkcji opiekuna merytorycznego z tego zakresu pracy podj si dr in. Wiesaw Stpniak - kierownik Zakadu Uzbrojenia Strzeleckiego i Lotniczego WITU. Problematyka naboi sygnaowych zasuguje na rozpowszechnienie ze wzgldu na ich due zastosowanie. Dlatego niniejsza publikacja w biuletynie PTU z pewnoci przyczyni si do tego. Autorzy susznie podkrelili w pierwszej czci artykuu, e specyfik naboi sygnaowych jest to, i czsto uywa si ich w krytycznych sytuacjach i ekstremalnych warunkach. Prawidowe ich dziaanie ma nie tylko bezporedni wpyw na bezpieczestwo uytkownika, ale nierzadko jest dla niego kwesti ycia lub mierci. Z uwagi na to zasadna bya idea podjta przez mgr in. Leszka Sierzputowskiego dotyczca modernizacji konstrukcji naboi sygnaowych w kierunku zwikszenia ich niezawodnoci dziaania. Tytu pierwszej czci publikacji pt Analiza konstrukcji naboi sygnaowych kalibru 26 mm typu: NNS-1, NNS-2 i NNS-3. Podstawowe wady tej amunicji oraz przewidywane kierunki zmian wpywajcych na popraw ich funkcjonowania w peni oddaje zakres problematyki poruszonej w tej czci. Po gruntownej analizie dotychczasowych rozwiza NNS autorzy w sposb kompleksowy przedstawili ich zasadnicze wady skutkujce du zawodnoci tych wyrobw, a w konsekwencji brakiem pewnoci uycia. Wyznaczono trzy potencjalne kierunki zmian mogce wpyn na popraw jakoci tej amunicji, ktre zostay w sposb przejrzysty wyeksponowane w tej czci artykuu. Z kolei druga cz publikacji pt. Opracowanie i badania zmodernizowanych naboi sygnaowych kalibru 26mm typu: NNS-1, NNS-2 i NNS-3 zawiera kompleksow charakterystyk nowoopracowanych naboi sygnaowych, z penym wyeksponowaniem zakadanych efektw eksploatacyjnych. Materia zawiera rwnie kompleksow wizualizacj aspektw badawczych nowych opracowa w odniesieniu do parametrw okrelonych w warunkach technicznych. Reasumujc, przedstawiony do recenzji materia w peni odzwierciedla rang poruszanego problemu dotyczcego nowego opracowania w dziedzinie amunicji sygnaowej i zblia czytelnika do tej problematyki. Artyku zosta opracowany w formie przystpnej, a stosowana w nim terminologia jest waciwa i w przedstawionej formie nadaje si do publikacji.

dr in. Eugeniusz MILEWSKI

94